Ενότητα 15 Αποικιοκρατία και αποικιακοί ανταγωνισμοί

Κεφάλαιο ΤρίτοΟικονομικές κοινωνικές και

πολιτικές εξελίξεις στην Ευρώπη και στον Κόσμο τον

19ο αιώνα

Ενότητα 15

Αποικιοκρατία και

αποικιακοί ανταγωνισμοί

Ειδικοί διδακτικοί στόχοι

Οι μαθητές επιδιώκεται να

1 Να κατανοήσουν τους όρους laquoιμπεριαλισμόςraquo και laquoαποικιοκρατίαraquo καθώς και τη στενή μεταξύ τους σχέση2 Να γνωρίσουν τα κύρια αίτια της αποικιοκρατίας την κοινωνική της βάση τους πρωτοπόρους της καθώς και τις κύριες μορφές και την έκταση της αποικιακής εξάπλωσης3 Να γνωρίσουν τα αποτελέσματα της αποικιοκρατίας τόσο για τους αποικιοκράτες όσο και για τους λαούς και τις χώρες που κατακτήθηκαν

Διδακτικός χρόνος 1 περίοδος

Παρακολουθήστε προσεκτικά

Έχοντας παρακολουθήσει προσεκτικά το πιο πάνω απόσπασμα της ταινίας να προβληματιστείτε για τα πιο κάτω ερωτήματα

bull Από ποια χώρα ή γεωγραφική περιοχή μπορεί να προέρχονται τα πρόσωπα που παρουσιάζονται

bull Υπάρχει κάποιο πρόσωπο που νομίζετε ότι δεν ανήκει στην ομάδα ανθρώπων που παρουσιάζει η ταινία

bull Πώς συμπεριφέρονται οι άνθρωποι απέναντί του Ποια είναι η δική του συμπεριφορά απέναντι σε αυτούς

bull Πώς νομίζετε βρέθηκε ένας ξένος ανάμεσα στην ομάδα αυτή Τι μπορεί να συμβαίνει

Απόσπασμα ταινίας laquoΙνδοκίναraquo (Ρεζί Βαρνιέ 1992)

Ιμπεριαλισμός και αποικιοκρατία

Ιμπεριαλισμός ιμπεριαλιστική πολιτικήΙμπεριαλισμός ιμπεριαλιστική πολιτική η τάση για επέκταση της πολιτικής και

οικονομικής επιρροής ενός κράτους σε άλλες χώρες κυρίως με τη χρησιμοποίηση της στρατιωτικής του δύναμης (λατινική λέξη imperium ισχύς εξουσία)

ΑποικιοκρατίαΑποικιοκρατία η προσπάθεια απόκτησης αποικιών

Τα κύρια αίτια

Ορισμένα από τα αίτια της αποικιοκρατίαςΑναντίρρητα τα υλικά συμφέροντα έπαιξαν σπουδαίο ρόλο Οι βιομηχανικές επαναστάσεις του 19ου αιώνα ενέτειναν τις ανάγκες της Ευρώπης σε πολύτιμα μέταλλα και πρώτες ύλες [] Το ίδιο ισχύει για τα κεφάλαια των οποίων τα έσοδα είναι υψηλότερα στα υπερπόντια εδάφη απ΄ ότι στη γηραιά ήπειρο (=την Ευρώπη) [] Σε μια εποχή που το εθνικό συμφέρον μετριέται με την ισχύ και το κύρος η θέληση των κυβερνήσεων να οικοδομήσουν απέραντες αποικιακές αυτοκρατορίες είναι ένας τρόπος να αυξήσουν τις ζωτικές δυνάμεις του έθνους παρέχοντάς του στρατιώτες βάσεις για το στόλο και πρώτες ύλες για τη βιομηχανία του

S Berstein amp P Milza Ιστορία της Ευρώπης μτφρ ΑΚ Δημητρακόπουλος

Αλεξάνδρεια Αθήνα 1997 τόμ 2 σ 175-176

Αφού μελετήσετε την πιο πάνω γραπτή πηγή (σελίδα 49 του βιβλίου σας) και αξιοποιώντας τις πληροφορίες που δίνονται στην ίδια σελίδα του βιβλίου σας καθώς και τις ευρύτερες ιστορικές σας γνώσεις να απαντήσετε στα πιο κάτω ερωτήματα

bull Ποια αίτια οδηγούν στη δημιουργία των αποικιών (φαινόμενο αποικιοκρατίας) σύμφωνα με την πηγή

bull Ποια άλλα αίτια αναφέρονται στο βιβλίο σας

bull Ποιες ομοιότητες και διαφορές εντοπίζετε μεταξύ της αποικιοκρατίας της νεότερης ιστορίας και του αποικισμού αρχαίων λαών

