Τσιρπανλής Ζαχαρίας, Οι μαθητές του Ελληνικού...

12
,-] ΔΩΔΩΝΗ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΕΤΗΡtΔΑ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗΣ ΣΧΟΔΗΣ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ L-λ iurδ }() -r,/ χ ild __) . ιν' ' _Ι9νΙ9Ξ JΞ49ψ9η ΙΩΑΝΝΙΝΑ 1978

Transcript of Τσιρπανλής Ζαχαρίας, Οι μαθητές του Ελληνικού...

Page 1: Τσιρπανλής Ζαχαρίας, Οι μαθητές του Ελληνικού Κολλεγίου της Ρώμης (1576-1700)

,-]

ΔΩΔΩΝΗ

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΕΤΗΡtΔΑΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗΣ ΣΧΟΔΗΣΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ

L-λ iurδ

}()-r,/χ ild __) .ιν' '

_Ι9νΙ9Ξ JΞ49ψ9ηΙΩΑΝΝΙΝΑ

1978

Page 2: Τσιρπανλής Ζαχαρίας, Οι μαθητές του Ελληνικού Κολλεγίου της Ρώμης (1576-1700)

Χ, Β. Δεδοýσ-η

2. Gιαeοα suni... στδν Δο,./Üτο

Στδ Camτnentum Tereπti (ýιδ, Wεssnel), ποý Ýχει ταραδοθÞ μÝ τδδτομο: τοý ΔονÜτου, arJ Eunuchum 8θθ, διαβÜζομε τÞν πληροοορßα : <<αιτ>>

ßηßειßεòtßο e§t periurbaiae mulieΙi§, υß apud Graecos 1 αιιßαγ. "Οτι τδÝτιφþνßlμα αιι 7ρησιυοτοιεθται Ü-πδ ^γυνα|ιιεò Ýτανα),σ-μβÜνετα.ι ια\ στÜ_ σγ_ü,

λιυ acl Anclrialπ 751 <<αιι>> inierieciio esi consLeinaiae mulieιis, χαß, αιΙEunuchum 680 <<αυ» inierieciio esι coniulbaiae leηinae ηeο consianii§sibi. I\Ιtüνο στδ σχüλιο αd Eunuchum 8θθ προστßθεται χαß, μιÜ ÜνÜλογητερLπτωση γρß,σεωò α.-Ü, 'ΕλληνιΖÜ, ποý 6μωò Ý7,ει Ýξσ_φαιιστß, στÞ 7ειρüγρα-9η πα?Üδαση, Οß Üιτιγραφεßò, τοý δÝν Þξεραν 'ΕλληνιιÜ, Üφησòι,ι στß1 θÝσητÞò ¸λληνιχßò λÝξεωò μ-εριχÜ γρÜφψατα μÝ λατι,,,ιχοýò γ,,υ,9 αιτ}lρεò1 , ÜπδτÜ üποßα οß Ýχδüτεò δÝν μπüρεσαν νÜ Üνιγ_νεýσουν τß.τατε' ξτσι τδ 7_ωρLο Ýχειτυτωθß þò Üνßατο.

'Απü τßò διÜφορεò γΡαφδò τδν χειρòγρÜφων τοý Δονòßτου στδ σχüλιοad Eunuchum 8θθ, Þ μüνη θσωò Üσ9οιλÞò Ýνδειξη εßναι 6τι, Þ χαμÝνη ÝλληνιιÞλÝξη (Þ Ýιφραση) εßχε περßπου πÝντε "γρÜμψιτα ιαß ßσωò δýο Üπδ αýτÜ" Þταν&λ9α, γιατß τδ γρÜμμα αýτδ μποροδσαν ,:ß Üντιγρσ_φεßò νÜ τδ Ü.,,αγνωρßσουν

ιαß νÜ τδ γρÜψουν σωστÜ χαΙ χωρßò νÜ ξÝρουν ÝλληνιχÜ.'LI Ý»,ηνιχÞ Ýχ<2ραση ποý /ρησιμοποι9ßται ιßò Ýπιφþνημ,τ μüνο &πδ

γυναßιεò χαß Ýιφρd,ζει τÞν ταραχÞ το,ιò εßναι Þ ßδ τÜλαν, \ Ü,πλþò τÜλαν.¶πδ Ýνα Σχüλιο στδν Θεαßτητòι 178e τοδ ΙΙλÜτωνοò Ýχομε τÞν πληροφορßαýτι τδ þ τÜλωr, 6^-ωò χαß τδ þ μÝλε, <<παρÜ, τοθò νεωτÝροιò ýτδ τδν γυναιχþγλÝγεται μüνον>>, Καß Þ τ),ηροφορßα αýτÞ Ýτιβεβαιþνεται δò πρüò τδ þ τÜλανχαß Üπδ τÜ ταεßμενα τοθ ¶ριστοφÜνη (ποý δÝν dνÞχει στοýò τ,εωΖjρουò) τιαßÜπδ τÜ χεßμενα τοδ λΙενÜνδρου2. Στδν Ι\4Ýνανδρο μÜλιστα Üτδ τÞ συχνüτητατßρ χρÞσεωò τοý τýπου τÜλαι þò ÝτιφωνÞψατοò) συß,ιπ9ραßνεται üτι θlτιν &ττι-ιÞ ),Ýξ"η τθlò μüδαò στδ λεξιλüγιο τþν γυναιχþν. Π.χ. Δýσχ, 59Ι μÞ δÞτ' , þτÜλω,, ιιαß Σαμ. 369 ηαß γÞò, üι τÜλαν.

ºº συχνÞ χρÞση αýτÞò τÞò διφρÜσεωò þò ÝπιφωνÞματοò γυναιχδν,ποý ÝπισημÜνθηχε στÜ ¸λληνιχÜ Σχüλια, Þταν φυσιχü νÜ Ýπισημανθ! χαß στüν

Üντßστοιχο σχολιασμδ τοý Τερεντßου, τοδ üποßου τÝσσερειò &πδ τßò Ýξι ιωμω,δßεò Ýχουν ιýρια τρü,ßυπξ αÝσGεΡεLò, χαß, βοηOητι:,,Ü dλλεò δýο, τωμωδßεò τοý

λ{ενÜνδρου. 'Η τιθανüτηò λοιπδν νÜ ýπÞρχs στδ σχüλιο τοδ ΔονÜτου τδ Ýπι,-

φþνημα þ τÜλα,ι, εßνα,, νομßζω πολý μεγτßλη, Üφοý μÜλιστα ýποστηρßζετιιιχαß Üπü τßò τσλσ-ιογραφιιÝò Ýνδεßξειò. "Ωστε : υß apud Graecos þ τÜλαγ,

Ι, Βλ. τδ χριτιχü ýπüμνημα τοý Wessηer, Σ'Ýνα χφ (ν) Ýχουν,,αρÜδοθÞ στü τÝλοòrüV λατινιΖþν χαραιτÞρων δýο ÝλληνιχÜ ¾ρÜμματα (αυ),

2. Βλ, Χρ, Δεδοýση, Studies ßη Comedy, Τ, The use of ihe adjeciive ταλαò andihe folm τÜλα,r, \Viih Special ιεΙειεηcε ßο Arisiophanes αηd Nlenander, 'Ζ2,ßηιιχÜ13, 1964, 1- 6,

ΖΑΧΛΡΙλ Ν, ΤΣΤΡπΑΝΛΗ

ΟΙ λ{ΑΘΤΙΤΕΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΙ ΚΟΔΔΕΓΙΟΥ ΤΗΣ ΡΩΜΙ,ΙΣ(1576 - ι700)

ΣτατιστικÝò διαπιστþσειò καß γ€γικÜ συμ'ιερÜσματα

ΔÝν εßναι ιαß τüσο εýχολο νÜ ÜποτιμÞσει τανεß,ò σÞμερα τδ ÝΖπαιδευτιχδÝργο τοý ¸λληνιχοδ Κολλεγßου. "Οχι γιατß ýπÜρχει Ýλλειψη πlγþν. ¶ντß-0ετα, ιαß Þ βιβλιογρòιφßα εßναι μεγÜ,λη χαß τδ &νÝτιδοτο ýλιχü, θÜ Ýλεγα, τε-ρÜστιοl. ΓιÜ τüν ÜντιχειμενιΖ,δ ÝρευνητÞ Þ δυσιολßα βρßσχεται στÞν Üξιολü-

γηση τοδ ýλιχοý αýτοθ.Οß πηγÝò ποý μd,ò σþθηχαν Üτü τÜ τÝλη τοθ ]Ι6ου αß, þò σÞμερα, εßτε

σýγχρονεò μÝ τÜ γεγονüτα ποý περιγρÜφουν, εßτΞ μεταγενÝστερεò, Ýχουν ιαßπαραλεßψειò, σιüπιμεò Þ üχτ, ιαß ÜιαχρLβετεζ, χÜß προσθßττεò γιÜ, ιαταστÜ,σΞLò &νýπΦρlιαεò, χαß λÜθη οýσιαστιχÜ. ΓιÜ νÜ εθμεOα σýμφωνοι μÝ τßò Üπαι-τÞσειò τÞò σýγχρονηò ßστορι;ιÞò μεθüδου, üφεßλουμε νÜ ÝξετÜζουμε τß,ò πη-γÝò αüτßò τÜντα. συγχριτιχß χα,ß, σδ συνδυασμδ ψετòιξý τουò,

ΔÝν 0Ü Þθελα τþρα ν}, ΖτροχωρÞσω στÞν χριτιχÞ πα"ρονσßασ,η τδν τηγδν.Εßναι Ýνα χεφÜλαιο ποý θÜ μÝ ÜπασχολÞσει Üß.λη φορÜ. Στßò πηγÝò πÜντωòαýτÝò θÜ στηριχθδ, μÝ 6λεò τßò ÝπιφυλÝξειò τοý μοý προχαλοδν οß ταρατÜνωσχÝψειò, γÜ, νÜ ÝπισημÜνω τÞν τροσφορÜ τοδ 'Ιδρýματοò στδν πνευρατιχδι6σρο τÞò ÝποχÞò του.

* JΙßσÞγηση (στÜ ΙτατιχÜ) Ζοý Ýγινε στÞ ΡτΙμη, στδ ¸λληνιχδ ΙΙολλÝγιο, μÝτÞν εß_χαιρßα τοθ Ýτιστημονι].ßοß συμτοσßου γιÜ τδν Ýορτασμδ τþν 400 χρüνων ßτü τÞ λειτουργßατοý ºδρýματοò αýτοß (29.4 - 2,5,Τ9rr). Περßληψη τÞò εßσlγÞσεωò δημοσιεýθηχο στÞνÝφημερßδα «ΚαOολ|χÞ», Üριθμ. φýλλου t988, τßò 17,5,1977, Τδ ßταλιχü χεßμενο τÞò εßση-¾Þσαιýò αýßßò θÜ 6υμτεριληφθεß στÜ ΙΙραιτιχÜ τοý Συμτοσßου.

1. ΓιÜ τÞν ταλαιüτερη βιβλιογΡαφßα, ,ιαθδò ιαΣ .γιÜ τοýò σχετιχοýò ιßνÝχδοτουò χιΔ-διχεò, βλ. στοθ Ζαγ,σρtα Ν, ΙσιρτανλÞ, Οß ΛΙΙαιεδüνεò σπουδαστÝò τοδ ¸λληντχ,οδ Κο),λεγßου Ρþμηò χαß Þ δριΙση τουò στÞν ¸λλÜδα }ßαΙ στÞν ºßαλßα (Τ6οò αß. - 165Ο),θασσαλονßΖη 1971, σ, 8 σιμ. 3, σ, t2 σημ, 1, σ, 67 - 72, Νειßιτερεò βιβλιογραφιχÝò ιαß&ρχεια:τÝò Ýνδεßξειò β), στοδ ß δ ι ο υ, Τü Ýτοò ßδρýσεωò τοδ ¸»,ηνι)ßοθ Κολλεγßου τÞòΡþμηò, οß θρησχευτιτ-Ýò τετοιθÞσειò τþν τροφßμων του ιαt ü λüγιοò Κωνσταντßνοò Πα-τρßΖιοò, <<'Ετετηρßò ¸ταιρεßαò ΣτερεοελλÜδιχþν Μελετþν» 5(1914 - 1915) 33 - 52, _J αη \yladysla\y wοÝ, CτοÞαòα de8li allievi del collegio Gιεòο ßη Roma (t6r? -1640), «AIchivio Storico per Ια calabΙia e Ια Lucania» 10(1972)129 - r93 (γιÜ τÞνÝργασßα αýτÞ βλ. τερισσüτερα τιδ ΖÜτω, σ, 27 σημ.2),

Page 3: Τσιρπανλής Ζαχαρίας, Οι μαθητές του Ελληνικού Κολλεγίου της Ρώμης (1576-1700)

2L Ζ. }ß, Τσιρταν).Þ

¶τδ dßποψη LΡανεαÞ, ÝπÝ)\.ξο( τ,Ι πρþτα Ι25 79üνια Ü,πü τÞν ßδρυσÞ

του. 'Η προτßμηση αýτÞ üφεßλεται στÞ δια^-ßστωση ü"ι Üτδ "δ 1576 þò τδ

1700 τδ ΚολλÝγιο Ü,νÝττυ|,ε ÝξαιρετιχÜ αημαντιχÞ δροιστηριüττlτα, ρ-Ý θετιχÜ

ÜποτελÝσψατα στδ,l μορφωτι%δ τομÝα. '¶λ7,ωστε ιαß μÝσα. στÜ, τΞιLιüαεραßστοριιÜ, τλυ-Lσια Üν τοτοθετηθεθ Þ περßοδοò αΔ"Þ, Ýχει νÜ, παρανσιÜσαι ξεχ,,ι

ριστü Ýνδι«,9Ýρον : γιÜ τÞν Εýρþπη }r,cιi τδν χßOολι/,δ ιüσμο τÞò Δýσεωò

εl,ιαι τÜ, 7,ρüwσ- τÞò ¶ντιμεταρρυθμßσεωò (ÜμÝσωò σχεδδν μετÜ τÞ σýνοδο

τοý Tlenio, 1563), τþν θρησχευτιχδν διενÝξεων χαß πολÝμων, τοδ Τριòιι,οντα

ετοδò πολÝμου (Ι6lΕ - 1648), τÞò ýτερβολιχ!ò Ýνισχýσεωò dò Üπüλυτηò μο

ναρχßαò. ΓιÜ τÞν ¶νατολÞ, ιαß εßδιιüτΞρα γιÜ τδν τουρ7,οιριιτοýμενο Þ φραγιο-Ζρατοýμενο βσ,λιανιτδ χδ9α εΤιαι τÜ χ,ρüνια, τÞò πρþτηò dναδιοργοινþσ;ωò,

μετÜ τÞν ýποταγÞ, στδν μορφωτιχδ τοψLα, ΣL μιÜ τÝτοια ÜνιιδιοργÜνωση

θετιχ6τωτη ýπÞρΕ" Þ προσφορÜ τδν Üνωτ&των πνευματιχþν ßδρυμÜτο», Þòºταλßαò, ßδßωò τοδ Π«νεπιστημßου τÞò ΠÜδοβαò :ταß, τοδ «Collegio Greco».

¹πδ τδ β' μισδ τοδ 17ου αß, rτai πιδ πολý Üπδ τδ 1700 χαß Ýπειτα οß

συνOÞχεò διιφοροτοιοδνται' στÞν Εýρþπη Üναττýσσεται τü ιßνημα τοθ Δια-

φωτισμοδ, τü θδιο τü ¸λληνιχδ ΚολλÝγιο θÜ γνωρßσει διατοπεò rai ÜναστολÝò

τ!ò λειτουργßαò του1, Ýνδ ü τουρχοχροòτοýμενοò βιλιιανιχδò χδροò 0Ü Üπο-

κτÞσει χÜηοια αýτÜρχεια σÝ μορφωτιχÜ ßδρýματα2 χαß, θÜ συνδεθεθ περισ-

σüτερο μÝ τδν γαλλιχδ χαß τδν γερμανιχδ διαφωτισμü.

ΓιÜ τοýò παραπÜνω λüγουò &ò μοý Ýπιτραπεθ νÜ 0sωρÞσω σÜν περßοδο

ια-τ' Lξο,χ\ν σημαντιιιÞ γιÜ τÞν ßστορßα τοß Κολλεγßου τÜ χρüνια 1576 - 1700.

