Μάιος 2015, τ. 16

Η ανατροπή του υπάρχοντος δεν μπορεί παρά να απαιτεί το συλλογικό υποκείμενο, την ενεργητική του κίνηση και βέβαια το περιεχόμενο που αυτό μορφοποιεί, δίνο-ντας διαστάσεις απτές, χειροπιαστές, προσ-διοριστικές του νοήματος που κάθε φορά αυτή παίρνει. Τρεις μήνες μεσολάβησαν από την πολιτική τομή του Ιανουαρίου και το διακύβευμα παραμένει˙ επιτακτι-κό και συνάμα κρίσιμο. Η μορφή και το περιεχόμενο ζητούμενα. Το εκκρεμές της σύγκρουσης συνεχίζει να κινείται. Καθή-κον μας και σήμερα η διεκδίκηση, ο αγώ-νας, η δύναμη της παρέμβασης.

Στις νέες συνθήκες, συγκρότησης κυ-βέρνησης με κορμό τη ριζοσπαστική Αρι-στερά και ενώ οι πίεση των κυρίαρχων εγχώριων και διεθνών δυνάμεων κλιμα-

η ενεργητικη φωνή... της ανατροπήςλευσης του ανθρώπου και της λεηλασίας της φύσης με τη διαδικασία της κεφα-λαιακής συσσώρευσης, της αέναης μεγέ-θυνσης και της κυρίαρχης ιδεολογίας της ανάπτυξης. Αντιπαραθέτουμε τη μεταβα-τική διάσταση ριζικών μετασχηματισμών προς μια «οικονομία των αναγκών».

Αν το άμεσο διακύβευμα είναι η ανα-τροπή της λιτότητας και του νεοφιλελευ-θερισμού, για την ανάδυση των συλλογι-κών κοινωνικών αναγκών στο προσκήνιο, με κομβικές παραμέτρους το ζήτημα του χρέους, τα εργασιακά και την αναδιανομή υπέρ των πολλώνφορολογική πολιτική, πρέπει να σημειώσουμε ότι η αντιστρο-φή υποδείγματος προϋποθέτει και άλλες, εξίσου κρίσιμες και ριζικές τομές. Τομές στις πολιτικές για τον χωρικό σχεδιασμό,

για τα δασικά οικοσυστήματα, για τη δια-χείριση των απορριμμάτων, για τις εξορύ-ξεις, για τα υδατικά διαθέσιμα και βέβαια ριζικές τομές στην ενεργειακή πολιτική. Πολιτικές που αφορούν τους δασικούς χάρτες, το κτηματολόγιο, τα περιφερειακά χωροταξικά, τις προστατευόμενες περιο-χές, την προστασία της δημόσιας γης και περιουσίας, τα σχέδια διαχείρισης υδάτων και λεκανών απορροής, τον μεταλλευτι-κό κώδικα, το εθνικό σχέδιο διαχείρισης αποβλήτων, τον αξιόπιστο και δημοκρα-τικό μακροχρόνιο ενεργειακό σχεδιασμό, με την ενέργεια δημόσιο-κοινωνικό αγαθό και πυλώνες τον δημόσιο και κοινωνικό τομέα. Με κεντρικούς στόχους την αντι-

κώνεται, δηλώνουμε πολιτικοκοινωνικά μάχιμοι/ες, ανοιχτοί/ες στις ριζοσπαστικές ιδέες, στην κριτική. Με πλουραλισμό, με τεκμηρίωση, με απόψεις αλλά και στίγμα, όπως υποσχεθήκαμε δύο και πλέον χρό-νια πριν. Θα προωθήσουμε και θα στηρί-ξουμε τομές, θα ασκήσουμε κριτική, θα αναδείξουμε θέσεις, αντιθέσεις αλλά και συγκρούσεις…

Παραμένουμε προσηλωμένοι/ες στη ρι-ζοσπαστική αριστερή οικολογική πολιτική, στην έκφραση των διεκδικήσεων και των αγώνων των κινημάτων, στην ανάδειξη του σύγχρονου διαλόγου - εγχώριου και διεθνούς - για τη συνάρθρωση του ταξι-κού με το οικολογικό. Επιμένουμε, στην οργανική σύνδεση οικονομικής και οικο-λογικής κρίσης, στη σύνδεση της εκμετάλ- συνέχεια στη σελ. 2

Oικοτριβέςζητήματα & διεκδικήσεις για την αριστερά στην κυβέρνηση

Oικοτριβές

Μάιος 2015 - τ. 16

3 το περιβάλλον εν μέσω κρίσης 4 διάσκεψη για κλίμα Παρίσι 2015 5 κυκλική οικονομία στην ΕΕ 6 συμφέρει ο

λιγνίτης; 7 πολίτες, ΔΕΗ και παραγωγική ανασυγκρότηση 8 τριήμερο φόρουμ αποανάπτυξης 9 στρατόπεδα Θεσ-

σαλονίκης - Λιπάσματα Δραπετσώνας 10-15 ΑΦΙΕΡΩΜΑ: ζητήματα και διεκδικήσεις για την αριστερά στην κυ-

βέρνηση: χωρικός σχεδιασμός, εξόρυξη χρυσού, διαχείριση απορριμμάτων, βιοποικιλότητα 16 ρέμα Πικροδάφ-

νης 17 ρεματιά Χαλανδρίου 18 αναπτύσσοντας στο γαλάζιο 19 νησιωτικότητα 20 εξαγωγές ζώντων ζώων 21

πρώην αεροδρόμια μητροπολιτικά πάρκα 22-23 ιδέες και θεωρία: Stefania Barca 24 είδαμε

περιεχόμεναμηνιαίο ένθετο στην «Αυγή» της Κυριακής

email: oikotrives@gmail.com – web: oikotrives.gr

Εν μέσω σκληρής διαπραγμάτευσης, εκ-βιασμών των νεοφιλελεύθερων κύκλων και κινήσεων της κυβέρνησης για την επείγου-σα αντιμετώπιση συνεπειών του μνημονί-ου, έχει επανέλθει στο δημόσιο διάλογο το ζήτημα του ρόλου της Ελλάδας σαν “ενερ-γειακού κόμβου” στην ευρύτερη περιοχή. Στις επαφές με χώρες της ΕΕ, τις ΗΠΑ και συμμάχους τους και ιδιαίτερα τη Ρωσία και την Κίνα τα ζητήματα των επενδύσεων σε εξορύξεις πετρελαίου, αγωγούς φυσικού αερίου, εγκαταστάσεις αποθήκευσης καυ-σίμων και διαπεριφερειακές ηλεκτρικές δι-ασυνδέσεις βρίσκονται στο επίκεντρο της κυβερνητικής ατζέντας.

Οι εντατικές διεθνείς επαφές της Ελλάδας χώρες έχουν προφανή στόχο το δυνάμωμα της διαπραγματευτικής μας θέσης έναντι των δανειστών/ θεσμών. Και στη διελκυ-στίνδα που εξελίσσεται, σωστά η χώρα δεί-χνει πως αναζητά πολυδιάστατες πολιτικές συμμαχίες. Πέρα όμως από τακτικές και εξαγγελίες που σκόπιμα ίσως περιέχουν ασάφειες, είναι φανερό πως χρειάζεται να αναλύσουμε σε όλες τους τις διαστάσεις τα διάφορα σενάρια διεθνών ενεργειακών πρότζεκτ που αναφέρονται.

Αναμφίβολα, η νομή των ενεργειακών πό-ρων αποτελεί σήμερα (αν ποτέ έπαψε) επί-κεντρο ανταγωνισμών -συχνά πολεμικών- μεταξύ διάφορων διεθνών μπλοκ συμφερό-ντων. Πως μια αριστερή κυβέρνηση στην Ελλάδα μπορεί σήμερα να τοποθετηθεί σε αυτό το τεταμένο γεωπολιτικό πεδίο; Πως οι τακτικές κινήσεις στη λεγόμενη “διπλω-ματία των αγωγών” αντιστοιχίζονται με ένα

ριζικά διαφορετικό μοντέλο παραγωγής και κατανάλωσης (ενέργειας) που επιδιώκου-με μακροπρόθεσμα; Πως υπερβαίνουμε τη γνώριμη ιδεολογική ρητορική περί “ενερ-γειακού κόμβου” που υιοθετούν συστημι-κοί κύκλοι, αντιπαραβάλλοντας προτάγματα που ενσωματώνουν αντιπαραθετικές αξίες και προτεραιότητες;

Χρήσιμη εδώ ίσως είναι η έννοια της “ενερ-γειακής κυριαρχίας” (energy sovereignty) που προτάσσεται από τα αντινεοφιλελεύ-θερα και αριστερά κινήματα στο Βορρά και το Νότο και βρίσκεται, από πολλές απόψεις, στον αντίποδα των κυρίαρχων σχεδιασμών και ιδεολογημάτων. Πρώτον, γιατί αντιμετω-πίζει την ενέργεια σαν δημόσιο κοινωνικό αγαθό και όχι σαν οποιοδήποτε προϊόν της “ελεύθερης” αγοράς. Οι επιλογές για τη δια-χείριση των “κοινών” επανέρχονται έτσι στο πεδίο της δημοκρατίας και της πολιτικής, εκτός των σχεδιασμών των ενεργειακών πολυεθνικών και των λόμπι πίεσης.

Επιπλέον, το αίτημα για ενεργειακή κυ-ριαρχία βάζει στο επίκεντρο την αντιμετώ-πιση, με βιώσιμο τρόπο, της ενεργειακής φτώχειας νοικοκυριών και επιχειρήσεων και την ισότιμη πρόσβαση όλων στην κά-λυψη των ενεργειακών αναγκών. Σε αντι-διαστολή, οι σχεδιασμοί για “ενεργειακούς κόμβους” απαντούν περισσότερο στις αξιώ-σεις των βιομηχάνων για “φθηνή ενέργεια” και περαιτέρω συμπίεση του κόστους πα-ραγωγής, σε βάρος του περιβάλλοντος και της οικονομίας.

Η λογική της ενεργειακής κυριαρχίας, στοχεύει επίσης στη δημιουργία σταθερών και ποιοτικών θέσεων εργασίας έντασης γνώσης, με περιβαλλοντικά θετικό πρόσημο και αποκεντρωμένο, συνεργατικό χαρακτή-ρα. Αντίθετα οι κάθε είδους επενδύσεις στα ορυκτά καύσιμα δημιουργούν κατά βάση επισφαλή απασχόληση. Σε κάθε περίπτω-ση, είναι λάθος να συνδέεται η στρατηγική αντιμετώπισης της ανεργίας με τις όποιες

επενδύσεις σε εξορύξεις και αγωγούς πραγ-ματοποιηθούν τελικά...

Τέλος, η επιδίωξη της ενεργειακής κυ-ριαρχίας αποσυνδέει το μέλλον των κοι-νωνιών από τα ναρκοθετημένα παιχνίδια ισχύος διεθνών δυνάμεων που τείνουν να περιθωριοποιούν το ρόλο των πολιτών και να μεταφέρουν τα επίδικα στη σφαίρα των “ειδικών”. Το πρόταγμα της ενεργει-ακής κυριαρχίας ξαναθέτει στο προσκή-νιο ένα βασικό οικονομικό ερώτημα που αφορά τελικά ολόκληρη την κοινωνία: “τι, πως και για ποιον παράγουμε”, ενέργεια εν προκειμένω.

Και χωρίς αμφιβολία, το πως θα προ-σεγγιστούν παρόμοια διλήμματα και εντά-σεις το επόμενο διάστημα στο πεδίο της διακυβέρνησης, αλλά και από τη σκοπιά των ενεργών κοινωνικών υποκειμένων, θα επηρεάσει μακροπρόθεσμα την πορεία συνολικής ανασυγκρότησης της χώρας που ξεκίνησε εδώ και τρεις μήνες.

ΧΑΡΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΤΟΣ

το σχόλιο του μήνα: ενεργε ιακο ί κόμβοι vs ενεργε ιακή κυριαρχ ία

02μετώπιση της ενεργειακής φτώχειας, την ικανοποίηση των κοινωνικών ενεργειακών αναγκών, την ανάσχεση της κλιματικής αλλαγής και τη σταδιακή απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα, προς μια οικονομία «μηδενικών εκπομπών άνθρακα».

Τα παραπάνω αποτελούν προϋπόθεση για την ανάκτηση, την προστασία και τον δημοκρατικό-κοινωνικό έλεγχο των δημό-σιων-κοινωνικών αγαθών. Προϋπόθεση για

την προώθηση μιας διαδικασίας ρήξεων και μετασχηματισμών, με επίκεντρο την εργασία, το περιβάλλον και την εμβάθυν-ση και επέκταση της δημοκρατίας, στον σχεδιασμό, στη λήψη αποφάσεων και στον έλεγχο της ίδιας της παραγωγής.

Δύναμή μας αποτελούν οι διεκδικήσεις και οι αγώνες για την υπεράσπιση της δη-μόσιας γης, του δημόσιου χαρακτήρα δα-σών και αιγιαλών, ενάντια στην εξόρυξη

χρυσού, στην εκτροπή του Αχελώου, στα επιθετικά ενεργειακά πρότζεκτ εξορύξεων, Α.Π.Ε, λιγνίτη και λιθάνθρακαην επέλαση των βιομηχανικών Α.Π.Ε., στην ιδιωτικο-ποίηση του νερού, στους εργολάβους και στην καύση απορριμμάτων. Δύναμή μας αποτελούν τα εκατοντάδες κινήματα για την υπεράσπιση των ελεύθερων χώρων, του περιαστικού πρασίνου, του παραλια-κού μετώπου, του Ελληνικού…

Επιστρέφουμε λοιπόν, με νέα μέλη, τρα-βώντας το νήμα μιας ταυτόχρονα κόκκι-νης και πράσινης γραμμής, έχοντας πάντα κατά νου ότι: «Είναι επιτακτική η ανάγκη να σφυρηλατήσουμε ένα νέο σύστημα που αποκαθιστά την αρμονία με τη φύση αλλά και ανάμεσα στους ανθρώπους. Και για να υπάρξει ισορροπία με τη φύση, απαιτείται προηγουμένως η ισότητα ανάμεσα στους ανθρώπους». Η συντακτική ομάδα

Συντακτική ομάδα: Έλια Αποστολοπούλου, Φερενίκη Βαταβάλη, Γιώργος

Βελεγράκης, Ζωή Βροντίση, Δημήτρης Γερονίκος, Βίβιαν Γλένη, Παναγιώ-

της Δήμας, Ιωάννα Θεοδοσίου, Βασίλης Κίλιας, Κυριακή Κλοκίτη, Ορέστης

Κολοκούρης, Χάρης Κωνσταντάτος, Αγγελική Κουρουζίδου, Κάτια Μακρυ-

νίκα, Δήμητρα Μπαρκούτα, Νίκος Νικίσιανης, Πάνος Πετρίδης, Ινώ Σιώζιου,

Δήμητρα Σπαθαρίδου, Γιώργος Τσουράκης, Ερμιόνη Φρεζούλη, Μαίρη Χρι-

στιανού, Δημήτρης Χωματίδης, Πέτρος Ψαρρέας - Eπιμέλεια: Πρόδρομος

Σεϊτανίδης - Σχεδιασμός, σελιδοποίηση: Μυρτώ Μπολώτα

OικοτριβέςΜάιος 2015 - τ. 16 03

Σε πρόσφατη πολιτική-τεχνική σύσκεψη για το μέλλον ενός ολυμπιακού ακινήτου, παρουσιάστηκε η θέση της δι-πλής ανάπλασής του· του κτιριακού συγκροτήματος και του μεγάλου χώρου αστικού πρασίνου που βρίσκεται γύρω του. Κατά τη διάρκεια της συζήτησης ετέθη μία ειλικρινής και καλόβουλη ερώτηση: «Δεν είναι πολυτέλεια υπό τις συν-θήκες της κρίσης η ενασχόληση με το περιβάλλον;»

Αν πάρουμε την ερώτηση τοις μετρητοίς και απαντή-σουμε καταφατικά: «Ναι είναι πολυτέλεια», τότε συνεχίζο-ντας τη λογική σκέψη μας, μπορούμε να πούμε πως όσο πιο φτωχή είναι μία χώρα, όσο μεγαλύτερη κρίση βιώνει, τόσο περισσότερο έχει δικαίωμα να κάνει εκπτώσεις στα ζητήματα του περιβάλλοντος. Επομένως, συνεχίζουμε με την εξόρυξη λιγνίτη στην Κοζάνη και στη Μεγαλόπολη, καθώς δεν έχουμε την πολυτέλεια να αλλάξουμε τώρα το ενεργειακό μοντέλο της χώρας μας; Συνεχίζουμε την κατα-στροφή των δασών στις Σκουριές καθώς αυτό δημιουργεί θέσεις εργασίας; Την πώληση μεγάλων πολύτιμων παρά-κτιων εκτάσεων στο Καβούρι, την Ανάβυσσο κ.α. για να βρούμε χρήματα; Την εγκατάσταση φθηνών ανεμογεννη-τριών υψηλού κέρδους κι ας καταστρέφονται εύθραυστα ορεινά, νησιωτικά τοπία και βιοπεριβάλλοντα; Μάλλον όχι ή θα πρέπει να πούμε όχι.

Ας ξαναπιάσουμε το θέμα από μια πιο μακρινή αρχή. Ο κόσμος των επαναστάσεων του 18ου και 19ου αιώνα όρισε την ελευθερία, την ισότητα, τη δικαιοσύνη και την αλλη-λεγγύη ως τις βασικές αδιαπραγμάτευτες αξίες της αν-θρωπότητας. Το εργατικό κίνημα και η επανάσταση του 1917, στη συνέχεια ο μεταπολεμικός κόσμος του μέσου 20ου αιώνα, όρισαν την εργασία, τη στέγη, την παιδεία, την υγεία και την πρόνοια, ως βασικά δικαιώματα της κοινω-νίας, συμπληρώνοντας τις θεμελιώδεις αρχές του διαφω-τισμού και της δημοκρατίας. Κάπου εκεί, περί το συμβο-λικό και καταλυτικό έτος 1968, σε σχέση με τις ανατροπές που επέφερε στην πολιτική, στις συμπεριφορές και στις αντιλήψεις μας, τα δικαιώματα στο περιβάλλον και στην πόλη προστέθηκαν στα προηγούμενα.

Τις αξίες και τα δικαιώματα οφείλουμε να μην τις δια-πραγματευόμαστε ανάλογα με το πόσο πλούσιοι ή φτωχοί είμαστε, ανάλογα με το πόσο οικονομικά αναπτυγμένη ή υπανάπτυκτη είναι η χώρα μας. Αυτό δυστυχώς δεν είναι πάντα αυτονόητο. Αντιθέτως, είναι αέναα διαπραγματεύ-σιμο. Γνωρίζουμε από τους κλασικούς και τη θεωρία, ότι όσο μια κοινωνία βυθίζεται σε κρίση τόσο επιτρέπει την έκπτωση των αξιών της. Οι συνθήκες που επιφέρουν τα πισωγυρίσματα όμως δεν είναι πάντα νομοτελειακές και απόλυτες, ούτε η πορεία αυτή μοιραία. Αν ήταν έτσι, θα έπρεπε να τα έχουμε παρατήσει από καιρό. Η τελική έκβα-ση εξαρτάται από μία συνολική δυναμική η οποία μπορεί ή δεν μπορεί να εξασφαλίσει την ηγεμονία κάποιων αρχών, έναντι άλλων, στην κοινή συλλογική συνείδηση.

Μαθαίνοντας από την ίδια τη δική μας εμπειρία, ξέρουμε πως ο ρατσισμός έτεινε να ηγεμονεύσει στην Ελλάδα με-τά το 2010. Δεν το διαπραγματευτήκαμε, παρότι η κοινή γνώμη πήγαινε και ερχόταν, παρότι το επιχείρημα «ο κό-σμος πεινάει και οι μετανάστες μας παίρνουν τις δουλει-ές» έμοιαζε ακαταμάχητο. Ισχυριστήκαμε, ότι η ανθρώπινη αλληλεγγύη είναι αξία αδιαπραγμάτευτη, σε συνθήκες ει-ρήνης αλλά και σε συνθήκες πολέμου. Έτσι κατορθώσαμε

να διέλθουμε τη σκοτεινή σήραγγα της προσπάθειας επι-βολής των ιδεών του φυλετικού μίσους στην Ελλάδα, να διατηρήσουμε ζωντανά και μάχιμα τα ανθρωπιστικά ανα-κλαστικά μας, εντέλει να μη βρισκόμαστε εκεί από όπου ξεκινήσαμε. Δεν θα συνέβαινε αν είχαμε υποστείλει τις σημαίες μας για λόγους ρεαλισμού τότε. Και ήσαν πολλοί αυτοί που μας το πρότειναν.

Τι γίνεται όμως με το περιβάλλον. Από πού η βεβαιό-τητα ότι αποτελεί πολυτέλεια; Από πού η βεβαιότητα ότι η κατανάλωση περιβαλλοντικών πόρων θα επιφέρει οι-κονομική ανάπτυξη στη χώρα; Ή πού αλλού συνέβη για να συμβεί εδώ;

Τα δάση καταστρέφονται στην Αμαζονία και στην Ινδο-κίνα. Από τα οικονομικά κέρδη ωφελούνται οι καταστρο-φείς τους και όχι οι γηγενείς. Τα ποτάμια μολύνονται από τα ορυχεία και τις μεταλλουργίες στην Κίνα. Η ανάπτυξη δεν αφορά τους χωρικούς και τους μεταλλωρύχους αλλά τις εταιρείες εκμετάλλευσης και την κινεζική νομενκλα-τούρα.

Στις ευρωπαϊκές χώρες του βορρά είναι αδιανόητα τα όσα συντελούνται εδώ. Μπορείτε να σκεφτείτε ένα ορυ-χείο και εργοστάσιο εξόρυξης χρυσού με λεκάνες τοξι-κών αποβλήτων μέσα στα δάση του Μέλανα Δρυμού της Βαυαρίας; Φαντάζεστε να εκποιούνται οι δημόσιες όχθες του ποταμού Λίγηρα ή του γαλάζιου Δούναβη για να κα-τασκευαστούν νέες πόλεις και πολυώροφα ξενοδοχεία; Μήπως έχετε συναντήσει ή ακούσει για ανεξέλεγκτες το-ποθετήσεις ανεμογεννητριών στις υπερπροστατευόμενες ζώνες των αλπικών οροσειρών; Όχι.

Στις ευημερούσες περιοχές του βορρά η νομοθεσία για την προστασία του περιβάλλοντος είναι δρακόντεια και η κοινωνική συνείδηση υψηλότατη. Τα μέτρα ελέγχου είναι τόσο σκληρά που δεν θα τολμούσε καν να τα ξεστομίσει ακόμη και ο πιο φανατικός οικολόγος της πατρίδας μας. Θυμηθείτε τη Σκανδιναβία, την ορεινή Ιταλία, Γαλλία και Ελβετία, τα δάση της Αυστρίας και της Γερμανίας, τα κα-ταπράσινα τοπία της βόρειο-δυτικής Γαλλίας, της νότιας και της κεντρικής Αγγλίας.

Όμως αυτό που δεν είναι ανεκτό εκεί, ζητείται από τις χώρες του ευρωπαϊκού νότου. Ζητούνται βιομηχανικές και ενεργειακές επενδύσεις χωρίς περιβαλλοντικές ανα-στολές, αστικά ακίνητα, μεγάλα οικόπεδα εντός των πό-λεων, ακτές προς πώληση και άναρχη δόμηση, και ειδικά στη χώρα μας λόγω της γεωγραφικής ιδιομορφίας νησιά και νησίδες για ιδιωτική οικιστική ανάπτυξη.

Το ζήτημα της περιβαλλοντικής συνείδησης, είναι και αυτό, όπως και όλα τα άλλα, ζήτημα ηγεμονίας αξιών ένα-ντι άλλων. Τις οποίες η κοινωνία υιοθετεί ή απορρίπτει. Για να μπορέσει να υπάρξει αυτή η ηγεμονία των περι-

βαλλοντικών αξιών, πρέπει να υπάρξουν οι δυνάμεις που θα τις υπερασπιστούν και θα τις διαδώσουν, που θα έχουν συμφέρον από την επιβολή τους. Δυνάμεις οι οποίες θα ορθώσουν αυτό το συμφέρουν εναντίον άλλων δυνάμεων, των οποίων το συμφέρον εκπορεύεται από την περιβαλ-λοντική καταστροφή και την ελευθερία κέρδους το οποίο προκύπτει από την ελαστικότητα των όρων προστασίας.

Το δικαίωμα στο περιβάλλον και το δικαίωμα στην πό-λη, ήσαν πάντα επιθετικά όπλα, αλλά και αδύναμα χαρτιά ταυτόχρονα, για την αριστερά και τα εναλλακτικά κινήμα-τα. Στην Ελλάδα, έχουμε εντός και εκτός της κυβερνητι-κής πλειοψηφίας κυρίαρχες πολιτικές τάσεις: Μία παρα-δοσιακή αριστερά αγκυλωμένη, είτε από τον οικονομισμό και σε αδυναμία να ερμηνεύσει την περιβαλλοντική κρίση καθώς ο ιστορικός μαρξισμός δεν την περιλάμβανε στην ατζέντα, είτε από τη μεγάλη σοσιαλδημοκρατική υποχώ-ρηση προς τον νεοφιλελευθερισμό που θεωρεί την οικολο-γία φρένο στην ελευθερία της αγοράς. Έχουμε παράλληλα μία απολίτικη οικολογία, αποκομμένη από την κοινωνική σύγκρουση, που αδυνατεί να εντάξει το περιβαλλοντικό αίτημα στη διαμάχη εργασίας-κεφαλαίου και να ιεραρχή-σει με βάση αυτήν. Κάπου ανάμεσα τους, υπήρξαν σε όλη την Ευρώπη, τη Νότια και Βόρεια Αμερική, δυνάμεις αρι-στερές ριζοσπαστικές οικολογικές που επεξεργάστηκαν και προώθησαν ιδέες και κινήματα.

Προώθησαν νέα πρότυπα χωρικής και κοινωνικής δι-καιοσύνης με σεβασμό στο περιβάλλον, σχέδια για μια νέα κοινωνία όπου το οικονομικό κέρδος δεν θα καταστρέφει τους κοινούς μας πόρους. Πιστεύοντας ότι αυτοί οι πόροι, το φυσικό, το αστικό και το πολιτιστικό περιβάλλον, στην ύπαιθρο και στις πόλεις, θα αποτελέσουν κεφάλαιο και απόθεμα για την ισόρροπη ευημερία της κοινωνίας και μαζί με αυτήν μιας πιο δίκαιης οικονομίας.

Σήμερα είναι ανάγκη να ξαναπιάσουμε το νήμα από την αρχή. Να πείσουμε την κοινωνία, τους συντρόφους μας, τους κορυφαίους της αριστερής διακυβέρνησης, ότι το σχέδιο για την προστασία του περιβάλλοντος είναι πυλώ-νας για την ανασυγκρότηση της οικονομίας, στην έξοδο από την ανθρωπιστική κρίση. Ότι η διάσωση του φυσικού πλούτου της πατρίδα μας, είναι υπόθεση όλης της κοινω-νίας, είναι στοιχείο της αξιοπρέπειας του λαού μας. Ότι τα δάση, τα βουνά, οι θάλασσες και τα μνημεία είναι ιδιαίτερα πολύτιμα αγαθά για μας, για να τα σπαταλήσουμε. Μπο-ρούμε να τα υπερασπιστούμε όπως υπερασπιζόμαστε την ανθρώπινη ζωή, τη γη και την ελευθερία. Και το δικαίωμα μας αυτό οφείλει να είναι αδιαπραγμάτευτο.

ΝΙΚΟΣ ΜΠΕΛΑΒΙΛΑΣΕπ. καθηγητής Πολεοδομίας, Αρχιτεκτονική ΕΜΠ

εν μέσω κρίσηςτο περιβάλλον ως πολυτελές αγαθό

Oικοτριβές

Μάιος 2015 - τ. 16

Ο χρόνος κυλάει εις βάρος μας για τον πλανήτη, το κλίμα και τον πολιτισμό μας αλλά οι κυβερνήσεις παγκοσμίως αδρανούν επικίνδυνα προς όφελος λίγων εταιριών.

Η πρόκληση γνωστή και εμφανής. Η κλι-ματική αλλαγή έχει ήδη επιβλαβείς επιπτώ-σεις σε ανθρώπινες κοινότητες (ΗΠΑ, νησι-ωτική Ασία, Αυστραλία κ.α.), ενώ το 2014 καταγράφηκε ως το θερμότερο έτος στην ιστορία, κάνοντας 14 τα καλοκαίρια αυτού του αιώνα που συμπεριλαμβάνονται στα 15 θερμότερα στην ανθρώπινη ιστορία1.

Δεν μπορούμε πια να κάνουμε ότι δεν γνωρίζουμε. Η επιστημονική κοινότητα εί-ναι πλέον βέβαιη ότι η περαιτέρω αύξηση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου θέτει σε κίνδυνο τη βιωσιμότητα των οικοσυ-στημάτων με επιπτώσεις στη παραγωγή τροφής, τη βιοποικιλότητα, την υδατική επάρκεια, την άνοδο της στάθμης της θά-λασσας, με περισσότερες πλημμύρες και ξηρασία, ακραία καιρικά φαινόμενα, εξά-πλωση ασθενειών και τόσα άλλα. Το κόστος της κλιματικής αλλαγής έχει αποτιμηθεί με-ρικώς και όχι στο σύνολο του. Σύμφωνα με την μελέτη PESETA II2 της ΕΕ, στην οποία είχα την τύχη να συμμετάσχω, το ετήσιο κόστος της κλιματικής αλλαγής για την Ευρώπη υπολογίζεται περίπου 1-2% του ΑΕΠ, ενώ αναμένεται μεγαλύτερο για πιο ευπαθείς περιοχές.

Σύμφωνα με την τελευταία μελέτη3 της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Αλλα-γή του Κλίματος (IPCC), στην οποία συμ-μετέχουν 800 περίπου επιστήμονες, η αν-θρωπογενής κλιματική αλλαγή είναι πλέον εμφανής. Η μέση θερμοκρασία του πλανή-τη θα ανέβει περίπου 4°C σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα αν δεν λάβουμε αποφασιστική δράση ενώ ο στόχος συγκρά-τησης της αύξησης κάτω από τους 2°C εί-ναι εφικτός μόνο «αν υπάρχει μια δυνατή, άμεση και συλλογική παγκόσμια προσπά-θεια», όπως καταλήγει το IPCC ρίχνοντας ευθείς βολές προς τους πολιτικούς. Ακόμα και η ανάλυση της ΕΕ για τον δρόμο προς το Παρίσι4,5, στην οποία επίσης συμμετεί-χα επιστημονικώς, προτείνει κορύφωση των παγκόσμιων εκπομπών το 2020 και διαβλέπει ότι οι ρυθμοί ανάπτυξης θα δια-τηρηθούν παρά τις αναγκαίες δράσεις για μετριασμό των εκπομπών. Επιβεβαιώνει συνεπώς οτι ο στόχος των 2°C είναι εφι-κτός παρά τη σχετικά μετριοπαθή δέσμευ-ση της Ευρώπης.

Η επιστήμη και οι πολίτες έχουν μιλήσει εδώ και χρόνια. Ήρθε η σειρά των πολιτικών. 20 χρόνια μετά την πρώτη συμφωνία που υπογράφηκε στη σύνοδο του Ρίο το 1992, οι παγκόσμιες διαπραγματεύσεις για την αντι-μετώπιση της κλιματικής αλλαγής γίνονται ολοένα και πιο περίπλοκες και με υψηλή εκπροσώπηση. Στο Κιότο, την Κοπεγχάγη, το Κανκούν, το Ντουρμπάν, τη Ντόχα και τώρα το Παρίσι, 196 χώρες διαπραγματεύ-ονται πως θα πετύχουν τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής. 20 χρόνια μετά, όμως, και οι πολίτες παραμένουμε δικαίως απογο-ητευμένοι από την απραξία των πολιτικών και την επικράτηση των βρώμικων εταιρι-κών συμφερόντων που είναι ενάντια στο συλλογικό όφελος, όπως φάνηκε και στην τελευταία συνδιάσκεψη της Γενεύης.

Όπως αποκαλύπτεται καθημερινά, οι εταιρί-ες ξοδεύουν υπέρογκα ποσά για την άσκηση πιέσεων προς τις κυβερνήσεις ενάντια στη δράση για την κλιματική αλλαγή. Μόνο η CEFIC (Ευρωπαική Επιτροπή της Χημικής Βιομηχανίας) ξοδεύει 6εκ. ευρώ το χρόνο ενώ το 77% των 500 μεγαλύτερων επιχει-ρήσεων παγκοσμίως είναι μέλη ομάδων πί-εσης (lobby groups) σχετικών με τις κλιμα-τικές πολιτικές, όπως αποκαλύπτει η μελέ-τη6 του Πανεπιστημίου του Γουεστμίνιστερ του Μαρτίου 2015. Με την άμεση επιρροή που έχει στα μέλη του Ευρωπαικού κοινο-βουλίου και όχι μόνο, το lobbying μπορεί να αποτελεί την μεγαλύτερη επίδραση που έχουν οι εν λόγω εταιρίες στο περιβάλλον, μεγαλύτερη και από την επιβάρυνση που προέρχεται από την λειτουργία τους. Και τα παραδείγματα επιρροής ποικίλουν, από την καθοριστική επέμβαση της Shell7 για την ευρωπαική νομοθεσία για τις ΑΠΕ, μέ-χρι την μελέτη του ΙΟΒΕ8 για το ΣΕΒ (και ειδικά για το Συμβούλιο για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη του ΣΕΒ!) σχετικά με τις οικονο-μικές επιπτώσεις από τη διαρροή άνθρακα στην Ελλάδα.

