Oικοτριβέςπαραλίες πολύτιμο κοινό αγαθό Ιούλιος 2014 τ 13

Ένα μήνα μετά τις εκλογές που κατέγραψαν ιστορικά ποσοστά των δυνάμεων της αριστεράς δεν μπορούμε παρά να είμαστε πιο αισιόδοξοι Μετά από δυο χρόνια σαν αξιωματική αντιπολίτευση ο χώρος της ριζοσπαστι-κής αριστεράς θεμελιώνει διαρκώς καλύτερους δεσμούς με την κοινωνία εδραιώνεται στους θεσμούς της αυτο-διοίκησης και έτσι μπορεί να εφαρμόσει laquoπιλοτικάraquo το πρόγραμμά του καταξιώνεται ως πολιτική επιλογή μα-κράς πνοής για τα κοινωνικά στρώματα που προσδοκούν ανατροπές Παράλληλα και με αρκετά laquoξεπετάγματαraquo των αριστερών και ριζοσπαστικών πράσινων δυνάμεων στην Ευρώπη (με πιο χαρακτηριστικό τουςldquoPodemosrdquo) η άνοδος του ΣΥΡΙΖΑ δίνει στην κοινωνία μεγαλύτερη αισιοδοξία ότι τα πράγματα μπορούν να αλλάξουν Τα αδιέξοδα του πολιτικού σχεδίου του νεοφιλελευθερι-σμού και η απονομιμοποίηση του σε μεγάλα κομμάτια της κοινωνίας γεννούν εξελίξεις και απαιτούν από τις ριζοσπαστικές δυνάμεις της Αριστεράς το αποφασιστικό βήμα που μετατρέπει μια προγραμματική πρόταση σε συ-γκεκριμένη υλική και κοινωνική πραγματικότητα

Φαίνεται πως ακριβώς η δυναμική και η προσδοκία ραγδαίων πολιτικών εξελίξεων έχει θορυβήσει τις κυ-ρίαρχες δυνάμεις Αυτό το διάστημα έχουν εξαπολύσει ένα νέο κύμα επίθεσης στη δημόσια περιουσία με νέα laquoπροαπαιτούμεναraquohellip νομοσχέδιο για αιγιαλούς και εκ-ποίηση εκτάσεων πώληση laquoμικρήςraquo ΔΕΗ νέο ρυθμιστικό Αθήνας και χωροταξικό πλαίσιο νέα δασική νομοθεσία κά Γίνεται φανερό για ολοένα και περισσότερους ότι η νεοφιλελεύθερη αντιμεταρρύθμιση αφορά ιδιαίτερα την κοινή κοινωνική laquoκτήσηraquo και διαχείριση αγαθών και υποδομών τους βασικούς όρους κάλυψης των αναγκών των ανθρώπων ndash όχι μόνο σήμερα αλλά και στο ορατό μέλλον Οι επιθέσεις αυτές πυκνώνουν τον κινηματικό και πολιτικό χρόνο μετά από μια προεκλογική περίοδο στην οποία επιχειρήθηκε να συγκροτηθεί η αφήγηση του ldquosuccess storyrdquo χωρίς επιτυχία

Γιrsquo αυτό βλέπουμε πολύ ελπιδοφόρα σημάδια συσπεί-ρωσης ευρύτερων κοινωνικά και πολιτικά ενεργών δυ-νάμεων που στηριζόμενα στα τελευταία αποτελέσματα των αυτοδιοικητικών εκλογών και όχι μόνο καλούνται να εγκαινιάσουν τη νέα περίοδο αγώνων στο μνημονι-ακό σκηνικό Το νομοσχέδιο για τους αιγιαλούς και η πώληση της laquoμικρήςraquo ΔΕΗ μπορεί να καταλαμβάνουν κεντρική θέση στη δημόσια ατζέντα είναι όμως και οι πιο περιφερειακές μάχες που δημιουργούν τις συνθή-κες κοινωνικής γείωσης του αριστερού ριζοσπαστικού προγράμματος

Οι Σκουριές και η πρόσφατη περίπτωση των αποχαρα-κτηρισμών που συνδέονται με το Άλσος της Φιλαδέλφει-ας για ένα γήπεδο που γέννησε μια κεντρική πολιτική

η ιδιωτικοποίηση της ζωής και ο νέος κύκλος αγώνων

συνέχεια στη σελ 2

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 13

Συντακτική ομάδα

Φερενίκη Βαταβάλη Γιώργος Βελεγράκης Παναγιώτης Δήμας Κώ-

στας Ζαχαριάδης Ιωάννα Θεοδοσίου Ορέστης Κολοκούρης Χάρης

Κωνσταντάτος Γιάννης Μάργαρης Πέτρος Μαρκόπουλος Ινώ Σιώ-

ζιου Δήμητρα Σπαθαρίδου Δημήτρης Τσούχλης Αλέξης Χαρίτσης

Τάσος Χοβαρδάς Μαίρη Χριστιανού Πέτρος Ψαρρέας

Σχεδιασμός σελιδοποίηση Μυρτώ Μπολώτα

3 τοπική αυτοδιοίκηση αριστερά και περιβάλλον 4 δικαίωμα στην αντίσταση Σκουριές 6 ευρωπαϊκή ένωση και

μεταλλαγμένα 8 ουκρανική κρίση και ορυκτά καύσιμα 9 ιδιωτικοποίηση της νομοθεσίας 10-19 ΑΦΙΕΡΩΜΑ

laquoπαραλίες πολύτιμο κοινό αγαθόraquo κριτική και σχόλια στο σχέδιο νόμου - κοινωνική κατασκευή της παραλίας - η

παράλια και τα σαράντα κύματα - τα κοινά και η laquoδημόσια κτήσηraquo του αιγιαλού - οι ακτές ως κοινά αγαθά - Τουρ-

κία κύματα ιδιωτικοποιήσεων - Ελληνικό amp Πειραιάς 20 λατινοποίηση ndash κινεζοποίηση και Κρήτη 21 καταστροφή

χημικών όπλων Συρίας 22 τοπίο η σύγχρονη προσέγγιση 23 Χιλή ορυχείο χρυσού pascua lama 24 είδαμε