Τδ πρδτο θÝμα ποý θÜ 1ιÜò Üπασχ,ολ,,λlσει Ýδδ εßναι ü Üρι()μδò τδν μαOη-

τþν, οß δποßοι Ýζησαν στδ "Ιδρυμα ιαß μορφþθηχαν. Τü δεýτsρο 0Ýμα 0Ü

εθναι ü τροσδιορισμüò τÞò Ýθνιιüτηταò τüν μαOητδν χα,ß εßδιτüτερα οß τεριο

χΣò &:π' ýπαυ τροÝρχοντα,ν. Καß, Ýνα τρßτο θÝμα 0Ü χαλýψsι "Þ δρασττ;ριü-

τητα ιισ-ß τ\ν ÜνÜδειξη τþν μαθητδν μετÜ τÞν Üποφοßτηση xα'L ,}"να7,þρηστ1

ιßπδ τδ ΚολλÝγιο.1. IΙαß, πρüτα πρδτα ü ÜχριβÞò συνολιχδò Üρι()μδò τδν μαOητþν ποý

φοßτησαν στδ ΚολλÝγιο χατÜ τÜ 725 ωýτßι χ_ρüνια εθναι δýσχολο, Üν üχι &δý-

- l_'¸"*rμμ*ι;ιÜ, Üλ\Ü ι,:ι.ß, τεΖμηριωμÝνα, μτορεß νÜ ταραχολουOÞσει χανεßò τßò

τεριτÝτειεò τοθ ºδρýματαò 1ιÝσα Üτδ τÜ üνüματα χαß τßò ßδιüτητεò τþν τοιιßλων διευ(]υντþν

του,βλ. Cirillo KoIole]Ιskij, Sag,gio di oΙonotassi dei Rεßιοτß del PonLi-

fßòßο Co]legio areoo di Roma, «Σýιδεσμοòτ» αηηο Ι, η0 1 (aprile 1938) 4-5, |η02](gennaio 1θ3θ) 20 - 2:,

2, Πρβλ, vilgj Ι CÜndea, Les ßηßεΙΙεòιιιεΙS du Sud-]]sL Ειfο!üεη αυ

ΧνΙΙò siücie, «Reyue dcs ΕßυιΙεs Sud - ESi ]ΙυιορÝεηηεs» 8 (1θ70) ,181 - 230, 693 -

668.-Ατßιßdηα C α þ α r ß α η ο - C ß ο ι α η, Lεò Aoademies PrincierθS de

Bucλresi et dc JαsÝγ etleuΙs pΙofessΘuIs, Tlressaloniki 1914,-º Ü σου º0. Γρι-τ σ ο το ý λ ο υ, ΠατριαρχιτÞ ΙνΙεγÜλη τοθ ΙÝνουò ΣχολÞ, τ.2, Ýν ¶θÞναιζ L9'1,1, - Ιes

LuniÝτes ct Ια fοτηαιßαη d,e ΙÜ .anscience ηατßοηαΙε chez les peuples du Sud,nsτEuropÝeπ. Λctes du Colloque ΙητετηαιßοηαΙ, BucaΙesi Ιθ?0.

Οß μαΘ,ητδ; τοθ ¸7.λη!ιΖ.δ Ιßολλ.γßου τιò Ρþμηζ 2ß

να-το, νÜ βΡΞθ.ß. Αßτßα, ιß Ýλλειψη Ýν-ημεριοßτÝνου χσjÜτü¾αυ ÝγγραφÞò Üπδ

τδ !576, Ýταò λειτουργßαò τοß ºδρýμιτοò.'Γρεßò εßν«ι οß Ýπßσημ,οι ι,ΦlÜλα¾αL ρ-αθητþν ποý Ýχουμε γιÜ "Þν

περßοδο

σ"ýτß1, !\σ-θÝ,ισ-ò Üπ' α-ýτοýò τα9ουσιÜζε,. δυσχολß:ò τια-ß, τραιαλεß Ýρωτηματπ&,

'Ο --ρþτοò βρßσχετα,ι στδν γνωστδ ιþδιχα Vat, Ια! , 552º , φφ, 3üΤ - 3θτ,

χαß δημοσιαýθηΖ,ε Üπδ τüν συ,τÜδολφο ν. Ρετß, Γι} τÞν Üξιοτιστßα τþν πλ1-

ροφορßδν τοß γ,þδιΖα διsτýτωσ« &λλοτε σοβαρÝò ÝπιφυλÜξειòΙ, ΔÝν θÜ

ßτüυÝλθω ο' αýτÝò, ^γιιι-τß.b,λοò τι6ροò εß:ια,, δ σγ,οτΔò irou, ΠÜντωζ ü ιατÜλο-,γαò σ,.lντÜχθηχε στß,- 15tc τια-ß --εριλαρ,βÜνει τÜ, δνüματα τδν μαθητþν χαß τÞò

πατρßδαò τοδ χαθενδ òγιÜτÜ,γ,ρüνια 1576 (Ι'ΙοÝμβριοò) - 1585 (Σ:ττÝμβριοò),

'J,Ι δεýτερη ι,ατσ,lριφ\ Üργ,1σε Üπδ τδν ΔεΖÝμβριο τοδ 15θt χαß dφτασε

ιßò τδν ΝΙÜιο τοθ 1602, ΠεριλαμβÜ,νετòιι στδν χι5διχα τοý ACGτ, τ,22(:L2),

φφ. 101Τ - 121r. Εθναι πιδ λεπτομερÞò þò τßò 20 ΝΙαρτßου 1596, üπüτε Üτοχω,

ρεß ü διευOυντÞò τοß 'Ιδρýματοò ßησουßτηò Giambaiiisia Nanniιri, δ üποßοò

χ-αß εß7,ε Ýνδια,φερOεθ στÜ t5θ1 γιÜ τÞν ιαταγραφÞ τþν μαθητδν, 'Ο δεýτεροò

òιýτδò χατÜλογοò2 πÜντωò εßναι πλουσιüτεροò σÝ πληροφορßεò γιÜ χÜθε

μαOητÞ χαß ÜτιριβÝσ.-εροò σÝ σýγχριση μÝ τδν τρδτο,¸νdμεσα στοýò δýο χατα.λüγουò ýπÜρχει Ýνα χενδ Ýξι Ýτþν, òßπδ τδ 1585

þò τδ 15θ{, "Αν στδ διÜστημα αßτü φοßτησαν μαθητÝò χαß, Üποχþρτ;σα"ν τρßν

ιß,πδ τδν ΔεχÝμβριο τοδ 15θ1, εßναι Üδýνατο σχυδδν νÜ βροδμα τÜ üνüματÜ τουò,

'Ο τρßτοò τιατÜλογο ò Ü-ρχ,ισε νÜ, συντÜ,σσεται τδν Μ&ιο τοý L624 χαL ßχü:-

λυψε τÞν περßοδο þò τδν ΔεχÝμβριο τοδ t730, Βρßσιιεται στδ ¶CGr, τ, L4

(6λα τÜ φýλλr,). ¸δþ μνημονεýονται γ,αß 6σοι Üτδ τοýò μαθητÝò εßχαν εßσα-

χθεß πρßν dπδ τδν λ{Üιο τοý 1624, ÜλλÜ δÝν εßχαν Üχüμη &ποχωρÞσει Üπδ τδ;'ßδρυμr., "Οοοι, (,ψωò L,ιεγρÜφ7σα,,ι χαß &τοφοßτησαν στδ διÜστημα 1602 -

1624 εßναι χαß πÜλι δýσχολο νÜ Ýπισημανθοýν3. ΓιÜ νÜ συμπληρþσουμε

τδ χενδ αýτü, σημαντιιÞ βοÞθεια Üντλοýμε Üπδ τüν γ,þδιχα μδ τÜ πρατττιχÜ

τÞò μυστιχßζ «'Αδελφüτηταò τÞò ΚοιμÞσεωò τÞò Θεοτüκου»,6του συναν-

ταýψε τÜ, üιüμ,,ιτα,6σων Üπδ τοýò μιιOη"Ýò συμμeτεß7.òιν στÞν ¹δeλφüτητα,

'Ο ιþδιχαò διατηρεθται στδ Λτòhßυßο d,eLla Curia ριαυßπòßαLε clellω Compa

gπßα d,i Gestι (Roma), π' 38 (otim 18 ταý ¶CGτ)α. Τοýò μαθητδò 6μωò

ποý φοßτησαν στδ ΚολλÝγιο χατÝ' τ,), Ýτη L602 - L624,, ÜλλÜ δÝν διετÝ7,εσαν

μÝλη τÞò ¸δελφüτηταò, ε7"ιαι ι-αß τÜλ.ι Üδýνατο ν& τοýò γνωρßσουμε,"Αò προστεθαθ Ýξ Üλλου 6τι ιαß οß τρεθò παραπÜ,νω ιατÜλα,γαι παρουσιß-

1_ ΤσιραανλÞ, Τü Ýτοò ßδρýσεωò τοý ¸λληνιχοý Κολλεγßου, σ, 45 - 16, üτου

γαß Þ σχε-Lγ\ βιβλιòγΡαφßα.2. 1'ß αýτδν τερισσüτερεò λεττομÝρειεò βλ, στοý'Τ'σ ι ρ ταν λ!, Οß λιtαιεδüνεò σ^-ου-

δαστÝò, σ. 6) - 63,3. Καß γιÜ τδν χþδιια αýτüν βλ, α ý τ ü 0 ι, σ, 0θ - 70-

4. ΑýτüOι, σ.70-?2,

Page 4: Τσιρπανλής Ζαχαρίας, Οι μαθητές του Ελληνικού Κολλεγίου της Ρώμης (1576-1700)

26 Ζ, Ν, Τσ.ρταν/.ι

ζουν τÜ. ÝξÞò σοβαρÜ, ψειονειτÞψατα : δÝν ÜποδΙδουν πÜντει σωστÜ, τü üναμαxc,j τδ Ýπþνυμο τοδ τροφΙμου, τü dνομα τδν γονÝων του, τδ ü,ιαψα τÞò τα-τρßδαò του' δÝν Ζαlαrο,lrουυ μ,Ε Ü-Ζρ!.β:τΖ τü Ý;üò εßσüδου ο.;'Τ»ρ'υ|«.

^-οr«-'.,-j-"::.*r"r.

:ü i:ac Üτ.φοι:ß,ò:ιυτ. δÝν μνß,μο.,,jου., .L, Þρη;ß;;.,- "--'",οωr' ÜλΙ,οτε ÜναφÝ2ουν Ζχ| dλ7.οτε παρα},εtπουν τÜ, üνüψατα πt»ν σνναιιòl.:αü.

gι,ι,ι, ßλστε νÜ δημιουργεßται σýγχυση ποý Üπαιτε|, Ýρυυνα σ' Ýνοò πλÞθοò &λλωνÝßμεσων Þ Ýμμsσων πηγδν,

, "Τστερòι &τδ τßò πα9απÜνω δι.ισ*φÞσειò μποροδμε νÜ ποßμε, μÝ σχετιχÞρεβαιüτηΖα,6τι Ü^-ü τδ 1576 þò τü 1700 φοßτ4σαν ουυοß.ιr,Ü'6!Ý μ*θη.Ýò.Πιδ ÜναλυτιχÜ : οß 161 στδ 8ιÜστη,l"α 7576 - Μüg, οß 264 α"α "j ßÝοο αòτü 1650 χαß οß 201 Üπδ τδ 1651 ,1700. ''Οσοlι«Ι α" *;|,üμJ*Ο."Ι Ιε"μποροýν νÜ θεωρηθοýν Üπüλυτοι, &πδ τÞ σýγχρισÞ .ουò ,,porjr,..ι ü.ι ο.Üπρþτα 25^περ,Lπον χρüνια τδ «Coliegio Gleco» γυþριο. τÞ μ"γαλýτερη προσÝ-λευση μαθητδν. Εßναι σαφÞò Ýξ &λ),ου γ,ιÜ ιιl-ρ,ψ^η ;.ου ,l,«ρο.rη φt.ο, ,.ρυò .ατÝλη τοý 17ου αß.

2. ¼ τροσδιορισμδò τÞò τατρßδαò τδν μαOητþν δημιουργεß π;ρισσü-τ:ρα προβλÞματα, Κα:Üφερα νÜ ξετòρòßσω μεγÜλο τουò μßρο;.'.:Ε.οι μ,.οο;νÜ παραθÝσω τδν ταραχÜτω στατιστιγδ ηß..,:α.α ψÝ αριüμ",la, .;" ;"οß." ,rÞσχετιιüτ ητα" θÜ Þθελα χαß πÜλι νÜ τονßσιυ :

"Ε),λη,ε, (α,.ü διrφορα μÝρη ιοý το-ρΖο_

¸λλη,οß:α\οß Ζαß Ε^)ηνοιλρσνοΙ (ο.:ι',:,jιν λ,λαβρßα,'Α,οιß ßα, πει.οχÞ' Οτοα,τυ,\εd:ο)η, 'Α.ι <ü.α, Σι]τε)ßα -Þ διηΖρ.ο,δÝν εßναι πÜντα εßlχολη dυ,ßμ.σj .ouc)

Ρουθηνοι (Üπδ τÞν πολ.";α, ,ηßοο.ανß.,ΔευΖορωσßα, Ρωσßα, Πρωσσßα)

['Ατδ τοýò ºταλοýò αßτοýò Þταν Þ Ýγι-ναν μονßχοß στßν Groiialerraia]

ΜαλτÝζοι {Ζα,αγ.,γÞò Ý»ην,ιÞ. χσ,Ρßlτηρßζον:αι þò 1tα]ο8τευß )

"Α),λων ÝθÞΖοτÞ:þ! (Ü--ü τÞν Κοοι,ßι,tsρετσνßα, Συρßα, ºσπανß,, ΒλαlßιΙ)

Ιtα()ητÝò 1l,pir, σjo χòß« )τα-σ rol,] -ζ

[36 5,15J

0/ο

ιστο σ!νο,Ι,ο bzo)3']1 59,74

12 ι1,51

69 tr,02

Ι,91

0,95

7,9s

12

6

50

Οß μιιθητÝò roý ¸7-7,ηrιιοß Κολλεγßου τÞò Ρþμηò 21

Σýμφωνα μÝ .εδ, πΙ,)0,γα αýτδν οß "Ελληναò εßν*ι οß πολυαριθμüτsροι

μαOητÝò, "Αλλωστε γΙ αýτοýò βασιχß ßδρýθηΖε τδ ΚολλÝγιο. 'Οφsßλω δστüσονÜ γßνω πιü Üναλυτιχüò, τθστε ü Üριθμüò 3'11ι νÜ, &ποχτÞσα χÜτοια νüηψα,

ΣυγχεχριμÝνα, στÜ 2ü περßπου γ.ρüνια ταß 16ου αß, (1576 - 15θθ) οß "ΕλληνεòÜνÝρχονταν σδ 12θ (σÝ γενιιδ σýνολο 161)'στÞν περßοδο 1600-1650 Ýφτα-

σαν τοýò Ιlι4 (σÝ σýνολο 264) χαΣ στδ β' μισδ τοδ 17ου αß. μüλιò πλησιÜζουντοýò101 (σÝοýνολο201)Ι. ΣυγιριτιΖÜ δηλαδÞ Ýlουμε μιÜ βαθμιαßα μαßωσητÞò ÝλληνιχÞò παρουσLαò στü ΚολλÝγιο.

ΣÝ Ýχατοστι,αßα Üνυ.},αγLα ^γLιεται πιδ εýδιÜχριτη Þ ιßλl,αγÞ. "Ετσι τδν16ον αß. þò τρüò τδν συνολιχδ Üριθßτδ τδν μαθητδν-οß "Ελληνεò μαOη-τÝò ÝχÜλυττοιν τü 80,t2 "/ο' στδ α' μισδ τοδ 17ου αß. ÝχÜλυπταν τδ 54,54 Ο/ο,

Ýνδ στδ β' μισδ μüλιò Ýφταναι τδ 50,24 0/". ¿ò τρüò τüν Üριθμδ Ýξ Üλλου

τδν ßδιων τδν ¸λλÞνων παρατηροýμs 6τι στδ διÜστημοι 1600 - 1650 μειþ-νο,ιταL ιατÜ, 44,2Ο/ο πε9|ιπου σÝ σýγιιριση μÝ τδν Üριθμδ τοδ τελευταßου τετÜ,ο-

του τοθ 16ου αß. Στδ διÜστημα τþν Ýτþν 1651 - 1700 -ß1 μεßωση (μÝ βÜσησυγ)ßρßσεωò τδν dριθμδ π&νια τÞò" περιüδου 1576 - 15θθ) φτÜνει τÜ 60,8%.'ΑνÜψεσα πÜλι στΙζ δýο Γ,εντηχονταετßεò τοδ 17ου αß. Þ μεßωση ßδν ¸λλÞνωνκ},ησιÜ-ζει τδ 29,8Ο/ο QατÜ" τδ β'μισδ τοδ 17ου αß.).