Η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής ενέχει πολλές κοινωνικές και περιβαλλο-ντικές διεκδικήσεις. Το Δεκέμβρη του 2015 στο Παρίσι έχουμε μια τελευταία ευκαιρία να ακουστούν τα δίκαια αιτήματα των λα-ών όλου του κόσμου. Αιτήματα που θίγουν ζητήματα εισοδηματικής και διαγενεακής δικαιοσύνης, για κοινές αλλά διαφοροποι-ημένες ευθύνες και για αναγνώριση της διαφορετικής δυνατότητας δράσης από κάθε χώρα. Οι αναπτυσσόμενες οικονομί-

ες καλούνται να καταλάβουν την αστοχία της διεκδίκησης μιας ανάπτυξης εξίσου καταστροφικής με αυτή που είχαν οι δή-θεν ανεπτυγμένες χώρες. Οι αναπτυγμένες οικονομίες καλούνται να προχωρήσουν σε μεταφορά τεχνογνωσίας και οικονομικής βοήθειας και να δώσουν το παράδειγμα με το να δεσμευτούν για μια φιλόδοξη δρά-ση με ένα σαφές και μακροχρόνιο νομικό πλαίσιο. Η παγκόσμια κοινότητα καλείται να συν-δράσει.

Και επειδή στην κοινωνία μας «It all comes down to money», για μια επιτυχη-μένη συμφωνία απαιτείται μια φιλόδοξη δέσμευση για δημόσια χρηματοδότηση. Χωρίς μια παγκόσμια, δίκαιη και φιλόδο-ξη συμφωνία για το κλίμα, οι προοπτικές για την ανάπτυξη των φτωχότερων, και όχι μόνο, χωρών φαίνονται ακόμα δυσκο-λότερες λόγω των κλιματικών επιπτώσε-ων. Η σύνδεση των κλιματικών πολιτικών με τους Αναπτυξιακούς Στόχους του ΟΗΕ είναι αναγκαία για να εξασφαλιστεί και η ικανή χρηματοδότηση δράσεων προσαρ-μογής και η προσέλκυση επενδύσεων για έργα χαμηλού άνθρακα. Το Πράσινο Κλι-ματικό Ταμείο αρχίζει να ενεργοποιείται με αργούς ρυθμούς. Περίπου η μισή χρηματο-δότηση των 100δις. ανά έτος έχει εξασφα-λιστεί και μένει να δούμε αν θα λειτουργή-σει αποτελεσματικά και αν οι πλουσιότερες χώρες, που προφασιζόμενες την κρίση δεν συμβάλλουν μέχρι τώρα, θα αναγνωρίσουν τελικά τις ιστορικές ευθύνες τους.

Ο κοινος μας στόχος πρέπει να είναι ο μηδενισμός των εκπομπών στο τέλος του αιώνα μέσω του μετασχηματισμού της οι-κονομίας με τη βοήθεια της τεχνολογικής επανάστασης, μακριά από εξαρτήσεις σε καύσιμα που φέρνουν πολέμους, που κα-ταστρέφουν το περιβάλλον και την ανθρώ-πινη υγεία και μας στερούν από αξιοπρε-πείς ευκαιρίες εργασίας. Μέχρι τώρα πάνω από 90 χώρες έχουν δεσμευτεί για μέχρι το 2020, εντελώς ανεπαρκώς, δημιουργώντας μόνο επικοινωνιακές εντυπώσεις. Το κρίσιμο

επόμενο βήμα στο Παρίσι για τις δεσμεύσεις μετά το 2020 πρέπει να αφορά την ουσία του προβλήματος και να μην περιοριστεί σε επικοινωνιακά τεχνάσματα.

Η αδιαφορία των κυβερνήσεων όμως συ-νεχίζει να επικρατεί. Παρά την απόφαση της Βαρσοβίας για κατάθεση των Εθνικά Προσδιοριζόμενων Προθέσεων Συνεισφοράς (INDC) στην παγκόσμια μείωση εκπομπών μέχρι το τέλος του Μαρτίου 2015, ώστε να αναλυθούν εγκαίρως και να κατατεθούν στις διαπραγματεύσεις στο Παρίσι το Δε-κέμβρη 2015, οι μόνες περιοχές που έχουν καταθέσει9 μέχρι 1/4/2015 είναι η Ελβετία, η Ευρωπαϊκή Ένωση, η Νορβηγία, το Με-ξικό, οι ΗΠΑ, η Γκαμπόν και η Ρωσία ενώ η Κίνα που είχε δεσμευτεί τον περασμένο Νοέμβριο για κορύφωση των εκπομπών της το αργότερο το 2030 ακόμα δεν έχει κατα-θέσει τη δέσμευση της στον ΟΗΕ.

Η ΕΕ πρέπει να δράσει περισσότερο απο-φασιστικά αν θέλει να διατηρήσει μια πρω-τοκαθεδρία στην παγκόσμια κλιματική δρά-ση. Η πραγματικότητα πλέον αλλάζει. Ήδη οι αναπτυσσόμενες οικονομίες επενδύουν περισσότερο από τις αναπτυγμένες σε ΑΠΕ και εξοικονόμηση ενέργειας. Αντίθετα η ΕΕ προσπαθεί να σουλουπώσει την λειτουργία του δικού της μηχανισμού εμπορίας δικαι-ωμάτων εκπομπών εν μέσω λόμπυ βιομη-χανιών και αποφεύγει να βάλει ως πρώτη προτεραιότητα την ενεργειακή εξοικονό-μηση μαζί με τις ΑΠΕ στο σχέδιο για την ενεργειακή της ένωση. Φαίνεται να μην έχει γίνει ακόμα αντιληπτό από τα κέντρα λήψης αποφάσεων ότι η οριστική διέξοδος από την κρίση περνάει από τη δημιουργία μιας οικονομίας βιώσιμης και αποδοτικής, με χαμηλή χρήση φυσικών πόρων και έμ-φαση στην αυτονομία και την τεχνολογι-κή πρόοδο.

Το Παρίσι είναι ουσιαστικά το αναγκαίο και τελευταίο βήμα ελπίδας μετά από αυ-τές τις πολιτικές αποτυχίες. Είναι η τελευ-ταία ευκαιρία να αποδείξει η γενιά μας ότι η ανθρώπινη συλλογική σοφία μπορεί να

ο χρόνος κυλάει αντίστροφα

μέχρι το ΠΑΡΙΣΙ

04

OικοτριβέςΜάιος 2015 - τ. 16 05μας προφυλάξει από το χειρότερο μας εαυτό. Όπως μας θυμίζει και η Γ.Γ. της Συνδιάσκεψης του ΟΗΕ για την Κλι-ματική Αλλαγή, Christiana Figueres, είμαστε η πρώτη γενιά που καταλα-βαίνει τις επιπτώσεις μιας οικονομίας υψηλών εκπομπών, οπότε ας είμαστε και η πρώτη γενιά που αναλαμβάνει την ευθύνη που προκύπτει από τη γνώση αυτή.

ΖΩΗ ΒΡΟΝΤΙΣΗΕπιστημονικός Σύμβουλος σε θέματα Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, Συντονίστρια Θεματικής

Ομάδας Οικολόγων Πράσινων

1 https://www.wmo.int/media/?q=content/warming-trend-continues-2014

2 http://peseta.jrc.ec.europa.eu/economic_results.html

3 https://www.ipcc.ch/report/ar5/4 http://ec.europa.eu/priorities/energy-union/

docs/paris-swd_en.pdf5 http://ec.europa.eu/transparency/regdoc/

rep/1/2015/EN/1-2015-81-EN-F1-1.PDF6 h t t p : / / w w w . p s i . o r g . u k / p d f / 2 0 1 5 /

PSI%20Report_Lobbying%20by%20Trade%20Associations%20on%20EU%20Climate%20Policy.pdf

7 h t t p : / / w w w . t h e g u a r d i a n . c o m /environment/2015/apr/27/shell-lobbied-to-undermine-eu-renewables-targets-documents-reveal

8 http://www.iobe.gr/docs/research/RES_05_C_06022014_REP_GR.pdf

9 http://www4.unfccc.int/submissions/indc/Submission%20Pages/submissions.aspx

Στις 25 Φεβρουαρίου 2015, το Σώμα των Επιτρόπων, στη σύνοδο τους στις Βρυξέλλες, απέσυρε το νομοθετικό πακέτο της κυκλικής οικονομίας 6 νόμων για τα από-βλητα, τις συσκευασίες, την ταφή, τα οχήματα στο τέλος του κύκλου ζωής τους, τις μπαταρίες και τους συσσωρευτές, τα απόβλητα ηλεκτρι-κού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού. Το πακέτο περιελάμβανε υψηλούς στόχους ανακύκλωσης υλικών και εκτροπής τόσο ανακυκλώσιμων όσο και βιοαποδομήσιμων υλικών από τους χώρους υγειονομικής ταφής. Πρόκειται να υποβληθεί εκ νέου, αργότερα μέσα στο 2015, παρά τις διαμαρτυρίες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και των υπουρ-γών Περιβάλλοντος της ΕΕ. Όπως αναμενόταν η απόφαση προ-κάλεσε κριτικές και σχόλια λόγω του το ότι διευκολύνει τις επι-χειρήσεις και όσους χάνουν από την ανακύκλωση.

Το απορριφθέν πακέτο της Κυκλικής Οικονομίας περιελάμβανε δεσμευτικούς στόχους ανακύκλωσης 70% των δημοτικών απο-βλήτων μέχρι το 2030, ανακύκλωσης συσκευασιών από γυαλί, χαρτί, μέταλλο και πλαστικό μέχρι το 2030 και απαγόρευση της τελικής διάθεσης σε χώρους υγειονομικής ταφής όλων των ανα-κυκλώσιμων και των βιοδιασπώμενων μέχρι το 2025.

Η κυκλική οικονομία έχει γίνει ένα από τα πιο «μοδάτα» θέμα-τα τον τελευταίο καιρό στις πολιτικές γειτονιές της Ευρώπης. Οχι άδικα μιας και εμπλέκει πολλούς ενδιαφερόμενους, από βιομη-χανίες μέχρι περιβαλλοντικές οργανώσεις και φορείς.

Ο σημερινός τρόπος διαβίωσης υπαγορεύει αυξημένη κατανά-λωση υλικών αγαθών που για την παραγωγή τους όμως κατα-σπαταλούνται φυσικοί πόροι. Στη συνέχεια μετά από ένα σύντομο κύκλο ζωής, οι φυσικοί πόροι, που έχουν μεταμορφωθεί πλέον σε απόβλητα, στο μεγαλύτερό τους ποσοστό θάβονται ή ακόμη χειρότερα αποτεφρώνονται.

Το σύστημα μέχρι στιγμής είναι γραμμικό: Λήψη, χρήση, απόρ-ριψη. Το μοντέλο βασίζεται στις μεγάλες ποσότητες των εύκολα προσβάσιμων φυσικών πόρων και πηγών ενέργειας και ως εκ τούτου γίνεται όλο και πιο ακατάλληλο για την πραγματικότητά μας. Η προσπάθεια να γίνει πιο αποτελεσματικό - μείωση των πόρων και της ενέργειας προερχόμενης από ορυκτά καύσιμα που καταναλώνονται ανά μονάδα προϊόντος - δεν θα αλλάξει την πε-περασμένη φύση των αποθεμάτων παρά μόνο θα καθυστερήσει το αναπόφευκτο. Αυτό που πραγματικά είναι αναγκαίο είναι μία αλλαγή ολόκληρου του λειτουργικού συστήματος.

Η κυκλική οικονομία λύνει το προαναφερθέν πρόβλημα από την αρχή, από το σχεδιασμό˙ στοχεύει στη διατήρηση της υψη-λότερης αξίας των προϊόντων, των στοιχείων και των υλικών αέναα. Είναι σχετικός όρος με τη βιομηχανική οικονομία, στην οποία οι ροές των υλικών είναι δύο ειδών, βιολογικά στοιχεία, σχεδιασμένα να επανεισέλθουν στη βιόσφαιρα με ασφάλεια, και τεχνικά στοιχεία, που είναι σχεδιασμένα να επανακυκλοφορήσουν σε υψηλή ποιότητα χωρίς να εισέλθουν στο περιβάλλον.

Ο όρος περιλαμβάνει περισσότερα από την παραγωγή και την κατανάλωση προϊόντων και υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένης της μεταστροφής από τα ορυκτά καύσιμα στις ανανεώσιμες πη-γές ενέργειας, καθώς και το ρόλο της ποικιλομορφίας ως ένα χα-

ρακτηριστικό ανθεκτικών και παραγωγικών συστημάτων. Ο ρόλος των χρημάτων και των χρηματοδοτήσεων είναι μέρος ενός ευρύτερου διαλόγου και κάποιοι από τους πρωτοπό-ρους αιτούνται αναδιοργάνω-ση μέτρησης της οικονομικής επίδοσης.

Ο Εκτελεστικός Διευθυντής του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περι-βάλλοντος, Hans Bruyninckx, δήλωσε ότι έχει γίνει εξαιρετι-κή δουλειά που αναδείκνυε τη ζωτική σημασία της κυκλικής

οικονομίας και της αποδοτικότητας των πόρων για ευημερία και ανταγωνιστικότητα, και εστιάζοντας σε αυτά τα στοιχεία συμβάλ-λει στην ευρωπαϊκή ανταγωνιστικότητα, τη δημιουργία θέσεων εργασίας και στη βελτίωση της οικονομικής επίδοσης.

Από την πλευρά του ο πρώην Επίτροπος Περιβάλλοντος Janez Potocnik, έκανε λόγο για λάθος εκ μέρους των Γιούνκερ και Τίμ-μερμανς και δήλωσε ότι δεν έπρεπε να αποσύρουν το νομοθε-τικό πακέτο.

Η διευθύντρια της οργάνωσης Φίλοι της Γης, Magda Stoczkiewicz τόνισε: «Είναι απαράδεκτο ότι παρά την υποστήριξη του πακέτου της Κυκλικής Οικονομίας από τις επιχειρήσεις, την πλειονότητα των Μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και των Υπουργών Περιβάλλοντος, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προχώρησε σε δραστική περικοπή. Αλλαγές θα μπορούσαν να γίνουν ώστε να ενισχυθεί η πρόταση της Κυκλικής Οικονομίας χωρίς όμως να διαγραφούν τα πάντα και να ξεκινήσει η διαδικασία από την αρχή. Καθυστε-ρεί μία δράση που μας χρειάζεται επειγόντως».

Η κυκλική οικονομία ξεβολεύει πολλούς και πρώτες απ’ όλους τις επιχειρήσεις. Αφενός οι επιχειρήσεις έχουν ήδη επενδύσει στον υπάρχοντα τρόπο λειτουργίας και οποιαδήποτε αλλαγή ση-μαίνει μεγάλο κόστος. Αυτό φυσικά, δεν ισχύει στις περιπτώσεις των νέων προϊόντων και υπηρεσιών που σχεδιάζονται τώρα και υπάρχει ακόμη η δυνατότητα να σχεδιαστούν σύμφωνα με τις αρ-χές του ecodesign. Αφετέρου, η κυκλική οικονομία αγκαλιάζει την ανακύκλωση και την κομποστοποίηση και ακόμη περισσότερο την επαναχρησιμοποίηση, με αποτέλεσμα να «παραμελεί» τις τεχνο-λογίες αποτέφρωσης απορριμμάτων. Οι τεχνολογίες ενεργειακής αξιοποίησης είναι σαφέστατα ανταγωνιστικές με τις, μέχρι τώρα λεγόμενες, εναλλακτικές μεθόδους διαχείρισης. Όταν επιλέγεται η καύση ως μέθοδος διαχείρισης απορριμμάτων, αυτόματα σταματά η τροφοδοσία υλικού στη διαχείριση με εναλλακτικές μεθόδους. Και το αντίθετο: Όταν ανθίζει η εναλλακτική διαχείριση δεν απομένει υλικό για ενεργειακή αξιοποίηση, η οποία καταναλώνει πόρους και αποβάλλει CO2 συνεισφέροντας στην κλιματική αλλαγή.

Η απόσυρση του πακέτου της Κυκλικής Οικονομίας αυτόματα ευνόησε, έδωσε χώρο και χρόνο στους υπέρμαχους της αποτέ-φρωσης να εδραιωθούν. Η σημασία έκδοσης μιας νέας πρότα-σης σε σύντομο χρονικό διάστημα είναι μεγάλη και αναμένεται εναγωνίως.

ΚΑΤΙΑ ΜΑΚΡΥΝΙΚΑΜηχανικός Περιβάλλοντος, MSC Βιώσιμη Ανάπτυξη

Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΚΛΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΤΗΝ ΕΕ;

τι απέγινε

Oικοτριβές

Μάιος 2015 - τ. 16

2. Η εξέλιξη της διείσδυσης των ΑΠΕ στο Σύστημα ανά τεχνολογία

3. Η εξέλιξη των διεθνών τιμών καυσί-μων

4. Η εξέλιξη της τιμής των δικαιωμάτων εκπομπών CO2

5. Η εξέλιξη των τιμών προσφοράς ηλε-κτρικής ενέργειας σε γειτονικούς κόμ-βους αλλά και μια εκτίμηση του μέγιστου ποσοστού εισαγωγών στο ελληνικό ηλε-κτρικό σύστημα

6. Η εξέλιξη του κόστους τεχνολογιών απο-θήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας (κυρίως μπαταρίες) Ο συνδυασμός όλων των παραπάνω θα

κρίνουν σε μεγάλο βαθμό τη βιωσιμότη-τα της επένδυσης της Πτολεμαΐδας 5. Τα πλέον κρίσιμα είναι κυρίως το 1 και 4 και δευτερευόντως το 2.

Το σημείο 1 θα καθορίσει ειδικά μετά το 2030 τη μορφή του υπολειπόμενου θερμι-κού φορτίου, δηλαδή του φορτίου που πε-ρισσεύει μετά και την κατά προτεραιότητα απορρόφηση του ηλεκτρισμού από ΑΠΕ. Αυτό που δεν πρέπει να αγνοηθεί είναι ότι οι λιγνιτικές μονάδες κρίνονται αντα-γωνιστικές μόνον εφόσον παράγουν ενέρ-γεια πάνω από ένα επίπεδο ωρών ετησίως (Capacity Factor) και γι’ αυτό ονομάζονται μονάδες βάσης. Η αυξανόμενη παραγωγή από στοχαστικές ΑΠΕ (π.χ. αιολικά) σε βά-θος χρόνου αποτελεί μια τεχνική πρόκληση για τις μονάδες βάσης και είναι αμφίβολο αν θα καταφέρουν να προσαρμοστούν στις αυξημένες μεταβολές του υπολειπόμενου θερμικού φορτίου. Πέραν αυτού οι διαχει-ριστές του συστήματος θα κληθούν να δη-μιουργήσουν κανόνες για το αν και το πότε η παραγωγή από ΑΠΕ δε θα απορροφάται προκειμένου να μην κλείσουν λιγνιτικές μονάδες. Εξυπακούεται ότι στο πλαίσιο ενός έξυπνου ενεργειακού σχεδιασμού τέτοιου εί-δους σπατάλες θα ελαχιστοποιηθούν. Ωστόσο αν προσπαθήσουμε να προσδιορίσουμε την τάση, οι λεγόμενες μονάδες βάσης είτε θα προσαρμοστούν τεχνολογικά και θα γίνουν πιο ευέλικτες, είτε σταδιακά θα περιοριστεί

06

Οι επενδύσεις στην ηλεκτροπαραγωγή είναι υψηλής κεφαλαιακής έντασης και με-γάλου χρόνου ζωής και συνήθως πραγματο-ποιούνται εκείνες οι επενδύσεις που είναι σε θέση να ελαχιστοποιήσουν τον κίνδυνο η επένδυση να καταστεί μη βιώσιμη.

Η περίπτωση της Πτολεμαΐδας 5 αφορά επί της ουσίας στην αντικατάσταση παλαι-ών λιγνιτικών μονάδων με νέα, μικρότερης ισχύος, αποδοτικότερη και λιγότερο ρυπο-γόνο μονάδα και ως εκ τούτου μείωση της συνολικής ισχύος των λιγνιτικών μονάδων στο σύστημα.

Μια τέτοια επιλογή φαίνεται βέλτιστη λαμβάνοντας υπόψη μόνο τα δεδομένα της σημερινής κατάστασης. Βέβαια μια ανά-λυση βιωσιμότητας μιας τέτοιας επένδυ-σης βάσει των σημερινών συνθηκών μόνο από τύχη μπορεί να καταλήξει σε ένα σω-στό συμπέρασμα. Η ανάλυση οφείλει λάβει υπόψη της μελλοντικές εξελίξεις σε όλη τη διάρκεια ζωής της επένδυσης. Η διαδικα-σία αυτή απαιτεί την ανάλυση διαφορο-ποιημένων εκδοχών εξέλιξης των συνθη-κών της αγοράς ενέργειας (ή του τομέα αν ακούγεται καλύτερα ….), να προσαρτηθούν – με υποκειμενικό τρόπο- πιθανότητες σε κάθε διαφορετικό σενάριο εξέλιξης και να πραγματοποιηθεί η αξιολόγηση των δια-θέσιμων επιλογών.

Στην αξιολόγηση επενδύσεων ενώ φαι-νομενικά υπάρχουν δύο μόνο επιλογές (να γίνει ή να μη γίνει) στην πραγματικότητα κρύβεται και μία τρίτη: η αναβολή. Δεν πρό-κειται για απόρριψη της επένδυσης αλλά

αντίθετα η αναμονή ενδέχεται να κοστίζει λιγότερο από ό,τι θα κοστίσει πιθανή απο-τυχία της επένδυσης.

Ειδικότερα για την περίπτωση της Πτο-λεμαΐδας 5 συζητάμε για μια επένδυση της οποίας η υλοποίηση θα ολοκληρωθεί σε 6 χρόνια από τώρα (στο πιο αισιόδοξο σενά-ριο) και που η κερδοφορία της θα κριθεί στην επόμενη τριακονταετία (2021-2051). Υπό αυτή την έννοια δεν αρκεί η μονάδα να είναι ανταγωνιστική σήμερα αλλά συνολικά για το σύνολο του χρόνου ζωής της.

Ποιες είναι οι μη ελεγχόμενες και άρα αβέβαιες παράμετροι που ενδέχεται να τρο-ποποιηθούν μέσα στην επόμενη τριακοντα-ετία και ποιες είναι οι προτεραιότητες που θέτει η ενεργειακή στρατηγική της χώρας; Η απάντηση στα δύο παραπάνω ερωτήμα-τα θα κρίνει σημαντικά την απόφαση για την υλοποίηση της επένδυσης. Μάλιστα αξίζει να σημειωθεί ότι η συζήτηση για την πραγματοποίηση της επένδυσης γί-νεται σε ένα περιβάλλον υπερεπάρκειας θερμικής ισχύος, άρα απουσιάζει η έννοια του επείγοντος. Είναι ενδεικτικό ότι αυτό το περιβάλλον δημιουργήθηκε πρωτίστως από σημαντικές αποκλίσεις της εξέλιξης της συνολικής ζήτησης που καλούνται να καλύψουν οι θερμικές μονάδες σε σχέση με τις κατά καιρούς σχετικές προβλέψεις γε-γονός που σχετίζεται με την επίδραση στη ζήτηση του ηλεκτρισμού λόγω της οικονο-μικής κατάστασης της χώρας και την πτώ-ση κυρίως της βιομηχανικής παραγωγής με τη διείσδυση των ΑΠΕ κυρίως το διάστημα 2011-2013 τις ανεξάρτητες στρατηγικές που ακολούθησαν οι ιδιωτικές εταιρείες ηλεκτροπαραγωγής ως προς την υλοποί-ηση των σταθμών συνδυασμένου κύκλου φυσικού αερίου.

Συνοψίζοντας, σημαντικές παράμετροι που θα πρέπει να ληφθούν υπόψη στην ανάλυση είναι:1. Η εξέλιξη της οικονομίας γενικότερα και

της ηλεκτρικής ζήτησης ειδικότερα λαμβά-νοντας υπόψη ιδιαίτερα τον εξηλεκτρισμό στη θέρμανση και τις μεταφορές

ο ρόλος τους στη σύνθεση των μελλοντικών συστημάτων ηλεκτροπαραγωγής.

Το σημείο 4, το κόστος δικαιωμάτων εκ-πομπών του CO2, είναι επίσης καθοριστι-κό. Εφόσον η τιμή παραμένει στα σημερινά επίπεδα οι σύγχρονες λιγνιτικές μονάδες δεν χάνουν το ανταγωνιστικό τους πλεο-νέκτημα. Ωστόσο αν η τιμή ανεβεί πάνω από 40-45€/tnCO2 τότε το πλεονέκτημα δεν είναι ορατό. Αξίζει να σημειωθεί ότι στα σενάρια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής έχουν χρησιμοποιηθεί τιμές κατά πολύ υψηλότερες ειδικά για μετά το 2030. Σε κάθε περίπτωση τότε η μόνη επιλογή για την Πτολεμαΐδα 5 θα είναι η ενδεχόμενη μετατροπή της σε CCS (carbon capture & storage) ή η μη λειτουργία.

Τα σημεία 2 και 6 θα παίξουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση του μελλοντικού χρο-νικού προφίλ ηλεκτρικής ζήτησης μαζί με όλες τις τεχνικές και τεχνολογίες διαχείρισης φορτίου. Ο μερικός εξηλεκτρισμός άλλων ενεργειακών καταναλώσεων αυξάνει μεν το συνολικό φορτίο αλλά δεν είναι απαραίτητο ότι εξισορροπεί και τις μεταβολές ειδικά δε αν δεν συνοδευτεί από τεχνικές διαχείρισης της ζήτησης αλλά και από ανταγωνιστικές τεχνολογίες αποθήκευσης.

Με βάση την παραπάνω ανάλυση, θε-ωρούμε ότι αξίζει να διερευνηθεί η λύση της αναβολής της επένδυσης 3-5 χρόνια με κατάλληλη καθυστέρηση/τροποποίηση στο χρονοδιάγραμμα υλοποίησης του προ-γράμματος αποσύρσεων των λιγνιτικών μονάδων. Το πρόβλημα με αυτές τις μονά-δες είναι ότι είναι οι πλέον ρυπογόνες πα-νευρωπαϊκά και ότι σε περίπτωση μεγάλης αύξησης της τιμής των δικαιωμάτων εκπο-μπών CO2 θα προκύψει επιπλέον κόστος συγκριτικά με την Πτολεμαΐδα 5. Ωστόσο χρειάζεται να μελετηθεί σοβαρά η ανάληψη ενός τέτοιου κινδύνου διότι υπάρχει η δυ-νατότητα στο μεσοδιάστημα να προκύψουν τεχνολογικές λύσεις πιο ευέλικτων λιγνιτι-κών μονάδων (IGCC με ή χωρίς CCS) που μπορεί να παρουσιάζουν το μειονέκτημα της πιο ακριβής κιλοβατώρας συγκριτικά με τις συμβατικές τεχνολογίες (Πτολεμαΐδα 5) αλλά ταυτόχρονα δίνουν τη δυνατότητα καλύτερης συνεργασίας με τις τεχνολογίες ΑΠΕ, διασφαλίζοντας με τον τρόπο αυτό τη βέλτιστη αξιοποίηση των λιγνιτικών πεδί-ων στη Δ. Μακεδονία και άρα την προσαρ-μογή τους με σύγχρονους όρους στις νέες συνθήκες των μελλοντικών συστημάτων ηλεκτρισμού. Αν μη τι άλλο η Ελλάδα και ειδικότερα η ΔΕΗ θα έπρεπε ήδη να έχει παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο στη διεκδίκη-ση ευρωπαϊκών χρηματοδοτήσεων και σχε-τικών πιλοτικών προγραμμάτων ώστε να διασφαλίσει στρατηγικό πλεονέκτημα στην αξιοποίηση των συγκεκριμένων τεχνολο-γιών με ορίζοντα τη δυνατότητα διάχυσης τους στην ευρύτερη περιοχή.

Χ.Ν.ειδικός συνεργάτης

τελικά μας συμφέρει;ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΛΙΓΝΙΤΗΣ

Η επένδυση στην Πτολεμαΐδα 5 θα ολοκληρωθεί σε 6 χρόνια από σήμερα (στο πιο αισιόδοξο σενάριο) ενώ η κερδοφορία της θα κριθεί στην επόμενη τριακονταετία (2021-2051). Η μονάδα, λοιπόν, δεν αρκεί να είναι ανταγωνιστική σήμερα αλλά συνολικά για το σύνολο του χρόνου ζωής της.

OικοτριβέςΜάιος 2015 - τ. 16 07

Μπορεί οι εθνικές διαπραγματεύσεις για το χρέος να μονοπωλούν την επικαιρότη-τα, εξαιρετικά σημαντικές είναι όμως και οι πολιτικές επιλογές της κυβέρνησης που θα καθορίσουν το προτεινόμενο μονοπάτι ανά-πτυξης, αλλά και τη συμμετοχή των πολιτών στη διαδικασία παραγωγικής ανασυγκρότη-σης της χώρας.

Λίγοι τομείς είναι τόσο καθοριστικοί όσο ο τομέας ενέργειας. Οι αναγκαίες και σημα-ντικές ενεργειακές επενδύσεις μπορούν να ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητα της ελ-ληνικής οικονομίας και να βελτιώσουν θε-αματικά το βιοτικό επίπεδο των πολιτών. Η ενεργειακή φτώχεια, άλλωστε, έχει εξελιχθεί σε σύγχρονη μάστιγα λαμβάνοντας διαστάσεις ανθρωπιστικής κρίσης. Με τη συντριπτική πλειοψηφία των κτιρίων χωρίς μόνωση και αντιμέτωποι με ολοένα αυξανόμενους λογα-ριασμούς ενέργειας, δεν αποτελεί εντύπωση που 3 εκατ. πολίτες αδυνατούν να ζεσταθούν επαρκώς το χειμώνα.

Αν τα ζητούμενα είναι η μετάβαση σε μία πολυσυμμετοχική οικονομία και η απαγκί-στρωση από αναχρονιστικές αντιλήψεις που έχουν ως επίκεντρο τις φαραωνικές επεν-δύσεις στα ορυκτά καύσιμα (δημόσιες ή ιδι-ωτικές), τότε μάλλον χρειάζεται να κάνουμε πολλά περισσότερα.

Επαναλαμβάνοντας τα λάθη του παρελθόντος

Στη Ρόδο, για παράδειγμα, η ΔΕΗ ετοιμά-ζεται να ξοδέψει περισσότερα από 180 εκ. ευρώ για την κατασκευή μονάδας ηλεκτρο-παραγωγής με καύσιμο μαζούτ(!), προκει-μένου να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα ισχύος του νησιού. Προβλήματα που σε με-γάλο βαθμό οφείλονται στο γεγονός ότι επί 20 χρόνια δεν έχει εφαρμοστεί κανένα σοβα-ρό πρόγραμμα εξοικονόμησης ενέργειας, με συνέπεια το διπλασιασμό της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας για αυτό το διάστημα. Το «νησί του ήλιου» πλέον κοστίζει σε όλους τους Έλληνες καταναλωτές 120 εκατ. ευρώ ετησίως σε επιδοτήσεις πετρελαίου (χρεώ-σεις ΥΚΩ στους λογαριασμούς). Συνεπώς αν κατασκευαστεί και λειτουργήσει η μο-νάδα μαζούτ, οι καταναλωτές θα κληθούν να πληρώσουν 1-1,5 δις ευρώ τα επόμενα 10 χρόνια μόνο για την ηλεκτροπαραγωγή της Ρόδου: με μαθηματική ακρίβεια οι λο-γαριασμοί ενέργειας θα συνεχίσουν να αυ-ξάνονται για όλους του Έλληνες.

Αντίθετα, αν τα 180 εκατ. ευρώ που θα κοστίσει η μονάδα επενδυθούν από τη ΔΕΗ

σε μικρά συστήματα αυτοπαραγωγής ηλια-κής ενέργειας (με μονάδες αποθήκευσης), τότε περισσότερα από 17.000 νοικοκυριά στη Ρόδο θα αποκτήσουν δωρεάν ηλεκτρι-κή ενέργεια, η μέγιστη αιχμή του νησιού θα μειωθεί κατά 25 MW και οι ετήσιες χρεώ-σεις ΥΚΩ κατά 13 εκατ., όπως έδειξε σχετι-κή μελέτη της Greenpeace.

Υπάρχει καλύτερο παράδειγμα βιώσιμης και κοινωνικά δίκαιης επένδυσης, που θέτει τη μαζική συμμετοχή των πολιτών στο επίκεντρο της παραγωγικής ανασυγκρότησης;

Επενδύοντας στους πολίτεςΣε αυτήν την πορεία κεντρικό ρόλο θα

πρέπει να διαδραματίσει η ίδια η ΔΕΗ. Μία ΔΕΗ που αφήνει πίσω της τα αδιέξοδα των ορυκτών καυσίμων και επενδύει στα συ-γκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας μας: στις καθαρές και ανεξάντλητες πηγές και στο ανθρώπινο δυναμικό. Το παράδειγμα της Ρόδου δεν αναφέρθηκε τυχαία, καθώς είναι χαρακτηριστικό των διαφορετικών επι-λογών που έχουν σήμερα στα χέρια τους κυ-βέρνηση και ΔΕΗ. Και μπορεί οι μεγαλύτερες εταιρίες ηλεκτροπαραγωγής της Ευρώπης να έχουν ήδη αρχίσει τη διαδικασία απε-ξάρτησης από τον άνθρακα, ωστόσο η ΔΕΗ έχει δύο μεγάλα συγκριτικά πλεονεκτήμα-

τα που οφείλει να εκμεταλλευτεί. Πρώτον, το τεράστιο δυναμικό της Ελλάδας σε ΑΠΕ και εξοικονόμηση και δεύτερον το γεγονός ότι η δημόσια επιχείρηση είναι ήδη «μέσα στα σπίτια» των πολιτών.

Ο πρωθυπουργός τον περασμένο Σε-πτέμβριο δεσμεύτηκε να αντιμετωπίσει το σοβαρό πρόβλημα της ραγδαίας επιδείνω-σης της ενεργειακής φτώχειας –που πλέον εξελίσσεται σε ανθρωπιστική κρίση– με την παροχή δωρεάν ρεύματος σε 300 χιλιάδες φτωχά νοικοκυριά.