Η κοινωνική βάση της αποικιοκρατίας

bull Αστική τάξη επωφελείται σε μεγάλο βαθμό

bull Ευρύτερα κοινωνικά στρώματα βλέπουν την οικονομική και κοινωνική τους θέση να βελτιώνεται

bull Επιβεβαίωση laquoΑνωτερότηταςraquo των κατακτητών και ενίσχυση της εθνικής αυταρέσκειας

Πρωτοπόροι της αποικιοκρατίας

- Οι εξερευνητές

Πηγή Cd rom laquoΜικρός εξερευνητής Ταξίδιαraquo Διδακτική πρόταση Παιδαγωγικού Ινστιτούτου Ελλάδος Μεσαιωνική και Νεώτερη Ιστορία Β΄ Γυμνασίου Οι ανακατατάξεις στη μεταμεσαιωνική ευρωπαϊκή οικονομία -Οι ανακαλύψεις

Οι χριστιανοί ιεραπόστολοι

Η πρώτη χριστιανική λειτουργία στα νησιά Μπαχάμες της Καραϊβικής

Πηγή Διδακτική πρόταση Παιδαγωγικού Ινστιτούτου Ελλάδος Μεσαιωνική και Νεώτερη ΙστορίαΒ΄ Γυμνασίου Οι ανακατατάξεις στη μεταμεσαιωνική ευρωπαϊκή οικονομία -Οι ανακαλύψεις

Οι έμποροι

Πηγή httpwwwnygeoorgdutchjpg

Ολλανδοί έμποροι στη Νέα Ολλανδία(Αυστραλία)

Ολλανδικό πλοίο στο Ναγκασάκι της Ιαπωνίας(ξυλογραφία του 1859)

Πηγή httpfarm1staticflickrcom146365745683_8a85dfdebf_ojpg

Οι μέθοδοι αποικιοκρατικής πολιτικής

1 Η κατάκτηση εδαφών και η καθυπόταξη των κατοίκων τους

2 Η οικονομική διείσδυση σε ανεξάρτητα κράτη και η μετατροπή τους σε ημιαποικίες

Τα αποτελέσματα της αποικιοκρατίας

Λαϊκή λιθογραφία

Με ποια από τις δύο μεθόδους εφαρμόζουν την αποικιακή πολιτική τους οι Γάλλοι στη Μαδαγασκάρη

(Πηγή httpcaomarchivesnationalesculturegouvfr)

Αφού παρατηρήσετε τον επόμενο διαδραστικό χάρτη προσεκτικά να απαντήσετε στα πιο κάτω ερωτήματα

bull Σε ποια χρονική στιγμή φτάνει στην κορύφωσή της η αποικιακή εξάπλωση

bull Ποια κράτη καταλαμβάνουν εδάφη της Αφρικής και της Ασίας και τα μετατρέπουν σε αποικίες

bull Η Κύπρος αποτελεί αποικία

Η αποικιακή εξάπλωση

Ο αποικιακός κόσμος από το 1492 έως το 2008

Πηγή httpenwikipediaorgwikiColonialism

Μητροπόλεις και αποικίες στις αρχές του 20ού αιώνα

Έκταση μητρόπολης (σε τετραγ μίλια)

Έκταση αποικιών (σε τετραγ μίλια)

Πληθυσμός μητρόπολης

Πληθυσμός αποικιών

Βρετάνια 94000 13100000 45500100 470000000

Γαλλία 212600 4300000 42000000 65000000

Βέλγιο 11800 940000 8300000 13000000

Ολλανδία 13200 790000 8500000 66000000

Γερμανία

(το 1914)

210000 1100000 67500000 13000000

Πηγή Mary Evelyn Townsend European Colonial Expansion since 1871 JP Lippincott Company Σικάγο 1941 σ 19 (Ευαγγελία Λόυβη ndash Δημήτριος Ξιφαράς Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία Γ΄ Γυμνασίου ndashΒιβλίο Εκπαιδευτικού Αθήνα 2007 σ 57)