Ποδ üφεßλεται Þ τüσο σοβαρÞ πτþση τοθ ÝνδιαφÝροντοò τδý 'ΕλλÞνων

νÜ πÜνε στÞ Ρþμη γιÜ στουδÝζ; ΤÞν Üπþντηση τÞν Üνιχναýουμε ψÝσα Üπδτß,ò αχ,Ýσειò Βενετßα-ò - Παπιχοδ ΚρÜτουò χατÜ τÞν περßοδο τοý μÜò Ýνδια-

φÝρει. ΣυγχειριμÝνσ,, &πδ τß πρδτοι χρüνι,τ τοδ 17ου αß. οß διαφορÝò ÜνÜμεσοò

στδν ΠÜπα ιαß τÞ Γαληνüτατη üξýνθηχαν αüσα þσα. ι,χτÝ},η|-*.,ι χατÜ, τδ1606 στδ περßφημο <(inierdeiio veneziano». 'Ιf Β:νετßòι δÝν ÜνÝχθηχε τßò)ιυρþσεßò τοδ πÜπα Παýλου Ε' ιαß Ýξεδßωξε Üτü τÜ ÝδÜφη τηò τοýò 'Ιησουßτεζ,πιστοýò Ýγ.τελεστÝò τþν παπιχδν Ýντολþν2, ΣτÞ διεý()υνση τοθ ¸λληυιßιοδΚολλεγßου Ýπtσηò Þ ΒενετLα δδν Þθελε μÝ ιινÝνα 1ρüτα τÞν ÝτÝνοδο τδν ºη,σουιßþν. Εßναι γνωστÝò οß &ντιδρÜσειò τοδ βενετοý τρεσβευτÞ στÞ Ρþμη."Οταν τελιιÜ τδ ΚολλÝγιο ξαιαπÝρα"σε στÜ χÝρια τüν ºησουιτδν τüν 'Οχτþ-βριο τοδ 1622, Þ Βενετßα προÝβη στßò Üιüλουθεò ÝνÝργειεò : α) Üφιιßρsσε Üτδ

1, Οß χρονιΖÝò τòμÝò Ýδþ εßναι Üποιι,λ.ειστιιÜ τεχνιχÝò, δÝν Üντατοχρßνονται δηλ. σÝδιÜφορεò τεριüδουò τÞò ßστορßαò τοδ ºδρýμιιτοò. ΤÜ αßτια τdντωò, γιÜ τÞν αýξηση Þμεßωση τþν']rλλÞνων βαOητδν, Ýχουν Ýμμεση σχÝση μÝ τΙò χρονιχÝò αýτÝò διαχρßσειò.

2. ΙιÜ τδ interdΘito βλ, S. R ο m α η ß η, Sioιia documeniata di venezia, 3ηÝχδοση, τüμ. 7, venezia 4.914, σ. 36-49. ΓιÜ τÞν ÜπÞχηση τÞò διαμÜχηò αýτÞò στÞνÝλληνιχÞ ºνατολÞ βλ. Ε ν α Τ ε α, Saggio sulla §tοτßα leligiosa di Candia dal1590αΙ 1630, «Αßtß del Reale Ιsßßtυßο veneto di Soicnze, Ι,εßßειε ed Αιtß», τ.

'2, palie

seconda, 19t2 - 19Ι3, σ. Ι390-1395.

Page 5: Τσιρπανλής Ζαχαρίας, Οι μαθητές του Ελληνικού Κολλεγίου της Ρώμης (1576-1700)

, Ν, Τσιτπυ,;,ß

τδ. Ι(ολλÝγιο τÜ εßσοδÞματòι τß,ò χòνθ,ò Κρητιχ!ò ÝτισιοπÞò τοß ΚιοιΙμου,ποý ÜνÝρ7ονταν τüτε στÜ 1,500 σιοδδα.β) ý'ο..ρο'Ü,.δ γυ.μοεαrηüη

"üυ ,r.ρΙ,

φημου, Βενετοδ νομομαθÞ ΡαοΙο Sarpi, στßò tZ Νο.μβρßου tOrZ, ß Τ'«τηrα-τατη θεωρεß »ιòιΣ ÜπαρÜΣετιτο χαß Ýπι χßνδυνο υÜ μορφþυου.οl υ.οροß ýr..η,"οοßτ-ηò Üπü τοýò 'Ιησουßτεò στü Collegio G"eco]j γ) Üηοφα.Lξ.ß ,ß1 Βε,ιετLανÜ ßδρυσει στÞν ΠÜδοβα ¸λληνιχδ ΚολλÝγιο, ,δ γνþσrü ΚοD.Ýγιο.οθ ºωσσ,φÜτ^Παλαιüχαπα, τü üποßο Ýπßσημα, τü Üργüτερο, θÜ, λαιτουργÞσει Üπδ τü

Εßναι προφανÝò 6τι αß ταρατÜ,,ι ι,ι ÜταφÜσετò τÞò Βενετßαò ÜνÝστειλανσημαντιχ,Ü τÞν προσÝλευση ¸λ7,Þνων μαθητþν στδ ¸ßληνιχδ ΚüλλÝγιο. ,.«ßοχι μονο αυτων ποý ßτροÝρχονταν &πü β:,τετοιυο ατοýμενεò τεριοχÝò (Ι{ρÞτηþò τÜ 166θ, ΤÞνοò, ΚÝρχυρα, ΚεφαλλονιÜ, ΛευχÜδòò, ΚυοÞρ«1, αßßα

"*Ια"υτουρχοχρατοýμενεò (Κýπροò, ΚυιλÜδsò, Μαχεδονßα, Πελοτüýýησοò,''Ι{πει-ροò),, Ýφüσο^ν οß μεταιιινοýμενοι Ýξυπηρετοδνταν Üπδ τδ λιμÜνι .ßò'θ.υ."ß«ò.Μεγιßλο &ριOμδ Ýξ Üλλου ¸λλÞνων σπουδαστþν προσελχýει τδ β.υÝ.ιr,δ Παυ.-τ,ιστÞμιο, Þò ΠÜδοβαò, 6που ÝλεýOερα μτοροýν νÜ ο,.ουδÜοουυ φιλοσοφßα,οιχαιο, ιατριχÞJ.

,_ ΤÞ βαθμιαßτ μεßι-ση των ¸λλÞ,Φν Üτδ τJ διιßφο ρο μÝρη χα;Ü τδν ,l6c., -1/ον αß. μποροßμε νÜ τÞν ÜντιληφOοýμe παραστατικÜ χÜρη στüν ÜχüλουθοτLναια |

^ 7, ScIiιtura di .f. ΡααΙο Sarpi ßÞ mατετßα deΙ co\Iegio dε'Gτòòß di Ra'!a σ.|Üορeιe di f. ΡαοΙο Sarpi, Selvita, τ. 6, ßη ιΤeßmsßαß ι?65. o.,ιls - τιε,

" ! r!r, Ν, Τσ,ρτανλÞ, 'ΙΙÝ,ισιοτß Κισjlιον l,ri Þ θρησν,Ξ,τ|ΖÞ τοJ|ι,2Þτπ_llε€τßα; ΖdΙ τοß tsστιιdνο; (τÝλη 16ου_ÜΡχÝò r7oU dß.), « πΕτραγμÝ"" .οο ι- ι,"_

οJο!ò ττρητολοτιχοý Συνεδρßου,,, τ, 2, Ýν ¶θÞναιò1971, σ,315 - 332_ ΓιδτÞ θετιΖÞ στιßση,Üρχι7Ü,.τοθ üρOüδοξον Ýλλη,ιτß χüσμου ιαß τοθ οßιουμενι,οδ tΤ""ρ,η"Ζ"λ" α^-ω*-".: ß^l,η:*" Λο.),λÝ]ιοι lαß 1ßò dρνητιχÝò ÝΖδηλßσò ò. Ýτε,ια, τδν ßδ.-ι παραlüν:ω,πρüò τü'Jδριμα. Üτü τÜ ιÝλη τοß Ι 6ου αß, rαß στü, Ιrον αΙ,, βλ, Τ σ ι Ρ τ α ν λ Þ, υß \Ια,Ζεδüνεò σπουδαστÝò, σ, 53 - 63.

, " 3, Γ*ιχÜ γιÜ τÞν ÝιταιδευßΖη το),LτιιÞ αß]ò Βενετßαò τδν ι7ον αß, βλ. τÞν τολý

. ÝrδταφÝρουσα μελÝτη τοý SaÞ dr ο dc Β crnaIdilr, Ι,α ρο]ßιßοα òυΙtυιαßε dòΙ]α lte-pubblica di Venezia e Ι' υηßγει§ßtλ di Padova ηεΙ ΧνΙΙ þòοΙο, «Stuai νηη"rΙοηß,, ιο]τ974)443 * 502, ι!ßδιχÜ γιÜ τοýò,,Ελληνεò βλ. ºΡιστεßδη ßτ.:."rIJ^rη,ταδημοσιεýματα τþν ¸λλÞνων στουδαστþν τοý Πανεπιστημßου

"'l1ò Π;ε"ρ«ò.;" ßß. *,Ι ιε.αß., ΑθÞνα τ9º0. _ Γ. Σ, Ιº λ ο υ μ ß δ η, Αß .ρ"ò*ò Ζllρ"φßß.α".dΙ,ß"."

"""ω«..α"τοθ Πανσιστημßου τÞò Παδοýηò, ΕΕΒΣ 37(1969 - 197üΙ 26r- 336, ss ΙτοΖτ;ε,, -:οο,«θησαυρßσματα» Β (1971) lss _ 201. - G ß ο ι g ß ο Plumidis, ιΙΙß soolari «οΙiramaΙini» α Padova nei secoli ΧνΙ e ΧνΙΤ, « Revue de§ ΕtυßΙeò Sud - Est ΕιιτορÝeη-nes»,10(1972)

'57-27ο. ΙdετÞ, αΙß scolaΙi areci ηεllο Siudio di Padova, «Qua-

deΙni pcΙ Ια §tolia deli' υηßγòτSßtß di Padoτa» 4 (ι97τ ) t27 - 141.

Οß μαθητÝò τοθ ¸λληνιχοθ Κολλεγßου τÞò Ριßιμηò

15r6-1599 16ο0-1650

28 27Ιßρητιχοß (&--δ τüν ΧÜνδαΖοι,

ΡÝθυμνο, Χανι,ß, 'Ιερ&τετρα) Ζ

Χιþτεò:¸ττανÞσωι (Üτü τÞν ΚÝρ-

ι,ιρα, ΖÜιιννθο, Κεφþ,λονιÜ, Λευ,ιÜδα, Κýθηρα)

Κýτριοι (Üτδ τÞ ΔευΖωσßα,¹μμüτωστο, ΙΙηφο, Λεμεσü,ι\ÜρναΖα, Κτ\lια)α

Ι{υ».αδßτεò (Üτü τÞ }ßÜξο,ΤÞνο, '¶νδρο, ΝΙ!λο, Σýρο, ΚÝα,Σßφνο, ΦολÝγανδρο [:ΠολýΖαν-δρο ] )

ΙΙεlοτοννÞσιοι (Ü--δ τδ

Ναýτλιο, ΙΙιßτρα, Ι{ορþνη, ºρ-ιαδßα, Τρßτολη, [ΣπÜρßη], Λεον-τÜριο)s

Κωνσταντινουτολßτεò6ΙΙαΖεδüνεò (Üτü τÞ Θεσσ*-

λονßχη, ΚαστοριÜ, Φιλßτπουò, ΒÝ-

ροια, Νιχüτολη L: ΝευροΖüτι],\ßα σ γ.ü τ ολ, η, Π αζαρ Üχ ια )

29

Ι 651-1700 Σýνολο γα 1

2Ι 16 2a,ts2

2δ 51 Ι 5,242ts 51 7!ι,ιι3

5 ι,5 12,03

ι572

26

14

r3

1,1

Ι9

ι|1

L3

11 6,95

111

8,55

3 21 5,614 1'7 !\,5L

1, ¸τß τοθ ωνολιιοý αριθμοθ 374 τþν ¸λλÞνων μαθητþν τοý Κολλεγßου (1516,ß700),

2, ΠεριλαμβÜνονται χαß αýτοß ποý ρ,ητδ χαραιτηρßζα,ιτσι þò Κρητιχοß, ÜλλÜ ποý

γανÞθηχαν Þ ζοßν Ýξω ατδ τδ νισß' συγΖεχρητÝνα, στÞν ¶γχþνα, στÞ Βενετßα Þ στÞ ΝεÜ-πολη τÞò ºταλßαò,,αΙ στÞ λ{ονεμβα6Ια τßò Πελοτον,lÞσου. ¸τßσηò γιÜ μεριχοýò Üπδτοýò Κρητιχοýò ýτÜρχει Þ Ýνδειξη μüνο Cretensis, χωρßò εßδιχ6τερ1 ÜναφορÜ στδ μÝροò

3, Itai Ýδþ ιßνÞχουν οß Χιþτεò στÞν χαταγωγÞ, οß üτοΤοι üμωò γεννÞOηχαν Þ διαβιουν

στÞ Ι{ολδαβßιι, στδ ΠαλÝρμο Þ στÞ Ρι5μη.4. Εßν«ι Üρχετοß τοý μνημονεýονται μüνο ιßò Ciprioiii {Þ di Cipro), χωρßò τροσδιο-

ρισμδ τοý ßδιαßτερου τüτον ιαταγω,γÞò, ΓιÜ μεριχοýò Ýξ Üλλου διασαφηνßζεται 6τι εßναιΙ{ýτριοι στÞν χαταγωγÞ, &lλÜ γεννÞθlχιιν Þ ζοδν dτÞ ΜÜλτα, στÞ Βενετßα, στÞν ¹ΤεξÜν-δρεια, στÞ Νειßτολη τßιò'Ιταλßαò, στÞν ΠüλÜ τÞò ºστρßαò, Þ Üχüμη πΙ στÞν Κωνστανη-

5, Ιιtεριχοß Üτ' αýτοýò, μÝ βÝβαι1 τÞν τελοτοννησιαΖÞ ταυò ταντΔτ"ητα, συνLβ,η

νÜ γεννηθοθν Þ νÜ ζοýν στδ Leoce, στÞ ΝΙεσσÞνη, στÞ ΝαÜποτη, στÞν Κωνσταντι,Jοýτολη.Αýτοß πÜλι τοý &ναφÝρεται 3τι τιατÜlο,ιτα,, &πδ τÞ ΣτÜρτη, τδ σωστδ εΤναι δτι τροÝρlονταιÜτδ ßη λΙÜνη. Χαρ:ιχτ-η9ßζονται üò Spartensis Þ Sparianus. ΠρüΖειται, συγιεχριμÝνα,

γιÜ τρεßò μòιθητÝò, χ«τÜ τδ τρþτο τΡßτο τοý 1rου αß,τ Üτü τÞ γνωστÞ μανιÜτιτ,η οßχο-

γÝνεια τ;ν \Ιòδßτ,ω,,ι, 'r;νac ατ αυτο,ζ ζου6ε στÞ\ º¾^(]να,

Page 6: Τσιρπανλής Ζαχαρίας, Οι μαθητές του Ελληνικού Κολλεγίου της Ρώμης (1576-1700)

Ζ, Ν, ΤòιρπανλÞ

a576-Ι599 16η0-1650 16 51 1r00ΔωδεΖανÞσιοι (ÜΕδ τßν 5 3 3

ΙºÜτμο, Ρüδο, Κδ)Ι¹θηναßοι _ 1 3ºJτειρþτεò (Üτδ τÞ Χιμdρα, 3 2 3

¸γουμενßτσα, Ιιιßννινι,'¶ρ,.ι)1

λΙιΖρασιÜτεò (Ü--δ τÞ Σμýρ 2 2 3νη, Σωζüτολη, Τρατεζοýγτα)

Θεòσþ,αß |,rπδ τÜ, ºρLλÞ,α, 1 7Βüλο, Λdρισα)

ºΓü τÞ θÞρÜ 2 ,-'qΓü ;Þ ΛΙυ:JÞνη Ι

ºπδ -,ιß ºεροσü).υμα _ 1

Σýνο7,ο 0/ο

10 2,6,8 2,73

1,8 7

1,33

Ι4Ý βÜση τÜ ταραπÜνω δεδομÝνα üφεßλω νÜ παρατηρÞσω 6τι Ýχουμε Üξιü-λογη παρουσßα μαθητþν Üπδ Ýνòι ιαil, μ-ü,ια νησß, τÞ Χßο, χατÜ τδ δεýτερο μισδτοý 17ου αß. ¼ Ýντυπωσιαχδò ÜριOμδò τþν Χßων στü ΚολλÝγιο Ýξηγεßτα,ιβÝβαια Üτδ τοýò συνοιχοτρüφουò ποý Ýπιδοτοδσε τδ γνωστδ χλlροδüτημα τοýΛÝοντοò 'Αλλατßου (t1669), εßδιττδ ÜποχλειστιχÜ γιÜ 6σουò υ,ατ&γò,ινταν &_πδ

τÞν τατρßδα του τÞ Χßο3. Πρω^γlι.α_τιχÜ, Ü;τü τδ 166θ <ßò τδ 1700 οß Χιδ-ßεζ συνοιχüτροφοι τοδ χληροδοτÞματοò ¶λλατßου ÜνÝρχοντωι σÝ 721.

ΑßσθητÞ Ýπßσηò αýξηση στδν ßριOμü τþν μαθητδν, σýμφων;ι μÝ τÞν πα-ΡσηÜ.\.η στατLστLγ,Þ, Lπισηψαtνετα,, ιαß σÝ μιÜ Üλλη γεωγραφιχÞ üμÜδα.Πρüχειται γι' αýτοýò τοý τροΙΡχ()ναqL Üπδ τÜ ¸ττÜγησα. Εßδιιüτερα, στδα"' μισδ τοý 17ου αß., οß Ζσ,τιν,fi.ηνοß ταß οß Κερχυραßοι, μÝ θ χαß, 6 μα()ητÝòÜντLστòιιχα, χαλýτßουν τüν μεγαλýτερο τßριθμü τþν νησιωτδν τοθ ºονßου.Στδ β'μισδ Ýξ &λλου τοδ ßδιου αßþνα Ýχουμε στδ ΚολλÝγιο g Κεφαλλονßτεò,8Ζατιυνθηνοýò ιαß 5 Κεριυραßουò. Ποý üιοΕßλεται αýτÞ Þ «ýξηση ; ΔÝν μτορü

Ι,;,Ι, "Þ.Ý, δι'« σαφ,η,,ιLζετατ γιÜ üρισμÝνουò Üπ' αýτοýò üτι γεννÞθηααν στÞ Μεσ-σÞνη Þ σßÞν º¾χιßνÜ Þ στδ ΛιβüΡνο.