Αντί όμως να μπούμε σε μία λογική αέναης επιδότησης που ούτε το πρόβλημα λύνει (τα νοικοκυριά παραμένουν σε καθεστώς εξάρ-τησης από την κρατική βοήθεια) αλλά ούτε προσφέρει ανάπτυξη – αντίθετα επιβαρύνει τον κρατικό προϋπολογισμό - μήπως θα εί-χε νόημα να δούμε ως εναλλακτική επιλογή την ενεργειακή αναβάθμιση των κτιρίων με σχετικές επενδύσεις από τη ΔΕΗ; Επενδύο-ντας στην αυτοπαραγωγή καθαρής ενέργει-ας και την εξοικονόμηση, η ΔΕΗ μπορεί να βοηθήσει τα νοικοκυριά να μειώσουν δρα-στικά – και οριστικά – τους λογαριασμούς ενέργειας. Εξίσου σημαντικά, θα υλοποιήσει βιώσιμες επενδύσεις που στηρίζουν την οι-κονομία και θα δημιουργούν θέσεις εργασί-ας, τοποθετώντας παράλληλα τα φτωχότε-

ο ρόλος των ΠΟΛΙΤΩΝ και της ΔΕΗ στην παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας

ρα κοινωνικά στρώματα στο επίκεντρο της παραγωγικής διαδικασίας.

Όσο αφορά στα απαιτούμενα κεφάλαια, ίσως θα έχει ενδιαφέρον να δούμε τις σχε-τικές κινήσεις της προηγούμενης κυβέρνη-σης και της ΔΕΗ για την εύρεση των 1,4 δις ευρώ για την κατασκευή της νέας λιγνιτικής μονάδας Πτολεμαΐδα 5. Σε προφανή πανι-κό εξαιτίας της άρνησης των περισσοτέρων χρηματοοικονομικών οργανισμών να χρη-ματοδοτήσουν μία παρακμάζουσα τεχνο-λογία (λιγνίτη) χωρίς προφανές μέλλον, υποχρεώθηκαν να εκλιπαρήσουν τη γερμα-νική κυβέρνηση να μεσολαβήσει με σχετι-κές ενέργειες. Πράγματι, μετά και το ηχηρό «όχι» της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσε-ων (σταμάτησε οριστικά τη χρηματοδότηση ανθρακικών μονάδων), τα μόνα κεφάλαια που έχει εξασφαλίσει η ΔΕΗ είναι τα 700 εκατ. ευρώ της Γερμανικής Αναπτυξιακής Τράπεζας (KfW), μία απόφαση που ήδη έχει δημιουργήσει αντιδράσεις στο εσωτερικό της Γερμανίας. Λογικό, αφού η KfW έχει εδώ και καιρό σταματήσει να χρηματοδοτεί μονάδες ορυκτών καυσίμων στη Γερμανία, προβάλλοντας το προφίλ ενός οργανισμού που επενδύει σε βιώσιμες τεχνολογίες, δη-λαδή εξοικονόμηση και ΑΠΕ.

Μήπως αντί για τη χρηματοδότηση μίας καταστροφικής για το περιβάλλον τεράστι-ας λιγνιτικής μονάδας, η οικονομική βιω-σιμότητα της οποίας είναι εξαιρετικά αμφί-βολη, θα είχε νόημα να χρηματοδοτούσαμε την ενεργειακή αναβάθμιση 300 χιλιάδων φτωχών νοικοκυριών;

Και κάτι τελευταίο: Το 2015 είναι μία κομ-βική χρονιά για την παγκόσμια προσπάθεια αντιμετώπισης των κλιματικών αλλαγών, με την επερχόμενη Διεθνή Σύνοδο του ΟΗΕ (COP21) ήδη να θεωρείται από πολλούς “make or break” για το μέλλον της ανθρω-πότητας. Η ελληνική κυβέρνηση θα πρέπει να παρουσιάσει τον Νοέμβριο στο Παρίσι ένα πειστικό όραμα για μία νέα Ελλάδα απε-γκλωβισμένη από τα ορυκτά καύσιμα. Ωστόσο στους πρώτους τρεις μήνες της θητείας της, οι μόνες εκτενείς αναφορές του αρμόδιου υπουργείου ΠΑΠΕΝ αφορούν περισσότερο λιγνίτη, εξορύξεις υδρογονανθράκων και αγωγούς φυσικού αερίου.

Τι καλύτερο από το να εμφανιστεί ο Έλ-ληνας πρωθυπουργός στο Παρίσι και να πα-ρουσιάσει ένα φιλόδοξο σχέδιο εκσυγχρονι-σμού της οικονομίας, το οποίο θα έχει στο επίκεντρο την εγκατάλειψη των επικίνδυ-νων επενδύσεων σε ορυκτά καύσιμα και την ενεργό συμμετοχή εκατοντάδων χιλιάδων νοικοκυριών στην προσπάθεια παραγωγι-κής ανασυγκρότησης της χώρας;

ΤΑΚΗΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥΥπεύθυνος για θέματα

ενέργειας και κλιματικών αλλαγών GREENPEACE

Τι καλύτερο από το να εμφανιστεί ο Έλληνας πρωθυπουργός στο Παρίσι και να παρουσιάσει ένα φιλόδοξο σχέδιο εκσυγχρονισμού της οικονομίας, το οποίο θα έχει στο επίκεντρο την εγκατάλειψη

των επικίνδυνων επενδύσεων σε ορυκτά καύσιμα και την ενεργό συμμετοχή εκατοντάδων χιλιάδων νοικοκυριών στην προσπάθεια

παραγωγικής ανασυγκρότησης της χώρας;

Oικοτριβές

Μάιος 2015 - τ. 1608

Η “ανάπτυξη” και όποια κριτική σε αυτή, είναι ακόμα ένα από τα μεγάλα ταμπού της κοινωνίας μας. Ιδιαίτερα αυτή την περίοδο που κορυφώνεται το δράμα της πολυεπί-πεδης κρίσης που βιώνουμε εδώ και πέντε χρόνια, η επιστροφή στην “ανάπτυξη” (και την οικονομική μεγέθυνση) είναι το ιερό δισκοπότηρο για όλες τις πολιτικές παρα-τάξεις του κοινοβουλίου, της Αριστεράς μη εξαιρουμένης.

Επιστροφή σε ποια “ανάπτυξη” όμως; Σε αυτή που ακολουθήσαμε τα τελευταία 30 χρόνια και μας οδήγησε στην σημερινή πολυεπίπεδη κρίση, ή μια άλλου είδους ανάπτυξη, που θα παρέχει για την ευημε-ρία των ανθρώπων και των οικοσυστημά-των και όχι για τα κέρδη των αγορών, των τραπεζών και του χρηματιστηρίου; Μπορεί να υπάρξει άραγε ένα άλλο οικονομικό μο-ντέλο πέρα από τη λιτότητα ή την αύξηση της ζήτησης (κατανάλωσης), που να δια-σφαλίζει για όλους ένα αξιοπρεπές επίπε-δο διαβίωσης; Είναι η οικονομική μεγέ-θυνση προϋπόθεση για πρόοδο, ευημερία και ευτυχία; Ποιες αλλαγές είναι απαραί-τητες για την ουσιαστική πολιτική και πα-ραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας για να γίνει πιο κοινωνικά δίκαιη και οικολο-γικά βιώσιμη;

Αυτά και πολλά άλλα ερωτήματα απα-ντήθηκαν από 40 ομιλητές και ομιλήτριες κατά τη διάρκεια του τριήμερου Φόρουμ- πολιτικού εργαστηρίου με τίτλο “Ευημερία χωρίς ανάπτυξη, προτάσεις για έναν άλλο κόσμο από κοινού”[1] που πραγματοποιή-θηκε στις 20-22 Φεβρουαρίου 2015 στο Αμ-φιθέατρο Γκίνη της σχολής Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ. Στο Φόρουμ, που διοργάνωσαν οι Ηλιόσποροι με τη συνεργασία του ελλη-νικού τμήματος του Research & Degrowth, συμμετείχαν περισσότερα από 650 άτομα σε 8 θεματικές ενότητες που περιλάμβαναν ολιγόλεπτες παρουσιάσεις και συζήτηση. Στο τέλος του τριημέρου μια ενότητα σύνθεσης επιχείρησε να εμπλουτίσει τις εμπειρίες, τις

προτάσεις και τα οράματα που ανα-πτύχθηκαν, με περαιτέρω δικτύωση και επόμενες δράσεις για τη διαμόρ-φωση ενός άλλου κόσμου, ισότιμου, δίκαιου και αειφόρου.

Σκοπός του φόρουμ ήταν η κατά-θεση συγκεκριμένων και εφαρμό-σιμων προτάσεων για ένα εναλλα-κτικό μοντέλο κοινωνικής, παρα-γωγικής και πολιτικής ανασυγκρό-τησης. Για έναν άλλον τρόπο ζωής,

απαγκιστρωμένο από το δόγμα της αέναης οικονομικής ανάπτυξης και του καταναλω-τισμού, από το κλασσικό μοντέλο δηλαδή του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού όπως το γνωρίζουμε.

Κοινή μας διαπίστωση είναι ότι αυτό το μοντέλο έχει αποτύχει παταγωδώς. Έχει δημιουργήσει μια πολύπλευρη κρίση και σοβαρά προβλήματα στις ανθρώπινες κοι-νωνίες και το περιβάλλον, επομένως πρέπει να φροντίσουμε από κοινού για τη μετά-βαση και τη δημιουργία ενός άλλου προ-τύπου, ενός άλλου κόσμου.

Κεντρική επιδίωξη του φόρουμ ήταν να φέρει κοντά συγγενικά κινηματικά και ερευ-νητικά πεδία, όπως αυτά της αποανάπτυξης, της πολιτικής οικολογίας, της αυτονομίας, της ομότιμης παραγωγής και των Κοινών. Να δικτυώσει και να προωθήσει τη συνερ-γασία ανάμεσα σε ακτιβιστές και ερευνη-τές με κοινές ανησυχίες, αλλά και εργασία που έχει στόχο την κοινωνική αλλαγή και τη χειραφέτηση. Να συνθέσει δηλαδή αυ-τή την κινηματική και ερευνητική εμπειρία και να την μετουσιώσει σε συγκεκριμένες και εφαρμόσιμες προτάσεις πολιτικής και κοινωνικής παρέμβασης.

Προτάσεις που αντικατοπτρίζουν μεν τον ιδανικό άλλο κόσμο από κοινού που ορα-ματιζόμαστε, αλλά που μπορούν να εφαρ-μοστούν άμεσα, εδώ και τώρα. Η ουτοπία μας στην πράξη δηλαδή, η εφαρμογή των αιτημάτων μας σε πρώτο χρόνο, από εμάς για εμάς, για τη μετάβαση σε ένα κοινωνι-κά δίκαιο και οικολογικά βιώσιμο μοντέλο ευημερίας και προόδου.

Το φόρουμ δεν έμεινε απλά στην κριτική του παλιού μοντέλου που καταρρέει, στην κριτική των προηγούμενων, αλλά και της τωρινής κυβέρνησης. Δεν έμεινε απλά στη διάγνωση και την ανάλυση των προβλη-μάτων του καπιταλιστικού αναπτυξιακού μοντέλου, αλλά προσπάθησε να θέσει τον πήχη ψηλά και να παρουσιάσει λύσεις που μετουσιώνουν τα κοινωνικά αιτήματα, τις

καινοτόμες πρακτικές και την πρωτοπορι-ακή έρευνα. Απώτερος στόχος του Φόρουμ ήταν να επηρεάσει την Πολιτεία (και την Κοινωνία) για να δημιουργήσει δομές, (χρη-ματοδοτικά) εργαλεία και θεσμικά πλαίσια που θα βελτιώσουν τη ποιότητα ζωής για όλους, θα διευκολύνουν και θα ενισχύσουν το κοινωνικό έργο και την αποτελεσματι-κότητα των κινημάτων και της ερευνητι-κής κοινότητας.

Οι προτάσεις που αναπτύχθηκαν εστί-ασαν σε μια μεγάλη ποικιλία από θέματα: την παραγωγική αναγέννηση της υπαί-θρου, την αναδιάταξη της βιο-οικονομίας και της διοικητικής οργάνωσης σε επίπε-δο βιο-περιφέρειας, την συνδιαχείριση των φυσικών πόρων και των αποβλήτων, την απεξάρτηση της οικονομίας από τον λιγνίτη και το πετρέλαιο με παράλληλη και πλή-ρη αξιοποίηση αποκεντρωμένων- μικρής κλίμακας ΑΠΕ σε επίπεδο κοινότητας, την ενδυνάμωση των πολιτών μέσα από αμε-σοδημοκρατικές διαδικασίες σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, την δημιουργία ευ-νοϊκών θεσμικών πλαισίων και δομών για τον πολλαπλασιασμό των εγχειρημάτων συνεργατικής και συνεταιριστικής οικονο-μίας (ανταλλακτικά δίκτυα, δίκτυα παρα-γωγών- καταναλωτών, συμπληρωματικά κοινωνικά νομίσματα, συνεταιρισμοί κά-θετης παραγωγής, κλπ).

Στο Φόρουμ συζητήθηκαν επίσης προτά-σεις για την απασχόληση (ελάχιστη εγγυ-ημένη εργασία, μειωμένο ωράριο), για την κοινωνική πρόνοια (υγεία- περίθαλψη και κοινωνική συστέγαση), για τον οικολογικό μετασχηματισμό των πόλεων και των δη-μόσιων χώρων, για ένα εκπαιδευτικό σύ-στημα με πλουραλισμό στις (εναλλακτικές) εκπαιδευτικές μεθόδους, για τον λογιστικό έλεγχο και την διαγραφή του χρέους, για την αποσύνδεση της ευημερίας από πλα-σματικούς οικονομικούς δείκτες όπως το ΑΕΠ, για την ομότιμη δικτύωση και παρα-γωγή, για την απαξίωση και τον περιορι-σμό του οικονομισμού, του παραγωγισμού και του καταναλωτισμού, καθώς και για τη διασφάλιση των θεμελιωδών δικαιωμάτων των ανθρώπων, των έμβιων όντων και της Μητέρας Γης.

Όλες οι εισηγήσεις έχουν βιντεοσκοπη-θεί και ανεβαίνουν στο διαδικτυακό κανά-λι των Ηλιόσπορων. Στο τέλος Μαΐου θα κυκλοφορήσει ελεύθερα στο διαδίκτυο μια ειδική έκδοση με (σχεδόν) όλες τις εισηγή-σεις, αλλά και συμπληρωματικά άρθρα που

μας έστειλαν συλλογικότητες και άτομα με αφορμή το Φόρουμ.

Κλείνοντας θα θέλαμε να τονίσουμε το γεγονός ότι η οικονομική, κοινωνική και οικολογική κρίση που βιώνουμε τα τελευ-ταία χρόνια είναι απόρροια του καταστρο-φικού και στρεβλού μοντέλου “ανάπτυξης” που ακολουθήσαμε εδώ και δεκαετίες. Ενός μη βιώσιμου μοντέλου, που ιδιαίτερα από τη δεκαετία του 1970 και έπειτα πήρε τη μορ-φή του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού των ελεύθερων αγορών και του χρηματιστηρίου, της άκρατης κατανάλωσης και της πλεονα-σματικής παραγωγής. Ενός μοντέλου που συνέδεσε λανθασμένα την ευημερία με πα-ραπλανητικούς οικονομικούς δείκτες όπως το ΑΕΠ και την πρόοδο με την οικονομική ανάπτυξη. Γι αυτό και απέτυχε.

Το μοντέλο που ακολουθήθηκε τη “χρυσή αναπτυξιακή” 20ετία (1990-2010) στην Ελ-λάδα, που στηρίχθηκε στον εύκολο δανει-σμό, τη συνεχιζόμενη αύξηση της ζήτησης και την αλόγιστη κατανάλωση, τις επενδύ-σεις σε μεγάλες υποδομές και την βρώμικη οικονομία του άνθρακα, αποδείχθηκε ότι δεν είναι βιώσιμο και ότι γεννάει κρίσεις και δυστυχία. Εντείνει τις κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες, καταστρέφει το πε-ριβάλλον και τους φυσικούς πόρους, ενώ γιγαντώνει μια επιχειρηματική και πολιτική ελίτ έναντι του 99% που αγωνίζεται για να δουλεύει και να ζει με αξιοπρέπεια.

Είναι απαραίτητο να επαναπροσδιορίσου-με την έννοια της ευημερίας και της προ-όδου, τις ανάγκες και το βιοτικό επίπεδο των κοινωνιών, αν θέλουμε να περάσουμε στο επόμενο στάδιο εξέλιξης. Το δικαίωμα στην ευημερία δεν το έχουν μόνο οι άνθρω-ποι, αλλά και τα υπόλοιπα έμβια όντα και η Φύση. Στην προσπάθειά μας να ξεπερά-σουμε την κρίση, δεν πρέπει να αναζητή-σουμε μια επιστροφή στην προ της κρίσης “χρυσή” εποχή της κατανάλωσης και της ανάπτυξης όπως την ξέραμε, αλλά να ανα-ζητήσουμε νέα μοντέλα για τη διασφάλιση των θεμελιωδών δικαιωμάτων του ανθρώ-που, των υπόλοιπων έμβιων όντων και της Μητέρας Γης, να αναγεννήσουμε την έν-νοια της οικονομίας των φυσικών πόρων και να οργανώσουμε τη ζωή μας πέρα από τη λιτότητα και την ανάπτυξη (...).

το πρόγραμμα του τριημέρου, κείμενα και βίντεο στο http://www.iliosporoi.net/ Πλήρες κείμενο στο oikotrives.gr

ΜΙΧAΛΗΣ ΘΕΟΔΩΡOΠΟΥΛΟΣομάδα “Ηλιόσποροι”

ΕΥΗΜΕΡΙΑ & ΠΡΟΟΔΟΣχωρίς ανάπτυξη

OικοτριβέςΜάιος 2015 - τ. 16

κάτι αλλάζει στα Λιπάσματα της Δραπετσώνας

Στις 22 Απρίλη πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη μια σημαντική εκδήλωση που διοργάνωσε ο τοπικός ΣΥΡΙΖΑ με θέμα τα στρατόπεδα του Πολεοδομικού Συγκροτήμα-τος Θεσσαλονίκης. Στην εκδήλωση παρου-σιάστηκε μια αναλυτική επεξεργασία που τεκμηριώνει τη σημασία των χώρων αυτών για την περιβαλλοντική αποκατάσταση και την ποιότητα ζωής στην πόλη. Στο κείμενο αυτό, που με τη μορφή υπομνήματος υπο-βλήθηκε προς όλους τους συναρμόδιους υπουργούς Άμυνας, Συντονισμού, Περιβάλ-λοντος, Οικονομικών και προς το ΤΑΙΠΕΔ, αναφέρονται, μεταξύ άλλων:

Η Θεσσαλονίκη είναι η πόλη με 2,4 τ.μ. πράσινο ανά κάτοικο, η μικρότερη αναλογία στην Ευρώπη και με υψηλότατα επίπεδα ρύπανσης, ιδιαίτερα σε μικροσωματίδια στο δυτικό της τμήμα. (...) Σήμερα, οι ελεύθεροι αδόμητοι χώροι που μπορούν να δεχθούν πράσινο και μάλιστα υψηλό πράσινο είναι ελάχιστοι με τους περισσότερους από αυ-τούς να είναι στρατόπεδα, κλειστά και σε λειτουργία (πλήρως ή μερικά). Τα περισσό-τερα και μεγαλύτερα βρίσκονται στη Δυτική Θεσσαλονίκη. Οι διεκδικήσεις των τοπικών κοινωνιών αλλά και εξειδικευμένες μελέτες που έγιναν στο ίδιο χρονικό διάστημα κατέ-ληξαν στο ότι τα στρατόπεδα που βρίσκονται εντός και στις παρυφές του Πολεοδομικού

Συγκροτήματος της Θεσσαλονίκης πρέπει να διατεθούν αποκλειστικά στην ανάπτυξη υψηλού πρασίνου για να βελτιωθεί η ανα-λογία έκτασης πρασίνου ανά κάτοικο, αν και πάλι αυτή θα είναι πολύ χαμηλότερη του αποδεκτού (5 τ.μ./κάτοικο).Η ζωτική σημασία αυτής της τελευταίας και μοναδι-κής δυνατότητας, στοιχειώδους αναβάθμι-

Το πρώτο Σαββατοκύριακο του Απριλί-ου ο Δήμος Κερατσινίου – Δραπετσώνας προχώρησε στην πρώτη δράση παρέμβα-σης στον χώρο της πρώην Βιομηχανικής Ζώνης Δραπετσώνας, διοργανώνοντας κα-θαρισμό, δενδροφύτευση και διάνοιξη της πρόσβασης σε ένα κομμάτι της έκτασης 640 στρεμμάτων. Το μέλλον της περιοχής απα-σχολεί χρόνια τώρα τις δημοτικές αρχές, τους φορείς και τους κατοίκους και απο-τελεί πεδίο αντιπαράθεσης μεταξύ επιχει-ρηματιών. Στα ρεπορτάζ επισημαίνεται ότι η συνολική έκταση ανήκει σε διάφορους ιδιοκτήτες: 254 στρέμματα (παλιό εργο-στάσιο λιπασμάτων) στην Εθνική Τράπεζα, 117 στην πρώην ΑΓΕΤ, 82 στην Aegean του Δ.Μελισσανίδη, ενώ τα υπόλοιπα 187 στον ΟΛΠ και στον δήμο.

Οι δράσεις του Δήμου που υποστηρί-χθηκαν από πολλούς κατοίκους είχαν σαν αίτημα την ανάπλαση της πρώην Βιομηχανικής Ζώνης Δραπετσώνας με χρήσεις αθλη-τισμού, πολιτισμού, εκπαίδευσης, υγείας, αναψυχής και την απομάκρυνση των επικίν-δυνων και ρυπογόνων εγκαταστάσεων της Oil One και την οριστική απομάκρυνση των εγκαταστάσεων της ΔΕΗ και της LAFARGE.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η εκ των συνιδιοκτητών της έκτασης ΕΘΝΙΚΗ ΚΤΗΜΑΤΙΚΗ Α.Ε προσπάθησε να δημιουργήσει διάφορα νομικά και πρακτικά προβλήματα στη διε-ξαγωγή των δράσεων του Δήμου, αυτές πραγματοποιήθηκαν με επιτυχία. Εκείνες τις μέρες, ο δήμαρχος Χρήστος Βρεττάκος δήλωσε «Οι άνθρωποι της Δραπετσώνας και του Κερατσινίου πλήρωσαν με τη ζωή τους και την βιομηχανική ανάπτυξη του Πειραιά και την ερημοποίηση της βιομηχανικής ζώνης. Είναι καιρός αυτή η περιοχή ν’ αξιοποιηθεί

κινητικότητα για τα στρατόπεδα στη Θεσσαλονίκη

σης της υποβαθμισμένης ποιότητας ζωής, είναι αδιαπραγμάτευτη προτεραιότητα για την κοινωνία της Θεσσαλονίκης.

Το υπόμνημα περιλαμβάνει επίσης τα αιτήματα που πλήθος συλλογικοτήτων και κάποιοι δήμοι έχουν υιοθετήσει για τη με-τατροπή των στρατοπέδων σε ελεύθερους, δημόσιους κοινόχρηστους χώρους υψηλού

πρασίνου. Συνοπτικά, την κατάργηση της νομοθεσίας με την οποία ένα μεγάλο μέρος της έκτασης των στρατοπέδων αποδίδεται προς εξυπηρέτηση οικιστικών αναγκών του προσωπικού των ενόπλων δυνάμε-ων, το θεσμικό χαρακτηρισμό των πρώην στρατοπέδων ως κοινόχρηστων χώρων, τον χαρακτηρισμό των εντός των στρατο-πέδων αξιόλογων κτιρίων ως ιστορικά μνη-μεία, την αναστροφή της μεταβίβασης δυο στρατοπέδων στο ΤΑΙΠΕΔ και την απόδοση της ιδιοκτησίας των πρώην στρατοπέδων στους όμορους Δήμους (όμως χωρίς πολεο-δόμηση), τη σύσταση δημόσιου μητροπολι-τικού φορέα για τη διαχείριση των χώρων υπερτοπικής σημασίας και τη θεσμοθέτη-ση «τράπεζας γης» για την ανάκτηση από τους Δήμους ελεύθερων χώρων.

Αντίστοιχα αιτήματα και ανάγκες για την απόδοση των χώρων των ανενεργών ουσι-αστικά στρατοπέδων εντός αστικού αστικού για ήπιες κοινωφελείς χρήσεις υπάρχουν και σε άλλες πόλεις της χώρας – και ιδιαί-τερα στην Αθήνα...

Ο/τ.

προς όφελος αυτών των ανθρώπων και των κατοίκων της ευρύτερης περιοχής του Πει-ραιά, με χρήσεις κοινωνικής ωφέλειας που θα δώσουν ανάσα στους κατοίκους, αλλά ταυτόχρονα θα προσφέρουν ανάπτυξη και θέσεις εργασίας».

Τα αιτήματα αυτά της τοπικής κοινωνί-ας υποστηρίχθηκαν επίσημα τόσο από την Περιφέρεια Αττικής, όσο και από το Δήμο Πειραιά και όλους τους Δήμους της Β’ Πει-ραιά. Στις 28 Απριλίου το Υπουργείο Παρα-γωγικής Ανασυγκρότησης έδωσε στη δημο-σιότητα τροπολογία για την ανάπλαση της περιοχής της Λιμενοβιομηχανικής Ζώνης Δραπετσώνας-Κερατσινίου.

Η τροπολογία, η οποία υποστηρίζεται και θα κατατεθεί προς συζήτηση και ψήφιση σε επόμενο νομοσχέδιο στη Βουλή, ακυρώνει τη δυνατότητα να εγκατασταθούν, όπως κα-κώς προέβλεπε ο ν. 4277/14, στην εν λόγω περιοχή βιομηχανικές, μεταποιητικές και άλλες χρήσεις που αλλοιώνουν και επιβα-ρύνουν το φυσικό περιβάλλον και το ιδι-αίτερο κάλλος της παραθαλάσσιας ζώνης.

Επίσης κατοχυρώνει χρήσεις πολιτισμού, εκπαίδευσης, υγείας, αθλητισμού, πράσινου, αναψυχής αποκλείοντας βιομηχανικές χρήσεις και μέγιστο συντελεστή δόμησης 0,15.

Η περιοχή των πρώην Λιπασμάτων σχεδιάζεται ως περιοχή στρατηγικής παρέμβασης για την ποιοτική αναβάθμιση του Δήμου Κερατσινίου-Δραπετσώνας και όλης της ζώ-νης Α’ και Β’ Πειραιά.

Αποτελεί συνεπώς ευκαιρία τόσο για το Δήμο που θα προχωρήσει στην εκπόνηση πο-λεοδομικής μελέτης, όσο και συνολικά για την αριστερή διακυβέρνηση να προχωρήσει -μέσα από ανοιχτή διαβούλευση, αλλά και αναγκαίες συγκρούσεις- η εξειδίκευση των εργαλείων και η σταδιακή εφαρμογή αυτών των πολύ θετικών ρυθμίσεων.

Ο/τ.

09

Μάιος 2015 - τ. 16Oικοτριβές - αφιέρωμα

Με σειρά δημόσιων παρεμβάσεων και αρθρογραφίας κι εδώ στις Οικοτριβές αλλά και αλλού έχει επισημανθεί και σχολιαστεί κατ’ επανάληψη τα τελευταία «μνημονιακά» χρό-νια, ο συστηματικός τρόπος υποκατάστασης του δημόσιου χωρικού σχεδιασμού από έναν προσχηματικά δημόσιο και προσχηματικά χωρικό σχεδιασμό, έναν σχεδιασμό δηλαδή αχωρικό και ιδιωτικής κοπής που δεν απορρέει από διαδι-κασίες διαπραγμάτευσης του σκοπού του σχεδιασμού, του περιλάλητου δημόσιου συμφέροντος, με τους τοπικούς και χωρικούς (δηλαδή κοινωνικούς, παραγωγικούς, περιβαλ-λοντικούς) φορείς και διαθέσιμα.

Αντίθετα, απαντά, κυρίως και συχνά «φωτογραφικά», σε ιδιωτικά αιτήματα άντλησης υπεραξίας μέσα από «επενδύ-σεις» εκμετάλλευσης της γης και των φυσικών, ιστορικών ή κοινωνικών της πόρων. Συχνά, οι συνέπειες από αυτές τις επενδύσεις ούτε επιθυμητές είναι από τις τοπικές κοι-νωνίες ούτε συμβατές με το παραγωγικό τους προφίλ ή τα περιβαλλοντικά κεκτημένα. Συχνά επίσης, οι συνέπειες αυ-τές είναι ανεπίστρεπτες. Στη δημόσια συζήτησή τους ωστό-σο, προτάσσεται πάντα η παντοδύναμη ρομφαία της «ανά-πτυξης», των «θέσεων εργασίας», αντιλήψεων δηλαδή που αναπαράγουν τα πιο ξεπερασμένα -και ανόητα- δίπολα στην επιστημονική και δημόσια συζήτηση για τον χώρο, το περι-βάλλον, την ανάπτυξη και τον σχεδιασμό. Δίπολα παραπει-στικά έως και κωμικά, που όμως παρά τις προφανείς τους αδυναμίες, για κάποιους διατηρούν την αξία του επιχειρή-ματος. Θύμα αυτών των μεθοδεύσεων και παρεξηγήσεων είναι ασφαλώς και ο χώρος και η δικαιοσύνη σ’ αυτόν, αλ-λά και το δημόσιο συμφέρον.

Οι μνημονιακές πρακτικές

Στο πλαίσιο της μνημονιακής νομοθεσίας, οι νομοθετικές πρωτοβουλίες που αφορούσαν τον χώρο και τον σχεδιασμό του ήταν εντυπωσιακά πολλές και σημαίνουσες. Κατέστη σαφές ευθύς εξαρχής ότι η ανα- ή από- διάρθρωση του πλαισίου όρων ανάπτυξης ή προστασίας του χώρου ήταν κεντρική προτεραιότητα. Εκκινώντας από την βασική φι-λοσοφία «αξιοποίησης»-εκποίησης της δημόσιας γης, αδι-ακρίτως, όπως αυτή οριοθετήθηκε στον Εφαρμοστικό του Μεσοπρόθεσμου το 2011 (ν. 3986/2011) ακολούθησε μια ενορχηστρωμένη ομοβροντία ρυθμίσεων που αφορούσε τους a la carte όρους εκμετάλλευσης δημόσιας ή ιδιωτικής γης με τα λεγόμενα «Ειδικά Σχέδια» κάθε είδους, την αποδυνά-μωση σε προσωπικό και αρμοδιότητες όλων των ελεγκτικών υπηρεσιών του δημοσίου, την αποδυνάμωση του καθεστώτος

προστασίας δασικών, παράκτιων ή άλλων οικολογικά κρίσιμων περι-οχών, τη δημιουργία προϋποθέσε-ων για εισπρακτική αντιμετώπιση και πρακτική διαιώνιση των αυθαι-ρέτων σε εντός και εκτός σχεδίου περιοχές, τη μεταφορά της αρμο-διότητας σχεδιασμού και διαχεί-ρισης του δημόσιου συμφέροντος (περιουσίας και όρων ανάπτυξης) σε πολυάριθμες και εντελώς αδι-αφανείς Α.Ε. και τόσα άλλα. Όλες αυτές οι πρωτοβουλίες που τόσο ως περιεχόμενο όσο και ως διαδι-κασία θεσμοθέτησης (με προσχη-ματική διαβούλευση σε άλλ’ αντ’ άλλων κείμενα νόμου, με διαδικα-σίες εξπρές, με Πράξεις Νομοθετι-κού Περιεχομένου, σε θερινά τμή-ματα της Βουλής κ.ο.κ.) βάθυναν και στερέωσαν τις πιο δυσοίωνες από τις νεοφιλελεύθερες κατευθύν-σεις και πρακτικές που γνωρίσα-με κατ’ εξοχήν στην περίοδο της Ολυμπιακής προετοιμασίας. Όλες αυτές οι κατευθύνσεις ρυθμίσε-ων τελικά αποκρυσταλλώθηκαν, το καλοκαίρι που μας πέρασε, σε ένα νέο υπόδειγμα χωρικού σχε-διασμού με τον ν. 4269/2014, την περίφημη «Χωροταξική και Πο-λεοδομική Μεταρρύθμιση» (γνω-στή και ως Χω.Πο.Με.). Η καθαυτό Χω.Πο.Με. εμπλουτίστηκε βέβαια με τους ν. 4280/2014 για τα δάση και την ιδιωτική πολεοδόμηση, τον ν. 4277/2014 για την οριστική αντι-κατάσταση του παλιού Ρυθμιστικού Σχεδίου Αττικής και τον τελευταίο νόμο-σκούπα της προηγούμενης κυβέρνησης, τον ν. 4315/2014, στον οποίο συνωθήθηκαν άρον άρον όσα αιτήματα προλάβαιναν να προωθηθούν μέσω του πρόθυ-μου και απερχόμενου πολιτικού προσωπικού.

Προς ένα νέο υπόδειγμα

Η αποκατάσταση στην ουσία του δημόσιου χωρικού σχεδιασμού σε μια κατεύθυνση απλοποίησης, ου-σιαστικού εκδημοκρατισμού και διασφάλισης περιβαλλοντικής και χωροκοινωνικής δικαιοσύνης, έχει εξαγγελθεί προ- και μετ-εκλογικά από τον ΣΥΡΙΖΑ σε όλους τους τό-νους. Επείγει ωστόσο να δρομολο-γηθεί άμεσα, πριν το στρεβλό θεσμι-κό πλαίσιο δημιουργήσει δύσκολα αναστρέψιμα έννομα αποτελέσματα, ιδίως δε εκείνα που ενσωματώνουν κρίσιμες και αμφιλεγόμενες ή ανε-πιθύμητες χωρικές επιλογές.