Ένας Βρετανός αποικιοκράτης γράφει για τους κατοίκους της νέας βρετανικής αποικίας της Κύπρου το 1879

ldquoΟκνηροί [οι Έλληνες της Κύπρου] ζώντας μόνο για να τρώνε διέπρεψαν σε μια σειρά από γυναικεία επαγγέλματα διέπρεψαν στο ράψιμο και το κέντημα στο σκάλισμα κοκάλων και στην παραγωγή πήλινων αγγείων στο βάψιμο ρούχων και στο φύσημα του γυαλιού Ανώτερα πράγματα μπορούσαν να αναζητήσουν αλλού το αλφάβητό τους στη Σιδώνα την γεωργία τους στην Μέμφιδα και τις θεότητές τους παντού Ίσις Αστάρτη Αφροδίτη Βένους ndash όλες αυτές οι θεές από τα ξένα ήσαν οι ίδιες γι΄ αυτούς σε τίποτα δεν έχουν αλλάξει [οι Τούρκοι και Έλληνες της Κύπρου] ότι είναι τώρα ήταν πριν και ότι ήταν πριν είναι τώρα ndash νωθροί ανεύθυνοι κόσμος που μιμείται τους άλλους αλλά χωρίς σπίθα τουρκικής φωτιάς χωρίς ίχνος ελληνικού γούστουrdquo

Hepworth W Dixon British Cyprus London 1879Παυλίδης Ά Η Κύπρος ανά τους Αιώνες Μέσα από τα κείμενα των

ξένων επισκεπών της τόμ 3 Φιλόκυπρος Λευκωσία 1995 1161-1163

Ο Hepworth W Dixon ήταν αξιωματούχος της Μεγάλης Βρετανίας κι ανάμεσα στους αξιωματικούς που έπλευσαν εν ονόματι της βασίλισσας Βικτώριας για να καταλάβουν την Κύπρο στα 1878

Αφού μελετήσετε την πιο πάνω πηγή και με βάση τις πληροφορίες που δίνονται στις σελίδες 50 - 51 του βιβλίου σας να απαντήσετε στα πιο κάτω ερωτήματα

bull Να προσδιορίσετε αν αποτελεί πρωτογενή ή δευτερογενή πηγή

bull Πώς χαρακτηρίζει τους Κυπρίους ο Βρετανός Hepworth Dixon

bull Γιατί κατά τη γνώμη σας ο Βρετανός αξιωματούχος παρουσιάζει με τέτοιο τρόπο τους κατοίκους της Κύπρου

Να αντιστοιχίσετε τα γράμματα της στήλης Α΄ με τους αριθμούς της στήλης Β΄έτσι ώστε τα στοιχεία που δίνονται να ανταποκρίνονται στην ιστορική πραγματικότητα Προσοχή περισσεύουν δύο στοιχεία της στήλης Β΄

ΣΤΗΛΗ Α΄ ΣΤΗΛΗ Β΄

Α Η ισχυρότερη αποικιακή δύναμη

Β Εμπροσθοφυλακή των αποικιοκρατών

Γ Ένα από τα κύρια αίτια της αποικιοκρατίας

Δ Συμπεριλαμβανόταν στην κοινωνική βάση της αποικιοκρατίας

Ε Μία από τις μεθόδους της αποικιοκρατικής πολιτικής

1 Αστική τάξη

2 Γερμανία

3 Έμποροι

4 Ευρωπαϊκός πολιτισμός

5 Οικονομική διείσδυση

6 Απόκτηση νέων αγορών

7 Μεγάλη Βρετανία

Άσκηση αυτοαξιολόγησης

Κατ΄ οίκον εργασίαΚατ΄ οίκον εργασία Να επιλέξετε μία από τις πιο κάτω ερωτήσεις

laquoΑπό οικονομική άποψη τι χρειάζονται οι αποικίες Αρχικά προσφέρουν ένα άσυλο και εργασία στους κατοίκους των χωρών που παρουσιάζουν υπερπληθυσμό Αλλά υπάρχει κι ένας δεύτερος λόγος που προσιδιάζει (=ταιριάζει) στους λαούς οι οποίοι διαθέτουν περίσσευμα από κεφάλαια ή από προϊόντα Αυτός ο δεύτερος λόγος εναρμονίζεται περισσότερο με τη σημερινή πραγματικότητα Κύριοι υπάρχει κι άλλο ένα σημείο που πρέπει επίσης να θίξω Είναι η ανθρωπιστική και πολιτιστική πλευρά του θέματος Πρέπει να πούμε καθαρά ότι οι ανώτεροι φυλετικά λαοί έχουν καθήκον απέναντι στους κατώτερους λαούς να τους εκπολιτίσουνraquo