περιεχόμεναμηνιαίο ένθετο στην laquoΑυγήraquo της Κυριακής

email oikotrivesgmailcom ndash oikotriveswordpresscom

Έντονη ανησυχία έχει προκαλέσει στην κοινωνία της Καβάλας η σχεδιαζόμενη από την ΔΕΠΑ εγκατάσταση πλωτής μονάδας εκφόρτωσης αποθήκευσης και επαναερι-οποίησης Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου (LNG) στον κόλπο της Καβάλας πολύ κοντά στην ακτή και σε κατοικημένες περιοχές Αποκορύφωμα μιας αλυσίδας αντιδράσεων από όλους τους φορείς της Καβάλας είναι η διοργάνωση πανκαβαλιώτικου συλλα-λητηρίου στις 3 Ιουλίου με παράλληλο κλείσιμο της αγοράς και των δημοτικών υπηρεσιών και προκήρυξη στάσης εργα-σίας από την ΑΔΕΔΥ

Παραβιάζεται η οδηγία SEVEZOΗ Ευρωπαϊκή νομοθεσία (οδηγία SEVEZO)

χαρακτηρίζει τις εγκαταστάσεις LNG ως μο-νάδες πολύ υψηλής επικινδυνότητας και προβλέπει μεγάλες αποστάσεις ασφαλείας από κατοικημένες περιοχές και από άλλες βιομηχανικές εγκαταστάσεις που μπορούν να πυροδοτήσουν ή να πολλαπλασιάσουν τις συνέπειες ενός πιθανού ατυχήματος Ο παράγοντας της επικινδυνότητας παρα-βλέπεται κατά εγκληματικό τρόπο στη χω-ροθέτηση που έχει γίνει σε πολύ κοντινή απόσταση από τον παράκτιο οικισμό της Ν Καρβάλης αλλά και από δύο μεγάλες χη-μικές βιομηχανίες που και αυτές εντάσσο-νται στην οδηγία SEVEZO τη βιομηχανία Λιπασμάτων και τα Πετρέλαια Καβάλας καθώς και από εγκαταστάσεις αποθήκευ-σης υγρών καυσίμων

Όπως έχουν επισημάνει επιστημονικοί φο-ρείς μεταξύ των οποίων και το ΤΕΕ ΑΜΘ σε περίπτωση ατυχήματος ή διαρροής φυ-

σικού αερίου δημιουργείται ένα εύφλεκτο νέφος το οποίο δεν διαλύεται στην ατμό-σφαιρα αλλά ταξιδεύει μέχρι να βρει πηγή ανάφλεξης Όταν λοιπόν δεν υπάρχουν οι αποστάσεις ασφαλείας από άλλες βιομηχα-νικές μονάδες δημιουργούνται οι προϋπο-θέσεις για ένα μεγάλο βιομηχανικό ατύχημα που ως laquoντόμινοraquo μπορεί να επεκταθεί και να έχει ανυπολόγιστες συνέπειες

Επιπλέον ζητήματα προκύπτουν με την περιβαλλοντική επιβάρυνση που θα επιφέρει η σχεδιαζόμενη μονάδα σε ένα ευαίσθητο θαλάσσιο περιβάλλον με λιμνοθάλασσες τόπους αναπαραγωγής ψαριών ιχθυοκαλ-λιέργειες κλπ στο δυτικό όριο του Εθνικού Πάρκου ΑΜΘ Η μονάδα LNG πρόκειται να αντλεί καθημερινά τεράστιες ποσότητες θα-λασσινού νερού το οποίο θα χρησιμοποιεί-ται κατά τη διαδικασία επαναεριοποίησης

του φυσικού αερίου και επαναθέρμανσής του από τους -161οC Το νερό αυτό θα φιλ-τράρεται θα χλωριώνεται και θα αποβάλ-λεται από το σύστημα νεκρωμένο από κάθε μορφή ζωής και σε θερμοκρασία σημαντικά χαμηλότερη από την αρχική

Μεγάλες laquoμπίζνεςraquo για μεγάλους παίκτες

Ο σχεδιασμός και η υλοποίηση του έργου ανήκει στη ΔΕΠΑ η οποία βαίνει ολοτα-χώς προς ιδιωτικοποίηση Η σχεδιαζόμενη μονάδα LNG θα είναι προφανώς μια καλή laquoπροίκαraquo που μπορεί να αποφέρει τεράστια κέρδη για τον ιδιώτη που θα την αποκτή-σει με μηδενικό κόστος Στη μεγάλη ενερ-γειακή σκακιέρα προφανώς και δεν χωράνε περιβαλλοντικές ευαισθησίες ούτε λαμβά-νονται υπόψη οι laquoπαράπλευρες απώλειεςraquo

στις τοπικές οικονομίες Έτσι μπορεί η σχε-διαζόμενη μονάδα να εκτοπίζει ολοκληρω-τικά τους παράκτιους αλιείς από τον κόλπο της Καβάλας να υποβαθμίζει την πρωτογε-νή παραγωγή και να ακυρώνει κάθε του-ριστική προοπτική για την Καβάλα και τη Θάσο αλλά αυτά δεν κρίνονται επαρκείς λόγοι για την επανεξέταση της πρότασης Ωστόσο όλοι οι τοπικοί επιστημονικοί και επαγγελματικοί φορείς ndash Επιμελητήρια Δή-μος και Περιφερειακή Ενότητα Καβάλας και δεκάδες σύλλογοι και σωματεία ndash καθώς και η τοπική κοινωνία που βρίσκεται για άλλη μια φορά στις επάλξεις διαμηνύουν προς κάθε κατεύθυνση ότι δεν θα επιτρέψουν καμία άλλη υποβάθμιση του φυσικού πε-ριβάλλοντος αλλά και των αναπτυξιακών προοπτικών της περιοχής