Οι ορίζουσες του νέου υποδείγ-ματος σχεδιασμού, σε έναν βαθμό αναδεικνύονται από τους βασικό-τερους άξονες κριτικής όπως δι-ατυπώθηκαν από τον χώρο της Αριστεράς, το αρμόδιο Τμήμα του ΣΥΡΙΖΑ, πανεπιστημιακούς και επι-στημονικούς φορείς, κ.ά.. Σε ό,τι αφορά ιδιαίτερα τον ν. 4269/2015, ενδεικτικά αξίζει να υπενθυμίσου-με ορισμένες από τις πιο βασικές κατευθύνσεις:

Η άρση της κατίσχυσης των Ει-δικών Χωρικών Σχεδίων κάθε εί-δους έναντι των θεσμοθετημένων όρων δόμησης, χρήσης, προστασί-ας της γης. Τα Ειδικά Χωρικά Σχέ-δια (ΕΣΧΑΔΑ, ΕΣΧΑΣΕ, ΕΣΠΕΡΑΑ κ.ά.) που αφορούν μεγάλης κλίμα-κας αναπτύξεις, είτε επιλεγεί να θεσμοθετούνται με ΠΔ είτε όχι, οφείλουν να συμμορφώνονται στις εγκεκριμένες ρυθμίσεις και όχι το αντίστροφο κι αυτή η στοιχειώδης ιεραρχία και νομιμότητα επείγει να αποκατασταθεί.

Η αναθεώρηση των νέων κατη-γοριών χρήσεων γης που εισήγα-γε ο ν. 4269/2014 ώστε αφενός

ζητήματα και διεκδικήσεις για την αριστερά στην κυβέρνηση

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Χ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΤΟΣ, Π. ΨΑΡΡΕΑΣ

αποκατάσταση του χωρικού σχεδιασμού: η ώρα του «από τη θεωρία στην πράξη»

Μετά τις εκλογές που έφεραν για πρώτη φορά στην ιστορία τη ριζοσπα-στική αριστερά στην κυβέρνηση, στο αφιέρωμα του τεύχους οι “Οικοτριβές” προσανατολίζουν περισσότερο τη θεμα-τολογία τους σε ζητήματα που αφορούν ιδιαίτερα τον οικολογικό και κοινωνι-κό μετασχηματισμό της παραγωγής και της κατανάλωσης.

Σήμερα φαίνεται, εν μέσω διαπραγ-μάτευσης με τους θεσμούς-δανειστές και εκβιασμών των διεθνών και εγχώ-ριων συστημικών μπλοκ, ότι, παρά τους ευσεβείς πόθους όσων ωφελούνται απ’ τη λιτότητα, η Αριστερά και η κοινωνι-κή πλειοψηφία που εκφράζει... ήρθαν για να μείνουν. Η κυβέρνηση θα έχει το προσεχές διάστημα την ευρεία στή-ριξη του κόσμου ώστε, από χώρα-πει-ραματόζωο του ακραίου νεοφιλελευθε-ρισμού, να αποτελέσουμε παράδειγμα διαδικασιών δημοκρατίας και ουσια-στικής ευημερίας .

Τα προηγούμενα χρόνια, με τον κα-ταιγισμό των μνημονιακών μέτρων (αλλά και των ιδεολογημάτων που τα συνόδευαν) που επέτειναν την ιστορική διάλυση της δημόσιας περιβαλλοντικής και χωροταξικής πολιτικής στην Ελλά-δα, τα προβλήματα στην ποιότητα ζωής οξύνθηκαν – σε περιπτώσεις δραματικά. Και ενώ ορισμένοι είδαν την κρίση σαν ευκαιρία, τα οικολογικά κινήματα και οι οργανώσεις των πολιτών συνέχισαν να αντιστέκονται και να προτείνουν. Τα προτάγματα των ενεργών συλλο-γικοτήτων, των ειδικών επιστημόνων, των ενδιαφερόμενων φορέων έχουν διατυπωθεί δημόσια το προηγούμενο διάστημα – συχνά σε λεπτομερή προ-γραμματικού χαρακτήρα κείμενα.

Η επικαιροποίηση και μεγαλύτερη συ-γκεκριμενοποίηση ενός αριστερού και ριζοσπαστικού πολιτικού σχεδίου στα κρίσιμα πεδία της ανάπτυξης, της πα-ραγωγικής ανασυγκρότησης, του περι-βάλλοντος και του χώρου είναι διαρκές ζητούμενο. Και ιδιαίτερα στην παρούσα συγκυρία, μπορεί να προχωρήσει μόνο μέσα από ανοιχτή κοινωνική διαβού-λευση. Ως “Οικοτριβές”, θα συνεχίσου-με σε επόμενα τεύχη να δημοσιεύουμε κείμενα – συνεισφορές στο δημόσιο δι-άλογο, που είναι περισσότερο από ποτέ σημαντικό να γίνει ουσιαστικά.

10

Μάιος 2015 - τ. 16 Oικοτριβές - αφιέρωμα 11να καλύπτεται το σύνολο της γης, αστικής και εξωαστικής, αφετέρου να προστατεύονται έναντι ασύμβα-των και οχληρών δραστηριοτήτων οι πιο ευάλωτες χρήσεις (όπως λ.χ. η κατοικία, οι ελεύθεροι ή κοινόχρη-στοι χώροι και οι χώροι πρασίνου κ.ά.). Η άκρατη «ελαστικοποίηση» των χρήσεων που θεσμοθετήθηκε (όπου λ.χ. σε έναν θεσμοθετημένο «ελεύθερο χώρο αστικού ή περια-στικού πρασίνου» μπορεί να χωρο-θετηθεί από χώρος επεξεργασίας στερεών αποβλήτων μέχρι εγκατα-στάσεις ΑΠΕ ή σταθμοί μεταφόρ-τωσης απορριμμάτων) μπορεί να ωφελεί κοντόθωρα το laissez faire για κάθε ενδιαφερόμενο, υπονο-μεύει όμως εκτός από το δημόσιο συμφέρον και αυτούς τους ίδιους τους ενδιαφερόμενους στο μέλλον. Όλοι, «ειδικοί» και μη και ανεξάρ-τητα από ιδεολογικές καταβολές, αντιλαμβάνονται ότι η κατηγορι-οποίηση των χρήσεων είναι ερ-γαλείο σχεδιασμού αλλά και όρος ασφάλειας δικαίου και ισονομίας. Πρέπει επομένως να είναι τέτοια που να δημιουργεί καθεστώς χω-ρικής συνοχής και συμβατότητας ώστε να διασφαλίζεται η επιθυ-μητή, η σχεδιασμένη δηλαδή ποι-ότητα του χώρου. Είναι προφανές ότι αυτό δεν είναι κάποιο ακραία ριζοσπαστικό πρόταγμα που αφο-ρά μόνο τις τοπικές κοινωνίες. Μεσομακροπρόθεσμα προστατεύει τα συμφέροντα και των ίδιων των επενδυτών.

Η ανάγκη αποκατάστασης του Εθνικού Χωροταξικού Σχεδίου, ενός επιπέδου που πέρα από το πόσο συκοφαντήθηκε από τις πρακτι-κές και τα πρωθύστερα της προη-γούμενης δεκαετίας, στον νέο νό-μο υποβαθμίστηκε και επισήμως σε «κείμενο αρχών» υποχρεωτικά συμμορφούμενο προς το «εκάστο-τε ισχύον Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιονομικής Στρατηγικής και το εθνικό πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων». Το Εθνικό Χωρο-ταξικό είναι ακριβώς το επίπεδο που μπορεί και πρέπει να εξειδι-κεύει χωρικά όλους τους τομεα-κούς ή κλαδικούς αναπτυξιακούς προγραμματισμούς και να συνιστά βάση ενημέρωσης και αλληλεπί-δρασης με τα Περιφερειακά Χω-ροταξικά Σχέδια.

Σε συνδυασμό με την παραπά-νω αποκατάσταση περιεχομένου του Εθνικού Χωροταξικού Σχεδίου, αυτονόητη είναι και η ανάγκη κα-τάργησης των Ειδικών Τομεακών και κατ’ όνομα μόνο «χωροταξι-

κών» Πλαισίων. Πρόκειται εξάλ-λου για σχέδια που συγκροτήθη-καν έτσι ώστε να ενημερώσουν τα πρώτα Περιφερειακά Χωροταξικά της προηγούμενης δεκαετίας. Τα Ειδικά Χωροταξικά Πλαίσια ήταν εξ ορισμού προσωρινά, και καταρ-τίστηκαν ελλείψει ακριβώς του Εθνικού Χωροταξικού και για όποι-ους τομείς κρίθηκε σκόπιμο, χωρίς δηλαδή καμιά ολοκληρωμένη επο-πτεία των παραγωγικών κλάδων. Αντί όμως να καταργηθούν (έστω το 2008, όταν δηλαδή αποκτήσαμε τύποις ένα θεσμοθετημένο Εθνικό Χωροταξικό), τα σχέδια αυτά «μο-νιμοποιήθηκαν», επικαιροποιήθη-καν (με πιο πρόσφατα παραδείγ-ματα αυτά του Τουρισμού και των Υδατοκαλλιεργειών) και πήραν και προαγωγή! Ανήχθησαν δηλαδή, με τον ν. 4269/2014 σε «Εθνικά Χωροταξικά» επικυρίαρχα μάλι-στα των Περιφερειακών στο σύ-στημα σχεδιασμού, επιτείνοντας έτσι την επικυριαρχία των ομάδων πίεσης (που τα υπαγορεύουν) και των πιο γραφικών αντιλήψεων στείρου παραγωγισμού στον προ-γραμματισμό της ανάπτυξης και της ανασυγκρότησης.

Η αποκατάσταση ενός συστήματος χωρικού σχεδιασμού με ενισχυμέ-νες διαδικασίες πολύμορφης συμ-μετοχής και διάδρασης σε όλα τα στάδια πολιτών, κινημάτων και φο-ρέων βάσει προσβάσιμης σε όλους γεωχωρικής πληροφορίας που θα παρέχεται από ένα σχετικό Κέντρο Τεκμηρίωσης. Αντίστοιχα με την συμμετοχή της κοινωνίας στη δι-απραγμάτευση του σχεδιασμού, προτεραιότητα είναι και η συμμε-τοχή της θεσμικής εκπροσώπη-σης της τοπικής κοινωνίας, δηλα-

δή της αιρετής αυτοδιοίκησης και των δύο επιπέδων, με ενισχυμένη αρμοδιότητα κατάρτισης, έγκρισης και υλοποίησης. Είναι οξύμωρο ότι ενώ έχουν σε μεγάλο βαθμό χρημα-τοδοτηθεί και προχωρούν παράλ-ληλες ενέργειες ενημέρωσης και ομογενοποίησης ποικιλώνυμων βάσεων χωρικών δεδομένων (από το Κτηματολόγιο, από την ψηφι-οποίηση των θεσμικών γραμμών, από την ηλεκτρονική καταγραφή κτισμάτων, αυθαιρέτων κλπ αλλά και από μια πλειάδα φορέων και ΔΕΚΟ που καταγράφουν «χωρι-κή» πληροφορία) κι ενώ προχωρά, υποτίθεται, η ενίσχυση του ρόλου των δύο βαθμών αυτοδιοίκησης, ταυτόχρονα, στα θέματα του χώ-ρου, γίναμε μάρτυρες της επανα-συγκέντρωσης της αρμοδιότητας όχι μόνο στην κεντρική διοίκηση και μάλιστα στον εκάστοτε αρμό-διο υπουργό, δηλαδή στους πο-λιτικά προϊστάμενους, αλλά και, χωρικά μιλώντας, στην Αθήνα. Στο αντιδημοκρατικό και ανορθολογι-κό αυτό πνεύμα εντάσσεται και η ατεκμηρίωτη και χωρίς αναγκαίες προσαρμογές κατάργηση της ενδι-άμεσης κλίμακας σχεδιασμού που συνιστούσαν τα Ρυθμιστικά Σχέδια και των Οργανισμών που επιλαμ-βάνονταν της παρακολούθησης του σχεδιασμού στην μητροπολι-τική κλίμακα.

Τέλος, η καθαυτό αποκατάστα-ση της χωρικής διάστασης σε όλες τις πολιτικές και η διατύπωση και θεσμοθέτηση χωρικών σχεδίων με κατευθύνσεις πολιτικής για ενότητες κατηγοριών χώρου, όπως ο ορει-νός, ο παράκτιος, ο νησιωτικός, τα μητροπολιτικά κέντρα κ.ά. Οι κα-τηγορίες χώρου εισάγουν de facto

τη χωρική διάσταση στην ανάλυση των προβλημάτων και των προο-πτικών των περιοχών. Και μπορούν να εξειδικεύσουν πιο πολυσύνθετες και στοχευμένες χωρικά πολιτικές και στο Περιφερειακό και στο Το-πικό επίπεδο.

Αυτά σε ό,τι αφορά τον τρόπο δηλαδή τα επίπεδα, την ιεράρχη-σή τους, τους φορείς και τα μέσα χωρικού σχεδιασμού θα μπορούσαν να ορίζουν ένα αδρό περίγραμμα για τον δημόσιο διάλογο που πρέ-πει να ξεκινήσει άμεσα. Εκκρεμούν παράλληλα και άλλες σημαντικές πρωτοβουλίες για χωρικά ζητήμα-τα που κυμαίνονται από πιο απλές νομοθετικές, όπως η κωδικοποίη-ση των νομοθετικών δαιδάλων της οικοδομικής ή της πολεοδομικής ή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας, έως πιο σύνθετες και κρίσιμες για το μέλλον και το πρότυπο παραγω-γικής ανασυγκρότησης συζητήσεις, όπως αυτή για τον χαρακτήρα και τον τρόπο προσέγγισης της εξωα-στικής γης (μέρος της οποίας είναι και η «εκτός σχεδίου»). Η συζήτη-ση για την εξωαστική γη ήταν και παραμένει μια δύσκολη συζήτηση για την ελληνική κοινωνία, είναι όμως ευκαιρία και ανάγκη να ανοί-ξει. Εκ των πραγμάτων έχει ανοίξει περισσότερο από ποτέ τα τελευταία χρόνια είτε με τις μαζικές πυρκαγι-ές, είτε με την μαζική κατακραυγή για τους όρους εκμετάλλευσης των αιγιαλών ή των δασικών εκτάσεων, είτε με την θερμή συζήτηση περί των διαφόρων «γενεών» αυθαι-ρέτων, είτε με την αναθέρμανση του ενδιαφέροντος για στροφή σε αγροτικές και συνδεόμενες μ’ αυ-τές μεταποιητικές δραστηριότητες ως προνομιακό πεδίο του προτύ-

που παραγωγικής ανασυγκρότη-σης, είτε τέλος με την έγνοια για την υπεράσπιση της δημόσιας γης που προκλήθηκε από την ίδια την μνημονιακή πολιτική για την γη (βλ. λ.χ. σκοπό και δράση του ΤΑΙ-ΠΕΔ). Η συζήτηση για την εξωα-στική γη είναι σημαντική γιατί οι καταπατήσεις, οι αυθαιρεσίες, οι καταστροφές και τα ξεπουλήματα, μαζί με το περιβάλλον ή την δημό-σια περιουσία, καταπατούν και κα-ταστρέφουν και το σύστημα αρχών που οφείλει να έχει μια οργανω-μένη κοινωνία για να προασπίσει αειφορικά το μέλλον της.

Διεκδικήσεις και Αριστερά

Η νέα κυβέρνηση βρίσκεται αναμ-φίβολα αντιμέτωπη με αναρίθμη-τα στοιχήματα. Στοιχήματα στη σφαίρα του «πρώτη φορά αριστε-ρά», στοιχήματα συνέπειας με την δική της συστηματική κριτική όλα τα προηγούμενα χρόνια (και πριν την κρίση), στοιχήματα επιβίωσης συνολικά του κυβερνητικού εγ-χειρήματος. Η τελευταία , η επι-βίωση δηλαδή του εγχειρήματος, εξαρτάται από τους «έξω», εξαρ-τάται όμως και από συναινέσεις, συγκλίσεις και συστράτευση στο εσωτερικό. Εξαρτάται κι απ’ τη συνοχή και την πειστικότητα του «οράματος». Το όραμα, με τη σει-ρά του, δεν είναι ούτε μόνο μισθοί και συντάξεις, ούτε μόνο δουλειές ή υγεία ή παιδεία, ούτε μόνο πε-ριβάλλον, ούτε μόνο δικαιώματα. Είναι όλα αυτά μαζί για όλους μας και παντού στο χώρο, στη χώρα. Στο πλαίσιο λοιπόν της νέας αριστερής κυβέρνησης, η αποκατάσταση του σχεδιασμού και του χωρικού του προσήμου, της χωρικής διάστα-σης όλων των αναπτυξιακών πο-λιτικών, έχει ιδιαίτερη σημασία και κατεπείγοντα χαρακτήρα γιατί σηματοδοτεί τους όρους, το πλαί-σιο για το νέο πρότυπο παραγωγι-κής ανασυγκρότησης. Σηματοδοτεί τους όρους και το πλαίσιο για την αποκατάσταση ισονομίας, δικαιο-σύνης και δικαιωμάτων στο χώρο. Όλα αυτά είναι υπόθεση και διεκ-δικήσεις των σχετικών επιστημών χώρου και περιβάλλοντος αλλά εί-ναι και σε μεγάλο βαθμό υπόθεση και διεκδικήσεις της Αριστεράς, ιδίως δε αυτής της ριζοσπαστικής Αριστεράς της Οικολογίας και των Κινημάτων που είναι ο κυβερνών πια ΣΥΡΙΖΑ. Απ’ την θεωρία στην πράξη λοιπόν.

ΜΑΡΙΑ ΚΑΛΑΝΤΖΟΠΟΥΛΟΥ

Μάιος 2015 - τ. 16Oικοτριβές - αφιέρωμα12

Η εξόρυξη Χρυσού στην Β.Α. Χαλκιδι-κή από την Ελληνικός Χρυσός Α.Ε.Μ.Β.Χ. αποτελεί ίσως το πιο εμβληματικό εγχείρη-μα επιβολής ενός ακραία νεοφιλελεύθερου υποδείγματος «ανάπτυξης». Ένα παράδειγμα απτής εικονογράφησης του «νεοφιλελεύ-θερου παραδείσου» και της «αξιοποίησης της κρίσης ως ευκαιρία». Αυτός ήταν ο λό-γος που δήλωνε ο Α. Σαμαράς στην Wall Street Journal (21-2-2013) ότι η επένδυση θα προστατευτεί «… με κάθε κόστος». Για τον ίδιο λόγο χρειάστηκε να μετακινηθούν υπουργοί, ανώτεροι κρατικοί υπάλληλοι, να περάσουν φωτογραφικές τροπολογίες (π.χ. 4280/2014) ακόμα και να διαδηλώσει ο Α. Γεωργιάδης με εργαζόμενους φορώντας κράνος μεταλλωρύχου!

Μια εμβληματική σύγκρουση…

Η εξόρυξη χρυσού στη Β.Α. Χαλκιδική δεν αποτελεί μια, κάποια, «επένδυση». Συ-γκεντρώνει πλήθος μεθόδων και μέσων της ακραία νεοφιελελεύθερης καπιταλιστικής αναδιάρθρωσης. Επιθετικές εξαγορές, ιδι-ωτικοποίηση, χρηματιστικοποίηση, φορο-αποφυγή1 και φορολογικοί παράδεισοι2, θε-σμική φορο-ασυλία και κατάφορη παραβί-αση του δημοσίου συμφέροντος, fast track αδειοδοτήσεις, παράκαμψη περιβαλλοντικής νομοθεσίας, σωρεία περιβαλλοντικών παρα-βάσεων (εκθέσεις επιθεωρητών περιβάλλο-ντος), ανεφάρμοστες μέθοδοι-τεχνολογίες εξορύξεις (flash smelting), ωμή επιβολή στις τοπικές κοινωνίες με χρήση ακραίας καταστολής. Ταυτόχρονα, είναι ενδεικτική της διαπλοκής οικονομικής και πολιτικής εξουσίας με χαρακτηριστικό το παράδειγ-μα της προσφυγής του δημόσιου3 το 2011 ενάντια σε απόφαση της Ευρωπαϊκής Επι-τροπής4 που ορίζει ότι οι όροι της σύμβα-σης συνιστούν κρατική ενίσχυση υπέρ της εταιρίας και την καλούν να καταβάλει στο δημόσιο 15,34 εκ. €.

Από την άλλη πλευρά, οι πολυετείς κι-νητοποιήσεις των κατοίκων, ενάντια στην εξόρυξη χρυσού στις Σκουριές που έλαβαν πανελλαδική και διεθνή διάσταση, εκφρά-ζουν έναν αγώνα που ξεπερνά τα όρια του τοπικού και του οικολογικού. Συμβολίζουν τους αγώνες για την υπεράσπιση του δη-μοσίου συμφέροντος και των μακροπρόθε-σμων κοινωνικών αναγκών των πολλών ενάντια στα συμφέροντα μεγάλων εταιρι-ών. Συμβολίζουν τη διαφύλαξη του περι-βάλλοντος και των φυσικών διαθεσίμων ως απαραίτητων όρων για τη διαβίωση, την παραγωγή και την αναπαραγωγή των

κοινωνιών. Συμβολίζουν τους αγώνες των προηγούμενων χρόνων ενάντια στο αυταρ-χικό κράτος, στην ακραία καταστολή και στο μνημονιακό δόγμα «νόμος και τάξη» που επιχείρησε να καταστήσει τους κοινωνικούς αγώνες παράνομους και τους αγωνιζόμε-νους/ες τρομοκράτες/ισσες, προκειμένου να επιβάλλει το δίκαιο του κέρδους πάνω στις ανάγκες και στη βούληση των τοπικών κοι-νωνιών. Εν τέλει, ο αγώνας ενάντια στην εξόρυξη χρυσού στις Σκουριές συμβολίζει την αντίσταση σε ένα μοντέλο ανάπτυξης που προδιαγράφει ένα μέλλον κοινωνικής οικονομικής βαρβαρότητας και περιβαλλο-ντικής καταστροφής.

Για όλους τους παραπάνω λόγους η θέση του ΣΥΡΙΖΑ ήταν και παρέμεινε αμετακί-νητη και μαχητικά αντίθετη στα σχέδια της «Ελληνικός Χρυσός» και των μνημονιακών, και όχι μόνο, κυβερνήσεων. Θέση που επι-βεβαιώθηκε σε κάθε δυνατό επίπεδο από το τοπικό, έως την Κ.Ε. και το ομόφωνό ψή-φισμα του 1ου Συνεδρίου του.

Ο ΣΥΡΙΖΑ στην κυβέρνηση …

Η πολιτική τομή του Ιανουαρίου με το σχηματισμό κυβέρνησης με κορμό τον ΣΥ-ΡΙΖΑ φέρει το καθήκον της ριζοσπαστικής αριστεράς να ανταποκριθεί στον ιστορικό της ρόλο εισάγοντας τις ανάγκες της κοι-νωνικής πλειοψηφίας και τους αγώνες των καταπιεζόμενων στρωμάτων στο προσκήνιο. Με αυτή την έννοια το ζήτημα της εξόρυ-ξης χρυσού από την «Ελληνικός Χρυσός» αποτελούσε ένα εμβληματικό ζήτημα άμε-σων πολιτικών πρωτοβουλιών.

Τις πρώτες μόλις ημέρες η ηγεσία του ΥΠΑΠΕΝ, με δηλώσεις της, πήρε θέση. Ταυ-τόχρονα, δεδομένη και αναμενόμενη ήταν η αντίδραση της «Ελληνικός Χρυσός». Αφε-τηρία της είχε την επιτάχυνση των δραστη-ριοτήτων για τη δημιουργία τετελεσμένων, από την έκδοση οικοδομικής άδειας και τις εργασίες στο open pit, έως τις υλοτομήσεις και τις εργασίες εγκατάστασης ηλεκτρο-μηχανολογικού εξοπλισμού. Η κυβέρνηση αντέδρασε προχωρώντας στην ανάκληση της θεώρησης της Αρχιτεκτονικής και Ηλε-κτρομηχανολογικής Μελέτης της μονάδας εμπλουτισμού Σκουριών στις 27-2-2015, που συνδεόταν με τη φωτογραφική διάταξη του άρθρου 54 του ν. 4280/2014.

Παρά ταύτα η πρώτη αυτή κίνηση δεν ήταν ικανή να ανακόψει τις δραστηριό-τητες της εταιρίας. Παράλληλα, η έκδοση αποφάσεων του ΣτΕ, το περιβάλλον κλιμά-κωσης των εγχώριων και διεθνών πιέσεων

σε όλα τα επίπεδα και η μη άμεση συνέχεια πολιτικών πρωτοβουλιών από την πλευρά της κυβέρνησης, άφησαν περιθώριο στην εταιρία να κλιμακώσει τις πιέσεις της κα-ταφεύγοντας σε μπαράζ δημοσιευμάτων στα ΜΜΕ και σε προσφυγές στο Σ.τ.Ε. Το σημαντικότερο όμως ήταν ότι κατάφερε να καλλιεργήσει κλίμα σχετικοποίησης των θέσεων της κυβέρνησης και κατ’ επέκτα-ση του ΣΥΡΙΖΑ και να χρησιμοποιήσει τους εργαζόμενους ως πολιορκητικό κριό και ως ασπίδα προστασίας των συμφερόντων της, διοργανώνοντας σειρά κινητοποιήσεων αντι-συγκεντρώσεων τόσο στη Β.Α. Χαλκιδική όσο και στην Αθήνα. Σε αυτό το πλαίσιο πυ-ροδότησε τον κοινωνικό αυτοματισμό και καλλιέργησε κλίμα έντασης και απειλών. Κομβικό γεγονός αποτέλεσε η άκρως προ-κλητική καταστολή της αστυνομίας και η εγκληματική επίθεση των υπαλλήλων της Ελληνικός Χρυσός Α.Ε.Μ.Β.Χ., που ανενό-χλητοι πραγματοποίησαν αντι-συγκέντρωση και έδρασαν ως ομάδα κρούσης και τρομο-κράτησης, ενάντια σε προγραμματισμένη συγκέντρωση των αγωνιζόμενων κατοίκων την Κυριακή 5 Απρίλη.

Την ίδια στιγμή, κατά την πάγια τακτική των πολυεθνικών σε τέτοιες περιπτώσεις, η προπαγάνδα επιτάσσει να πολλαπλασιάζο-νται οι εργαζόμενοι/ες που απασχολούνται, με εξωπραγματικά νούμερα να βλέπουν το φως της δημοσιότητας, ενώ ανάλογα μεγε-θύνεται το ύψος της επένδυσης καθώς και τα οφέλη για το δημόσιο. Για τη νομιμότητα δε ούτε λόγος… παρά το όσα είναι γνωστά τοις πάσι για τη σωρεία παρανομιών, παρά τα στοιχεία των εκθέσεων των επιθεωρητών περιβάλλοντος που ήρθαν στη δημοσιότητα, παρά τις μελέτες και τα πορίσματα φορέων όπως το Α.Π.Θ., το Τ.Ε.Ε Τ.Κ.Μ. κ.α.

Σε όλη αυτή τη στρατηγική της προπα-γάνδας, της έντασης και των εκβιασμών που εκτυλίχθηκε, από την πλευρά της εται-ρίας, άμεση ήταν η απάντηση πρωτίστως του κινήματος, με κινητοποιήσεις τόσο στη Χαλκιδική, όσο σε Θεσσαλονίκη και Αθήνα – αόρατες βέβαια για τα καθεστωτικά ΜΜΕ –αλλά και του ΣΥΡΙΖΑ και της δημοτικής αρχής του δήμου Αριστοτέλη.

Μια κρίσιμη κίνηση – Μεταλλουργία

Ήταν και είναι σαφές ότι η αντιστροφή αυτής της κατάστασης απαιτούσε και απαι-τεί από την πλευρά της κυβέρνησης στα-θερή και ισχυρή πολιτική βούληση καθώς επίσης και απτές πολιτικές πρωτοβουλίες

που θα καθιστούσαν σαφή τη θέση και τη στρατηγική της για ακύρωση του σχεδίου εξόρυξης χρυσού. Αποφασιστικές κινήσεις σε αυτή την κατεύθυνση ήταν και είναι απαραίτητες τόσο για την ανάκτηση της πολιτικής πρωτοβουλίας, όσο και για την αντιμετώπιση του κοινωνικού αυτοματι-σμού αλλά και των εκβιασμών που ολοένα κλιμακώνονταν.

Μια τέτοια κρίσιμη κίνηση πραγματοποι-ήθηκε από το υπουργείο ΠΑΠΕΝ τις τελευ-ταίες μέρες του Απριλίου μέσω της επιστρο-φής στην Ελληνικός Χρυσός Α.Ε.Μ.Β.Χ των κατατεθειμένων προσαρτημάτων τεχνικών μελετών: α) Μονάδας Εμπλουτισμού Μα-ντέμ Λάκκου και κυρίως, β) Μεταλλουργι-κής Μονάδας Χαλκού, Χρυσού και Θειικού Οξέος Μαντέμ Λάκκου, διαπιστώνοντας σω-ρεία προβλημάτων, παραλείψεων, αλλά και απουσία συμμόρφωσης με τις κατευθύνσεις που είχαν απαιτηθεί, παρά την τριετή πα-ράταση που προηγήθηκε.

Το κρίσιμο και γνωστό ζήτημα της με-ταλλουργίας τέθηκε επί τάπητος. Ειδικό-τερα η κατασκευή και λειτουργία Εργο-στασίου Μεταλλουργίας Χρυσού αποτελεί από τη μια «τον στόχο» της επένδυσης και από την άλλη αναγκαία συνθήκη και ρη-τό-απαράβατο όρο τόσο της σύμβασης με-ταβίβασης ν 3220/2004 και της Απόφασης Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (ΑΕΠΟ) 8-7-2011, όσο και της ΚΥΑ 201745/2011 «Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων», προ-κειμένου, μέσω της καθετοποίησης της παραγωγής, να «δικαιολογηθεί» δημόσιο συμφέρον, αποκλειστικά μέσω της μεταλ-λουργικής μεθόδου της ακαριαίας τήξης –Flash Smelting5.

Φυσικά, η μη κατασκευή μονάδας μεταλ-λουργίας, που ρητά επιτάσσεται σε όλα τα παραπάνω, θα ήταν ευκταία για την εταιρεία ώστε να αποφύγει το κόστος κατασκευής, τους περιβαλλοντικούς όρους και κυρίως τους φόρους από την παραγωγή καθαρού μετάλλου, με μεταφορά των συμπυκνωμά-των της εξόρυξης σε εργοστάσιο επεξεργα-σίας στην Κίνα, όπως κάνει σήμερα.

Η μέθοδος όμως μεταλλουργίας ακαριαί-ας τήξης είναι ανεφάρμοστη στα μεταλλεία της Κασσάνδρας καθώς η περιεκτικότητα σε αρσενικό (As) – από τα πλέον τοξικά στοιχεία - του μίγματος συμπυκνωμάτων Σκουριών - Ολυμπιάδας θα ανέλθει στο 11%, ενώ είναι γνωστό ότι στην Ευρώπη δεν γίνεται επεξεργασία με πάνω από 0,3% - στην Κίνα 0,5%!

Ως εκ τούτου, πέρα από τα προβλήματα που σημειώνονται από το ΥΠΕΠΑΝ (σύμφω-

ο «νόμος και η τάξη» των πολυεθνικών θα ανατραπείΕΞΟΡΥΞΗ ΧΡΥΣΟΥ στις ΣΚΟΥΡΙΕΣ

Μάιος 2015 - τ. 16 Oικοτριβές - αφιέρωμα 13να με δημοσιεύματα), π.χ. ελλείψεων υπο-γραφών από διπλωματούχους Μηχανικούς, απουσίας πρόβλεψης δαπανών περιβαλλο-ντικής αποκατάστασης, μη διασφάλισης της υγείας των κατοίκων και των εργαζομένων, το κεντρικό ζήτημα έγκειται στο ότι δεν έχει αποδειχθεί (στα τρία χρόνια που δόθηκαν ως παράταση) το εφαρμόσιμο της μεθόδου μεταλλουργίας με την κατασκευή μονάδας ημιβιομηχανικής κλίμακας και την διενέρ-γεια, επί τόπου, προγράμματος δοκιμών με τη συνακόλουθη εξαγωγή στοιχείων.

Συνεπώς, το επενδυτικό σχέδιο της Ελλη-νικός Χρυσός είναι εντελώς στον αέρα με αποτέλεσμα να παραβιάζονται στον πυρή-να τους τόσο η ΑΕΠΟ όσο και η σύμβαση μεταβίβασης, με απόλυτη υπαιτιότητα και ευθύνη της εταιρίας.

Στρατηγική, σταθερή πολιτική βούληση και πρωτοβουλίες

Σε πρώτο επίπεδο είναι απολύτως ανα-γκαίο ο ΣΥΡΙΖΑ και η κυβέρνηση όχι μόνο τηρήσουν τη δέσμευση τους για αντιστροφή του καταστροφικού μοντέλου ανάπτυξης της περιοχής αλλά και να το εκφράζουν δημό-σια με τον πλέον κατηγορηματικό τρόπο. Η πολιτική βούληση για την άμεση ακύρωση της λεγόμενης «επένδυσης» στο δάσος των Σκουριών εκφράζει τις διεκδικήσεις του κοι-νωνικο-οικολογικού κινήματος στην περι-οχή και όχι μόνο. Παράλληλα, εξυπηρετεί το δημόσιο συμφέρον και δίνει το στίγμα ότι οι ιδιωτικοί όμιλοι δεν μπορούν να συ-νεχίζουν να λειτουργούν σε ένα καθεστώς παρανομιών, θεσμικών διευκολύνσεων και ελεγκτικού κενού.