Λόγος του Ζυλ Φερύ Υπουργού Εξωτερικών της Γαλλίας

στη Γαλλική Βουλή στις 28 Ιουλίου 1885

Πηγή Κολιόπουλος Ι Σβολόπουλος Κ Χατζηβασιλείου Ευ Νημάς Θ Σχολινάκη - Χελιώτη Χ Ιστορία τουΝεότερου και Σύγχρονου Κόσμου Γ΄ Λυκείου - Βιβλίο Εκπαιδευτικού ΟΕΔΒ Αθήνα 2007 σ 67

1

Αφού μελετήσετε την πιο πάνω γραπτή πηγή να απαντήσετε στα πιο κάτω ερωτήματα


bull Σε τι χρειάζονταν οι αποικίες σύμφωνα με τον Υπουργό Εξωτερικών της Γαλλίας Ζυλ Φερύ

bull Να σχολιάσετε τη θέση του Ζυλ Φερύ laquoΠρέπει να πούμε καθαρά ότι οι ανώτεροι φυλετικά λαοί έχουν καθήκον απέναντι στους κατώτερους λαούς να τους εκπολιτίσουνraquo

2 Αφού παρατηρήσετε προσεκτικά τις πιο κάτω εικόνες και λαμβάνοντας υπόψη τις πληροφορίες που δίνονται στην υποενότητα laquoΤα αποτελέσματα της

αποικιοκρατίαςraquo (σελ 50-51 του βιβλίου σας) να τις σχολιάσετε

(α) (β)

3 Ο αγγλικός ιμπεριαλισμός (1850-1900) Ο Νέβιλ Τσάμπερλαιν Βρετανός πολιτικός και

πρωθυπουργός της Αγγλίας κατά την περίοδο 1937-1940 επιστρέφοντας από ένα ταξίδι στον Καναδά το 1895 μιλά για την αγγλοσαξωνική φυλή

laquoΝαι πιστεύω σ΄ αυτήν την αγγλοσαξωνική φυλή την πιο μεγάλη απ΄ όλες τις φυλές που κυριάρχησαν ποτέ στον κόσμοmiddot σ΄ αυτήν την αγγλοσαξωνική φυλή την υπερήφανη την επίμονη την αποφασιστική τη γεμάτη αυτοπεποίθηση την οποία κανένα γεωγραφικό κλίμα καμιά αλλαγή δεν μπορεί να νοθεύσει και η οποία αναπότρεπτα θα είναι η κύρια δύναμη στην εξέλιξη της μελλοντικής ιστορίας και του παγκόσμιου πολιτισμού Και πιστεύω στο μέλλον αυτής της πλατιάς σαν τον κόσμο αυτοκρατορίας για την οποία κανένας Άγγλος δεν μπορεί να μιλήσει χωρίς να αισθανθεί ένα ρίγος ενθουσιασμούraquo

Β Μπεράρ Η Αγγλία και ο Ιμπεριαλισμός 1900

(Β Σκουλάτος Ν Δημακόπουλος Σ Κόνδης Ιστορία Νεότερη και Σύγχρονη

τεύχος Β΄ Β΄ Λυκείου ΟΕΔΒ Αθήνα 1994 σελ 180181

Χριστοδουλίδου Ελ Αριστείδου Α Ιστορία Γ΄ Γυμνασίου ndashΒιβλίο Εργασίας

ΥΑΠ Λευκωσία 1999 σελ 145)

Αφού μελετήσετε την πιο πάνω γραπτή πηγή και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις που αποκομίσατε από το μάθημα να απαντήσετε στα πιο κάτω ερωτήματα

(α) Τι πιστεύει ο Τσάμπερλαιν για τη φυλή του και ποια συναισθήματα του γεννά αυτή η πίστη του

(β) Πώς συνδέεται αυτή η πίστη με τον αγγλικό ιμπεριαλισμό

(γ) Είχαν παρόμοιες απόψεις με τον Τσάμπερλαιν και οι άλλοι Ευρωπαίοι αποικιοκράτες Που οδηγούσαν τέτοιες αντιλήψεις τους Ευρωπαίους