2. "Εναò Üτ' αýτοýò χαραΖτηρßζεται ÜπλÜ þò DΡirota, Ýνþ γιÜ ,tλλον 1ßαννιþτη(στÞν ΧαταγΦγÞ) ÜναφÝρεται δτι γεννÞθηιε στÞ ΜεσσÞνη.

3, ΓßÜ τÞ δαθýχι ιαß τü ιλlροδüτημα αßτδ τοý ¹λλατßου βλ. ΤσιρτανλÞ,Οß ΙΙαχεδüνεò σπουδαστÝò, σ_ r50, 6που Þ βιβλιογραφßα )ιαß σχετιιÝò ιρLσειò,

4, ΚÜßÜλο¾ο τþν συνοιχοτρüφων αýτδν βλ. στοý Στερ, ΦασουλÜχη, Οß τρþ-τοι ýπüτροφοι τοδ ιλlροδοτÞματοò ºλλατßου, ºΟÞναι 1973, σ. 3 - 5, ¸δþ δημοσιεýονταιδýο ÜνÝΖδοτα Üχρονολüγητα δατ.τυλοτραφημÝνÜ φýλλÜ, συνταγμÝνα &τü τδν γνωστδ Cirillol{oτolevslιij, ΑßτÜ βρÝß)ηχαν Ü,νÜμεσα στÜ, ιÜ-Ü^^αLτÜ τοý Ι{, 'Αμýντου. 'Ο υατÜλογοòπΙντωò αýτüò δÝν εßναι Üτüλυτα πλÞρηò, γιÜ ßΙσουò τουλdχιστο εßχαν γßνει δεχτοt στδ Κολ-λÝγιο ιßò τδ 1?00, ¶ναφÝρονται δηλ, Ι1 συνοιχüτροφοl. Παραλεßτεται ü Χιþτηò Δ4ichaelAndria, τοý Ýμεινε στδ "Ιδρυμα Üτδ τδ 1698 .ßò τδ ι704 ß AcGτ, α. 74, φ.44ν - 45Ι.ºνÝχδοτον Ýξ Üλλου «Caialogo de'conτiiori di ΑΙΙαßßο θ Ιοιο qυαΙßßaι» βλ, στδ lccrlτ.7, φ.27'1|-'Τ. Νßνημονεýοντιι συνολιχß 14 Gτεcß (üρθüδοξοι Χιþτεò) χαß 7 Latini.δÝν dν:ιφÝρονται üμωò χρονιχÝò Ýνδεßξειò γιÜ τßò σπουδÝò τþν ýποτρüφων,

Οß μΖι)ητÝ; τoJ ¸).ληνιΖοý Κολλεγßου τÞò Ρþμηò 3Ι

νß προσδιορß,;ω ρ-Ý ÜιρLρεια τÜ αθτια. 'Τπενθυμßζω μüνο τÜ ÝξÞò: σ_) üτι

ρÝσα στδν Ι'7ογ α_7,. τÜ_'Επ,;Üνησα, xc.L μ,Ü,λιστα τÜ τρßα ταραπÜ'ιω νησιÜ, δÝν

γνωρßζουν σοβßρÝò 6τρ«τιωτι)ιΣò Üναταραγ,Ýò (6τωò π.χ. Þ ΚρÞτη, Üπδ τδ

16115 ιßò τδ 166θ)' β) δτι εßγαι τÜ, βοναδι)ι; (Ýχτδζ &πδ τÞι ξεψανυ7_ιασψÝιτ1ΤÞνο) Ýλ)qνιχÜ μÝρη ποý τελοδν, μετÜ τδ 166θ, ιιÜτιι Üπδ εý?ωταß,χÞ δýναμη,

τÞ Βενετßα, πepι,66[1goo βÝβαια πολιτισμÝνη Üτü τÞγ ,οθωμαγιΖÞ Αýτοχρα_ααρßι' ¾) üaL πÜρουσιÜζουν σÝ Üξιüλογο βοιOμδ ÜναπτυγμÝνη .-Þ,ι ÜστιχÞ τουòτÜξη, παý γιÜ τÞν μüρφωσÞ τηò προσβλÝτει στÞ Δýση, χαß χυρßωζ στÞν ºτα-λßα' δ) 6τι δημογραφιχÜ Ýμφανßζουν ÝντυπωσιαχÞ Üνοδο, εßτε χ&9η στδνπρογραμματισμÝνο Üπü τοýò Βενετοýò Ýτοιχισμδ τþν siιadioii, χατÜ τδν15ον - 16ον αß,, εßτε Üπδ τÜ προσφυγιχÜ ιýματα Üτδ τÞν ΚρÞτη, χατÜ τδνL7 οι aL., Ýξ αßτßαò τοý γνωστοý πολÝμουΙ' ε) üτι Ýδþ παρατηρεß:τα,,, ψLα,

αßρηνιχÞ, τδν πgρισσüτερο ταιρü, συμβßωση, ßrÝ αξιüλογεζ ÜλληλεπιδρÜσειò,Ü,ιÜßι-εσσ" αΕ üρθοδüξουò ιαΙ λατßνουò, ßδßωò Üπδ τδν Ι7ον αß. Ju.,aΙ eπεLααΖ,

"Ετσι δÝν εßναι ßσωò τιιχαΙ-ο ποý οß Ι(εφαλλονßτε6, οß Κερχυραßοι ιαß αß Ζσ"-

τιυνθηνοß ι,ατÝχουν τÞ δεýτερß1 (μετÜ τοýò Κρτ;τιιοýò), τÞν τρßτη ια"ß τÞν τÝ-.iipr1, Ü\αLσαοLχ% θÝση στδν Üριθμδ τþν ¸λλÞνων σπουδαστþν &πδ τδν15ον þò τδν 18ον αß. οτü ΙΙανεπιστÞμιο τ!ò ΠÜδοβòιò3. ¶λλÜ ÜξΙζει νÜσημειωθεß dιχüψ1 ßßτι üρισμÝνεò μεγÜλεò οßχογÝνειsò - dριστοχρατιχÝò ÞÜστιτιΣò - &κδ τÜ νησιÜ αýτÜ φροντßζουν νÜ στεßλουν τÜ παιδιÜ τουò στδ ¸λ-ληνιιδ ΚολλÝγιο τÞν ßδια, Üιριβδò περßοδο, μÝσα δηλ. στδ β' μισδ τοδ 17ουαß. ΣυγΖεχριμÝνα, Þ γνωστÞ οßχογÝνεια τþν ΒουλγÜρεων, Üπδ τÞν ΚÝριυρα,Üντιττροσωπεýεται στδ ΚολλÝγιο μÝ τρεßò νεαροýò μαθητÝò, Üπδ τÞν Κεφαλ-λονιÜ,, Þ οßχογÝνεια Κρασ& Ýζασφ«λßζει θÝσειò γιÜ δýο μαOητÝò' Üπδ τ\ ΖÜ,,ιυνθο, Þ ιυπριαχÞò 1ια_αατωιÞò οßι,:,ογÝιεια τδν Zibleiii χαλýπτει Ýπßσηò δýοθÝσειò γιÜ νεαρd, ρ"Ýλη τηò, Οß ÝγγραφÝò στδ ΚολλÝγιο τδν μαθητδν αýτþνσυμπßπτουν στÜ χρüνια 165Ι - 1700. ΓΙ αýτü ταß δÝν Üποιλεßω πε?LστασLα,χοýò λüγουò ποý μτοροýν νÜ Ýρρ_ηνεýσουν, πÝρα Üπδ τÜ παραπÜνω γενιχÜ αß-

r, ΓιÜ τÞν χο»ωυχÞ διÜρθρωση στÜ ¸ττÜνησα Ýτß Βενετò,ι,ρατtαò βλ, ¸ρμÜν-νου Λοýντζη, ΙΙερß τÞò τολιτιχÞò ιιαταστÜσεωò τÞò ¸ττανÞσου ÝτΙ ¸νετþν,¹θÞνα 1969 (Ýχδ, «ΚÜλβοò» ),σ_112-τ17, Ι4.2 -

',L9, 15t,-16'. ΓιÜ τÞν ÝντυτωσιαχÞ

αýξηση τοý τληOυσμοδ στÞν ΚÝρχυρÜ, ΚεφαλλονιÜ,ιαß ΖÜγ"νιθο, πιü τολý, βλ. τüν ιαΡα-,Ζτηριστ*δ τß,ιαυ.α, μÝ βÜση τßò διιßφορεò ÜτογραφÝò, στοý Σπυρ ßδωνοò Ι'Ι, θεο-τ ü ι η, ºνιιμνηστιχüν τεθχοò τÞò Πανιονßου Üναδρομιχ!ò ÝιθÝ6εωò. ¸νετο)ßρατßα 1386 -1197, Ýν Κερ).ýρα 1914, σ, 132_ß33, '¶λλα στοιχεΤα βλ. στοδ'Ατοστüλου Ε,Βαχαλοτοýλου, ºστορßα τοδ ΝÝου ¸λλη)ισμοý, τ, 3, θεσσαλονßχη 196Β, σ. ?9,88, 532 - 536.

2. Βαχαλοτοýλου, ü.η,,6. 1'7' - Ι?9, ¸νδιαφÝρουσεò λεττομÝρειεò βλ. στοýΠ. I'ρ1γορßου, Σ7Ýσειò Ι(αθολιιþν χαß ¼ρθοδüξων, ¶θÞναι 1958, σ, 111 ,152,

3. G, Plumidis, Gli scolaΙi Greci nello Siudio di Padoτa, ü,τ,, σ, 133(στþ τßν.lΙα),

Page 7: Τσιρπανλής Ζαχαρίας, Οι μαθητές του Ελληνικού Κολλεγίου της Ρώμης (1576-1700)

Ζ, Ν. Τσιρπαν) Þ

,.ι,α, α,ßιν αßßξτιση τοý Üριθμοý τþν ¸πτανησßων στü τατιΖδ "Ιδρυμα, σÝ Üντß-θεση μÝ 6,τι 1τΦ9σ,-ßτ)ΡεßχαL σÝ Ü),λεò ÝλληνιΖÝò πΖριοχ,Ýò, τδ,ι ßδιο χαιρü.

ΣτÞν προοδευτιιÞ μεßωση τδν ¸λλÞνων σπουδΖστþν &,ιτιτσ,ρατLθεlιαι,

Þ Üλματþδηò αθξηση ¸λληνοßταλδν ß) ºταλοαλβανδν Ζαß, 'Ιτα_λδν, τοýπραÝρχοντòιt"Þ ιατ«λÞγουν στδ μοναστ.ß^,ρ,, τÞò Gιoiiafeτrata, ισ,θüιò ιιιΙ,ΡουθÞνων.

¶τδ τοýò τελευταßουò αýτοýò μüνο δýο ÝπισημÝναμε στÜ χρüνιΖ 7576-1599, Ýνδ στδ α' μισü τοδ 17ου α,ß. θ} φτÝσουν τοýò 31, ιΖß ι;òτÜ τδ β' μιοüπλησιÜζουν τοýò 36. Πρüχειται γιÜ ÝντυπωσιαιÞ ταρουσßα ΣλÜβων μα()ητδν,Üπδ τüν βüρειο Üνατολιχδ εýρωπαßχδ χδρο1. 'tI χατÜρτισÞ τονò ρÝσυσÝ Ýλ)qνιι,,δ περιβòßλλον χσ,ß αß σχÝσειò τουò μÝ τοýò ''Ελληνεò συμφοιτητÝòτουζ Üποτελοýν θÝματα τοý δÝν Ýχουν Üχüμη Ýραυνηθεß. Οß ΡουθÞνοι αýτοß6ταν ÝπιστρÝφουν στÞν Πολωνßα, Διθουανßα, Πρωσσßα, Οýιρ«νßα Þ Δευχο-ρωσßα, δÝν μεταφÝρουν μüνο τßò Üπüψειò τÞò Καθο7,ιχ|ò ¸χχλησßαò γιÜ τÞνÝνωση τþν χριστιανþν, ÜλλÜ χαß μßα d,ξιüλογη ýποδομÞ ÝλληνιχÞò παιδεßαò,ποý διδÜχOηΖ,αν στü ¸λληνιχδ ΚολλÝγιο,

¶ξιοσlμεßωτη Ýπtσ.ηò εßνα,, Þ αýξηση τþν μονα7δν τßò GroiiaΙerra-ßα2 στü "Ιδρυμòι. ΚατÜ τüν 16ον αß. σιι,ιιντýσòιμε μüνον Ýνι' στß,ν L7 α,ιαß, φτιßνουν τοýò 35, Üτδ τοýò üτοßουò 6μωò οß ÝννÝòι ÝγγρÜφο,ιται μÝσα στß,ιοι' μισü τιοιß οß ýτüλοιποι 26 στδ β' μισδ .ßοý αßιßνα. Οß ¸λληνοιταλοß, τÝλοò,μαζß, μÝ τοýò 'Ελληνοαλβανοýò Þ ºταλοαλβανοýò τÞò Ι(α},υ_βρß,.ιò,'Λπουλßαò,περιοχÞò "Οτραντο, Σιιsλßαò χαß Ι\4Üλταò διατηροýν Ýντονη τÞν παρουσΙατουò σÝ 6λη αýτÞ τÞν περßοδο. ΣυγιειιριμÝνα, ιιατÜ τüν Ι6ον α,ß. ÜνÝρχυντσ,,L

γýρω στοýò 22, ιιατÜ, τ^Þν πρþτ-τ] τ.ντη,/.ονταε τLα το|ι !7ου òιß. δÝν ξεπερνοθντοýò 26, Ýνþ στÞ δεýτερη τεντηχο,ιταετLσ, πλησιÜζουν τοýò 35.

º, ºΙ σημαντιχÞ ταρουσßα τþν ΡουθÞνων μÝ6α στδν .rroν αß. üφεßλεται στδ γεγονδò6τι ßrπδ τü Ι6ß5 ü πßπαò Παδλοò Ε' ÝνÝιρινε τÞν ταραχþρηστ1 τεσσÜρο»ι 0Ýσειον στü Ι(ολ-λÝγιο γιÜ τοýò μΖOητÝò τÞò Ýανüτητιò αýιÞò.απδ τü 1623, οß 0Ýσ:ιò, μÝ ßιτüφα,ò η τß,òPlopaganda Γide, αýξÞθηταν σÝ Ýξι'βλ. Dnryiro ΒΙιιßò jovsliy j, UkrainianaÞd Ατmθηßαη Poniifioal SeminaΙies of LViv (1665 - 1r3ß), Rome 1975, 6, 42 - 43,Πρβλ. χαß Ýπüμενη σημ,

2. Στüν χανονισμδ τοý Κολλεγßου ποý Ýτιαýρωσ. ü πßταò Οýρρζνüò ΙΙ', τÞν 23Νοεμβρßου 1624, τροσδιορßζεταL þò ÝξÞò ü &ριθμüò τþν 0Ýσεωγ τþν μαθητþν : Δýο γιÜτοýò μοναχοýò τÞò Üδ.λφüτηταò τοδ ¶τßου Νεßλου (ßÞò GΙotialeΙIata), διι τÜνω &πδ10 γιÜ τοýò ΙΙαΙο , αιαεòß, ιαß 4 γιÜ τοýò ΡουOÞνουò. ΓιÜ τοýò .'Ολληνεò δÝν ýτÜρ7ειπεριορισμüò' βλ, Bullarum, Diplomaium et Pliνilegiorum òαηòßοιιιτη RοmαηοιιιmΡοηtßfßòιlm TauΙiÞellsis ediiio, τ. 13, AugUSLae Ταιιιßlοτυm ΙιtDccCLxvΤII, σ,246. Σßüν Κανονισμδ αýτδν δÝν μνημονεýονται οß ºτd,οαλβανοß, ΙΙροφανþò συμτερτλαμβÜνονται μÝσα στδν ÜριOμü τþν ']Ι»,ηνοι"αλδν, ΦυσιΖÜ οß θÝσ:ιò ÝΖλειναν μüνον &νταυτüχρονα συνÝβαινε νÜ ýπÜρχουν ý^,οψÞ φ ιο ι ποý ü &ρτθψüò τανò, Ü,l .-αταιρ τνüταν Üιριρþòστοýò παρατÜνω Üριθμοýò. ΔÝν ýτ,]ρ7.ε δηλ_ χρονιΖδò περιορισμüò.