Αν η πολιτική βούληση είναι αναγκαία συνθήκη, οι συγκεκριμένες πρωτοβουλίες και θεσμικές δράσεις αποτελούν απαραίτη-το εργαλείο για την προάσπιση των άμε-σων και μακροχρόνιων συμφερόντων της μεγάλης κοινωνικής πλειοψηφίας των κα-τοίκων της περιοχής. Σε αυτό το πλαίσιο, χρειάζεται να εντατικοποιηθούν οι έλεγ-χοι και τα μέτρα από πλευράς κυβέρνησης (π.χ. μικτά κλιμάκια επιθεωρητών περι-βάλλοντος, δόμησης, μεταλλείων) που θα βάζουν άμεσο φρένο στις δραστηριότητες της εταιρείας στην περιοχή. Η δημιουργία τετελεσμένων (στο περιβαλλοντικό, κοινω-νικό και οικονομικό πεδίο) είναι η προσφι-λής τακτική των εξορυκτικών πολυεθνικών για να ασκούν πίεση σε κυβερνήσεις και τοπικές κοινωνίες. Η κυβέρνηση καλείται να ασκήσει μια αντίστροφη πίεση με νέ-ους ελέγχους και ανακλήσεις (ανακλήσεις αδειών που δεν είναι σύννομες, που παρα-βιάζονται οι όροι τους, που είναι ελλιπείς κ.λ.π.) που θα φτάνουν μέχρι την καρδιά του ζητήματος, δηλαδή την ΑΕΠΟ και τη σκανδαλώδη σύμβαση παραχώρησης. Για όλο το επόμενο διάστημα η πρωτοβουλία των δράσεων και των επιθετικών κινήσε-ων πρέπει να είναι στη πλευρά της κυβέρ-νησης, όχι της εταιρείας.

Κρίσιμης σημασίας ζήτημα, για την αντι-στροφή της σημερινής κατάστασης και την αντιπαράθεση ενός ριζικά διαφορετικού πλαισίου, στον πυρήνα των θέσεων της Αριστεράς, αποτελεί η ανάκτηση και ο δη-μοκρατικός-κοινωνικός έλεγχος του συνό-λου των δημόσιων-κοινωνικών και κοινών αγαθών με την ανάδυση της κοινωνίας στο προσκήνιο. Συνεπώς, η τοπική κοινωνία δεν μπορεί να είναι ο αποδέκτης (ή έστω ο ελεγκτής) των αναπτυξιακών σχεδίων αλλά ο ενεργός συνδιαμορφωτής τους.

Το ζήτημα των εργαζομένων…

Κομβικό ρόλο στην ανάλυση αλλά και στην πρόταση μας παίζει το ζήτημα της ερ-γασίας. Καταρχάς δεν μπορούμε παρά να υπογραμμίσουμε την προπαγάνδα και την τακτική παραπληροφόρησης της εταιρείας σε σχέση με τον συνολικό αριθμό των ερ-γαζομένων: από τους 1300 εργαζόμενους –σε πλήρη ανάπτυξη των δραστηριοτήτων (2020)- που αναφέρει η εταιρεία στα επί-σημα έγγραφα της6, καταλήγει να μιλάει δημόσια για 2000 εργαζόμενους σήμερα, πριν ακόμα ξεκινήσει η εξορυκτική δρα-στηριότητα στις Σκουριές7. Ο πραγματικός αριθμός είναι σαφώς μικρότερος.

Στη δική μας προσέγγιση, το ζήτημα της εργασίας είναι στο επίκεντρο, με τη διάστα-ση όμως των συνολικών συλλογικών συμ-φερόντων των εργαζομένων – ανέργων της περιοχής που συναρθρώνονται με το ευ-ρύτερο κοινωνικό και δημόσιο συμφέρον. Επομένως, αποτελεί στόχο και ζητούμενο οι εργαζόμενοι να πάψουν να αξιοποιού-νται ως ασπίδα προστασίας των συμφερό-ντων της εταιρείας και να λειτουργήσουν ενάντια στον επιβαλλόμενο – από την εται-ρεία- κοινωνικό αυτοματισμό. Κρίσιμο στοι-χείο στη βάση της δική μας πρότασης ανα-συγκρότησης είναι ότι μεγάλο μέρος των μεταλλωρύχων θα συνεχίσει να εργάζεται

στις παλαιές μεταλλευτικές δραστηριότη-τες, ενώ οι εργασίες περιβαλλοντικής απο-κατάστασης θα επιτρέψουν την αξιοποίηση σημαντικού αριθμού εξειδικευμένου εργα-τικού δυναμικού. Στον αντίποδα του κοι-νωνικού αυτοματισμού επιδίωξή μας είναι η ταύτιση των συμφερόντων της μεγάλης πλειοψηφίας- των από κάτω- της τοπικής κοινωνίας δια μέσου της προώθησης ενός ριζικά διαφορετικού πλαισίου για την ανα-πτυξιακή προοπτική της περιοχής.

Ακύρωση της εξόρυξης και αντιστροφή του υποδείγματος

Πρώτη και απαρέγκλιτη συνθήκη είναι η ακύρωση της λεγόμενης επένδυσης στις Σκουριές και ο απαχαρακτηρισμός της πε-ριοχής από μεταλλευτική, με απόδοση των μεταλλευτικών εκτάσεων. Αυτό μπορεί να γίνει με άμεσες νομικές, διοικητικές και νομοθετικές πρωτοβουλίες που ξεκινούν από την ανάκληση της ΑΕΠΟ και την κα-ταγγελία της σύμβασης μεταβίβασης και επεκτείνονται στην αναθεώρηση του με-ταλλευτικού κώδικα, του Περιφερειακού Χωροταξικού Κεντρικής Μακεδονίας και του καθεστώτος αδειοδοτήσεων μεταλλευ-τικών δραστηριοτήτων.

Δεύτερο άξονα αποτελεί η περιβαλλοντική αποκατάσταση του δάσους των Σκουριών, ως ευρύτερου έργου για την ανασυγκρότηση της περιοχής, αξιοποιώντας το ήδη υπάρ-χον εξειδικεύμενο τοπικό εργατικό δυναμι-κό (μηχανικοί, μεταλλεργάτες, δασεργάτες κ.λπ.). Απαραίτητη είναι η ουσιαστική συμ-μετοχή της τοπικής κοινωνίας και φορέων - τοπική αυτοδιοίκηση, πανεπιστήμια, κρα-τικοί φορείς, ΤΕΕ, δασικοί συνεταιρισμοί, κ.ά- . Σε αυτόν τον άξονα εντάσσεται και η συνέχιση της λειτουργίας των παλαιών με-ταλλευτικών δραστηριοτήτων σε φθίνουσα, βέβαια, πορεία. Η λειτουργία αυτή μπορεί να στηρίζεται στα έσοδα που εξασφαλίζουν

1 Για περισσότερα στην έρευνα της «SOMO» (CentreforResearchonMultinationalCorporations - Κέντρο για την Ερευνά των Πολυεθνικών Εται-ρειών) http://www.somo.nl/publications-en/Publication_4177/

2 Σε πρόσφατη συνέντευξη του στην Καθημε-ρινή 5-4-2015 ο διευθύνων σύμβουλος της EldoradoGold, Πολ Ραϊτ ομολογεί ανοιχτά ότι: «Όσον αφορά τον φορολογικό μας σχεδιασμό και τη χρήση ολλανδικών εταιρειών, κάνουμε ό,τι κάνουν οι περισσότερες πολυεθνικές επιχειρήσεις και είναι απολύτως νόμιμο. Προσπαθούμε, όπως κάθε επιχείρηση και κάθε φυσικό πρόσωπο, να ελαχιστοποιήσουμε με νόμιμα μέσα τους φόρους που θα κληθούμε να πληρώσουμε».

3 http://eur-lex.europa.eu/legal-content/en/TXT/PDF/?uri=uriserv%3AOJ.C_.2011.204.01.0024.01.ENG

4 http://ec.europa.eu/competition/state_aid/cases/228780/228780_1201018_130_2.pdf

5 ΚΥΑ 201745/2011, ΑΔΑ: 4ΑΣΔ0-ΩΔ0, σελ. 196 Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, Κεφά-

λαιο 5, σελ. 5.9-1 ως 5.9-4.7 Δελτίο τύπου της Eldorado Gold στις 2 Μαρτί-

ου 2015, http://www.eldoradogold.com/news-media/news/eldorado-gold-greece-update.

τα ίδια, διατηρώντας στην εργασία τους τον μεγαλύτερο αριθμό των πραγματικών υπαρ-χόντων μεταλλεργατών – ρηγματώνοντας τους εκβιασμούς της εταιρείας -, ενώ είναι επίσης απαραίτητη για την περιβαλλοντι-κή αποκατάσταση και τη διασφάλιση από σοβαρή περιβαλλοντική υποβάθμιση (π.χ. όξινες απορροές).Το καθεστώς λειτουργί-ας υπό δημόσιο και κοινωνικό έλεγχο-ιδι-οκτησία είναι αναγκαίο βήμα σε αυτή τη φάση καθώς επίσης και η συμμετοχή των τοπικών-κοινωνικών φορέων ( π.χ. αυτο-διοίκηση) στον σχεδιασμό και στον έλεγχο της παραγωγής.

Τέλος, τρίτο άξονα, σε ένα μεταβατικό πλαίσιο αλλαγής του παραγωγικού υποδείγ-ματος αποτελεί η προώθηση ενός σχεδίου κοινωνικής, περιβαλλοντικής και οικονο-μικής ανασυγκρότησης της περιοχής στην κατεύθυνση του κοινωνικού – οικολογικού μετασχηματισμού της παραγωγής. Προϋπό-θεση για την προώθηση ενός τέτοιου μετα-βατικού υποδείγματος είναι η ενεργός συμ-μετοχή της τοπικής κοινωνίας, των εργα-ζομένων και του συνόλου των κοινωνικών, επιστημονικών, τεχνικών φορέων, σε όλα τα στάδια του σχεδιασμού, της υλοποίησης και του ελέγχου, αλλά και ο σεβασμός στη φέρουσα ικανότητα οικοσυστημάτων και στην κλίμακα του τοπίου.

Η Β.Α. Χαλκιδική μπορεί να μετατραπεί από εργαστήριο ενός ακραία νεοφιλελεύ-θερου πειράματος κατάληψης μιας ολό-κληρης περιοχής από μια μεγάλη πολυ-εθνική, με προδιαγεγραμμένο το μέλλον της ολοκληρωτικής απερήμωσής της, σε παράδειγμα οργάνωσης της παραγωγής με επίκεντρο την εργασία, το περιβάλλον και τη δημοκρατία στην ίδια την παραγωγή. Οι πολιτικές και κοινωνικές-κινηματικές προϋποθέσεις υπάρχουν. Είναι χρέος μας να το τολμήσουμε…

ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΕΛΕΓΡΑΚΗΣ ΠΕΤΡΟΣ ΨΑΡΡΕΑΣ

Μάιος 2015 - τ. 16Oικοτριβές - αφιέρωμα14

Η κατάσταση σήμερα είναι λίγο-πολύ γνωστή σε όλους: ανεξέλεγκτη διάθεση αστικών και βι-

ομηχανικών αποβλήτων, πρόστιμα από την ΕΕ, μεγάλες περιοχές της χώρας χωρίς κανένα απολύτως τρόπο να διαχειριστούν νόμιμα τα σκουπίδια τους, υγειονομική και περιβαλλοντική βόμβα στη Φυλή που όφειλε να έχει κλείσει προ πολλού, επικίν-δυνη λειτουργία των περισσότερων χώρων «υγειονομικής» ταφής στους οποίους οδη-γούνται πάνω από το 83% των απορριμ-μάτων σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία. Η ανακύκλωση για την οποία οι πολίτες πληρώνουν και ξαναπληρώνουν, παραμέ-νει σε απαράδεκτα χαμηλά ποσοστά (στην Αττική, η ανακύκλωση τον προηγούμενο χρόνο κυμάνθηκε στο 2,5%!).

Αυτό που ίσως γνωρίζουν λιγότεροι εί-ναι η «σωτήρια» λύση που εμφανίστηκε την προηγούμενη περίοδο με τον μανδύα της υψηλής και εισαγόμενης τεχνολογίας που θα εξαφανίσει το πρόβλημα. Μια λύση που υποστήριξαν αυτοπροσώπως και προ-σωπικότητες όπως η Άγκελα Μέρκελ και ο Χορστ Ράιχενμπαχ. Ποια ήταν αυτή η λύση; Η δημιουργία τεράστιων εργοστασίων δια-χωρισμού σύμμεικτων αποβλήτων. Απλό και εύκολο. Σκουπίδια είχαμε και έχουμε. Πού θα βρίσκαμε τα λεφτά; Κανένα πρόβλημα επί-σης. Η λύση ήταν έτοιμη και για αυτό. Μέ-σα από κοινοτικές χρηματοδοτήσεις, δάνεια και συμπράξεις με τους μεγαλοεργολάβους που αναλαμβάνουν όχι μόνο να κατασκευ-άσουν αλλά και να λειτουργούν αυτά τα ερ-γοστάσια σκουπιδιών φυσικά με την ανάλο-γη επιβάρυνση στα δημοτικά τέλη που όλοι πληρώνουμε. Η υποδοχή αυτής της λύσης ήταν τόσο ενθουσιώδης που σχεδόν σε όλη την Ελλάδα προγραμματίστηκαν, εξαγγέλ-θηκαν και ξεκίνησαν διαδικασίες και για τα εργοστάσια και για τις συμπράξεις.

Μόνο που όταν κάποιοι άρχισαν να δια-βάζουν τις περιγραφές αυτής της «λύσης» διαπίστωσαν ότι στην πραγματικότητα επρό-κειτο για ένα ακόμα κοινωνικό και περιβαλ-λοντικό σκάνδαλο. Για αρχή, τα σκουπίδια που ανακατεύονται, συμπιέζονται και με-ταφέρονται δεν μπορούν να διαχωριστούν, παρά σε ελάχιστο βαθμό. Τι θα παράγουν λοιπόν τα εργοστάσια σκουπιδιών; Περίπου το 40% από τα σκουπίδια που πηγαίνουν σε τέτοια εργοστάσια πρέπει να επιστρέψει για υγειονομική ταφή στους χώρους που δεν έχουμε. Το υπόλοιπο, στο μεγαλύτερο του μέρος θα είναι καύσιμη ύλη σύμφωνα

με τις μελέτες που παρουσιάστηκαν. Όμως εργοστάσια καύσης επίσης δεν έχουμε και κανείς δεν ομολογούσε ότι έχει σκοπό να δημιουργήσει. Η καύση όπως και να τη βα-φτίσει κανείς και με όποια τεχνολογία και αν την περιγράψει, παραμένει μια πρακτική επικίνδυνη και ασύμφορη περιβαλλοντικά και οικονομικά. Τέλος επειδή τα κέρδη αυτών που θα αναλάμβαναν να κατασκευάσουν αυ-τές τις μονάδες έπρεπε να είναι εγγυημένα, οι συμβάσεις που ετοιμάστηκαν προβλέπουν διάρκεια δεκαετιών και προϋποθέτουν εγ-γυημένες ποσότητες για πάνω από το 90% του συνόλου των απορριμμάτων. Και επει-δή τα απορρίμματα στην Ελλάδα της κρίσης μειώνονται κάθε χρόνο, πριν περάσει πολύς καιρός θα πρέπει να κάνουμε και εισαγωγή σκουπιδιών για να καλύψουμε τις δεσμεύ-σεις που θα είχαμε αναλάβει ή να πληρώ-νουμε ρήτρες για αθέτηση συμφωνηθέντων στους μεγαλοεργολάβους.

Υπάρχει άλλη απάντηση;

Ευτυχώς η διαχείριση των απορριμμάτων είναι ένα θέμα για το οποίο υπάρχει διατυ-πωμένο σαφές εναλλακτικό σχέδιο απέναντι στο αδιέξοδο που είχε σχεδιαστεί από τους συνήθεις σωτήρες. Αφορά τη διαλογή ενός ολοένα και μεγαλύτερου μέρους των υλι-κών στην πηγή, μέσα από ένα καλά σχεδι-ασμένο σύστημα από την Πολιτεία που θα υλοποιηθεί με την ευθύνη κυρίως της Το-πικής Αυτοδιοίκησης. Αφορά αποκεντρω-μένες μονάδες υποδοχής και διαχωρισμού, σε μικρότερη κλίμακα και απλούστερη τε-χνολογία, ώστε τα σκουπίδια να μην τα-ξιδεύουν σε μεγάλες αποστάσεις, αλλά να διαχειρίζονται κοντά στον τόπο παραγωγής τους. Με τον τρόπο αυτό θα μπορούμε να ελέγχουμε τις αποφάσεις, να συνειδητοποι-ούμε ότι τα σκουπίδια είναι δικά μας, δεν θα πάνε στην αυλή κάποιου άλλου και ότι το όφελος ή η επιβάρυνση από τον τρόπο που τα διαχειριζόμαστε μας αφορά.

Πού βρισκόμαστε σήμερα; Με την εξαίρεση της Αττικής, στην οποία

η νέα περιφερειακή αρχή ανέστειλε τις προ-γραμματισμένες μονάδες, στην υπόλοιπη χώρα τα σχέδια της προηγούμενης περι-όδου είναι σε εξέλιξη. Ταυτόχρονα στην τελική ευθεία είναι το Εθνικό Σχέδιο για τη Διαχείριση των αποβλήτων, σε πλήρη εναρμόνιση με τους σχεδιασμούς της προ-ηγούμενης περιόδου. Το σχέδιο αυτό θα αποτελέσει στη συνέχεια το πλαίσιο για τα

Περιφερειακά Σχέδια Διαχείρισης που οφεί-λουν να ολοκληρωθούν για να αρχίσει να ρέει το κοινοτικό χρήμα.

Είναι δύσκολο να ξεκινήσει η υλοποί-ηση του εναλλακτικού σχεδίου;

Το αντίθετο. Χρειάζεται όμως πολιτική βούληση και μερικά απλά και συντονισμένα βήματα από τα τρία Υπουργεία που εμπλέ-κονται: το Περιβάλλοντος που διατυπώνει την πολιτική, το Εσωτερικών που εποπτεύ-ει την Αυτοδιοίκηση και το Οικονομικών που διαχειρίζεται τους εθνικούς και κοινο-τικούς πόρους.

Αρχικά πρέπει να αποκατασταθούν οι χώ-ροι ανεξέλεγκτης διάθεσης (ΧΑΔΑ) με τρό-πο περιβαλλοντικά ασφαλή και έτσι ώστε τα μέτρα έκτακτης διαχείρισης που λαμβά-νονται σήμερα, να είναι συμβατά με αυτό που σχεδιάζουμε για τη συνέχεια.

Στη συνέχεια πρέπει να ακυρωθούν άμεσα όλοι οι διαγωνισμοί ΣΔΙΤ και η πρόβλεψη της κατασκευής εγκαταστάσεων που υπη-ρετούν το συγκεντρωτικό σχεδιασμό (π.χ. ΣΜΑ Ευκαρπίας), που βρίσκονται σε εξέλιξη ή σε φάση προετοιμασίας. Ένα επιχείρημα γι’ αυτό είναι ότι οι εγγυημένες ποσότητες δεν υπάρχουν και αν υπήρχαν θα ακύρω-ναν οποιαδήποτε σκέψη για ανακύκλωση συνεπώς έρχονται σε αντίθεση με την κοι-νοτική και την εθνική νομοθεσία.

Κεντρικό και κρίσιμο ζήτημα είναι η γεν-ναία αναθεώρηση των στόχων του Εθνικού Σχεδίου (ΕΣΔΑ) ώστε να μεγιστοποιείται η πρόληψη και η διαλογή στην πηγή. Προκει-μένου να προχωρήσει η ανακύκλωση απαι-τείται αναθεώρηση του αδιαφανούς καθε-στώτος των αποτυχημένων εναλλακτικών συστημάτων διαχείρισης (μπλε κάδοι, ηλε-κτρικές συσκευές κ.λπ. για τα οποία έχουν δαπανηθεί εκατομμύρια. Το τέλος ανακύκλω-σης αποτελεί στην ουσία ένα έμμεσο φόρο, που πρέπει να εισπράττεται από δημόσιο φορέα και να κατανέμεται με ορθολογικά και διαφανή κριτήρια. Και φυσικά, πρέπει να διευκολυνθούν οι δήμοι να αναπτύξουν δικά τους συστήματα ανακύκλωσης.

Το κύριο βάρος της διαχείρισης των απορ-ριμμάτων πρέπει να συνεχίσει να το έχει, η τοπική αυτοδιοίκηση. Για το σκοπό αυτό πρέπει να θεσμοθετηθεί η υποχρέωση να εφαρμόζουν τοπικά σχέδια αποκεντρωμέ-νης διαχείρισης με σαφή στόχευση και πε-ριεχόμενο: Οι ελάχιστες προδιαγραφές, οι ελάχιστοι στόχοι (ποσοτικοί και ποιοτικοί) και το χρονοδιάγραμμα, να ανακοινώνονται

από την Πολιτεία με τη μορφή οδηγού που θα ενημερώνεται. Όμως η κοινοποίηση του αρχικού οδηγού πρέπει να γίνει το συντομό-τερο δυνατό. Αρκεί αυτό για να μπορέσουν οι Δήμοι να υλοποιήσουν ένα εναλλακτικό σχέδιο; Προφανώς όχι. Είναι αναγκαίο να υπάρξουν ορισμένες ρυθμίσεις που θα τους επιτρέψουν να το κάνουν. Για παράδειγμα, να μπορούν να διαθέτουν τα «προϊόντα» της ανακύκλωσης έναντι τιμήματος για να κα-λύπτουν τα έξοδα. Να μπορούν να χωροθε-τούν και να αδειοδοτούν εύκολα υποδομές ήπιας διαχείρισης μέσα στον πολεοδομικό ιστό. Να μπορούν να προσλάβουν προσωπικό στις υπηρεσίες καθαριότητας που εγκαταλεί-φτηκαν να καρκινοβατούν και δεν μπορούν να ανταποκριθούν στις ανάγκες ενός σχεδί-ου που δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας (ας σημειωθεί ότι η λειτουργία των υπηρεσιών καθαριότητας είναι ανταποδοτική και δεν επιβαρύνει τον κρατικό προϋπολογισμό).

Τέλος για τους πιο απρόθυμους, υπάρχει το ισχυρό κίνητρο της χρηματοδότησης. Η θητεία της νέας κυβέρνησης συμπίπτει με την αρχή του νέου ΕΣΠΑ. Υπάρχει η δυνατό-τητα να τεθεί ως προϋπόθεση για οποιαδή-ποτε σχετική χρηματοδότηση η υποχρέωση να κατατεθεί τοπικό σχέδιο διαχείρισης. Το ΕΣΠΑ και τα περιφερειακά του προγράμ-ματα, δεν είναι η μόνη πηγή χρηματοδό-τησης για τα τοπικά σχέδια. Υπάρχει ακό-μη το Πρόγραμμα Δημοσίων επενδύσεων, το πράσινο ταμείο, το τέλος ανακύκλωσης, που αναφέρθηκε πιο πάνω και φυσικά τα δημοτικά τέλη. Το μέγιστο κόστος για τη συνολική χρηματοδότηση ενός τοπικού σχεδίου, πρέπει να υπολογίζεται με βάση κριτήρια όπως ο αριθμός των κατοίκων, η τυχόν ύπαρξη μεγάλων παραγωγών (νο-σοκομεία, στρατόπεδα κ.λπ.), η πυκνοκα-τοίκηση και η διασπορά των οικισμών. Τα έσοδα από την πώληση των ανακτώμενων υλικών και η εξοικονόμηση του τέλους τα-φής θα ενισχύσουν περισσότερο όσους κα-ταγράψουν καλύτερες επιδόσεις.

Τίποτε από τα παραπάνω δεν είναι δύσκολο ή περίπλοκο. Αν υπάρχει η πολιτική βούληση να εξυπηρετηθεί ένα τέτοιο σχέδιο, σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα θα υπάρξουν ορα-τά και μετρήσιμα αποτελέσματα. Δεν πρέπει να χάνεται άλλος χρόνος. Σε διαφορετική πε-ρίπτωση, αργά ή γρήγορα τα ίδια αδιέξοδα θα οδηγήσουν σε ίδιες ή παρόμοιες λύσεις με αυτές που μέχρι σήμερα καταγγέλλαμε. Και οι ίδιοι σωτήρες θα αναλάβουν πάλι να μας σώσουν με το αζημίωτο.

ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΣΠΑΝΟΥΔΗ

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ: ή θα υποστηρίξουμεένα εναλλακτικό σχέδιο ή θα αναλάβουν (και πάλι) «να μας σώσουν» οι εργολάβοι

Μάιος 2015 - τ. 16 Oικοτριβές - αφιέρωμα 15

Η Ελλάδα είναι μια ιδιαίτερα πλούσια χώρα σε ό,τι αφορά το φυσικό περιβάλλον. Μεγάλος αριθμός φυτών και ζώων, ιδιαίτερος πλούτος τύπων βλάστησης και οικοσυστημάτων και μια ποικιλότητα πολιτιστικών τοπίων όπου αναδεικνύεται η μακραίωνη και συχνά σκλη-ρή συμβίωση και αλληλεπίδραση του μεσο-γειακού ανθρώπου με το περιβάλλον του. Η αξία και τα πολλαπλά οφέλη του πλούτου αυτού αναγνωρίζονται διεθνώς, ωστόσο οι ελληνικές κυβερνήσεις δεν κατόρθωσαν να διαμορφώσουν μια ολοκληρωμένη και συ-νεκτική στρατηγική έρευνας, καταγραφής, διασφάλισης και αξιοποίησης του. Είναι χα-ρακτηριστική η επιλογή της προηγούμενης κυβέρνησης να υιοθετήσει μια στρατηγική για τη βιοποικιλότητα-αναμάσημα ουσια-στικά της ευρωπαϊκής στρατηγικής, χωρίς δεσμευτικά σχέδια δράσης, δεσμεύσεις χρη-ματοδότησης και κατάλληλη επιστημονική και διοικητική δομή εφαρμογής και παρα-κολούθησης. Την ίδια στιγμή μάλιστα, που δημιουργούσε ένα πραγματικό νομικό κυ-κεώνα που είχε ως σκοπό την απορρύθμιση όλων των πλαισίων προστασίας και σχεδι-ασμού, για την εξυπηρέτηση εγχώριων και αλλοδαπών συμφερόντων που αντιμετωπί-ζουν τη φύση ως διακόσμηση (και μάλιστα όχι πάντα απαραίτητη) της γης της οποία ενδιαφέρονταν να αρπάξουν.

Κοινή είναι επίσης η διαπίστωση όσων ασχολούνται με τη διατήρηση της βιοποι-κιλότητας στην Ελλάδα, ότι μέχρι σήμερα κυριαρχούσε η μηχανιστική μεταγραφή των ευρωπαϊκών οδηγιών, συχνά μάλιστα με λάθη ή σκόπιμες αλλοιώσεις. Με τον τρόπο αυτό η διατήρηση της βιοποικιλότητας πε-ριορίσθηκε στη συγκρότηση ενός πλαισίου διεκπεραίωσης υποχρεώσεων, του οποίου ιδιαίτερο γνώρισμα είναι ο μόνιμα έκτα-κτος χαρακτήρας, η διάχυτη αδιαφάνεια στον τρόπο λήψης αποφάσεων, η σπατάλη πολύτιμων πόρων και η απουσία μόνιμου και αποτελεσματικού μηχανισμού επίβλεψης και καταστολής παρανομιών. Έτσι σήμερα, η κυβέρνηση έρχεται αντιμέτωπη με πληθώ-ρα προβλημάτων και αστοχιών που έχουν δημιουργήσει μια σειρά προκλήσεων, που δεδομένων κοινωνικών και οικονομικών συνθηκών απαιτούν τομές και ρήξεις.

Καταγραφή της βιοποικιλότητας της χώρας. Η Ελλάδα, πατρίδα της συστημα-τικής των ειδών, δεν έχει ακόμα σαφή ει-κόνα του αριθμού των μη καλλιεργούμε-νων και εκτρεφόμενων ειδών, ιδιαίτερα ορισμένων κατηγοριών της πανίδας και της κατάστασης των πληθυσμών των ει-δών. Αντίστοιχη κατάσταση επικρατεί με

την ποικιλότητα των αγροτικών φυτών και ζώων. Η υποχρηματοδότηση και η έλλειψη στρατηγικής της έρευνας είναι μια από τις κύριες αιτίες. Σοβαρότατες επίσης ελλείψεις είναι της τακτικής απογραφής δασών και λιβαδιών και της απογραφής υγροτοπικών πόρων που συνδέεται και με τη διαχείριση των υδάτινων πόρων.

Στρατηγικές. Τα προβλήματα με τη στρα-τηγική για τη βιοποικιλότητα αναφέρθηκαν αλλά δεν είναι τα μόνα αυτού του επιπέδου. Η νέα κυβέρνηση με την ιδιαίτερα υψηλή σημασία που αποδίδει στη διατήρηση της φύσης και της διασφάλισης της δημόσιας περιουσίας υπό δημόσιο έλεγχο, καλείται να δικαιώσει τη χρήση του όρου στρατη-γική προχωρώντας σε αναμορφώσεις, συ-μπληρώσεις και συνέργειες. Αντίστοιχες αναμορφώσεις πρέπει να γίνουν στο «Πλαί-σιο Δράσεων Προτεραιότητας για το δίκτυο Natura 2000 για την προγραμματική πε-ρίοδο 2014-2020» που διαμορφώθηκε την τελευταία στιγμή και παρουσιάζει σοβαρό-τατες αδυναμίες. Άλλες εκκρεμότητες στο επίπεδο των στρατηγικών είναι η σύζευξη και η εξασφάλιση της συμβατότητας της διαχείρισης υδάτινων πόρων, της προ-σαρμογής στην κλιματική αλλαγή και του ενεργειακού σχεδιασμού με τη Στρατηγική για τη Βιοποικιλότητα και η μεγιστοποίηση των συνεργειών μεταξύ των χρηματοδοτι-κών μέσων περιβάλλοντος και αγροτικής ανάπτυξης.

Διοίκηση-διαχείριση προστατευόμενων περιοχών. Οι προστατευόμενες περιοχές αποτελούν για κάθε χώρα περιοχές-κέντρα έρευνας, διατήρησης και προβολής της βι-οποικιλότητας, με σοβαρή συμβολή στην ποιοτική διάσταση και άλλων πολιτικών, όπως των τροφίμων, του τουρισμού κ.λπ. Παρά κάποια σχετική πρόοδο που σημει-ώθηκε στο θεσμικό πλαίσιο, κρίσιμα ζη-

τήματα νομικής κατοχύρωσης και διοίκη-σης τους εκκρεμούν. Ορισμένα από αυτά, όπως η νομική διασφάλιση των χρήσεων γης εντός τους, η τύχη της λειτουργίας των φορέων διαχείρισης (κάτι των εργαζόμενων σε αυτούς), η διοίκηση και διαχείριση των περιοχών χωρίς φορέα διαχείρισης και η φύλαξή τους δεν έχουν επιλυθεί ενώ έχουν εισέλθει σε ιδιαίτερα κρίσιμη φάση.

Παρουσία στις ευρωπαϊκές και διεθνείς εξελίξεις. Παρά το ότι η βιοποικιλότητα και η σημασία της για τη χώρα το δικαι-ολογεί, η εκπροσώπηση σε όλο το φάσμα των σχετικών διεργασιών στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι πολύ κατώτερη των απαιτή-σεων. Ακόμα και το έστω βασικό επίπεδο οφείλεται στην προσωπική προσπάθεια και στο φιλότιμο μικρού αριθμού υπαλλήλων. Για παράδειγμα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ξεκινήσει διαδικασία ανασκόπησης των βασικών Οδηγιών για τη φύση. Έγινε δημόσιος διάλογος για το πώς λειτούργη-σαν στην Ελλάδα; Πως θα διαμορφωθούν οι εθνικές θέσεις, λαμβάνοντας υπόψη την επικράτηση συχνά ακραίων νεοφιλελεύθε-ρων προσεγγίσεων στην Ε.Ε.;

Δημόσια πρόσβαση-διαφάνεια στις απο-φάσεις. Η βιοποικιλότητα είναι πολύτιμο, κοινό δημόσιο αγαθό και είναι καθήκον της πολιτείας να εξασφαλίζει την απρόσκοπτη πρόσβαση σε αυτό και τις υπηρεσίες του, στην παρούσα αλλά και στις μελλοντικές γενιές. Έτσι, όπως και για όλα τα δημόσια αγαθά, οι αποφάσεις που το αφορούν πρέπει να λαμβάνονται με επιστημονική επάρκεια, απόλυτη διαφάνεια όλων των πτυχών δι-οίκησης, διαχείρισης και χρηματοδότησης και τη μέγιστη δυνατή συναίνεση. Τα λίγα βήματα που έγιναν τα τελευταία 15 έτη προς αυτή την κατεύθυνση, υπονομεύθηκαν με πληθώρα άστοχων και λανθασμένων επι-λογών προσώπων και διαδικασιών, καθι-

στώντας απολύτως απαραίτητο την ριζική τους αναμόρφωση προς μια κατεύθυνση που τελικά θα συμβάλλει και στη διεύρυν-ση της δημοκρατίας. Μιας διεύρυνσης που φυσικά δεν θα οδηγεί στην ακινησία, ούτε θα διευκολύνει μικροπολιτικά και ιδιοτελή συμφέροντα. Εδώ εντάσσονται η ανόρθωση της λειτουργίας της Επιτροπής Φύση 2000, η τροποποίηση του νομικού καθεστώτος των φορέων διαχείρισης, η αναβάθμιση της επιτροπής περιβάλλοντος της Βουλής σε μόνιμη, η εισαγωγή διαδικασιών διαβού-λευσης σχετικά με τη διατήρηση της φύσης σε περιφερειακό επίπεδο κ.ά.

