ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ τεύχος 157

52
ΚΕΜΠΚΡ 558 ΚΩΔ. ΕΝΤΥΠΟΥ: 2408 ΠΕΡΙΟ Δ ΙΚΟ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΩΝ ΛΕΣΒΟΥ Σπύρου Δοντά 10, 117 43 Μακρυγιάννη Έτος 34 ο Τεύχος 157 Απρίλιος-Μάιος-Ιούνιος 2014

description

Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2014

Transcript of ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ τεύχος 157

Page 1: ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ τεύχος 157

ΚΕΜΠΚΡ

558

ΚΩΔ. ΕΝΤΥΠΟΥ: 2408

ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΩΝ ΛΕΣΒΟΥ Σπύρου Δοντά 10, 117 43 Μακρυγιάννη

Έτος 34ο • Τεύχος 157Απρίλιος-Μάιος-Ιούνιος 2014

Page 2: ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ τεύχος 157

ΣΕΛΑΧΑΣ Α.Β.Ε.Ε.ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΑ ΣΦΑΓΕΙΑ - ΕΜΠΟΡΙΟ ΚΡΕΑΤΩΝΚΡΕΟΠΩΛΕΙΟ - SUPER MARKET

ΚΑΛΛΟΝΗ ΛΕΣΒΟΥ

Τηλ.: 22530 22814ΣΦΑΓΕΙA Τηλ./Fax: 22530 29222

σφαγειακρεοπωλειοsuper market

Page 3: ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ τεύχος 157

Πρώτη ΣελίδαΈνας χρόνος συμπληρώνεται που αναλάβαμε το περιοδικό. Προσπαθήσαμε να ανανεώσουμε την ύλη, την αισθητική, τους συνεργάτες. Κρίνοντας απ’ τα δικά σας σχόλια η προσπάθειά μας μάλλον απέδωσε καρπούς. Η επικοινωνία μας (το σημα-ντικότερο) έγινε πιο στενή, πήραμε και τα πρώτα γράμματά σας – Ελλάδα και εξωτερικό.

Αυτό το ενδιάμεσο τεύχος, που πιάνει άνοιξη και καλοκαίρι μαζί, είναι γεμάτο θύμησες και χαρά.

Θες οι αναστάσιμες ευχές που μοιάζουν να μας ξυπνάνε απ’ τον βαρύ χειμωνιάτικό ύπνο...

Θες τα πρωτομαγιάτικα έθιμα με γλέντια και μιμικές πράξεις με σκοπό την αναγέννηση της φύσης...

Θες οι απόηχοι απ’ το Πανηγύρι στην Αγία Τριάδα, το τριήμερο πανηγύρι – απόδραση απ’ τους περιορισμούς των σχολικών μας χρόνων, που η «Αδελφότης Αγίας Τριάδος» φροντίζει να αναβιώνει κάθε χρόνο με το καθιερωμένο τυπικό:

• Το Σάββατο, η περιφορά του ταύρου, που θα θυσιαστεί για να μαγειρευτεί το κισκέκ, με συνοδεία οργανοπαικτών για να μη ξεχνάμε τα διονυσιακά του νησιού!

• Την Κυριακή, μετά τη δοξολογία η προετοιμασία για το κισκέκ, το ίδιο βράδυ τα πανηγυριώτικο γλέντι με ντόπια μουσική.

• Τη Δευτέρα, ανήμερα του Αγίου Πνεύματος, το μοίρασμα μετά τη λειτουργία του κισκέκ, και το απόγευμα η πραγμα-τοποίηση των περίφημων ιππικών αγώνων - ποιος Καλ-λονιάτης και Λέσβιος δεν θυμάται την παρέλαση των στο-λισμένων αλόγων και τους αγέρωχους καβαλάρηδες με τα παραδοσιακά κεντητά γιλέκα που στα παιδικά μας μάτια φάνταζαν σαν Αϊ-Γιώργηδες;

Θες οι αναμνήσεις απ’ «τ’ Αη-Γιαννιού τ’ Λιοτροπιού» με τις καθαρτικές φωτιές και τον κλήδονα με τις μαντικές του ιδι-ότητες (συνυφασμένα με τη δύναμη του Ήλιου), αλλά και τα σατιρικά/βακχικά στιχάκια του (κάποια απ’ αυτά σας παρουσι-άζουμε σ’ αυτό το τεύχος)...

Όμως τούτο το τεύχος πιο πολύ αγγίζει το καλοκαίρι, το ευλο-γημένο καλοκαίρι στη θάλασσά μας, στη Σκάλα Καλλονής, που μας περιμένει να κάνουμε τα μπανάκια μας, μας περιμένει να πιούμε στο κατάγιαλο τα ουζάκια μας, με συνοδεία, τι άλλο, τη σαρδέλλα Καλλονής, τα ψαράκια του Κόλπου, τα όστρακα, και βέβαια το ψητό χταποδάκι στα κάρβουνα!

Γι αυτό κι εμείς κάνουμε ένα μικρό Αφιέρωμα στη Σκάλα Καλ-λονής θέλοντας να προβάλλουμε τις ομορφιές της, τα μονα-δικά της αλιεύματα, την αγάπη των ανθρώπων της, αλλά και την έγνοια και τον προβληματισμό τους για το μέλλον του Κόλ-που.

Γιατί η Σκάλα Καλλονής είμαστε εμείς, η ζωή μας, τα όνειρά μας!

Φίλοι αναγνώστες, καλό καλοκαίρι!

Αντιγόνη Μώρου, υπεύθυνη σύνταξης

Περιοδικό του Συλλόγου Καλλονιατών Λέσβου

ΕΤΟΣ 34ο • ΤΕΥΧΟΣ 157 • ΑΠΡΙΛΙΟΣ-ΜΑΙΟΣ-ΙΟΥΝΙΟΣ 2014 ΤΡΙΜΗΝΗ ΕΚΔΟΣΗ • ΤΙΜΗ ΤΕΥΧΟΥΣ: €0,02

ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΩΝ ΛΕΣΒΟΥ ΣΠΥΡΟΥ ΔΟΝΤΑ 10, 117 43, ΑΘΗΝΑ

Τηλ./Fax: 210 9242492 . web: www.takalloniatika.gr

ΕΚΔΟΤΗΣΣΤΑΥΡΟΣ Ξ. ΒΑΛΤΑΣ

ΘΗΡΑΣ 15, 153 44, ΓΕΡΑΚΑΣ ΑΤΤΙΚΗΣ Τηλ.: 210 6047116, 6992 887809 . e-mail: [email protected]

ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΚΕΙΜΕΝΩΝ - ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΩΝ

ΑΝΤΙΓΟΝΗ ΜΩΡΟΥΕΥΕΡΓ. ΓΙΑΒΑΣΗ 73, 153 41 ΑΓ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ Τηλ.: 210 6544573 . e-mail: [email protected]

ΕΜΒΑΣΜΑΤΑ ΓΙΑ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥΣΤΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΚΑΙ ΣΤΟΝ

ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ 147/951522-49 ΙΒΑΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΥ GR60 0110 1530 0000 1539 4544 975

Τη μακέτα του τίτλου σχεδίασε αφιλοκερδώς για το περιοδικό ο ταλαντούχος σχεδιαστής ΓΙΑΝΝΗΣ ΑΝΤ. ΣΠΕΡΤΟΣ

Φωτό Εξωφύλλου: «Βοηθός στο ξεψάρισμα»,Anneke de Weerdt-Van Laar

ΗΛ. ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΣΗ - ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟ - ΠΑΡΑΓΩΓΗ:DIATHLASIS

ΑΙΟΛΟΥ 71, 15354, ΓΛΥΚΑ ΝΕΡΑ ΑΤΤΙΚΗΣΤηλ.: 2106613813. e-mail: [email protected]

ΣΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΑΥΤΟ ΣΥΝΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝΑ. ΚΥΡΙΑΖΗΣ, ΑΝ. ΔΟΥΚΕΛΛΗΣ, Β. ΑΛΒΑΝΟΥ, ΕΥΑΓ. ΑΪΒΑΛΙΩ-ΤΗΣ, ΑΝΤ. ΜΩΡΟΥ, ΣΤ. ΒΑΛΤΑΣ, ΕΙΡ. ΒΑΡΒΑΡΕΣΟΥ, Θ. ΜΥΖΙΚΑΣ, Δ. ΒΑΝΕΛΛΗΣ, Θ. ΠΕΤΡΟΥ, Δ. ΡΑΔΙΤΣΑΣ, ΑΡΤ. ΜΩΡΟΥ, Ν. ΓΙΟΥΒΑ-ΝΗΣ, ΣΥΡΕΛΛΗΣ, ΣΤΡ. ΜΙΣΓΙΡΗΣ, Μ. ΤΡΑΠΕΖΑΝΛΗΣ, ΑΝΝΕΚΕ DΕ WEERDT-VAN LAAR, Γ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΕΛΛΗΣ, Χ. ΣΤΑΥΡΑΚΟΓΛΟΥ, ΝΤΙΝΑ ΒΑΚΚΑ - ΚΥΡΙΑΖΗ, ΣΤΡ. ΚΑΛΟΓΗΡΟΥ

Πρώτη σελίδα …………………....................................... 3Τα εν οίκω... (Οι δραστηριότητες του Συλλόγου) ............ 4Τα σατιρικά επαινετικά και αδιάντροπα δίστιχα του Κλήδονα………….....…..………………… 6Η επικοινωνία μας ……...................................……….. 11Του καλοκαιριού ασθήσεις (ποίημα) …...............…… 12Η Ελλάδα είναι ένα κομμάτι απ’ τον Παράδεισο (ποίημα) …...............................…… 12Το κεσκέκι της Αρίσβης (ποίημα) …..........................… 13Γράμμα προς φίλους (ποίημα) …...............................… 13Ο Πλάτανος της Νύχταινας …..................................….. 14Ο άσπρος βάτραχος …...............................………..….. 16Στρατόπεδον Αγίας Τριάδος ….........................…..….. 18Οι Λίμνες σε εγκατάλειψη …............................…..….. 19Όσα ακούει η πλατεία ……........….………………… 20Αφιέρωμα: Στη Σκάλα του χθες και του σήμερα .…... 22Φάτε μάτια ……...………..………………..........……. 33Ειδήσεις - Σχόλια - Διάφορα ……...........……...……. 34Τα χωριά της Καλλονής ……….............……………. 38Κοινωνική ζωή …………................…………………. 42Συνδρομές ……...................……………………...…… 47Βιβλιοπαρουσίαση: «Η Πύρρα και ο μυστικός χάρτης- Από τη Μικρασία στη Λέσβο» …….........................…. 48

περιεχόμενα

Page 4: ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ τεύχος 157

Η ετήσια απολογιστική ΓενικήΣυνέλευση μετά περιπάτου (06/04/14) Ήταν μια πολύ καλή ιδέα του Δ.Σ. του Συλλόγου μας, που συνδύ-ασε την ετήσια απολογιστική Γ.Σ. με μια ημερήσια εκδρομή στον Ωρωπό. Τελικά ήταν μια πολύ γεμάτη από κάθε άποψη ημέρα, η οποία είχε ένα απίθανο φινάλε!

Η Γ.Σ. έγινε στην αίθουσα του Συλλόγου μας την Κυριακή, 6 Απριλίου στις 10:00 το πρωί . Τον οικονομικό απολογισμό της δημοσιεύσαμε στο προηγούμενο τεύχος του περιοδικού μας. Όταν τελείωσε η Γ.Σ., επιβιβαστήκαμε στο πούλμαν και επισκε-φθήκαμε την Ι. Μ. Κοιμήσεως Θεοτόκου Ωρωπού, ένα πολύ όμορφο μέσα στο πράσινο της άνοιξης μοναστήρι.

Εν συνεχεία, γευματίσαμε μετά… οργάνων στην παραλία Ωρωπού. Χορέψαμε, περπατήσαμε, απολαύσαμε τα ανοι-ξιάτικα σκιρτήματα της φύσης… και στο φινάλε, όλοι μαζί πήγαμε στο ΟΑΚΑ, να δούμε έναν πολύ κρίσιμο αγώνα της αγαπημένης μας ΚΑΛΛΟΝΗΣ! Η ΚΑΛΛΟΝΗ μας αποζημί-ωσε με το παραπάνω, νικώντας την ομάδα του ΠΑΝΘΡΑΚΙ-ΚΟΥ με 2-0, παρέμεινε στην Α Εθνική! Τέλος καλό… Πολύ καλό!

Η εκδρομή στην Αγ. Θεοδώραστη Βάστα Αρκαδίας (11/05/14) Μνημείο και μαρτυρία μιας άλλης εποχής. Μια διαδρομή που αποζημιώνει απλόχερα τον επισκέπτη με τα ειδυλλιακά τοπία που προσφέρει. Όσο πιο πολύ πλησιάζει κανείς, τόσο πιο έντονα ακούγεται το βουητό των νερών που αναβλύζουν από τα θεμέλια της εκκλησίας και το μυστήριο του μύθου, κάνοντάς τον να αισθάνεται δέος μπροστά στο θέαμα που αντικρύζει. Το θαύμα απλώνεται μπροστά στα μάτια, κλειδώ-νοντας τα λόγια. Δεκαεπτά πελώρια δένδρα ξεπηδούν από τη στέγη της, ενώ από τα θεμέλιά της αναβλύζουν τα νερά ενός κεφαλαριού.

Χιλιάδες προσκυνητές επισκέπτονται το εκκλησάκι όλο τον χρόνο για να προσκυνήσουν και να θαυμάσουν αυτό το μοναδικό σύμπλεγμα, ένα ανεξήγητο θαύμα της φύσης που κυριαρχεί στο γαλήνιο αυτό τοπίο. Την όμορφη αυτή εκδρομή επιχειρήσαμε 50 Καλλονιάτες και φίλοι, την Κυριακή 11 Μαΐου. Ήταν μια πολύ αξιόλογη επίσκεψη από κάθε άποψη είτε θρησκευτική είτε φυσιολατρική είτε από καθαρά εκδρομική -τουριστική.

Εκτός από το εκκλησάκι της Αγίας Θεοδώρας, επισκεφθή-καμε και έναν αναπαλαιωμένο αλλά σε λειτουργία νερό-

Τα εν οίκω...οι δραστηριότητες του συλλόγου

4 ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

Page 5: ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ τεύχος 157

5ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

μυλο, στην αυλή του οποίου γευματίσαμε το μεσημέρι. Στην επι-στροφή σταματήσαμε για καφεδάκι στα Ίσθμια, εκεί που βρίσκε-ται η μηχανικά “βυθιζόμενη” γέφυρα του Ισθμού της Κορίνθου. Επεράσαμε όμορφα (τρις), όπως λέει και ένα παλιό προσκοπικό τραγούδι!

Παρουσίαση του βιβλίου της Αντιγόνης Μώρου: «Η Πύρρα και ο μυστικός χάρτης» (13/06/14)Την πρώτη της συγγραφική απόπειρα, “Η Πύρρα και μυστικός χάρτης - Από τη Μικρασία στη Λέσβο” παρουσίασε στο αμφιθέ-ατρο Αντώνης Τρίτσης του Πνευματικού Κέντρου Αθηνών την Παρασκευή, 13 Ιουνίου, η Αντιγόνη Μώρου. Πρόκειται για ένα ταξιδιωτικό μυθιστόρημα με ιστορικές πινελιές, που καταφέρνει να συνδυάζει την ιστορία με τον μύθο με τρόπο, που κανείς να μην μπορεί να ξεχωρίσει την πραγματικότητα από τη μυθοπλα-σία. Την έκδοσή του ανέλαβε ο ΣΥΛΛΟΓΟΣ μας. Στην παρουσί-αση του βιβλίου μίλησαν ο συγγραφέας και φιλόλογος Χρήστος Σταυράκογλου (καθηγητής της Α. Μώρου), ο οποίος εξήρε την ικανότητα της συγγραφέως να αναμειγνύει τα ιστορικά στοιχεία με τον μύθο και να δημιουργεί ένα άκρως ενδιαφέρον και αλη-θοφανές μυθιστόρημα. Επίσης, ο κ. Δημήτρης Βανέλλης, σενα-ριογράφος κόμικ και λογοτέχνης, μίλησε για την απλότητα της γλώσσας και την ευκολία με την οποία το βιβλίο σε «καλεί» να το διαβάσεις. Τόνισε ακόμη πως πρόκειται για ένα ταξιδιωτικό βιβλίο που συνδυάζει άψογα ιστορικά στοιχεία και μυθοπλασία, ενώ παράλληλα αποτελεί έναν πολιτισμικό χάρτη. Τέλος η επί-κουρη καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αιγαίου στην Κοινωνική Λαογραφία Μαρία Γκασούκα επισήμανε πως η έκδοση αυτή είναι μια μορφή αντίστασης στη μιζέρια που επικρατεί στις μέρες μας. Το πάθος και η γνώση για τη Λέσβο είναι ορατά μέσα στις σελίδες του βιβλίου, ανέφερε η κυρία Γκασούκα, προσθέτοντας ότι, αν το διαβάσει κάποιος που δεν έχει επισκεφθεί το νησί, θα θεωρήσει πως το νησί είναι απέραντο, σαν μια τεράστια ήπειρος.

Σύντομο χαιρετισμό απηύθυναν ο πρόεδρος της ΟΛΣΑ, Χρι-στόδουλος Τσακιρέλλης και ο Πρόεδρος του Συλλόγου Καλλο-νιατών, Σταύρος Βαλτάς, οι οποίοι συμφώνησαν ότι η εκδοτική δραστηριότητα είναι απαραίτητη ακόμα και σε καιρούς δύσκο-λους, καθώς είναι απαραίτητο ο κόσμος να γνωρίζει τους πνευ-ματικούς ανθρώπου του τόπου. Αποσπάσματα από το βιβλίο διάβασε η ηθοποιός Τερψιχόρη Γκιόκα, ενώ ο συντονισμός της βραδιάς έγινε από τον Εμμανουήλ Παπουτσή, Γενικό Γραμματέα της ΟΛΣΑ.

Ο Λέσβιοι της Αθήνας ανταποκρίθηκαν στην πρόσκληση της συγγραφέως και γέμισαν την αίθουσα «Αντώνης Τρίτσης», για να στηρίξουν την συντοπίτισσα τους στο νέο της εγχείρημα, ευχόμε-νοι να έχουν στα χέρια τους σύντομα μια νέα συγγραφική δου-λειά.

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΩΝ ΛΕΣΒΟΥ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΩΝ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ

Αύγουστος 2014

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 1 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ

ΣΚΑΛΟΧΩΡΙ ΛΕΣΒΟΥ - ΘΕΑΤΡΙΚΗ ΑΦΗΓΗΣΗ«Φωνές της Μικρασίας»Κείμενο: Αντιγόνη Μώρου – Σταύρος Βαλτάς

ΠΕΜΠΤΗ 7 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ

ΑΓΙΑΣΟΣ - ΘΕΑΤΡΙΚΗ ΑΦΗΓΗΣΗ«Φωνές της Μικρασίας»Κείμενο : Αντιγόνη Μώρου – Σταύρος Βαλτάς

ΣΑΒΒΑΤΟ 9 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ

ΛΟΥΤΡΟΣ, ΚΑΛΛΟΝΗ ΛΕΣΒΟΥ

Παρουσίαση του συγγραφικού έργου του Ιστορικού της Καλλονής Στρατή ΜισγίρηΟμιλητές: Αριστείδης Κυριαζής – Άρης Καλάργαλης

ΔΕΥΤΕΡΑ 11 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ

ΛΟΥΤΡΟΣ, ΚΑΛΛΟΝΗ ΛΕΣΒΟΥ

Παρουσίαση του βιβλίου της Αντιγόνης Μώρου:“Η Πύρρα και ο Μυστικός χάρτης. Από τη Μικρασία στη Λέσβο”Ομιλητές: Χρήστος Σταυράκογλου – Δημήτρης Βανέλλης

ΣΑΒΒΑΤΟ 16 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ

ΚΑΛΛΟΝΗ ΛΕΣΒΟΥ

Η γιορτή της Αντάμωσης

ΔΕΥΤΕΡΑ 18 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ

ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ, ΚΑΛΛΟΝΗ ΛΕΣΒΟΥ

ΘΕΑΤΡΙΚΗ ΣΑΤΙΡΑ «ΚΟΦΤΟΥ ΤΑ ΦΤΕΡΑ»

Κείμενο: Αντιγόνη Μώρου – Σταύρος Βαλτάς, σε μια ιδέα του Δ. Ραδίτσα.

Page 6: ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ τεύχος 157

6 ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

Τα μονοκοτυλήδονα και τα δικοτυλήδοναανθίζανε στον κάμποσου το `χαν πει στον κλήδονακαι σμίξαμε φιλήδονα τα χείλη μας, Μαλάμω!

(Γιώργος Σεφέρης, Δημοτικό τραγούδι, από τη συλλογή Στροφή)

Οι θερινοί μήνες είναι φτωχοί σε μεγάλες γιορτές. Με τον Ιούνιο όμως συμπίπτει η ακμή του καλοκαιριού, οι θερινές τροπές του ηλίου, που θεωρούνταν σημαντική και ορισμένες φορές επικίν-δυνη καμπή του χρόνου. Όσα αρχαία έθιμα ανάγονται στις θερι-νές τροπές του ηλίου συνδέθηκαν με το Γενέθλιο Ιωάννου του Προδρόμου (24 Ιουνίου).

Η συσχέτιση αυτή δεν έγινε χωρίς λόγο. Κατά τον ευαγγελιστή Λουκά ο Ιω¬άννης ο Πρόδρομος ήταν έξι μήνες μεγαλύτερος από τον Ιησού. Αφού λοιπόν η γέννηση του Χριστού ορίστηκε από την εκκλησία στις 25 Δεκεμβρίου, δηλαδή κατά τις χειμε-ρινές τροπές του ηλίου, επόμενο ήταν το Γενέθλιο του Ιωάννου του Προδρόμου να συμπέσει με την 24 Ιουνίου, δηλαδή κατά τις θερινές τροπές του ηλίου. Γι’ αυτό και διατηρήθηκαν ορισμένες συνήθειες του αρχαίου κόσμου σχετικές με το θερινό ηλιοτρό-πιο, όπως τα κάψαλα (οι φωτιές του Αη Γιάννη) και ο κλήδονας (το λαϊκό μαντείο).

Από τα προϊστορικά ακόμη χρόνια ο άνθρωπος υποδέχεται το καλοκαίρι με φωτιές τη νύχτα του ηλιοτρόπιου, την πιο μικρή νύχτα του χρόνου για το Βόρειο Ημισφαίριο. Οι φωτιές τη νύχτα του Ηλιοτρόπιου έχουν σκοπό να εξαγνίσουν κάθε κακή τροπή, εξασφαλίζοντας στον ήλιο τον αιώνιο δρόμο στο δώμα του ουρα-νού. Στην αρχαία Ελλάδα η νύχτα του Ηλιοτρόπιου ήταν η γιορτή μιας ερωτικής μαγείας, με τους νέους να ανταλάσσουν ερωτι-κούς όρκους και να πηδούν πάνω από τις φωτιές για να εξα-γνίσουν αυτούς τους όρκους αποδιώχνοντας κάθε επιβουλή. Ήταν οι φωτιές της τύχης, πηδώντας πάνω από τις φλόγες τρεις φορές. Στη σημερινή Ελλάδα, υπάρχουν ακόμη στη θέση εκεί-νης της γιορτής οι Φωτιές του Αη-Γιαννιού, του Κλήδονα, που σε κάποιες περιοχές τις λένε «του Αη-Γιαννιού του ηλιοτροπιού», προσδιορίζοντας επακριβώς την καταγωγή του εορτασμού, που αντί για τις 21 Ιουνίου γίνεται την παραμονή του Αη-Γιάννη, δηλαδή τη νύχτα της 23ης Ιουνίου. Σήμερα ακόμη, σε πολλά μέρη της Ελλάδας, οι φωτιές ανάβουν με τη δύση του ήλιου και στις φλόγες τους ρίχνονται τα ξερά στεφάνια της πρωτομαγιάς (Καλλονή Λέσβου), ενώ αυτοί που πηδούν ύστερα πάνω απ’ τις φωτιές κάνουν κρυφές ευχές μέσα τους ελπίζοντας να ευοδω-θούν. Φαίνεται ότι ούτε η χριστιανική θρησκεία κατάφερε τελικά να ξερριζώσει αυτές τις αρχαιότροπες δοξασίες, ακόμη και όταν

Τα σατιρικά επαινετικά και αδιάντροπα δίστιχα του Κλήδονα

στο λαϊκό μαντείο της γειτονιάς

> του Σταύρου Βαλτά

λαογραφία & Παράδοση

οι τελετουργοί απειλήθηκαν με διωγμούς από την 6η Οικου-μενική Σύνοδο, το 680 μ.Χ.

Παρόλες όμως τις εκκλησιαστικές απαγορεύσεις και τις παλαιές απειλές αφορισμού, τα έθιμα αυτά (τα κάψαλα και ο κλήδονας) έχουν επιζήσει σε πολλές περιοχές της Ελλά-δας, όχι μόνο σε επίπεδο χωριού αλλά κυρίως γειτονιάς, και μάλιστα έχουν συνδεθεί (ο κλήδονας) με δίστιχα πειρα-κτικά ελευθερόστομα, ακόμη και αδιάντροπα. Τα πιο πολλά βεβαίως έχουν αδρανήσει και διατηρούνται μόνο στη μνήμη των γεροντό¬τερων ή αναβιώνουν από τοπικούς πολιτιστι-κούς και λαογραφικούς συλλόγους.

ΤΑ ΛΕΣΒΙΑΚΑ ΔΙΣΤΙΧΑ ΤΟΥ ΚΛΗΔΟΝΑ Η μαγική αυτή βραδιά του κλήδονα μετατρέπει τον ζωτικό κοινωνικό χώρο της γειτονιάς σε «λαϊκό μαντείο», που δίνει ερωτικούς χρησμούς Καθισμένη στο κέντρο της συντροφιάς, η νεαρή ανασύρει ένα-ένα από το αγγείο τα αντικείμενα, που αντιστοιχούν στην τύχη, στο “ριζικό” κάθε κοπέλας και μια άλλη, κάποια που έχει ποιητικό ή μαντικό ταλέντο, απαγγέλ-λει ταυτόχρονα τυχαία δίστιχα, είτε όπως τα θυμάται είτε από συλλογή τραγουδιών ή ακόμη από ημεροδείκτες. Δίστιχα που είναι επηρεασμένα απλώς και μόνο απ’ τη θέα του αντι-κειμένου, αφού η άδουσα δεν ξέρει σε ποιον ανήκει το κάθε αντικείμενο. Το δίστιχο, που αντιστοιχεί στο αντικείμενο της κάθε κοπέλας, θεωρείται ότι προμηνάει το μέλλον της και σχολιάζεται από τους υπόλοιπους, που προτείνουν τη δική τους ερμηνεία σε σχέση με την ενδιαφερόμενη.

Τα σχόλια, τα γέλια, τα αστεία και τα πειράγματα, χωρίς παρε-ξήγηση, τραντάζουν τις γειτονιές και θυμίζουν οργιαστι-κές διονυσιακές τελετές, καθώς δεν λείπουν τα δίστιχα με σεξουαλικά υπονοούμενα ή και αθυρόστομες βωμολοχίες, τα «άχρεια λόγια» κατά τα κοινώς λεγόμενα. Γι’ αυτό σήμερα είναι παροιμιώδεις οι φράσεις «αυτά να τα πεις στουν Κλή-δουνα» ή «αυτά τ’ ακούγ’ ιγώ στουν Κλήδουνα» για λόγια χωρίς σοβαρή σημασία. Ποτέ όμως δεν ξεφεύγουν απ’ τα όρια της ευπρέπειας, ίσως γιατί τα δρώμενα αυτά έχουν βαθιές ρίζες μέσα στον χρόνο και είναι πολυσήμαντα για την ανθρώπινη ζωή.

Άσπρη ’σαι σαν το γιασεμί και σαν το σιμιγδάλι κι όταν περνάς στη γειτονιά, όλους τους πιάνει ζάλη. Άσπρη ’σαι σαν το τζάκι μας και σαν το μαγεριό μας,

είσ’ όμορφη και νόστιμη, ωσάν το γάιδαρό μας.

Page 7: ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ τεύχος 157
Page 8: ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ τεύχος 157
Page 9: ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ τεύχος 157

Βασίλισσά ’σαι, μάτια μου, έχεις και την κορώνα, έχεις και την Παράδεισου στα χείλη και στο στόμα. Έχεις τα μάτια του λαγού, τα φρύδια της καμήλας,

έχεις και το καστάγονο της μυξοπροβατίνας.

Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό των δίστιχων του Κλήδονα είναι πως συχνά δεν ξεχωρίζεις από την αρχή αν είναι επαινετικά ή σατι-ρικά και, ως εκ τούτου, περιέχουν το στοιχείο του ξαφνιάσμα-τος. Επαινετικές φράσεις, όπως «άσπρη είσαι», «είσαι όμορφη», αποκτούν έντονα σατιρικό νόημα πλάι σε μια παρομοίωση με κάτι άσχημο ή μια αρνητική φράση. Πολλές οι παρομοιώσεις με ζώα κυρίως, συχνά τα προσδιοριστικά σύνθετα επίθετα για να τονιστούν οι χάρες ή τα ελαττώματα των προσώπων, που ένα-ένα «κρίνονται» από τους έμμετρους ερωτικούς χρησμούς του «λαϊκού μαντείου» του Κλήδονα. Έτσι, το περιεχόμενό τους λει-τουργεί σαν προμάντευμα, καθώς μπορεί να επηρεάσει θετικά ή αρνητικά το πρόσωπο στο οποίο απευθύνεται ή και τον κοινω-νικό περίγυρο. Δεν είναι τυχαίο πως πολλά απ’ αυτά αναφέρονται στον γάμο, που εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό απ’ την εξωτερική εμφάνιση. Η εξωτερική ομορφιά είναι και σήμερα διαβατήριο, ενώ η ασχήμια οδηγεί συχνά στο περιθώριο. Παρά την εύθυμη ατμόσφαιρα, οι ανύπαντρες κοπέλες ήταν ιδιαίτερα ευαίσθητες σε ζητήματα σχετικά με τον έρωτα και το γάμο. Κολακεύονταν από ένα επαινετικό τραγούδι ή, αντίθετα, επηρεάζονταν αρνη-τικά από ένα πειραχτικό δίστιχο, κυρίως αν από σύμπτωση είχαν κάποιο ελάττωμα απ’ όσα τις διακωμωδούσαν. Η φτώχεια γεννά την ανασφάλεια, η ανασφάλεια φέρνει αγωνία, η αγωνία προκαλεί φόβο. Γι’ αυτό προσπαθούσαν με πολλούς τρόπους να μάθουν ποιο ήταν το τυχερό τους.

Η μάνα σ’ ήταν σκόρδου τσι η τσύρ’ς ήταν κρουμμύδ’

τσι συ απού ποιον ιπήρις τσι γίντσις καραφύλλ’;

Ρόδα και τριαντάφυλλα κι ανθοί του παραδείσου μάζεψε η μανούλα σου κι έπλασε το κορμί σου. Από πίσω από την πόρτα

στέκουν δυο κανιά ουλόρτα, απού πίσ’ απ’ του καθρέφκ’

κάτι μια γριά τσι γνέθ’. Εσύ ’σαι μια βασίλισσα

κι όλο τον κόσμο ορίζεις, σα θέλεις παίρνεις τις ψυχές,

σα θέλεις τις χαρίζεις. Από πίσω από την πόρτα

στέκουν δυο κανιά ουλόρτα, απού πίσου απ’ του καζάν’

κάτι μια γριά τσι κλάν’. Ως και το παπουτσάκι σου

κι εκείνο έχει γνώση, πέτρα την πέτρα περπατεί,

την κάλτσα μη λερώσει. Ένα καράβι έρχεται με κόκκινο πανάκι,

από καρσί μου φαίνεσαι πως είσαι πουτανάκι.

Όλα σου τα ’δωσε ο Θεός, όλα με το κοντύλι,

μάτια και φρύδια και μαλλιάκαι ζαχαρένια χείλη. Ένα καράβι έρχεταιγεμάτο με το ρύζι,

το ’να του μάκ’ σ’ είνι στραβό τσι τ’ άλλου καγιαρίζει.