ΣIΣΣυ ΝικHΣιαΝη

το σχόλιο του μήνα

02μάχη δείχνουν πώς το τοπικό δημιουργεί εκείνες τις δυναμικές που ndashάμεσα και χωρίς διαμεσολαβήσειςndash εκτοξεύουν τέτοια συμ-βάντα στην πολιτική σφαίρα των κεντρικών θεσμών και εξουσίας Δείχνουν επίσης ότι η επίθεση στα κοινά και τα δημόσια αγαθά θέλει τη δημοκρατία τραυματισμένη θέ-λει βία τρομοκρατία και πόλεις-ομήρους συμφερόντων και επιβολής της σιωπής Η

κυβέρνηση που επιχειρεί την επιβολή της πειθαρχίας και της υποταγής ιστορικών διαστάσεων δοκιμάζει τις αντοχές της στο κατεξοχήν πεδίο που αφορά μια κοινωνία αυτό των συνθηκών και όρων αναπαραγω-γής της Είναι η ίδια αυτή η σύγκρουση που γεννάει τους όρους αναζήτησης των νέων δρόμων οργάνωσης ελέγχου ρύθμισης και μοιράσματος των κοινών πόρων Μέσα

από τις αντιφάσεις αυτές δημιουργείται το έδαφος για τις κοινωνικές συμμαχίες που μπορούν να καθορίσουν ndashανατρεπτικάndash το άμεσο μέλλον μας Πάνω σε αυτές τις συμ-μαχίες μπορούν να συγκροτηθούν και τα αντίστοιχα πολιτικά σχέδια που εμπνέουν κινητοποιούν και συγκροτούν συμπαγείς κοινωνικές δυνάμεις ως πρωταγωνιστές των εξελίξεων Τα κινήματα της προηγού-

μενης περιόδου γίνονται το έδαφος πάνω στο οποίο γεννώνται νέα κινήματα - εκείνα που δίνουν τη μάχη ενάντια στην ιδιωτι-κοποίηση της ζωής

Ας κάνουμε ότι χρειάζεται για να είναι το καλοκαίρι του 2014 αυτό το χρονικό σημείο που θα εγκαινιάσει ένα θερμό φθινόπωρο ανατροπών - τοπικών περιφερειακών και ευρωπαϊκών η συντακτική ομάδα

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 03

ΤΟΠικη αυΤΟΔιΟικηΣη αΡιΣΤΕΡα και ΠΕΡιΒαΛΛΟΝσκέφτομαι παγκόσμια δρω τοπικά

Σε μια κοινωνία που μιντιοκρατείται με μια αριστερά που έχει συνηθίσει να μιλά θεωρητικά και να επαναλαμβάνει μια κεντρικά εκπορευόμενη laquoγραμμήraquo και με μια εμπειρία κινητοποιήσεων που συχνά δεν υπερβαίνουν την έκφραση τοπικών αντιδράσεων η σύνδεση κεντρικού ndash τοπικού εί-ναι πάντα ζητούμενη Τόσο από την άποψη της ανάδειξης και της ένταξης των τοπικών προβλημάτων στο συνολικό πλαίσιο που τα παράγει όσο και από την άποψη της απά-ντησης και της αντιπρότασης ενός ριζοσπαστικά διαφο-ρετικού μοντέλου κοινωνικής οργάνωσης Η αλλαγή της αφήγησης από την δικτατορία της οικονομίας των τραπε-ζιτών των χρηματιστηριακών αγορών και των μεγάλων επιχειρήσεων στην δημοκρατικά σχεδιασμένη οικονομία των αναγκών περνάει τόσο μέσα από εγχειρήματα και θε-σμίσεις αυτοοργάνωσης και αυτοδιοίκησης όσο και μέσα από κινηματικές διαδικασίες που συνδέονται δικτυώνο-νται και κατορθώνουν να πάρουν ευρύτερη διάσταση ή συμβολικό χαρακτήρα

Το στοίχημα για μια συλλογικότητα που συγκροτείται σε αυτοδιοικητική παράταξη είναι να κάνει χειροπιαστό το όραμα του συνοικιακού κοινοτικού δημοτικού περι-φερειακού αποκεντρωμένου ελέγχου στα δημόσια αγαθά τους φυσικούς πόρους και ακόμη παραπέρα στις συνθή-κες παραγωγής Όπως και το όραμα για διαδικασίες άμε-σης δημοκρατίας όπου όλοι θα έχουν γνώση και γνώμη και θα συναποφασίζουν ώστε γίνει πράξη η διαχείριση των laquoκοινώνraquo από τους ελεύθερους πολίτες Να τα κά-νει χειροπιαστά μέσα από την ίδια τη συγκρότηση και τη λειτουργία της παράταξης- συλλογικότητας μέσα από τη συμπόρευση και την πρωτοβουλία για κοινωνικές διεκ-δικήσεις και αντιστάσεις μέσα από την laquoτοπικοποίησηraquo των συνολικών προβλημάτων και την laquoσυνολικοποίησηraquo των τοπικών προβλημάτων

Πολύ περισσότερο κρίσιμο είναι το στοίχημα όταν μια παράταξη καλείται να διαχειριστεί ένα Δήμο ή ακόμη και μια περιφέρεια Μέσα σε ένα δεδομένο προβληματικό και συγκεντρωτικό θεσμικό πλαίσιο που κρατά τις αποφάσεις για το κράτος και επιφυλάσσει για την Αυτοδιοίκηση το ρόλο του φτωχού συγγενή- επαίτη- πελάτη και εκτελεστή Με λειψούς πόρους και ανθρώπινο δυναμικό αλλά και με την εσωτερική παθολογία του δημόσιου τομέα δύο παρά-γοντες που επιβαρύνονται δραματικά λόγω των μνημονι-ακών μέτρων Με κοινοτικές χρηματοδοτήσεις που σχε-διάζονται χωρίς την Αυτοδιοίκηση και επιβάλλουν κανό-νες για να εξυπηρετηθούν νεοφιλελεύθερες πολιτικές Με τις κοινωνικές ανάγκες να διογκώνονται και τα δημόσια αγαθά να εκποιούνται Με αυτές τις συντεταγμένες κα-λούνται οι αυτοδιοικητικές αρχές να αντιμετωπίσουν να διαχειριστούν και να εκπροσωπήσουν μια σύνθετη τοπική πραγματικότητα που αποτελείται από όλη την κοινωνική διαστρωμάτωση και τις διαφορετικές ομαδοποιήσεις Και να δώσουν ένα διαφορετικό προσανατολισμό