Χρηματοδότηση. Αποτελεί σταθερά την Αχίλλειο πτέρνα του τομέα στην Ελλάδα, όχι μόνο γιατί είναι χαμηλή, αλλά κυρίως γιατί δεν είναι εξασφαλισμένη μακροπρό-θεσμα. Μέχρι τώρα ο τομέας βασίζεται στη χρηματοδότηση από τα ευρωπαϊκά ταμεία και τα χρηματοδοτικά μέσα, όχι μόνο για τη δημιουργία υποδομών, αλλά και για την τρέχουσα λειτουργία του, κάτι που έγινε και με την ανοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ιδι-αίτερα στην περίοδο των μνημονίων ακόμα και οι χρηματοδοτήσεις από το Πράσινο Τα-μείο περιορίσθηκαν έως εξαφάνισης, ενώ ο τρόπος λειτουργίας του Ταμείου ήταν αντι-παραγωγικός. Έτσι η κυβέρνηση καλείται να μελετήσει και να προσδιορίσει ένα ελά-χιστο επίπεδο δαπανών με που πρέπει να καλύπτεται από τον κρατικό προϋπολογισμό ώστε η χώρα να είναι σε θέση τουλάχιστον να προστατεύσει το φυσικό της περιβάλλον. Και να το προστατεύσει ως κοινό και πολύ-τιμο αγαθό και όχι ως εμπόρευμα, όπως η προηγούμενη κυβέρνηση, που προωθούσε άνοιγμα στην ανάθεση της διαχείρισης σε ιδιώτες, ακόμα και σε τράπεζες. Στον σχε-διασμό της χρηματοδότησης σημαντική θα είναι η συνεισφορά στης Στρατηγικής για τη Βιοποικιλότητα και οι συνέργειές της με άλλες σχετικές πολιτικές. Κρίσιμο ζήτημα είναι η αναμόρφωση της λειτουργίας του Πράσινου Ταμείου που πρέπει να απελευ-θερωθεί από τις μνημονιακές του υποχρεώ-σεις, ώστε για παράδειγμα να χρηματοδοτεί πολυετή προγράμματα και να εξασφαλίζει τη συγχρηματοδότηση έργων LIFE ή άλλων. Άλλα θέματα είναι η δημιουργία θεσμικού πλαισίου που θα επιτρέπει την ανάκτηση εσόδων από την εμπορική εκμετάλλευση της βιοποικιλότητας της χώρας, την οικο-νομική ενίσχυση των φορέων διαχείρισης προστατευόμενων περιοχών κ.ά.

Η παρούσα κυβέρνηση σε εφαρμογή του προγράμματος του ΣΥΡΙΖΑ, είχε το θάρρος, για πρώτη φορά στην ιστορία τη χώρας, να αναγνωρίσει τον ρόλο των δασικών υπηρε-σιών και της διατήρησης της βιοποικιλότη-τας στην οικονομία, περιλαμβάνοντας σχε-τικά θέματα στον κατάλογο των κρίσιμων μεταρρυθμίσεων. Η αντιμετώπιση στο ίδιο πνεύμα των προκλήσεων αυτών θα είναι η καλύτερη συνέχεια.

ΠΕΤΡΟΣ ΚΑΚΟΥΡΟΣ

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΓΙΑ ΤΗ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ:ώρα για τομές

Oικοτριβές

Μάιος 2015 - τ. 1616

Στην περίπτωση του ρέματος Πικροδάφ-νης στη νότια Αθήνα, όλα αυτά έχουν συ-ζητηθεί και τεκμηριωθεί ήδη προ δεκαετίας με πλήθος ερευνών του ΕΜΠ, του ΕΛΚΕΘΕ και άλλων επιστημονικών φορέων. Επίσης, έχουν απορριφθεί επανειλημμένα από τους θεσμικούς φορείς και τα τοπικά και οικο-λογικά κινήματα μελέτες που αντιμετώπι-ζαν το ρέμα άλλοτε ως οδική και άλλοτε ως υδραυλική τεχνική υποδομή, αγνοώντας τις περιβαλλοντικές, πολεοδομικές, κοινωνικές και οικονομικές του διαστάσεις.

Για όλους τους παραπάνω λόγους, μας κάνει αλγεινή εντύπωση που εκπονού-νται ακόμα με ευθύνη της Περιφέρειας χρυσοπληρωμένες μελέτες (1,2 εκ. ευρώ), οι οποίες διεκδικούν μάλιστα να υλοποι-ηθούν με συνοπτικές διαδικασίες (χωρίς διαβούλευση αν ήταν εφικτό), όταν έχουν δεχθεί δριμεία κριτική μετρώντας ήδη μια δεκαετία «ωρίμανσης».

Αναφερόμαστε στη «Μελέτη Ανάπλασης Ρέματος Πικροδάφνης (από Λ. Βουλιαγμέ-νης έως εκβολή)», η οποία από τον τρόπο που προκηρύχθηκε έφερε τα ακόλουθα σο-βαρά σφάλματα:1. Εξέταζε αποσπασματικά το ρέμα, σε μια

παραρεμάτια ζώνη, της οποίας τα όρια δεν τεκμηριώνονταν και δεν προσδιορί-στηκαν με ιδιαίτερη επιτυχία, χωρίς θε-

γης των ανθρώπων που θα ξεσπιτωθούν στις λιγοστές περιπτώσεις κατοικιών που θα πρέπει να απομακρυνθούν για λόγους ασφάλειας.

5. Δεν είχε ως στόχο να βρει λύσεις ικανο-ποιητικές για τη συνέχιση της δραστηρι-ότητας των παραγωγικών μονάδων που βρίσκονται δίπλα στο ρέμα, έτσι ώστε αφενός να μην κλείσουν, αφετέρου να μην ρυπαίνουν το ρέμα (ακόμα και με μετεγκατάσταση σε οργανωμένους υπο-δοχείς βιοτεχνικών δραστηριοτήτων εντός του Δήμου).

6. Ανέθετε την περιβαλλοντική αξιολόγηση των προτεινόμενων παρεμβάσεων στο ανεπαρκές εργαλείο των ΜΠΕ, χωρίς να απαιτεί τη συμμετοχή έστω κάποιων εξει-δικευμένων επιστημόνων σε θέματα υδά-τινων οικοσυστημάτων.

7. Ανέθετε τη διαδικασία ευρύτερης ενημέ-ρωσης και συμμετοχής της τοπικής κοι-νωνίας στο σχεδιασμό του έργου, στις δι-αδικασίες διαβούλευσης για την έγκριση των περιβαλλοντικών όρων.Η προκήρυξη λοιπόν της Μελέτης αυτής

πριν μια δεκαετία από την τότε Νομαρχία Αθηνών, όχι μόνο αγνοούσε την έννοια της «Ολοκληρωμένης Διαχείρισης», αλλά έβαζε την «ανάπλαση» μπροστά από τη δημιουρ-γία όλων εκείνων των αναγκαίων προϋπο-θέσεων για την εκκίνηση μιας σοβαρής και καταληκτικής συζήτησης επί αυτής.

Το επιστέγασμα της πλήρους αποτυχίας αυτής της αντίληψης ήρθε φυσικά σήμερα, με την παράδοση εκ μέρους των αναδόχων κάποιων μελετών που βρίσκονται πολύ χα-μηλότερα από τον ήδη χαμηλό πήχη που έθετε η προκήρυξη της μελέτης, κάτι που μπορεί να διακρίνει ακόμα και ένας φοι-τητής αρχιτεκτονικής διαβάζοντας διαγω-νίως το masterplan της αρχιτεκτονικής μελέτης και αντιπαραβάλλοντάς το με την πραγματικότητα.

Αρκεί να πούμε ότι:• Προτείνεται η κατεδάφιση δεκάδων κα-

τοικιών (ενίοτε και ολόκληρων γειτονι-ών) και η απομάκρυνση πλήθους δραστη-ριοτήτων χωρίς να τεκμηριώνεται ούτε ότι απειλούνται από την πλημμύρα, ούτε ότι είναι αυθαίρετες, ούτε ότι αποτελούν προϊόν καταπάτησης δημόσιας γης. Δεν δίνονται βασικά στοιχεία για αυτές (πόσες είναι, πόσοι διαμένουν σε αυτές, τι ποιό-τητα και παλαιότητα κατασκευής έχουν κ.λπ.), ούτε και προτείνονται τρόποι δι-αχείρισης του τεράστιου κοινωνικού ζη-τήματος που προκύπτει. Απλά καλύπτο-νται με μια πράσινη μπογιά στα σχέδια και αποσιωπούνται πλήρως στη ΜΠΕ, αποφεύγοντας επιμελώς να δώσουν συ-νημμένες αεροφωτογραφίες σε αντιπα-ραβολή με τα σχέδια της πρότασης.

• Προτείνεται η κοπή 776 υφιστάμενων δέ-ντρων (~25% του συνόλου), με το γνωστό αντιεπιστημονικό επιχείρημα (πράσινης «αντιπαροχής») της φύτευσης πολλαπλά-σιων σε πιο κατάλληλες θέσεις.

ρέμα ΠΙΚΡΟΔΑΦΝΗΣ

ολοκληρωμένη διαχείριση

ρεμάτων ή ψεκάστε, σκουπίστε

τελειώσατε!

• Αγνοούνται πλήρως οι όμοροι κοινόχρη-στοι χώροι και οι κοινωφελείς υποδομές και δεν παρουσιάζονται συνδέσεις με τον αστικό ιστό, δηλαδή το ρέμα σχεδιάζεται έξω από το βασικό πολεοδομικό πλαίσιο στο οποίο εντάσσεται. Προφανώς δεν προτείνονται πιο ριζικές πολεοδομικές παρεμβάσεις στους όρους δόμησης και τις χρήσεις γης της παραρεμάτιας περι-οχής, καθώς αυτά θεωρούνται «εξωσυμ-βατικά» αντικείμενα, ενώ η περιοχή αυ-τή δεν αποτυπώνεται επαρκώς ούτε στο υπόβαθρο της μελέτης.

• Υπάρχουν σοβαρά τεχνικά λάθη, τα οποία δείχνουν ότι δεν λήφθηκε υπόψη επαρ-κώς ούτε καν το ανάγλυφο, τα όμορα κτί-σματα, το οδικό δίκτυο και το τοπίο στη στενή κλίμακα της κοίτης και της παρα-ρεμάτιας ζώνης.

• Δεν δίνονται λεπτομέρειες για τις αρχιτε-κτονικές διαμορφώσεις, ούτε καν κάποι-ες χαρακτηριστικές τομές σε συνδυασμό με τις τεχνικές παρεμβάσεις στα πρανή και την υφιστάμενη δόμηση, για να γί-νει σαφές στο κοινό ποιο είναι το έργο (ποσοτικά και ποιοτικά).

• Δεν αποτυπώνεται η ιστορική κοίτη του ρέματος, παρότι αποτελεί υποχρέωση του μελετητή υδραυλικών έργων στο πλαί-σιο της μελέτης οριοθέτησης, τη στιγμή που αποτελεί κεντρικό αίτημα από μερίδα των κατοίκων η επαναφορά του ρέματος στην ιστορική του διαδρομή. Δεν υπονο-ούμε ότι θα μπορούσε να αποτελέσει λύ-ση κάτι τέτοιο, αλλά τουλάχιστον πρέπει να συζητηθεί και να τεκμηριωθεί πού και γιατί δεν είναι εφικτό (αν δεν είναι).Αναρωτιόμαστε, λοιπόν, αφενός γιατί εί-

ναι γραφικοί και παράλογοι οι «ακτιβιστές» και οι «οικολόγοι» που προτίθενται να προ-σφύγουν ενάντια στο έργο, όπως και για τη σπουδή των προϊστάμενων των αρμόδιων υπηρεσιών (Δ/νση Τεχνικών Έργων) να προ-λάβουν να «κλείσουν» και να κατασκευάσουν το έργο, το οποίο κατά δήλωσή τους είναι τόσο σημαντικό για την ασφάλεια, την οι-κολογική αναβάθμιση και την πολεοδομική ανασυγκρότηση της περιοχής.

Καλούμε τους πολιτικούς τους προϊστά-μενους να επανεξετάσουν σοβαρά το θέμα, να συμβουλευτούν τις υπόλοιπες υπηρεσίες της Περιφέρειας (π.χ. Δ/νση Περιβάλλοντος) που έχουν μακρόχρονη και εξειδικευμένη εμπειρία στα υδάτινα οικοσυστήματα, να εμπιστευτούν τα επιστημονικά ιδρύματα της χώρας που έχουν εκπονήσει πολύ σοβαρές εργασίες τόσο για τα ρέματα γενικώς, όσο και ειδικώς για το ρέμα της Πικροδάφνης, να διαβουλευτούν με ειλικρίνεια και υπο-μονή με τους Δήμους, τους τοπικούς φορείς και την τοπική κοινωνία, καθώς δεν είναι ιδιαίτερα σοφό να αναλάβουν τη βαρύτατη ευθύνη για έναν εντελώς άστοχο σχεδιασμό των προκατόχων τους.

ΚΟΣΜΑΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣπολιτικός μηχανικός, συγκοινωμιολόγος,

πολεοδόμος MSC

ώρηση της σχέσης του με τον αστικό ιστό και αγνοώντας την ανάγκη διαχείρισης του συνόλου της λεκάνης απορροής του και όχι απλά εκτίμησης των παροχών που απορρέουν από αυτήν.

2. Δεν περιλάμβανε πολεοδομική μελέτη ή τουλάχιστον πολεοδομική θεώρηση για την επίλυση των σοβαρών πολεοδομικών συγκρούσεων (χρήσεις γης, όροι δόμη-σης) και το γεγονός ότι το ρυμοτομικό σχέδιο της περιοχής αγνοεί πλήρως το ρέμα, θεωρώντας το λεωφόρο.

3. Δεν ζητούσε από τους μελετητές υδραυ-λικών και γεωτεχνικών μελετών να εξε-τάσουν εξαντλητικά (και όχι διεκπεραιω-τικά, όπως φαίνεται από τη ΜΠΕ του έρ-γου) τις εναλλακτικές λύσεις υδραυλικής διαχείρισης (λεκάνες ανάσχεσης, τοπικές εκτροπές σε σημεία στενώσεων, ανάκτηση καλυμμένων κλάδων του ρέματος κ.λπ.), όπως και τις εναλλακτικές φυσικές με-θόδους συγκράτησης των πρανών (π.χ. κλαδοπλέγματα, ξύλινους πασσάλους, εξυγίανση του εδάφους από μπάζα και ανάπτυξη φυτεύσεων με πλούσιο ριζικό σύστημα, αναβαθμούς με φυσικά υλικά και παραδοσιακούς τρόπους δόμησης).

4. Δεν περιλάμβανε μια στοιχειώδη κοινω-νική προσέγγιση, ούτε και αντιμετώπιση του ζητήματος αποκατάστασης της στέ-

Τα ρέματα, τα ποτάμια και γενικώς τα υδάτινα οικοσυστήματα πρέπει να αποτελούν αντι-κείμενα ολοκληρωμένου σχεδιασμού και διαχείρισης με τη διεπιστημονική προσέγγιση σε τρία επίπεδα σχεδιασμού:

Α) Λεκάνη απορροής. Στόχος είναι η μείωση της ποσότητας και της ταχύτητας με την οποία τα νερά της βροχής θα καταλήξουν στον υδάτινο αποδέκτη, έτσι ώστε να απαιτείται ο ελάχιστος βαθμός επεμβάσεων σε αυτόν για την αντιμετώπιση των πλημμυρικών φαινομέ-νων. Σημαντικά πράγματα μπορούν να γίνουν επίσης αναφορικά με την ποιότητα των νερών αυτών, μέσα από τον έλεγχο των χρήσεων γης, των εστιών ρύπανσης κ.λπ.

Β) Παραρεμάτια Ζώνη. Ένα ρέμα δεν είναι μόνο η κοίτη του και ό,τι «βρέχουν» οι γραμ-μές πλημμύρας γύρω από αυτό. Το ρέμα είναι ένα σύνθετο οικοσύστημα, το οποίο εφόσον διατρέχει αστική περιοχή περιλαμβάνει στην προβληματική του και ολόκληρα τμήματα του αστικού ιστού, όμορους ελεύθερους χώρους, μεταφορικές συνδέσεις, παραγωγικές δραστηρι-ότητες και τοπικές κοινωνίες.

Γ) Κοίτη Ρέματος. Η διαχείριση της κοίτης είναι ένα σύνθετο τεχνικό πρόβλημα όταν πρέ-πει να ισορροπήσει ανάμεσα στην ασφαλή υδραυλική επίλυση και την υπεύθυνη περιβαλλο-ντική προστασία. «Λύσεις» σαν και αυτές που θα προτείνονταν για τα πρανή ενός αυτοκινη-τοδρόμου, εδώ δεν μπορεί να έχουν ικανοποιητική εφαρμογή.

OικοτριβέςΜάιος 2015 - τ. 16 17

Η ρεματιά του Χαλανδρίου είναι γνωστή από τα προϊ-στορικά χρόνια. Έχουν βρεθεί τμήματα Μυκηναϊκού νε-κροταφείου στη γύρω περιοχή.

Παλαιότερα ήταν τόσο πλούσια τα νερά της Ρεματιάς που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στον εποικισμό της περι-οχής. Εξάλλου το νερό ήταν πολύτιμο είδος για όλη την Αττική. Δεν είναι τυχαίο ότι ο αρχαίος δήμος Φλύας, που βρισκόταν στο σημερινό Χαλάνδρι, είχε πλούσια βλάστη-ση και ιδανικό κλήμα για να κατοικηθεί.

Μια εκδοχή της ονομασίας του αποτελείται από το πρώ-το συνθετικό της λέξης χαλα = θείος στα τούρκικα (χρησι-μοποιείται για προσφώνηση των μεγαλύτερων σε ηλικία) και το δεύτερο συνθετικό ντερέ = ρέμα. Συνεπώς χαλά-ντερέ=χαλάνδρι (ρεματιά του θείου)

Προπολεμικά ο περίπατος των Χαλανδραίων γινόταν στη Ρεματιά. Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής η διέλευση στη Ρεματιά απαγορεύτηκε επειδή οι γερμανοί είχαν κατασκευάσει εκεί ειδικούς χώρους αποθήκευσης πυρομαχικών. Για λόγους ασφάλειας μάλιστα, ναρκοθέ-τησαν και περιέφραξαν την περιοχή.

Η ρεματιά έχει μήκος 6,6 χλμ. και διαπερνά τέσσρις με-γάλους δήμους της Αττικής (Χαλάνδρι, Μαρούσι, Βριλήσ-σια, Πεντέλη). Παρά τα όποια προβλήματα, αποτελεί ένα από τα πιο καλοδιατηρημένα και όμορφα αστικά ρέματα της Αττικής με μεγάλη ιστορία, συνυφασμένη με την ανά-πτυξη και τη ζωή στην περιοχή. Πηγάζει από το Πεντελικό όρος και καταλήγει στο Χαλάνδρι για να σβήσει σταδιακά στη συνοικία της Φιλοθέης καθώς ενώνεται με μικρότερα ρέματα που καταλήγουν στην Καλογρέζα.

Σε όλη την έκταση του ρέματος συναντώνται τρεις κα-τηγορίες φυτών: τα αυτόχθονα, τα διαφυγόντα από τους παρακείμενους κήπους, ξενικά είδη και τα καλλιεργημένα, εκείνα δηλαδή που έχουν φυτευτεί από τους κατοίκους. Μερικά από τα αυτοφυή είναι το κοινό πεύκο, καλάμι, μο-σχάγκαθο, σχίνο, λαδανιά, πλάτανος.

Αποτελεί επίσης μόνιμο καταφύγιο και τόπο αναπαρα-γωγής για ένα μεγάλο αριθμό ορνιθοπαγίδας. Ενδεικτικά

αναφέρουμε:Δεκαοχτούρα, κότσυφας, καρακάξα, σπίνος, καρδερίνα, παπαγάλος.

Μετά από κινητοποιήσεις των τοπικών παραρεμάτιων κοινωνιών, και κυρίως του Συλλόγου Προστασίας της Ρεματιάς, το ρέμα εντάχθηκε

σε καθεστώς ειδικής προστασίας. Το 1995 έγινε το πρώτο βήμα για διαφύλαξη του οικοσυστήματός της, με την έκ-δοση του Προεδρικού Διατάγματος (ΦΕΚ 659/δ/95). Ει-δικότερα αναφέρεται ότι: «Χαρακτηρίζεται ως προστατευ-όμενη περιοχή και τοπίο το ρέμα Πεντέλης-Χαλανδρίου, η κοίτη και τα πρανή αυτού κι οι παραρεμάτιες εκτάσεις που βρίσκονται σε εντός και εκτός σχεδίου περιοχές των Δήμων Χαλανδρίου, Αμαρουσίου, Βριλησσίων, Μελισσίων, και των κοινοτήτων Παλαιάς και Νέας Πεντέλης».

Μέσα στα όρια της περιοχής προστασίας καθορίζονται ζώνες Α και Β, με ρυθμίσεις για τις χρήσεις γης τους όρους και περιορισμούς δόμησης αλλά και ειδικότερες ρυθμίσεις και απαγορεύσεις.

Ειδικότερα η ζώνη Α χαρακτηρίζεται ως προστατευό-μενος φυσικός σχηματισμός και επιτρέπεται η κατασκευή έργων προστατευτικής και περιβαλλοντικής διευθέτησης που δεν αλλοιώνουν τη φυσιογνωμία του. Η ευρύτερη σε έκταση ζώνη Β χαρακτηρίζεται ως προστατευόμενο αστικό τοπίο.Εντός αυτής ισχύουν αυστηροί περιορισμοί εξίσου, για τη δόμηση και τις ρυπαίνουσες χρήσεις.

Σήμερα όμως, μπορεί εύκολα να διαπιστώσει κανείς ότι ταβέρνες και καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέρο-ντος συνεχίζουν να παραμένουν στις δίπλα στη Ρεματιά εκτάσεις, με αποτέλεσμα την αθρόα απόθεση μπάζων και σκουπιδιών σε ορισμένα σημεία της. Κυρίως όμως πολλές καταπατημένες εκτάσεις μέσα ή δίπλα στα πρανή δεν απο-δεσμεύτηκαν ποτέ από τους ιδιοκτήτες τους, τις οποίες, στην καλύτερη περίπτωση, τις έχουν μετατρέψει σε υπαί-θριους χώρους στάθμευσης.

Η πρώτη παρέμβαση στη Ρεματιά έγινε το 1947 για να κατασκευαστεί η γέφυρα στην οδό Γρ. Γυφτόπουλου. Δέ-κα χρόνια αργότερα κατασκευάστηκε μια ακόμη οδική διέλευση με γέφυρα στην οδό Κ. Βάρναλη. Τη δεκαετία του `90 κατασκευάστηκε το υπαίθριο θέατρο της Ρεματι-άς που αρχικά ονομάστηκε Ευριπίδειο (ο Ευριπίδης ήταν Χαλανδρέος).

Παλαιότερα φιλοδοξία του δήμου ήταν στα εκτεταμένα μέτρα πυρασφάλειας να προστεθούν ακόμα κάμερες ασφά-λειας και φωτοβολταϊκά μέσα στη Ρεματιά! Η κορυφή του παγόβουνου για τους περισσότερους, ήταν τα έργα που έγιναν για την κατασκευή της Αττικής Οδού. Τμήμα της Ρεματιάς, στο ύψος της Πεντέλης, μπαζώθηκε και η κοίτη διευθετήθηκε υπογείως.

Ο Σύλλογος Προστασίας Περιβάλλοντος Ρεματιάς Πε-ντέλης-Χαλανδρίου, που δημιουργήθηκε το 1990, έχει προσφέρει πολλά για τη διατήρηση της ρεματιάς και την ανάδειξη των προβλημάτων της. Ενδεικτικά αναφέρουμε τους αγώνες για την απομάκρυνση μάντρας οικοδομών και παράνομης επικίνδυνης ταβέρνας στην Α ζώνη. Ενώ έχουν παράλληλα οργανωθεί πολλές εκδηλώσεις και δράσεις. Εν-δεικτικά αναφέρουμε ορισμένες: • Εκδοση παραμυθιού με τίτλο «Ο θησαυρός της Ρεματιάς» • ενεργή επίσκεψη στη

Ρεματιά του 10ου Δημοτικού και 4ου Νηπιαγωγείου • δεν-δροφύτευση σε παραρεμάτιο χώρο με μαθητές του 2ου Γυ-μνασίου Χαλανδρίου • επίσκεψη στη Ρεματιά 150 μαθητών του 4ου Λυκείου Χαλανδρίου • οργάνωση ενημερωτικών επισκέψεων/ξεναγήσεων συμπολιτών μας σε συνδυασμό με καθαρισμούς της ρεματιάς στο Χαλάνδρι, τα Μελίσσια και τη Ν. Πεντέλη • καθαρισμός και ανάδειξη της γέφυρας της Δούκισσας της Πλακεντίας • διαγωνισμός φωτογραφί-ας με θέμα το νερό στη Ρεματιά • εκδήλωση στην κεντρι-κή πλατεία Χαλανδρίου για την κομποστοποίηση και την ανακύκλωση τηγανέλαιων • εκδήλωση στο Θέατρο Ρεμα-τιάς με τίτλο «Η Ρεματιά του νου και της καρδιάς μας» με ομιλητές διακεκριμένου επιστήμονες.

Στις μελλοντικές δραστηριότητές μας εντάσσεται η έκ-δοση ενός λεπτομερούς χάρτη της Ρεματιάς Πεντέλης-Χα-λανδρίου στο οποίο θα εμφανίζονται μονοπάτια κατάλληλα για πεζοπορία καθώς και άλλες σημαντικές πληροφορί-ες, όπως τα αξιοθέατα της περιοχής, πληροφορίες για τη χλωρίδα και την πανίδα της Ρεματιάς, επικίνδυνα σημεία λόγω κατολισθήσεων κ.ά.

Παραθέτουμε κάποια αιτήματα του συλλόγου: • Τα ρέ-ματα δεν τυγχάνουν της ανάλογης φροντίδας τόσο από το κράτος όσο και από τους πολίτες. Η οριοθέτηση και διευθέτηση του ρέματος θα πρέπει να είναι το πρώτο μέ-λημα κάθε σύγχρονης κοινωνίας • Τακτικός καθαρισμός του ρέματος από κορμούς πεσμένων δέντρων και φερτά υλικά λόγω των βροχοπτώσεων προ αποφυγή υπερχεί-λισης του αγωγού όπως συνέβη παλαιότερα που είχαμε πνιγμούς πολιτών μας και πρόσφατα εκτεταμένες ζημιές από πλημμύρες στην περιοχή μας • Προστασία και στήρι-ξη των πρανών με φυσικά μέσα που δεν θα αλλοιώνουν το φυσικό περιβάλλον • Ανάδειξη του ρέματος σε περιο-χή ιδιαίτερου φυσικού κάλλους • Σχεδιασμός μονοπατιών περιπάτου αναψυχής για τους πολίτες • Συνεργασία περι-φέρειας-τοπικής αρχής-συλλόγου, για καλύτερα αποτελέ-σματα • Ανάδειξη αρχαιολογικών και μεσαιωνικών μνημεί-ων που βρίσκονται στις όχθες του ρέματος όπως η αρχαία οδός λιθαγωγίας για μεταφορά μαρμάρων Πεντέλης στην Ακρόπολη που ξεκινά από την Πεντέλη και η πεντάτοξη γέφυρα της Δούκισσας Πλακεντίας που βρίσκεται στα Βρι-λήσσια • Συνεργασία των όμορων παραρεμάτιων Δήμων για την προστασία και ανάδειξη αυτού του μικρού παρά-δεισου μέσα στον αστικό ιστό.

ΚΕΛΛΥ ΔΑΝΟΥΠρόεδρος του Συλλόγου της Ρεματιάς, http://sosrematia.blogspot.com

ΓΙΑ ΤΗ ΡΕΜΑΤΙΑ ΧΑΛΑΝΔΡΙΟΥ

Oικοτριβές

Μάιος 2015 - τ. 1618

Ο τρόπος ύπαρξης και τα φυσικά τοπία είναι αλληλένδετα, δημιουργώντας με αυτόν τον τρόπο την ξεχωριστή έκδοση κάποιου χώρου που μπορεί να είναι μια σημαντική πτυχή της εμπειρίας ενός ατόμου ή και της κοινωνίας. Φανταστείτε τις θάλασσες και τις ακρογιαλιές, τις εμπειρίες μας εκεί, σε συν-δυασμό με το φυσικό περιβάλλον και τα μη ανθρώπινα όντα που μοιράζονται το χώρο – αυτό είναι που μας συνδέει. Αυτό είναι που εν μέρει εννοούσε ο Henri Lefebvre στη συζήτησή του σχετικά με την «παρα-γωγή του χώρου», όπου όρισε το χώρο ως μια κοινωνική μορφολογία. Ο χώρος δη-λαδή, είναι «στη βιωματική εμπειρία, ό,τι είναι η μορφή για το ζωντανό οργανισμό, και εξίσου στενά συνδεδεμένη με τη λει-τουργία και τη δομή του».

Όταν ο Henri Lefebvre στο δοκίμιό του «Η παραγωγή του χώρου» (“The production of space”) το 1974, ανάφερε ότι ο χώρος παράγεται και αναπαράγεται μέσα από την ανθρώπινη βούληση υποστήριζε ουσιαστικά πως ο χώρος δεν αποτελεί απλά ένα μέσο αλλά ούτε και ένα κατάλογο συστατικών. Ο χώρος, όπως τον ερμηνεύει ο Lefebvre, είναι η διασύνδεση της γεωγραφικής μορ-φής, του κτισμένου περιβάλλοντος, των συμβολικών ερμηνειών αλλά και των αν-θρώπινων συνηθειών. Όσον αφορά στη θάλασσα και την παραλία από την άποψη του χώρου, όπως τέθηκε από τον Lefebvre (ως κοινωνική μορφολογία), αντιλαμβανό-μαστε πως υπάρχουν διαφορετικές λειτουρ-γίες, δομές αλλά και εμπειρίες, οι οποίες συνδέονται τόσο με τον αιγιαλό, όσο και με τη θάλασσα.

Ο Lefebvre προτείνει ότι ο καπιταλισμός και το κεφάλαιο διαμορφώνουν ενεργά τον χώρο, όχι μόνο για την επίτευξη ιδεολογι-κών στόχων ή τη διατήρηση των κατάλλη-λων συνθηκών για την παραγωγή σε άλ-λους τομείς, αλλά ακριβώς λόγω του ότι «η αγορά μέσα στον ίδιο τον χώρο» αποκτά όλο και περισσότερη σημασία, αφού είναι μια από τις πιο προσοδοφόρες και σημαντικές αγορές˙ με τη δυνατότητα λοιπόν για αξι-οποίηση της υπεραξίας, ο χώρος σαν κε-φάλαιο έχει «σώσει τον καπιταλισμό από την εξαφάνιση».

Ως εκ τούτου, η διερεύνηση για τη συμπε-ρίληψη της θάλασσας στη νεοφιλελεύθερη ατζέντα, ξεδιπλώνει τη μάχη μεταξύ αυτών «που παράγουν το χώρο για κυριαρχία» και αυτών που «παράγουν το χώρο για τη χρήση του για την εξυπηρέτηση της ανθρώπινης

ανάγκης». Η νέα στρατηγική της Ευρωπαϊ-κής Επιτροπής, η οποία ονομάστηκε «Γαλά-ζια Ανάπτυξη» (“Blue Growth”) φανερώνει ακριβώς αυτό˙ έχοντας ως δικαιολογία την οικονομική κρίση, η καπιταλιστική έννοια του χώρου επεκτείνεται για να συμπεριλά-βει και το θαλάσσιο περιβάλλον.

Η «Γαλάζια Ανάπτυξη» είναι η καινούργια στρατηγική που προέκυψε από τη χρήση των θαλασσών για την επίτευξη των στό-χων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» για έξυπνη, διατηρήσιμη και χωρίς αποκλει-σμούς ανάπτυξη. Με βάση τη συγκεκριμένη στρατηγική, η Ευρωπαική Ένωση στοχεύει στη στήριξη της βιώσιμης ανάπτυξης του θαλάσσιου και ναυτιλιακού τομέα, «ανα-γνωρίζοντας ότι οι θάλασσες και οι ωκεα-νοί είναι μοχλοί της ευρωπαϊκής οικονο-μίας, με μεγάλο δυναμικό για καινοτομία και ανάπτυξη» [].

Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η «γαλάζια» οικονομία αντιπροσωπεύει ήδη 5,4 εκατομμύρια θέσεις εργασίας και ακαθάριστη προστιθέμενη αξία σχεδόν 500 δις ετησίως. Ταυτόχρονα, υποστηρίζει πως υπάρχει δυνατότητα για περαιτέρω ανάπτυ-ξη σε (τουλάχιστον) πέντε τομείς, οι οποίοι έχουν επισημανθεί στο πλαίσιο αυτής της στρατηγικής και οι οποίοι θα υποστηριχτούν με προώθηση επενδύσεων στην έρευνα και

την καινοτομία, προώθηση δεξιοτήτων μέ-σω εκπαίδευσης και κατάρτισης, όπως επί-σης και με την κατάργηση γραφειοκρατι-κών εμποδίων τα οποία γίνονται εμπόδια στην ανάπτυξη.