Μελαχρινό τα μάτια σουόταν τα πάρεις βόλτα,

πολλές καρδιές μαραίνονται,μα η δική μου πρώτα. Έχεις μαλλιά σα σέλινα στις πλάτες σου ριγμένα και τα χτενίζουν άγγελοι

με διαμαντένια χτένα. Για δες μαλλιά σγουρά ξανθά,

πλεγμένα με την τάξη και κάθε τρίχα γίνεται μαχαίρι

να με σφάξει. Μουρή αρκούδα μαλλιαρή

μι τα στραβά πουδάρια, π’ έκατσις τσ’ ανιγέλασις

ούλα τα παληκάρια. Βασίλισσα των κοριτσιών

θε να σε ονομάσω, άλλη δε βρήκα στο ντουνιά

ωσάν την εμορφιά σου. Σα φουρτουνιάσ’ η θάλασσα

κι εβγούνε τα χταπόδια, τότις θα παντριφκείς τσι συ

μι τα στραβά τα πόδια. Μαύρα ’ναι τα ματάκια σου, ξανθά ’ναι τα μαλλιά σου,

σα μήλα ροδοκόκκινα είναι τα μάγουλά σου.

Έχεις δυο μάκια σαν αυγά,δυο κώλους σα βαρέλια, όποιος γυρίσει να σι δει

ξηραίνιτι στα γέλια.

Έμορφα που ’ν’ τα μάτια σου, έμορφα που κοιτάζουν,

σαράντα μίλια μακριά τον άνθρωπο τον σφάζουν.

Από την πόρτα σου περνώ και βήχω ξεροβήχω,

κι αν δε γυρίσεις να σε δω,σου κατουρώ τον τοίχο.

Σαν περδικούλα περπατείς,σαν περιστέρι τρέχεις,

χαρά στην ομορφάδα σου,που ταίρι να μην έχεις. Σαν παλιαπίδι κρέμισι, χουρίς αγέρα κ’νιέσι,

χουρίς να σι λουγιάζ’ κανείς, λυέσι τσι του καυτσιέσι.

Άσπρη είσαι σαν το χιόνι, όμορφη όπως καμιά,

σαν τα μάρμαρα της Πόλης,που ’ναι η Αγιά Σοφιά. Από καρσί σε γνώρισα

γκλέζικο μοναστήρι, τώρα σε ξέρω από κοντά,

δε θέλω πια μαρτύροι. Άσπρο μου τριαντάφυλλο,

της Παναγιάς μετόχι, το καμαροφρυδάκι σου άλλη καμιά δεν το ’χει.

Αν έχεις κόρην έμορφη,βάλ’ τηνε στο ζεμπίλι

και κρέμασέ την υψηλά, να μη στη φάν’ οι ψύλλοι. Λάμπει ο ήλιος την ημέρα,

το φεγγάρι την αυγή, λάμπει και το πρόσωπό σου

σκόλη και καθημερ’νή. Λάθος σας επαινέσανε

το ιδικό σας σπίτι και σήκωσες τόσο ψηλά

τη μακριά σου μύτη. Σαν της ελιάς το λιόφυλλο,

που γέρνει πάνω κάτω, έτσι ’ναι το κορμάκι σου

λιγνό και ντελικάτο. Να μη θαρρείς πως σ’ αγαπώ

κι ήλθα να τραγουδήσω, ο γάιδαρός μου δίψασε,κι ήλθα να τον ποτίσω.

Τσαχπίνισσα της γειτονιάς καινουργιοφορεμένη,

που μ’ έκανες να περπατώτρελό στην οικουμένη.

Να μην πολυπαινεύεσαι, και ξέρω τη γενιά σου, πόσες χιλιάδες κόνιδεςέχ’ η βρακοθηλιά σου.

Ψηλό κυπαρισσάκι μου, καφασωτό πλεγμένο,

εσύ ’σαι μες στη γειτονιά λιγνό και χαϊδεμένο.

Για δες του παλιοφάναρου,που δε βλέπει να φέξει,

που δε βλέπει τα μούτρα του, μό’ θέλ’ να κουρουϊδέψει. Αρχοντοπούλα να ’σουνα,δεν θα ’χες τέτοια χάρη, να σου ζυγίζουν το φιλί

με το μαργαριτάρι.

Ανοίξετε τον κλήδονα στ’ Αγιού Γιαννιού τη χάρη

όποια θα είναι η τυχερή φέτος θα τον επάρει.

Ανοίξετε τον κλήδονα και στρώσετε χαράρια,

τι θα περάσει ο βασιλιάςμε τα στραβά ποδάρια.

Έφτασε η ώρα κι η στιγμή κι ο κλήδονας ανοίγει, και καθενός το ριζικόστα φανερά ξανοίγει.

Σαν μάθει ο σκύλος γράμματακι η γάτα να διαβάζει,

τότε κι εσύ θα παντρευτείς,να κάνει ο κόσμος χάζι.

Άνοίξαμι τουν κλήδουνα τσ’απλώσαμι τις κάπις

τσι θα σι δώσουμ’ απ’ αυτό,να μην του φάν’ οι κάτις.

Καρσί μου ήρτις τσ’ έκατσιςαπάνου στην πιζούλα

τσι κρέμασις τ’ς αχείλις σου,σα τ’ χταπουδιού κ’ κουκούλα.

Όταν σ’ εγέννα η μάνα σου, χρυσή ’ταν η κοιλιά της

και σ’ έκανε ομορφότερη απ’ όλα τα παιδιά της. Τα μάκια σ’ τα μιγάλα,η μύκ’ σ’ η μακριγιά,

τα χείλια σ’ τ α πρησμένα,τ’ αυκιά σ’ τα μυτιρά.

Σαν το ψηλό καμπαναριό,που δεν το πιάνει σκόνη

έτσι ’ναι το κορμάκι σου καθη-μερ’νή και σκόλη.

Το στόμα σου είναι καφενές, τα δόντια σου καρφάρες

και τα στραβά σου τα κανιά του περβολιού οι τσάπες.

Τ’ όμορφο το χεράκι σου να ’βαζα μαξιλάρι,

να ’χα μες την αγκάλη μου το αργυρό φεγγάρι.

Απ’ όλα του προσώπου σου, η μύτη σου μ’ αρέσει,είνι σα γαβανόχειρου τσι κρέμιτι να πέσει.

Τα μάτια σου είν’ το γλυκό,τα φρύδια σ’ κουταλάκια

και τ’ άλλο το υπόλοιπο δίσκοςμε ποτηράκια.

Μουρή σαρδέλα βρουμιρή,σουπιά τηγανισμένη

και καρακάξα του γιαλού,κανένας δεν σε θέλει.

Άγγελος είσαι, μάτια μου,κι αγγελικά βαδίζεις,

σα θέλεις παίρνεις τις ψυχές, σα θέλεις, τις χαρίζεις.

Έχεις φωνή γαϊδουρινήκαι γουρουνιού ομορφάδα

κι όποιος γυρίσει και σε δει,του έρχεται ζαλάδα.

Έχεις δυο μάτια σαν ελιέςεπάνω σε κλωνάρι,

τα φρύδια σου ζωγραφιστά σα δυο ημερών φεγγάρι.

Σαράντα να τα μοιραστούν τα όμορφά σου κάλλη,

όλες θα γίνουν όμορφεςκι όμορφη θα ’σαι πάλι.

9ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

Page 10: ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ τεύχος 157

10 ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

Είσαι κουτσή, είσαι στραβή, γαϊδούρα μαδημένη,

καμιά στην ομορφάδα σουμε σένανε δεν βγαίνει.

Έχεις δυο ματάκια μαύρα,μαύρα ’ναι σαν την ελιά

κι όποιος τα γλυκοφιλήσειχάρο δε φοβάται πια.

Η χήρα θέλει πάπλωμακι η παντρεμένη στρώμα κι η λεύτερη κατάχαμα,που δεν τα ξέρει ακόμα. Λιγνό κυπαρισσάκι μου,σκύψε και βγάλε αέρα,

να κελαηδήσουν τα πουλιά,να ξημερώσει η μέρα. Τι ωραιότης είν’ αυτή,τι λάχανα και πράσα,

και τι καμπούρικο κορμί,να κάνει τόσα πάσα.

Σαν περιστέρι φτερουγάς,λαλείς ωσάν αηδόνι

και περπατάς καμαρωτά,σαν τ’ όμορφο παγώνι.

Μουρή στραβή πινακωτήμι τα στραβά ψουμιά σου, κανένας δε σι λουγαριάζ’,

δεν έρχιτι κουντά σου. Ανάμεσα στα φρύδια σου

δίχτυ χρυσό πλεγμένο, πάω να περάσω, μάτια μου,

πιάστηκα το καημένο. Ξιφτιλίσιτι τα φώτα τσι χουρεύγ’ ένα λαδ’κό,

για φυγιάτι από μπροστά μου,να το καλοστοχαστώ.

Έχεις δυο ματάκια μαύρα, του αγγέλου μοιάζουνε,

σα γυρίσουν και με δούνε,στην καρδιά με σφάζουνε. Σαν τέτοια τέτοια λάχανα,

σαν τέτοια ραπανάκια, σαν τέτοια βρουμουχόρταρα

γιμάτα τα σοκάκια. Αυτά τα μάτια τα γλυκά

για πες μου πού τα βρήκες, τα είχες για τ’ αγόρασες για

δανεικά τα πήρες; Καρσί μου ήρτις τσ’ έκατσις

απάνου στην πιζούλα τσι κρέμασις τ’ς αχείλις σου,

σαν την παλιογαϊδούρα. Στρουγγυλουμηλουπρόσωπη,

νιραντζουμαγουλάτη, σχίζεις την πέτρα, κάνεις δυο,

μι του διξί σου μάτι. Σα φουρτουνιάσ’ γη θάλασσα

τσι βγούνι τα χταπόδια, τότι θα παντριφκείς τσι συ

μι τα στραβά τα πόδια. Τα μάτια σου σφάζουν πασά,

τα φρύδια σου βεζύρη, τ’ αγγελικό σου το κορμί

σφάζει καραβοκύρη. Ανέβα πάνου στου βουνό τσι

μά’ξι τσιραμδέλια τσι τρίψι την κασίδα σου, να

πέσουν τα ψειρ’δέλια. Μοναχογιέ της μάνας σου,χρυσής βαγιούδας φύλλο, εσύ ’σαι που πρωτάνοιξες

χωρίς κλειδιά τον ήλιο. Σα βγάλει ο βάτραχος μαλλιά

και η χελώνα γένια, τότε θα παντρευτείς κι εσύ,να

βγεις από την έγνοια. Μοιάζεις με την Αγιά Σοφιά

και δεν υπάρχει άλλη που να μπορεί να παινεθεί

σαν τα δικά σου κάλλη. Θα πάρεις άντρα όμορφο,

με αετίσιο μάτι, το ριζικό του κλήδονα

τον λέει ακαμάτη! Είσαι μαστίχα χιώτικη,

κανέλα μυρισμένη, απ’ όλες μέσ’ στη γειτονιά

εσύ ’σαι χαϊδεμένη. Δεν το ’ξιρα, Μαρίγια μου,

πους αγαπάς τα σύκα, να σι φυτέψου μια συκιά πα στου κουρμιού σ’ την τρύπα.

Σαράντα χρόνια έσκαβα τη γη μι τη βιλόνα,

για νά ’βρου την αγάπη μου τη μαρμαρουκουλόνα. Δε σι καταχρειγιάζουμι για γούρνα, για πηγάδι,

για ν’ ανασέρνου του νιρό,να πίνιν οι γαϊδάροι.

Όταν σ’ εγέννα η μάνα σου, ο ήλιος εκατέβη

και σου ’δωσε την ομορφιάκαι πάλι πίσω ανέβη.

Της μαύρης κότας τα φτεράστη γη να τιναχτούνε

και της κακιάς γειτόνισσαςτα μάτια της να βγούνε.

Σαν τα μάρμαρα της Πόλης,που ’ναι στην Αγιά Σοφιά,

έτσι τα ’χεις ταιριασμένα μάτια,φρύδια και μαλλιά.

Μουρή κατσίκα ψουριαριά,σουπιά τηγανισμένη,

μουρ’ ανιρούφα του γιαλού, ποιος διάβουλους σι παίρνει;

Μαλαματένι μ’ μαστραπάμι τ’ ασημένιου χέρι,

που του κρυγιώνεις του νιρόχειμώνα καλουκαίρι.

Τα δόγκια σ’ τα τριανταδυότσι τα μαλλιά σου βρούτσα, τα μάκια σ’ κλειδαρότρυπις,

τ’ αυκιά σ’ παλιουπαπούτσια. Γαλάζια πέτρα του γιαλού

μι ασημένια βούλα, να σι χαρεί η μανούλα σου,

που σ’ έχει μοναχούλα. Μουρή στραβή πινακουτή, μι τα στραβά ψουμιά σου,

ανάσκελη να τσείτισι,δεν έρχουμι κουντά σου. Ανοίξιτε τουν κλήδονα,

να βγει η χαριτουμένους, να κατιβεί γιου βασιλιάς

μι τ’ άστρα στουλισμένους.

Ανοίξιτε τουν κλήδονα, να βγει η χαριτουμένους,

να βγει τσι ένας γ’δόχειρας,μες στα μαλλιά χουμένους.

Ανοίξιτε τουν κλήδονα τσι στρώσιτι βελούδα,

για να περάσ’ γη βασιλιάςμε τη βασιλοπούλα.

Ανοίξετε τον Κλήδονα, να βγει χαριτωμένος,

να βγει ένας αγγούραρος θεριός θεριακωμένος.

Κλήδουνα, παλιουκλήδουνα,να ‘χα του ριζικό σου,

που σι τραγ’δούν οι λεύτιριςτσι πίνειν του νιρό σου.

ΤΑ ΑΔΙΑΝΤΡΟΠΑ ΤΟΥ ΚΛΗΔΟΝΑ: ΕΡΓΟ ΑΥΣΤΗΡΩΣ ΑΚΑΤΑΛΛΗΛΟ!Όταν τέλειωνε η … σεμνή τελετή του κλήδονα και αποχωρούσαν μεσά-νυχτα πια οι νεαρές της γειτονιάς, οι γηραιότεροι (ες), που ερχόταν στα

κέφια απ’ το όλο κλίμα, άνοιγαν έναν «άλλο κλήδονα», με διαλόγους σε έμμετρο λόγο:

Είδι ένα μουρό ένα μ’νίκι είπι: μάνα τι ήτανι;

Μη μουρέλι μ’ μη μαθαίν’ςάμα σι δαγκάσ’ πιθαίν’ς.

Αλλά και με δίστιχα αθυρόστομα με σεξουαλικά υπονοούμενα και βωμολοχίες, τα «ντιψίζ΄κα», όπως λέγονται στην Καλλονή της Λέσβου. Η γειτονιά αποκτούσε μια ατμόσφαιρα με εντονότερα διονυσιακά στοιχεία, όμοια με την αποκριά. Η τελετή έφτανε στην αποκορύφωσή της. Δείγμα οι παρακάτω στίχοι από το βιβλίο του Βαγγέλη Καραγιάννη «Τα αδιάντροπα» :

Σήμερα μόνο ο απόηχος απομένει απ’ αυτά τα ομαδικά δρώ-μενα ή η απλή επανάληψή τους ως λαογραφικών εθίμων μοναχά. Ο ορθολογισμός και οι ξενόφερτοι τρόποι της εποχής μας έχουν παρασύρει κάθε εκδήλωση του χτες κι έχουν στερή-σει τους σημερινούς ανθρώπους του χωριού και της πόλης απ’ αυτές τις εθιμικές ευκαιρίες για γέλιο και ομαδική εκτόνωση. Η ζωή μας σήμερα είναι στεγνή, γιατί δεν μπορέσαμε να κατα-νοήσουμε πως απ’ αυτές τις απλοϊκές μαγικές τελετές του μικρό-κοσμου της γειτονιάς τους οι άνθρωποι αντλούσαν δύναμη κι ελπίδα. Οι στίχοι του Γιώργου Σεφέρη «Φωτιές του Αϊ-Γιάννη» μοιάζουν σαν μαντική «κληδόνα» για τη μοίρα του σημερινού ανθρώπου:

«Η μοίρα μας, χυμένο μολύβι, δεν μπορεί ν’ αλλάξει δεν μπορεί να γίνει τίποτε.

Έχυσαν το μολύβι μέσα στο νερό κάτω από τ’ αστέρια κι

ας ανάβουν οι φωτιές…».

Ανοίξιτι τουν κλήδουνανα βγει η βλουγημένη

να βγει η ψουλή μι τα μαλλιάσα νύφη στουλισμένη.

Ανοίξιτι τουν κλήδουνατσι στρώσιτι δυο ψάθις·

όποια θα μη μι δωσ κουμάτ,να φαν του μνι τς οι κάτις.

Αλιγαριές πουλλές-πουλλέςμι τ’ άσπρα τα λουλούδια·να γαμηθούν ούλις οι νιέςτσ ούλα τα κουπιλούδια.

Άνοιξαν οι γι αμυγδαλιέςτσι βγάλανι λουλούδια·

γαμώ γριγιές, γαμώ τσι νιές,γαμώ τσι κουπιλούδια.

Όταν σι βλέπου κ’ έρχισιαπ’ του μακρύ σουκάκι,

απί καρσί μι φαίνισιπους είσι πουτανάκι.

Γύρισε ‘δε τουν ουρανότσι μέτρησι τα άστρα·

ι μπούτσους ιμ γαρόφαλουκι του μουνί σου γλάστρα.

Δεν το ξιρα πουλάκι μου πους αγαπάς τα σύκα,

να σι φυτέψου μια συκιάστου κώλου σου την τρύπα.

Αλιγαριά κι τζιτζιφιά,δάφνη μου κι μυρσίνη

τί γλύκα πόχει του μουνίτην ώρα π’ απουχύνει.Ετσ είνι μάτια μ ετσ εινίκουρμί ‘νι κι λυπήσου,

σα δεν τη θέλεις απί μπροςστνη βάζου τσ απού πίσου.

Page 11: ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ τεύχος 157

Παιδικές αναμνήσειςΤο παλιό λεωφορείο σ’ άφηνε στη διακλάδωση του χωριού. Το ταξίδι ήταν μάλλον καλό… εκτός απ’ τα ταρακουνήματα του δρόμου και τη μυρουδιά της βενζίνης που ζάλιζαν τους πιο πολλούς επιβάτες.

Το ταξίδι κάποιες φορές είχε μεγάλο ενδιαφέρον, γιατί ο συνεπιβάτης σου άρχιζε να διηγείται ιστορίες που δεν σου περνούσε απ’ το μυαλό πως θα ήταν τόσο δραματικές.

Ο κόσμος που ταξίδευε ήταν άνθρωποι απλοί, καλοκάγαθοι, σκληροδου-λεμένοι. Γιατί το χωριό δεν ήταν πλούσιο σε πεδιάδες, αλλά ήταν χτισμένο σε βουνό κατάφυτο από ελιές, πεύκα, και μοσκοβολούσε ρίγανη και φασκόμηλο.

Οι βράχοι του ήταν ήρεμοι και φυτρωμένοι συχνά ανάμεσα στα σπίτια. Οι πιο πολλοί παππούδες του χωριού με τις βράκες τους καθισμένοι σ’ αυτούς τους βράχους απολάμβαναν το τσιμπούκι τους και ανάβοντάς το με τσακμακόπετρα διηγούνταν ιστορίες απ’ τα περασμένα και αναπο-λούσαν τις χαμένες πατρίδες που έβλεπαν από μακριά, πολύ μακριά στο πέλαγο, στη Μικρασία….

Τα σπίτια ήταν κολλητά, χτισμένα το ένα δίπλα στ’ άλλο, τα πιο πολλά χωρίς αυλή. Πέτρινα, όμορφα, καθαρά, με τη μυρουδιά του τυριού, γιατί

οι περισσότεροι κάτοικοι ασχολούνταν με την κτηνο-τροφία.

Οι γυναίκες καλές νοικοκυρές, τεχνίτρες στον αργα-λειό και στο εργόχειρο, αλλά κι οι πιο καλύτερες στην ομορφιά.

Πράγματι, το χωριό ήταν φημισμένο για τις ωραι-ότερες κοπέλες του νησιού, γι αυτό τα βράδια του καλοκαιριού ανέβαιναν πολλά παλικάρια απ’ τα γύρω χωριά να κάνουν καντάδα στα κορίτσια που αγαπού-σαν!

Κι εμένα κάθε καλοκαίρι αλλά και στις γιορτές του χειμώνα με στέλνανε οι γονείς μου να περάσω τις διακοπές με τον παππού και τη γιαγιά.

Τα βράδια του χειμώνα μαζεμένοι κάτω απ’ το φως της λάμπας πετρελαίου και δίπλα στο αναμμένο τζάκι με παρέα κάποιες γειτόνισσες γινόταν το νυχτέρι, άλλη έπλεκε κι άλλη κεντούσε. Κι η γιαγιά μου η Μυρσίνη συνέχιζε τη διήγηση του παραμυθιού που είχε αρχί-σει πριν πολλά βράδια. Τα παραμύθια της μιλούσαν πότε για ξόρκια και φαντάσματα και πότε για βεζίρη-δες και βασιλοπούλες.

Το σπίτι βρισκόταν στην πιο κεντρική γειτονιά του χωριού, στα αλώνια. Στα αλώνια γινόταν η βόλτα. Κορίτσια κι αγόρια μαζί, κάτι που για κείνη την εποχή ήταν ασυνήθιστο σε άλλα μέρη του νησιού. Τα απογέ-ματα τις Κυριακές μαζευόμασταν στα αλώνια και τρα-γουδώντας χορεύαμε όλοι μαζί.

Εγώ είχα κάνει φιλενάδες στο χωριό. Θυμάμαι να ξεκινώ για εκδρομή μαζί τους με το καλαθάκι μου γεμάτο τυρί, ντομάτα και ψωμί ζυμωμένο απ’ τα χερά-κια της γιαγιάς μου Μυρσίνης. Πηγαίναμε εκδρομή λίγο πιο έξω απ’ το χωριό σ’ ένα μέρος όμορφο, ξεχωριστό.

Κάτω από ένα μεγάλο πεύκο, που ήταν φυτρωμένο μέσα σ’ έναν πελώριο βράχο. Εκεί τρώγαμε, τραγου-δούσαμε, πλέκαμε βελονάκι.

Και τα βράδια τρελαινόμασταν στον κρυφτό με τα άλλα παιδιά του χωριού και με το ζόρι μας μαζεύανε στα σπίτια για ύπνο.

Τώρα πριν δυο χρόνια που επισκέφτηκα το χωριό, το βρήκα πάλι όμορφο, καθαρό, με τα καλντερίμια του να λάμπουν από καθαριότητα. Τα σπίτια περιποιημένα, οι αυλές γεμάτες λουλούδια. Και το πιο ευχάριστο απ’ όλα, τα παιδιά εξακολουθούν να παίζουν κρυφτό!

Το χωριό είναι του πατέρα μου, η αγαπημένη μου Λαφιώνα!

Μαρίκα Παπάζογλου CarramΜελβούρνη, 22-5-2014

η επικοινωνία μαςΜας γράφει η αγαπητή συμπατριώτισσα Μαρίκα Παπάζογλου απ’ τη Μελβούρνη Αυστραλίας και μας στέλνει «την ιστορι-ούλα της», όπως λέει, μαζί και τα νέα της ελληνικής κοινότη-τας στη Μελβούρνη. Και μάλιστα δεν τα μεταφέρει η ίδια, αλλά μας στέλνει έντυπα, τα «Κοινοτικά Νέα» και το «Χτίζοντας το μέλλον μας μαζί», και τα δύο της Ελληνικής Ορθόδοξης Κοι-νότητας Μελβούρνης και Βικτώριας.

Εξαρχής στόχος μας ήταν να έχουμε μια πιο στενή σχέση με τους ξενιτεμένους μας, να μαθαίνουμε νέα τους, να απαντάμε στα γράμματά τους, με δυο λόγια να καθιερώσουμε ξεχωρι-στή στήλη γι αυτούς. Μακάρι η Μαρίκα να κάνει την αρχή και να τη μιμηθούν κι άλλοι.

Επειδή στο περιοδικό ο χώρος είναι περιορισμένος, θα αναρ-τούμε στην ιστοσελίδα μας (www.takalloniatika.gr) υλικό απ’ την ξενιτιά, όπως αυτό της Κοινότητας Μελβούρνης.

Η Χαρίκλεια Καραβά-Παχάκη μας γράφει απ’ το Ηράκλειο Κρήτης με ευχές για Καλή Ανάσταση. Την ευχαριστούμε για τα τόσα καλά της λόγια για το περιοδικό που, όπως λέει, τη συντροφεύει στη δύσκολη εποχή μας.

11ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

Page 12: ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ τεύχος 157

12 ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ12 ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

Η Ελλάδα είναι ένα κομμάτι απ’ τον Παράδεισο

Βάσω Αλβανού

Πατρίδα μου σαν τον ήλιο σουήλιος άλλος δεν λάμπει.

-Πες μας κυρ Ήλιε να χαρείςπριν πας να κοιμηθείς

πού είδες πιο όμορφη γηγιορτή και πανηγύρι νάχει,

να ψάλλουν ύμνους τα πουλιάπου πετάν πολύ ψηλά

ως τις απάτητες κορφέςκαι σ’ όλη την πλάση

πούναι γεμάτη μυρωδιές,οι κάμποι να πρασινίζουν από σπαρτάκαι το ρυάκι κρυσταλλένιο να κυλά;

Αμέσως εκείνος απαντάκαι φωνάζει δυνατά.

-Είναι η Ελλάδα η ξακουστή,το μαρτυρούν οι αρχαίοι, οι θεοί,το λεν οι κλέφτες κι οι αρματολοί,το τραγουδούν όλοι με μια φωνή.

Και τότε εγώ ξαναρωτώ.-Ήλιε, τι βλέπεις από κει ψηλά;

Κι ο Ήλιος παρατηρεί και μονολογεί.

-Εγώ βάζω το στέμμα στις βουνοκορφές,εγώ ανθίζω τα ρόδα και τα κρίνα, στα ταπεινά χαμομήλια δίνω ζωή,βάφω με τις χρυσές μου πινελιέςπου φτάνουν ως τις ακρογιαλιές,

εδώ το κύμα ακούραστα σιγοτραγουδάτα Νησιά του Αιγαίου αγκαλιάζω,μαζί σας στη θάλασσα αρμενίζω!

Του καλοκαιριού αισθήσειςΜιχάλης Τραπεζανλής

Στου καλοκαιριού μέσα τη γιορτήκάθομαι και σου γράφω

για της καρδιάς τα μυστικάπου κάποτε θα μάθω…

Μια πεταλούδα μου γελάστη γέρικη ακακία!

Μια εύθραυστη είναι ψυχή,Μια ντροπαλή ευτυχία…

Τα χελιδόνια γύρω μουμελωδική ευφορία!

Σκορπάνε τιτιβίσματα,μιλούν για ελευθερία.

Παιδάκια παίζουν στα στενά,στιγμές παλιές θυμίζουν…

Μα όλα τα μελλούμεναπάντα αυτά τα ορίζουν.

Στου καλοκαιριού μέσα τη γιορτήγι αγάπη θα μιλήσω

και κόκκινα γαρύφαλλα σε σένα θα χαρίσω!

Στου καλοκαιριού μέσα τη γιορτήφιλιά είναι τα λόγια,

αισθήματα, αναστεναγμοί,ταξίδια μες στα χρόνια….

λογοτεχνία

Page 13: ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ τεύχος 157

13ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

Το κεσκέκιτης Αρίσβης(αφιέρωμα στο χωριό μου)

Ευάγγελος Αϊβαλιώτης

Στων Αγίων Αναργύρων τη γιορτήκαι στο γνωστό το στέκι

ανάψανε πάλι φωτιέςκαι φτιάχνουν το κεσκέκι.

Ψηλά πηγαίνει ο καπνός στην Πέργαμο να φτάσεινα τον μυρίσουν οι νεκροίνα δουν το έθιμο πως ζει

δεν τόχουνε ξεχάσει.

Είναι της προσφυγιάς ευχήκαι της καρδιάς ελπίδα

πως το κεσκέκι θα φτιαχτείμια μέρα στην πατρίδα!

Τα έθιμα είναι οι ρίζες μας,δεν πρέπει να ξεχνιούνται.Αν δεν υπάρχουνε αυτές,

τα δέντρα δεν κρατιούνται.

Αυτό πρέπει να ξέρουνεοι νέοι του χωριού μαςκαι νάναι οι συνεχιστέςτου ωραίου έθιμού μας.

Όχι στα ξενόφερταστα σάλια και τα μπάλια,

όλα αυτά μας φέρανεσε τούτα δω τα χάλια.

Θέλουν παγκοσμιοποίηση,να μας ισοπεδώσουν,

μα των Ελλήνων την ψυχήδεν θα υποδουλώσουν!

Γράμμα προς φίλους

Στον Νίκο και τη Ζωή Παπαευστρατίου

Τάκης Συρέλλης

Πόσο πολύ που χαίρομαι άμα σας βλέπω…Μέσ’ στο κατακαλόκαιρο, στου φεγγαριού το φρύδι.Κι είναι η αυλή ένα κομμάτι τ’ ουρανού, κι ασπίδα.

Μάτι κακό να μην τη δει, άχλη μην την πατήσει.

Κι η Παναγιά η Τρικάταρτη προστάτις πάντα να’ ναι.Τα δώρα του Απόλλωνα καλώς και τα δεχτήκαμε

γιατί με την Πανσέληνο εδάμασε το Άτι.Και τα παιδιά κάναν παιδιά που γύρω τώρα τρέχουν

και της αυλής τις μυρωδιές στη μνήμη τους θα έχουν.

Πολλών των χρόνων όνειρα, άλλα καλά, άλλα ζαβά,μα μόνιμα η ελπίδα, χρόνια τώρα να στέκεται

στο μεσιανό κατάρτι.Πότε ιστός, πότε βροντή, πότε αστροπελέκι,

και φεύγει ο χρόνος δίπλα μας σαν το νερό της κρήνης.

Πόσο πολύ που χαίρομαι άμα σας βλέπω…Έτσι και γω ο ποιητής τις ρίζες μου ποτίζω.Πρωί τη μέρα χαίρομαι σαν η αυγή ροδίζει

όταν τ’ αστέρι του Βοριά μου ξημερώνει πάλικαι η θάλασσα απαλά ριγά στ’ ανέμου της το νεύμα.

Ακούω τραγούδια απ’ τα πουλιά, τη σαύρα καθώς φεύγει,των λουλουδιών τις μυρωδιές, το χώμα που ανασαίνει.

Καλώς μας ήρθατε λοιπόν, στη γη αυτή του νόστου.

5-8-2012

Page 14: ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ τεύχος 157

14 ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

Hοικογένεια Καρυδώνη ήταν μια παλιά αξιο-

πρεπής φαμίλια στα τέλη του 19ου και στις

αρχές του 20ου αιώνα. Ο Σταύρος Καρυδώ-

νης ήταν παράγοντας στα τοπικά δρώμενα

της Καλλονής και συγγραφέας του αξιολογότατου ιστο-

ρικού βιβλίου «Τα εν Καλλονή της Λέσβου ...Μοναστή-

ρια». Ήταν παντρεμένος με την Καλλονιάτισσα Ευθυμία

και είχαν δύο κόρες, τη Ραλλού και τη Θεοδώρα. Μετά

το γάμο τους πήραν τα επώνυμα των συζύγων και το

πατρικό τους εξέλειπε.

Η Θεοδώρα παντρεύτηκε τον δικηγόρο Παναγή Νύκτα,

ο οποίος είχε έρθει στην Καλλονή Ειρηνοδίκης. Ερω-

τεύτηκε την όμορφη Θεοδώρα, την παντρεύτηκε και

αφού παραιτήθηκε, λόγω εντοπιότητας συζύγου, έγινε

δικηγόρος. Το σπίτι τους ήταν στην «Καθ’σά», λίγο πιο

πέρα απ’ τη Μητρόπολη.