Χρήσιμοι όροιέννοιες που πρέπει να κρατήσετε

bull Ιμπεριαλισμόςbull Αποικίαbull Αποικιοκρατίαbull Εθνική αυταρέσκειαbull Εξερευνητέςbull Ιεραπόστολοιbull Εμπροσθοφυλακήbull Οικονομική διείσδυσηbull Ημιαποικίαbull Πολιτισμική αλαζονεία

ΤέλοςΤέλος

Ευχαριστώ για τη

συνεργασία

Κεφάλαιο Τρίτο Οικονομικές κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις στην Ευρώπη και στον Κόσμο τον 19ο αιώνα










Οι έμποροι



Slide 14

Slide 15





Να αντιστοιχίσετε τα γράμματα της στήλης Α΄ με τους αριθμούς της στήλης Β΄ έτσι ώστε τα στοιχεία που δίνονται να ανταποκρίνονται στην ιστορική πραγματικότητα Προσοχή περισσεύουν δύο στοιχεία της στήλης Β΄

Κατ΄ οίκον εργασία Να επιλέξετε μία από τις πιο κάτω ερωτήσεις


2 Αφού παρατηρήσετε προσεκτικά τις πιο κάτω εικόνες και λαμβάνοντας υπόψη τις πληροφορίες που δίνονται στην υποενότητα laquoΤα αποτελέσματα της αποικιοκρατίαςraquo (σελ 50-51 του βιβλίου σας) να τις σχολιάσετε

3 Ο αγγλικός ιμπεριαλισμός (1850-1900)



Slide 27


Οι μαθητές επιδιώκεται να

1 Να κατανοήσουν τους όρους laquoιμπεριαλισμόςraquo και laquoαποικιοκρατίαraquo καθώς και τη στενή μεταξύ τους σχέση2 Να γνωρίσουν τα κύρια αίτια της αποικιοκρατίας την κοινωνική της βάση τους πρωτοπόρους της καθώς και τις κύριες μορφές και την έκταση της αποικιακής εξάπλωσης3 Να γνωρίσουν τα αποτελέσματα της αποικιοκρατίας τόσο για τους αποικιοκράτες όσο και για τους λαούς και τις χώρες που κατακτήθηκαν

Διδακτικός χρόνος 1 περίοδος






























Οι έμποροι
























Βρετάνια 94000 13100000 45500100 470000000

Γαλλία 212600 4300000 42000000 65000000

Βέλγιο 11800 940000 8300000 13000000

Ολλανδία 13200 790000 8500000 66000000

Γερμανία

(το 1914)

210000 1100000 67500000 13000000



















2 Γερμανία

3 Έμποροι











1







(α) (β)




























Οι έμποροι



Slide 14

Slide 15












Slide 27






























Οι έμποροι
























Βρετάνια 94000 13100000 45500100 470000000

Γαλλία 212600 4300000 42000000 65000000

Βέλγιο 11800 940000 8300000 13000000

Ολλανδία 13200 790000 8500000 66000000

Γερμανία

(το 1914)

210000 1100000 67500000 13000000



















2 Γερμανία

3 Έμποροι











1







(α) (β)




























Οι έμποροι



Slide 14

Slide 15












Slide 27




















Βρετάνια 94000 13100000 45500100 470000000

Γαλλία 212600 4300000 42000000 65000000

Βέλγιο 11800 940000 8300000 13000000

Ολλανδία 13200 790000 8500000 66000000

Γερμανία

(το 1914)

210000 1100000 67500000 13000000



















2 Γερμανία

3 Έμποροι











1







(α) (β)




























Οι έμποροι



Slide 14

Slide 15












Slide 27


















2 Γερμανία

3 Έμποροι











1







(α) (β)




























Οι έμποροι



Slide 14

Slide 15












Slide 27






1







(α) (β)




























Οι έμποροι



Slide 14

Slide 15












Slide 27







(α) (β)




























Οι έμποροι



Slide 14

Slide 15












Slide 27




























Οι έμποροι



Slide 14

Slide 15












Slide 27

Ενότητα 15 Αποικιοκρατία και αποικιακοί ανταγωνισμοί

Documents

Transcript of Ενότητα 15 Αποικιοκρατία και αποικιακοί ανταγωνισμοί