Οι πέντε αυτοί τομείς οι οποίοι έχουν επι-λεγεί για μια πιο στοχευμένη προσέγγιση είναι οι εξής: η θαλάσσια υδατοκαλλιέργεια, θαλάσσιος και παράκτιος τουρισμός, η γα-λάζια βιοτεχνολογία, η ωκεάνια ενέργεια και η εκμετάλλευση κοιτασμάτων του θα-λάσσιου βυθού. Η θαλάσσια υδατοκαλλιέρ-γεια αναμένεται να συμβάλλει στην αυξα-νόμενη ζήτηση στην κατανάλωση ψαριών και μεταξύ άλλων προωθούνται η μείωση των διοικητικών επιβαρύνσεων, η διευκό-λυνση της πρόσβασης σε χώρο και ύδατα και η αύξηση της ανταγωνιστικότητας. Με τη γαλάζια βιοτεχνολογία, εννοείται η εξε-ρεύνηση και εκμετάλλευση των διάφορων θαλάσσιων οργανισμών με σκοπό την ανά-πτυξη νέων προϊόντων και η εστιασμός θα είναι πρώτα στην έρευνα και στη συνέχεια στην καινοτομία. Όσον αφορά στην ωκεάνια ενέργεια, οι σχετικές τεχνολογίες αναπτύσ-σονται για την αξιοποίηση του δυναμικού των ρευμάτων και των κυμάτων καθώς και των διαφορών θερμοκρασίας και αλατότη-τας. Σύμφωνα με την Ε.Ε., η ανάπτυξη του τομέα, «εκτός του ότι θα μας βοηθήσει να

εξουσιάζοντας τη θάλασσα

αναπτύσσοντας στο Γαλάζιο

επιτύχουμε τους στόχους μας όσον αφορά στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και τη μείωση των αερίων του θερμοκηπίου, θα μπορούσε να συμβάλλει στην τόνωση της οικονομίας μέσω της καινοτομίας και της δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας υψηλής εξειδίκευσης». Τέλος, με τον τομέα για την εκμετάλλευση κοιτασμάτων του θαλάσσιου βυθού, η Ε.Ε. ευελπιστεί ώστε να εξασφα-λιστεί ο ενεργειακός εφοδιασμός και να καλυψεί ένα κενό στην αγορά.

Ποιο είναι το πρόβλημα λοιπόν; Είναι ξεκάθαρο ότι η γαλάζια ανάπτυξη

έχει ως βασικό στόχο την οικονομική ανά-πτυξη. Προωθείται εξάλλου ως το κλειδί που θα ξεκλειδώσει το φυσικό πλούτο που κρύβεται στους ωκεανούς. Η περιβαλλο-ντική προστασία υπάρχει με όρους τυπι-κούς, με τη διεξαγωγή μελετών περιβαλ-λοντικών επιπτώσεων, δηλαδή με καθαρά τεχνοκρατικούς όρους και η κοινωνική πτυχή της γαλάζιας ανάπτυξης βασίζεται ουσιαστικά στην υπόθεση πως η κοινωνι-κή ευημερία μετριέται με θέσεις εργασίας και ακόμη περισσότερη ανάπτυξη. Σε μια δυναμική η οποία εστιάζει στην οικονομι-κή ανάπτυξη, είναι πλέον γνωστό πως οι μη-οικονομικές πτυχές τέτοιων δραστηρι-οτήτων τείνουν να παραβλέπονται και να

OικοτριβέςΜάιος 2015 - τ. 16 19θεωρούνται ασήμαντες.

Αυτό που αγνοούν οι υποστηρικτές της συγκεκριμένης στρατηγικής είναι οι κοινωνικές και περιβαλλοντικές επι-πτώσεις (κάποιων τουλάχιστον) από τους τομείς που προωθούνται. Δρα-στηριότητες όπως η θαλάσσια υδατο-καλλιέργεια, θαλάσσιος και παράκτιος τουρισμός, η γαλάζια βιοτεχνολογία, η ωκεάνια ενέργεια και η εκμετάλλευ-ση κοιτασμάτων του θαλάσσιου βυθού βρίσκεται συχνά στο κέντρο των αντι-παραθέσεων των τοπικών κοινοτήτων και των παράκτιων ψαράδων από τη μια πλευρά και των επιχειρηματικών κύκλων από την άλλη. Αυτοί οι τομείς έχουν βρεθεί σε πολλές περιπτώσεις να έρχονται σε σύγκρουση με την τοπική κοινότητα αξίες και συμφέροντα, λόγω τόσο των κοινωνικών όσο και των πε-ριβαλλοντικών επιπτώσεων.

Όπως είπε και η Γαλλίδα πολιτικός Corinne Morel Darleux του αριστερού κόμματος στην Γαλλία (le parti de gauche), όταν μιλάμε για γαλάζια ανάπτυξη, όπως και με τον πράσινο καπιταλισμο (green capitalism), «το πρόβλημα δεν είναι στο χρώμα». Η γαλάζια ανάπτυξη, ως άλλο ένα πλοκάμι του καπιταλισμού, δεν μπορεί να διαχωριστεί από την πραγματικότη-τά της, και οι οποιεσδήποτε προσπάθειες να γίνει «οικολογική», είναι – όπως είπε και ο Μάρρει Μπούκτσιν για τον πρά-σινο καπιταλισμό – καταδικασμένη από την ίδια τη φύση του (καπιταλιστικού) συστήματος, ως ένα σύστημα ατελείω-της ανάπτυξης.

Εν τω μέσω μιας παγκόσμιας οικονομι-κής κρίσης, κυρίως οι ανεπτυγμένες χώ-ρες επικεντρώνονται όλο και περισσότερο στην οικονομική ανάπτυξη χρησιμοποι-ώντας την κρίση για να εδραιώσουν μια καθαρά νεοφιλελεύθερη ατζέντα, επιτρέ-ποντας την περαιτέρω απορρύθμιση της οικονομίας και την οικειοποίηση, ιδιω-τικοποίηση και εμπορευματοποίηση των κοινών, δημόσιων αγαθών. Η ιδιωτικο-ποίηση του χώρου για τα επιχειρηματικά συμφέροντα έχει μετατοπιστεί από την ξηρά και το παράκτιο χώρο στο θαλάσσιο περιβάλλον. Η γαλάζια ανάπτυξη είναι άλλη μια στρατηγική, η οποία σκοπό έχει την κερδοφορία και τη διαιώνιση της λει-τουργίας του μαγκανοπήγαδου / τροχού της παραγωγής και της κατανάλωσης, με πρόσχημα την κρίση και την ανάγκη για δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Ταυτόχρονα, η γαλάζια ανάπτυξη απο-τελεί την αρχή της αλλαγής της σχέσης του ανθρώπου και της κοινωνίας με το θαλάσσιο περιβάλλον, καθώς από μια πιο αμοιβαία και συμβιώσιμη κοινωνι-κή σχέση, μετεξελίσσεται σε μια σχέση κυριαρχίας και εξουσίας.

ΜΑΡΙΑ ΧΑΤΖΗΜΙΧΑΗΛΔρ. Αλιευτικής και Θαλάσσιας Πολιτικής και

Διακυβέρνησης

Από την ημερίδα «Μικρά Νησιά και Φυσι-κοί Πόροι» που διοργάνωσαν το Παρατηρη-τήριο Πολιτών για την Αειφόρο Ανάπτυξη και το Ελληνικό Δίκτυο Μικρών Νησιών, 29 Απριλίου 2015

Η νησιωτικότητα είναι κάτι που μας χαρα-κτηρίζει ως χώρα. Το Σύνταγμά μας στηρίζει τη νησιωτικότητα, ορίζοντας (αρ. 101, παρ. 4) ότι «ο κοινός νομοθέτης και η Διοίκηση, όταν δρουν κανονιστικά, υποχρεούνται να λαμβάνουν υπόψη τις ιδιαίτερες συνθήκες των νησιωτικών και ορεινών περιοχών, με-ριμνώντας για την ανάπτυξή τους». Άρα είναι και συνταγματική μας υποχρέωση να στηρίξουμε τα νησιά μας και πολύ περισσότερο τα μικρά νησιά, για να μπορούν οι άνθρωποι να παραμένουν στον τόπο τους και να επιβιώσει ο νησιωτικός χώρος.

Τα μικρά νησιά διακρίνονται, κατά βάση, σε δύο κύριες κατη-γορίες: • Αυτά που για διάφορους λόγους όπως επικοινωνίας, ιδιαίτερης

φυσικής ομορφιάς, κλπ, έτυχαν εκμετάλλευσης των φυσικών τους πόρων έως υπερεξάντλησης, γιατί υιοθετήθηκε αβασάνιστα και στο βωμό γρήγορων κερδών ένα πρότυπο άμεσης κατανάλωσης της φυσικής ομορφιάς, ένα καταναλωτικό είδος τουρισμού που δεν υπολογίζει αειφορία και φέρουσα ικανότητα, με αποτέλεσμα αυτό να γίνει σε μερικές περιπτώσεις μη αναστρέψιμο. Αυτό δη-λαδή που μέχρι κάποια στιγμή ήταν μειονέκτημα, δηλαδή το μι-κρό μέγεθος, η έλλειψη υποδομών, το άνυδρο, το δυσπρόσιτο κλπ, μετατράπηκαν σε πλεονέκτημα μέσα από μια νέα ανάγνωση κατανάλωσης και εξαντλήθηκαν.

• Δεύτερη κατηγορία αποτελούν τα μικρά νησιά που για διάφορους άλλους λόγους π.χ. γεωγραφικής απομόνωσης, ακριτικά, χωρίς τον κρίσιμο τουριστικό φυσικό πόρο που είναι οι αμμουδιές κλπ, δεν μπήκαν σε κύκλο νέας “ανάπτυξης”, δε στηρίζονται παραγωγικά ούτε με βάση το παλιό τους πρότυπο (γεωργία, αλιεία, κτηνοτρο-φία, κλπ) και -από κάθε άποψη- φθίνουν, με τελική προοπτική την πλήρη εγκατάλειψή τους (π.χ. Αντικύθηρα, Αγαθονήσι).Ενδεχομένως αν συζητούσαμε μια τρίτη κατηγορία, θα ήταν τα

κατοικημένα ή ακατοίκητα πολύ μικρά νησιά, ιστορικοί τόποι που κινδυνεύουν με αλλοίωση είτε από τουρισμό, είτε από ανεξέλεγκτο και χωρίς σχέδιο τρόπο εγκατάστασης Ανανεώσιμων Πηγών Ενέρ-γειας (όπως Γυάρος, Μακρόνησος) κλπ .

Συμπερασματικά, έχει μεγάλη σημασία η διαχείριση των φυσικών πόρων των νησιών, εάν υπάρχει πραγματικά η βούληση στήριξής τους με όρους αειφορίας και προστασίας του περιβάλλοντος, άρα και με όρους θετικούς για τους κατοίκους.

Φυσικοί πόροι για τα μικρά νησιά, εκτός από το υπέδαφος, είναι ο ήλιος, ο αέρας, το τοπίο (φυσικό και ανθρωπογενές). Σημαντικό κρί-νεται, δε, στον όποιο σχεδιασμό, να λαμβάνεται πολύ σοβαρά υπόψη ότι ένας φυσικός πόρος, που είναι ενδογενώς σε σπάνη στα μικρά νησιά και απ’ αυτόν εξαρτώνται πολλά, είναι το πόσιμο νερό.

Κριτήρια για τη στήριξη των μικρών νησιών θα πρέπει να εί-ναι: η εκτίμηση και ο σεβασμός στη φέρουσα ικανότητά τους, ώστε να

μπορούν αειφορικά να αναπαράγουν την υπεραξία τους (π.χ. την τουριστική). Η προστασία, δηλαδή, των πιο ευάλωτων φυσικών τους πόρων όπως λ.χ. το τοπίο, οι θεάσεις του, η αρχιτεκτονική και πολιτιστική κληρονομιά κ.ά.

η δικτύωση και συμπληρωματικότητά τους, ώστε η ύπαρξη ή όχι των αναγκαίων “φυσικών πόρων” να μην εξαντλείται στο καθέ-

να απ’ αυτά, αλλά να μπορεί να αξιοποιείται και να συνεκτιμάται στο σύνολο-σύμπλεγμα γειτονικών νησιών προσεκτικά σχεδιασμένη πολιτική νησι-ωτικών επικοινωνιών – μεταφορών, ζήτημα ιδιαίτερα κρίσιμο.

Προφανώς, λόγω της νησιωτικής ιδιαιτε-ρότητας της Ελλάδας, οι ακτοπλοϊκές συγκοι-νωνίες πρέπει να ικανοποιούν τις κοινωνικές και οικονομικές ανάγκες που προκύπτουν από αυτή την ιδιαιτερότητα. Η σημερινή κυβέρνη-ση επιδιώκει την οργάνωση ενός συστήμα-

τος παροχής ακτοπλοϊκών υπηρεσιών ως απαραίτητου κοινωνικού αγαθού και όχι την παροχή μιας εμπορεύσιμης υπηρεσίας με απο-κλειστικό σκοπό το κέρδος [βλπ. και την υπ’ αριθμ. 3323.1/02/15 ΥΑ, ΦΕΚ 730Β/29.4.2015]. Έμπρακτη δηλαδή εφαρμογή του συ-νταγματικού άρθρου 101, παρ. 4 για την ανάπτυξη των νησιωτι-κών και ορεινών περιοχών.

Η νησιωτικότητα αφορά ειδικά στα μικρά νησιά και προτεραιότητα θα πρέπει να τεθεί η δημιουργία ενός πρότυπου ανάπτυξης. Ενός «χάρτη ανάπτυξης» για αυτά, ο οποίος θα αξιοποιεί αποτελεσμα-τικά τις υποδομές και θα εξασφαλίζει την ισόρροπη και αειφορική σχέση της τουριστικής δραστηριότητας με το φυσικό περιβάλλον, θα αναπτύσσει και θα ενισχύει τα ιδιαίτερα ποιοτικά χαρακτηρι-στικά της τουριστικής εμπειρίας, θα στηρίζει την πρωτοβουλία και την καινοτομία των μικρών επιχειρηματιών θα προσφέρει, δηλα-δή, ένα σταθερό κοινωνικοοικονομικό περιβάλλον για να μείνουν οι νέοι στον τόπο τους.

Η ανάπτυξη στην περιφέρεια πραγματικά δεν μπορεί να προχω-ρήσει χωρίς να λαμβάνει υπόψη την πολυμορφία και τη διαφορε-τικότητα της νησιωτικής χώρα. Η νησιωτική πολιτική με μακρο-χρόνιο σχεδιασμό είναι απαραίτητη για τις νησιώτικες οικονομίες και ειδικά στα μικρά νησιά.

Συνεπακόλουθα, η ανάπτυξη για όλο το Αιγαίο χρειάζεται στρα-τηγικό σχέδιο. Δεν υπάρχει Ανάπτυξη, με την πολιτική των τελευ-ταίων ετών που περιλάμβανε συρρίκνωση κρατικών δομών, υπο-βάθμιση της ακτοπλοΐας και απαξίωση των κοινωνικών δικαιω-μάτων, δεν μπορεί να λογιστεί ως τέτοια. Χρειάζεται αλλαγή του τουριστικού μοντέλου, που να βασίζεται σε ορθολογικό σχεδιασμό και να συνυπολογίζει την προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος, τη γεωγραφική ιδιαιτερότητα κ.ο.κ

Οι ήπιες μορφές τουρισμού, η συνέργεια τουρισμού-πολιτισμού, η ανάδειξη της τοπικής αγροτικής παραγωγής κ.α., καθώς επίσης και το σταμάτημα του ξεπουλήματος αιγιαλών και παραλιών, απο-τελούν άμεσες προτεραιότητες της κυβέρνησης και για τα νησιά. Ειδικά για ανάδειξη της τοπικής αγροτικής παραγωγής, που συνι-στά σημαντικό τομέα για τα μικρά νησιά αλλά και για την ποιότητα των προϊόντων μας -που αποτελούν ανταγωνιστικό μας πλεονέ-κτημα-, ήδη ο υπεύθυνος για την Αγροτική Ανάπτυξη Υπουργός υπέγραψε απόφαση με συμπληρωματικά μέτρα για το πρόγραμμα στήριξης των μικρών νησιών του Αιγαίου για το έτος 2015 όπου προβλέπονται συγκεκριμένες ενισχύσεις/στρέμμα για μια σειρά χα-ρακτηριστικών τοπικών τους ποιοτικών προϊόντων.

Εν κατακλείδι, διέξοδος από την απίστευτη περιπέτεια του μνη-μονιακού παραλογισμού και της παρακμής, θα μπορούσε να βρε-θεί και μέσα από τη στήριξη των δυνατών μας «χαρτιών»: ένα από αυτά είναι τα μικρά νησιά μας.

ΗΡΩ ΔΙΩΤΗΒουλευτίνα Λάρισας ΣΥΡΙΖΑ, Πρόεδρος Ειδικής Μόνιμης Επιτροπής Προστασίας του

Περιβάλλοντος της Βουλής των Ελλήνων

εργαλείο διεξόδου από τη μνημονιακή παρακμήΗ ΣΤΗΡΙΞΗ ΤΩΝ ΜΙΚΡΩΝ ΝΗΣΙΩΝ

Oικοτριβές

Μάιος 2015 - τ. 1620

Πρόσφατα, η διεθνής ΜΚΟ Compassion in World Farming, σε συνεργασία με τον Ευρωβουλευτή κ. Χρυσόγονο, διοργάνω-σε έκθεση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με τίτλο «Εξαγωγές ζώντων ζώων: το πιο βά-ναυσο εμπόριο της ΕΕ». Η έκθεση διήρκη-σε τέσσερις μέρες και παρουσίασε δυσά-ρεστες εικόνες και βίντεο αναδεικνύοντας τα ηθικά ζητήματα που εγείρονται σχετικά με την εξαγωγή ζώντων ζώων εκτός ΕΕ. Η παρουσίαση της σκληρής πραγματικό-τητας για τα εκατομμύρια ζώα από χώρες της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης και της Ελ-λάδας, που εξάγονται ζωντανά κάθε χρόνο και των απάνθρωπων συνθηκών σφαγής που αντιμετωπίζουν στο τέλος του ταξιδι-ού τους, είχε στόχο να προτρέψει τους βου-λευτές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου να ασκήσουν μεγαλύτερη πίεση στην Επιτρο-πή και τα Κράτη Μέλη για να σταματήσει αυτό το εμπόριο.

Οι εξαγωγές ζώντων ζώων είναι σε αύξη-ση. Κατά τους πρώτους 8 μήνες του 2014, πάνω από 1.7 εκατομμύρια βοοειδή και πρό-βατα εξήχθησαν ζωντανά από την ΕΕ προς τη Μέση Ανατολή, τη Βόρεια Αφρική και την Τουρκία. Οι έρευνες που διενεργούνται από τις οργανώσεις προστασίας των ζώων για τις συνθήκες σφαγής στην Τουρκία, τον Λίβανο, την Ιορδανία, την Αίγυπτο, το Ισ-ραήλ, τη Δυτική Όχθη και τη Γάζα έχουν αναδείξει εξαιρετικά σκληρές πρακτικές. Τα ζώα σφάζονται από ανειδίκευτα άτομα με βίαιες μεθόδους, που τους προκαλούν έντονο πόνο και υποφέρουν έχοντας τις αισθήσεις τους για αρκετά λεπτά έως ότου τελικά επέλθει ο θάνατος. Τα βοοειδή δε-μένα σε στύλους ή δέντρα και με ακινητο-ποιημένα τα πόδια τους αναγκάζονται να πέσουν στο έδαφος. Ακατάλληλα μαχαίρια χρησιμοποιούνται για να κόψουν το λαιμό

των ζώων. Τα πρόβατα σέρνονται από τα πίσω πόδια, το τρίχωμα ή τα κέρατα τους στον τόπο της σφαγής και τα αναποδογυ-ρίζουν απότομα ή τα ρίχνουν στις πλευρές τους για την κοπή του λαιμού. Τα βοοειδή χτυπιούνται επανειλημμένα στο κεφάλι με πόλους για να τα αναγκάσουν να πέσουν στο έδαφος. Σε άλλες περιπτώσεις, λόγω του κινδύνου για τους σφαγείς όταν βρίσκονται κοντά σε βοοειδή, μαχαιρώνουν τα ζώα από απόσταση στην περιοχή του λαιμού. Ακόμα και μετά από πολλαπλά μαχαιρώματα, τα ζώα στέκονται στα πόδια τους ενώ αιμορ-ραγούν. Συχνά τα ζώα θανατώνονται εκτός σφαγείων όπου τραβιούνται βίαια από τα φορτηγά και σφάζονται στους δρόμους, στα πεζοδρόμια ή έξω από κρεοπωλεία.

Ενώ πολλά ζώα που στέλλονται σε Τρί-τες χώρες για σφαγή αντιμετωπίζουν συ-χνά βίαιο θάνατο κατά παράβαση τόσο του δικαίου της ΕΕ και των διεθνών προτύπων του Παγκόσμιου Οργανισμού για την Υγεία των Ζώων (ΟΙΕ), άλλα στέλνονται για πά-χυνση σε βρώμικους και περιορισμένους χώρους πριν καταλήξουν στα τοπικά σφα-γεία ή σε ακατάλληλους χώρους σφαγής. Στην περίπτωσή τους, η ζωή τους παρατεί-νεται χωρίς αυτό να σημαίνει ότι θα υπο-φέρουν λιγότερο. Τα ζώα που στέλλονται για αναπαραγωγή μπορεί να καταλήξουν σε εκτροφεία που θα ήταν παράνομα στην ΕΕ και αυτά θα αντιμετωπίσουν τη σφαγή στο τέλος της σύντομης ζωής τους. Αυτό είναι το τελικό αποτέλεσμα των εξαγωγών ζώντων ζώων με τη μεταφορά να διαρκεί έως και 14 ημέρες σε συνθήκες εγκλεισμού, στα φορτηγά ή πλοία, χωρίς επαρκή ανά-παυση, τροφή ή νερό.

Το ερώτημα που τίθεται λοιπόν είναι: Γι-ατί διεξάγεται αυτό το εμπόριο; Η αλήθεια είναι ότι δεν υπάρχει καμία απάντηση που

να δικαιολογεί αυτή την κατάσταση. Μόλις φύγουν από την ΕΕ, τα ζώα δεν προστα-τεύονται πλέον από τη νομοθεσία για τη μεταφορά ή τις συνθήκες σφαγής της ΕΕ. Το εμπόριο αυτό αποτελεί παράβαση του άρθρου 13 της Συνθήκης της Λισαβόνας το οποίο απαιτεί από την ΕΕ και τα Κράτη Μέλη να λαμβάνουν «πλήρως υπόψη τους τις απαιτήσεις καλής διαβίωσης των ζώων» κατά τη διαμόρφωση και την εφαρμογή της γεωργικής πολιτικής της ΕΕ.

Η ΕΕ έχει θέσει σε εφαρμογή μια σειρά νομοθετικών μέτρων με στόχο την προ-στασία της καλής διαβίωσης των ζώων. Εκπρόσωποι της ΕΕ έχουν επανειλημμένα δηλώσει ότι η σχετική νομοθεσία της ΕΕ είναι η καλύτερη στον κόσμο. Ωστόσο, πα-ρά την τεράστια κακοποίηση που υφίστα-νται τα ζώα σε αυτό το εμπόριο, η Επιτροπή δεν το αποθαρρύνει. Αντίθετα, το εμπόριο βρίσκεται σε άνοδο και χωρίς μέτρα για να εξασφαλιστεί η ορθή μεταχείριση των ζώων της ΕΕ από τη στιγμή που βρίσκονται εκτός των συνόρων της. Είναι ειρωνικό για την ΕΕ να θεωρεί τα ζώα ως αισθανόμενα όντα, ενώ βρίσκονται στο έδαφός της, αλλά να τα εγκαταλείπει σε μια φοβερή κατάληξη όταν αυτά στέλλονται στο εξωτερικό.

Ευρωβουλευτές και οργανώσεις προστα-σίας των ζώων έχουν ενημερώσει την Επι-τροπή πολλές φορές τα τελευταία χρόνια για τα πολύ σοβαρά προβλήματα κατά τη μεταφορά και τη σφαγή των ζώων που εξά-γονται σε Τρίτες χώρες. Ωστόσο, δεν έχουν ληφθεί αποτελεσματικά μέτρα για να αντι-μετωπιστεί το πρόβλημα. Εναπόκειται στη νέα Επίτροπο Εμπορίου να αποδείξει ότι η ΕΕ υποστηρίζει τους δικούς της κανόνες και το σύστημα αξιών της. Ενώ η νομοθε-σία για την καλή διαβίωση των ζώων δι-ακυβεύεται σοβαρά, ακόμη και εντός των

τερματισμός των εξαγωγών ζώντων ζώων

εκτός ΕΕ

ΩΡΑ ΓΙΑ ΑΛΛΑΓΗ

συνόρων της ΕΕ όπου η εφαρμογή της έχει αποδειχθεί μια μεγάλη πρόκληση, είναι πέ-ρα από κάθε αμφιβολία ότι υπάρχει σοβα-ρή κακομεταχείριση και κακοποίηση των ζώων εκτός της ΕΕ. Δεν μπορεί να υπάρξει καμία δικαιολογία για τη συμμετοχή μας σε ένα εμπόριο που περιλαμβάνει τέτοια κα-κοποίηση. Η ΕΕ θα πρέπει να αναλάβει την ευθύνη για την καλή διαβίωση των ζώων της και να θέσει τέλος σε αυτό το εμπόριο, αντικαθιστώντας το με τις εξαγωγές κρέ-ατος. Αποτελεί προτεραιότητα και είναι ο μόνος τρόπος για να τερματιστεί η βάναυ-ση μεταχείριση, τουλάχιστον όσον αφορά τα συγκεκριμένα ζώα.

ΟΛΓΑ ΚΗΚΟΥΔιευθύντρια Ευρωπαϊκών Υποθέσεων, Compassion

in World Farming, Συντονίστρια για τα Δικαιώματα των Ζώων, Οικολόγοι Πράσινοι

OικοτριβέςΜάιος 2015 - τ. 16 21

Αθήνα, Βερολίνο, ΚίτοΤΡΙΑ ΠΡΩΗΝ ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΑ ΩΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΑ ΠΑΡΚΑ

To Mariscal Sucre, πρώην αεροδρόμιο του Κίτο, πρωτεύουσας του Εκουαδόρ, βρίσκεται στο κέντρο της πόλης και από το 2013 λει-τουργεί ως μητροπολιτικό πάρκο. Η αρχική στρατηγική του δήμου ήταν να το ανοίξει στον κόσμο χωρίς ιδιαίτερες παρεμβάσεις, όπως περίπου και στο Βερολίνο στο αερο-δρόμιο Tempelhof, όπου ο κόσμος έχει την ευκαιρία να το χρησιμοποιεί για ποδήλατο, και για άλλες δραστηριότητες αναψυχής. Στο Κίτο τον Απρίλιο του 2014 έλαβε χώρα ένα εργαστήριο με θέμα τη χαρτογράφηση των κοινών.

Η επαφή με τα πρώην αεροδρόμια του Ελ-ληνικού, του Tempelhof και του Mariscal Sucre καθώς και η συμμετοχή του γράφο-ντος στο εργαστήριο για τη χαρτογράφηση των κοινών στο Κίτο, σε συνδυασμό με τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα για τα αστικά κοινά, και τις νέες μορφές ομότιμης συνερ-γασίας διάμεσου του διαδικτύου, οδήγησαν στη σύλληψη και τη σταδιακή υλοποίηση ενός πειραματικού εργαστηρίου1: τρεις ομά-δες σε κάθε πόλη λειτουργούν ημι-αυτόνομα, συντονίζονται και συνεργάζονται με τις άλ-λες δύο, αρχίζοντας να παράγουν ένα δίκτυο ανθρώπων, ιδεών και προτάσεων.

Οι τρεις αυτές περιπτώσεις παρουσιάζουν κοινά χαρακτηριστικά και ιδιαίτερο ενδια-φέρον για το μέλλον των πόλεων. Στο μέσο του αστικού τους ιστού σήμερα λόγω αστι-κής εξάπλωσης και σε μία μεταβατική και αβέβαιη περίοδο, βιώνουν παλινδρομήσεις ανάμεσα σε σενάρια που περιλαμβάνουν ιδι-ωτικοποιήσεις ή δημόσιο χαρακτήρα, διεκδι-

κήσεις από πρωτοβουλίες και ομάδες, καθώς και διάχυτες ιδέες για τα αστικά κοινά.

Διακυβέρνηση και πολιτική

Το πειραματικό τρι-εθνικό αυτό εργαστή-ριο εμπνέεται από τον πλούτο της παρα-γωγής στον τομέα της διάδρασης πολιτών, κινημάτων, θεσμών και πολιτικών φορέων και μεταφέρει αυτή την εμπειρία στο φυσι-κό χώρο, και συγκεκριμένα στη σφαίρα της έννοιας των «μητροπολιτικών κοινών», δια-βλέποντας μία ευκαιρία για διερεύνηση της έννοιας της συμμετοχικής διακυβέρνησης και διαχείρισης. Όμως πίσω από αυτή τη συνερ-γασία που έχει ξεκινήσει ανάμεσα στις τρεις πόλεις, η υπόθεση εργασίας είναι η ομότιμη παραγωγή και ο συμμετοχικός σχεδιασμός και στόχοι νέες μορφές διακυβέρνησης και χάραξης πολιτικής, η αναγέννηση των μη-τροπολιτικών κοινών και εντέλει, της ίδιας της έννοιας της πολιτείας. Πηγάζει από τη συμμετοχή στην έρευνα του FLOK Society project (floksociety.org) που προηγήθηκε την περασμένη χρονιά στο Εκουαδόρ, και πιο συγκεκριμένα στην υποενότητα της έρευνας που αφορούσε τις υποδομές των κοινών για τη συλλογική ζωή.

Στις πόλεις, όπου όπως είναι γνωστό συ-γκεντρώνουν πλέον το μεγαλύτερο του μι-σού πληθυσμού του πλανήτη, εξελίσσεται το μέλλον της ανθρωπότητας και τα στοιχήματα της δημοκρατίας και της κοινωνικής δικαι-οσύνης. Γιατί θα έπρεπε οι σημαντικές απο-φάσεις για το μέλλον της πόλης να ανήκουν

στη δικαιοδοσία οποιασδήποτε κυβέρνησης, όσο προοδευτικής και να είναι;

Τα μητροπολιτικά κοινά ως ιδέα δεν είναι καινούργια, όπως καινούργιες δεν είναι και οι ιδέες περί συμμετοχής στην παραγωγή της πόλης (Bauwens, 2012; Salingaros, 2010) ωστόσο σήμερα αποκτούν νέες διαστάσεις και δυναμική2. Τα κοινά, η διαχείριση και οι μέθοδοι που όλα αυτά είναι δυνατό να είναι βιώσιμα αυτή τη στιγμή είναι επίκαιρα όσο ποτέ, και είναι ενδιαφέρον να τα εξετάσουμε κάτω από νέες οπτικές και προοπτικές. Το στοίχημα της άμεσης δημοκρατίας εκπορεύ-εται από νέες συμμετοχικές εκδοχές διακυ-βέρνησης και μεθόδους ανάληψης ευθύνης των πολιτών. Η μικρή κλίμακα υπήρξε πάντα μία πειστική αιτιολόγηση της αντιπροσωπευ-τικής δημοκρατίας. Οποιαδήποτε αναφορά στην άμεση δημοκρατία σήμερα σκοντάφτει στην κλίμακα, και ζητήματα πολυπλοκότη-τας, ενώ η μεγάλη κλίμακα και η πολυπλο-κότητα απαιτούν άλλα εργαλεία, πρωτόκολ-λα και θεσμούς. Παρά το ότι η πολιτική δεν είναι το αντικείμενο του εργαστηρίου, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η πολιτική διάσταση ενός τέτοιου εγχειρήματος είναι εν δυνάμει σημαντική, δεδομένου του ότι εμπλέκονται τρεις πόλεις σε χώρες σε στιγμές στην ιστο-ρία τους, όπου η μία έχει ιδιαίτερη σημασία ή επίδραση για την άλλη.

Έννοιες όπως η πολεοδομία, η πολιτική και η διακυβέρνηση, ο έλεγχος και η συμ-μετοχή εμπλέκονται σε μία κατάσταση πο-λυπλοκότητας, που απαιτούν νέα εργαλεία και προσεγγίσεις για να γίνουν κατανοητά

(Batty, 2013; Easterling, 2014; Graham, 2011). Τι γίνεται όμως εάν ενδεχομένως έχουμε πλέον τα εργαλεία, τις μεθόδους και τη θέληση για μία διαφορετική διακυβέρνη-ση στην οποία η ενημερωμένη γνώμη και συμμετοχή κάθε πολίτη μετράει;

Μεθοδολογία και προοπτικές

Το εργαστήριο εξετάζει παράλληλα τρεις περιπτώσεις και περιλαμβάνει τη συμμετοχή ενεργών πολιτών, επιστημόνων και θεωρίες δικτύων και συστημάτων, τεχνολογίες όπως το Future Workshop (FW) και μεθοδολογίες που πηγάζουν από την κυβερνητική όπως το Viable System Models (VSM). Το δυσκο-λότερο κομμάτι ενός τέτοιου εγχειρήματος σε ό,τι αφορά στην πολυπλοκότητα και την ανάγκη υποστήριξης είναι το οργανωτικό. Η αναζήτησή μας σε υβριδικές περιοχές έρευνας όπου συναντώνται ο σχεδιασμός, η πολιτική, και οι θεωρίες περί κοινών και θεωρίες συστημάτων και πολυπλοκότητας ενδέχεται να μπορούν να μας παρέχουν νέες απαντήσεις και διεξόδους από τα σημερινά μας τοπικά και υπερτοπικά αδιέξοδα.

ΝΙΚΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΟΠΟΥΛΟΣΑρχιτέκτων, Δρ. ερευνητής,

Λέκτορας Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών ΕΜΠ

1 Η έρευνα πραγματοποιήθηκε το 2014 στα πλαίσια συμμετοχής του στο εθνικό πρόγραμ-μα Prometeo στο Εκουαδόρ που προσκαλεί ερευνητές από όλο τον κόσμο και μέρος της εκπονήθηκε σε συνεργασία με το FLOK Society (floksociety.org). Ο γράφων συμμετείχε στο «Stream 5: Commons Infrastructures for collective life».2 Τα μητροπολιτικά κοινά ως όρος είναι γνω-στά στη Βρετανία που με νομοθετικές πρά-ξεις (1866, 1878) προέβλεπαν την βελτίωση, προστασία και διαχείριση των κοινών κοντά στη Μητρόπολη.

Batty, M. (2013). The new science of cities. Massachusetts: MIT Press.