Στη γειτονιά επικράτησε το όνομα του Νύκτα, σαν κυρί-

αρχος παράγοντας της εποχής του και μετά τον θάνατό

του συνεχίστηκε με τη γυναίκα του. Στης Νύχταινας τη

γειτονιά, λέγανε, για να προσδιορίσουν κάποιο σπίτι ή

κάποιον γείτονα. Αλλά και το σπίτι της Νύχταινας ήταν

εντυπωσιακό. Διώροφο, με αλλιώτικη αρχιτεκτονική,

παράξενη και διαφορετική, με τον κατάλευκο χρωμα-

τισμό. Σημαδιακό ανάμεσα στ’ άλλα, τα κοντινά χαμηλο-

σκέπαστα σπίτια.

Ακριβώς απέναντι, στην άκρη του χωματόδρομου

και στο σταυροδρόμι προς το Συνοικισμό, υπήρχε

μια βρύση, που υδρευόταν όλη η γειτονιά. Τη λέγανε

κι αυτή «η βρύση της Νύχταινας». Κανένα σπίτι τότε

(πριν 65-70 χρόνια περίπου) δεν είχε δίκη του βρύση.

Σε κεντρική θέση κάθε γειτονιάς υπήρχε μια βρύση

για την εξυπηρέτηση των περίοικων. Στη βρύση της

Νύχταινας μαζεύονταν τα «κ’μάρια, τα λαγήνια, τσι

τινικέδις για να τα γιμώσιν μι του νιμπέτ τους (τη σειρά

τους) οι νοικοκυρές, για τη λάτρα του σπιτιού. Δίπλα

στη βρύση, πολύκλαδος και πυκνόφυλλος, έστεκε

καμαρωτός ο Πλάτανος. Της Νύχταινας κι αυτός.

Η έρευνα μου να βρω ποιος τον φύτεψε δεν αποκά-

λυψε συγκεκριμένα και ακριβή στοιχεία. Άνθρωποι

μεγάλης ηλικίας που τους είχα ρωτήσει, πριν από

πενήντα και πάνω χρόνια, δεν ήξεραν.

Μπορούμε λοιπόν να υποθέσουμε, πως ένα απ’ τα ελα-

φρά σποράκια, καθώς πλανιόνταν, με την ανάλαφρη

ανάσα του αγέρα, χωμένο στη χνουδωτή φουσκίτσα

του, τρύπωσε ανάμεσα στα λιθάρια, βρήκε δροσιά απ’

> του Στρατή Μισγίρη

Ο πλάτανοςλογοτεχνία

της Νύχταιναςτο νερό της βρύσης, ρίζωσε και βλάστησε και πρόκοψε. Ψήλωνε, χόντραινε ο κορμός του, πλάταινε η φυλλωσιά του, χωρίς να φοβάται τις παγωνιές και τους νεαρούς που χαράκωναν με τον σουγιά τη φλούδα του, για ν’ αποτυπώ-σουν τα πρωτογράμματα του δικού τους ονόματος και της κοπελιάς τους.Άλλωστε η αδυναμία του στο νερό ικανοποιόταν. Νερό νά ‘χε κι όλα τα ανεχόταν. Και τα βλαστοσπασίματα απ’ τις λαμπριάτικες κούνιες των κοπελιών και τα κλαδοκοψίματα για να προστατευτούν τα κεραμίδια του διπλανού σπιτιού και τις χαρακιές των σουγιάδων.Χαιρόταν το δροσερό νερό της βρύσης κι έδινε απλόχωρα την ίσκιωσή του στις γυναίκες, που καρτερούσαν τη σειρά τους να πάρουν το νερό της σπιτικής λάτρας.

Ένα χειμωνιάτικο βραδινό, γύρω στο μαγκάλι με την πυρο-κόκκινη πυρήνα, καθώς έπιναν το καφεδάκι τους οι δυο φίλες, η Μάνα μου και η Νύχταινα, μου ιστόρησε η κυρά Θεοδώρα το περιστατικό του μικρού ραδιόφωνου, που το έσωσε ο Πλάτανος.- Το ένα από τα δύο ραδιόφωνα που βρίσκονταν στην Καλ-λονή, λίγο πριν από τον πόλεμο των Γερμανών, το είχε φέρει ο σύζυγος μου ο Παναγής. Το άλλο το είχε ο Γιατρός Ορέστης Κυπριανός (Βουλευτής και μετά Γερουσιαστής.) Ήταν μικρό, ίσαμε μιάμιση πιθαμή, κι έβαλε αντικριστά τις παλάμες της για να μου δείξει το μέγεθος του. Δούλευε με μια μπαταρία, που την έστερνε στο εργοστάσιο ηλεκτροφω-τισμού του Πρασακάκη και κάποιες φορές στη Μυτιλήνη να τη γεμίσουν. Άκουγε μόνο τα νέα. Λίγο πριν έρτουν οι Γερμανοί και μας κυριέψουν, ο Παναγής πέθανε. Το ράδιο έπαιξε όσο έπαιξε, άδειασε η μπαταρία, σταμάτησε. Δε νοιάστικα να τη γεμίσω, γιατί δεν μου ήταν και εύκολο. Δεν ήξερα κιόλας. Αυτή τη δουλειά την έκανε ο Παναγής τότε που ζούσε. Πήρα λοιπόν το ράδιο, το στόλισα στο πκαρί (ράφι πάνω απ’ το τζάκι) και το καμάρωνα σα σπάνιο και μοναδικό στολίδι.Σαν ήρταν οι Γερμανοί και σκόρπισαν τον φόβο και την τρομάρα, άκουσα πως απαγορεύεται, πολύ αυστηρά, να έχουμε ράδιο και ν’ ακούμε νέα. Φοβήθηκα και το έκρυψα μέσα στο ντάμι της αυλής μου.Σαν πέρασε πολύς καιρός, ήρθε μια μέρα ο κουμπάρος μου, ο Δημητρός ο Καλλίας, (Γραμματέας της Κοινότητας Καλλονής) και μου είπε πως στη Μυτιλήνη πιάσανε έναν

Page 15: ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ τεύχος 157

που είχε ράδιο και τον βάλαν φυλακή. Ο κουμπάρος μου ήξερε για το ράδιο

που είχα. Με ρώτησε τι έγινε και του είπα πως το έχω κρυμμένο στο ντάμι.

«Να το πάρεις απ’ εκεί και να το εξαφανίσεις», με φοβέρισε. Τρομοκρατή-

θηκα. Σκέφτηκα μην έχω κανένα μπέρδεμα κι εγώ. Όλη τη νύχτα δεν μου

κόλλαγε ύπνος. Τι να το κάνω, πού να το πάω, πώς να το εξαφανίσω; Με

τρόμαζε η ιδέα μη με προδώσουν κιόλας. Πρωί πρωί την άλλη μέρα, ειδο-

ποίησα τον κουμπάρο να έρθει το βράδυ κατεπειγόντως. Ήρτε αρκετά αργά,

γιατί είχε συνεδρίαση η Κοινοτική Επιτροπή. (Οι Γερμανοί είχαν καταργήσει

το Κοινοτικό Συμβούλιο και είχαν διορίσει μια τριμελή Κοινοτική Επιτροπή).

Αφού κουβεντιάσαμε πολλή ώρα για το ράδιο, καταλήξαμε να το βγάλουμε

οπωσδήποτε έξω απ’ το σπίτι και να το κρύψουμε στον Πλάτανο. Κάπου στα

ενάμιση-δυο μέτρα του κορμού του πετιόταν ένα χοντρό κλαδί. Εκεί, ανά-

μεσα στον κορμό και στο κλαδί, στη μασχάλη αυτή, είχε μια λακκούβα, μια

κουφάλα, που θα χώραγε μέσα το ράδιο.

Πήραμε ένα κομμάτι πισσόχαρτο, που μου είχε περισσέψει απ’ την επι-

σκευή της στέγης του νταμιού, το τυλίξαμε καλά και το δέσαμε σφιχτά μ’

ένα τέλι. Ύστερα πήρε μια καρέκλα ο κουμπάρος, την έβαλε κοντά στον

κορμό του Πλάτανου, σκάλωσε πάνω κι έχωσε βαθιά μέσα στο κούφωμα

της μασχάλης του Πλάτανου το ράδιο. Ήταν σχεδόν μεσάνυχτα. Στο σκο-

τάδι δεν υπήρχε ψυχή στο δρόμο. Απαγορευόταν η κυκλοφορία τη νύχτα.

Είμαστε στο τέλος του χειμώνα, σχεδόν άνοιξη του 1944. Σε μερικούς μήνες

έφυγαν οι Γερμανοί. Στη χαρά της λευτεριάς μας θυμήθηκα το ράδιο. Μια

μέρα φώναξα το Χρήστο τον Χαψή (12/χρονο φτωχόπαιδο του Συνοικισμού)

και τον έβαλα να σκαλώσει στον Πλάτανο να βγάλει απ’ τον κρυψώνα το ράδιο και το ξαναστόλισα στο πκαρί. Όμως η Καλ-λονή άρχισε να γεμίζει από ράδια. Το είδε μια μέρα ο π. Νικόδημος (Ηγούμενος του Λειμώνα) -Κυρία Θεοδώρα, το ράδιο αυτό είναι πολύ παλαιό. Να μας το δωρίσετε για το μουσείο του Μοναστηριού, μου είπε.

Του διηγήθηκα, που μου το έσωσε ο Πλά-τανος, και το έδωσα.

Στο Μουσείο Λαϊκής Τέχνης του Μοναστη-ριού Αγ. Ιγνατίου είναι εκτεθειμένο το παλιό αυτό ραδιόφωνο. Ο Πλάτανος της Νύχται-νας καμαρώνει ορθόστητος την πολύχρονη κορμοστασιά του, την πολύκλαδη απλωσιά του, την πυκνόφυλλη δροσιά του. Μόνο η βρύση της Νύχταινας δεν υπάρχει πια. Ο πολιτισμός και η εξέλιξη έδωσαν νερό σ’ όλα τα σπίτια της Καλλονής. Αλλά και η κυρά Νύχταινα έχει φύγει. Μετακόμισε στη γειτονιά των αγγέλων.

Άφησε όμως τ’ όνομα της στον Πλάτανο. Της Νύχταινας!...

Page 16: ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ τεύχος 157

16 ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

H Ραλλού ξαπλωμένη, παρακολουθεί δυο άσπρα γατάκια που παίζουν τρελλά στα χορ-τάρια και ρωτάει τον σύντροφό της Βάσο που με τον σουγιά του σκαλίζει ένα κομμάτι

ξύλου, ακουμπισμένος στον κορμό της ελιάς .

- Έχεις δει άσπρο Βάτραχο; - Άσπρο άσπρο; - Nαι, κάτασπρο! - Σα να τον έχεις βάλει στη χλωρίνη; - Μιαααχ... ζει καλέ τίποτα μέσα στην χλωρίνη; - Δεν ξέρω, λέω για την ασπρίλα του. - Τέλος πάντων έχεις δει; - Όχι, εσύ έχεις δει; - Ναι, αμέ!; - Δεν το πιστεύω ! Πού τον είδες; - Στο χωριό μου. - Πότε;

Πριν πολλά πολλά χρόνια, καθόμασταν με την Μαριάνθη στο πεζούλι, έξω από το δικό μου σπίτι και ετοιμαζόμασταν να πάμε για το απογευματινό μάθημα, ήμασταν στην τέταρτη τάξη του δημοτικού. Είχαμε κάτσει αντικρυστά και μιλούσαμε ακατάπαυστα κατά το συνήθειό μας.

Εγώ ήμουν με την πλάτη στον δρόμο - τι δρόμος δηλαδή ένα στενό δρομί ήτανε, μισό ντουσιμές και το άλλο μισό χώμα, για να στραγγί-ζουν τα νερά της βροχής τον χειμώνα, αλλά και να κρατάει τη δρο-σιά το καλοκαίρι απ’ τα λουνταρίσματα των νοικοκυράδων- όταν η Μαριάνθη άρχισε να φωνάζει και να μου δείχνει κάτι πίσω μου, τα μάτια της είχαν πεταχτεί έξω απ’ τις κόγχες. Γύρισα τόσο απότομα, που έγδαρα τα πόδια μου στο άγριο τσιμέντο του πεζουλιού. Και τον είδα!!! Στο ντουβάρι της υπερυψωμένης αυλής του γέρο-Μηνά, σε ένα σημείο ίσα με τον δρόμο οι πέτρες δημιουργούσαν κάτι σαν μικρή σπηλιά και στην είσοδό της καθόταν ένας τεράστιος Βάτραχος. Στητός! Μεγαλοπρεπής! Ολόλευκος!

Μείναμε εκστασιασμένες και δεν κουνιόμασταν μη και φύγει, τον κοιτούσαμε, μας κοιτούσε, μου φάνηκε ότι πέρασε μια αιωνιότητα και ξαφνικά γύρισε και χώθηκε στις πέτρες. Αφού μιλήσαμε μεταξύ μας και πιστοποιήσαμε ότι όντως το είδαμε αυτό, αποφασίσαμε να το κρατήσουμε μυστικό, μη τυχόν και μας τον σκοτώσουν τα άλλα παιδιά και περισσότερο τ’αγόρια.

Κάθε απόγευμα, τρώγοντας μια μεγάλη φέτα ψωμί από γωνιά σε γωνιά, αλειμμένη με λάδι και πασπαλισμένη με ζάχαρη, στηνόμα-σταν ώρες και ώρες. Περιμέναμε να τον ξαναδούμε και παράλληλα λέγαμε ότι έπρεπε να τον βαφτίσουμε. Εκατοντάδες ονόματα πέρα-σαν από το στόμα μας και, αφού τα κοσκινίσαμε και τα φιλτράραμε και ορισμένως ψιλοκαυγαδίσαμε, καταλήξαμε στο όνομα Χιόνις. Του ταίριαζε γάντι.

> της Ειρήνης Βαρβαρέσσου

λογοτεχνία

oάσπροςβάτραχος

Page 17: ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ τεύχος 157

17ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

Ο Χιόνις μας λοιπόν ένα σούρουπο φάνηκε πάλι στην είσοδο της μικρής του σπηλιάς, η Μαριάνθη πήγε να του ρίξει λίγο από το ψωμί της, εκείνος τότε φοβήθηκε και χώθηκε στις πέτρες. Πολλές μέρες, περιμέναμε αλλά ο άσπρος μας Βάτραχος δεν φαινόταν.

Ένα μεσημέρι τον είδα που βολτάριζε δειλά δειλά στο πετρόστρατο, πήγα κοντά του, δεν έφυγε, τον πήρα στην παλάμη μου, του μίλησα, του είπα πως τον αγαπούσα και θα τον πρόσεχα πάντα. Ήμουν βεβαία τότε με το παιδικό μου μυαλό ότι κατάλαβε τι του είπα. Τον απίθωσα κάτω και του έριξα τριμμένο ψωμί, δεν έφαγε, με κοιτούσε.

Έβγαινε σχεδόν κάθε μέρα, ήμουν χαρούμενη, η Μαριάνθη - λόγω αποστάσεως το σπίτι της ήταν μακριά, δεν τον έβλεπε, γιατί δεν είχε τακτή ώρα που έβγαινε - τα έβαζε μαζί μου, ότι και καλά τον καλοπιάνω τον γλυκό μου Βάτραχο για να αγαπάει μόνο εμένα, ενώ αυτή τον είδε πρώτη, και κατά βάθος είχε δίκιο. Πράγματι μ’έπιασε ένας εγωισμός και ήθελα να είναι δικός μου φίλος μόνο. Κάθε μέρα έβγαινε, τον έπαιρνα στην παλάμη μου και ξεθαρρε-μένος πια δεχόταν τα χάδια μου, του μιλούσα και μέσα μου έλεγα πως ήμουν το πιο τυχερό παιδί στον κόσμο, επειδή είχα φίλο έναν Βάτραχο και μάλιστα ολόασπρο! Mοναδικό!! Πέρασε πολύς καιρός έτσι.

Ένα απόγευμα ξεμύτισε, έκανε βόλτα στο δρομάκι. Ο Ιγνά-τιος που πάντα είχε στον νου του τι ζημιά να κάνει, τον είδε, άρχισε να φωνάζει, τρέξανε κι άλλα παιδιά, τον περικύ-κλωσαν με σκοπό να τον σκοτώσουν κι άρχισαν να χτυπάνε τον δρόμο με κάτι μακριά ξύλα. Ο αγαπημένος μου Βάτρα-χος πηδούσε από δω και από εκεί τρομαγμένος πάνω στον ντουσιμέ, πετάχτηκα στη μέση, σχεδόν τον πλάκωσα, τον έπιασα και τον έβαλα γρήγορα στην τρύπα του, κρατώντας τον στο χέρι μου άκουσα την καρδιά του, χτυπούσε τρελλά.

Άκουσε την χαλαπαταγή η Μαριάνθη και ήρθε τρέχοντας, εμένα με είχανε στριμώξει τα παλιόπαιδα και με χτυπούσαν όλα μαζί με τα ραβδιά, μπήκε στη μέση να με γλυτώσει και, αφού μας ξεμαλλιάσανε και μας έκαναν μαύρες στο ξύλο, φύγανε, μας είπαν δε ότι θα μας απέκλειαν απ’ όλα τα παι-χνίδια. Εμείς όμως ήμασταν ευχαριστημένες και σκασίλα μας για τον αποκλεισμό και τα παΐδια μας τα πονεμένα, αρκεί που γλυτώσαμε τον Χιόνι μας από τον θάνατο και κείνη την μέρα πήγαμε στην φωλιά των Πετροχελίδονων που ξέραμε μόνο εμείς πού ήταν και ορκιστήκαμε να μην σκοτώσουμε ή χτυπήσουμε ποτέ κανένα πλάσμα του Θεού και να μείνουμε παντοτινές φίλες.

Πέρασε σχεδόν η χρονιά και κάθε μέρα μιλούσαμε με την Μαριάνθη για τον Βάτραχό μας. Κάθε μέρα του έβαζα στην τρύπα του ότι φαγητό είχαμε στο σπίτι αλλά και ψίχουλα και σουσάμι, ακόμα ακόμα και γλυκά, μήπως και βγει, αλλά

είχε φοβηθεί τόσο κείνη την μέρα που τον κυνήγησαν τα παλιό-παιδα, που πίστευα ότι θα είχε ανοίξει σήραγγα και θα είχε βγει μακριά πολύ μακριά και ότι τον έχασα για πάντα. Παρόλα αυτά ήλπιζα και έλεγα ότι έβγαινε και έτρωγε αυτά που του έβαζα στην είσοδο του «σπιτιού» του - η Μαριάνθη έλεγε ότι τα έτρωγαν οι γάτες - και πάντα τον περίμενα. Πολλές φορές, έβαζα το στόμα μου στο στόμιο της μικρής του σπηλιάς και του μιλούσα, σκεπτό-μενη ότι σίγουρα με άκουγε. Η μάνα μου με είχε καταχεριάσει κανά δυο φορές που με έκανε τσακωτή, φοβούμενη μήπως με δουν και με περάσουν για τρελή.

Ήταν Μεγαλοβδομάδα και οι γυναίκες καθάριζαν και ασβέστω-ναν τα σπίτια και τα παρτέρια, αλλά και όποια μεγάλη πέτρα είχαν στην αυλή. Εγώ με την Μαριάνθη ρεμπελεύαμε, ο Βάτραχος είχε χαθεί και σαν παιδιά είχαμε βρει άλλα ενδιαφέροντα, τον είχαμε μισοξεχάσει, δεν ήταν πια στις καθημερινές μας κουβέντες. Ένα πρωί μόλις ήπια το γάλα μου, η μητέρα μου μ’ έστειλε να πάω στην αγορά να πάρω ακοπάνιστη πιπερόριζα για να φτιάξει τα γλυκά της. Ξεκίνησα βαριεστημένα, γιατί σκεφτόμουνα ότι θα με έβαζε να της την κοπανίσω κιόλας στο μπρούτζινο γουδί , που πολύ μ’ εκνεύριζε ο ήχος του.

Μόλις κατέβηκα τα δυο πέτρινα σκαλοπάτια της αυλόπορτας, φτιαγμένα από μια σπασμένη μυλόπετρα, κάτι άσπρισε στα πόδια μου, η καρδιά μου χτύπησε λαχταρισμένα, έσκυψα να δω. Ήταν εκεί! Ο Βάτραχός μου λευκός σαν το απάτητο χιόνι, δεν κουνή-θηκα καθόλου μην φοβηθεί, τον κοίταζα και με κοίταξε κι αυτός, μου φάνηκε πως μου χαμογέλασε και μετά έδωσε έναν πήδο και ανέβηκε στο κουτουπιέ μου. Κάτι δροσερό με ακούμπησε, είμαι σίγουρη πως με φίλησε, έσκυψα να τον πιάσω, απομακρύνθηκε δυο μέτρα.

Ξάπλωσα στο χώμα και έβαλα το κεφάλι μου μπροστά του, έγινα σχεδόν ένα μαζί του, έκανε ένα σιγανό κουάξ με κλειστό στόμα και κατόπιν με μικρά πηδήματα έφυγε προς το ποτάμι, εγώ έμεινα σύξηλη και τον κοιτούσα, πριν χαθεί γύρισε και με κοίταξε κι εκείνος, του έστειλα ένα φιλί. Θα σε περιμένω, του φώναξα και τα δάκρυα πλημμύρισαν το πρόσωπό μου. Έδωσε ένα σάλτο και έκανε πάσχα, πέρασμα», στον δικό του τρόπο ζωής, στο νερένιο του βασίλειο.

Το είπα στην Μαριάνθη, εκείνη στενοχωρήθηκε που δεν τον είδε και πως, αφού πήγε στο ποτάμι, μάλλον δεν θα τον ξαναδούμε και πως, αφού με χαιρέτησε, σίγουρα αγαπούσε μόνο εμένα και από την παιδική της κακία μου είπε ότι δεν με φίλησε, όταν ανέ-βηκε στο πόδι μου, αλλά απλώς με κατούρησε.

- Και δεν ξαναφάνηκε, ρώτησε ο Βάσος.- Όχι ποτέ! Μετά έφυγα και εγώ. - Λυπάσαι γι’αυτό; - Πολύ, νομίζω ότι λείπει από την καρδιά μου ένα κομμάτι . - Τ’ άλλα Βατράχια δεν τ’αγαπάς; - Τ’ αγαπώ βέβαια. - Τ’ άλλα ζώα; - Μα τι λες; Αφού κάναμε όρκο με την Μαριάνθη ότι θα σεβόμα-στε την ύπαρξή τους και θα τα φροντίζουμε. - Τον ψάχνεις ακόμα; - Ναι και καμιά φορά, όταν με αγγίζει κάτι δροσερό στα πόδια μου, νομίζω πως είναι το φιλί του και ό,τι άσπρο βλέπω στη γη, το παρατηρώ μήπως και δω τον χιονάτο μου Βάτραχο να κάνει πήδους.- Εμένα... μ’αγαπάς; - Πολύ! Σ’αγαπώ πολύ!! Εσύ μ’αγαπάς; - Κουάξ !!!

Page 18: ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ τεύχος 157

18 ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

Μ ετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο το 1974 και την κήρυξη γενικής επιστράτευ-σης για την αντιμετώπιση της τουρκικής απειλής, ενεργοποιήθηκαν οι προβλεπό-

μενες για την άμυνα του νησιού Μονάδες και έφθασαν από την ηπειρωτική Ελλάδα οι προβλεπόμενες από τα σχέδια ενισχύσεις.

Για την υποστήριξη των διασπαρμένων στο ΒΔ τμήμα του νησιού Μονάδων, έπρεπε να δημιουργηθούν προ-κεχωρημένοι σταθμοί εφοδίων, υλικών αλλά θέσεις για Τεχνική – Υγειονομική υποστήριξη.

Οι περιοχές Μονής Λειμώνος και άλσους Αγίας Τριά-δος, ευρισκόμενες στη σύγκλιση των οδικών αξόνων Καλλονής – Σιγρίου και Καλλονής – Πέτρας – Μήθυ-μνας, αποτελούσαν ιδανική περίπτωση για τους παρα-πάνω σκοπούς.

Πολύ σύντομα το άλσος Αγίας Τριάδος μετατράπηκε σε Στρατόπεδο, στο οποίο εγκαταστάθηκαν τμήματα Μονάδων εφοδιασμού υλικών, τροφίμων και καυσί-μων, αρχικά σε σκηνές και αργότερα σε ημιμόνιμες μεταλλικές κατασκευές.

Έτσι το ειδυλλιακό αλσύλιο των παιδικών μας χρόνων, το συνδεδεμένο με το πανηγύρι της Αγίας Τριάδος, αλλά και των απογευματινών μας περιπάτων, ονομά-σθηκε «Στρατόπεδον Αγίας Τριάδος». Νομίζω ότι και το πανηγύρι διακόπηκε για μερικά χρόνια και, όπως διά-βασα στα Καλλονιάτικα, ξανάρχισε το 1981.

Η κατάσταση αυτή παγιώθηκε και έτσι τη βρήκα το 1990, όταν τοποθετήθηκα Διοικητής του 36ου ΣΠ που είχε έδρα στο Στρατόπεδο του Πετσοφά.

Προς το τέλος του καλοκαιριού του 1990, το Σωματείο Αδελφότητας Αγίας Τριάδος, στο οποίο ανήκε το άλσος, με κάλεσε στον «Τρύφωνα» να πιούμε ένα κρασί. Ο δραστήριος Πρόεδρος του Σωματείου, Θεράπων Ματ-θαίου, ο Στρατής Μουφλουζέλλης, ψυχή των ιπποδρο-μιών, ο γαμπρός μου Παναγιώτης Βαβλαδέλλης και άλλα μέλη του Σωματείου μου έθεσαν το θέμα αποδέ-σμευσης του άλσους από τις στρατιωτικές εγκαταστά-σεις, διότι είχαν σχέδια για την αναβάθμιση του χώρου για τους σκοπούς του πανηγυριού και όχι μόνο.

Δεν έδωσα καμία απάντηση, διότι η απόφαση αποδέ-σμευσης ανήκε στον Στρατιωτικό Διοικητή του νησιού, στον οποίο υπαγόταν οι Μονάδες, τμήματα των οποίων ευρίσκοντο στο Στρατόπεδο Αγίας Τριάδος.

Εγώ έπρεπε να υποβάλλω μια εμπεριστατωμένη εισήγηση που να βασίζε-ται σε στρατιωτικά επιχειρήματα και να αποδεικνύεται ότι η κατάργηση του Στρατοπέδου ήταν προς το συμφέρον της Υπηρεσίας και δεν είχε κίνητρο την εξυπηρέτηση τοπικών συμφερόντων.

Εξέτασα λεπτομερώς το θέμα. Διαπίστωσα ότι σ’ ό,τι αφορούσε τα απο-θηκευμένα υλικά, ήταν δυνατόν να μεταφερθούν στις εγκαταστάσεις του Στρατοπέδου Πετσοφά και, όταν η κατάσταση το απαιτήσει, να διασπαρούν και πάλι. Το σοβαρότερο πρόβλημα ήταν τα τρόφιμα, τα οποία ήταν αποθη-κευμένα σε αποθήκη μόνιμης κατασκευής, το σημερινό κέντρο διασκέ-δασης. Σκέφτηκα ότι η Μονή Λειμώνος, στην οποία είχαν δημιουργηθεί υποδομές Υγειονομικής Υποστήριξης, ήταν μια καλή λύση για την αποθή-κευση τροφίμων, διότι διέθετε κατάλληλους προς τούτο χώρους.

Για την ασφάλεια των εγκαταστάσεων και υλικών του Στρατοπέδου Αγίας Τριάδος υπήρχε το μόνιμο προσωπικό και επιπλέον κάθε βράδυ το Σύνταγμα διέθετε μια δύναμη 13 ανδρών για τη νυχτερινή φρούρηση. Επομένως με την κατάργηση του Στρατοπέδου θα είχαμε οικονομία προ-σωπικού και καυσίμων από την καθημερινή μετακίνηση, χωρίς καμία δυσμενή επίπτωση στα επιχειρησιακά σχέδια.

Η πρόταση έγινε αποδεκτή τον χειμώνα του 1991. Η Στρατιωτική Διοίκηση του νησιού έδωσε εντολή στο Σύνταγμα Υποστηρίξεως Διοικητικής Μέρι-μνας να αποσυναρμολογήσει όλες τις μεταλλικές κατασκευές του Στρατο-πέδου Αγίας Τριάδος.

Ειδοποίησα τον Θεράποντα Ματθαίου να μου υποδείξει ποιες στρατιω-τικές κατασκευές θα ήταν χρήσιμες για το Σωματείο, ώστε να φροντίσω να μην κατεδαφισθούν. Επέλεξε δυο μικρές κατασκευές για γραφείο και αποθήκη τροφίμων για να εξυπηρετεί τις ανάγκες μπουφέ στο πανηγύρι.

Σε σύντομο χρονικό διάστημα αποξηλώθηκαν όλες οι στρατιωτικές εγκα-ταστάσεις πλην των παραπάνω και ο χώρος αποδόθηκε στο Σωματείο περίπου δυο μήνες πριν το πανηγύρι.

Όσο πλησίαζε ο χρόνος της πανηγύρεως, ο Θεράπων ήταν γεμάτος άγχος. Πώς θα γίνει το πανηγύρι, μου λέει, ο χώρος είναι άνω-κάτω. Συνεννοή-θηκα με τον Διοικητή του Τάγματος Μηχανικού και ισοπεδώθηκε ο χώρος και επιπλέον στρατιωτικά οχήματα μετέφεραν περλίτη και επικαλύφθη-καν όλοι οι χώροι που χρησιμοποιούνται στο πανηγύρι. Έτσι πήρε βαθειά ανάσα ανακούφισης ο Θεράπων.

Κατ’ αυτόν τον τρόπο το άλσος Αγίας Τριάδος, που για 17 ολόκληρα χρόνια εξυπηρετούσε στρατιωτικές ανάγκες, αποδόθηκε στο Σωματείο Αδελφό-τητος Αγίας Τριάδος και οργανώθηκε το πανηγύρι με απόλυτη επιτυχία.