Για αυτόν το προσανατολισμό προνομιακό πεδίο πα-ρέμβασης είναι τα θέματα που ανοίγει η ριζοσπαστική πολιτική οικολογία Η προσέγγιση για νέους δείκτες ευη-μερίας σε αντικατάσταση των παραδοσιακών laquoαναπτυξι-ακώνraquo δεικτών του ρυθμού ανάπτυξης του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος Ευημερία που δεν μετριέται με την

ικανοποίηση ατομικών καταναλωτικών ψευδοαναγκών αλλά με την καθολική πρόσβαση στην υγεία την παιδεία και τον πολιτισμό την ποιότητα ζωής και την προστασία του περιβάλλοντος την επικοινωνία την αλληλεγγύη τον δημιουργικό ελεύθερο χρόνο την κοινωνική δράση και συμμετοχή Αλλά και η αναζήτηση των διαδρομών μέσα από τις οποίες η Αυτοδιοίκηση θα ενισχύσει τις κοινωνι-κές αντιστάσεις και διεκδικήσεις θα επιδιώξει τον κοινω-νικό έλεγχο θα στηρίξει και θα στηριχθεί από τον εθελο-ντισμό θα σχεδιάσει συμμετοχικά θα θέσει ως στόχο την συνέργεια και όχι την ανταγωνιστικότητα

Φυσικοί σύμμαχοι που ανοίγουν δρόμους για την ανα-τροπή της επιβαλλόμενης ισοπέδωσης και την ανασυγκρό-τηση της κοινωνίας είναι τα κινήματα με τοπικό και υπερ-τοπικό χαρακτήρα που προστατεύουν τα δημόσια αγαθά και ανιχνεύουν εναλλακτικές απαντήσεις γύρω από τα θέματα που έχουν μπει στο στόχαστρο της ιδιωτικής κερ-δοφορίας της ενέργειας του νερού της διαχείρισης των απορριμμάτων των κοινόχρηστων χώρων των εξορύξε-ων Στον πλούτο των επιχειρημάτων και των κινηματικών προτάσεων υπάρχει έτοιμο υλικό για την Αυτοδιοίκηση που θα εμπλουτίσει την αποστεωμένη πανάκριβη και συ-χνά κατευθυνόμενη laquoτεχνοκρατικήraquo διαδικασία εκπόνη-σης αναπτυξιακών μελετών και σχεδίων Στον δυναμισμό της κινητοποίησης και της ενεργοποίησης των πολιτών βρίσκονται και διευρύνονται οι αναγκαίες συμμαχίες για να αντιμετωπισθεί η λεηλασία Τρέχοντα παραδείγματα αποτελούν η πανελλαδική κινητοποίηση για την προστα-σία των αιγιαλών για την διεκδίκηση των ακινήτων που παραχωρήθηκαν στο ΤΑΙΠΕΔ αλλά και η εκλογή της αρι-στερής δημοτικής αρχής στη Ν Φιλαδέλφεια σε συνθήκες σύγκρουσης του τοπικού κινήματος με τις αδηφάγες επι-διώξεις Μελισσανίδη που με προμετωπίδα το γήπεδο και τους φίλαθλους της ΑΕΚ επιχειρεί τον αποχαρακτηρισμό και την εκμετάλλευση του Άλσους

Φυσικοί σύμμαχοι που ανοίγουν δρόμους για την laquoαυ-τοδιοίκηση των πολιτώνraquo είναι ακόμη οι συλλογικές απα-ντήσεις στην κρίση που πολλαπλασιάστηκαν τα τελευταία χρόνια ιδιαίτερα μετά το κίνημα των πλατειών αυτοδια-χειριζόμενα κοινωνικά κέντρα συνεταιρισμοί δίκτυα χωρίς μεσάζοντες δίκτυα ανταλλαγών προϊόντων και υπηρεσιών με ή χωρίς εικονικά νομίσματα τράπεζες σπόρων εργασια-

κές κολεκτίβες αυτοδιαχειριζόμενοι αγρόκηποι οικοκοινό-τητες εναλλακτικές εκπαιδευτικές και πολιτιστικές δομές συνελεύσεις γειτονιών απόπειρες συμμετοχικών προϋπο-λογισμών και ένας μεγάλος αριθμός αυτοδιαχειριζόμενων δομών αλληλεγγύης (ιατρεία φαρμακεία φροντιστήρια πα-ντοπωλεία κα) συγκρατούν τον κοινωνικό ιστό αναπλη-ρώνουν λειτουργίες της πολιτείας και της αυτοδιοίκησης και δείχνουν ότι ένας άλλος κόσμος κυοφορείται και μπορεί να υπάρξει Με ευρηματική οικονομία πόρων με κατανόη-ση των ορίων του περιβάλλοντος με ανθρωπιστικές αξίες με πειραματισμούς στη δύσκολη άσκηση της πραγματικής δημοκρατίας και της ισότιμης συμμετοχής

Η Αυτοδιοίκηση έχει συμμάχους έχει έστω και περιορι-σμένα εργαλεία και μέσα έχει πολιτική δύναμη Μπορεί να πριμοδοτήσει συνεργατικές προσπάθειες στην οικονο-μία την παραγωγή με κριτήρια τοπικοποίησης και αυτάρ-κειας ιδιαίτερα σε τομείς όπως η ενέργεια η διατροφή η αξιοποίηση των απορριμμάτων με διαλογή στην πηγή να αναδείξει τους τοπικούς πόρους το φυσικό περιβάλλον τα πολιτιστικά στοιχεία Μπορεί να εμπνεύσει τις αξίες του δημόσιου λειτουργήματος και να κινητοποιήσει το ανθρώ-πινο δυναμικό της Αυτοδιοίκησης αναδιοργανώνοντας με βάση νέους στόχους την εσωτερική λειτουργία Δήμων και Περιφερειών Μπορεί να ανοίξει τη λειτουργία του δημοτι-κού συμβουλίου την κατάρτιση του προγράμματος δράσης και την κατανομή των πόρων οργανώνοντας διαδικασίες ουσιαστικής κοινωνικής διαβούλευσης Μπορεί να σχεδιά-σει μια πολιτική κοινωνικής προστασίας που περιλαμβάνει όλες τις μορφές δράσης είναι γνωστές πρακτικές για την αυτοδιοίκηση ακόμη και η στήριξη καταλήψεων για στέ-γη και κοινωνικές δράσεις οι επανασυνδέσεις ρεύματος και νερού οι κινητοποιήσεις ενάντια σε ληστρικά μέτρα Μπορεί να γίνει μοχλός αντίστασης και ανατροπής