Bauwens, M. (2012, Ιούλιος 4). Blueprint for P2P Society: The Partner State & Ethical Economy. http://www.shareable.net/blog/blueprint-for-p2p-society-the-partner-state-ethical-economy

Buen Conocer | Hacia una pachamama del conocimiento común y abierto.http://floksociety.org/

Easterling, K. (2014). Extrastatecraft: The Power of Infrastructure Space. Brooklyn: Verso.

Graham, S. (2011). Cities Under Siege: The New Military Urbanism. London; New York: Verso.

Mapeando los comunes urbanos de Quito http://mappingthecommons.net/es/quito/

Parque Bicentenario. http://www.telegrafo.com.ec/noticias/quito/tag/Parque%20Bicentenario.html

Salingaros, N. (2010). P2P Urbanism. http://www.math.utsa.edu/~yxk833/P2PURBANISM.pdf

The MET workshop – Ex-airports as metropolitan commons https://themetworkshop.wordpress.com/

Oικοτριβές

Μάιος 2015 - τ. 1622ιδέες & θεωρία

Stefania BarcaΠεριβαλλοντιστές και εργάτες του κόσμου Ενωθείτε!

Η Stefania Barca είναι

καθηγήτρια στο Κέντρο

Κοινωνικών Σπουδών

του Πανεπιστημίου της

Coimbra. Τα ερευνη-

τικά της ενδιαφέροντα

περιλαμβάνουν την πε-

ριβαλλοντική ιστορία,

την πολιτική οικολογία

και τη σχέση μεταξύ της

εργασίας και του περι-

βάλλοντος.

Η σύγκρουση ανάμεσα στην ερ-γασία και στο περιβάλλον είναι κατασκεύασμα του νεοφιλελευθε-ρισμού. Αυτό που χρειάζεται είναι μια ευρεία συμμαχία που να μπο-ρεί να μεταμορφώσει ριζικά την παραγωγή.

Σήμερα, ακουγεται τόσο οικείο, σχεδόν φυσικό: οι αμοιβαία απο-κλειόμενες απαιτήσεις και οι φαι-νομενικά αντίθετες ατζέντες τις εργασίας και του περιβαλλοντι-κού κινήματος. Αλλά στην πραγ-ματικότητα, αυτή η τεχνητή διαί-ρεση δεν είναι τίποτα παραπάνω από μια κρίσιμη νεοφιλελεύθερη στρατηγική για να διαιρέσει δύο από τα πιο ισχυρά κοινωνικά κι-νήματα της βιομηχανικής εποχής, των οποίων η συμμαχία μπορεί να είναι ένας επικίνδυνος σύνδεσμος με τη δυνατότητα να θέσει υπό αμ-φισβήτηση την ίδια την ουσία του καπιταλιστικού «μαγκανοπήγαδου της παραγωγής». Επομένως, είναι σημαντικό το ότι εργασία και περι-βαλλοντικοί οργανισμοί/ δημόσιας υγείας αποκτούν μια ιστορική προ-οπτική και συνειδητοποιούν την επαναστατική δυναμική ενός κοι-νού πολιτικού προγράμματος.

Ένα μέρος, όπου αυτό το γεγονός έγινε πιο ξεκάθαρα τα τελευταία χρόνια, είναι η ιταλική πόλη Τα-ράντο, Απουλια, όπου προέκυψε αριθμός οργανώσεων των πολιτών και «επιτροπές» ως απάντηση σε

ένα από τις πιο σοβαρές επαγγελ-ματικές, περιβαλλοντικές και δημό-σιας υγείας κρίσεις της τελευταίας δεκαετίας. Αυτοί οι οργανισμοί και επιτροπές έχουν ήδη αρχίσει να κινητοποιούν διάφορους τρόπους και μορφές δράσεις – από τον κυ-βερνό-ακτιβισμό και κινηματογρα-φικές ταινίες μέχρι διαδηλώσεις και εκστρατείες – για να καταπο-λεμήσουν τον επαγγελματικό εκβι-ασμό ενός τοπικού εργοδότη. Την τελευταία Πρωτομαγιά, κατάφεραν να κινητοποιήσουν περισσότερους από 100,000 ανθρώπους σε μια αυτο-οργανωμένη, πολυπληθή συ-ναυλία που πραγματοποιήθηκε σε ανοικτό ανταγωνισμό με μια οργα-νώνεται παραδοσιακά στη Ρώμη, από συνδικάτα, συνομοσπονδίες και τη RAI, την ιταλική κρατική τηλεόραση.

Απελευθερώστε το Ταράντο!

Ως ένα από τα μεγαλύτερα και παλαιότερα εργαστάσια χάλυβα στην Κύπρου, που μετρά περίπου 20,00 υπαλλήλους για το 2012 και που ανήκει στον πρώην κρατικό όμιλο ILVA (ο οποίος τώρα ελέγ-χεται από την οικογένεια Riva), το εργοστάσιο Ταράντο προσέλκυ-σε τη δημόσια προσοχή το 2011. Σύμφωνα με δικαστική απόφαση, η εταιρεία ήταν ένοχη για εξωφρε-νικές παραβιάσεις περιβαλλοντι-κών κανονισμών και το δικαστή-ριο διέταξε την άμεση παύση των εργασιών του, μέχρι την πλήρη αποκατάσταση και περιβαλλοντι-κή εξυγίανση των περιοχών που καταστράφηκαν.

Η απάντηση της εταιρείας ήτην αλαζονική επαναδιατύπωση της ασυμβατότητας των περιβαλλοντι-κών κανονισμών με τους οικονο-μικούς σχεδιασμούς της, θεσπίζο-ντας εκ νέου την στρατηγική του επαγγελματικού εκβιασμού που παραδοσιακά λειτούργησε ως τρό-

πος για να μπλοκαριστούν νομικά οποιεσδήποτε ενέργειες ενάντια στα συμφέροντα των επιχειρήσε-ων. Η διοίκηση προχώρησε τόσο πολύ, ώστε οργάνωσε ενεργά δι-αδηλώσεις εργαζομένων ενάντια στη δικαστική απόφαση, κερδίζο-ντας υποστήριξη και άφθονη κά-λυψη από τα ΜΜΕ, ώστε να πει-στεί η κοινή γνώμη ότι υπήρχε όντως πραγματική αντίθεση κατά των εισαγγελικών αρχών και των τοπικών περιβαλλοντικών οργα-νώσεων στη πόλη Ταράντο – που η εταιρεία είναι κατά πολύ ο με-γαλύτερος εργοδότης.

Το Ταράντο είναι μια από τις χαρακτηριστικές εκφράσεις την ανυπόφορης αντίφασης που επι-βάλλεται στους ανθρώπους, αυτό που ο Allan Schnaiberg ονόμα-σε «το μαγκανοπήγαδο της πα-ραγωγής» (και της κατανάλωσης και των αποβλήτων): η αντίφαση ανάμεσα στην παραγωγή και στην αναπαραγωγή. Αυτό μπορεί να το φανταστεί κανείς κάτι σαν τη Λερ-ναία Ύδρα- ένα τέρας με πολλά κε-φάλια: επαγγελματικές ασθένειες, εργατικά ατυχήματα, περιβαλλο-ντική μόλυνση και οικοκτονία, κα-ταστροφές της δημόσιας υγείας, η εκμηδένιση των δυνατοτήτων και προοπτικών για εναλλακτικές/ αυ-τόνομες μορφές της τοπικής οικο-νομίας και ούτω καθεξής. Για τα τελευταία 50 χρόνια, αυτό το τέ-ρας προκάλεσε απίστευτη συγκέ-ντρωση καρκίνου[1], δυσπλασίες και άλλες διαταραχές στην περιοχή του κόλπου του Ταράντο, κάτι το οποίο καθιστά ακόμα πιο αφόρητο με την αδυναμία των υποδομών δημόσιας υγείας και την έλλειψη επαρκούς περίθαλψης. Όπως στην ταινία επιστημονικής φαντασίας Alien, το τέρας που μοιάζει στη Λερναία Ύδρα εισχώρησε πλέον στο δημόσιο χώρο και στα σώμα-τα των ανθρώπων και είναι υπό την κατάληψή του.

Με σημαντικούς τρόπους η πρω-τομαγιάτικη συναυλία στο Ταρά-ντο ήταν επομένως μια έκφραση δυσαρέσκειας με αυτό που οι δι-οργανωτές (και πολλοί από τους κατοίκους της πόλης) θεωρούν ως την πολιτικών των συνδικάτων σε θέματα οικολογίας: 1) φαίνονται αρκετά εφησυχασμένα με τον εται-ρικό επαγγελματικό εκβιασμό 2) δεν είναι ευαίσθητα στις απειλές της δημόσιας υγείας που έρχονται με την περιβαλλοντική μόλυνση 3) συχνά αντιτίθενται σθεναρά σε περιβαλλοντικές κινητοποιήσεις σε τοπικό επίπεδο.

Παρόλα αυτά, η αλήθεια είναι ότι είναι απλώς αδύνατο να δια-χωριστεί ή αποξενωθεί η ζωή από την εργασία – όπως έχουν εδώ και καιρό επιχειρήσει η βιομηχανική οικονομία και κοινωνία. Ένας άλ-λος τύπος οικονομίας πρέπει να δημιουργηθεί, ένας τύπος [οικο-νομίας] που κάνει τη δουλειά της ανθρώπινης δραστηριότητας η οποία διατηρεί τη ζωή και όλα τα μέλη της κοινότητας μοιράζονται σε διάφορες μορφές στο χώρο (την πόλη, τη θάλασσα, την ενδοχώρα και το τοπικό οικοσύστημα), και ακόμα και μεταξύ των ειδών, σε σχέση με την καθημερινή εργασία που γίνεται από μη-ανθρώπινη φύση για να διατηρήσει τη ζωή στο τοπικό περιβάλλον.

Ένας άλλος τύπος οικονομίας είναι αναμφισβήτητα, αναγκαίος επειγόντως. Όλη η οργή, η απογο-ήτευση, ο πόνος και η σύγκρουση που οι κοινότητες της εργατικής τάξης των βιομηχανικών περιοχών έχουν ενσωματωθεί και μεταφέ-ρονται στη ζωή τους πρέπει τώρα να οδηγήσουν σε ένα νέο ορίζο-ντα αγώνα, ένα νέο και καλύτερο άρμα από αυτά που κατασκεύασε η αγορά και το νεοφιλελεύθερο κράτος, και τα συνδικάτα και τα κόμματα που σχετίζονται με αυτά. Ένα όραμα που μπορεί, τέλος, να

OικοτριβέςΜάιος 2015 - τ. 16 23απελευθερώσει τους ντόπιους από τις αφόρητες αντιφάσεις του «μα-γκανοπήγαδου της παραγωγής», από τον εσωτερικό εξωγήινο [Alien – όπως η αναφορά στην ταινία πιο πάνω]. Το σύνθημα Taranto libera! (Απελευθερώστε το Ταράντο!) είπε ακριβώς αυτό, το οποίο φώναξε ξανά και ξανά κατά τη διάρκεια της συναυλίας.

Μέσα για την απελευθέρωση

Αλλά, για να είναι εφικτός ένας άλλος κόσμος, χρειάζεται πρώ-τα να οραματιστεί, όχι μόνο από άτομα [μονάδες] και ομάδες ακτι-βιστών, αλλά και σε πολιτικό επί-πεδο. Οραματιζόμενοι/ νες ένα νέο κόσμο καθίσταται αναγκαίο για να μην είναι ένας κλειστός αγώνας και να αναπαράγει τις αντιφά-σεις του παλιού κόσμου, αλλά να είναι ελπιδοφόρος και εποικοδο-μητικός. Με τη συνειδητοποίηση όσων έχουν ήδη γίνει από άλλους ανθρώπους, στο παρελθόν και στο παρόν, μέσα από τους αγώνες και τα κινήματα, είτε των κοινοτήτων μας είτε αλλού, άμεσα θα αποκτή-σουμε καθαρότερη αντίληψη της προοπτικής όχι μόνο ενός αλλά πολλών άλλων κόσμων.

Βλέποντας αυτές τις προοπτικές της πραγματικότητάς τους, με τα οράματα και τις προκλήσεις τους, με τις νίκες και τις αντιφάσεις τους, θα μας βοηθήσει να οραμα-τιστούμε τις δικές μας προοπτικές εδώ και τώρα και να οργανώσουμε καλύτερα τους αγώνες μας. Αυτή είναι η συμβολή που αυτό το άρ-θρο στοχεύει να δώσει σε όλους όσοι αγωνίζονται για απελευθέ-ρωση από το ζουρλομανδύα του επαγγελματικού εκβιασμού. Στο επόμενο μέρος, θα «ξεθάψω» με-ρικές ιστορίες, με την ελπίδα ότι θα γίνουν άξονες του πολέμου, όπως η συλλογικότητα των συγ-γραφέων Wu Ming [ψευδώνυμο μιας ομάδας ιταλών συγγραφέων που δημιουργήθηκε το 2000] το έθεσε: τα μέσα απελευθέρωσης που λειτουργούν μέσα από το πολιτικό φαντασιακό.

Οι Συνασπισμοί εργαζομένων/ περιβαλλοντιστών που λειτουρ-γούν σε κοινές πλατφόρμες ερ-γασίας και πολιτικού αγώνα δεν είναι ασυνήθιστοι στην παγκόσμια μεταπολεμική ιστορία. Όταν οι οδη-γοί φορτηγών και οικο-ακτιβιστές διαδήλωσαν μαζί στους δρόμους του Σιάτλ[2] κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων εντάντια στον Πα-

γκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου το 1999 με το σύνθημα «Teamsters and turtles», δεν ήταν κάτι και-νούργιο, αλλά απλώς υπήρξε η ανα-βίωση μιας πολιτικής στρατηγικής που είχε ήδη εγχειρηθεί κατά τη Φορντική περίοδο, που οδήγησε σε μια σημαντική νομοθετική μεταρ-ρύθμιση στον τομέα της εργασία και της δημόσιας υγείας, όπως και της περιβαλλοντικής προστασίας. Ήταν η πρακτική συνεργασία μετα-ξύ, εργατικών, περιβαλλοντικών, φοιτητικών και φεμινιστικών κι-νημάτων που επέτρεψε τη ψήφι-ση των Πράξεων Καθαρός Αέρας και Καθαρό Νερό (1972) στις ΗΠΑ και που υποστηρίχθηκε σθεναρά από την πιο δυνατή ομοσπονδία συντεχνιών της εποχής, του Ερ-γαζόμενους σε Χημικά Πετρελαί-ου και Ατομικής [ενέργειας] (Oil Chemical and Atomic Workers - OCAW).

Στην Ιταλία, ο θεσμός του Συστή-ματος Δημόσιας Υγείας (Sistema Sanitario Nazionale), το 1978 ήταν αποτέλεσμα μιας δεκαετίας εντατικών αγώνων και δύο γενι-κών απεργιών, που προωθήθηκε από το γνωστό «περιβαλλοντικό σύλλογο» μέσα στη συνομοσπον-δία των συνδικάτων: ένας συνα-σπισμός από γιατρούς εργασίας , κοινωνιολόγους και συνδικα-λιστές που είχαν προηγουμένως επιφέρει επαναστατικές αλλαγές στους κανονισμούς του εργασια-κού περιβάλλοντος, προωθώντας την αρχή του άμεσου ελέγχου των εργαζομένων (Άρθρα 4 και 9 του Καταστατικού Εργασίας που εγκρί-θηκε το 1970).

Άλλα σχετικά παραδείγματα τέτοι-ων στρατηγικών συμμαχιών μπο-ρούν να εξαχθούν από διάφορους χώρους και τομείς της οικονομί-ας, όπως ο επιτυχημένος αγώνας κατά της χρήσης φυτοφαρμάκων που πραγματοποιήθηκε κατά τη δεκαετία του 1960 από το συνδι-κάτο Ενωμένων Αγροτών, κινητο-ποιώντας τους Λατίνους εργάτες στους πορτοκαλεώνες και τους αμπελώνες της Καλιφόρνια για να αποκτήσουν αξιοπρεπείς συν-θήκες εργασίας και διαβίωσης και για την αναγνώριση των εργασι-ακών δικαιωμάτων. Ένας αγώνας που εστίασε στις σοβαρές απειλές στην υγεία λόγω των αγρό-χημι-κών όχι μόνο στους αγρότες και τις οικογένειές τους, αλλά και στο αμερικανικό καταναλωτικό κοινό και το περιβάλλον γενικότερα.

Όμως, το πιο χαρακτηριστικό,

ίσως, παράδειγμα του περιβαλλο-ντισμού των εργαζομένων μπορεί να αναζητηθεί βαθιά στο δάσος του Αμαζονίου στη Βραζιλία, εκεί, όπου στα μέσα της δεκαετίας του 1980, μια ένωση συλλεκτών καουτσούκ – οι seringueiros – οργανώθηκαν επιτυχώς για να υπερασπιστούν το δάσος από την επίθεση ισχυρών εταιρειών ξυλείας και κτηνοτρό-φων, ενώ ταυτόχρονα υπερασπί-ζοντας το δικαίωμά τους να ζουν και να εργάζονται στο δάσος, δημι-ουργώντας συνεταιρισμούς για τη διαχείριση δραστηριοτήτων βιώσι-μης εξόρυξης, όπως το καουτσούκ και η συλλογή ξηρών καρπών ή η αλιεία. Παρά τη βίαιη αντίθεση των ισχυρών τοπικών συμφερό-ντων που οδήγησαν σε αριθμό δολοφονιών των συνδικαλιστών και περιβαλλοντιστών, ο αγώνας των συλλεκτών καουτσούκ πέτυχε στο να δημιουργηθεί ένας αριθ-μός «εξορυκτικών αποθεμάτων», όπου οι ακτήμονες ντόπιου ανα-γνωρίστηκαν νομικά και στηρί-χθηκαν από το κράτος ως νόμι-μοι «ιδιοκτήτες» και προστάτες του δάσους.

Το τι μας λένε οι πιο πάνω ιστο-ρίες είναι ότι είναι όντως δυνα-τό να οικοδομηθούν κοινωνικοί αγώνες που είναι ταυτόχρονα και περιβαλλοντικοί αγώνες, παρόλο ότι προκύπτουν από την εμπειρία και το όραμα της εργατικής τάξης για το τί είναι οικολογία.

Πιο στέρεες βάσειςΩστόσο, η ανανεωμένη συμμα-

χία μεταξύ εργατικών και περι-βαλλοντικών κινημάτων πρέπει να ανοικοδομηθεί σε πιο στέρεες βάσεις, από ότι στο παρελθόν. Η ιδεολογία της οικονομικής ανά-πτυξης ως πανάκεια για όλα τα κοινωνικά προβλήματα και ο μό-νος τρόπος για να δημιουργηθεί κοινωνική πρόνοια, πρέπει αμφι-σβητηθεί και τελικά εγκαταλειφθεί από το εργασιακό κίνημα, επειδή οι επιταγές της ανάπτυξης είναι ισχυρές δικαιολογίες για την πιο ξεδιάντροπη περιφρόνηση της ευ-ημερίας των ανθρώπων και της μη-ανθρώπινης φύσης. Το ίδιο ισχύει για την ψευδαίσθηση της οικονομίας (π.χ. καπιταλισμός) μέ-σα από οικο-αποδοτικές τεχνολο-γίες και μηχανισμούς αγοράς, μια ψευδαίσθηση που αγκαλιάστηκε σε μεγάλο βαθμό, τόσο από το ερ-γατικό όσο και από το περιβαλλο-ντικό κίνημα, με την υποστήριξη κυβερνήσεων και χρηματοπιστω-

τικών ιδρυμάτων.Η διαδικασία αποβιομηχανοποί-

ησης των «ανεπτυγμένων» χωρών τα τελευταία 20χρόνια δείχνει πό-σο το «πρασίνισμα» της οικονομίας έχει οδηγήσει στην απλή μεταφορά των βιομηχανικών κινδύνων και τα ποσοστά θανάτων σε λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες, ενεργώντας μέσα από την άγρια λογική του καθεστώτος των «διπλών προ-τύπων», από το οποίο οι πολυε-θνικές μπορούν να στρέψουν στο εξωτερικό εκείνες τις παραγωγές/ τεχνολογίες οι οποίες απαγορεύτη-καν στις χώρες τους ή ρυθμίζονται αυστηρά στις χώρες προέλευσής τους. Ο ίδιος μηχανισμός μετατρέ-πει τις κοινότητες της εργατικής τάξεις στον πρώτο κόσμο, όλο και περισσότερο ευάλωτες στον επαγ-γελματικό εκβιασμό, απειλώντας με την μετακίνηση των βιομηχανικών δραστηριοτήτων αλλού.

Επιπλέον, πολλές από τις σημε-ρινές λεγόμενες «πράσινες» τεχνο-λογίες, έχουν στην πραγματικό-τητα πολύ αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον, στις συνθήκες εργασίας και στη δημόσια υγεία, ειδικά όταν εφαρμόζονται σε με-γάλη κλίμακα – ένα γεγονός το οποίο έχει αποδειχθεί με αγώνες βάσης [της βάσης της κοινωνίας] και έρευνα σε ένα αριθμό τέτοιων προγραμμάτων «πράσινης οικο-νομίας» την τελευταία δεκαετία. Αιολικά πάρκα, για παράδειγμα, στα οποία αντιτάχθηκαν σθεναρά τοπικές κοινότητες στην Ελλάδα και στην Ισπανία εξαιτίας των επι-πτώσεων σε αγροτικές περιοχές, μεταβάλλοντας τα τοπικά κλίματα και το τοπίο, όπως και τα πρότυπα χρήσης γης.

Ακόμα μεγαλύτερες επιπτώσεις στο έδαφος, το τοπικό κλίμα και τα οικοσυστήματα συνδέονται με μεγάλα σχέδια παραγωγής ηλια-κής ενέργειας – ακόμα ένα αντι-κείμενο αμφισβήτησης και αιτίας σοβαρών επαγγελματικών κινδύ-νων. Αλλά το πιο χαρακτηριστι-κό παράδειγμα προέρχεται από την επιχείρηση βιοκαυσίμων στη Βραζιλία (και αλλού στη Λατινική Αμερική), όπου εκτεταμένες φυ-τείες μονοκαλλιέργειες ζαχαρο-κάλαμου αντικατέστησαν εκατομ-μύρια εκτάρια δάσους, και συχνά περνούν από τις εργασιακές συν-θήκες ημι-σκλάβων εργαζομένων σε συνθήκες φρικτού μόχθου και κινδύνων υγείας.

Προφανώς, το θέμα δεν είναι η κυνική απόρριψη οποιασδήποτε

μορφής παραγωγής εναλλακτικής ενέργειας ως εξίσου απειλητική στο περιβάλλον και στη δημόσια υγεία. Αναμφίβολα οι ανανεώσι-μες και μη-ορυκτές πηγές ενέρ-γειας πρέπει να αναπτυχθούν ως ο μόνος τρόπος για έξοδο από την παρούσα κλιματική κρίση. Αλλά το θέμα της διάστασης και κλίμακας είναι θεμελιώδους ση-μασίας: η εναλλακτική ενέργεια μπορεί και πρέπει να αναπτυχθεί σε μικρή κλίμακα, στοχεύοντας σε αυτόνομες και αποκεντρωμένες μορφές για τα νοικοκυριά και τις τοπικές κοινωνίες. Οι τεχνολογίες ανανεώσιμης ενέργειας μπορούν να είναι βιώσιμες μόνο αν εφαρ-μοστούν σε τέτοιο αποκεντρωτικό και τοπικά ελεγχόμενο επίπεδο, ακόμα και δεν είναι η κλίμακα που αποδίδει τεράστια κέρδη (και πολιτικής εξουσίας). Αλλά αυτό θα μπορούσε να υπονοεί μια με-ταμόρφωση όχι μόνο του τρόπου και της δομής της αστικής ζωής, αλλά και της ίδιας της κοινωνικής οργάνωσης της εργασίας.

Σπάζοντας τις πολλαπλές κρίσεις που πλήττουν τον κόσμο σήμερα- τόσο στον τομέα της οικονομίας και εργασίας, όσο και στον τομέα της οικολογίας και της δημόσιας υγείας- απαιτείται όχι μικρότερη προσπάθεια από την πλήρη απόρ-ριψη «του μαγκανοπήγαδου της παραγωγής» περιλαμβανομένων των πολιτικών, οικονομικών και της ιδεολογίας της απεριόριστης ανάπτυξης. Αυτό απαιτεί μια οι-κολογική επανάσταση όπως της θεωρητικού Carolyn Merchant: μια πλήρης στροφή στην κοινω-νική οργάνωση της παραγωγής, αναπαραγωγής και συνείδησης. Ένας άλλος τρόπος εργασίας και διαβίωσης, παραγωγής και δια-νομής του πλούτου που έχει τις ρίζες στην μη-αποξενωμένη ερ-γασία, το σεβασμό στη ζωή και τα κοινά, πρέπει να είναι η πολιτι-κή πλατφόρμα στην οποία να οι-κοδομηθεί αυτή η νέα συμμαχία. Εργάτες και περιβαλλοντιστές του κόσμου, ενωθείτε!

πηγή/μετάφραση: Δέφτερη Ανάγνωση: Online εβδομαδιαίο Κυπριακό Περι-οδικό Εναλλακτικής Πληροφόρησης (http://2ha-cy.blogspot.gr/) - Πρωτο-δημοσιεύτηκε στο Roar Magazine

[1] http://www.salute.gov.it/imgs/C_17_pubblicazioni_1833_allegato.pdf

[2] http://articles.latimes.com/1999/dec/02/local/me-39707

Oικοτριβές

Μάιος 2015 - τ. 1624

Βάζουν τα μεταλλαγμένα... από το παράθυρο

Στα μέσα Απριλίου αποκαλύφθηκε ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή του κ. Γιούνκερ σχε-διάζει να δώσει τα κράτη μέλη τον τελευταίο λόγο για το αν θα αποδέχονται ή όχι τις εισαγωγές ΓΤΟ. Πρόκειται για ένα νέο «à la carte» σύστημα που προορίζεται να διέπει τις εισαγωγές ΓΤΟ στην Ευρώπη.

Η πρόθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να μεταφέρει στα κράτη-μέλη τη δυνατότητα έγκρισης εισαγωγής γενετικά τροποποιημένων τροφίμων για κατανάλωση από τον άν-θρωπο ή τα ζώα έχει θορυβήσει τις οικολογικές οργανώσεις. Θα απαιτείται μόνο μια χώρα της ΕΕ να επιτρέπει την εισαγωγή κάποιου ΓΤ οργανισμού ώστε αυτός να αποκτά ελεύθερη πρόσβαση στην ευρωπαϊκή αγορά, ουσιαστικά δηλαδή να εγκρίνεται η εισα-γωγή κάποιου ΓΤΟ σε επίπεδο ΕΕ.

Οι οικολόγοι στην Ευρώπη μιλούν για συνεχιζόμενο δημοκρατικό έλλειμμα που προ-σπαθεί να επιβάλλει τους ΓΤΟ κατ’ απαίτηση της βιομηχανίας βιοτεχνολογίας.

Η ΕΕ σήμερα έχει εγκρίνει την εισαγωγή 48 γενετικά τροποποιημένων καλλιεργειών, αλλά η διαδικασία έγκρισης έχει να σταματήσει σε αναμονή του νέου θεσμικού πλαι-

σίου. Εν τω μεταξύ, άλλα 13 είδη ΓΤΟ περιμένουν να εγκρι-θούν για εισαγωγή στην ΕΕ. Επιπλέον, οι ακτιβιστές ισχυρίζο-νται ότι η κυβέρνηση των ΗΠΑ χρησιμοποι-εί την υπό διαπραγ-μάτευση διατλαντική εμπορική συμφωνία TTIP για να επιβάλλει περισσότερα γενετικά τροποποιημένα τρο-φίμα στην ΕΕ.

Δεν ακολουθούν όλοι τον ίδιο δρόμο...

Σύμφωνα με το Climatescope 2014 -μια ανάλυση 55 χωρών στη Λατινική Αμερι-κή, την Καραϊβική, την Ασία και την Αφρική από το Bloomberg New Energy Finance (BNEF)- πολλές από τις πιο φτωχές χώ-ρες ετοιμάζονται να προσπεράσουν σχε-δόν εντελώς την εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα και να περάσουν απευθείας σε ενεργειακό μίγμα με βάση κυρίως τις ανα-νεώσιμες πηγές ενέργειας.Αμφισβητείται έμπρακτα έτσι η διαδεδομέ-νη πεποίθηση ότι ο δρόμος για την οικονομική ανάπτυξη όλων των χωρών είναι μοναδικός και περνάει αναγκαστικά από τα παραδοσιακά ορυκτά καύσιμα πριν φτάσει στις ανανεώσιμες.

http://thinkprogress.org/climate/2014/11/04/3588512/bnef-renewables-developing-countries/

ε ίδαμε . . .

Χρέος, τσιμέντο, επισφάλεια (και) στην EXPO του Μιλάνου

Η διεθνής έκθεση EXPO 2015 στο Μιλάνο άνοιξε τις πόρτες της την 1η Μαιου, εν μέ-σω αντιδράσεων για τα κόστη και τα -συνηθισμένα- σκάνδαλα που συνοδεύουν αυτές τις εμπορικές διοργανώσεις που υποτίθεται έχουν στόχο να αναβαθμίσουν τις διοργα-νώτριες πόλεις στην ιεραρχία των αστικών κέντρων διεθνούς εμβέλειας.Ενδιαφέρον παρουσιάζει το κεντρικό θέμα της έκθεσης «Τρέφοντας τον πλανήτη, Ενέρ-γεια για τη ζωή” που -υποτίθεται- διατρέχει όλες τις εκδηλώσεις της έκθεσης. Πέρα από τα ωραία λόγια του θέματος της διοργάνωσης, τα κοινωνικά κινήματα στην Ιταλία -ανάμεσά τους και οικολογικές κινήσεις όπως το NoTav- συγκρότησαν την καμπάνια NOEXPO που έκανε δυναμικά την εμφάνισή της την Πρωτομαγιά και θα διαρκέσει το επόμενο εξάμηνο της έκθεσης. Στο κάλεσμά τους αναφέρουν: “Το αστικό περιβάλλον είναι το πεδίο πολλών κοινωνικών εντάσεων. Κυριαρχείται από τη λογική του κεφα-λαίου, την σπατάλη του χώρου, την κερδοσκοπική δίνη και την πόλη ως βιτρίνα, στην οποία το “branding” είναι τα πάντα και οι κάτοικοι δεν μετρούν... Αυτό το μοντέλο οδη-γεί σε περιβαλλοντική εκμετάλλευση, στη στρατιωτικοποίηση της ζωής, σε μια επίθεση εναντίον των “πίσω αυλών” της πόλης”.Είναι φαινόμενα που εμφανίζονται σε κάθε πόλη που αναλαμβάνει “μεγάλες διοργα-νώσεις”... και μας θυμίζουν και τα δικά μας το 2004 (και εντεύθεν...).http://www.noexpo.org/

Παγκόσμιο Κοινωνικό Φόρουμ: βήμα για την κλιματική δικαιοσύνη

O Συνασπισμός “Κλίμα 21” (Coalition 21 Climat) διοργάνωση μια μεγάλη διεθνή συνάντηση στο πλαίσιο του Παγκόσμιου Κοινωνικού Φόρουμ στην Τύνιδα στα τέλη Μαρτίου, προκειμένου να ενισχυθεί ο διάλογος μεταξύ του διεθνούς κινήματος για την κλιματική δικαιοσύνη. Οι εκα-τοντάδες συμμετέχοντες προέρχονταν από τη Γαλλία και άλλες χώρες, και από ένα ευρύ φάσμα: οργανώσεις νέων, συνδικαλιστές, εκπρόσωποι διεθνών οργανισμών αλληλεγγύης, κοινωνικά κινήματα και αγροτικές κινήσεις.Οι διοργανωτές υποστηρίζουν ότι η επερχόμενη 21η Διάσκεψη για το κλίμα στο Παρίσι (COP21) θα αποτελέσει ευκαιρία για να να ενδυναμωθούν τα κινήματα πολιτών. Ιδιαίτερα και εν όψει της πολύ πιθανής αποτυχίας των διαπραγματεύσεων στο Παρίσι και της ανάγκης να δωθεί νέα ώθη-ση στις διαπραγματεύσεις για το κλίμα από το 2016... Όπως αναφέρουν, “όποια και αν είναι η επίσημη έκβαση της COP21 να πρέπει να διασφαλίσουμε ότι οι κυβερνήσεις δεν χαίρονται για ένα κείμενο που δεν είναι ούτε φιλόδοξο ούτε νομικώς δεσμευτικό”...Στη Γαλλία και άλλες χώρες προγραμματίζονται εκδηλώσεις, άμεσες δράσεις αλλά και τεκμηρί-ωση και νομικές κινήσεις με συγκε-κριμένους στόχους (λχ. πετρελαϊκές πολυεθνικές). Και ήδη κυκλοφορούν διεθνή καλέσματα για δράσεις με ορί-ζοντα το Δεκέμβριο του 2015 που θα πραγματοποιηθεί η Διάσκεψη για το κλίμα στο Παρίσι.

http://coalitionclimat21.org/en

Γαλλία: κοστολόγηση σεναρίων ενεργειακής μετάβασης Σύμφωνα με μελέτη που εκπονήθηκε για τη Γαλλική κυβέρνηση, το κόστος ενός σεναρί-ου με 100% ανανεώσιμες πηγές ενέργειας το 2050 είναι περίπου το ίδιο με το κόστος σε-ναρίων πολύ πιο κοντά στη σημερινή κατάστα-ση, π.χ. με 40%ανανεώσιμες το 2050. Ο λόγος είναι απλός: ενώ το κόστος αιολικής και ηλιακής παραγωγής συνεχίζει να μειώνεται, το κόστος του φυσικού αερίου συμπεριλαμβάνοντας το διοξείδιο του άν-θρακα προβλέπεται να ανεβαίνει συνεχώς, όπως και το κόστος της πυρηνικής ενέργειας, κυρίως λόγω των νέων κανονισμών ασφαλείας.

http://www.energypost.eu/french-government-study-95-renewable-power-mix-cheaper-nuclear-gas/