ο Νικόλαος Γιουβάνης είναι Αντιστράτηγος ε.α., Επίτιμος Δντής Α΄ Κλάδου ΓΕΣ

> του Νικoλάου Γιουβάνη

ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΟΝΑΓΙΑΣ ΤΡΙΑΔΟΣ

Page 19: ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ τεύχος 157

19ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

ΑΓΙΑΣ ΤΡΙΑΔΟΣ Ο ι παλαιότερες καταγραφές για τις Λίμνες, που έχω καταφέρει να εντοπίσω, είναι αυτές που περιγράφει στο βιβλίο του ο Σταύρος Καρυδώνης “Τα έν Καλλονῇ τῆς Λέσβου

Ἱερά Σταυροπηγιακά Μοναστήρια τοῦ Ἁγίου Ἰγνατίου”, σελ. 175, 172, Κωνσταντινούπολις 1900. Η πρώτη καταγραφή είναι του 1575, από τον Πατριάρχη Αλεξανδρείας Σίλβεστρο ο οποίος συνέ-ταξε το Τοπολόγιο της περιοχής των Μοναστηριών του Λειμώνος με την κτηματική περιουσία αυτών και τους μύλους. Η καταγραφή του Πατριάρχη Σίλβεστρου το 1575,

έχει ως εξής: “Ἔτι ἔχει εἰς ταῖς λίμναις χωράφια τοῦ Παντεχνῆ πλησίον τοῦ Δρακουλάδου”. Η δεύτερη καταγραφή είναι το 1887, η οποία αποτελεί αναθεώρηση της Κυβερνητικής Καταγραφής του 1886, του Κτηματολογίου της Ιεράς Μονής Λειμώνος. Στο Κτηματολόγιο αυτό το οποίο είναι σε μορφή πίνακα, παρέχονται οι ακόλουθες πληροφορίες: αριθμός κτηματολογίου, είδος κτήματος (ελαιώνας, ελαιοχώραφο, δάσος, αγρός, μεράς, μάνδρα, κήπος, σε αυτό καταχωρούνται και μύλοι), την τοποθεσία, την οροθεσία (δυτικό, ανατολικό κ.λπ.), την έκταση του κτήματος σε μονάδα πήχεων και το είδος κυριότητος (κτητορικό αφιέρωμα, ιδιωτικό, ανταλλαγή, αγορά, μοναχών κληρονομιά κ.λ.π.). Με αριθμούς κτηματολογίου 4, 31 και 32, καταχω-ρήθηκαν τρεις ἀγροί, Νοτιοδυτικά της τοποθεσίας Λαγκόνι, στίς Λίμνες, εκτάσεως 4, 18 και 2 πήχεων αντίστοιχα, ως κτιτορικά ἀφιερώματα. Επίσης με αριθμό κτηματολογίου 205, καταχωρήθηκε αγρός, Νοτιοδυτικά της τοποθεσίας Λαγκόνι, εκτάσεως 8 πήχεων με το χαρακτηρισμό κτιτορικόν καί ἀγορά. Το όνομα προκύπτει από την μορφή του τοπίου της

περιοχής καθώς ετυμολογικά, σύμφωνα με το Λεξικό Liddell-Scott, η λέξη Λαγγόνι προ-έρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη: ἡ Λαγών, που σημαίνει τό ἑκατέρωθεν κοίλωμα τοῦ σώματος τό ὑπό τάς πλευράς, κοινῶς “λαγγόνι” και μεταφορικά για κάθε κοιλότητα, κοίλη. Η περιοχή Λαγκόνι ή Λαγγόνι, σύμφωνα με τον Καλλονιάτη Βαγγέλη Γελαγώτη, βρίσκεται κάτω από τη βορειοδυτική πλευρά των Λιμνών, αμέσως νοτιοανατολικά από το εξωκκλήσι Χριστός και νότια από του Χριστού το Ρέμα. Η θέση της περιοχής Λαγγόνι υποδεικνύει ότι οι Λίμνες παλαιότερα ήταν πολύ μεγαλύτερες. Το 1915 και 1923 λειτούργησαν στις Λίμνες καμίνια που έφτιαχναν τούβλα από πηλό, προκειμένου να οικοδομηθούν τα τριώροφα κτίρια αρχικά της ανατολικής και αργότερα της νότιας πτέρυγας της Μονής Λειμώνος. Σπασμένα τούβλα από τα καμίνια συναντά κανείς σε γειτονεύοντα με τις Λίμνες χωράφι. Οι Λίμνες, με σημερινές διαστάσεις 314 μέτρα μήκος και 50 μ. πλάτος, είναι ένας ζωντανός τόπος, πηγή ζωής για την περιοχή της Καλλονής, και παλαιότερα φιλοξενούσαν, σύμφωνα με τον Παναγιώτη Γελαγώτη, πολύχρωμες και μεγάλες “Μάι-σες πάπιες”, που τις έλεγαν έτσι επειδή γεννούσαν τον Μάιο στον Παρθένη και κατέβαζαν τα μικρά τους στις καθαρές τότε Λίμνες. Πριν από 40 περίπου χρόνια, κατά τον Παναγιώτη, στις Λίμνες οι έφηβοι ρίχνανε παραγάδι και ψάρευαν ποταμίσια χέλια και θαλασσινά κεφάλια που ερχόταν από

τον Κόλπο μέσα από τους ποταμούς και οι μεγαλύτεροι κυνηγούσαν πάπιες και χήνες, τότε που υπήρχε ισορροπία ανάμεσα στη Φύση και την ανθρώπινη δραστηριότητα. Πριν από 15 χρόνια ο τότε πρόεδρος της Κοινότητας Δαφίων Νικόλαος Κάσδαγλης καθάρισε τις Λίμνες από τα καλάμια, άνοιξε τα αυλάκια στα γειτονικά χωράφια και με εσκαφέα βάθυνε το βυθό της στις άκρες της που καλύπτεται με το χρόνο από την ιλύ και τα καθιζήματα των “τροφοδοτών” ποταμών της, ώστε να αποφευχθούν οι πλημμύρες. Σήμερα, και ενώ περίμενε κανείς ο Βιολογικός Καθαρισμός της Δημοτικής Ενότητας Καλλονής να συμβάλλει στην βελτίωση περιβαλλοντικά της περιοχής αλλά και στην τουριστική ανάδειξη αυτής, με τις δυσκολίες που εμφανίζονται κατά καιρούς στη λειτουργία του, παρατηρείται υποβιβασμός των Λιμνών, σύμφωνα με τους ντόπιους, από τα λύματα που χύνονται στα ποτάμια που τροφοδοτούν τις Λίμνες, όπως δυστυχώς συμβαίνει και εφέτος το καλοκαίρι. Οι Λίμνες είναι πλέον ένας εγκατα-λελειμμένος χώρος, παρόλα αυτά η δύναμή τους από τα ρέοντα ύδατα και η ομορφιά τους είναι τέτοια που για πολλούς ακόμη αιώνες θα δεσπόζουν και θα καθ-ορίζουν την πανίδα και τη χλωρίδα της περιοχής. Οι κάτοικοι της περιοχής πρέπει να γίνουν κοινωνοί αυτής της ομορφιάς, με δραστηριότητες που μπορούν να έχουν ως επίκεντρο τις Λίμνες.

Οι Λίμνες σε εγκατάλειψη > της Κωνσταντίνας Βάκκα - Κυριαζή

Οι Λίμνες της Καλλονής (314 μέτρα μήκος και 50 πλάτος) με τα ποτάμια, τους δρόμους και τις αγροικίες

Page 20: ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ τεύχος 157

20 ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

Ντάλα καλοκαίρι! Ένα παράξενο καλοκαίρι το φετινό!

Περιμένοντας την παράδοση του ΕΝΟΣ ΔΗΜΟΥ από τα χέρια των απερχομένων, στα χέρια των νεοεκλεγέντων! (Αυτά τα χέρια είναι μαχαίρια;).

Αμηχανία, ένα κενό!

Τα προβλήματα που δημιουργεί αυτός και μόνο, Ο ΕΝΑΣ ΔΗΜΟΣ, πολλαπλασιάζονται, οι λύσεις ανύπαρκτες, οι δημότες σε απόγνωση! Ένα μπάχαλο!Η ποινή: ΕΤΗ ΠΕΝΤΕ! Δηλαδή «τρέχα γύρευε και Νικολό καρτέρει»!

ΓΙΑ ΓΕΛΙΑ ΚΑΙ ΓΙΑ ΚΛΑΜΑΤΑ (1)Ψάχνοντας στον κυβερνοχώρο αλιεύεις... απίστευτα πράγματα!

Protagon 15 Απριλίου 2011

- Αδελφοποίηση με τους ΓερμανούςΑν για διαφόρους λόγους είναι αδύνατο να κάνουμε τις αλλα-γές που απαιτούνται, υπάρχει μια ριζοσπαστική πρόταση που έχει μεν το φοβερό μειονέκτημα να μην εμπιστεύεται την ικα-νότητά μας να πράττουμε με αυτονομία, φαίνεται, όμως, αποτε-λεσματική. Θα λύναμε όλα τα προβλήματά μας, αν κάθε ελλη-νική οικογένεια προχωρούσε στην αδελφοποίησή της με μια γερμανική και ανέθετε σ’ αυτήν την πλήρη διαχείριση των οικονομικών της. Κάθε πρωί μέσω διαδικτύου ή τηλεφώνου θα έβγαινε το πρόγραμμα της ημέρας και το βράδυ θα γινόταν ο σχετικός έλεγχος. Θα εξανεμίζαμε το έλλειμμα πιο γρήγορα απ’ όσο υπόσχεται ο κ. Α. Σαμαράς. Με την υπόδειξη των αδελφών μας θα πληρώναμε όλοι φόρους και θα περιορί-ζαμε την σπατάλη. Αυτή η καθημερινή επαφή θα είχε ασφα-λώς και γενικότερα ευεργετικά αποτελέσματα στην παιδεία μας, στο σεβασμό των συμπολιτών μας και στην επικράτηση του κράτους δικαίου.

ΣΤΑΥΡΟΣ ΤΣΑΚΥΡΑΚΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΕΚ ΜΟΛΥΒΟΥ

(Τα έντονα γράμματα και η υπογράμμιση είναι του κειμένου.)

γράφει ο Σταύρος Βαλτάς

Λαέ μου περιούσιελαέ μου κουρελή

Για τη χαρά σου θλίβομαιτο κέφι σου με πνίγει

Άλλοτε πλήρωνες φθηνάγια να γλεντούν πολλοί

Τώρα πληρώνης ακριβάγια να γλεντούν ολίγοι

(Γεώργιος Σουρής)

όσα ακούει η πλατεία

ΓΙΑ ΓΕΛΙΑ ΚΑΙ ΓΙΑ ΚΛΑΜΑΤΑ (2)Ψάχνοντας στον κυβερνοχώρο βρίσκεις και ... «διαμάντια»!

Άμα πχ «γκουγκλάρεις» στο λήμμα Παλαιά Καλλονή, παρου-σιάζεται σε επιμέλεια Μιτελούδη Βασίλειου: Η Ιστορία Καλλο-νής, συνταχθείσα υπό των Διευθυντών: Τσέλεκα Κωνσταντί-νου, Δουραμάνη Κυριάκου, Παπαευστρατίου Γεωργίου. Μάιος 1958.

Πού ακριβώς κείται η Κοινότης Καλλονής;

… Ταύτην διαρρέουν δυο χείμμαροι, εξ’ ων ο εις προς Δ. εις τα παρυφάς της κωμοπόλεως ονομαζόμενος Καθάριος ποταμός ο οποίος κατά την τελευταίαν δεκαετίαν πολλάκις υπερεκχειλί-σας εγέννετο πρόξενος ζημιών και ανθρωπίνων θυμάτων του

Η προ πλατείας Καλλονή

Page 21: ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ τεύχος 157

21ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

Δ. τμήματος της κωμοπόλεως (Συνοικισμός). Ο δε έτερος, διερ-χόμενος διά του κέντρου της κωμοπόλεως και ονομαζόμενος «Αχυρωνιάς» παραλαμβάνει τας αποχετεύσεις του πλείστου της κωμοπόλεως και καθ’ όλων το μήκος του εντός της κωμ/λεως εκατέρωθεν υπάρχουν κρηπιδώματα τούτου και εις το κέντρον της κωμ/λεως η κοίτη του επί 90 μ. εκαλύφθη κατά το θέρος του 1956, υπό πλακός εκ σιδηροπαγούς σκυροκονιάματος αποτελέ-σασα την πλατείαν του χωρίου. Το έργον τούτο απετέλει όνειρον των Καλλονιατών διότι εστερούντο πλατείας και η θέα της κοί-της του ποταμού αποτελεί οιωνεί θέμα δυσμενών σχολίων εκ μέρους των επισκεπτών συγκρινόντων το όνομα της κωμοπό-λεως με την πραγματικότητα.

Πώς ονομάζεται η Κοινότης

… Λέγεται διά να δικαιολογηθή το όνομα Καλονή εφ’ όσον ουδεμία φυσικήν καλλονή παρουσιάζει το λεκανοπέδιον ούτε από απόψεως θέας, ούτε κλίματος ή άλλου τινός, δικαιολογού-ντως την ονομασίαν ταύτην ότι προήλθε εκ της λέξεως Καλογή (καλή γη) λόγω του ευφόρου της πεδιάδος και κατά παραφθο-ράν εγένετο Καλλονή. Την ετυμολογίαν ταύτην ακούει κανείς από πολλούς γεροντοτέρους κατοίκους της νήσου διαφόρων χωρίων (Βρίσα, Πολιχνίτος) και σήμερον.

ΦΥΣΙΣ ΚΑΙ ΚΑΛΛΟΝΑΙΗ Καλλονή παρά την ονομασίαν της, στερείται φυσικών καλλο-νών. Διά τούτο οι επισκέπται το πρώτον εκπλήσονται, μη δυνά-μενοι να δικαιολογήσωσι το όνομά της με την πραγματικότητα. Είναι μια κωμόπολις εις το άκρον πεδιάδος περιβαλλομένη Β.Δ. από γυμνούς πετρώδεις λόφους, οι οποίοι απεγυμνώθησαν ΕΚ ΤΩΝ ΠΥΡΚΑΙΩΝ. Η μόνη τοποθεσία η οποία συγκεντρώνει τους κατοίκους της κατά τας εκδρομάς τούτων, διά να απολαύσωσι την φύσιν, είναι η Ι. Μονή Μυρσινιωτίσσης η οποία ύπερθέν της στεφανούται με μικρόν αλσύλιον δίδον εις το τοπίον ποιάντινά φυσικήν καλλονήν.

ΒΛΑΣΤΗΣΙΣΗ βλάστησις εις την περιφέρειαν Καλλονής περιορίζεται μόνον εις την πεδιάδα δι’ ελαιώνων και συκεών. Οι πέριξ λόφοι είναι φαλακροί και επ’ αυτών σποραδικαί συστάδες εκ πεύκων μαρ-τυρούν ότι κάποτε ήσαν κεκαλυμμένοι υπό πυκνών δασών τα οποία διά πυρκαϊών κατεστράφησαν. Ουδέν εκ της χλωρίδος της περιφερείας Καλλονής παρουσιάζει τι το ιδιαίτερον.

ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΕΣΕις την περιφέρειαν Καλλονής το αξιολογώτερον από απόψεως αρχαιοτήτων είναι η Αρχαία Αρίσβη, εις τα ερείπια και η Ακρό-πολις παρουσιάζονται εμφανή εις τον επισκέπτην. Πολλοί ολίγοι όμως επισκέπτονται ταύτην, διότι δεν παρουσιάζει τι το αξιό-λογον. Κοινότητα Καλλονής... εν έτει 1958!

ΔΡΟΜΟΙ ΚΟΙΝΟΤΗΤΟΣ… Επί της οδού προς Μόλυβον και παρά την γέφυραν του Αχέ-ροντος, υπάρχουν Κοινοτικά αποχωρητήρια ανεγερθέντα το 1952 τα οποία όμως είναι υπό κατεδάφισιν λόγω ακαταλληλότη-τος της θέσεως.

(Η ορθογραφία είναι του κειμένου. Τα έντονα γράμματα είναι της στήλης.)

Διάφορες παρατηρήσεις για το παραπάνω κείμενο:

1. Τον Μάϊο του 1958, δεν μπορεί το Δημοτικό σχολείο της Καλ-λονής να είχε τρείς διευθυντές! Μάλλον διευθυντής θα ήταν ένας από τους τρείς, ο αρχαιότερος, κ Κ. Τσέλεκας.

2.Ποιό είναι τελικά το όνομα του χειμάρου, «διερχόμενος διά του

κέντρου της κωμοπόλεως», Αχυρωνιάς ή Αχέροντας; Άλυτη η απορία από τους συντάκτες της Ιστορίας της Καλλονής!3.Το ότι επ’ ουδενί δικαιολογείται η ονομασία Καλλονή της κωμοπόλεως, με πλείστα παραδείγματα των συγγραφέων του πονήματος «Η Ιστορία Καλλονής..»… Τέλος πάντων το εμπεδώσαμε!4. Για τους πέριξ λόφους τους φαλακρούς θα μου επιτρέψετε να διαφωνήσω και πάλι, γιατί εκτός από τους πευκόφυτους που με το ζόρι αναφέρονται, υπάρχουν και κατάφυτοι με ελαιόδεντρα, όπως πχ. ο Κόλωνας και ο Νίκωνας.5. Επίσης άσχετα αν συμφωνεί ή διαφωνεί κανείς με ολό-κληρο ή με μέρος αυτού του κείμενου, το πρόβλημα δημι-ουργείται απ’ τη συνέχιση της ανάρτησής του στο διαδίκτυο, χωρίς αυτή να εμπλουτίζεται ή να διορθώνεται, με νεώτε-ρες απόψεις!

ΚΑΛΟ ΤΑΞΙΔΙ ΠΑΝΟΒιαστικά μας αποχαιρέτησε την 17η Ιουνίου ένας πραγματι-κός πατριώτης, ο Πάνος Κοντέλλης. Παρά τα ενεννήντα του χρόνια ήταν ακόμα πολύ νέος! Η πένα του ξεχείλιζε παρά-δοση, ήθος, αγάπη. Η πένα του ξεχείλιζε Μεσότοπο, ξεχεί-λιζε Λέσβο! Καλό σου ταξίδι … Πάνο !

Ο Πάνος Ι. Κοντέλλης γεννήθηκε στον Μεσότοπο Λέσβου (1924). Ο πατέρας, πρόσφυγας απ’ τ’ Αϊβαλί, η μητέρα, Μεσο-τοπίτισσα. Σπούδασε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και χρημάτισε υπάλληλος του υπουργείου Δικαιοσύ-νης. Ασχολήθηκε με το κινηματογραφικό σενάριο, το θέατρο, τη λαογραφία και του απονεμήθηκαν σημαντικές τιμές και δια-κρίσεις.

ΥΓ. 1. Τελικά τέλειωσαν τα έργα στο στάδιο του Ταρλά; Θα παί-ξει εκεί φέτος η Α.Ε.Λ.Κ.; Ή θα συνεχίσει την περιπλάνηση! Χτύπα τα πόδια τσίφτισσα, τσιγγάνα τουρκογύφτισσα!!!

2. Σύντομο ανέκδοτο 1: Φέτος η Καλλονή θα παίξει στην Καλλονή! Σύντομο ανέκδοτο 2: Ο τελικός του Μουντιάλ το 2018 θα γίνει στον Ταρλά... αν είναι έτοιμος!

3. Ανάπτυξη γαρ: Το καλοκαίρι, λένε, το νησί θα πήξει στη λίρα! Δεν μας λένε όμως τι λίρα, Τουρκική, Εγγλέζικη ή κάλ-πικη; Έτσι όμως, όπως μας κατάντησαν: Λίρα νάναι και ότι νάναι! Μόνο κάλπικη να μην είναι!.

4. Για τον τουρισμό του νησιού θα φροντίσουν όπως πάντα η ΝΕΛ, που θα... πυκνώσει τα δρομολόγια, η Hellenic Seaways και η Blue Star, που θα... ρίξουν τα ναύλα!

5. Δεν θα τα λέμε συνέχεια... ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ σημαίνει ΚΑΛ-ΛΟΝΗ, σημαίνει ΚΟΛΠΟΣ, ΜΠΑΝΙΑ , ΣΑΡΔΕΛΑ, ΟΥΖΑΚΙ!

Καλό καλοκαίρι και καλή αντάμωση στην ΚΑΛΛΟΝΗ ΚΑΛ-ΛΟΝΙΑΤΕΣ... ΟΠΟΥ ΚΙ ΑΝ ΕΙΣΤΕ! Να το γιορτάσουμε όλοι μαζι στις 16 Αυγούστου!

Θεία Μέρκελ, καλοκαίρι!!! Η θάλασσα απ’ το πιο απομα-κρυσμένο χωριό απέχει το πολύ, σκάρτη ώρα!!! Χα! χα !χα! Χε! χε! χε! Χο! χο !χο! Χου! χου! Χου! Θεία Μέρκελ,-σκάρτη ώρα!!! Που ανάθεμα την ώρα που μπλέξαμε στα πόδια σου!!!

Page 22: ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ τεύχος 157

Λίγα λόγια για τηνιστορία της ΣκάλαςΚαλλονήςΤρεις μεγάλες αποθήκες κι ένα καφενείο ήταν τα μόνα κτίσματα, που μαρτυρούσαν, ότι σ’ αυτή την ξερή αμμουδερή παραλία γίνο-νταν κάτι πολύ σημαντικό για το μεγαλύτερο μέρος του νησιού: Η τοποθεσία αυτή με το όνομα Αγία Άννα ήταν ένα εμπορικό λιμάνι από τα σπουδαιότερα της Λέσβου. Από τα μέσα του 18ου αιώνα μέχρι τη δεκαετία του 1970, που τα πλοία νέου τύπου (ferry boats) ανέλαβαν τη μεταφορά φορτηγών αυτοκινήτων, ήταν η πύλη εισόδου και εξόδου εμπορευμάτων, που μεγάλα και μικρά καΐκια μετέφεραν από και προς το νησί. Το κτήριο του τελωνείου μπροστά στο λιμάνι, χτισμένο το 1912, θυμίζει την παλιά δόξα και σπουδαιότητα της περιοχής.

Το σημαντικότερο εξαγώγιμο προϊόν μαζί με το κρασί και το λάδι ήταν το αλάτι. Οι αλυκές παρήγαγαν τόνους αλατιού, που στο διά-στημα 1923-1928 φτάνουν τους 41.061. Μαζί με τις αλυκές Πολι-χνίτου καλύπτουν το 20% της πανελλήνιας παραγωγής αλατιού. Στη δεκαετία του ‘60, γίνονταν επίσης από τη Σκάλα εξαγωγή

στην Ευρώπη πετρωμάτων περλίτη (ορυκτό που χρησιμοποιεί-ται ύστερα από κατεργασία στην κατασκευή δομικών και μονω-τικών υλικών).

Οι αγορές των λεσβιακών προϊόντων περιλάμβαναν τη Χίο, αλλά και λιμάνια της απέναντι ακτής: Μοσχονήσια, Αϊβαλί, Ντικελί, Τσανταρλί, Τσεσμές, Σμύρνη, Φώκιες και άλλα μέρη της Ελλά-δας. Η Μικρασιατική καταστροφή του 22 έκοψε ακαριαία τις δουλειές κι έτσι το εμπόριο περιορίστηκε σε Χίο, Σάμο, Ικαρία και σε μερικά νησιά των Κυκλάδων.

Ήδη από τον πρώτο διωγμό (1914), άρχισαν να εγκαθίστανται πρόσφυγες στη Σκάλα. Πολλοί από αυτούς είχαν ρίζες εδώ, αφού οι Λέσβιοι είχαν ένα αδιάκοπο πηγαινέλα στα Μικρασια-τικά παράλια από τον 19ο αιώνα.

Οι ρίζες των Μυτιληνιών στις απέναντι ακτές χάνονται στα βάθη των αιώνων και αυτοί είναι που ίδρυσαν χωριά και πόλεις: Οι Κυδωνίες (Αϊβαλί) ιδρύονται τον 17ο αιώνα από Μυτιληνιούς, το ίδιο και το Δικελί το 1840 από Μυτιλινιούς, Περγαμηνούς και Κυδωνιάτες. Η απέναντι ακτή ονομάστηκε «Μυτιληναίων Αιγιαλός» γιατί, όπως αναφέρει ο Ηρόδοτος, από το 700 π.χ. οι

> του Αντώνη Δουκέλλη

[αφιέρωμα] στη Σκάλα του χθες & του σήμερα

1

2

Page 23: ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ τεύχος 157

23ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

Μυτιληνιοί ελέγχανε τις αιολικές πόλεις και συνοικισμούς, φθά-νοντας μέχρι τα Δαρδανέλια. H βίαιη ανατροπή της κρατούσας κατάστασης το 1922 και η ανταλλαγή των πληθυσμών το 1923 ήταν το τελειωτικό χτύπημα του ενιαίου χώρου-Μυτιληναίων Αιγιαλός. Η Λέσβος στρέφεται πλέον προς την κυρίως Ελλάδα.

Το 1922 οι πρόσφυγες σωρεύονται στη Σκάλα και διαμένουν όπου μπορούν: γύρω και μέσα στην παλιά εκκλησία της Αγίας Άννας. Χτίζουν πλίθινα καλύβια για να στεγάσουν τις οικογέ-νειές τους. Το 1928 η Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων ξεκινά και ολοκληρώνει το χτίσιμο 32 κατοικιών για τη στέ-γαση των προσφύγων. Πέρασαν πολλά. Έζησαν χωρίς νερό για δεκάδες χρόνια. Τα πηγάδια και οι πηγές τους ξεδιψούσαν. Η θάλασσα και οι βροχές μούσκευαν το χωριό και γέμιζαν τους δρόμους του με το αλμυρό και το γλυκό νερό τους, όπου τσαλα-βουτούσαν τα δεκάδες ξυπόλητα παιδιά. Οι μικρές τους ψαρό-βαρκες, η μόνη τους περιουσία, ήταν εκτεθειμένες στη μανία του νοτιά. Καταφύγιό τους ο ποταμός του Αϊ Γιώργη, που πολλές

φορές τους παίδευε αλλάζοντας την κοίτη του, κλείνοντας έτσι τα σκάφη στην αγκαλιά του. Χρειάστηκε να περάσουν περισ-σότερα από πενήντα ολόκληρα χρόνια από την άφιξη των προ-σφύγων, για να αποφασίσει η πολιτεία να φτιάξει λιμάνι και να ξεκουράσει τους ψαράδες από τα «ταξίδια» στον ποταμό και το τράβηγμα των βαρκών στη στεριά για να τις προστατέψουν απ’ τους κακούς καιρούς του χειμώνα.

Το 1936 ιδρύεται το Σωματείο των Αλιέων. Μέχρι σήμερα και με τη νέα παλλεσβιακή δομή του, το συνδικαλιστικό όργανο των ψαράδων πρωτοστατεί, προστατεύει και διεκδικεί τα δίκαια των εργατών της θάλασσας, προβάλλοντας αντίσταση σε κάθε προ-σπάθεια «εισβολής» για την αλλοίωση του οικοσυστήματος του κόλπου και υποκλοπής της εργασίας και της δυνατότητας βιο-πορισμού των οικογενειών από ντόπια και ξένα συμφέροντα.

Το 1953 ήταν μια μαύρη χρονιά για το χωριό: μεγάλος σεισμός στις 18 Μαρτίου γκρέμισε το καφενείο του Δημητρού Θεοδοσίου με αποτέλεσμα να σκοτωθεί ο αδελφός του Γιώργος. Την ίδια

του χθες & του σήμερα

3

4

1. 1950: Μεταφορά βαρελιών (λάδι ή πετρέλαιο) από και προς τα καΐκια, δια θαλάσσης: Έδεναν τα βαρέλια και τα τραβούσαν με μια μικρή βάρκα. Διακρίνονται από δεξιά τα μέλη του Σωματείο Φορτωεκφορτωτών «Η Αγία Άννα»: Παναγιώτης Κράλλης, Παναγιώτης Κουτσουμπής, Θεολόγος Αξαρλής, Στέλιος Δάνογλου, Κυριάκος Μέτσικας. Στο βάθος αριστερά ο Χριστόδουλος Στυλιανέλ-λης. 2. 1946: Αγώνας για το πολυπόθητο νεράκι. Η υδατοδεξαμενή (χαζανές) στην πλατεία. Δια-κρίνονται από αριστερά: Δημήτρης Μυκονιάτης, Στέλλα Μυκονιάτη (Πεντάρη), Μαρία Μαϊτιανού. 3. Ναυλοσύμφωνο του 1907 μεταφοράς σι-ταριού από τη Νικομήδεια στην Καλλονή/Αγία Άννα (Αρχείο Μιχ. Σ. Κατανάκη). 4. Αλυκές: Μεταφορά αλατιού από τους σωρούς, στην προβλήτα για τη φόρτωση στο καΐκι. Πρώτος αριστερά ο Θεολόγος Αξαρλής, δεξιά ο Σταύρος Πεντάρης και πίσω από τον Θ. Αξαρλή ο Τάσος Ασλάνης.

Page 24: ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ τεύχος 157

24 ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

χρονιά ο Νίκος Σπίθας με τον Παναγιώτη Ιωάννου χάθηκαν στα νερά του Αιγαίου, ανάμεσα Λέσβο και Χίο, γυρίζοντας από ταξίδι με το καΐκι του Σπίθα. Είχαν μετα-φέρει πατάτες και γύριζαν φορτωμένοι μανταρίνια. Ο δυνατός βοριάς τους κράτησε για πάντα στην αγκαλιά της θάλασσας.

Το 1960 ιδρύεται ο ποδοσφαιρικός Σύλλογος «ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΗ», που μέχρι σήμερα τιμά τα χρώματα της φανέλας και το χωριό.

Το 1965 άρχισε η χαρτογράφηση του χωριού για την κατάρ-τιση πολεοδομικού σχεδίου, ώστε να σταματήσει η αυθαίρετη δόμηση. Η αναγκαία αυτή δραστηριότητα δημιούργησε προβλή-ματα ανάμεσα στους κατοίκους μέχρι να καθοριστούν τα όρια των ιδιοκτησιών. Αργότερα έγινε η πλήρης νομιμοποίηση με την επίδοση τίτλων κυριότητας στους ενοίκους.

Το χωριό απέκτησε σχολείο σχεδόν σαράντα χρόνια, από τότε που οι πρώτοι κάτοικοί του έφθασαν εδώ. Γενιές και γενιές παι-διών πήγαιναν μέσα στο ξεροβόρι και κάτω απ’ τη βροχή και το λιοπύρι στο σχολείο στο Κεράμι. Ακόμα και η εκκλησιά χτίστηκε με θυσίες και κόπους απ’ τους πιστούς Σκαλιώτες, που είχαν πείσμα να χτίσουν τη δική τους εκκλησιά.

Από τότε που το κύμα της Ανατολής έφερε τους εξαθλιωμένους πρόσφυγες στο νησί, έχουν περάσει ενενήντα δύο χρόνια. Πολλά χρόνια για ένα νέο χωριό, αλλά και λίγα, αν αναλογιστεί κανείς πως τα γειτονικά χρονιά έχουν ηλικία πέντε και πλέον αιώνων. Έτσι ή αλλιώς οι ψαράδες τα κατάφεραν. Μέσα από στερήσεις, βάσανα και αναποδιές χαίρονται σήμερα το χωριό τους, που παρά τα υπαρκτά προβλήματα του είναι ένας καλά οργανωμένος οικισμός με όλες τις ανέσεις του σύγχρονου πολιτισμού. Τα συμ-φέροντα των μεγάλων ξερίζωσαν τους πατεράδες και τους παπ-πούδες των Σκαλιωτών από τις προαιώνιες πατρίδες τους και η θεία πρόνοια σαν ανταμοιβή τους έριξε σε τούτο τον ευλογη-μένο τόπο, στην άκρη, του μοναδικού κόλπου που αποτελεί πηγή ζωής γι’ αυτούς. Ο κόλπος είναι το στήριγμά τους. Τους συντηρεί, τους θρέφει, τον αγαπούν, τον προστατεύουν και τον παινεύουν.

Ο Κόλπος Καλλονής και η ΣκάλαΟ Κόλπος Καλλονής είναι ο μεγαλύτερος φυσικός κόλπος του νησιού, γεωγραφικά βρίσκεται στο ΝΔ τμήμα του. Αρχαίες ονομασίες: «Μεσόγειον Έρμα» και «Πυρραίων Εύριπος» απ’ το όνομα της αρχαίας Πύρρας. Έχει μήκος 22 Km και πλάτος 10 Km. Συνδέεται με τα ανοιχτά νερά του Αιγαίου με δίαυλο περί-που 4 Km. Η θερμοκρασία του κόλπου είναι διαφορετική απ’ αυτήν του πελάγους. Οι γύρω απ’ τον κόλπο περιοχές αποτελού-νται από πευκοδάση, ελαιώνες και υγρότοπους. Ο μεγαλύτερος

“Το 1936 ιδρύεται το Σωματείο

των Αλιέων. Μέχρι σήμερα και

με τη νέα παλλεσβιακή δομή του,

το συνδικαλιστικό όργανο των

ψαράδων πρωτοστατεί, προστα-

τεύει και διεκδικεί τα δίκαια των

εργατών της θάλασσας.” 5

6

5. Δεκαετία 1950: Μεταφορά εμπορευμάτων από την αποθήκη του Αγγελίδη (πίσω από τους αχθοφόρους), στις βάρκες και από εκεί στα καΐκια. 6. Τέλος δεκαετίας 1950: Λεντίζοντας τα παραγάδια μπροστά στο τελωνείο. Από δεξιά: Κώστας Μυκονιάτης, Μανώλης Ε. Παπάζογλου, Σωκράτης Μέτσικας, Λάκης Παπάζογλου, Μιχάλης Κ. Κατανάκης, ο μικρός Νίκος Κατανάκης, Τάκης Κατανάκης, Νικηφόρος Τραπουζανλής, Χαράλαμπος Μυκονιάτης, Παναγιώτης Μυκονιάτης.

Page 25: ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ τεύχος 157
Page 26: ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ τεύχος 157

κίνδυνος για τον κόλπο είναι τα λιπάσματα, τα οποία μαζί με τα λύματα απ’ τα υποπροϊόντα της ελιάς απ’ τα εργοστάσια έκθλιψης και επεξεργασίας εισρέουν στον κόλπο.