οß μαθητÝò τοθ 'ηλληνßιοý Κο),λαγßου τÞò Ριßμηò 33

3. Οß παραπÝνω Üριθμοß, 6σο ψυ7ροß, ιΖß Üν φα[,ηιται, Üποδειχνýουν

Ü.ναντLρρηια, τÞν προσφορÜ τοδ 'Ιδρýμ«τοò στÞ μüρφωση τþν νÝων. 'lΙ μüρ-

φωσ1 αýτÞ στ,ηριζüταν στÞν ÝλληνιχÞ χαß λατινιχÞ πιιδεßα, στÜ, ^,ι|Ι,α,σιχÜ,

¾ρÜγψατÜ- "Οπωò εßναι γνωστü, Þ διδΖσιαλßα στδ ΚολλÝγιο πεΡιλd,μβßνε

Üρχ,ιι.Ü- τÜ, ¾Ραιι|ισ,αLιÜ, Ýργα τοδ Κωνσταντßνου Δασ:ιd,ρεωò χαß τοß Ι{òινουÞλ

ΧρυσολωρÜ, 1ιιχß, Ýτ.LτÞ 'ΙσαχρÜτη, ΔημοσθÝνη, Σο9οχλÞ, ΘουΖυδßδη, Ξενο,

φþντα, Gιιατßηο, Sidicino, Κι:ιÝρωνα, Σα,λλοýστιο, Καßσαρα, Βιργß7.ιο, ¼-ρÜιιο ι.Ü-\ ΤÜ Ýπιγριßμματα Þ Üλλα εθδη τοý τοιητι}τοý χοιß τεζοý λüγου ποι\

6υνÝ.ß&ξα,) οß νεαροß ;ρüφιμοι τοý Κολλεγßου σ-ßÜ Ü,?Lαßα ÝλληνιιÜ ιαß λα,-iLrLχÜ, εivaL χαραχτ,ηρι,στικÜ ψν^ιlψεßα τ\ò ýψηλÞò μορφωτιχ!ò στÜθμηζ τοý

ºδρýματοò ιÜΣ ιατÜ, συνÝτεLα, τ|lò &,ιειτßψτlττlò συμβολÞò του στÞν Ýßνοδο

τÞò πνευματιιιÞ€ ζωÞò γιÜ τÞν Ýτοχ\ ÝχεLνη. 1,1εγòßλο μÝροò Üπδ τοýò μα-0ητÝò τοδ Κολλεγßου θÜ, διαπρÝψουν στßò ÝπιστÞμεò χαß στÜ γρÜμμιιτòι, στοýò

ιüλπουò εθτε τÞò ΚαθολιχÞò εθτε τÞε ¼ρOüδοßηò ¸τιι|}.ησtαò, χαß στÞν ¶να-τολÞ χαß στÞ Δýση, ΘÜ τοýò συναντÞσουρ,s ιßò ßερÜρχεò, þò ÞγουμÝνουò, þò

πανεπιστημιαχοýò τ,αθτlητÝò, ιßò γιατροýò, þò διΖηγüρουò, þò λογßουò,

Ü.,ιτιγραφεßò 'ß1 ιισ-τüχ_ονò ιωδßιων, þò διορθωτÝò βιβλßων τταß τυπογρÜφουò,

þò Üπλοýò δοο,τÜλουò, χαß σÞν 'Ιταλßα, ºσπανßα, Γαλλßα, Πολωνßα, Ρωσßα,ιιαß, στδν Ýλληνιιδ χαß, γενιχÜ στδν β:ιλιανιιδ χδρο, )ßαΙ στÞν 'Εγγýò ¹νατο-λÞ χαß τÞ Βüρειο ¶φριΖÞ.

ΔÝν προτßOεμ«ι νÜ δþσω Üτολογηταιδ γαραχτÞρα στÞν παρουσßαση

αýτÞν Ýδþ τþν μαθητþν.'τ\πü τδν 17ον χαß 1.8ον αß. δια()Ýτουμε ÝνδιαφÝ-

ρουσεò πηγÝò ποý Üναφξ9οντΦL μÝ λεπτομÝρεια, ÜλλÜ Ζαß, σÝ ýτερβολιχü,

ýποχειμενιιδ - Üπολογητιχδ τüνο, στοýò Ýτιφανεßò μαOητÝò. ºÝταιΖò τηγÝò,

χρÞσιμεò σÝ πολλÜ τουò σημεßα, εßναι : α) 'IΙ γνωστÞ «Clonica di ßllΙtß ß

scolari del Collegio Gτεòο», ποý γρΙφτη)τ,ε dπδ ºησουßτεò προφανδò τοßΚολλεγßου γýρω στÜ 1624 χαß, δÝχθηχε προσl)Þιεò ιßò τÜ, 1667 (στδ ACGτ,τ. L, α. 4r - 77γ )r. β) 'ΙΙ <ιΤηfοτmαΖßοηε dol fluiio laccolio§i dal

1. Γιü: τÜ μαθÞμττα Ζαß τÞ διδιισχαλßα στδ ΚολλÝγιο βλ. Τ σιρ τανλÞ, Οt ΙΙα-χεδüνεò σπουδαστÝò, σ- 59 ιαß σημ- Ι, 6που Þ βιβλιογραφßα, Πρβλ, Ζαß J αη Wlady,s Ι α \γ \γ ο Ý, cronaca degli αΙlßεγß, 6,^-., σ. l33 - 1 31, ΙιÜ τδν τρüπο τÞò διδασλα-λßαò Þò ÝλληνιχÞò ,γραγ,lι.ατεßαò στδ "Ιδρυμα βλ, ÝνδιαφÝροντα στοιτεθα στßò λltap ßαòΜαντουβÜλου, ¹ ÝλληνιττÞ «θεματογρ:φßα» στÞ Δýση ιαß οß ιþδιχεò ναß, gr.

ß733, 1826, 1890, «Παρνασσδò» 15(Ιθr3) 582-599.2, ¸τιφυλιΙιξειò ¾ιÜ ßÞν αξωηισßßα τοδ ΧΡονιχοý òιýτοθ βλ, στοý Ζ, Ν. Τσιρ,

τ α ν λ Þ, Τδ Ýτοò ßδρýσεωò τοδ ']]λληνι)ßοθ Κολλεγßου, ü,τ,, σ, 43, 1r7 - 50, 6του }ßαΙ

βιβλιογραφßα, Τü ιεßμενü του δημοσιεýθηχε Üτδ τδ.; J α η W 1 α d γ sl α ri' Υγ ο Ý, δ.π,,σ, 138 , 193. ºΙ Ýχδοση εßναι χρÞσιμη, ÜλλÜ δÝν ιαταβÜλλεται ι,σ-φιÜ τροστÜOεια γÜδιευιρßνιση τþν τροσþτων (μÝ βßση τÜ Þδη γνωστÜ, ü--ωò π,χ. τÜ δσα δτ;μοσßευσεü Legrand), γιÜ ÝπισÞμανση ÜναΖριβÝιþν Þ λαθþν τοý ιειμÝνου, γιÜ Üξιολüγηση ιαßιριßιΖÞ τþν μαρτυριþν. Iι' αýτδ χαß τρÝπει μÝ τροσοχÞ νÜ χρτ7σιμοτοιεß Ζανεßò τδ rci-μενο, üτωò συνÝβαινε Ζαß τρßν δοOεΤ στÞ δημοσιüτητα,

Page 8: Τσιρπανλής Ζαχαρίας, Οι μαθητές του Ελληνικού Κολλεγίου της Ρώμης (1576-1700)

3\ Ζ. Ν. Τσιρταν7Þ

Coliegio_ Greco» (Anoniιla) τò,ý Ü,,,,,,ρ!ρ=ται στ,Þ δρι.,σ,ηριü;ητòι üρισμÝνων1ιüνο μαθι,;þι t;b;d"n, |, lδυJ'- Ιδ7τ ι. ,1ι *C*ialogo'λi ,l."ο,.ß " ,«ß,vescovi Ruienß>, ποý

^-εριλαμβιßνsι 6ρ-ωò ιαß .'ΕΙÞνεf &"ρ7ιò9εßò (ibideτπ, φ.204Ι').. δ) ΚατÜλογαò μαO,ητß'ν τοý Κολλ:γßου «"ir.,rti '"üιßοΙ;"ßΙ'ß;ο;α".,

9 215Ι 216r ). ε)«Βτενε apologia clella ιiusciia cli quelti che soio òtαιßρι]υ.αL ÞρΙ ColJcgio Cι,e-o» (Αηοτ,ιηαΙ, τα\ ÜιαρÝρ:,αι στß δρασ:ηριü-.l*: ;"}rß' ιº9,1,*,^:ο','lο,ιýlιΖτοò (ib:dpn1 φ, 251., 2;7',;ι. ο-.1

_π ((ιιιòιοfιò υοΙιρg]| Uιdp.o,Jn ò cregorio λΙJl. Ροηιßtßòο λtarimo,

Romae_ insiiiýi>, ^-οý

περιλαμβÝναι .Ü, |"οrrÜ, χηρßr.ηρrü-rrß, .7, Ιο-ορßαò τοδ Κολλεγßου, &λ,)Ü γ,σ,ß ß*"υrrθò βrο.γραφLrò ^-ο»,ßυ μηΟηrαυ, ,αοο'ξηlÞ"γ, δσο χαß, ΡουθÞνων χαß ¸λληνοιτÜλÝν. Συν-Ü-rι"ηò .ßlò",,ο"ορß«òαýτß,ò.εΤllι ü ßησουΙτηò Giuseppe Rοòcο νοΙρß. ποý ýr.ηρÝr;;.

".υ'Κ"^r;-γιο Ýπß,24 χρüνια χαß &ποπερÜτωσε τü Ýργο του ο"Ü 17'ß8. Τü χ.φJγρr,φοδι«τηρεßται στι 4,CC] τ, J0, φ, Ι" ΙδSΓ ß :Φ, lalr- 2òιι'ιr_ ?ß'lεr*-νÝò χρονιχü γιÜ τÞ ßστοριιÝε τ,ýl,εò ταý ºδρýματοò χαß "δν μαθÞτδν του,

χ:: γρÜfτηºò Ýπßσηò Üπü ßησουßτη :τατÜ τÜ τÝλη τοý 17ου αß. (στÞ Vallicel-]]αηα - }οπ.jο Allacci, τ, 5!, φφ. 1Ι - 106ν Þ σσ, L - 2Ο4)3, η) Σýντομεò

9χΙο*ßιγ': σημ;ιþσειò γ,ι.δ μεγÜιο Üριθμδ μαOßlτþν ουυ"ß.ουμÝ ο.δ Ýργο«υι tιηΙεsιθρ (Jnc,donialis θlqul. Οιß, ηΙαΙß, pcrpolua .onSenSionp» ιòßÞ-).η θ85 - θθ6) τοδ π;ρßφημου Χιο,τη, μαθητÞ ;r,ßοßò .ου Κολλεγßου, ΔÝοντοò¶λλατßου. Τδ βιβλßο αýτδ Ýχδüθηχε στÜ 1648 (doloniae eg"ip|irr".1

""ι

.. _ l_,Σ τÞ,ν jδιχ,π ηγÞ |ΛCα, ,τ

Ι,) ýτÜριαν| γ-η-ß Üλλα ݾ¾ραφα, μLκF,üτεγ)ò ßσ(ýò ÜξLαò,

1ßΥΨ::"ß, Ι' "] τ,1 σ:σ 9,2, Ι,|0| ι Ιο\,l.,υ:,Þ" "Αι οιοòßιΙ οιι, "οι,,ηηß,'ο, οι.ιιηß:ιι _º.::ι:.ò,",γ*:"_ο

ι _]to

ιη d l.." ßο ριιοòοfιυLtο», τοý γρÜφτηΖε γýρω στÜ τ64ιι (3τωò-'ºΙº

"*-".l.Υ«.] ο L, ΚοιυΙ \"l(;ioj ,εl.ιογραφο οημ,ß,,1,d ογlιßτü αγγ*στογ στd

φφ lJU' jJbv 3ρßοΖ:ται Þ ι,|;ρ'α'ßοη. ιΙ |'. òΙτΙυ dnl aοΙΙ,òßο ι,ι,τ,ο iJ lj αηηο1628) òοÞ υηα bleve inΙolmaiione ne] fine clle ,ηο.ι... ..,n,i'fu,*iü ßοßßο'ο '"υ"τυοòο e Þοη ßÞυιß]e, òοιηθ ποΙιß dßòοηο,, (Λnoιιiιna) φφ.l3b" 1Ι;;; Ι",.ßrο"-ο-ΖßοÞε dello siaio dòl Collegio Gιeco laLta Ι;οηηο ιεßε,,'1,ιηοηß."ß" a"«ie.*", -α

ߺººº:º ":],oq--!o1 ο; ραOητß, ιÝλ,τνιΖÜ - λαιι,ιΖß),,ß ε", J_ι,.TJß"ι, g"1::)]ιαηοι, :,:ι,Ýσ-Εριτ ιποισμü (disciplina), στδν &9ιθμδ τþν μαθlτþν (στÜ 163s

1º-:ß"ι_.,", :: _rj] φ ι75τÞ,, Dih"d dpι cον"|,,ο d,i ΡΓ, d"]ia ιοmραòηßα 1.αυl.σοLιτυνJ ,οÞΙτο |'α,.ι-3 di Lconp \l,dLio,.h" Ιdmρηι.ι\dòß d' Ved"rÝ.ii τ urcrodιΒ]ß α]υηlß ridollo α \eºi',, (γωρ:òÝ.ο.),

_^2. IιÜ τÞι «'ΙστορßÜ» αßτý βλ, χαß ΤσιρπανλÞ, Οß }ιtαχεδüνεò σπουδαστÝò,

σ, 69 σημ, 1,6που ιαß βιβλιογραφßα,

,3, Κα; γιÜ τδ Χρονιχü αýτü βλ, ΤσιρτανλÞ, 6,--,, σ,69 σημ, Ι, Καß γιÜ &λλεò

ληρüγραφζ τηl ßò οlετιιÜ μΙ ßν ßGτο,;ο τοß Ι{ολλ.γßο" ρΙ, "..ι "Cii iiio'koro-ι€γSκιJ, LcsΓremicrs tcmp§ de]'hisioire du CοΙΙÝgε GIeo de Rοηºε (1576-1622),«Sioudion» 3(1926), ÜρßOμ. 3, σ. 86 - s9.

Οß μαθητÝò τοß ¸λλην!/,οθ Κο),λεlΙου τÞò Ρþμηò 35

ο,òατι"ßι Üναr?Ýρεται σÝ 6σουò Üποφοßτησαν τδ &ργüτερο ιßò τδ Ýτοò αýτül. θ)

ΙΙιü Üνα),υ.ιταδò στß,ò τληροφορßεò γιÜ τÞ δρÜση Üριετþν μαθητδν τοß Κολλε,

γßου ε7ναι ü Pieiro Pompilio Rοdοßλ, ΙßαΙοgταεòυε, &τδ τü San Benedeiio

<ß,ò ΙΙι},υ,ρρ!"αò, ποý τιι'αü.δò διετÝλεσε μαθητÞò τοß 'Iδρýματοò (στÜ. χρüνκιß718 172θ)'. Στδ βιβλßο του <<Dell'origine, progιesso ε siaio pleseniΘ

ßιεΙ ιßßο greco ßη 1ßαlßα» (τüμ.3, Roma 1763) Üφιερòßνει τÜνω Üτδ 70 σε-

λßδεò γιÜ τÞν ßστορßα τοδ Κολλεγßου, τοýò μαθητÝò χαß τÞν Ýχχλησßα τοδ

¹γßου ¶θ«νασßου (σ. Ι46,220). Οß πηγÝò ποý 1.ρησιψατοLηοε ü Rοdοßλεßναι Ζ,υρßωò τÜ- σ,χ"ετιχßι. χρονιχÜ ποý συνÝθεσαν οß 'Τησουßτεò3 (βλ. πιδ πÜνω),

¶λλÜ μüνο ι,σ-τÜ. τÜ, τÝ},η τοδ περασμÝνου αßþνα οß μαθητÝò τοý ¸λληνι-

Ζ,οδ Κολλεγßου θÜ βιογραφlθοßν χι.τÜ τρ6πο αýστηρÜ Ýτιστημονιχü, 7,ωρßò

Üπολογτ;τιΖÝò διαθÝσειò, μÝ συνδυασμδ μαρτυριδν Ýπδ τοιχßλεò πηγÝò. flρü-χαιται γιÜ. τÜ τüσο ÝνδιαφÝροντα ριογραφηιÜ σηψενþψωτα ποý συυÝταξε ü

διιß,σ,ημοò Γòtλλοò Ý7.ληνιστÞò ýmßΙε Legrand χαß τÜ ^-εριÝλαβε στδ Ýργο του

Bibliographie IIetlünique (17οò οιß. τ,3,4,5, Paris {tθ5, 18θ6, Ιθ03).