Ας θυμηθούμε τα λόγια του Γιώργη Σιάντου προς το Εθνι-κό Συμβούλιο (την Βουλή της Εθνικής Αντίστασης) κατά την διάρκεια των εργασιών του στις 20 Μαΐου 1944

laquoΗ Αυτοδιοίκηση είναι ένα μεγάλο καρφί στην Αντίδρα-ση Γιατί Γιατί καταλαβαίνει πως αυτή είναι το φυτώριο της Λαϊκής Δημοκρατίας είναι θεμέλιο και ανάπτυξη της Λαϊκής Κυριαρχίας είναι με λίγα λόγια αυτό που δεν την συμφέρει αυτό που χτυπάει τα προνόμιά της hellipraquo

ΔΕΣΠΟιΝα ΣΠαΝΟυΔη

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1304

δικαίωμα στην αντίσταση - η περίπτωση των Σκουριώνη αΣΦαΛΕια ΩΣ ΕυΤαΞια και ΩΣ ΔικαιΩΜα

Το κείμενο αποτελεί εισήγηση της Ελεάνας Ιωαννίδου στο συνέδριο της Ελληνικής Ενωσης για τα Δικαιώ-ματα του Ανθρώπου το οποίο οργα-νώθηκε στις 13-14 Ιουνίου 2014 με τίτλο laquoΚρίσιμα δικαιώματα - δικαι-ώματα σε κρίσηraquo

Το δικαίωμα στην αντίσταση πρωτοεμφα-νίζεται στη Magna Carta τo 1215 διατρέχει όλο τον ύστερο Μεσαίωνα ως μια θεμιτή πράξη απέναντι στη δεσποτική εξουσία στη συνέχεια μπολιάζεται με τις θεωρίες του Hobbes του Locke και του Rousseau περί κοινωνικού συμβολαίου και αποτελεί τη laquoμήτραraquo των πρώτων Συνταγμάτων

Στο ελληνικό Σύνταγμα προβλέπεται στο άρθρο 120 παρ 4 που περιέχει την έσχατη εγγύηση τήρησής του προβλέποντας ότι αυτή laquoεπαφίεται στον Πατριωτισμό των Ελλήνων που δικαιούνται και υποχρεού-νται να αντιστέκονται με κάθε μέσο ενα-ντίον οποιουδήποτε επιχειρεί να το κατα-λύσει με την βίαraquo

Δεν αφορά βέβαια σε μεμονωμένες πε-ριπτώσεις όπου μια πράξη της εξουσίας είναι αντίθετη με το Σύνταγμα αλλά στην περίπτωση όπου οι πράξεις της πολιτικής εξουσίας συνιστούν laquoκατάλυση με τη βία του Συντάγματοςraquo όχι μόνον άμεσα αλλά και έμμεσα Όταν δηλαδή το κράτος συ-στηματικά προσβάλλει τις θεμελιώδεις αρ-χές στις οποίες στηρίζεται το laquoκοινωνικό συμβόλαιοraquo με τους πολίτες όπως η μορ-φή του πολιτεύματος οι οργανωτικές του βάσεις ή το αξιακό σύστημα που πραγμα-τώνει το Σύνταγμά μας

Στην Χαλκιδική δεν έχουμε laquoΧούνταraquo Σε γενικές γραμμές ισχύει ότι και για την υπόλοιπη Ελλάδα Εκτός από την περίπτω-ση του χρυσού Εκεί καταλύεται το κρά-τος δικαίου Εκεί δεν μπορεί καν να βρει εφαρμογή το δίλημμα που θέτει ο τίτλος του τραπεζιού μας χάριν της laquoευταξίαςraquo που έχει ανάγκη το μοντέλο ανάπτυξης που επιβάλλεται βίαια σε μεγάλη μερίδα του πληθυσμού το laquoδικαίωμα στην ασφά-λειαraquo διασφαλίζεται μόνο στην εταιρία και με κάθε μέσο Χρησιμοποιώντας ακόμα και τη βία της στέρησης της ελευθερίας με την απειλή κακουργηματικών κατηγοριών το κράτος προσβάλλει το δικαίωμα στην ασφά-λεια των πολιτών απέναντί του

Η θεσμική μεροληψία γύρω από την laquoεπένδυσηraquo του χρυσού στη Χαλκιδική δεν εκδηλώθηκε πρόσφατα Είναι τόσο πα-λιά όσο και τα μεταλλεία Η κρίση όμως

αποτέλεσε την αφορμή για την περαιτέρω εκτροπή της στις φασίζουσες πρακτικές της διοίκησης

Η αρχή στην περίπτωση της παρούσας εταιρίας έγινε με το laquoκαλημέραraquo Όταν παρα-βιάστηκε η Συνθήκη του Άαρχους στη πρώ-τη φάση αυτή της υποτιθέμενης δημόσιας διαβούλευσης για την laquoεπένδυσηraquo

Οι κάτοικοι που θεωρούν την εξόρυξη αντίθετη στα συμφέροντα του τόπου τους δεν είχαν ποτέ ως τώρα το στοιχειώδες δι-καίωμα να ακουστεί η φωνή τους για το τι θέλουν για το μέλλον τους ποιο μοντέλο ανάπτυξης και ποια ζωή θέλουν οι ίδιοι για τους εαυτούς τους και τα παιδιά τους