Ο Κόλπος Καλλονής αποτέλεσε τον ιδανικό τόπο για τον μεγάλο φιλόσοφο Αριστοτέλη για τις πρώτες έρευνές του σχετικά με την επιστήμη της βιολογίας. Το 345-342 π.χ. ο Αριστοτέλης, ύστερα από πρόσκληση του Θεόφραστου του Ερέσιου, πέρασε στο νησί της Λέσβου και εγκαταστάθηκε στη Μυτιλήνη. Εδώ βρέθηκε σ’ ένα φαντασμαγορικό φυσικό περιβάλλον και είχε την ευκαιρία να μελετήσει πολλά χερσαία και θαλάσσια είδη. Σύμφωνα με τον D’ Arcy Thompson, (βιολόγος/μαθηματικός/κλασικιστής 1860-1948), ο Αριστοτέλης πέρασε τα τρία πιο όμορφα χρόνια της ζωής του στη Λέσβο. Οι κύριες περιοχές στη Λέσβο, όπου έκανε τις έρευνές του ο Αριστοτέλης, σύμφωνα με τον Dr Armand Marie Leroi, καθηγητή βιολογίας στο Imperial College του Λονδίνου, ήταν αυτές της αρχαίας Πύρρας και της Καλλονής.

Σήμερα η Λέσβος αλλά και η περιοχή του λεκανοπεδίου Καλ-λονής ως και οι πέριξ της Σκάλας περιοχές εξακολουθούν να αποτελούν έναν παράδεισο για τους μελετητές της πανίδας και της χλωρίδας. Έτσι εξηγείται και το ενδιαφέρον των ξένων επι-στημόνων και ερευνητών που επισκέπτονται ή διαμένουν στην περιοχή του λεκανοπεδίου (bird watching και παράρτημα του Agder University College της Νορβηγίας στο Μετόχι Αγίων Αναργύρων).

Η Σκάλα Καλλονής είναι ένα από τα μεγαλύτερα και σημαντικό-τερα αλιευτικά κέντρα του νησιού. Στο λιμάνι της Σκάλας ελλιμε-νίζονται περισσότερα από σαράντα αλιευτικά σκάφη, που ασχο-λούνται με την αλιεία οστράκων (χάβαρα, κυδώνια, καλόγνωμες) και ψαριών. Την περίοδο 2013-2014 διακινηθήκαν συνολικά 175.082 kgm οστράκων από το λιμάνι της Σκάλας με προορισμό εγχώριες και Ευρωπαϊκές αγορές.

Ανάλογα με την εποχή οι ψαράδες της Σκάλας ψαρεύουν:• σαρδέλα και κουτσομούρα• σουπιές, χταπόδια, γαρίδα, αγριογαρίδα• κεφάλια, κοβιούς, γαύρο (χαψί), λαυράκια.

Περίπου εξήντα ερασιτεχνικά σκάφη ελλιμενίζονται στο λιμάνι της Σκάλας (Στοιχεία ΛΣΚ- Λιμενάρχης Στρατής Τσολάκης)

Η Σκάλα προσφέρει στον επισκέπτη τα νοστιμότατα ψάρια και οστρακοειδή του κόλπου. Η νοστιμιά και η εξαιρετική ποιότητα των ιχθυοπληθυσμών οφείλονται στο πλουσιότατο φυτοπλα-γκτόν του κόλπου, στοιχείο που τα κάνει ασύγκριτα σε σχέση με ψάρια και όστρακα άλλων κόλπων και των ανοιχτών θαλασ-σών. (Μελέτη Εθνικού Κέντρου Θαλάσσιων Ερευνών-ΕΚΘΕ και ΕΜΠ).

Οι ζωές των κατοίκων της Σκάλας και του λεκανοπεδίου είναι άρρηκτα δεμένες με την ζωή του κόλπου. Ο Κόλπος Καλλονής από τα αρχαία χρόνια αποτελούσε και αποτελεί τον ομφαλό της περιοχής. Κανένας δεν έχει το δικαίωμα να τον επιβαρύνει ή να επιβουλεύεται τον πλούτο του. Ο πρώτος λόγος για την εκμετάλ-λευση των ψαριών και των οστράκων ανήκει στους ψαράδες των χωριών στη περιφέρεια του κόλπου, που τον προστατεύ-ουν και τον αγαπούν κι όχι σε εκείνα τα συμφέροντα που στόχο έχουν να τον ξεζουμίσουν και να ανοίξουν πανιά για άλλες χρυ-σοφόρες ευκαιρίες.

Η Πολιτεία έχει τη μεγαλύτερη ευθύνη. Από τη μια κάνει σωστές ενέργειες για την προστασία του κόλπου, όπως η υγειονομική έρευνα που ξεκίνησε η Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου για την επι-σήμανση των πηγών επιβάρυνσης του κόλπου, και από την άλλη χορηγεί άδειες ανεξέλεγκτης εκμετάλλευσής του. Η κραυγή αγωνίας του Συλλόγου Παράκτιας Επαγγελματικής Αλιείας Λέσβου-το Παλλεσβιακό Συνδικαλιστικό Όργανο των ψαράδων- είναι ίσως η πιο σημαντική αντίδραση στην επικείμενη αλλοτρί-ωση του πλούτου που κρύβει στα νερά του ο Κόλπος, με ταυτό-χρονη αλλοίωση και καταστροφή του περιβάλλοντος:

«...ο Κόλπος Καλλονής αποτελεί από τη φύση του ένα ΟΣΤΡΑ-ΚΟΤΡΟΦΕΙΟ-ΙΧΘΥΟΤΡΟΦΕΙΟ μεγάλων δυνατοτήτων που καμία τεχνητή παρέμβαση δεν μπορεί να υποκαταστήσει. Αντιθέτως οι όποιες προσπάθειες στο παρελθόν στο όνομα της Ανάπτυ-ξης, μέσω ΥΔΑΤΟΚΑΛΙΕΡΓΕΙΑΣ στόχο είχαν στον μεν τομέα των ΟΣΤΡΑΚΩΝ τα φυσικά αποθέματα και τίποτε άλλο (άλλωστε μόνο τυχαίο δεν είναι, ότι οι κυοφορούμενες αδειοδοτήσεις, σύμφωνα με το ΥΠΕΚΑ, βρίσκονται ακριβώς πάνω στις μεγαλύτερες αποι-κίες ΟΣΤΡΑΚΟΕΙΔΩΝ). Στον δε τομέα των ΙΧΘΥΩΝ στόχος είναι μία υπερπαραγωγή μέσω τεχνικής καλλιέργειας κάποιων ειδών ιχθύων (τσιπούρα-λαυράκι) που θα αποβεί σε βάρος τόσο των

Page 27: ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ τεύχος 157

ντόπιων ιχθυοαποθεμάτων, όσο και του περιβάλλοντος γενικό-τερα. Τρανό παράδειγμα αποφυγής τέτοιων δραστηριοτήτων οι μονάδες της K.S.F. το 1993, όπου σε δύο μόλις χρόνια το νερό του Κόλπου δεν διέφερε από τα λιμνάζοντα νερά την περίοδο του καλοκαιριού, ανάδινε ανυπόφορη δυσοσμία και τα ψάρια ελευ-θέρας βοσκής βρίσκονταν κατά εκατοντάδες νεκρά στις ακτές του Κόλπου».

Η αγωνιώδης έκκληση των ψαράδων προς τις δημόσιες αρχές (ΥΠΕΚΑ, Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου, Αποκεντρωμένη Διοί-κηση Αιγαίου, Δήμαρχο Λέσβου) καταλήγει με δραματικό τρόπο:

«Έπειτα από όλα τα παραπάνω νομίζουμε ότι γίνεται κατανοητό και στον πλέον δύσπιστο, ότι η όποια επένδυση στόχο έχει να αρπάξει ό,τι εκείνη κρίνει συμφέρον και αποδοτικό, αδιαφορώ-ντας για όλα τα υπόλοιπα, καταστρέφοντας ένα σπάνιο θαλάσ-σιο οικοσύστημα και καταδικάζοντας τον ντόπιο πληθυσμό στον μαρασμό, τη φτώχια, τη μιζέρια και την Περιβαλλοντική υποβάθ-μιση για πάντα.

Για τους λόγους αυτούς, κρίνουμε επείγον και αναγκαίο να προχωρήσετε στην αναθεώρηση της σχετικής απόφασης που λάβατε καλοπροαίρετα και αθώα τον Ιούλιο του 2011, ενώνοντας μαζί μας τη φωνή σας σε μια νέα απόφαση που δεν θα επιτρέπει καμία ΥΔΑΤΟΚΑΛΙΕΡΓΕΙΑ εντός του Κόλπου Καλλονής και που μπορεί να αποτελέσει κερκόπορτα ΙΔΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ του με όλα τα συνακόλουθα».

Η Σκάλα Καλλονής σήμεραΗ ανάπτυξη της οικονομίας των τελευταίων δεκαετιών επη-ρέασε σημαντικά και τη Σκάλα, αλλάζοντας τη μορφή της. Οι «αντούμπες» και οι «βρουλιές» εξαφανίστηκαν μέσα από τους δρόμους, το χωριό απέκτησε τσιμεντοστρωμένο οδικό δίκτυο και πλατεία στρωμένη με πέτρα. Η κατασκευή του λιμανιού έλυσε ζωτικά προβλήματα των ψαράδων και ολοκλήρωσε την ωραία εικόνα που αντικρίζει ο επισκέπτης μπαίνοντας στην πλα-τεία: όμορφα σκάφη με ζωντανά χρώματα και το γαλαζοπράσινο του κόλπου μέχρι το απαλό σβήσιμο των βουνών στο μπουγάζι.

Στο τέλος της δεκαετίας του 1970, άρχισε η ανάπτυξη του χωριού. Το κίνητρο ήταν ο τουρισμός. Η ραγδαία κατασκευα-στική δραστηριότητα-δωμάτια προς ενοικίαση, πανσιόν, ξενο-δοχεία, ταβέρνες, καφετερίες κλπ,- για την κάλυψη των τουρι-στικών αναγκών, βελτίωσε την οικονομική κατάσταση, όχι μόνο των κατοίκων της Σκάλας αλλά και των κατοίκων της ευρύτερης περιοχής.

Στην περίοδο της ακμής της τουριστικής κίνησης, στη Σκάλα και στην ευρύτερη περιοχή, λειτουργούσαν 6 μεγάλες ξενοδοχεια-κές μονάδες, 20 μικρές και ήταν διαθέσιμα 200 ενοικιαζόμενα δωμάτια. Η ανάπτυξη όμως αυτή και η παρεπόμενη οικονομική ευμάρεια δεν είχε διάρκεια, λόγω της έλλειψης στρατηγικής για τον τόπο απ’ τους υπεύθυνους φορείς της πολιτείας (Δήμος, Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση, κράτος). Αλλά για να λέμε και το σωστό, ούτε οι επιχειρηματίες της περιοχής είχαν στοχευμένη τεκμηριωμένη και διαρκή διάθεση για διεκδίκηση έτσι, ώστε

Page 28: ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ τεύχος 157
Page 29: ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ τεύχος 157

να λυθούν βασικά προβλήματα που θα έδιναν ώθηση στην πρό-σκαιρη και εν πολλοίς άναρχη ανάπτυξη. Θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί ότι τα τελευταία χρόνια-και πριν από την οικονο-μική κρίση- η Σκάλα απουσίαζε απ’ τα προγράμματα και τους σχεδιασμούς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Κραυγαλέο δείγμα της αδιαφορίας και της ελαφρότητας της Αυτοδιοίκησης ήταν η στέρηση της σκαλιώτικης ακτής απ’ τη γαλάζια σημαία για δυο συνεχόμενες περιόδους λόγω ανικανότητας ή και αδιαφορίας στην τήρηση των απαραίτητων διαδικασιών για την απόκτησή της. Άλλο θέμα δεν υπήρχε. Η καθαρότητα των νερών του Κόλ-που πιστοποιείτο και εξακολουθεί να πιστοποιείται από τις αρμό-διες υπηρεσίες με συνεχείς λήψεις δειγμάτων. Όλα τα δείγματα είναι καθαρά και οι ενδείξεις κάτω απ’ τα όρια καταλληλότητας.

Το χωριό δεν στερείται πλεονεκτημάτων για να πάρει τη θέση που του αξίζει στον λεσβιακό χώρο.

Η μοναδική του θέση στο κέντρο του νησιού, στον μυχό του Κόλ-που αποτελεί συγκριτικό πλεονέκτημα έναντι άλλων προορι-σμών: Η Σκάλα μπορεί να αποτελέσει το καθημερινό ορμητήριο εκείνου που θέλει να επισκεφθεί όλα τα μέρη του νησιού. Έτσι κερδίζει χρόνο και χρήματα. Βρίσκεται επιπλέον σ’ ένα μέρος, που του προσφέρει ό,τι επιζητεί ο σύγχρονος άνθρωπος στις διακοπές του.

Όπως έγινε αναφορά πιο πάνω, η απαράμιλλη ποιότητα και γεύση των αλιευμάτων της θάλασσας μας (όστρακα, ψάρια) είναι ικανά από μόνα τους να τραβήξουν επισκέπτες στο χωριό μας. Είναι τόσο γνωστή η σαρδέλα, τα κεφάλια, τα χάβαρα και όλα τα άλλα ψάρια, που δεν χρειάζονται διαφήμιση. Μια μεγάλη πολυ-εθνική εμπορική εταιρία θα ζήλευε το brand name αυτών των προϊόντων. Οι ξανθιές αμμουδιές σε συνδυασμό με τα ήρεμα και καθαρά νερά του Κόλπου είναι ιδανικά στοιχεία για να προσελ-κύσουν επισκέπτες, όχι μόνο μεμονωμένους ή ζευγάρια, αλλά κυρίως οικογένειες.

Είναι ευθύνη των επαγγελματιών, της πολιτείας και των τοπι-κών φορέων (συλλόγων) να ενημερώσουν τους επισκέπτες, που κολυμπούν στα νερά του Κόλπου, ότι τα φύκια που μπερ-δεύονται στα πόδια τους πριν βγουν στα ανοιχτά και άπατα νερά είναι στοιχεία υγείας της θάλασσας, είναι τα φυτά της θάλασ-σας. Οι κακόβουλες «επισημάνσεις» για τον βυθό με τα πολλά φύκια μπορούν να εξαφανιστούν, αν υπάρξει μια συστηματική και τεκμηριωμένη ενημέρωση των επισκεπτών. (Είναι ευρέως γνωστή η χρήση των φυκιών στην κοσμετολογία (π.χ. spa, καλ-λυντικές κρέμες. Επιπλέον, από τα φύκια απομονώνονται συστα-τικά με τα οποία φτιάχνονται οι σούπες, οι κρέμες, τα ζελέ, τα παγωτά, κλπ, κοινά προϊόντα που συναντάμε σε σούπερ μάρκετ. Τέλος, σημαντική είναι και η συνεισφορά τους στην ιατρική, στη φαρμακοβιομηχανία, στη μοριακή βιολογία, στη βιομηχανία χρωμάτων, στους βιολογικούς καθαρισμούς, κ.ά.).

O εξαιρετικός υδροβιότοπος, καταφύγιο πτηνών, ζώων και λεπι-δόπτερων, που προκαλούν το ενδιαφέρον των ειδικών και πολ-λών άλλων επισκεπτών, κυρίως ξένων, είναι πρόκληση για ένα άλλο είδος τουρισμού που χρειάζεται ιδιαίτερη αντιμετώπιση και φροντίδα από τις υπεύθυνες αρχές.

Στη Σκάλα λειτουργεί ένας από του τελευταίους ταρσανάδες ξύλινων σκαφών του νησιού (του Τάκη Ψαραδέλλη). Πέρα απ’ τη διατήρηση της παράδοσης και της διεξόδου στο βιοποριστικό πρόβλημα, είναι ένα σημαντικό αξιοθέατο για τους επισκέπτες του χωριού.

Η κινητήρια δύναμη για την προκοπή του χωριού, μέσα απ’ την

αναβάθμιση και ανάπτυξή του, είναι οι άνθρωποί του. Κυρίως οι νέοι. Οι νέοι που επιμένουν να μένουν στο χωριό και να χτίζουν τις οικογένειές τους σε πείσμα των σειρήνων που τους καλούν στα αστικά κέντρα. Η σημερινή νεολαία με το υψηλό μορφωτικό επίπεδο και την άνετη πρόσβαση στα δίκτυα πληροφόρησης πρέπει να πάρει την υπόθεση του χωριού στα χέρια της. Παρά τη διαλυτική οικονομική κρίση, υπάρχουν οι ευκαιρίες για αντι-στροφή των καταστάσεων και τη δημιουργία προοπτικής για την επαναφορά στις προηγούμενες καλύτερες εποχές: Η προστασία του Κόλπου, η καλύτερη οργάνωση της δουλειάς τους, η συλ-λογική δράση, η διεκδίκηση μέσα από το συνδικαλιστικό τους όργανο, είναι μερικές πρωτοβουλίες για διέξοδο απ’ τα αδιέξοδα που δημιουργεί το ασφυκτικό οικονομικό περιβάλλον.

Πού “πονάει”το χωριό

ΣΤΗ ΣΤΕΡΙΑΑποχέτευση: Ασφαλώς το μεγαλύτερο θέμα του χωριού είναι το προβληματικό δίκτυο αποχέτευσης. Άλλο ένα έργο που βασα-νίζει την κοινωνία μας, κατοίκους και επαγγελματίες. Άλλο ένα δείγμα αδιαφορίας και ανικανότητάς των αιρετών της Αυτοδι-οίκησης. Πρώτα αυτοί που δημιούργησαν το πρόβλημα, αλλά και οι επόμενοι που δεν κατάφεραν να το λύσουν φέρουν την ευθύνη για τη σημερινή τραγική κατάσταση. Είναι πρωταρχικό καθήκον των νεοεκλεγμένων τοπικών συμβούλων να βάλουν δυνατά το θέμα στη νέα διοίκηση του δήμου Λέσβου. Να κινητο-ποιήσουν τους κατοίκους και να απαιτήσουν άμεση λύση.

Χώρος στάθμευσης, και ρύθμιση του κυκλοφοριακού ζητήματος κατά τους καλοκαιρινούς μήνες και τις μέρες που πολύς κόσμος επισκέπτεται το χωριό. Η Σκάλα είναι το μόνο χωριό που δέχεται πολλούς επισκέπτες και ο χώρος στάθμευσης των αυτοκινήτων βρίσκεται στο καλύτερο κομμάτι του χωριού: σχεδόν μπροστά στο λιμάνι. Σε άλλα χωριά (Μόλυβος Ερεσός) ο χώρος στάθμευ-σης βρίσκεται στη είσοδο του χωριού. Η Δημοτική Ενότητα Καλ-λονής και ο αρμόδιος Αντιδήμαρχος θα πρέπει να εξαφανίζουν το αίσχος των μισογκρεμισμένων χτισμάτων κοντά στο σχολείο (παλιές ταβέρνες). Ο χώρος αποτελεί εστία μόλυνσης και κατα-φύγιο κάθε είδους παράνομων συνευρέσεων και συναλλαγών.

Ντροπή για το χωριό αποτελεί ο τσιμενταύλακας, που αρχίζει από τα Παπιανά, ακολουθεί την ανατολική περίμετρο του χωριού απ’ το ύψος του γηπέδου και καταλήγει στη θάλασσα. Είναι ένα αυλάκι για τα «όμβρια ύδατα». Έχει καταντήσει σκουπιδότοπος. Παρά τις επανειλημμένες εκκλήσεις του τοπικού συλλόγου προς τον Αντιδήμαρχο για κάλυψη του αυλακιού με μεταλλικό πλέγμα, η άσχημη εικόνα όχι μόνο δεν εξαφανίστηκε αλλά χειροτέρεψε. Απ’ τις πρώτες προτεραιότητες του νέου Αντιδήμαρχου για τη Σκάλα πρέπει να είναι η λύση αυτού του προβλήματος.

Καθαριότητα: Απ’ τους πρώτους δείκτες πολιτισμού. Υποχρέ-ωση του δήμου, αλλά και όλων μας να κρατάμε το χωριό μας καθαρό. Η συνεισφορά του τοπικού συλλόγου («Η ΠΡΟΟΔΟΣ») είναι σημαντική, αφού, αναγκαστικά, υποκαθιστά την υπεύθυνη δημοτική αρχή, πληρώνοντας από το πενιχρό του ταμείο για να διατηρήσει μια στοιχειώδη εικόνα νοικοκυροσύνης στο χωριό.

29ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

Page 30: ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ τεύχος 157

30 ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

Απ’ τον Σεπτέμβριο θα δούμε κατά πόσο οι νέοι δημοτικοί άρχο-ντες θα καταφέρουν να κερδίσουν το στοίχημα της καθαριότητας.

Πλαζ λουομένων: Οργάνωση των δυο πλαζ. Ό,τι επιβάλουν οι κανονισμοί για τις οργανωμένες πλαζ, πρέπει να στηθεί απ’ την αρχή. Και το σπουδαιότερο, ο έγκαιρος καθαρισμός των ακτών πριν αρχίσει η τουριστική περίοδος.

Ο χαρακτήρας του χωριού: Δεν περιμένει κανείς να αποκτή-σει η Σκάλα, όπως και άλλα χωριά της Λέσβου την εικόνα των Κυκλαδίτικων χωριών. Εκεί άλλοι λόγοι επέβαλαν αυτή την ωραία εικόνα, αλλά, το σημαντικότερο είναι ότι, έχει δημιουρ-γηθεί κουλτούρα στους κατοίκους να διατηρούν τα χωριά τους καθαρά. Όμως και μείς, είναι καιρός, αν θέλουμε να χαιρόμαστε και να καμαρώνουμε το χωριό μας, αλλά και να αποτελέσει πόλο έλξης για τους ξένους, Έλληνες και αλλοδαπούς, να βοηθήσουμε να αλλάξει πρόσωπο. Όπως είπαμε παραπάνω, η καθαριότητα και η νοικοκυροσύνη είναι το βασικό. Αυτό προϋποθέτει θέληση και όρεξη απ’ τους Σκαλιώτες και προπαντός συνειδητοποίηση της ευθύνης τους για την εικόνα του χωριού.

Παράλληλα βέβαια χρειάζεται η συνδρομή και η βοήθεια του δήμου με προσωπικό και με τεχνική βοήθεια. Οι καθαροί δρόμοι και τα οικόπεδα δείχνουν το επίπεδο πολιτισμού των κατοίκων. Αν οι νοικοκυρές κρατούν το μέρος του δρόμου μπροστά από το σπίτι τους καθαρό, όλος ο δρόμος θα είναι καθαρός.

Για την καλαισθησία των δρόμων παράλληλα με την καθαριό-τητα, θα μπορούσαμε να τοποθετήσουμε ομοιόμορφες γλάστρες, αντικαθιστώντας τους αντιαισθητικούς τενεκέδες. Θα μπορού-σαμε επίσης να δώσουμε μια χαρούμενη νότα στο χωριό καλύ-πτοντας με φωτεινά χρώματα «τυφλούς» τοίχους που βρίσκονται σε ορατά σημεία.

ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΛΙΑ ΚΑΙ ΣΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑΞεκινώντας απ’ το λιμάνι: Ένας στεγασμένος χώρος για να βάζουν οι ψαράδες τα δίχτυα και τα άλλα αλιευτικά εργαλεία τους θα απομάκρυνε τα δίχτυα που είναι τοποθετημένα σε διά-φορα σημεία και θα ελευθέρωνε όλους τους χώρους γύρω απ’ το λιμάνι κάνοντας πιο όμορφη την περιοχή.

Η τοποθέτηση δυο χημικών τουαλετών στο λιμάνι θα εξυπηρε-τούσε τους ψαράδες στις άμεσες ατομικές ανάγκες τους.

Ενώ η πλατεία με το χώρο μπροστά απ’ το λιμάνι αποτελούν ένα ομοιόμορφο σύνολο, με τους φοίνικες να δίνουν μια όμορφη

εικόνα στον χώρο, στην απέναντι πλευρά (ανατολικά), τα παπού-τσια σου γεμίζουν άμμο, όταν περπατάς και η σκόνη κάθεται επάνω στα πιάτα και τα τραπέζια των θαμώνων των εστιατορίων και των καφετεριών. Είναι καιρός οι υπεύθυνοι/αρμόδιοι να προχωρήσουν στην πλακόστρωση ολόκληρου του δρόμου μέχρι το τελευταίο μαγαζί, για να αναβαθμιστεί και αυτή η πλευρά τις παραλίας που τώρα θυμίζει ακόμα τη δεκαετία του ‘70.

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣΑποπεράτωση, αναβάθμιση του λιμανιού έτσι, ώστε να υπάρχει δυνατότητα ελλιμενισμού ιστιοφόρων πλοίων και θαλαμηγών κατά τους θερινούς μήνες.

Δημιουργία Κοινωνικής Συνεταιριστικής Επιχείρησης. Αντικεί-μενο της επιχείρησης θα είναι η τυποποίηση της σαρδέλας και των οστράκων. Οφέλη: καλύτερες τιμές για τα προϊόντα των ψαράδων. Προσφορά εργασίας σε νέους του χωριού, βελτίωση των υποδομών του χωριού, ανάπτυξη του πολιτισμού κλπ. Αυτά εξάλλου αποτελούν την αποστολή της Κοινωνικής Συνεταιριστι-κής Επιχείρησης.

Η Σκάλα έχει μέλλον. Έχει προοπτική. Αποτελεί την ελπίδα της περιοχής για να πάρει μπροστά η μηχανή της ανάπτυξης. Αυτό προϋποθέτει θέληση, αισιοδοξία απ’ τους κατοίκους και δράση. Χρειάζεται να μπουν προτεραιότητες και στόχοι. Όλοι μας, Πολι-τεία, επαγγελματίες και κάτοικοι, όσοι αγαπούμε αυτόν τον τόπο πρέπει να συνεργαστούμε για να αλλάξουν τα πράγματα. Και στην κρίση υπάρχουν ευκαιρίες. Αρκεί να τις βρούμε σκεπτόμενοι διαφορετικά και κάνοντας άλλα πράγματα απ’ αυτά που μας έφε-ραν σ’ αυτή την άσχημη κατάσταση.

Page 31: ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ τεύχος 157

ΣυνέντευξηΟ Παναγιώτης Νανίδης μιλάει στην Αντιγόνη ΜώρουΜιλάμε με τον Παναγιώτη Νανίδη, Πρόεδρο του «Αγροτικού Συλλόγου Παράκτιας, Επαγγελματικής Αλιείας Λέσβου». Η συζήτησή μας είναι γύρω από το επάγγελμα του ψαρά, τα καλά και τα άσχημα της δουλε ιάς, τον κόλπο και τις προοπτι-κές του. Ο Παναγιώτης είναι ένας παθιασμένος με τον κόλπο ψαράς, που τον υπεραγαπά και τον υμνεί σε κάθε κουβέντα του. Τον νοιώθει σαν το σπίτι του. Από μικρό παιδί τον χαίρε-ται, είτε βουτώντας στα γαλανά νερά του είτε ψαρεύοντας σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του με τον πατέρα του και τώρα με τον αδελφό του Νίκο.

Πόσα χρόνια ψαρεύεις; Από το 1965, μαθητής του δημοτικού, πήγαινα τα καλοκαίρια με τον θείο μου τον Σταύρο Μέτσικα στο ψάρεμα. Από το 1967 που τέλειωσα το δημοτικό, δούλευα κανονικά με τον πατέρα μου. Έχω δουλέψει επίσης και με τον μπαρμπα Μανώλη Καρά-μικε.

Ποιες είναι οι διαφορές στον τρόπο που γίνονταν το ψάρεμα παλαιότερα με τον τρόπο που γίνεται σήμερα; Μια απ’ τις σημαντικότερες διαφορές είναι στον τρόπο που κινούνταν τα σκάφη. Μέχρι και την δεκαετία του ‘60, τα περισ-σότερα σκάφη κινούνταν με τα κουπιά και τα πανιά. Θυμάμαι ότι το 1967 με τον θείο μου τον Σταύρο πηγαίναμε στο ψάρεμα με τη «Μαρμάρω», ένα μικρό τρεχαντήρι, χρησιμοποιώντας πανιά και κουπιά. Λίγα σκάφη είχαν μηχανές, που φτιάχνονταν στην Μυτιλήνη (εργοστάσιο «Σοφίας»), 5 και 7 ίππων. Στον Πολιχνίτο υπήρχαν και καΐκια με μηχανές «Σοφίας» 10 ίππων. Αργότερα τοποθετήθηκαν και μηχανές «Αξελού», που τις έφερναν από τον Πειραιά. Μια άλλη διαφορά έχει να κάνει με τα δίχτυα που χρησιμο-ποιούσαμε. Τα κλώστινα δίχτυα της εποχής χρειάζονταν μεγάλη συντήρηση, άπλωμα, στέγνωμα για να μη σαπίζουν και βάψιμο με τη φλούδα του πεύκου (πέτικας). Αργότερα τα νάιλον δίχτυα μας έλυσαν τα χέρια και κερδίσαμε αρκετό χρόνο, αφού απαι-τούσαν λιγότερη ή ελάχιστη συντήρηση (μπάλωμα) και επιπλέον είχαμε περισσότερα μέτρα. Αυξήθηκαν οι δυνατότητες απόδο-σης: με τα κλώστινα δίχτυα είχαμε λίγα μέτρα και τα ρίχναμε πολλές φορές στη θάλασσα για να πιάσουμε μερικά ψάρια. Με

μικρές αληθινές ιστορίες της σκάλας

> του Αντώνη Δουκέλλη

Η μαντύα Νύχτα, ο Όμηρος με τον θείο του, Νίκο Γάλα (Βασίλα) πατού-σαν1 αργά για να ακούσουν το ψάρι να πηδάει. Ύστερα από περιπλάνηση μερικών ωρών, «έπεσαν πάνω στα ψάρια». Γρή-γορα-γρήγορα τα κύκλωσαν και ο Βασίλας λέει στον Όμηρο: «Άναψε τώρα τ’ μαλαστούφα».2 Ο Όμηρος ψάχνει στη μηχανή αλλά δεν μπόρεσε να βρει στουπί: «Μπάρμπα, τέλειωσε το στουπί», είπε στον Βασίλα. Ο Βασίλας, αφού γκρίνιαξε λίγο για την απρονοησία τους να προμηθευτούν λίγο στουπί πριν φύγουν απ’ το χωριό, έδωσε οδηγίες στον Όμηρο. «Κάτω από την πλώρη, έχω έναν παλιόσακο (παλιό σακάκι). Κόψε ένα κομμάτι, βρέχτο με πετρέλαιο και άναψέ το». Ο Όμηρος σκύβει κάτω από την πλώρη και, σκοτεινά καθώς ήταν, ψαχουλεύει με τα χέρια να βρει τον παλιόσακο. Κάτω από την πλώρη, όμως, ο Βασίλας, έχει και μια χλαίνη (μαντύα/μαν-δύα), που την φορούσε για να κρατάει μακριά το κρύο και την υγρασία της θάλασσας. Για κακή τύχη του Βασίλα, ο Όμηρος, αντί να πιάσει τον παλιόσακο, πιάνει την μαντύα. Χράτς! σκίζει το ένα μανίκι. Το σκαλώνει στο καμάκι, το περιχύνει με πετρέ-λαιο και του βάζει φωτιά. Έφεξε ο τόπος. Τα ψάρια άρχισαν να πηδούν και να γαντζώνονται στα δίχτυα. Ο Βασίλας, ενθουσιασμένος, φωνάζει του Όμηρου. «Άναψε κι άλλη μαλαστούφα». Ο Όμηρος, χωρίς να καθυστερήσει, χράτς, σκίζει και το άλλο μανίκι της μαντύας. Το περιχύνει κι αυτό με πετρέλαιο και το ανάβει! Η ψαριά ήταν καλή. Γέμισε το αμπάρι, η πλώρη και η πρύμνη από σπαρταριστά «σαλιάρικα», «καρά κεφάλια» και «μπάφες»3. Βάζουν πλώρη για τη Σκάλα. Στο δρόμο ο Βασίλας, για να προφυλαχτεί απ’ το αγιάζι της αυγής, λέει στον Όμηρο. «Δώσ’ μου να φορέσω τη μαντύα μου, είναι κάτω απ’ την πλώρη». Ο Όμηρος σκύβει, παίρνει το βαρύ πανωφόρι και το δίνει στον θείο του. Εκείνος σηκώνεται όρθιος, περνάει το ένα χέρι στο μανίκι... και το χέρι μένει μετέωρο. Περνάει και το άλλο χέρι και μένει κι’ αυτό ... στον αέρα. Για μια στιγμή προσπαθεί να καταλάβει τι είχε συμβεί. Μετά γυρίζει στον ανιψιό του και του λέει μισοθυ-μωμένα. «Αχ βρε μπαγάσα, είσι τυχερός που έχουμι καλή ψαριά, αλλιώς θα σ’ έβγαζα στ’ στιργιά να πας μι τα πουδάρια στου χουριό»! Ο Όμηρος κοίταζε το θείο του, χωρίς να καταλαβαίνει τι του έλεγε. Ή μήπως καταλάβαινε και έκανε τον ανήξερο!