ΦυσιχÜ ü Legrand ÜναφÝρετòιι στοýò "Ελληνεò μαθητÝò, ποý διòιχρßθηχαν

μετÜ τÞν ÜποφοßτησÞ τουò, ιιοòθþò Ζòιß σδ μιχρü ÜριOμδ ¸λληνοτταλþν, Δδν

ιι&ιετ βÝβαια λüγο γιd, τοýò ΡουθÞνουò, 'LΙ συμβολÞ τοδ Legrand στÞ γνω-

ριμßα τδν ¸λλÞνων χυρßωò μαθητþν ýτÞρξε θετιιüτατη, γιιιτß χρησιμο-ποßησε τδ Üρχεθο τοß Κολλεγßου4, τοýò χþδιχεò τÞò Vallicelliana χαß τÞò

βιβλιοθÞχτ;ò τοý Βατιχοινοδ, ιαθþò ιαß Ýγ,γραφα dιπδ Üλλα ßταλιχÜ χαß γαλλιτÜ

Ι. ΟΙ «'ΑναμνÞσειò» τοý ¶λλα;ßου, ατδ τÞ μαθητεßα του στδ Ι(ολλÝγιο, ε7ναι Ýτß-σηò ÝνδιαφÝρουσεò γιÜ τÞν τερßοδο 1600 - 16Ι0, Εßχαν Üρχßσει νÜ Ýχδßδονται Üτδ τδ Ρ.cipIiano vagaggini, Loone ΛΙΙαΖßο, Rjcordi d€8li αηηß passaii αΙ col-legio Gιεòο (1600,1610), «Σýνδεσμοò» (geonaio 1939, Rοmßι), σ- 23 - 25, ΔÝν βγÞ-ια| ýμωò ý.),),α τεýιι τοδ τεΡιοδιιοý, ιß Ýτσι Þ üτοχλÞρωση τÞò Ýιδüσεωò δÝν Ýγινε, ΤüÝρ^γα, τελοιý,, ÝχδüθηΖε &τδ τδν ΡΙ,ιßΙßρ Ρ. AIgenti, TIre lleligious r\{inoriiiesοΙ chios, Je\ÞS And Ιιοηαη CaΙholics, cambridge ι970, σ, 468 - 179. ºλλÜ δυòτυχδò

Þ ε,δο6η αýτÞ Ýχει τüσα σφdιλγιατα ιιαß παρανοÞσειò, ΙΙστε,,ιÜπατε νÜ ιαταντÜ Ýτιχßνδυν1

Þ 7ρτlο,μοιοßηση τηò,

:, ΓιÜ τÞ ζωÞ χαß τδ Ýργο τοθ Ρ, Ρ, Rοdοßßι βλ, CßιßΙΙο KoIoiθyski j,

Qualchθ cosa su Pieiro ΡοmρßΙßο Rodotλ, Ια sua Jamiglia e Ια sua ραßιßα, «ΒοΙ-lcitino della Badia Gleca di GιοLtαΙετιαßα» 4(1950) 236-215, -GiuseppeΓeτιαιß, νßßa ita]o - albanθso ÞeΙ '?00, υηα ν€ιßeηΖα di diritto bizantino trarVL ΒeΙΙιιSοß e Ρ, Ρ. Rodote, αýrüθι r8 (1θ6rι ) 37 - 84. *IVIari ο Β οτιθtßß, ΡßeßτοPompilio Rodota e Ια sua «Sioria del τßtο greco ßη Ιtalia», στÜ Αßßß del 40 CongΙessoStorico Ca]ablese, ΝαροΙß ι969, σ, 31,3 - 363.

3, R ο d ο ß ßι, De]l' origine. ,,, τ. 3, σ. 161, 169, 163 (6του μνεßα τþν σ7ετιΖ;ντηγþν ),

4, ºνÜι.ι.σÜ στÜ, ιατÝι},οιπÜ του σòßζονται σÞμερα φιßιιελοι μÝ δαχτυλογραφτ;μÝνα

Üντßγραφα ÝγγρÜφων Üπδ τδ Üρχεßο αüτü' βλ- Φιλßττου ¸. ¹λιοý, ΙΙροσθÞιεòστÞν ÝλληνßχÞ βιβλιογραφßα, Α, ΤÜ βιβλιογραφιχÜ ιατÜ}oLτα 1οý Ε, Legland )ιαΙ τοθ

Η. Pornot (Ι5ß5 - 1799), ºθÞνα 1θ73, σ, 14 - 15.

Page 9: Τσιρπανλής Ζαχαρίας, Οι μαθητές του Ελληνικού Κολλεγίου της Ρώμης (1576-1700)

36 Ζ, Ν. Τσ.Ρ^-ανλÞ

Üρχεßα-. Βασιι:Þ þσ;üσο Üδυν«μßα, τοý χΙ ü θδιοò ü Legrancl Þν εßχε Üντι-ληφθεß, τδν παραπÜνω βιογραφιιþν σημειωμd-των, ταασ-lι-Ýνετ Þ μÞ χρησιμο-ποßηση τδν Ýγγριßφων τοθ Üρχεßου τÞò ΓΙροπαγÜνδαò. Τδ Üρ7,εßο αýτδ δÝνÞταν προσιτδ γιÜ τδν Legrand Ý:ιεßν1 τÞν Ýποχ.ß,,l. 2ß*.,ü« ü πλοýτοòτοδ &ρχεßου αýτοδ εßναι &νοιιτüò σÝ 6λουò τοýò ÝρευνητÝò. ''Ετσι εßχαμε τÞνεýιι,αιρßα νÜ. βροýμε τλÞθοò Üτδ νÝεò πηγÝò γιÜ τοýò μòιθητÝò "οδ

Κολλ.γßουστδ Üρχεßο τÞò ΠροπαγÜνδαò. Παρþλληλα, Ýρευνεò σÝ ?)_λ)ια &ργ,Üα τÞò'Ιτα,λLαò εlναι &ταραß,τητεò γιÜ νÜ üλοΖληρþσουν τδ Ýργο τοß Legrincl, τδ üποßοÜ,σφαλþò πρÝπει νÜ ταρουσιασθεß ψÝσα σΕ δια"φορετιιÜ τα,ßßσια, ΜÝ αýτÝòτßò προοπτιι"Ýò Ýχω Üπδ χρüνιιι συγχεντρþσει ýλιΖδ γι) χÜθε μαθητÞ. ¸λτß-ζω ü χρüνοò νÜ μοδ ÝπιτρÝψει νÜ τü παρουσιÜσω Εσα γLνατ,ιι πιδ dρτια,

ΤÜ βιβλιογραφιχÜ χαß Üρχειι.,ιÜ, δεδομÝνοò μοý ÝπιτρÝπουν πÜντωò νÜμνημονεýσω τοýò πιü Ýτιφανεßò μαθητÝò τοδ 'Iδρýματοò, συρ-περιλαμβd,νονταòιαß αýτοýò ποý οß χρονιιτογρÜφοι τοθ Κολλεγßου χα,ρòιιτÞρ,,σα.ι ÜποστÜτεò ÞÜντιδραστιχοýò. ΣÞμερα, ýστερα Üπü τÝσσερειò αßδνεò, μποροδμε χωρßòφανατισμοýò νÜ Üντιχρýσουμε χαß τοýò μαθητÝò Ýχεßνουò ποý Ýφυγαν Þ διþ-γ3τικΦ &πδ τδ ΚολλÝγιο, ÝπειδÞ δÝν συμφωνοýσαν μÝ τÞ γραμμÞ τÞò τüτεΚαOολιτÞò ¸ι,ιλησßαò ιßò πρüò τÞν Ýνωση τþν Χριστιανδν. ¸ μjρφ.οη6μωò ποý Ýπß χρüνια τÞραν στü ΚολλÝγιο 0Ü τοýò βοηθÞσει νÜ προσφÝρουντολýτιμεò ýπηρsσßεò στü Ýθνοò τουò.

¶πδ τοýò "ΕλληνεòΖ λοιπüν Üξßζει νÜ Üναφερθοδν οß, ταραιÜτω, ιιατÜχρονολογιιÞ σειρÜ, οß üποßοι ÝνδιαφÝρουν τüσο τÞ νεοελλßlνlι,.Þ ßστορßα, στδντολιτιστι]τδ τομÝα, χαß στßò σχÝσειò μÝ τÞ Δýση, 6σο χαß, τÞ νεοελληνιτιÞ φι-λολογßα.

ΓιÜ τüν 16 αß.Κορτ,jσιοò Βρ*νÜò Þ Τουσοýρηò (1576- 1585)3, πρδτοò μαOητÞò τοθ

Κολλεγßου, ÝφημÝριοò τ!ò ÝλληνιτÞò Ýιχ\ησLαò τþν ºποστüλων ΠÝτρουγαß ΙΙαýλου στÞ ΝεÜτολη χαß χαOηγητÞò τß,ò Ý),λ.ηνιιÞò στδ Studio Pubblico τÞò θδιαò πüληò. Κωνσταντθνοò Ιºατρßιιοò (1577-1580), ÜνθρωτιστÞò,λüγιοò, Üντιγρσ,φÝαζ )ßωδßχων. ºωÜννηò Σωζüμενοò (1578 - ; ), διδÝσχαλοòστδ ΚολλÝγιο, γιατρδò στÞ Βενετßα, ΠÝτροò ¶ριοýδιοò (157S - 15θΟ), üτρδτοò μοιOητÞò τοý ºδρýματοò ποý πÞρε στ} 15θ1 τü διδαχτοριχδ δßτλωμα,συγγραφÝαò θεολογιιδν Ýργων, μισσιονÜριοò τÞò ΚαθολιχÞò ¸ιχλησßαò στÞ

Ι, Πρβλ, 6σα ÜναφÝρει ü ßδιοò ß Ε. Legrand, Bibliog,Iaphie }ΙòΙlÝÞßqυθ, 17οòαß., τ, 3, Paris Ι895, σ, 291, 294.

_ 2, ΒιβλιογρÜφßα ιιαß &ρχει,αηÝò τηγÝò, πOδò χαß τερισσüτερα βιογραφι:τÜ, γιÜ τδν

χαθÝνα Ü^-δ τοýò μνημονευüμενουò Ýδþ, 0Ü τεριληφθοßν στÞν Ýρτòßσßα "",ß

!-,μαß. α"ιιαηü,

3. ΣÝ ταρÝνOεση τεριχλεßονται τÜ χρüνια φοιτÞσεωò Þ τενι)lÜ ταραμονßò στδ 'º-δρυμα,

υß μlοη:ò: oJ ιτλ,ην,:οι l\o.?/cyιol :ηò rL γ,,ηζ

Ρωσtι χα.Σ στÞν Πολοινßα. ΠÝτροò - Πα,ß).οò ΚολÝτηò (1580 - 1601), ra-τtιαò ÝτLσχοπαò Χερρο,ιÞσου ΚρÞτηò. ΠÝτροò (Πòιχþμιοò ιιαß ΠαρθÝνιοò)Δοζαρßò (1581 - μετÜ τδ 1585), διδ{σlα),οò στÞν πατρßδ;ι τα,ι τÞ ΖÜιιυνθα,ßεροιιÞρυι,ιαò στÞν ÝιιλησLα τοδ ¶γßου Γεωργßου Βενετßαò, διδÜσχαλοò τÞòÝλληνιχ!ò σ7ολfrò Βενετßαò, Ý^-ßσιοτοò ΖαιýιOαυ - Κεφα-λληνßαò. ºωΙννηò -λ,Ιατθαßοò Καρυοφýλληò (ß583 - 15θ6), τιτουλιΙριοò Ýπßσιοποò ºχονßου,ι,αθτlγτlτ,Þò στδ ΚολλÝγιο, φαν.ζτι}.δò ýποστηριιτÞò τÞò ΚαθολιχÞò ¸χιλησßαò,συττΡαφÝΦò θεολογιχδν Ýρ.lων. Γεþργιοò ΜοσχÝτηò (1583 - 1595), τ,αθη-

γητÞò στü ΠαναπιστÞμιο τÞò ΙΙßζαò, ÝστÜλη σÝ διτλωματιτ,.Ýò Üπασταλ.Lò Üπδτδν ΝΙεγÜλο Δοý>ια τÞò ΤοσχÜνηò. Γεþργιοò Τρüμπαò - ΔÜσιαριò (t583 -1594), διδιßσχαλοò στδ μονòιστÞρι τÞò Groiiaferτaia, στÞν Καλαβρßα χοιß,

τÞ Φλωρεντßα, χαθηγητÞò στδ ΓΙοινεπιστÞμιο τßò ΙΙßζαò. Στυρßδων dellaBionda Þ Βλüντοò (1584,1592/3 ;), χαθηγητÞò τÞò ÝλληνιτιÞò στÞν τοι-τρßδα του τÞν ΚÝριυρα. ºωÜννηò ('ΙγνÜτιοò) ΝΙενδüνηò Þ Μινδüνιοò, Þ χαßΣγοýτα,ò (15Ε6-15θ9), διδÜσχαλοò στÞν τατρßδα του τÞ Χßο, μητροπολß-τηò Τρßπεζοδντοò. Φραγιι.ß,σιοò ΚüΖ.Ζοò (1587 - t602), διδιßσιιαλοò στÞγτατρßδα του τÞ ΝÜξο τα[ ιαθηγητÞò στÞν ΠατριαρχιχÞ λl[εγÜλη τοý ΓÝνουòΣlολÞ στÞν Κωνσταντινοýπολη.'ΙωσÞφ "Ατσαλοò (1588-1600), χαθη-

γητÞò στδ μοναστÞρι τοý S. Salvaiore ιαß στδ ΠανεπιστÞμιο τÞò ΜεσσÞνηò,

μÝ Üξιüλογη δρÜση στÞν Ýλληνο - Üλβανι)ßÞ Ýνορßòι τοý ¶γßου ΝιιολÜου στδΠαλÝρμο.'ΙωÜ,ννηò Δημησιανüò (1588-15θθ), ÝτιτυχημÝνοò διδÜσχαλοòστÞν πατρßδα, του τÞν ΚεφαλλονιÜ, μÝλοò τÞò Accademia dei Linoei τÞò Ρþ-μηò, μÝ Üχτινοβολßα στοýò πνευμοζτι}ßοýò ιýχλουò τÞ6 ºταλßαò ταß τÞò Γòιλ-λßαò, διτλωμÜτηò στÞν ýπηρεσßα διαφüρων Þγεμüνων, Νιχüλαοò ¶λεμÜνοò(1592-160θ), λüγιοò, ò?,νθρωπιστÞò, διδιßσχαλοò στδ ΚολλÝγιο. θωμÜòΙºολßτιοò Þ ΓΙολßτηò (15θ2-15θ7), ßησουßτηò, ßεραχÞρυιωò ιΖαß, ιαl)ηγητÞòτδν ÜνOρωπιστιιδν γραβμÜτων στÞν Αýστρßα. ºω&ννηò Σωζüμενοò (1592 -1,602), διδιΙ,σχαλοò στδ ΚολλÝγιο, διευθυντÞò (praefecius) τÞò Μαρχιοò-νÞò ΒιβλιοθÞχηò τÞò Βενετßαò, τριτÞò τδν ýπü Ýιτδοση βιβλßων στÞ J3ενετßα.Νιχηφüροò Ι'Ιελισσηνüò (Μελισσουργδò) (15θ3 - t5θθ), ÝφημÝριοò τÞò Ýλλη-ιι\ò ÝχχλησLαò τþν ¶ποστüλων ΠÝτρου χαß Παýλου στÞ ΝεÜπολη, μητρο-πολßτηò Παροναξßαò, μÝ Üξιüλογη δροιστηριüτητα στοýò τολιτιι,.οýò ιýχλουòτÞò Γαλλßαò ιαß τÞò ºσπανßαò, λωτLνοò ÝτLσιαπαò τοδ Κρüτωνα. "Δφησε

φιλολογιιδ Ýργο üχι ιαß τüσο εýχαταφρüνητο. 'ΙωÜννη6, ΔεονÜρδοò ΠατÝò(15θ3 - 1603;), ταθηγητÞò τßζ ÝλληνιτßÞζ στÞ ΜεσσÞνη. ΚωνσταντßνοòΣοφßαò (15θ3-t603), δßδαξε στÞ Βενετßα, &ιαζÞτησε τÞν τýχη του στÞνΠορτογαλßα χαß'Ιστανß«, ßjπου συνüδευσ5 τδν γνωστδ μητροπολßτη Δαρßσηò -Τρßχιηò Διονýσιο τüν (<Σχυλüσοφο». ΣυνÝγραψε ¾ρΦψψααLγ,Ü, γ,αΣ συγταγ.τιτιÜ,Ýργα. Γεþργιοò Βουστρι5νιοò (]Ι5θ5 - ]Ι610), ßησουßτηò, ιαθηγητÞò φιλοσο-φßαò ιαß θεολογßαò, πνευματιχδò τþν ¸λλÞνων στ}ρ Ξιι"λησßα τοδ 'Αγßου

Page 10: Τσιρπανλής Ζαχαρίας, Οι μαθητές του Ελληνικού Κολλεγίου της Ρώμης (1576-1700)

3^ Ζ. Ν, Τσιρ^-ιιν),Þ

ΠÝτρου τÞò Ρßηιτlò, μεταφρα.στÞ_ò στÜ ÝλληνιΖÜ λατι,νιιδν θεο7,ογιχþν Ýρ_γων. ¶λÝξανδροò Χσ,ραινtτηò (15θ6 ß605), διδÜιτοραò τ|ò ,ιαψιιÞò οτδΠανετιστÞμιο τÞò ΙΙιΙδοβαò, δ:ιJιür": στÞν πττρßδα .ου'.ßυ Κρ.Þ"η. λ,ογÝ-νηò ΠαραμονÜρηò (15θ6, ß610), λüγι,,ò, ια0 η.γ.ητÞò "ßò ;τßηυ,*Þò ο.αßσπανιχü ΓΙανεπιοτ Þψια τÞò ΣαλαlιÜντι.