Ας μην ξεχνάμε πως μια έγκριση περι-βαλλοντικών όρων είναι ένα κοινωνικό συμβόλαιο μιας ενημερωμένης κοινωνί-ας των πολιτών και μιας υπεύθυνης εται-ρίας Το κράτος είναι εκεί ως θεματοφύ-λακας αυτού του διαλόγου όχι αυτό που αποφασίζει εμποδίζοντας τους πολίτες να ακουστούν Το συγκεκριμένο laquoσυμβόλαιοraquo υπογράφτηκε χωρίς να συμφωνούν και τα δύο μέρη γιατί το ένα μέρος οι πολίτες δεν είχαν την ευκαιρία ούτε να ενημερωθούν ουσιαστικά για τις επιπτώσεις του έργου ούτε να συμμετάσχουν σε ένα γνήσιο διά-λογο γιrsquo αυτό

Τότε κάποιοι άνοιξαν το δρόμο στη βία καταπατώντας πρώτοι το Σύνταγμα και μην αφήνοντας χώρο στην κοινωνική ειρήνη

Η ίδια έπεσα θύμα βίας στην laquoεκδήλωση ενημέρωσης του ΥΠΕΚΑraquo που γινόταν με face control από ανθρώπους της εταιρίας με την αστυνομία στις διαταγές τους από τραμπούκο της εταιρίας που τον σταμά-τησε γνωστός κοινοτάρχης της περιοχής Ο ίδιος κοινοτάρχης που στην περίφημη laquoδιαβούλευσηraquo στο τελευταίο νομαρχιακό συμβούλιο της μεταβατικής περιόδου του laquoΚαλλικράτηraquo μου καταγγέλθηκε ότι υπο-δείκνυε σε σωματώδεις εντολοδόχους να προπηλακίζουν ομιλητές για να τους κα-τευνάζει ο ίδιος στη συνέχεια ως ψύχραι-μος μεσολαβητής Σε εκείνο το νομαρχια-κό συμβούλιο πέρασα κρυφά ανάμεσα στις γραμμές των αστυνομικών που πετούσαν έξω όποιον τους υποδείκνυαν οι άνθρωποι της εταιρίας τρυπώνοντας στην πολυπλη-θή συνοδεία του κυρίου Στρατουδάκη της laquoΕλληνικός Χρυσόςraquo

Την ίδια ώρα έξω από το κτίριο του νο-μαρχιακού συμβουλίου ο σύντροφός μου που προσπάθησε να μπει στον χώρο της ΑΝΟΙΧΤΗΣ διαβούλευσης έτρωγε κλω-τσιές από τραμπούκους της εταιρίας ενώ τον κρατούσε laquoαγκαζέraquo ο υψηλόβαθμος αστυνομικός

Έτσι άνοιξε ο κύκλος της βίας Με την παραβίαση των δικαιωμάτων στη διαβού-λευση η οποία δεν έγινε με την κοινωνία παρούσα Στην πραγματικότητα η ίδια η laquoδιαβούλευσηraquo για τη μελέτη περιβαλλο-

ντικών επιπτώσεων ήταν η πρώτη πράξη κρατικής βίας Η Ιστορία θα καταγράψει πώς η αστυνομία λειτούργησε ως υπάλληλος της εταιρίας Και όχι μόνο τότε αλλά ΑΠΟ τότε η αστυνομία συχνά σε συνεργασία με τη δικαιοσύνη παραβιάζει τα ανθρώπινα δικαιώματα συστηματικά

Ο δεύτερος βασικός κύκλος παραβίασης δικαιωμάτων στην περίπτωση της Χαλκι-δικής είχε στόχο την με κάθε τρόπο προ-στασία των συμφερόντων της εταιρείας από τους αμφισβητίες Όσοι αμφισβήτησαν τις διαδικασίες βρέθηκαν στο στόχαστρο μιας απίστευτης αστυνομικής καταστολής με παράλογες διώξεις προφυλακίσεις πα-ρακολουθήσεις δημιουργία παράνομης τράπεζας DNA με την αστυνομία να λει-τουργεί υπό τις διαταγές των σεκιουριτά-δων στο βουνό και να επιμένει να εμπαίζει όσους της καταγγέλλουν τις παρανομίες της εταιρίας Επίσης η αστυνομία έχει δι-ενεργήσει απαγωγές έχει ασκήσει υπέρ-μετρη και επικίνδυνη βία σε διαδηλωτές ανέκρινε ανηλίκους χωρίς την παρουσία όχι μόνο δικηγόρου αλλά ούτε των γονιών τους έθεσε σε κίνδυνο τη ζωή ηλικιωμέ-νων και καρδιοπαθών και έριξε δακρυγό-να μέχρι και στο σχολείο της Ιερισσού Για κάποια από τα γεγονότα αυτά εκδόθηκε η από 26-3-2013 Δημόσια Δήλωση της Δι-εθνούς Αμνηστίας με την οποία καλεί τις ελληνικές αρχές να διερευνήσουν τη συ-

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 05μπεριφορά της ελληνικής αστυνομίας ενώ στην πολυσέλιδη έκθεσή της που εξέδωσε το Μάρτη του 2014 με τίτλο laquoΚράτος εν κράτει κουλτούρα κακομεταχείρισης και ατιμωρησίας στην ελληνική αστυνομίαraquo η Διεθνής Αμνηστία κάνει εκτενή αναφορά στις διαδηλώσεις στις Σκουριές

Υπάρχει και ένας τρίτος κύκλος παραβία-σης κρίσιμων δικαιωμάτων Από την έγκρισή της μέχρι σήμερα η έγκριση περιβαλλοντι-κών όρων καταπατήθηκε από την εταιρία πολλάκις και πάντα με τη συνδρομή ή την ανοχή του κράτους Σε πολλές περιπτώσεις οι κάτοικοι καταγγέλλουν ότι εκτελούνται παράνομες εργασίες και αντιμετωπίζονται από την κρατική μηχανή ως συνωμότες κι εχθροί της ανάπτυξης ενώ οι ελεγκτικοί μηχανισμοί φυσικά απουσιάζουν Μερικά παραδείγματα

- Ολόκληρες περιοχές βρέθηκαν να πί-νουν νερό με αρσενικό όπως έγινε στην περίπτωση του Νεοχωρίου που έπινε τέτοιο επί ενάμιση χρόνο