1. Πατούσαν: πήγαιναν σιγά-σιγά με τα κουπιά για να ακούσουν πήδημα ψαριού. 2. Μαλαστούφα: αναμμένο, βρεγμένο με πετρέλαιο στουπί στο καμάκι. Είναι σημάδι πως υπάρχουν ψάρια και οι ψαρά-δες ανάβουν φως για να κινηθούν τα ψάρια. 3. Σαλιάρικα, καρά κεφάλια, μπάφες, κουρού-σόγια, γαλέτες: Είδη κεφαλόπουλων.

Page 32: ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ τεύχος 157

τα νάιλον που είναι περισσότερα μέτρα, ρίχνουμε τα δίχτυα μια ή δυο φορές και τα αφήνουμε περισσότερο στη θάλασσα. Μια τρίτη διαφορά σε σχέση με το παρελθόν, είναι η χρήση σύγ-χρονων συσκευών για την ανίχνευση των ψαριών. Παλιότερα, για να ρίξουμε τα δίχτυα έπρεπε να ακούσουμε να πηδήξει το ψάρι (κεφαλόπουλα). Από πείρα βέβαια καταλαβαίναμε και τι είδους κεφαλόπουλο είναι (υπάρχουν πέντε ράτσες). Σήμερα το μέγεθος και το σχήμα του ψαριού το βλέπεις στην οθόνη. Για παράδειγμα, όταν ψαρεύαμε σαρδέλα, πριν ρίξουμε τα δίχτυα, ρίχναμε μερικές οργιές δίχτυ για να δούμε την ποσότητα και το μέγεθος των ψαριών (δοκιμές). Σήμερα όλα αυτά τα βλέπεις στη συσκευή. Καθώς προχώρησε η τεχνολογία και αυξήθηκαν οι δυνατότητες αγοράς αλιευτικών εργαλείων (πριν την κρίση βέβαια), η χρήση δια-φορετικών χιλιοστών διχτυού (μέγεθος ματιού) επιβάλλεται ανάλογα με την περίοδο και το μέγεθος των ψαριών.

Πες μας μερικά «μυστικά» του επαγγέλματος. Κατ’ αρχήν πρέπει να είσαι επαγγελματίας με ό,τι σημαίνει αυτό. Να σέβεσαι τη δουλειά σου, το περιβάλλον, τους συναδέλφους σου. Να προσέχεις τον εαυτό σου, την υγεία σου. Η δουλειά που κάνουμε είναι σκληρή. Για να επιβιώσουμε πρέπει να έχουμε πρόγραμμα. Να ξεκουραζόμαστε, να έχουμε δυνάμεις. Επίσης η οργάνωση και τα εργαλεία σου πρέπει να είναι άρτια. Δεν συμμερίζομαι την παροιμία: «του κυνηγού και του ψαρά το πιάτο δέκα φορές είν’ αδειανό και μια φορά γεμάτο». Κάθε φορά που λύνω τον κάβο έχω τη σιγουριά ότι και σήμερα θα βγάλω το μεροκάματο. Γιατί τηρώντας τα παραπάνω, σε συνδυασμό με τη γνώση που πήρα από παλιούς ψαράδες «δασκάλους» και την πείρα που απέκτησα τόσα χρόνια στην πλώρη, έχω την αυτοπεποίθηση ότι και σήμερα θα έχω αποτέλεσμα.

Τι κινδύνους αντιμετωπίζετε στο επάγγελμά σας; Ο κακός καιρός είναι ο πιο μεγάλος κίνδυνος. Εδώ χρειάζεται γνώση και πληροφόρηση. Σήμερα μπορείς κάθε στιγμή να ξέρεις τι καιρό θα κάνει σε όλες τις περιοχές. Αλλά χρειάζεται και σύνεση. Αν κάνεις την αποκοτιά και ρίξεις δίχτυα, ενώ ο καιρός βγάζει μπουρί-νια, κι εσύ ο ίδιος κινδυνεύεις και τα δίχτυα σου μπορεί να χάσεις. Η πιο μικρή ζημιά είναι να γεμίσουν τα δίχτυα «βρώμα» και να τα καθαρίζεις μια εβδομάδα.

Ποια πιστεύεις ότι είναι τα οφέλη του επαγγέλματος; Πρώτα αν είσαι επαγγελματίας, όπως το ορίσαμε παραπάνω, κατοχυρώνεις τον βιοπορισμό σου. Ύστερα, ποιο άλλο επάγγελμα σου διασφαλίζει, ελεύθερο ωράριο, ελεύθερη επιλογή του προϊό-ντος με το οποίο θα ασχοληθείς (τι ψάρια θα ψαρέψεις) και επιπλέον να είσαι μέσα στη φύση και να ανοίγει το μυαλό σου αντικρίζοντας το γαλαζοπράσινο των κυμάτων και συζητώντας με τους γλάρους;

Πόσο σας υποστηρίζει η πολιτεία στη δουλειά σας. Τα τελευταία χρόνια, γίνεται μια πραγματική πολιορκία στο όνομα της προστασίας του κόλπου και της ανάπτυξης. Στη συνάντηση που είχαμε με τον κύριο Σαμαρά, όταν ήρθε στη Μυτιλήνη, του είπαμε, ότι για να υπάρξει πραγματική προστασία και ανάπτυξη, θα πρέ-πει οι αρμοδιότητες για την παράκτια αλιεία να μεταβιβαστούν από το ΥΠΕΚΑ στις Περιφέρειες, έχοντας το ΥΠΕΚΑ την επιτήρηση. Τι συμβαίνει τώρα; Προωθεί το ΥΠΕΚΑ έναν νόμο και τον ψηφίζει η βουλή. Ο νόμος αυτός πρέπει να εφαρμοστεί σε όλες τις θάλασσες της χώρας, χωρίς όμως να παίρνει υπ’ όψη του τις ιδιαιτερότητες κάθε περιοχής. Η ίδια εφαρμογή για το Αιγαίο, το Ιόνιο, την κλειστή (κόλπος) και την ανοιχτή θάλασσα. Αποτέλεσμα είναι η εφαρμογή να δημιουργεί προβλήματα τόσο στην εργασία και στους ανθρώπους, όσο και στο οικοσύστημα. Η λύση είναι η ξεχωριστή προσέγγιση, γιατί κάθε θάλασσα έχει τις ιδιαιτερότητές της.

Εσείς τι κάνετε σαν ψαράδες της Σκάλας για να βελτιώσετε τις συνθήκες του επαγγέλματός σας; Αρχικά ο καθένας μας πρέπει να σκεφτεί, να αναλάβει τις επαγ-γελματικές του ευθύνες και να συσπειρωθεί γύρω από το Παλλε-σβιακό συνδικαλιστικό όργανο των ψαράδων. Μόνο όλοι μαζί μπο-ρούμε να καλυτερεύσουμε το επάγγελμα και τη ζωή μας.

Πώς λειτουργεί το κύκλωμα, παραγωγής (αλίευσης) και διά-θεσης των αλιευμάτων; Τα όστρακα προωθούνται σε αγορές εσωτερικές και ευρωπαϊκές. Για τα ψάρια δυστυχώς οι τιμές καθορίζονται από τους εμπόρους, άσχετα με τη διακύμανσή τους κατά τη διάρκεια της εβδομάδας. Στο τέλος κάθε εβδομάδας ο τοπικός έμπορος πληρώνει τον ψαρά υπολογίζοντας τις ποσότητες που αγόρασε απ’ αυτόν όλη την εβδο-μάδα, με τιμή που ορίζει ο ίδιος. Είναι δίκαιο και ο μεσάζοντας να κερδίσει απ’ αυτή τη συναλλαγή. Αλλά ποιος αξιολογεί τον κόπο του ψαρά; Ένα ακόμα δείγμα για την ανάγκη διαφορετικής θεώρησης των πραγμάτων και της δουλειάς τους από τους ίδιους τους ψαρά-δες. Θα μπορούσαμε να έχουμε στην ευθύνη μας όλη τη διαδικασία παραγωγής και διάθεσης μέσα από ένα συλλογικό όργανο.

Από τι κινδυνεύει ο κόλπος; Τι κάνετε για την προστασία του; Πριν μιλήσουμε γι’ αυτό το θέμα, θα πρέπει να ξαναπώ πως ο κόλπος Καλλονής είναι ένα θαύμα της φύσης. Η αξία του είναι ανε-κτίμητη. Φαίνεται πως η φύση ξύπνησε με τα κέφια της και δημι-ούργησε τους κόλπους της Καλλονής και της Γέρας. Κίνδυνοι για τον κόλπο: Ας αρχίσουμε από την υπεραλίευση. Για να βοηθήσουμε τον κόλπο να ανασάνει και να πολλαπλασιάσει τον πλούτο που κρύβει στο βυθό και στα νερά του, προτείνουμε να μει-ωθεί ο χρόνος χρήσης ορισμένων αλιευτικών εργαλείων καθώς και η ποσότητα που αλιεύουν. Αυτό να ισχύσει και για τα ψάρια και για τα όστρακα. Σύντομα θα απευθυνθούμε στους αρμόδιες υπηρε-σίες για να εξηγήσουμε και να εξειδικεύσουμε τις προτάσεις μας. Αυτοί οι περιορισμοί θα πρέπει να ισχύσουν και για τις ανεμό-τρατες που ψαρεύουν κοντά στο στόμιο του κόλπου. Το στόμιο του κόλπου πρέπει να παραμένει ανοιχτό, χωρίς να κλείνει από δίχτυα (καρτέρια) για να μπορούν τα ψάρια να μπαινοβγαίνουν ανενόχλητα. Οι ανεμότρατες που καιροφυλακτούν έξω απ’ τον κόλπο πιάνουν τα ψάρια που θέλουν να μπουν μέσα για αναπαραγωγή. Επιβαρύνσεις του κόλπου από τη στεριά: απόβλητα ελαιοτρι-βείων, βιοτεχνιών κ.ά. Κινδύνους επίσης εγκυμονεί το νέο χωροτα-ξικό στο όνομα της ανάπτυξης, όπως και παραπάνω ανέφερα. Εμείς προτείνουμε: τις περιοχές που διεκδικούν τα μεγάλα ιδιω-τικά συμφέροντα για αλόγιστη εκμετάλλευση να τις κηρύξει το κρά-τος απαγορευμένες για την αλίευση οστράκων και ψαριών. Αυτές οι περιοχές -από το Σκαμιούδι μέχρι την Πύρρα- θα μπορούσαν να αποτελέσουν μια μεγάλη δεξαμενή ιχθυοαποθεμάτων και οστρά-κων του κόλπου. Έχουμε ένα επιτυχημένο παρόμοιο πείραμα από το παρελθόν: Το 1982 με απόφαση της διεύθυνσης αλιείας, απαγο-ρεύτηκε το ψάρεμα στις περιοχές από την Πύρρα μέχρι τις ακτές των Μέσων. Το αποτέλεσμα ήταν εκπληκτικό. Η αναπαραγωγή του 70% των ψαριών γίνονταν σ’ αυτές τις περιοχές. Τα ψάρια μετανά-στευαν στον υπόλοιπο κόλπο και γέμιζαν τα δίχτυα των ψαράδων!

Βλέπουμε με χαρά ότι οι νέοι του χωριού μένουν στον τόπο τους. Δεν αποφασίζουν να φύγουν. Έχουν μέλλον αν μείνουν εδώ; Έχουν μέλλον, αν συνειδητοποιήσουν την αξία του κόλπου και δουλέψουν με κέφι, μεράκι και επαγγελματισμό. Ο κόλπος είναι πηγή πλούτου, που τον απολαμβάνει το χωριό μας, το νησί και όλη η Ελλάδα. Όπως εμείς, από τον παππού στον εγγονό. Παρά τα τόσα αλιευτικά εργαλεία που πέφτουν μέσα στη θάλασσα, εξακολουθεί να παράγει. Αν οι ανθρώπινες παρεμβάσεις μπουν σε μια σειρά, τούτη η θάλασσα θα θρέψει όχι μόνο τη νεολαία μας αλλά και όλες τις επό-μενες γενιές!

32 ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

Page 33: ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ τεύχος 157

33ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ 33ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

φάτεμάτια...[σαρδέλες Καλλονήςπαντρεμένες]

Οι σαρδέλες Καλλονής είναι εκπληκτικό φαγητό με όποιο τρόπο και αν τις μαγειρέψεις! Είναι το καλύτερο «παστό» του κόσμου, το καλύτερο σούσι! Ας τις δούμε και παντρεμένες!

Υλικά (για 4 άτομα)

• 16 σαρδέλες χωρίς κόκκαλο ανοιγμένες στα δύο• Χονδρό αλάτι• 2 κ.σ.(κουταλιές σούπας) ελαιόλαδο για το ταψί

ΥΛΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗ ΓΕΜΙΣΗ• 2 σκελίδες σκόρδο ψιλοκομμένες• 1 μεγάλη ντομάτα τριμμένη• 1 κρεμμύδι ψιλοκομμένο• ½ κ.γ. (κουταλάκι γλυκού) ρίγανη• ½ φλ. τσαγιού φυλλαράκια μαϊντανού ψιλοκομμένα• 2 κ.σ. ελαιόλαδο• Αλάτι, πιπέρι

ΥΛΙΚΑ ΓΙΑ ΤΟ ΛΑΔΟΛΕΜΟΝΟ

• ½ φλ. τσαγιού ελαιόλαδο• Χυμός από ένα λεμόνι• Λίγη ρίγανη

Εκτέλεση

Αναμειγνύουμε όλα τα υλικά της γέμισης να γίνουν ένα μίγμα.

Λαδώνουμε το ταψί και βάζουμε μέσα τις σαρδέλες.

Απλώνουμε πάνω σε κάθε σαρδέλα μια στρώση απ’ το μίγμα της γέμισης, σκεπάζουμε με τις

υπόλοιπες σαρδέλες και πασπαλίζουμε με χονδρό αλάτι.

Τις ψήνουμε στο γκριλ 10΄λεπτά περίπου.

Μόλις τις βγάλουμε από το γκριλ,τις περιχύνουμε με ελαιόλαδο.

Συνοδεύονται με ούζο Πλωμαρίου!

ΚΑΛΗ ΟΡΕΞΗ

[μύδια αχνιστά]ή χάβαραΥλικά

• 20 μύδια φρέσκα (ή χάβαρα του Κόλπου Καλλονής)• 1/2 κ.σ. ψιλοκομμένο κρεμμύδι• 1/2 κ.σ. ψιλοκομμένο σκόρδο• 1/2 ποτήρι κρασιού ελαιόλαδο Μυτιλήνης• 1 κ.γ. πιπέρι• 1 ποτήρι κρασιού λευκό κρασί• 1 κ.σ. βιτάμ

Εκτέλεση

Καθαρίζουμε τα μύδια με μια βούρ-τσα για να φύγουν τα χνούδια. Σε ένα τηγάνι βάζουμε το ελαιόλαδο, ρίχνουμε τα καθαρισμένα μύδια, το κρεμμύδι, το σκόρδο, το βιτάμ, το πιπέρι και το κρασί. Τα σκεπάζουμε και τα αφήνουμε να βράσουν πέντε λεπτά. Ανοίγουμε το καπάκι και βλέπουμε αν έχουν ανοίξει όλα τα μύδια. Βάζουμε σε μια πιατέλα τα ανοιχτά και πετάμε τα κλειστά. Σερβί-ρουμε και καλή μας όρεξη.

Τη συνταγή μας έδωσε ο φίλος μας Θεολόγος Καραβέρβερης, εκ Μαντα-μάδου, ιδιοκτήτης του μεζεδοπωλείου «Ελιά», Αγ. Αναργύρων 13 & Βαλτε-τσίου, Κορωπί, τηλ. 2130413384.

Στείλτε μας και τις δικές σας παλιές ή

καινούριες συνταγές.

> Επιμέλεια: Δημήτρης Ραδίτσας

Page 34: ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ τεύχος 157

34 ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

Εθελοντικός καθαρισμός λίγο πριν το καλοκαίρι! Εθελοντικός καθαρισμός πραγματοποιήθηκε στις 26/04 στην Σκάλα Καλλονής, και συγκεκριμένα στο παρατηρητήριο πουλιών του ποταμού Τσικνιά, καθώς το σημείο ήταν γεμάτο σκουπίδια, τα οποία ασυνείδητοι άφηναν στο σημείο αγνοώντας τη μόλυνση της περιοχής και την αισθητική δυσμορφία.

Με αφορμή λοιπόν και τον ερχομό τουριστών στη περιοχή μας, πραγματοποιήθηκε ανάλογος καθαρισμός σε σημείο, το οποίο αποτελεί κεντρικό άξονα της παρατήρησης των χιλιάδων που-λιών στους υδροβιότοπους Καλλονής. Σίγουρα, αξίζουν πολλά συγχαρητήρια σε όλους αυτούς τους ανθρώπους που πήραν μέρος σ’ αυτή την πρωτοβουλία για τον τόπο μας!

Στρατιωτικοί αγώνες στην Καλλονή! Με πλήθος στρατιωτών κατακλύστηκε στις 06/06 το πρωί το δημοτικό στάδιο Καλλονής «Κ.Κεντέρης» λόγω των ετήσιων στρατιωτικών αγώνων.

Όπως κάθε χρόνο, έτσι και φέτος, μόνιμα στελέχη του στρατού και απλοί στρατιώτες απ’ όλες τις μονάδες του νησιού βρέθηκαν αντιμέτωποι σε μονομαχίες, που σκοπό είχαν την ψυχαγωγία

όλων, αλλά και την επιβράβευση των καλύτερων και δυνατότε-ρων στρατιωτών.

Φέτος, οι αγώνες πραγματοποιήθηκαν στο δημοτικό στάδιο Καλλονής, παρουσία του στρατηγού, συνταγματαρχών, αλλά και πλήθος υψηλόβαθμων στελεχών. Στα αγωνίσματα υπήρχε ιδιαί-τερο πάθος και τόλμη και τη νίκη, με την κερκίδα συνεχώς να εμψυχώνει άπαντες για τις προσπάθειες, τις οποίες κατέβαλαν σε ασκήσεις επίδειξης, σε αγώνα αντοχής ενός μιλίου με πλήρη εξοπλισμό, στην μεταφορά τραυματία, στη δύναμη με σχοινί, αλλά και στο πέρασμα με κατακραυγές και συνθήματα.

Οι δοκιμασίες έχουν συγκεκριμένη ονομασία, ωστόσο για δική σας κατανόηση τους ονομάσαμε έτσι. Στους αγώνες παραβρέ-θηκε και ο Δήμαρχος Λέσβου, κ. Βουνάτσος.

Κουνηθήκαμε και...αναστατωθήκαμε!Μεγάλης έντασης σεισμική δόνηση 6.2R αναστάτωσε τους κατοί-κους της Λέσβου στις 25 Μαΐου. Αναστάτωση σκόρπισε στους κατοίκους της Λέσβου στις 12:25 ισχυρή σεισμική δόνηση, η οποία είχε επίκεντρο μεταξύ Λήμνου και Σαμοθράκης, με εστι-ακό βάθος 5-10 χλμ και η έντασή της καταλογίζεται στα 6,2R. Ο σεισμός εκτός απο την μεγάλη ένταση είχε και μεγάλη διάρκεια.

ειδήσεις | σχόλια | διάφορα | σκόρπια & ανέλεγκταΜέσα από τις σελίδες του Κυβερνοχώρου ...και όχι μόνο

> Επιμέλεια: Θ. Μυζίκας

Page 35: ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ τεύχος 157

35ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

Εκλογές και... αλλαγές! Αλλαγές είχαμε στην τοπική αυτοδιοίκηση μετά τις εκλογές στο νησί μας. Ο δεύτερος δήμαρχος Λέσβου θα είναι ο Σπύρος Γαληνός, ο οποίος επικράτησε με τον συνδυασμό «Μόνο για τη Λέσβο». Αλλαγές είχαμε και στην Περιφέρεια, όπου η Χριστι-άνα Καλογήρου επικράτησε έναντι του τωρινού περιφερειάρχη Νάσου Γιακαλή. Οι εκλογόμενοι θα αναλάβουν τα νέα τους καθήκοντα απο 1η Σεπτεβρίου.

Νέο Δ.Σ. στο σωματείοτης Αγίας Τριάδος Νέο Δ.Σ. είχαμε στο σωματείο «Αδελφότης Αγίας Τριάδος Καλ-λονής», μετά την εκλογική διαδικασία, η οποία πραγματοποιείται κάθε δυο χρόνια. Η νέα σύνθεση του αποτελείται απο τους:

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Κιουλάφας ΑναστάσιοςΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ: Ματζακόφ ΧρυσούλαΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ: Θεόφιλος ΜυζίκαςΤΑΜΙΑΣ: Δημήτρης ΔελημήτρουΜΕΛΟΣ: Μουφλουζέλλης ΕυστράτιοςΜΕΛΟΣ: Ιγνάτιος ΚουλιαδέλληςΜΕΛΟΣ: Ανδρέας ΜατθαίοςΑΝΑΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΑ ΜΕΛΗ: Παναγιώτης Ψούχλος, Ιωάννης Καραθανάσης

O 1ος ΗμιμαραθώνιοςΚαλλονής έγραψε ιστορία! Μεγάλη επιτυχία και τεράστια ανταπόκριση γνώρισε ο 1ος Ημι-μαραθώνιος Καλλονής, ο οποίος έγινε στις 27 Απριλίου στην κεντρική πλατεία Καλλονής, προσελκύοντας 338 αθλητές απ’ όλα τα μέρη του νησιού και ένα πολύ θερμό κοινό που χειρο-κροτούσε τις προσπάθειες των συμμετεχόντων. Την πρωτοβου-λία πήρε ο ιστορικός μας σύλλογος Α.Ο. Αρισβαίος Καλλονής, και με την πολύτιμη βοήθεια του Δήμου Λέσβου, της ΕΑΣ Σέγας Λέσβου, αλλά και των πολύτιμων χορηγών που παρά τις δύσκο-λες εποχές βοήθησαν τα μέγιστα, έγινε μια αξέχαστη σε όλους διοργάνωση.

Όλες οι διαδρομές είχαν κυκλική πορεία, ξεκινώντας και τερ-ματίζοντας στην κεντρική πλατεία Καλλονής. Όλοι οι συμμετέχο-ντες πήραν αναμνηστικά μετάλλια και έδωσαν ραντεβού για την άνοιξη του 2015!

Εκλογές στον ιστορικόΑ.Ο. Αρισβαίο Καλλονής Όπως πραγματοποιείται κάθε δυο χρόνια, έτσι και φέτος ο ιστο-ρικός σύλλογος του λεκανοπεδίου Καλλονής Α.Ο. Αρισβαίος πραγματοποίησε εκλογές απ’ τις οποίες προέκυψε το παρακάτω Δ.Σ., το οποίο θα «τρέξει» όλα τα θέματα του συλλόγου σε στίβο και μπάσκετ.

Πρόεδρος: Σταύρος ΒαλτάςΑντιπρόεδρος: Ευστράτιος ΜουφλουζέλληςΓραμματέας: Ευγενία ΣτιβακτάκηΤαμείας: Ντίνα ΨούχλουΈφορος Μπάσκετ: Θεόφιλος ΜυζίκαςΈφορος Στίβου: Δάφνη ΚουνήΜέλος: Γιάννης Κιουλάφας

Σε ανοδική πορεία ο τουρισμός! Εντυπωσιακή είναι η αύξηση των αφίξεων τουριστών από την Ευρώπη σε ποσοστά, το πρώτο δίμηνο της φετινής τουριστικής περιόδου.

Στο 81,78% σκαρφάλωσε η αύξηση τον Απρίλιο, στο 47,65% τον Μάιο. 2.405 τουρίστες έφθασαν στη Λέσβο τον Απρίλιο, από 1.323 που είχαν φθάσει τον αντίστοιχο περσινό μήνα. 11.365 ήταν οι αφίξεις τον φετινό Μάιο, από 7.697 που ήταν πέρυσι τον ίδιο μήνα. Εξίσου θετική είναι η πορεία των αφίξεων Τούρκων του-ριστών κατά τη διάρκεια του πρώτου πενταμήνου του τρέχοντος έτους, σε σχέση με τον προηγούμενο χρόνο.Οι αφίξεις ανήλθαν στις 5.151, όταν το αντίστοιχο περσινό διάστημα είχαν φθάσει στη Λέσβο τις 3.385. Δηλαδή καταγράφηκε αύξηση κατά 52,17%. Όλα τα στοιχεία δείχνουν πως ο κλάδος του τουρισμού θα βιώσει φέτος μια από τις καλύτερες χρονιές των τελευταίων 15 ετών, μια και είναι η πρώτη φορά που η αυξημένη τουριστική κίνηση από την Ευρώπη θα συνδυαστεί με μια σημαντική τουριστική κίνηση από την Τουρκία.

Page 36: ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ τεύχος 157

36 ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

ειδήσεις | σχόλια | διάφορα | σκόρπια & ανέλεγκτα

Το μόνο αρνητικό είναι οι ισχνές αφίξεις Ελλήνων τουριστών, που στις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας ήταν ο μεγάλος αιμοδότης του τουρισμού της Λέσβου. Όμως, ακόμη και σε αυτό τον τομέα, υπάρχουν ελπίδες για μια οριακή βελτίωση των αφί-ξεων.

Με μεγάλη επιτυχία οι πανηγυρικές εκδηλώσεις για τον εορτασμό της Αγίας Τριάδας Ολοκληρώθηκε για άλλη μια χρονιά η πανήγυρις προς τιμήν του Αγίου Πνεύματος, η οποία διήρκεσε τρεις ημέρες, με το σωμα-τείο «Αδελφότης Αγίας Τριάδος Καλλονής» να φέρνει εις πέραν και με μεγάλη επιτυχία όλες τις εκδηλώσεις.

Το πρωί του Σαββάτου (07/06) μέλη του σωματείου και πλή-θος κόσμου με συνοδεία παραδοσιακής μουσικής κάλεσαν τον κόσμο στις εορταστικές εκδηλώσεις με την περιφορά του Μόσχου στους δρόμους της Καλλονής. Την Κυριακή πραγ-ματοποιήθηκε όλη η διαδικασία του παραδοσιακού φαγητού «κισκέκ»,αλλά και το μεγάλο γλέντι με τον κόσμο να κατακλύζει τόσο την πλατεία, όσο και το άλσος της Αγίας Τριάδος.

Οι εορταστικές εκδηλώσεις συνεχίστηκαν και ολοκληρώθηκαν τη Δευτέρα, με το μοίρασμα του «κισκέκ», την παρέλαση των

αποτελέσματα εκλογών τοπικής αυτοδιοίκησηςΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΚΑΛΛΟΝΗΣ

Δημοτικοί Σύμβουλοι: Ταξιάρχης Βέρρος, Κυρα-τζής Στρατής, Χρυσούλα Ζωγράφου - Στεριανού, Καραγιάννης Δημήτρης

Δημοτική Κοινότητα ΚαλλονήςΠρόεδρος Ιγνάτης ΚαραθεοδώρουΜέλη Δημήτρης Πολυμιάδης Ιγνάτης Τσολάκης Δημήτρης Φραντζής Μυρτώ – Παρασκευή Χατζηνικολάου

Δημοτική Κοινότητα ΚεραμίουΠρόεδρος Αντώνης ΜαστρογιάννηςΜέλη Χριστίνα Νανίδου Άννα Χιωτέλλη Όμηρος Γαλάς Σταύρος Μπερτένης

ΤΟΠΙΚΑ ΣΥΜΒΟΥΛΙΑ

Τοπική Κοινότητα Άγρας Πρόεδρος Στρατής Σαχτούρης Σύμβουλοι Δημήτρης Γούτσος Σαράντος Δερεδίνης

Τοπική Κοινότητα ΑνεμότιαςΠρόεδρος Λευτέρης ΜουτάφηςΣύμβουλοι Γιάννης Ατσικπάσης Ιγνάτης Λασκαρίδης

Τοπική Κοινότητα Αρίσβης Πρόεδρος Δημήτρης Τσισκάκης Σύμβουλοι Γιάννης Πετριτζικλής Ευρυδίκη Μαυρέλλη

Τοπική Κοινότητα ΔαφίωνΠρόεδρος Νίκος ΜαμουρίδηςΣύμβουλοι Παναγιώτης Γιουσφάρας Κώστας Βογιατζής

Τοπική Κοινότητα Παρακοίλων Πρόεδρος Σταύρος Χυδεριώτης Σύμβουλοι Αναστάσιος Ιπποκράτους Γιώργος Αντωνιάδης

Τοπική Κοινότητα ΣκαλοχωρίουΠρόεδρος Δέσποινα ΜαϊάκηΣύμβουλοι Μαριάνθη Δαρλή Γιάννης Χατζηλίας

Τοπική Κοινότητα ΦίλιαςΠρόεδρος Σταύρος ΣκαλοχωρίτηςΣύμβουλοι Στρατής Μαρμάρου Στρατής Τελωνιάτης

Page 37: ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ τεύχος 157

Η Ρηνιώ Κυριαζή στοαμφιθέατρο της μαρίναςΜυτιλήνης στις 30 Ιουλίου

Η Ρηνιώ Κυριαζή στο αμφιθέατρο της μαρίνας Μυτιλήνης στις 30 Ιουλίου Την Τετάρτη 30 Ιουλίου στις 21.30 στο αμφιθέατρο της μαρίνας Μυτιλήνης η Καλλονιάτισσα Ρηνιώ Κυριαζή θα παρουσιάσει την παράσταση «Φεύγουσα κόρη» με καμβά το διήγημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη «Μια ψυχή», όπου με τους ήχους του κλαρίνου από τον Μανούσο Πλουμίδη πλέκονται και ξετυλίγονται παραμύθια, νανουρίσματα και μοιρολόγια σε σκηνοθεσία Μίρκας Γεμετζάκη. Για την ερμηνεία της στην παράσταση αυτή η Ρηνιώ Κυριαζή ήταν υποψήφια το 2007 για το βραβείο Μελίνα Μερκούρη.Οι παραστάσεις της «Φεύγουσας κόρης» θα επαναληφθούν στην Αθήνα εφέ-τος το φθινόπωρο κάθε Πέμπτη από τις 9 Οκτώβρη και ώρα 21.15 στο θέατρο «Φούρνος», Μαυρομιχάλη 168, Εξάρχεια, τηλ. 210-6460748.

Θεατρικό σεμινάριο στην παραλία Θερμής από τη Ρηνιώ Κυριαζή στις 2-3 ΑυγούστουΣτις 2-3 Αυγούστου πραγματοποιείται στη παραλία της Λουτρόπολης Θερμής Λέσβου σεμινάριο φωνής όπου η Ρηνιώ Κυριαζή με τα μαθήματά της συνδυ-άζει τρεις διαφορετικές μεθόδους φωνής που αλληλοσυμπληρώνονται δημι-ουργικά.

Η μέθοδος της Μίρκας Γεμεντζάκη αντιμετωπίζει το ανθρώπινο σώμα ως το τελειότερο μουσικό όργανο που για να ηχήσει, με τον μοναδικό τρόπο που υποβάλλει το σχήμα και η ψυχή του κάθε ανθρώπου, θα πρέπει να είναι απαλ-λαγμένο από τις περιττές εντάσεις που του επιβάλλουμε. Για να συμβεί αυτό θα πρέπει πρώτα από όλα να αποκαταστήσουμε τη φυσική λειτουργία της ανα-πνοής. Μόνο έτσι μπορούμε να παράγουμε τον ήχο που θα το δονεί και που συνεχώς θα μας εκπλήσσει με τις εντάσεις το εύρος και τα χρώματα του. Η μέθοδος της Kristin Linklater με άξονα επίσης την απελευθέρωση της φυσι-κής φωνής επικεντρώνεται στην εμβάθυνση του νοήματος των λέξεων και την απεύθυνση.