ΙιÜ τδ α'μισü τοý 17ου αß.ΛÝων ¶λλÜτιοò (1600-1610), ü σπου§αιüτεροò ßσω; φι).üλοlοò τοδÜπüδημου Ýλληνισμοδ τοý 17ου αß,, δ.ι.ιδò Ο-οτ;γοò ß«.υ,αßρΙ νιι,ò, γιατρüò,συγγραφÝαò θεολογιτιþν, φιλολογιΖδν, ßστοòιΖþν, λοογρ«φιηδυ χ.Ü. Ýργω.,ι(σÝ ποιητιχδ χαß, τεζδ λüγο), χαθηγητÞò .Þa εΙΙ,η.,',r,ßr' οrß Βοr,,.ουü, δι.υ-

θυντÞò τÞò βιβλιοθÞΖηò τοý Βατιχανοý (primo cusLode òΙεΙ]α Υαßßòαηα ecameτiere d'onore), ¹λÝξανδροò 3_ασιßüπουλοò (1600- ;) ρ_Ý Üξιüλογηδραστηριüτητ« ýπÝρ τÞò Καθολιι! ò ' Εχν)ιησßαò στδ''¶γιον l'bp"a ,*ι

",rα.,νησιωτιχδ ÝD,ηνιιü χþρο. πρüχειται γιÜ δüαστηριüτηττ ποý ηραηüι'Ι,rοα ιοßθÜ προχαλÝσει ιαΙ στδ μÝλλον τü Ý,,διιφÝρον .αυ' ßοrüρ,,.δ.,. lιßρrοò κürr,_νοò (1600 .199ε 'Ι,

διχηγüροò στÞν τατρßδα -ου.ß1 ΖÜ"υυθß. ΕýστÜθιοòΠατελÜροò (ß600 - 1606 1), ßατροφιλüσοφüò

"ου Π«υ.,rι'ο"ηfßüυ τÞò ΙΙÜδο,φßll τ*le,"ε στÞν πατρßδα του τü ΡÝθυμνο. θεüφιλοò Κορυδαλυýò (ß604_1608), Ýτü τοýò πιδ σπουδαßουò νεοÝλληνεò φrλοοüφαυò ψÝ .rρrl*r" ,ι*",νοβολßα

*στüν βαλχαιιχδ χþρο, στòιΙ,Üρχ,ηlò .ηß Ιtο.ριr,ρχι,"ηò Ü.r;^ηa ",ουΓÝνουò ΣχολÞò στÞν Κωνσταντω,οý,τολη_ Ι'ραγΖßσΖοò τρßμη, 1ßüüß - Ιοια1,

διδÜσχαλοò σι:_l{ολλÝτω, χαOηγητÞò οrδ Π «υ.,rι'ο.Þßιο '.ßa'

θ ß'ß*a 'r"*""ηaΚωττοýνιοò (Ι605 - 1613), διδÜχτοραò .ßò ßο"ρ,*tl:ò

".;' ß«",.,".1μ," "ηòΠιßδοβαò,

.τιαOηγητ,Þò τÞò ÝλληνιχÞò ,,ιαß τßò φ,ι,ι,,οüλφLιò ο"ü πüυυr,,ο.Þμ,ο

τÞò Μτολüνια, χαOηγητÞò τfrò φιλοσοφßαò στδ- Ιl ανυπιστÞμιο -,Þa lΙαε"β«a,συγγραφÝα.ò &ξιüλαγω,ι νεοαριστοτελιχþν φ[),οοοριΖßß,ν εργr", 'θ"ρμιò

7rο-τριòΔτηò, ßδρυτÞò τοý περßφημου_ Κωττουνι«νοδ ß(οu.γßου στÞν'ΙºÜδοβα,¸ρμüδωροò Reggio (1605 - 1613 ;), ßησοι,ßτη,, 1.ιο,;,ου;ριο,. ,.ü,ß δ,δ,ßο"ο,

^:' ".::^:η"Ιº.¾Ο Αßγαßου, συγγραφÝr,ò δ,οφßρ.» Ýργ.υ. Ν.üφυ"οò Ροδ,νξ (1607 - 1610 ), χαθηγητÞ ò σ,τδ ß,σπα,ιυιδ Πrυ.z"ι'οrßμ,ο τ:Þò 'Σαλαρ,Üνχ.α,

μισσιονÜριοò χαß διδÜσιαλοò στÞν Πολωνßα ηr,ß "ßυ Ι)Ηr..ι'ρü,

διδÜσχαλοòτþν )Jταλοαλβανδν στü Mezzojuso, συγ^γρòιφÝσ-ò πολλδν θεολογιιδν - ÝΖ-

, λαßχευτιιδν βιβλßων. lΙÜριοò Δßμαò (16lt - 1625), ßησουßτηò, ψισσιανÜ,ριοò χαß διδÜσιαλοò στÜ ÝλληνιχÜ νησιÜ τοδ ,Ι;γ"Ι"",

""γγρ«φ; )ò ÝιηΧη-

.σ.ιαlτιχþ1 Ýργων. ºÜιωβοò ('Ιερεμßαò) Βαρβαρßγοò 1ßοΙα'-' ßΟßΖ1, μη"ο"-πbλßτηò_ ΙΙαροναξßα6, μισσιονÜριοò τÞò Καθολιχßò ;ΙJτιλησßα,ò στÞν Πολωυßα.Λ::ιÜηδ* ΦιλαρÜò (1613 ;- 161?), γνωστüò

' δ,ττ,ωμj.ηò' ü.η" Ι-ηrυοßο

τοß δοýια τοý Νεβδρ ΚÜρολου Γο,ιξÜγα χσ-ß τοθ δοýια τÞò ΠÜρμÜò Odoaτdo|arles3, θερμδε πατμþτηò τοý.ßνειρευüταν

"Þυ Üηοr|η«ξη «υ'"ουρ"ι'rο;ζυγοý. Καν&χιοò Ρþσηò (L6I4- L622), γυ.ο.δò μ,σοιουÜρ,οò ü.ηυ Κ.υο.ου.,-

Οß μιιθητÝò τοθ ¸λ),η,ιΖοý Κολλ:γßòυ τßò Ρι]:μηò 39

ιαýπαλ,η ι.α-τý, τÜ, πρþτα γρüιια τ'τ,ò τατ9ιαρ7Lαò τοý Κυρßλλου ΔουΖÜρεωò.

ß\ΙιßρΖοò Βρυ;üò (1615 - 1625 ), στοßιδασε ßq,τ?,,ιÞ στÞν ΠÜδοβα ,,ιαß Ü-σι,:ησε

τδ Ý^-ιßγγελμα τοδ γιατροß οτÞν τα;ρßδα του τÞν ΚρÞτη. Σßμων Πüρτιοò({6{5 - 162θ), διδ{ιτοραò θεολογßαò, φιλασαφßσ-ò χq-\" j,ατΡιιΙ,ò τοθ ΓΙαν:τι-οτ"ιlψLαυ τÞò ΝΙπολüνια, ιαθηlητÞò τ},ò €),},η,τιν-θßò στδ Παρßσι, συßlραφÝαò

ισ,ß. Ýι-δüτηò 1ραψματιχ"ηò ια,ß λsξιχοß, Νιχüλαοò Κοýρσουλαò ({6ß6 - 1625),

διδÜσχαλο_< ,.:ηò },Ü,|ινLrι:ηò στÞν ΚÝρχυρα, λüγιοò μÝ Üξιοσημ:ßωτο συγγραφιχü

Ýργο. Νιιüλαοò Ι,{αρταλÜοò (16Ι6 - 1626), διΖ-ηγüροò *ο' ««rrηυr"οr»'

στÞν πατρßδα του τÞ ΖÜχυνOο. ºd,:ιωβοò {Ýδιιοò (1616,1625), Ýπιτυχηρ,L-

νοò γιατρδò στδν ΧÜνδ«χòι τÞò ΚρÞτηò. ΔαιιρÝντιοò Ιlüρτιοò (1616 - 1625),

<(§òιßßßοιε» στÞ βιβλιοθÞχη τοδ Βατιχανοθ, συιτÜιτηò τ.òιταλüγου βιβλßωντÞò βιβλιοllÞχηò αýτÞò χσ,Σ Ýιιδüτηò. Γεþl,γιοò ΣÝρρ,Ζò (Ι616 16iC), διδÜ-σ)/.α)\αò σα,h ΝÜξο, τÞ Χßο, τÞ ΖÜχυνθο, ποιητÞò r,.ai ρÞτοραò, διΖηγüροò (dπü-

φοιτοò τοθ Πανεπιστημßου τÞò ΠÜ"δοβαò). ¶νδρÝαò Περτ,(ιβÜληò (1617-1,628),

ßησουßτηò, χα0,4γηττ)ò τþν Üνθρωπιστιχþν γραßτμÜτων στοýò νsαροýò ßησουß-

τ:ò στü fΙ«λÝρμο. Φρα,^γι,Lσ>ιαò Gozzadino (16ΙΕ t625), λα,τΔιοò, Üπδ τÞ

Σßφνο, λατßνοò Ýπtσιαποò Ζ,ιχýνθαυ. ΜιχαÞλ ΚορÝσσιοò (1619-1626),τòρLφτροò δι:ιηγüροò στÞ Βενετßα. ΠαντελεÞμων (ΓΙαßσιοò) Λιγαρßδηò(1623 - 1635/Ι641 ), περßφημοò διδÜσιιαλοò στßò παραδουνÜ-βιεò Þγεμονßεòιαß στÞ Ρωσßα, Ζ,ανονολüγοò, ÝτLσχοταò ΓÜζηò, συγγραφÝαò νομοιανονιχδνÝργων, διδαχδν, Ýρμηνειδν ι,λ, Νιχüλοòοò Ρþσηò (t62rr-1634), διοργανω

τÞò Ýλληνιχοý σχολεßου στδ "Αγιον "Οροò. 'Ιωαννßιιοò Διüδßοò (),ßγο πρßνιßτδ τδ 1626), μητροπολßτη< Βεραl"αò ιαL πα-τριÜ-ρχηò ¸λεξανδρεßαò (1645 -{657). ºωÜννηò - ¹νδρÝοιò Σταυρινδò (1626-Ι633), βιβλιοθηιÜριοò τÞòπατριιρχιχßlò βιβλιοθÞιηò στÞν Κωνσταντινοýπολη, ÝφημÝριοò τßζ ÝλληνιrßζÝιαιλησLεò τοý Διβüρνου, συγγ9ιφÝαò Ýρ^γου τιωτÜ, τοý Θ. ΚορυδαλÝωò. Δη-

μÞτριοò Φαληρεýò Þ ΚυριÜχηò (1627-1630), ια()ηγητÞò τÞò ÝλληνιχÞc

γλιΙτσσαò χαß Ýτειτα τÞò ßατριιßlò στδ ΙΙανεπιστÞμ-ιο τÞò Ρþμηò. ΓεþργιοòΠατελÜροò (1631 - 1638), σποýδασε ßα,τριιÞ στδ ΠανετιστÞμιο τÞò ΠÜδοβαò.ºερþνυμοò ('Ιλαρßων) ΤσιγÜλαò Þ Ι(ιγÜλαò (1635,{6118), μισσιονÜριοòιαß, διδÜσχαλοò στδν Ýλλαδιχδ χδρο, διευθυντÞò τοý Κιυττουνιανοθ ΚολλεγßουστÞν ΠÜδοβα, &,ρ7,ιετß"σκοτοò Κýπρου. ºωÜννηò Τσιγιßλαò Þ ΚιγÜλαò (1635 -1647,;), διχηγüροò, χαOηγητÞ< τÞò ΛογιιÞò χαΙ, Ýπειτα τÞò Φιλοσοφßαò στδ

ΠαναπιστÞμιο τ!ò Πιßδοβαò. ¶νδρÝαò Βαλιßσιοò (1636 - 1645), στοýδασ"ßατριιÞ στÞν ΠÜδοβα ιαß Ü-φησε φÞ,lη þò γιατρδò στÞν πατρßδα- του τÞ Χßο.ΔημÞτριοò Πεπανδò (l636-t643), λüγιοò, συγγροιφÝα,ò Ýργων θεολογιχδνια). ßατριχþν. Κòιλλßνιχοò ΜÜνιοò Þ λΙtανιδò (1642-i6117), Ýπιτυ/.ημÝνοò

Ι, 'Λντιπρüσωποò δηλ. τßò ÝλληνιχÞò Ζ,οινüτητιò' γιιß τü Üνιßτατοβλ, στοý Λοýντζη, Περß τÞò πολιτιιÞò ι,αταστÜαεαò, σ. 126 - 128.

αýτü Üξßωμα

Page 11: Τσιρπανλής Ζαχαρίας, Οι μαθητές του Ελληνικού Κολλεγίου της Ρώμης (1576-1700)

Lo Ζ, Ν, Τσιρτανλ!

διδÜσχαλοò στÞν πατρßδα του τßß ΒÝρι,ιΖ, ΔlρÞτριοò Τοιγh,αò }1 Κ,,γÜλ,σ_ò(Ι642- Ι64J), ÜνÝλαβε δι^-λιυμιιτιΖLò Ü,ταστα),[ò στ,ßρ .Ισπ«υtσ,,,

ΒòγατLαχαß Κωγσταγτινοýπολη. ΒßΖτωρ Κ_ορυφσßοò ß, Κ).απατζαρ7ò (Ι646 - 1658),ßδρυτÞò σχολεßου στÞ Σινταρßν"η. Βασßλειοò Δαμιανüò (1646 - 1656), διδÜ-^.l1οραò τΤ]ò φ,,λασοφΙdò ιαΣ τ|ò ßσ"φιι|,ò τοý Πανεπιστημßου τÞò Πòßδοβαò,γιατρüζ στÞν ιοινüτητα τÞò Χßου. Γεþργιοò λΙουζιßλοò (1648 - 1655), διδÜ-^ιιτοραò α7ò φLλοσοφtα_ò ι<,αß τÞò ßατριιθρ στ.Þν ΙΙÜδοβα, γιατρδò στÞ Βενeτßα.

ΓιÜ τü β' μισδ τοδ 17ου αß.οß Üδελφοß ¶θòινιßσιοò τιαL'λιτþνωò ΚαλημÝραò Þ ΚωνστÜντιοò (1651 _

1660, 1662 - 1,666, ÜντLστοτα), γνω_στοß, ßδßωò ü τρδτοò, Ü^-δ τßf περιπÝ-τειÝò τουò στÞν Εýρþπη. ºοýλιοò Zibleiii Þ Ι(ιμ^-λÝτηò (1653 _ 1ü60), δι-δÜσιαλοò τδν Üνθρωτlστιιδν γρ«l,ιμÜτων στ.Þ ΖÜιι,ινθò,. Χριστüδουλοò Βοýλ_γαριò (1654 - 1662) , τριοτοπαπÜò Κερχýρ«ò ιιοιß ÝπιòυχημÝνοò διδÜσχαλοò,Γεþργιοò ΚαλλÝργηò (t655 - 1662), ßα,τροφιλüσο φοò, Üπüφαιταò τοδ Πανε-πι6τιμßου τßò Πιßδοβαò, γιατρδò στÞν ΚÝòιυρα. ºωòßννηò - ¶νδρÝαò (¹ρ-γÜ$,,αò) ΣτενLλα.ò (Ι655, 1660),,μισσιονßß?ιοζ τÞò ΚαOολιχÞò ;Εχιτλησßαòιαß διδÜσΖαλοò στÞν "Ι{πειρο, Ýπßσιαποò ΝΙουζαιιÜò ιαß ΣπÜτταò. ¼γοý-φριοò Κωνσταντßνηò (1656 - ß660), μι,σσιονÜριαò Þò ΚαθολιιÞò ¸χιλη-σιαò στÞγ ¸λλÜδα, ÜρχιεπßσΖοποò Δßβρηò χαß ÝπLσιαποò (ordinanie)στÞν ÝιιΤησß-α του 'Αγßου ¶θανασßου τÞò Ρþμηò. l'ßιχüλαοò ΚαλλιÜχηò(1656-Ι665), διδÜσχαλοò ιαß διευθυντÞò τοθ Φλαγγινιαγοß φροντιστη-ρßου τÞò Βενετßα6, χαθηγητÞò τÞζ Λογι)τÞò, τßò Φιλοσοιοßαò χαß,

'τÞò Κλα_

σιιÞò Φιλολογßαò (ÝλληνιΖÞò ιαß λατινιχ!ò φιλολογßαò) σ"δ ΠαýεπιστÞ-μιο τÞò Πιßδοβαò. ºωÜννηò ('ΙωσÞφ) Ντεχαμßληò (1656 1668), ι,ιισσιο-,,ιÜρυοò τÞò ΚαθολιτÞò ΠροπαγÜνδαò στÞν 'Ητειρο, «scr;iiore)) στß Βα-τιχανÞ βιβλιοθÞχτ;, Ýτßσιιαταò Σεβαστ;ßαò τιαß Ýπειτα lIunkιics. ΓεþργιοòΠιÝρηò Þ ΣπÜρταληò (1656-1670), βενεδιιτßναò, ψισσιοιÜριοò &νÜψεσ«στοýò Ý7,ληνορθüδοξουò λ{ανιÜ,τεò τÞò Τοσι,,Üνηò ιταß τÞò Κορσιχßò. ¹λÝ-ξανδροò λ{αυροχορδÜτοò (1657 - 1660), ιαOηγητÞò στÞν ΠατριαρχιιÞ Με-γιΙλη τοý ΓÝνουò ΣχολÞ στÞν Κωνσταντινοýπολη, Μ"γÜkò Δßερμ|νÝαò τηò'ΤψηλÞò Πýληò, τερß,φηψαò διπλωμÜτηò χαß λüγιοò. Φρ«γχßσιοò Σιοýφοò(1657,1666), διδÜσχαλοò στÞ Βενετßα (ßδιωτιχüò), ταθηγητÞò στδ ¸λλη_νιχü ΚολλÝγιο, γενιχδò βιχÜριοò τοδ λατßνου ßρχιεπισχüπου Ι(εριýραò, συγ_1ραφÝσ.ò, Ü_νÜψεσα στ' Üλλα, τοý περßφημου Ýργου «ΤÝχνη ΡητοριιÞò», ποýδημιοýργησε σχολÞ ÝπΙ ταυρχαιρατLσò, Γεþργιοò Κανιüλοò (1660 - 1667),διδÜχτοραò ßατριχ|ò τοδ Πανεπιστημßου Þò Πòßδοβαò, γιατρδò στÞ ΖÜι<υνθα_Κωνσταντßνοò (Ι(οσμÜò) ßν[αυρουδßò (1660 - 1663), μητροπολßτηò ΚιτßουΚýπρου, τοποτηρητÞò ιαß Ýπßτροποò ¶χριδδν, μÝ δραστηριüτητòι στÜ Βαλ_:<Üνια, τÞ Γαλλßα, τÞν Αθγυ^-το, τÞν Κýπρο. ¶ντþνιοò ¶ρχολÝοò (1665 -1670), διδÜιτοραò φιλοσοφßαò οτδ Collegio Romano, διδò{ιτοραò τÞò νομι-

Οß μα(}ητÝò τοθ ¸»,ηνιΖ,οß Κο),λ;γßου τ!ò Ρþμηò ι_!