- Φορτηγά με τοξικά φορτία συμπυκνώ-ματα αρσενοπυρίτη αποκαλύπτονται λό-γω ατυχημάτων Η μεταφορά τους γίνεται προς το λιμάνι της Θεσσαλονίκης με τρό-πο παράνομο που ανάγκασε το Δήμο Βόλ-βης να ζητήσει την εφαρμογή του νόμου και με ασφαλιστικά μέτρα να διεκδικήσει τη διακοπή διέλευσης των φορτηγών από την περιοχή του

- Η εταιρεία υλοτομεί ανεξέλεγκτα και επεκτείνει τις εργασίες της σε περιοχές για τις οποίες δεν έχει άδεια

- Κτιριακά συγκροτήματα ξεπηδάν στη μέση του δάσους με τις εργασίες τους να ξεκινούν χωρίς άδεια δόμησης

Το παράδειγμα που ακολουθεί είναι εξαι-ρετικά χαρακτηριστικό γιατί συμπυκνώνει τις δυο προηγούμενες περιπτώσεις παραβί-ασης δικαιωμάτων τον χωρίς άδεια βιασμό του περιβάλλοντος με την καταστολή και την άδικη δίωξη αυτών που αντιδρούν και αποκαλύπτουν την παρανομία Πρόκειται για το λεγόμενο ρέμα (ή Λάκκο) Καρατζά όπου η εταιρεία σχεδιάζει να δημιουργήσει φράγμα ύψους άνω των 150 μέτρων για να συγκρατεί τα φερτά υλικά από τις εξορύ-ξεις Πρόκειαι για ένα από τα μεγαλύτερα φράγματα στη χώρα Ας δούμε λίγο πώς προωθήθηκε με τι διαδικασίες και με ποιο τίμημα για την τοπική κοινωνία

Το ρέμα (ή Λάκκο) Καρατζά

Την 21η Απριλίου του 2013 εκσκαφείς της εταιρίας εξόρυξης χρυσού στη Χαλκι-δική μπήκαν στο μη-οριοθετημένο ρέμα Καρατζά ανοίγοντας δρόμους εκχερσώ-νοντας αιωνόβιες οξιές και μπαζώνοντάς τες με επιχωματώσεις Στις 22 Απριλίου οι κάτοικοι της γύρω περιοχής μαζεύτηκαν στο σημείο καλώντας το δασάρχη και ζη-τώντας του να κάνει αυτοψία Ο δασάρχης αν και αρμόδιος υποσχέθηκε να laquoενημε-

ρώσει τους ανωτέρουςraquo του και επέδειξε ολιγωρία Στις 27 Απριλίου σε αντίστοιχη συγκέντρωση των κατοίκων της περιοχής και μετά τις καταγγελίες των κατοίκων ότι οι εργασίες εκτελούνται χωρίς άδεια ο αστυνομικός διευθυντής που ήταν παρών αντί να ζητήσει από τους ανθρώπους της εταιρείας να επιδείξουν την άδεια παρέ-πεμψε τους καταγγέλοντες σε συνάντηση στις 29 του μηνός όπου η εταιρεία θα την προσκόμιζε Η συνάντηση δεν συγκλήθη-κε ποτέ προδίδοντας μια προφανή διάθεση κωλυσιεργίας εκ μέρους των αρχών Από την 1η Μαΐου και για 10 ημέρες η περι-οχή γίνεται πεδίο συγκρούσεων πολίτες προσέρχονται στην περιοχή και διαμαρτύ-ρονται για τις παράνομες εργασίες ενώ οι παράνομες εργασίες συνεχίζονται με την προστασία των αστυνομικών αρχών που έχουν πλήρη επίγνωση του τι συντελείται εκεί Με την πίεση από γεγονότα υποστή-ριξης του αγώνα των κατοίκων η συνάντη-ση μεταξύ αρχών κατοίκων που αντιδρούν και εταιρείας καθορίζεται και πάλι για τις 13 Μαΐου Την παραμονή της συνάντησης πραγματοποιείται πορεία κατοίκων στην περιοχή με το αίτημα να αναβληθούν οι εργασίες μέχρι την προσκόμιση της άδειας από την εταιρεία Η απάντηση της αστυ-νομίας είναι άμεση επιτίθεται απρόκλητα στους συγκεντρωμένους με μανία υπέρμε-τρη βία και χημικά

Για τα επεισόδια εκείνης της ημέρας θα σχηματισθεί μια από τις δικογραφίες που έχουν συζητηθεί πολύ Θα πρότεινα για μια αναλυτική παρουσίασή της να δια-βάσετε το άρθρο μου laquoΗ χαμένη τιμή του Μπάμπη της Λίτσας και του Μανάβηraquo που δημοσιεύτηκε στο tvxs με τίτλο που εμπνέεται από τη λογοτεχνία Δυστυχώς και η ίδια η δικογραφία φαίνεται εξίσου εμπνευσμένη Άπειρες σελίδες κυρίως από ηχογραφημένες τηλεφωνικές συνομιλίες πολιτών όπως εκείνου που λέει ότι έχει κάποια laquoδουλειάraquo αλλά αφού μιλάει βρά-δυ Σαββάτου η δουλειά ερμηνεύεται από τις διωκτικές αρχές ως συμμετοχή σε συ-νωμοτικές πράξεις Πολίτης κατηγορείται ως υπεύθυνος για τη δημιουργία εκρηκτι-κού κλίματος γιατί σε συνέντευξή του σε εφημερίδα της Αθήνας περιγράφει ότι το κλίμα στην Ιερισσό είναι εκρηκτικό Μια σειρά καινοφανών συνδέσεων γεγονότων και ανθρώπων επισφραγίζεται από την κο-ρωνίδα της κατηγορίας για πυροβολισμό αστυνομικού Τούτο θα αποτελέσει και το έρεισμα για την κατηγορία των συμμετεχό-ντων στη διαμαρτυρία για την παραβίαση του νόμου στον Λάκκο Καρατζά ως μελών εγκληματικής οργάνωσης με τη δικογρα-φία να διανθίζεται κι από άλλα γεγονότα όπως τη φθορά αυτοκινήτου και την τοπο-θέτηση εμπρηστικού μηχανισμού με γκα-ζάκια σε βιτρίνα καταστήματος Όλα αυτά σε μια υπόθεση που εκκρεμεί και για την οποία θα προσθέσω μόνο ότι είμαι σίγου-