Η μέθοδος του Roy Hart μέσα από αρχικά πολύ ελεύθερους φωνητικούς αυτοσχεδιασμούς ανοίγει ακόμα περισσότερο το πεδίο της εξερεύνησης, της φαντασίας και της έκπληξης.Το σεμινάριο απευθύνεται σε επαγγελματίες και ερασιτέχνες του θεάτρου, σε ανθρώπους για τους οποίους η φωνή αποτελεί στοιχείο της δουλείας τους, τρα-γουδιστές, εκπαιδευτικούς, δικηγόρους, δημοσιογράφους, αλλά και σε αυτούς που επιθυμούν απλώς να εξερευνήσουν τη λειτουργία της φωνής. Τηλέφωνο κρατήσεων για τα σεμινάρια: 6948549310, καθημερινά 6-9 μ.μ.

Η Καλλονιάτισσα Ρηνιώ Κυριαζή, το 2008, πρωταγωνίστρια στην κινηματογραφική ταινία: «Σκλάβοι στα δεσμά τους», σε σκηνοθεσία Τώνη Λυκουρέση

αλόγων στην κεντρική πλατεία Καλλονής μέσα σε πλήθος κόσμου, αλλά και τους μεγάλους ιπποδρομιακούς αγώνες του νησιού στις αλυκές Καλλονής.

Στους μεγαλύτερους ιπποδρομιακούς αγώνες έλαβαν μέρος πολλά άλογα απ’ όλα τα μέρη του νησιού. Αναλυτικά οι πρώτοι νικητές ανά κατηγορία:

Καθαρόαιμα (1650μ) «ΝΑΡΟΥΤΟ» ιδιοκτη-σίας Ηλία ΚοσμάΝτόπια (720μ) «ΧΑΡΑΥΓΗ» ιδιοκτησίας Στρατή ΒασίλογλουΝτόπια πλαγιοτροχασμού (1650μ) «ΑΝΑ-ΤΟΛΗ» ιδιοκτησίας Στρατή ΖαργκλήStandarbread πλαγιοτροχασμού (1650μ) «ΕΚΠΛΗΞΗ» ιδιοκτησίας Στρατή Ζαργκλή

Ο ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΦΙΛΑΘΛΩΝ & ΦΙΛΩN

ΑΤΤΙΚΗΣ ΑΕΛΚ

ευχαριστει όλα τα μέλη του για την δυναμική στήριξη της Αθλητικής Ένωσης Λεκανοπεδίου Καλλονής στο μαγικό της ταξίδι στην Superleague. Επίσης ευχαριστεί όλους τους παίκτες και το προπονητικό team καθώς και την Διοίκηση της Ομάδας για τον μεγάλο άθλο της παραμονής παίζοντας 34 παιχνίδια ΕΚΤΟΣ ΕΔΡΑΣ ολη την χρονιά . Τέλος, ευχαριστεί προσω-πικά τα μέλη του, την Κυρία Ελλάς Γώγου - Νικοδήμου καθώς και τον κύριο Δημήτριο Καμβυσέλλη για την μεγάλη στήριξή τους στο Σύνδεσμο καθώς και τον Σύλλογο Μυτιληναίων Νέας Υόρκης για την εμπρακτη ηθική αλλά και υλική υποστήριξή τους .

Ο Σύνδεσμος Φιλαθλων & Φίλων ΑΕΛΚ ΑΤΤΙΚΗΣ σε συνεργασία μετον Σύνδεσμο Φιλάθλων Blue Sardsines και τον ΣΥΛΛΟΓΟ ΚΑΛ-ΛΟΝΙΑΤΙΩΝ ΛΕΣΒΟΥ, προσκα-λούν όλους τους Λέσβιους σε μία ιστορική και ανεπανάληπτη αντάμωση / Γλέντι το Σάββατο 16 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 2014 στη Καλλονή, παρουσία της αγαπημένης μας ομάδας.

Με τιμή Δρ. ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ ΚΑΛΟΓΗΡΟΥ

Page 38: ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ τεύχος 157

38 ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

Ε ρατώ μου, Έρωτά μου, Καλλονή μου! Εφέτος το καλοκαίρι, θα ξεκινήσουμε από το ανάκτορο των Μυκηνών, όπως ο Ορέστης το 1104 π. Χ. κυνηγημένος από τους Δωριείς κατευθύνθηκε σε ασφαλέστερη γη, στις ανέκαθεν ποθητές Τροία και Λέσβο που είχαν κατακτήσει 80 χρόνια πριν οι Αχαιοί, με αρχιστράτηγο τον

πατέρα του, τον Αγαμέμνονα. Θα περιδιαβούμε τη Σπάρτη της Λακωνίας, την Τρίπολη της Αρκαδίας, την Ώλενο της Αχαΐας, το Άργος της Αργολίδας, τη Θήβα της Βοιωτίας, τους Δελφούς της Φωκίδας και την Κύμη της Ευβοίας, όπως έπραξε ο Ορέστης, ενώνοντας τις δυνάμεις του με τους επτά βασιλιάδες των παραπάνω πόλεων, που ονομάστηκαν Αιολο-Βοιωτοί. Θα οδεύσουμε, ως Πενθιλίδες, προς τη Θεσσαλία, τη Μακεδονία και τη Θράκη, όπου έφθασε ο Πενθίλος, ο γιος του Ορέστη, μαζί με τους γιους των επτά βασιλιάδων. Θα περάσουμε, όπως πέρασε ο Εχέλαος, ο γιος του Πενθίλου, από τον πορθμό του Βοσπόρου του Βυζαντίου της Θράκης στην απέναντι Βιθυνία της Μικράς Ασίας, που βρέχεται περιμετρικά από την Προποντίδα και τον Εύξεινο Πόντο. Θα διαβούμε, όπως ο Γρας, ο γιος του Εχέλαου, τον από εκείνον ονομαζόμενο Γρανικό ποταμό και ως Γραικοί, ονομαζόμενοι από τον Γρα, θα κατευθυνθούμε προς τη Λέσβο. Θα φθάσουμε στη Λέσβο, όπως ο Γρας, ο τρισέγγονος του Αγαμέμνονα, την εποίκησε το 1054 π. Χ., πλέοντας προς το Μεσόγειον ἕρμα, στον όρμο εις το Μέσον της γης της νήσου. Θα σταθούμε στο στόμιο του Κόλπου Καλλονής, όπου σύμφωνα με ένα χρησμό που δόθηκε στους πρώτους εποίκους της Λέσβου, όταν συναντήσουν έναν όρμο που καλείται Μεσόγειον, τότε να ρίξουν εκεί στα βαθιά νερά έναν ταύρο για τον Ποσειδώνα, και για την Αμφιτρίτη και τις Νηρηΐδες μια παρθένο ζωντανή. (1)

Ερατώ μου, Έρωτά μου, Καλλονή μου, θα επισκεφθούμε το καλοκαίρι, τις επιγραμματικά περιγραφόμενες παρακάτω εννέα θαυμαστές Καλλονές, που ως ισάριθμες Μούσες της Λέσβου διατηρούν μέχρι σήμερα το όνομα Καλλονή:

***

1.- Βραχονησίδα Καλλονή ή Γαρμπιάς ή Σανδάλιον Ο Γαρμπιάς, όπως ονομάζεται σήμερα η βραχονησίδα που βρίσκεται αμέσως έξω από το στόμιο του μεγαλύτερου Κόλπου της Λέσβου, όπου έριξαν στα νερά του, ο Γρας και οι άλλοι επτά βασιλιάδες, ως θυσία στην Αμφιτρίτη στη γυναίκα του Ποσειδώνα, την κόρη του Σμινθέα, ενός εξ αυτών, την Λευκοθέα Καλλονή που έγινε Νεράιδα. Το νησάκι στην αρχαιότητα ονομαζόταν Σανδάλιον, από το σχήμα της, που μοιάζει με σάνδαλο, παραπέμποντας στο χαμένο σανδάλι της Αφροδίτης η οποία λατρεύτηκε ως θεά του κάλλους, η Αφροδίτη-Καλλονή.

Για τη βραχονησίδα αυτή ο Λατίνος φυσικός φιλόσοφος Γάιος Πλίνιος ο Πρεσβύ-τερος (23-79 μ. Χ.) έγραψε σχετικά: “Τα βουνά της Λέσβου είναι ο Λεπέτυμνος, ο Όρδυμνος, ο Μάκιστος, ο Κρέων και ο Όλυμπος. Απέχει επτάμισι μίλια από την κύρια ακτή. Γειτονικά νησιά είναι το Σανδάλιον και οι πέντε Λευκαί που περιλαμβάνουν την Κυδωνέα με την δική της θερμή πηγή». (2) Το νησάκι βρίσκεται απέναντι από το βουνό Παπούτσι της Νυφίδας Πολιχνίτου όπου, κατά τον διασωζόμενο μύθο, μια άλλη νύφη-καλλονή έχασε το παπούτσι της,

τα χωριάτης Kαλλονής

Μια εκδρομή με την Ερατώ στις εννέα Καλλονές

Island Garbia - Sandaleon, Euripus Pyrrhaeus, Port Kalloni και Douane (Tελωνείο), χάρτης

του Γάλλου Choiseul Gouffier, το 1782

Page 39: ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ τεύχος 157

39ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

πριν ριφθεί στη θάλασσα κυνηγημένη τον 16ο αιώνα μ. Χ. από τον εξωμότη Λέσβιο πειρατή ναύαρχο του τουρκικού στόλου Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα. Η βραχονησίδα καταγράφεται σε πολλούς χάρτες με το όνομα Καλλονή, όπως στον ελληνικό ναυτικό χάρτη της Λέσβου και στον χάρτη του γραφείου υδρογραφίας της Μεγάλης Βρετανίας, σχεδιασμένο από τον Άγγλο Ναύαρχο Richard Copeland, το 1834.

2.- Ακρωτήρι Καλλονή ή Γεροράχη ή Γέρο Κάβος Το Ακρωτήρι Καλλονή, που βρίσκεται ανατολικά από τη βραχονησίδα Καλλονή και φέρει τα ονόματα Γεροράχη και Γέρο Κάβος, παραπέμποντας στην αναφορά του Ομήρου κατά μετάφραση Αργύρη Εφταλιώτη: «Γέρος ἀλάθευτος ἐδῶ θαλασσινός συχνάζει, ὁ ἀθάνατος Αἰγυπτιανός Πρωτέας, πού τά βάθια γνωρίζει ὅλης τῆς θάλασσας, τοῦ Ποσειδώνα δοῦλος». (3)

την Μυτιλήνη. Ο Βασιλεύς μόλις έφθασε στην Ερεσό με όλο το στόλο (αποτελούμενο από ογδόντα τέσσερα πλοία), αφού επαίνεσε και ευχαρίστησε τους Ερεσίους για τη εύνοιά τους σε αυτόν, αναχώρησε πλέοντας προς τη Χίο. Όμως από κάποια σκοπιά κάποιος με δυνατή φωνή ρώτησε να μάθει ποιανού είναι ο στόλος και όταν πήρε την απάντηση ότι είναι του Βασιλέως, ρώτησε ξανά (έξυπνα και φιλικά): “Αἱ δέ ἐν τῷ κόλπῳ Καλλονῆς τριήρεις τίνος;” Τότε από τη ερώτηση ο Βασιλεύς κατάλαβε ότι υπήρχαν μέσα στο Κόλπο τριήρεις του Δομένικου Κατάνια ως “φρουρούσας Καλλονήν” αλλά-ζοντας πορεία και όρμησε εναντίον τους. (4)

4.- Σκάλα Καλλονής ή Τελωνείο ή Γιαλός Αργειανών ή Αγία Άννα Η Σκάλα Καλλονής, το σημερινό γραφικό επίνειο των χωριών της Καλλονής, έφερε άλλες τρεις ονομασίες: α) Τελωνείο (Douane) των χωριών της Καλλονής, όπως κατέγραψε το 1782 στον χάρτη του βιβλίου του ο Γάλλος Choiseul Gouffier, πρέσβης στην Κωνσταντινούπολη. (5) β) Γιαλός των Αργειανών, όπως καταγράφει από το 1839 στη σελίδα 124 ο Κόνδηξ Γενικός της Δημογεροντίας της Αχερώνης Καλλονής.

Ελληνικός ναυτικός χάρτης: Vrach. Kalloni (Βραχονησίδα Καλλονή) και Ak. Kalloni (Ακρωτήρι Καλλονή)

3.- Κόλπος Καλλονής ή Πυρραίων Εύριπος ή Μεσόγειον Έρμα Ο Κόλπος Καλλονής, όπως ονομάζεται μέχρι σήμερα, είναι ο ίδιος με το Μεσόγειον ἕρμα της Μυθολογίας και με τον Πυρραίων Εὔριπο της Πύρρας των αρχαϊκών χρόνων της πόλης που έκοψε τον 4ο αιώνα π. Χ. μπρούντζινο νό-μισμα όπου στην μπροστινή όψη εικονίζεται η θεά Ἀφρο-δίτη-Καλλονή η οποία φορεί σφενδόνη, σκουλαρίκι και περιδέραιο και στην πίσω όψη αναγράφονται τα αρχικά της πόλης ΠΥΡ πάνω από τον εικονιζόμενο ιερό τράγο. Ο Αυτοκράτωρ και ιστορικός του Βυζαντίου Ιωάννης Καντακουζηνός εξιστορεί την εκστρατεία του Βασιλέως Ανδρόνικου Γ’ Παλαιολόγου για την ανακατάληψη της Λέσβου από τις δυνάμεις του Γενουάτη Άρχοντα της Νέας Φώκαιας, Δομένικου Κατάνια, σημειώνοντας ότι: Ο Δομένικος και οι άλλοι δεν ήθελαν καθόλου να ναυμαχήσουν, αλλά έστειλαν πέντε από τις τριήρεις τους “εἰς Καλλονήν φρούριόν τι κατά τήν Λέσβον” για να συγκεντρώσουν σιτάρι και φρουρά, ώστε να μην κυριευθούν από την επιδρομή του βασιλέως, οι ίδιοι δε με τις υπόλοιπες τριήρεις φρουρούσαν

γ) Αγία Άννα, όπως αναφέρει το 1861 το λυτό έγγραφο της Ιεράς Μητροπόλεως Μηθύμνης, συμφωνητικό μεταξύ της Κοινότητας της Αγίας Παρασκευής και των λιθογλύφων Ιωάννου Βέκκιου και Ιωάννου Σακελαρίου που ανέλαβαν να λιθοστρώσουν το δάπεδο της εκεί εκκλησίας του Ταξιάρχη και στο οποίο σημειώνεται ότι οι λιθογλύπτες θα φέρουν τα μάρμαρα από την Τήνο «μέχρι τῆς Ἁγίας Ἄννης (ἐπινείου τῆς Ἁγίας Παρασκευῆς)». Αγία Άννα, όπως σημειώνεται το 1890 ως Holy Anna στον χάρτη του βιβλίου του Γερμανού Αρχαιολόγου Robert Koldewey και στον χάρτη των Αδελφων Χ# Δανιήλ, ανατύπωση στη Μυτιλήνη, του “Πολυχρωμολιθογραφείου Ι. Δ. Νεράντζη, Λειψία, 1890”. Αγία Άννα, όπως καταγράφει το 1894 ο Γεώργιος Αρχοντόπουλος: « Ὑπάρχει ὁ λιμήν ὅλων τῶν χωρίων τῆς Καλλονῆς, ἁγία Ἄννα ἔνθα καί ἐξωκκλήσιον ὁμώνυμον». (6)

Kalloni Island (Garbia) και Cape Kalloni, χάρτηςτου Άγγλου Ναυάρχου Richard Copeland το 1834

Page 40: ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ τεύχος 157

40 ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

Αγία Άννα, όπως καταγράφει το 1909 ο Σταύρος Τάξης: «Ἐπίνειον αὐτῆς (τῆς Ἀχερώνης) περί τά 3/4 τῆς ὥρας ἀπέχον εἶνε ἡ Ἁγία Ἄννα, ἐν ᾧ εὑρίσκονται ἱκανά καταστήματα καί ἀποθῆκαι, χρήσιμα τοῖς μεταβαίνουσιν ἐκεῖσε χάριν ἐμπορίας καί συναλλαγῆς ἐξ ὅλων τῶν μερῶν τῆς περιφερείας». (7) Αγία Άννα, όπως καταγράφει στις 13 Δεκεμβρίου 1912 η εφημερίδα της Μυτιλήνης «Λαϊκός Αγών» δημοσιεύοντας την είδηση του θανάτου του ήρωα Δημητρίου Καμπά, Πλωμαρίτη αντάρτη-πολεμιστή της μάχης του Κλαπάδου για την απελευθέρωση της Λέσβου από τους Τούρκους ενώ «εὑρίσκετο εις την Ἁγίαν Ἄνναν Καλλονῆς».

5.- Αλυκές Καλλονής Οι Αλυκές Καλλονής, διαπιστώνεται ότι λειτουργούσαν επί τουρκοκρατίας από το 1548 στον υπέροχο σημερινό υδροβιότοπο. Όπως γράφει ο αρχαιολόγος Ιωάννης Κοντής για τη χρήση των αλυκών κατά την αρχαιότητα: «ἡ ὕπαρξή τους ὀφείλεται στή φυσική διαμόρφωση κάποιων μερῶν τῆς παραλίας (τοῦ Κόλπου Καλλονῆς) καί, χωρίς ἄλλο, ἄν ἦσαν συστηματικές ἁλυκές ἤ καί ἁπλά ἁλίπεδα θά ἔδιναν τό ἁλάτι πού χρειαζόταν ὁ πληθυσμός». (8)

6.- Λεκανοπέδιο Καλλονής Το Λεκανοπέδιο Καλλονής, η ευφορότερη γη της Λέσβου για την οποία ο Σταυράκης Αναγνώστου γράφει: «Ἡ πεδιάς αὐτή τῆς Καλλονῆς, εἶνε γόνιμος καί πλουσιωτάτη, καί ἱκανῆς ἐκτάσεως, παράγουσα σῦκα ὡραῖα, καί σταφυλάς, καί ἀμύγδαλα, καί ἄλλα εἴδη ὀπωρικῶν διάφορα, καί βαμβάκια, καί σῖτον, καί ὄσπρια. διά τοῦτο καί παροιμία ἐξ αὐτῆς ἐπε-κράτησε περιφερομένη ἐπί τῆς Νήσου, «Βεβαίως δέν εἶνε παρακάτος (παρακατεινός) τῆς Καλλονῆς ὁ Κάμπος». (9)

7.- Παλιόκαστρο Καλλονής ή Ακρόπολιςαρχαίας Αρίσβης ή Kalloni-Hisar Το Παλιόκαστρο Καλλονής, η Ακρόπολις της αρχαίας Αρίσβης που κυρίεψαν οι Μηθυμναίοι τον 8ο π. Χ. αιώνα είναι ίδια με το φρούριο της Καλλονής του 1334 μ. Χ. που αναφέρεται παραπάνω στην καταγραφή του Ιωάννη Καντακουζηνού με τις λέξεις “ἔπεμψαν εἰς Καλλονήν φρούριόν τι κατά τήν Λέσβον”, είναι το ίδιο με το Kalloni-

Hisar όπως το έλεγαν οι Τούρκοι, από το 1462 όταν ο Μωάμεθ ο Πορθητής κατέλαβε τη Λέσβο, μέχρι τότε που κτίστηκε το κάστρο του Σιγρίου, το 1757.

8.- Ευδαίμων πόλις Καλλονή Η πόλις Καλλονή του 1334, που αναφέρεται στην παραπάνω καταγραφή του Ιωάννη Καντακουζηνού, με τις λέξεις «φρουρούσας Καλλονήν», κατεστράφη ολοσχερώς από τον Βούλγαρο εξωμότη, ναύαρχο του τουρκικού στόλου Μπαλτά Ογλού, ο οποίος της επιτέθηκε με στόλο και επιστρέφοντας στην Κωνσταντινούπολη πήρε μαζί του ως σκλάβους τρεις χιλιάδες ψυχές. Ο ιστορικός του Βυζαντίου Λαόνικος Χαλκοκονδύλης, περιγράφοντας την εκ θεμελίων καταστροφή αναφέρει ότι ο Παϊτόγλης της Καλλίπολης, ύπαρχος του Μουράτ του νεώτερου, επιτέθηκε με στόλο στη Λέσβο και αναχώρησε από αυτή αφού πήρε μαζί του πολλούς αιχμαλώτους και λάφυρα την δε «Καλλονήν παρεστήσατο, πόλιν τῆς Λέσβου ευδαίμονα». (10)

Ο επίσης βυζαντινός ιστορικός Μιχαήλ Δούκας γράφει για τον Μπαλτάογλου ότι ήταν βουλγαρικής καταγωγής, γιος κάποιου άρχοντα της Βουλγαρίας, ονομαζόμενος Πάλδας, εξωμότης του πατρικού σεβασμού και πατρικός φίλος του Μωάμεθ Μεχμέτ, προσθέτοντας ότι αυτός ήταν εκείνος που πριν τέσσερα χρόνια ήλθε στη Λέσβο “αἰχμαλωτίσας αἰχμαλωσίαν ἄπειρον”». (11)

Η ευδαίμων πόλις Καλλονή, αναπτύχθηκε κατά την κυριαρχία των Γενουατών που άρχισε το 1335 με τον Φραγκίσκο Α΄ Γατελούζο, ο οποίος παντρεύτηκε την Μαρία Παλαιολογίνα, αδελφή του Αυτοκράτορα του Βυζαντίου Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγου, παίρνοντας προίκα όλη τη Λέσβο και τερματίστηκε 107 χρόνια αργότερα το 1462. Γράφει σχετικά ο Μιχαήλ Δούκας ότι εις τον Φραντζῆσκον Γατελοῦζον, που θεωρούσε φίλο καλό και πολύ πιστό, ο βασιλεύς, δίδει την αδελφή του ως γυναίκα και τη νήσο Λέσβο ως προίκα. Και αφού έκαναν το γάμο ανεχώρησαν και εγκαταστάθηκαν στη Μυτιλήνη, όπου μέχρι σήμερα κατέχουν αυτό το νησί οι διάδοχοι του γένους τους. (12)

9.- Κωμόπολη Καλλονής ή Αχερώνη Η κωμόπολις Καλλονή, η μέχρι το 1916 Αχερώνη, η πρωτεύουσα των επτά χωριών της Καλλονής τα οποία κατά την απελευθέρωση του 1912 ονομαζόταν: Δάφια, Σουμούρια, Τζουμαϊλί, Αχερώνη, Αργειανά, Κεράμι και Παπιανά.

Holy Anna, χάρτης του Άγγλουαρχαιολόγου Robert Koldewey, το 1890

Η Αφροδίτη-Καλλονή, νόμισματης Πύρρας του 4ου αιώνα π. Χ.

Page 41: ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ τεύχος 157

41ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

*** Ερατώ μου, Έρωτά μου, Καλλονή μου, θα τερματίσουμε την εκδρομή μας εις το Κοινόν Ιερόν των Λεσβίων, στα Μέσσα, όπου προς χάριν της θεάς Ἀφροδίτης-Καλλονής κατά τους αρχαϊκούς χρόνους αλλά και κατά την ρωμαϊκή περίοδο διενεργούντο καλλιστεία γυναικών στο τέμενος τῶν μακάρων θεῶν. Εκεί θα σου ζητήσω να περιδιαβείς ανάμεσα στις κολόνες, όπως περιγράφει το 606 π. Χ. ο εξόριστος στην Πύρρα, Μυτιληναίος Αλκαίος:

* κατοικῶ μακριά ἀπό κάθε εἴδους ἔγνοιες, ἐδῶ ὅπου περιδιαβαίνουν κριννόμεναι Λεσβιάδες ἐλκεσίπεπλοι, ἐνῶ ὁλόγυρα ἀντηχεῖ, κάθε χρόνο, ἡ θεσπέσια χαρούμενη ἱερή κραυγή τῶν γυναικῶν... (13)

* Τότε, θα σου απαγγείλω τους στίχους του επιθαλάμιου « Ὦ κάλ᾽ ὦ χαρίεσσα...» με τους οποίους η δεκάτη μούσα, η Ερεσία Σαπφώ, όταν ήταν συνεξόριστη του Αλκαίου ύμνησε την Αφροδίτη-Καλλονή:

* Ὦ καλλονή, ὦ χαριτωμένη, σ᾽ ἐσενα πρέπουν τά ἐγκώμια τῆς Λεσβίας ποιήτριας μ᾽ ἐσένα ἀξίζει νά παίζει ἡ χρυσή Ἀφροδίτη καί οἱ Χάριτες μέ τούς τριανταφυλλένιους ἀστραγάλους... (14)

*

Cydonea cum fonte calido”. 3.-Οδύσσεια δ, 384-386: «πωλεῖταί τις δεῦρο γέρων ἅλιος νημερτής, ἀθάνατος Πρωτεύς Αἰγύπτιος, ὅς τε θαλάσσης πάσης βένθεα οἶδε, Ποσειδάωνος ὑποδμώς».4.- Ιωάννης Καντακουζηνός, Ἱστοριῶν βιβλίο Β’, έκδοση Bekker, Βόννη, τόμος 1, σελ. 479: «Δομενίκῳ δέ καί τοῖς ἄλλοις τοῖς ὑπολειφθεῖσιν οὐκέτι ἐδόκει ναυμαχεῖν . ἀλλά πέντε μέν τῶν τριήρεων ἔπεμψαν εἰς Καλλονήν φρούριόν τι κατά τήν Λέσβον ἐπί τῷ σίτόν τε εἰσαγαγεῖν καί φρουράν . ἐδεδίεσαν γάρ περί αὐτοῦ μή ὑπό βασιλέως ἐξ ἐπιδρομῆς ἁλῷ . αὐτοί δέ ταῖς λοιπαῖς ἐφρούρουν Μιτυλήνην. βασιλεύς δέ ἅμα παντί τῷ στόλῳ ἦλθεν εἰς Ἐρεσσόν. ἐπαινέσας δέ Ἐρεσσίους τῆς εἰς αὐτόν εὐνοίας ἕνεκα, καί προνοίας ὅσης ἐδέοντο ἀξιώσας, ἄρας ἐκεῖθεν ἔπλει ἐπί Χίον. ἀπό σκοπιᾶς δέ τις μεγαβοῶν ἐπυνθάνετο περί στόλου ὅτων εἴη. ἀποκριναμένων δέ, ὥς εἴη βασιλέως, αὐτός τε πάρεστιν ὁ βασιλεύς. “αἱ δέ ἐν τῷ κόλπῳ τῆς Καλλονῆς” ἔφη, “τριήρεις τίνος;” ἐκ τοῦ λόγου δέ συνείς ὁ βασιλεύας ἐκ τῶν εἰς Μιτυλήνην οὐσῶν εἶναι φρουρούσας Καλλονήν, άναστρέψας ἤλαυνεν ἐπ᾽ ἐκείνους”».5.- Choiseul Gouffier, Ελλάδος Περιήγησις, εκδόσεις Μίλητος, σ. 508.6.- Γεώργιος Αρχοντόπουλος, Λέσβος ή Μυτιλήνη, σ. 66.7.- Σταύρος Τάξης, Συνοπτική Ιστορία και Τοπογραφία της Λέσβου, σ. 123.8.- Ιωάννης Κοντής, Λέσβος και η Μικρασιατική της περιοχή», Αθήνα 1978, σ. 266.9.- Σταυράκης Αναγνώστου, Λεσβιάς Ωδή, Σμύρνη 1850, σ. 160.10.-Λαόνικος Χαλκοκονδύλης, Ἀπόδειξη Ἱστοριῶν ἡ Δεκάτη, εκδ. Bekker, Βόννη 1843, σ. 519: “Παϊτόγλης Καλλιουπόλεως ὕπαρχος ἐπί Ἀμουρέτεω τοῦ νεωτέρου στόλῳ ἀφικόμενος ἐπί Λέσβον ἐπέδραμέ τε τήν νῆσον, καί ἀνδράποδα ὡς πλεῖστα ἀφελόμενος τήν τε Καλλονήν παρεστήσατο, πόλιν τῆς Λέσβου εὐδαίμονα, καί ἐξελών ταύτην ἀπεχώρησεν ἐπ᾽ οἴκου”. 11.- Μιχαήλ Δούκας, Ιστορία Πολιτική Κωνσταντινουπόλεως από το 1391 μέχρι το 1578, έκδοση Bekker, Βόννη, 1849, κεφάλαιο 38, σελ. 270: “ἦν δέ ὁ ἄνθρωπος τό γένος ἐκ τῶν Βουλγάρων ἕλκων, τινός τῶν ἀρχόντων Βουλγαρίας υἱός, Πάλδα ὀνομαζόμενος. ἐδουλώθη οὖν πρό καιροῦ, καί ἐξωμόσατο τό πάτριον σέβας, καί ἦν δοῦλος πατρικός τοῦ Μεχεμέτ. αὐτός ἦν ὁ πρό τεσσάρων ἐτῶν ἐλθών ἐν τῇ Λέσβῳ, καί αἰχμαλωτίσας αἰχμαλωσίαν ἄπειρον”. 12.- ό. π. κεφάλαιο 12, σελ. 46: «τόν δέ Φραντζῆσκον Γατελοῦζον, ὅν ὁ λόγος ὡς φίλον καλόν καί πιστότατον ἐδήλωσε προλαβών, δίδωσι τήν αὐτοῦ ἀδελφήν ὁ βασιλεύς εἰς γυναῖκα, καί εἰς προῖκα τήν νῆσον Λέσβον. καί τούς γάμους τελέσαντες ἀπῆραν ἐκεῖθεν καί ἐν τῇ Μιτυλήνῃ κατῴκησαν, καί μέχρι τοῦ νῦν κατά διαδοχήν ἐκ τοῦ γένους αὐτῶν τήν νῆσον ταύτην κυριεύοντες οὐκ ἔλειψαν».13.- Αλκαίος, Απόσπασμα 130, στίχοι 31-35:

* οἴκημμι κάκων ἔκτος ἔχων πόδας, ὄππαι Λεσβίαδες κριννόμεναι φύαν πώλεντ᾽ ἐλκεσίπεπλοι, περί δέ βρέμει ἄχω θεσπεσία γυναίκων ἴρας ὀλολύγας ἐνιαυσίας.

*14.-Σαπφώ, Ιμέριος, Λόγος επιθαλάμιος 9, 22:

* Ὦ καλ᾽, ὦ χαρίεσσα . πρέπει γάρ σοι τά τῆς Λεσβίας ἐγκώμια. σοί μέν γάρ ῥοδόσφυροι χάριτες χρυσῆ τ᾽ Ἀφροδίτη συμπαίζουσιν.

*

Αριστείδης Στυλ. Κυριαζής[email protected]

Το στόμιο του Κόλπου Καλλονής με τα δυο νησιά, τον Άγιο Γεώργιο εσωτερικά, και τον Γαρμπιά ή Καλλονή ή Σανδάλιο εξωτερικά, που μοιάζει με το σανδάλι της Αφροδίτης

Παραπομπές1.- Πλούταρχος, Τῶν Ἑπτά Σοφῶν Συμπόσιον. Κεφάλαιο 20: «Περί Ἐνάλου θρῦλος: Ἔφη τοίνυν ὁ Πιττακός ἔνδοξον εἶναι καί μνημονευόμενον ὑπό πολλῶν τόν λόγον. χρησμοῦ γάρ γενομένου τοῖς οἰκίζουσι Λέσβον, ὅταν ἕρματι πλέοντες προστύχωσιν ὅ καλεῖται Μεσόγειον, τότ᾽ ἐνταῦθα Ποσειδῶνι μέν ταῦρον, Ἀμφιτρίτῃ δέ καί Νηρηίσι ζῶσαν καθεῖναι παρθένον». 2.- Plinii, Naturalis Historia, Harvard University, London 1942, Volume II, Libri V, XXXIX: “montes habet Lepetymnum, Ordymnum, Macistum, Creonem, Olympum. a proxima continente abest insulae adpositae Sandalium, Leucae v, ex iis

Page 42: ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ τεύχος 157

42 ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

βαπτίσεις• Η Ματζουράνη Δήμητρα και ο Θεοφάνους Ευστράτιος βάπτι-

σαν τον γιο τους και του έδωσαν το όνομα Ιωάννης.