ιß,ò στδ Πανεπτστ"Þμιο τÞò Πιßδοβòιò. ΝΙιχα"Þλ Παπαδüτουλοζ (1665 - ß671),σηοýδÜσε νομιγ,Ü στÞν ΠÜδοβα ιι.αß Üσχησε τδ LτÜγγελψα τοδ διιιηγüρου στδParenzo. l{ιχüλαοò Κομνηνδò Πα.παδüπουλοò (1665, 1670), συ-γ-γραφLαòßστοριττþν Ýργοιν, ιαθη"γητÞò τÞò δεý-,ερηò χσ,Σ Ýπειτσ- τÞò πρþτηò Ýδρα,ò τοδΚανονιττοδ Διιαßου στδ ΠανεπιστÞμιο τÞò ΠÜδοβòιò. ΜÜρχοò Βοý).γαριò(t667- 1675), σποýδιισε νομιχÜ στÞν Πιßδοβα ιια-Σ Üσχησε τδ ÝπÜγγε),ψατοý διχηγüρου. ΔημÞτριοò ¶μυρÜλλιοò (1673, ß676), σποýδασε γιατρδòστü Παρßσι, τοιητÞò Ναß λüγιοò. ¶ργυρδò 3ερναρδÞò (1677 - 1681), φημι-σμÝνοò διδÜσΖαλοò στδ σχολεßο τÞò πσ-τρßδαò του τÞò ¶θÞναò. ºωÜννηòΧαλΖιÜò (167θ - 16θ2), ÝφημÝριοò τοδ ¹γßου Ιεωργßου τþν ¸λλÞνων στÞΒενετßσ" ιαß διευθυντÞò τοδ Φλαγγινιανοθ φροντιστηρßου. ¶λοýσιοò ¹ν_δροýτζηò (16θ7 - 1704), συγγραφÝαò θεολογιχδν Ýργων, χαθηγητÞò στδΠανεπιστÞμιο τÞò λΙ^-ολüνια,

¶τδ τοýò 'Ελλητοßταλοýò οß πιδ Üξιüλογοι εßναι οß ÝξÞò : Si]r.eτio l{eiio('1587- 15θ7;), ποý σποýδασε νομιχÜ στÞν Perugia χαß, Ýγινε Ýπßσχοποòτοý Termoli. Φραγχßσχοò ¶ρτοýδιοò (1600 - 1612), λüγιοò, τρωτοπαπÜòστδ "Οτραντο ÞÜß ÝπlLσrαοποò τοδ Νυδcο (163θ). Νιιüλαοò - Μαρßα Moda-faro (1620 _ 7626), Ýπtσχαπαò τÞò Βονα (;).

¸πδ τοýò 'Ελληυοαλβωοýò Üò μνημονευθοýν οß ÝξÞò δýο : ΠαýλοòΚαποtσιοζ (Ι5θ8 - 1608), ÝφημÝριοò Þò ÝλληνιιÞò Ýιιλησßαò τδν ¶τοστü-λων ΠÝτρου χαß, Παýλου τßò ΝεÜ,ποληò. Cοsßαηßßηο Bellusci (1670 _ 1679),μισσιονÜριοò τÞò Προπαγιßνδαò ÜνÜμεσα στοýò .'Ελληνεò (ΜανιÜτεò) τÞòΚορσιιÞòl.

¶Ζτδ τοýò '1Ζα,Ιοüò μοναχοýò τÞò Üδελφüτηταò τοδ ¶γßου Νεßλου (mo-ηαòß basiliani della Congregazione di S. ΝßΙο) τÞò Groiiaferraia, Üξιο-σημεßωτοι εßναι οß: Ρßεßτο Celio (15θ5 - 15θ7), Þγοýμsνοò τοý μοναστη_ριοδ S. Salvaiore τÞò ΜεσσÞνηò. ºωÜννηò- Μαρßα Censorino (161θ-1625), Þγοýμενοò τοδ μοναστηριοθ του στÞ Groiiaferlaia. Egidio ΡαΙΙοßßα(1623 - 1627), Þγοýμενοò Ýπßσηò τοδ θδιου μοναστηριοδ.

¹πδ τοýò ΡουαÞνουò οýνßτεò σπουδαιüτεροι ýπÞρξαν οß : ΕΙßα StefariideMorochovslιyj (15θ6 - 1603), γραρ,ρ.ωτÝα-ò τοδ Πολωνοý βασιλιÜ, ÝπßσχοποòτÞò πüληò Vladimir στÞ Ρωσßα, συγγραφÝαò Üντιρρητιιιδν θεολογιχþν Ýρ-γων. 'ΙωÜννηò ('ΙωσÞφ) Velamyn Ruiskyj (1599-1603), διδÝσχαλοòστÞ Βßλνα, στδ μοναστÞρι τÞò'Αγtαò ΤριÜδοò, Þγοýμενοò τοý ßδιου μονα-στηριοδ, μητροπολßτηò «πασþν τδν Ρωσιþν>τ, μÝ τλοýσια δρÜση ýπÝρ τßòΙΙαθολιιÞò 'Dιιλησßzò &νÜμεσα στοýò üρθοδüξουò τÞò Ρωσßαò, τÞò Πολωνßαòrrai τοß ΔουχÜτου τÞò ΔιOουανßαò, συγγραφÝαò 0εολογιχþν Ýργων. ΔαυρÝν-

1, ΓιÜ τÞν ÜτοστολÞ αýτÞ τοü ΒΘΙΙυSòß βλ. Rodoia, 6.π,, τ, 3, σ, 933.τlρþ üμωò Ýτιφυλαξεßò þò τρδò τÞν üρOüτητα τ!ò τ),ηροφορßαò,

Page 12: Τσιρπανλής Ζαχαρίας, Οι μαθητές του Ελληνικού Κολλεγίου της Ρώμης (1576-1700)

η" Ζ. Ν. ΤσιρτdνλÞ

τιοò (,ι\Ýων) ΚτευΖα (161{, ß613;), &ρχιετßσιατοò τßò πüληò Smo]ensk_(1625

- 1639) στÞ Ρωσßα, μÝ δρÜση φιλοιαθοΧιrÞ ÜυÜ.ρ.ο« "."υß αοΟ"α;-

ξο,lò ιαΙ τοýò προτεστÜντεò. ¹ντþνιοò 1;Αυr,ο"Üοι'οò1 Si.iarr" òtüιο - ιοιο1,&ρχιεπ'"σχοτοò ΓΙολωνßαò χαß dπειτα μητροπολßτηò Κ,Ýρου, δrþτ..ηò

"αυ αaθο-

ßüξrγ,:º: ΠολωνΙαò. Ραφ«Þλ ΚοτsαΚ (162r'- L62Δ, 'μη"ρü,,'οτΙ"ηò

k,e-βου (1637-1640), μετòιφραστÞò στÜ λατινιχÜ

"αυ Ýßγωυ'"οδ Ü,ρη".ηrοrü-που Μελετßοý Smoilickyj, φανατ,ιχδò ýτοστηριΖτÞò τßò ΚαθοτιιÞ|'ΕχχÞ-σLαò, Πα7_þμιοò Oranskyj (1624 - 1626 ;),

'Ý,.ßοrü"οò' -; erΙJr., ροηοΙòÝτ^tσι.αποò τοý μητροτολßτη τÞò Ρωσßαò, üυγγρ«φÝ«ò j,.ιρρ-η.ι"αυ 'Ο.οß,ογ"

ιδν Ýργων. ¶νδρÝαò Sloiyj Þ ΖΙοιγj iKisasnisΙ<yj) ιΙΟΖß_ !627 ), Üργε--,,ßσ,ιοτοò Smolensk, μÝ μò7òß)η δρòßση χατÜ .;" αρOþ;η.υ. r«Pp,l1i [olcnaa(Ι636 Ι63C). μητòο-ολßτ46 «τασων :þν Ρτ,σιδ,,», μ,Ý l:l.οýü) ß.ρ«=οο,ο

},:ß, δοι"ι ýτÝρ :Þò ΚαθολιιÞò 'Εχχλησßαò. Κυ,.ριο,υüò Ζο"Ι,ου,ιυß'(Ιιròε -Ι664). Ýπßοχοποò ττ,ò Viiobsk, διßδοχοι τοý ΚοΙÝηdο σιü,l .;rlο iJU μ4.ρο-πολßτη 6ληò τÞò Ρωσßαò. ΛÝων Zalenskyj (1673 - 1676), Ýl"ßοrιο,rοò

"οδViadimir, τιτουλÜριοò μητροτολßτηò «πασδν τδν Ρωσιþν>>, διþιτηò χαß διτυιüμενοò Üτδ τοýò üρθòδüξουò.

¶τü τοýò μ.σ_θητÝò, τÝλαò, Ü),),,,ιν ÝανιιατÞτων ποý γιÜ διÜφορουò λü-γουò φοßτησαν στü ΚολλÝγιο (þò συνοιιüτροφοι χυρßωò) ýομßζω d., z.ρÝrr.,νÜ.τονισOεß. Þ παρουσßα τοý Ι(ροÜτη ιληριχοδ Γεþργßου ΚτßΖαιßü (16Ζι1 -!642),

_πατÝρα τοδ πανσλαβισμοý χαß dξιüλογου ετΙ,η,,,ο.ßr.

, 'lΙ μνεßα τδν.παραπdΙνω üνομÜτων εßνÜι αρr..ß 1,r* νÜ πιστοτοιÞσει.|' 'gilc",r« τοý,'Ιδρýματοò στÞß πνευμα,ιαÞ χαß ÞυιιÞ διαμüρφωοη rδVνει.ν. Η προσφορÜ βÝβαια αýιÞ δÝν πρÝτει νÜ τοποOετεß,αι μÝσα σÝ ßδ:α-

λιστιχÜ πλαßσια. Οß θρησχευτιιÝò τετοιOÞσειò τδν μιχρδν μαθητþν ýφ!σταντο σημαντιχÞ πßεση τιαß ÝπιρροÝò φιλολατινιιÝò, Ιl ρüχÝιται

'^μÜ_ ',r_tο Üυ«ψ-

φισβÞτητη χατÜσταση ποý Ýρμηνεýεται Üν ÝξετασOεß μÝοr, οrÝ l.ý.ýμο "ηòÝπαγ,Þò', ψιÜò ÝτοχÞò αßματηρδν θρησχευτιχδν διυυÝßεωυ ιταß, *ι'.r.^^"Οο-

ξßαò. Οß μαθητÝò þστüσο Ý:ιεßνοι, ποý μÝ Þρεμßα &υ",μ.r,ürrι'ο«υ "δ;

θ;;""*τιχδ, dνταγωνισμü ιαß þφελÞθηχαν Üπδ τδ ýψηλü μορφ..,,.δ Ýπßπßδο τουπεριβÜλλοντοò, Üναδεßχθlχαν σÝ πνευματιιοýò ÞγÝτυò'lιαß συνÝβαλαý στÞνÜνòßπτυξη τÞò παιδεßαò ια'ι :οß τιολιτιομοθ.

,1.Ζ«γ,,. Ν. ΤσιρτανλÞ, ¹ ÝλλlνομÜOεια τοδ Ιεωργßου Κτßßαηßü rzai οßσχþειò του.μÝ τοýò "Ελληνεò, «Δωδþνη» 5{19ß6) 9-45, 13?'-'43s, -ß"J'τεI'"tl,Georgθ§ ΚτßΖαηßü ei ses le]ations avec ]e τηοηdÝ gr.., «Β"η,υη Ýß.αß"",-ßτ' ιιSιεΙ25 - ι,ι,

Α, KATSOURIS

NOTES ΟΝ DREANIS AND DREAΙ,I -LIKE VISIONS

Ι,Ιγ ßηßεηßßοη here is ηοß ßο θχαmßηε ßη deiail dreams ihroughouiGreelι Liieraiuτel, bui to invesiigaie the exploiiaiian οΙ ihem ßηΝειν Comedy and make α fely observaiioηs οη dreaars and dιòαιl-like siiuaiions ßη Gτeek Tlagedy. Whai.ve haye from Nevr Comedyis one dτòαω Ιιοιτι Menander and seyeral οßhθι§ ßη ΡΙαυßυ§.

Ιß would be helpful, belore ihe invesiigaiion of our problem, ßοrefcr briefly to some more general considerations εonoerning ihe olas-siIiraIinιι aιιd lιιncijon ο' Jreams,

Dreams arc classified ßη ihe Ιollorving main caiegories :2 (ß)Ýνýπνιον, wlriclr indicales α ρτεsεηι §iaie of affaiτs and is caused by one'scxperienoes; ßß has ηο significance αß αΙΙ for the fuiure, lor iiis bοτηεby irraiional dcsire οτ exiιaordinaτy Ιcar, hopc, suτfeji οτ ]αò]ι of Ιοοòß3 ;

(ßß) dνειροò is eveτy dream rvhich has significanoe fοι ihe luiurea

1, ΤΙιßs iS beyond ουι present objectiνe; moreoyeΙ, α ooÞsidcΙab]e \γοιlß isa]reaCy done οη this ΙjÝld, Sce, οη llomelic dleams, Ilundi, J,, Dòτ º'ταυmgιαυbòbei Ilomer, Di§s, GΙeiιs\Va]d Ι935 ; Ι],αηκßη, Α, ν., «Penelope's drcams ßÞ boo}sχßχ and χχ of ihe Odyssey», ΗεΙßΚοη 2, 1962, 61' _ 624; AmoΙy,

^,, oιnens αηιΙ,

Drcans ßη ιhε o,Jyssey, Diss, ΙΙατναιιΙ 19ß7 ; ΗαιsΙι, Ρ. ΙΙ., ι,Pcnelope aιrd odyssθusin ihe odyssey xix», A]Ph l.xxi, º950,.1 - 2º;on dιeams in gencral sec lJopf,ηòι, Th,, «Traumceuiung», ß.r. ,νΙΔ2 2233 ff ; οη dreans ßη IΙomer and Gτεeκ Tra-gedy See l,Iesser, \Y,S,, Tlιe Dιòατη ßη lιoner and, Gròek ºταgòd,γ,79Ι8; Ι,òηοιηg,R., Traum υÞd Sinnesiausohυng bei Αß,òòhγΙοs, Sophokles, Euljpiιles. 1ρ60 ß a)eve-Ieux, G,,

'/eoπJ ßη GτòòΚ Ιιαgεd,γ : Αη.ιhηο - pòIcho, anaΙJtical slad],, t97C (\γßΙh

bib]iography); Roυssealι, G, S,, «Dream anc \lision ßη Aeschylus' Oresteia», lr;on2, 196Β, 10] .-136 ;Büchli, l]ie ΚýηsßΙετßsßλε Fιιιτòßßοη νοη ΟιαΚεΙ§ριßßòhεη, Τιαυmen, -. ßη del gΙiech, ?ragddic, 195ζ ; Dodds, E.R,, ºhe Gτeeks αηι) ιhε Irraιional,r964, 102 {Ι; I)evereux, G,, «The Psychoihelapy Scene iιr Euripides' Baochac»,

"rlls 90, 19?0, 35 /18,

2. See ArΙemidori Daldianj on;ro./i,i.ra, edited by ΡαòΚ, R. Α,, 1963 (Biblioih.ºhub,pl.J, ,,Ιι, Ι,

3, Ibid. ρ, 239.ß, /üid. ρ, 239, S.. dl ο Γ,,5,