• Η Καραπάντζου Αργυρή και ο Παρμακέλλης Τρύφων βάπτισαν τον γιο τους και του έδωσαν το όνομα Νικόλαος-Άγγελος.

• Η Πονηρού Κυριακή και ο Παραθυράς Αργύριος βάπτισαν την κόρη τους και της έδωσαν το όνομα Αμαλία.

Να τους ζήσουν.

γάμοι• Η Μηνά Δέσποινα και ο Πτερούντιος Ηλίας παντρεύτηκαν στην

Καλλονή.

• Η Σκρζίπτσακ Αλεζάντρα-Ιωάννα και ο Καραθανάσης Ιωάν-νης παντρεύτηκαν στο Κεράμι.

• Η Χαραλάμπη Αγγελίνα και ο Ζβιντερίκος Σταύρος παντρεύτη-καν στην Καλλονή.

• Η Πετρή Αγγελική και ο Λυρούδιας Νικόλαος παντρεύτηκαν στην Καλλονή.

• Η Ευσταθίου-Σελάχα Μαρία και ο Γιαννάκης Φώτιος παντρεύ-τηκαν στην Καλλονή.

Να ζήσουν ευτυχισμένοι.

πένθη• Πέθανε στην Καλλονή ο Ιωάννης Μαριόλας στις 5/5/2014.• Πέθανε στα Δάφια η Ζουμπούλη Ποσούλα στις 4/4/2014.• Πέθανε στην Καλλονή ο Δούκας Ευστράτιος στις 4/4/2014.• Πέθανε στη Μυτιλήνη η Ελευθεριάδου Μαρίνα στις 14/4/2014.• Πέθανε στην Αρίσβη η Πλουμή Πηνελόπη στις 16/4/2014.• Πέθανε στη Μυτιλήνη η Βουγιούκα Ασπασία στις 16/4/2014.• Πέθανε στα Δάφια ο Γκαγκούλης Γεώργιος στις 8/5/2014.• Πέθανε στο Κεράμι η Μαρμαρινού Γιαννούλα στις 19/5/2014.• Πέθανε στο Κεράμι ο Πουργιάζος Ιωάννης στις 20/5/2014.• Πέθανε στην Αρίσβη ο Βάλεβ Υορντάν στις 21/5/2014.• Πέθανε στα Δάφια ο Μόλβαλης Γεώργιος στις 30/5/2014.• Πέθανε στη Μυτιλήνη η Ζαχαρή Μαρία στις 2/6/2014.• Πέθανε στην Αθήνα ο Γιώργος Βαλτάς στις 19/6/2014• Πέθανε στη Μυτιλήνη ο Τσουμάρης Σταύρος στις 20/6/2014.

Θερμά συλλυπητήρια

Στη γειτονιά των ΑγγέλωνΒιάστηκε ο Σταύρος να πετάξει για να κάνει παρέα τους φίλους του! Καβάλεψε το μηχανάκι του και πετάχτηκε για πάντα στην πλατεία του ουρανού

Με ένα γλυκό χαμόγελο χαιρέτησε τους φίλους του και αυτοί τον υποδέχτηκαν με χαρά και τον ξενάγησαν στη γειτονιά των αγγέλων. Χαμόγελα, γέλια, καλωσορίσματα. Ο Θέμις του σιγο-τραγουδά ένα αγαπημένο του τραγούδι «Ο αετός πεθαίνει στον αέρα…»! Θα μας λείψεις Σταύρο!

κοινωνική ζωή

σχετικά με την ταχυδρόμισητου περιοδικούΠαρακαλούνται οι παραλήπτες του περιοδικού να επιβεβαιώσουν τη διεύθυνσή τους είτε ταχυδρο-μικά είτε ηλεκτρονικά, προκειμένου να μη γίνονται λάθη στην αποστολή των τευχών. Όσοι δεν επιθυ-μούν να λαμβάνουν το περιοδικό, να το δηλώσουν.

• Ταχυδρομικά στη διεύθυνση: Αντιγόνη Μώρου Γιαβάση 73, 15341 Αγία Παρασκευή, Αθήνα• Ηλεκτρονικά στη διεύθυνση: [email protected]

Επίσης, να φροντίσουν να ανανεώσουν τη συν-δρομή τους όσοι δεν το έχουν κάνει. Η έκδοση του περιοδικού στηρίζεται αποκλειστικά στη δική σας συνδρομή και βοήθεια.

Από δεξιά οι φίλοι Σταύρος Τσουμάρης, Θέμις Δημητρούλης, Τάκης Σαλής (όλοι τους στη γειτονιά των αγγέλων),

Στέλλα Ράλλη-Σαλή και Γρηγόρης Τσουμάρης.

Page 43: ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ τεύχος 157

Αποχαιρετισμός στον μεγάλοΚαθηγητή Γιώργο Βαλτά

Όταν πριν λίγες εβδομάδες επισκεπτόμουν τον Γιώργο Βαλτά στο νοσοκομείο Γεννηματάς στην Αθήνα και έφευγα με τις θετικές διαβεβαιώσεις των γιατρών και της οικογένειάς του (ιδιαίτερα της Ολυμπίας), ποτέ δεν φανταζόμουν πως ο καθηγητής μας των Μαθηματικών θα έχανε αυτόν τον αγώνα.

Είμασταν λίγοι μαθητές / -ες στην τάξη της Καλλονής που προε-τοιμαζόμασταν για τις θετικές σχολές και ίσως και γι αυτό είχαμε την τύχη να έχουμε εξαιρετική προετοιμασία. Τον σημαντικότερο ρόλο όμως παίξανε οι καθηγητές μας και για τους επιμένοντες στα Μαθηματικά, ο Γιώργος Βαλτάς. Άρχισε να μας διδάσκει τα τελευταία χρόνια του Λυκείου και το μαθηματικό του ταλέντο φάνηκε πολύ νωρίς -ταλέντο και στα ίδια τα μαθηματικά και στον τρόπο διδασκαλίας τους.

Συνήθιζε να λέει πως «τα Μαθηματικά είναι [επίσης] ένας τρό-πος να μάθουμε να μιλάμε την ελληνική γλώσσα» - όπως μου θύμισε η συμμαθήτρια Λίτσα Μαριόλα. Αυτή η σύνδεση Μαθη-ματικών και Γλώσσας που υποστήριζε ήταν εμφανής σε όλη τη διδασκαλία του: είχε πραγματικό πάθος με την σαφήνεια και ακριβή περιγραφή των μαθηματικών εννοιών και προτάσεων. Απαιτούσε εξαντλητική συστηματικότητα και άψογα οργανωμένη παρουσίαση του μαθηματικού υλικού στα τετράδιά μας, δίνοντας έμφαση στην «καθαρότητα» της γραφής και την άριστα τεκμηρι-ωμένη διατύπωση των μαθηματικών συλλογισμών.

Η εμμονή του αυτή δεν ήταν τυχαία. Φανατικός των τελευταίων εξελίξεων στα μαθηματικά, μας εισήγαγε στο «κίνημα» των λεγόμενων «Μοντέρνων Μαθηματικών» της ομάδας Bourbaki (1950), που πρότειναν την αξιωματική μέθοδο στα μαθηματικά όχι μόνο γιατί προσδίδει αυστηρότητα στις έννοιες, αλλά και γιατί επιτρέπει τη συστηματική μελέτη των σχέσεων των διάφορων μαθηματικών θεωριών. Έτσι το μαθηματικό μας σύμπαν γέμισε με μαθηματικές δομές, όπως αλγεβρικές δομές, δομές διάταξης και τοπολογικές δομές. Στα τετράδιά μας ακόμα θαυμάζω την αξιωματική θεμελίωση των μαθηματικών με τον ισχυρό φορμα-λισμό της θεωρίας συνόλων (και όχι μόνο..).

Ο τρόπος που δίδασκε ενθάρρυνε τη μελέτη και έρευνα και εκτός του σχολικού βιβλίου. Η βιβλιογραφία που μας πρότεινε υποδειγματική και μέχρι σήμερα τρομερά αξιόλογη και επίκαιρη. Αξιοσημείωτη ήταν η πρωτοβουλία του για τους υποψήφιους των θετικών επιστημών να μας κάνει - αφιλοκερδώς εννοεί-ται- μαθήματα εκτός διδακτικού ωραρίου πάνω σε καθοριστικές ενότητες των Μαθηματικών. Ενίοτε η διδασκαλία του κάλυπτε και εκτός ύλης ενότητες που θεωρούσε όμως τρομερά σημαντι-κές για την κατανόηση του συνόλου των Μαθηματικών. Θεωρία συνόλων, θεωρία συναρτήσεων, μετασχηματισμοί στον χώρο, μιγαδικοί αριθμοί και στερεομετρία - όλα παρήλαυναν σε βαθύ-τατα διεισδυτικό βαθμό.

Μετά τα σχολικά χρόνια και όταν επέστρεφα στη Καλλονή για δια-κοπές ως φοιτήτρια πάντα, συζητάγαμε για μαθηματικά, καθαρά και εφαρμοσμένα.. Στη συνέχεια, προστέθηκαν και θέματα φιλο-σοφίας και ιστορίας των μαθηματικών, με αφορμή και τις δικές μου σπουδές. Πάντα αιχμηρός στην κριτική και ιδιαίτερα απαι-τητικός, πρόσφερε εύστοχα σχόλια και παρατηρήσεις. Αργότερα στις αναζητήσεις του για τα μαθηματικά μπήκαν και τα δύο παι-διά του που μίλαγε γι αυτά και τις δικές τους πλέον αναζητήσεις

43ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

στα μαθηματικά με περισσή υπερηφάνεια.

Στον καθηγητή που μου εμφύσησε την δική του αγάπη για τα Μαθηματικά και το πραγματικό πάθος για την εξερεύνησή τους, αυτά τα λίγα λόγια είναι μόνο ένα μικρό δείγμα ευγνωμοσύνης για τη προσφορά του και το αποτύπωμα που άφησε σε αμέτρητες γενιές μαθητών.

Άρτεμις Μώρου

Αγαπητέ μου δάσκαλε,φίλε και συνάδελφε

Με ρώτησες κάποτε: «γιατί γράφεις σ’ ένα ποίημα ότι ο θάνατος περιγελά τον ποιητή που πίστεψε ότι μπορεί να κρυφτεί μες το ποίημα;» Ήταν μια από τις εμπρηστικές ερωτήσεις που συνή-θιζες να κάνεις σκοπεύοντας στην ουσία των πραγμάτων. Σου απάντησα, όπως πάντοτε, υπαινικτικά: «Μεταμφιέζομαι Γιώργο, γιατί κανείς δεν μπορεί να κοιτάξει καταπρόσωπο τον ήλιο και τον θάνατο».

Αυτός ήταν ένας τρόπος επικοινωνίας, ένας τρόπος παιγνίου, που είχαμε εγκαινιάσει πριν από περίπου μισόν αιώνα. Νεαρός καθηγητής εσύ των μαθηματικών, έφηβος εγώ μαθητής του Γυμνασίου. Είχα προ διετίας χάσει τον πατέρα μου κι ένα πλή-θος υπαρξιακά ερωτήματα βάρυναν την ψυχή μου. Το γραφείο σου μια όαση πνευματικής επικοινωνίας και εκτόνωσης. Όλη την εβδομάδα περίμενα με ανυπομονησία, το απόγευμα του Σαββάτου, τη συνάντησή μας -το μικρό μας σεμινάριο των μαθη-ματικών- για μένα τουλάχιστον μια πρόφαση, που με ενδιέφερε περισσότερο η μεταφυσική των μαθηματικών παρά τα ίδια τα μαθηματικά. Μετά τη θεωρία και τη λύση των ασκήσεων άρχιζε η συζήτηση που με γοήτευε. Προσπαθώντας να αναπλάσω τις παραστάσεις από τις συζητήσεις εκείνης της μακρινής εποχής ανέσυρα από το μικρό αρχείο μου ένα τετράδιο με σκληρό εξώ-φυλλο, όπου κρατούσα σημειώσεις με μορφή ημερολογίου για πρόσωπα και πράγματα που με ενδιέφεραν, από διαβάσματα και από την καθημερινή ζωή. Διαβάζω επιλεκτικά:

Γιώργος Βαλτάς υποστηρίζει: Υπάρχει μια μεταφυσική θεμελί-ωση των μαθηματικών. Αν στηριχτούμε στους Πυθαγορείους, η ουσία των όντων είναι οι αριθμοί. Η μουσική αρμονία «η καλ-λίστη και ευγενεστέρα των τεχνών» ως βάση έχει τις μαθημα-τικές αναλογίες. Είναι η πιο πνευματική από τις τέχνες και μ’ αυτή, όπως και με τα μαθηματικά, μπορεί κανείς να επιτύχει την κάθαρση της ψυχής του.

Αγαπητέ δάσκαλε, ο Χάιντεγκερ είπε κάποτε ότι ο θάνατος είναι η «μη δυνατότητα περαιτέρω δυνατότητας». Δεν πιστεύω σ’ αυτόν τον ορισμό. Μπορεί η παροδικότητα της ανθρώπινης ύπαρξης -ριγμένη σ’ ένα σύμπαν που με την απεραντοσύνη του τρομά-ζει- να εμπερικλείει την έλλειψη νοήματος, μπορεί ο καθένας από μας να είναι ένας κλειστός κόσμος, άγνωστος ακόμα και στον ίδιο του τον εαυτό, μπορεί η υπαρξιακή μοναξιά να μετριά-ζεται μόνο από τη δύναμη της παρουσίας μας, της δικής μας και των προσώπων που αγαπούμε, μπορεί να είμαστε ο σπόρος που πεθαίνει, ωστόσο είμαστε και αυτοί που μεταδίνουν τη ζωή, τη μοναδική ύπαρξη με συνείδηση. Αποδημώντας προς τον κόσμο των πνευμάτων αφήνουμε πίσω μας τη συνέχειά μας: τα βιολο-γικά και πνευματικά μας παιδιά. Αυτή είναι μια πρώτη κατάθεση

Page 44: ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ τεύχος 157

44 ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

Ψήφισμα για τον εκλιπόντασυνάδελφο Γεώργιο Βαλτά

Σήμερα, Τετάρτη 18 Ιουνίου 2014 και ώρα 11 π.μ., συνεδρί-ασε ο Σύλλογος Καθηγητών του Γυμνασίου Αγ. Παρασκευής, μετά από πρόσκληση της Διευθύντριας κ. Βουτσινά Σοφίας για να εκδώσει ψήφισμα μετά τη δυσάρεστη αναγγελία του αιφνίδιου θανάτου του εκλεκτού συναδέλφου και παλαιού Διευθυντή του Γυμνασίου μας, Γεωργίου Βαλτά, του οποίου η κηδεία θα γίνει στην Καλλονή την Πέμπτη 19 Ιουνίου 2014.

Μετά από συζήτηση ο Σύλλογος αποφασίζει:1. Να κατατεθεί στεφάνι στη σορό του εκλιπόντος,2. Να εκφράσει τα συλληπητήρια του στους οικείους του και3. Να δημοσιευθεί το ψήφισμα στο περιοδικό της Καλλονής

“Τα Καλλονιάτικα” και στην “Ηχώ” Αγίας Παρασκευής.

Γι΄αυτό συντάχθηκε η πράξη αυτή και υπογράφεται.

Η διευθύντρια Οι καθηγητέςΒουτσινά Σοφία Σκαρβελάκη Ιωάννα Νικοκύρης Σταύρος Στεφάνου Δέσποινα Αμανατίδου Μυροφόρα Καραχάλια Μαρία

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΓ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ

στην Τράπεζα της αιωνιότητας. Σαν δάσκαλος έχεις αισθανθεί, το έχουμε συζητήσει πολλές φορές, τους κυματισμούς που μεταδί-δει ο δάσκαλος στην ψυχή των μαθητών του, που όσο πάει και απλώνουν μέσα στο χρόνο, και είναι αυτό μια μορφή αθανασίας.

Ωστόσο δεν θέλω να εξωραΐσω το θάνατο. Εξ αιτίας του θανάτου, εξ αιτίας της συνείδησης της θνητότητάς μας οι άνθρωποι είμα-στε όντα τραγικά. Η ζωή μας περνάει μέσα στις αντιθέσεις, όσο και αν από τη σειρά αυτών των αντιθέσεων προκύπτει, όπως -υποθέτω- θα έλεγες, η αρμονία, όπως στη μουσική: άπειρο-πε-περασμένο, πολλαπλότητα-μονάδα, ζωή-θάνατος. Εν τούτοις, μεγαλώνοντας απλώνουμε με πείσμα βαθύτερα τις ρίζες μας στη ζωή. Θρηνούμε για τους φίλους που φεύγουν πλέοντας την Αχε-ρουσία, αλλά συγχρόνως και για τη δική μας τη φυγή, που όλο και με το χρόνο πλησιάζει, μολονότι δεν θέλουμε να το πιστέ-ψουμε. Η οργή του Τόμας Ντύλαν είναι η οργή για τη μοίρα μας, όλων των θνητών.

Μην μπείτε ήσυχα σ’ αυτή τη νύχτα την καλή Τα γηρατειά πρέπει να φλέγονται, να ουρλιάζουνε στο κλείσιμο της μέρας Οργή, οργή, για του φωτός το θάνατο οργή Κι αν το τέλος ζητάει σκοτάδι και το ξέρουν οι σοφοί Αφού αστραπή τα λόγια σας δεν τίναξαν στον αέρα Μην μπείτε ήσυχα σ’ αυτή τη νύχτα την καλή

Στίχοι από ένα ποίημα που τόσο σου άρεσε να το διαβάζω, στα φιλολογικά μας βραδινά, στο σπίτι μας στον Μόλυβο, στον κύκλο των φίλων μας ποιητών και συγγραφέων, τα καλοκαίρια των δεκαετιών του 80 και 90.

Αγαπητέ δάσκαλε, πιστεύω ότι οι μαθητές σου κέρδισαν πολλά από τον καθηγητή των μαθηματικών Γιώργο Βαλτά:

Το πείσμα και η επιμονή για τη λύση όχι μόνο των μαθηματι-κών προβλημάτων, αλλά και των προβλημάτων της ζωής, αφού η προσήλωση και η επιμονή είναι μια στάση ζωής. Η διάθεση για εξαντλητική μελέτη και έρευνα. Η γνώση της οικονομίας του χρόνου. Η πίστη στο διάλογο και τη διαλεκτική. Η μόνιμη συνή-θεια του αναστοχασμού. Ο αντιδογματισμός, που εξασφαλίζει την ελευθερία του πνεύματος. Ο σεβασμός των απόψεων των άλλων, είναι μερικά από τα κέρδη που θα μπορούσα να ανα-φέρω.

Σαν λειτουργός της παιδείας και διευθυντής σχολικών μονάδων ήσουν μέχρι αυτοθυσίας προσηλωμένος στο έργο σου, συνερ-γάσιμος και προσηνής. Απλός και ανεπιτήδευτος. Η επιστημο-νική σου κατάρτιση σε κατατάσσει μεταξύ των καλυτέρων μαθη-ματικών της χώρας μας.

Ο Γιώργος Βαλτάς ήταν φύση ποιητική. Τον ευχαριστώ, γιατί ήταν από τους πρώτους αναγνώστες των ποιητικών μου κειμένων, ενθαρρυντικός και επαινετικός πάντοτε. Τον ευχαριστώ, γιατί ήταν ο πρώτος που μου μίλησε για τον υπερρεαλισμό και την ποίηση του υπερρεαλιστή ποιητή, μαθηματικού Έκτορα Κακνα-βάτου. Με ένα ποίημα αυτού του ποιητή, που τόσο του άρεσε, τον αποχαιρετώ αφήνοντάς τον, πέρα από την οδύνη του θανά-του, πέρα από το θρήνο της συζύγου και των παιδιών του, των συγγενών, των μαθητών και των φίλων του, να αναπαυτεί στην ηρεμία και στη γαλήνη.

Μ’ όλο που ο γόος εκείνοςΘηλυκώθηκε με τους ρεζέδες με τα πόμολατην υγρασία στο πάτωματ’ αρχαία ξύλα

μ’ όλο που στο πρώτο άγγιγμα σαν πολυέλαιος θα πει τη νότα εκείνη τη βαθιάκ’ είναι σαν τη γλυκιά ροδιά η ψυχήη θύμηση γαλέρα βυθισμένη κι ο γόος εκείνος πάλιόχι άλλη ταρίχευση είπες

εδώ και μπρος μόνο ταλάντωση είν’ ο χρόνοςξεχάστε πια το θάνατο είπες

Επειδή ο Γιώργος έζησε μια γεμάτη ζωή θα μπορούσε να πει, μαζί με τον Επίκουρο: «Όπου είναι ο θάνατος, εγώ δεν είμαι». Πνεύμα λυτρωμένο απ’ τον χρόνο.

Γιάννης Κωνσταντέλλης

Σχετικά με την δημοσίευση

των ΚοινωνικώνΟι δημοσιεύσεις των Κοινωνικών γίνονται σε συνεργασία με το Ληξιαρχείο του Δημοτικού Διαμερίσματος Καλλονής (πρώην Δήμος). Για οποιαδήποτε εγγραφή δεν ενημερώνε-ται το Ληξιαρχείο γιατί γίνεται εκτός Καλλονής, σας παρα-καλούμε θερμά όπως επικοινωνείτε με την σύνταξη του περιοδικού.

Page 45: ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ τεύχος 157

Τα

κα

λλονιά

τικα

κόμικ

ς

Page 46: ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ τεύχος 157
Page 47: ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ τεύχος 157

ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΠΟΣΟ (€)

ΖΑΧΑΡΙΟΥ ΔΕΣΠΟΙΝΑ 50ΣΑΚΚΗ ΔΗΜΗΤΡΑ ΕΙΣ ΜΝΗΜΗΝ ΤΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΤΗΣ ΙΩΑΚΕΙΜ ΣΑΚΚΗ 100ΔΟΥΡΑΜΑΝΗ ΜΑΡΙΑ 50ΚΩΝΣΤΑΝΤΕΛΗΣ ΣΤΑΥΡΟΣ 20ΑΤΣΙΓΚΜΠΑΣΗ ΕΥΝΙΚΗ 20ΛΙΑΚΑΚΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ 20ΝΙΚΟΛΑΚΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ 25ΚΥΔΩΝΙΑΤΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ 20ΚΟΥΤΡΟΥΛΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΕΙΣ ΜΝΗΜΗΝ ΤΗΣ ΜΗΤΡΟΣ ΤΟΥ 100ΚΟΥΤΡΟΥΛΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΕΙΣ ΜΝΗΜΗΝ ΤΟΥ ΕΞΑΔΕΛΦΟΥ ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ ΤΣΟΥΜΑΡΗ 50ΑΪΒΑΛΙΩΤΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ 30ΠΑΠΑΖΟΓΛΟΥ ΜΑΡΙΑ 30

συνδρομές

ΠΩΛΕΙΤΑΙ ΣΤΑ ΠΑΡΑΚΟΙΛΑΔΙΩΡΟΦΗ ΠΕΤΡΟΚΤΙΣΤΗ

ΜΟΝΟΚΑΤΟΙΚΙΑ

ΜΕ ΘΕΑ ΣΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ ΣΕ ΔΑΣΟΣ ΜΕ ΠΟΡΤΟΚΑΛΑΙΩΝΕΣ ΚΑΙ ΕΛΙΕΣ

93m2 ισόγειο και 93m2 ημιυπόγειο με κήπο και οικόπεδο 465 m2 δικαίωμα ανέγερσης νέου κτί-σματος εντός αυτού. Ξύλινα ταβάνια και πατώματα τζάκι καινούργιο μπάνιο και δύο κλιματιστικά.

ΜΕ ΠΟΛΛΑ ΟΠΩΡΟΦΟΡΑ ΔΕΝΤΡΑ ΚΑΙ ΠΡΟΣΙΤΗ ΤΙΜΗ

Πληροφορίες: ΚΥΡΙΑΚΙΔΗΣ ΣΤΑΜΑΤΙΟΣ

ΚΥΡΙΑΚΙΔΟΥ ΕΛΕΟΝΩΡΑ

ΤΗΛ: 6982 191400, 22540 24286

Συγχαρητήρια στη Μαρία Νικολάρα για την εκλογή της ως περιφερειακή σύμβουλος Βορείου Αιγαίου με τον συνδυασμό της Αγλαΐας Κυρίτση «Βόρειο Αιγαίο Γόνιμη Γραμμή».

Ευνίκη ΧαλκοδαίμωνΑριάδνη Ξεντέ

συγχαρητήρια

Αποφοίτησε η Έλενα Σταυράκη με άριστα και Master από τη Φαρμακευτική Σχολή του Πανε-πιστημίου Comenious της Μπρατισλάβας Σλοβα-κίας. Της ευχόμαστε καλή σταδιοδρομία.

νέοι επιστήμονες

Page 48: ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ τεύχος 157

Η ΠΥΡΡΑ ΚΑΙ Ο ΜΥΣΤΙΚΟΣ ΧΑΡΤΗΣαΠό τη μικραΣια Στη λεΣβό

Αντιγόνης Μώρου

Μέσα απ’ τα δικά της μάτια, τη δική της σκέψη, τη δική της δημι-ουργική φαντασία, χρωματισμένη με τα συναισθήματα αγάπης και θαυμασμού για την πατρίδα και τον πολιτισμό της.

Για να το πετύχει αυτό, πέρα από τον λεξιλογικό πλούτο και τα άλλα λογοτεχνικά μέσα, χρησιμοποιεί με απόλυτη επιτυχία τη μυθοπλασία, ώστε να μην είναι καθόλου εύκολο στον ανα-γνώστη να διακρίνει το φανταστικό από το πραγματικό στοιχείο. Κάτι εξάλλου που δεν είναι σκόπιμο ούτε χρήσιμο, αφού έργο της κριτικής δεν είναι να ξεχωρίζει τα δύο αυτά στοιχεία, αλλά να αξιολογεί με ποιους τρόπους και με ποιες μεθόδους η σύνθεσή τους δημιουργεί την ψευδαίσθηση της πραγματικότητας.

Παράλληλα προς τα δύο αυτά στοιχεία παρακολουθούμε την κατάλληλη διαπλοκή δύο άλλων, του αφηγηματικού και του περιγραφικού. Η αφήγηση εξελίσσεται ευθύγραμμη υπηρετώ-ντας τη χρονική ακολουθία από τα προηγούμενα στα επόμενα. Χωρίς χρονικές αναδρομές, με περιορισμένες παρεμβολές δευτερευόντων επεισοδίων. Όμως αυτό δε σημαίνει ότι είναι συνεχής και αδιάλειπτη, ώστε να γίνεται μονότονη. Κατά κανόνα εναλλάσσεται με την περιγραφή, η οποία έρχεται συχνά, πολύ συχνά, να διακόψει τη ροή της αφηγηματικής δράσης και να της δώσει σκηνικό βάθος. Ταυτόχρονα η εναλλαγή αυτή σπάζει τη μονοτονία και ανανεώνει συνεχώς το ενδιαφέρον του αναγνώ-στη.

Το βιβλίο αυτό είναι ένα άρτιο λογοτέχνημα με ανεξάντλητο ιστορικό, φιλολογικό και λογοτεχνικό ενδιαφέρον που αντέχει και στην πιο αυστηρή κριτική. Είναι ένα οδοιπορικό στο ιστορικό και πολιτιστικό παρελθόν αλλά και παρόν της Λέσβου που αξί-ζει να το διαβάσει κάθε Λέσβιος, καθώς πέρα από τις γνώσεις που έχει να αποκομίσει για τον τόπο του, έχει να βιώσει και την αισθητική εμπειρία που θα του προσφέρει ως γνήσιο λογοτέ-χνημα.

Αξίζουν πολλά συγχαρητήρια στην Αντιγόνη. Μ’ αυτό το έργο της πέρα από τον εαυτό και την οικογένειά της, τιμά τη γενέτειρά της, την Καλλονή, που έχει τόση ανάγκη από ανθρώπους με τις δικές της ικανότητες. Και είναι πολύ ευχάριστο το ότι με τη συμ-μετοχή της στο Δ.Σ. του Συλλόγου και ιδιαίτερα με την ανάληψη της ευθύνης του περιοδικού ανταποκρίνεται με τον καλύτερο τρόπο σ’ αυτή την ανάγκη.

Της ευχόμαστε λοιπόν να έχει υγεία και έμπνευση, για να δούμε και άλλα ανάλογης αξίας έργα της.

Χρήστος Αν. Σταυράκογλουφιλόλογος

Η Αντιγόνη Μώρου εξέδωσε το πρώτο της βιβλίο και πιστεύ-ουμε πως γρήγορα θα ακολουθήσουν και άλλα, καθώς γνωρί-ζουμε ότι από τα φοιτητικά της χρόνια συγκεντρώνει ενδιαφέρον υλικό, λογοτεχνικό και φιλολογικό, που αξίζει να δει το φως της δημοσιότητας.

Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα που μπορούμε να το κατα-τάξουμε στην ταξιδιωτική λογοτεχνία και που η υπόθεσή του ξεκινά από την Πέργαμο της Μικράς Ασίας και εντοπίζεται στη Λέσβο.

Παραμονές του πρώτου παγκόσμιου πολέμου και το ξέσπα-σμα των βιαιοτήτων των Νεοτούρκων κατά του ελληνικού στοι-χείου οδηγεί στον πρώτο διωγμό. Ο ήρωας του μυθιστορήματος, γιατρός Δημητρός Καϊτατζίδης, έρχεται από την Πέργαμο στη Μυτιλήνη με την οικογένειά του, ενώ πάνω στην παραζάλη της φυγής έχασαν το πιο τρυφερό μέλος τους, τη μικρή Ερατούλα. Σιγά, σιγά βρίσκουν τη δύναμη να συνεχίσουν τη ζωή τους. Ο γιατρός αποκτά φήμη καλού επιστήμονα, επισκέπτεται επί 6 χρό-νια, από το 1914 ως το 1920, πολλά μέρη του νησιού, για να προ-σφέρει τις επιστημονικές του γνώσεις και βρίσκει παράλληλα την ευκαιρία να συγκεντρώνει πολλά στοιχεία, ιστορικά, λαογρα-φικά, τοπογραφικά, πολιτισμικά, στοιχεία που αναφέρονται στην αρχαία λεσβιακή λατρεία κ.α., για να ικανοποιήσει τη μεγάλη του επιθυμία, να σχεδιάσει τον χάρτη της Λέσβου.

Αυτή σε πολύ γενικές γραμμές είναι η υπόθεση του έργου. Με βάση αυτό τον νοηματικό πυρήνα καταφέρνει η συγγραφέας να μας παρουσιάσει ένα βιβλίο τετρακοσίων και περισσότερο ολόκληρων σελίδων.

Τα στοιχεία αυτά, που ύστερα από μεγάλη και επιμελημένη προσπάθεια συγκέντρωσε με τη μελέτη των τοπικών πηγών, ιστορικών, δημοσιογραφικών, φιλολογικών κ.α., όπως δείχνουν και οι υποσελίδιες σημειώσεις της, μπορούσαν να αποτελέσουν το περιεχόμενο ενός βιβλίου ιστορικού ή λαογραφικού που θα ήταν πολύ χρήσιμο για τη γνώση της τοπικής ιστορίας και της παράδοσης. Που θα το διάβαζε με πολύ ενδιαφέρον κάθε Λέσβιος, μαθητές και δάσκαλοι, επισκέπτες που θα ήθελαν να γνωρίσουν την ιστορία και τα αξιοθέατα του νησιού. Η Αντιγόνη όμως είναι κατεξοχήν λογοτέχνης. Δεν ενδιαφέρεται για την πιστή αποτύπωση της ιστορικής και πολιτισμικής πραγματικότη-τας του νησιού. Προτίμησε να παρουσιάσει τη δική της Λέσβο.

[βιβλίοπαρουσίαση]

Page 49: ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ τεύχος 157

49ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

Διαφημιστικές Ειδήσεις

Page 50: ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ τεύχος 157

50 ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ

Page 51: ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ τεύχος 157
Page 52: ΤΑ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΙΚΑ τεύχος 157