ρη ότι στο μέλλον θα αποτελεί αντικείμενο μελέτης στις νομικές σχολές

Στις 26 Ιουνίου του 2013 οι κάτοικοι καταθέτουν στο Μονομελές Πρωτοδικείο Χαλκιδικής αίτηση προσωρινής διαταγής για τη διακοπή των εργασιών απόφαση που λαμβάνεται στις 28 του ίδιου μήνα Ένα μήνα αργότερα το δικαστήριο επιφυ-λάσσεται να εκδώσει απόφαση επί της ου-σίας αλλά διατάζει την άρση της διακοπής των εργασιών

Η αίτηση ασφαλιστικών μέτρων εκδι-κάζεται στις 3 Σεπτεμβρίου Η Πρόεδρος του Μονομελούς Πρωτοδικείου Χαλκιδι-κής αποφαίνεται ότι πρόκειται για laquoαπλή νόμιμη υλοτόμησηraquo που γίνεται σύμφωνα με τους κανόνες υλοχρηστικής και τις δι-ατάξεις του ελληνικού δικαίου

Κι αν η μελέτη οριοθέτησης του ρέματος εκκρεμούσε από το 2006 όπου υποβλήθηκε αλλά δεν έπαιρνε έγκριση τούτο δεν εμπόδι-σε την εταιρεία να προχωρήσει από το φθι-νόπωρο στη δημιουργία μικρών φραγμάτων προκειμένου να αποκρύψει τα υλικά που εναποτίθενται στον ποταμό Μάταια καθώς το φωτογραφικό υλικό εκείνης της εποχής που έχουν συγκεντρώσει οι κάτοικοι προ-δίδει την πραγματική κατάσταση

Εδώ θα ήθελα να σημειώσω ότι αυτό το υλικό δεν ήταν εύκολο να ληφθεί ο δε φω-τογράφος κατηγορείται για συμμετοχή στη συμμορία της δικογραφίας που αναφέρα-με καθώς είναι και ιδιοκτήτης παντοπω-λείου που πουλάει γκαζάκια ίδιας μάρκας με αυτά που χρησιμοποιήθηκαν σε εμπρη-στική επίθεση

Με αλλεπάλληλες καταγγελίες και δια-μαρτυρίες των κατοίκων φτάνουμε πλέον στις 3 Ιουνίου του 2014 όπου αναλαμβά-νουν επιτέλους δράση οι επιθεωρητές με-ταλλείων και στις 46 εκδίδουν το σχετικό έγγραφο Διαπιστώνουν την παρανομία και επιβεβαιώνουν την απόφαση 14922013 του ΣτΕ η οποία έχει μείνει ουσιαστικά ανεφάρμοστη για πάνω από ένα χρόνο και ορίζει ότι laquoπριν από τη διενέργεια οιασδή-ποτε επεμβάσεως στα ρέματα Καρατζάς Λάκ-κος και Λοτσάνικο θα πρέπει να εγκριθεί ο καθορισμός των ορι-ογραμμών τους από το αρμόδιο κατά πε-ρίπτωση όργανοraquo που στην περίπτωση των δασικών ρεμάτων στις Σκουριές είναι ο Πρό-εδρος της Δημοκρα-τίας

Το αποτέλεσμα Στις 66 δημοσιεύεται στο ΦΕΚ το απαραίτητο Προεδρικό Διάταγμα οριοθέτησης των ρε-μάτων Δεν θα σχολι-άσω τη χρονική σύ-

μπτωση ούτε την προεργασία που έγινε με τροπολογία στο νομοσχέδιο του ΥΠΕΚΑ για τα υδατορέματα Κρατάω μόνο το γεγονός ότι για πάνω από ένα χρόνο οι εργασίες γίνονταν παράνομα με την κάλυψη πολ-λών αρχών και ότι σε αυτό το διάστημα πολλοί άνθρωποι απώλεσαν βασικά τους δικαιώματα είναι σήμερα υπόδικοι γιατί ξεσκέπασαν αυτή την παρανομία και δια-μαρτυρήθηκαν για αυτή

Αυτή είναι μία από τις πολλές μικρές ιστορίες laquoαντίστασηςraquo στη Χαλκιδική από το 2010 Οι κάτοικοι έπρεπε να κινητο-ποιηθούν συνεχόμενα για πάνω από ένα χρόνο για να εφαρμοστεί ο νόμος για μία ημέρα Σε ένα ρέμα που οριοθετήθηκε αφού καταστράφηκε και λίγο πριν laquoκα-ταργηθείraquo για να γίνει χαβούζα όπως και τα διπλανά ρέματα Μόνο που εκεί δεν θα θάβονται μόνο τα τοξικά κατάλοιπα Εκεί θάφτηκε κι ένα τμήμα της αξιοπιστίας της ελληνικής διοίκησης

Αυτές είναι οι συνθήκες κάτω από τις οποίες γίνεται επίκληση του δικαιώματος στην αντίσταση από το κίνημα ενάντια στην εξόρυξη στη Χαλκιδική ενώ βρίσκονται σε εξέλιξη τρεις κακουργηματικές δικογραφί-ες με δεκάδες κατηγορουμένους η καθεμία και με κάποιους από αυτούς laquoμπαλαντέρraquo σε όλες και η τοπική κοινωνία διχάζεται όλο και πιο βαθιά ανάμεσα στους υπέρμαχους και τους πολέμιους της επένδυσης

Για να επέλθει κοινωνική ειρήνη πρέπει να γυρίσουμε πίσω Στην αρχή του κύκλου της βίας στη διαβούλευση Ακόμα κι αν αυτό σήμερα φαίνεται σχεδόν ακατόρθω-το μόνο αν βγάλουμε από το επίκεντρο το κέρδος και την εταιρεία και επαναφέρου-με τον άνθρωπο και τη δημοκρατία έχου-με την ελπίδα να αποφύγουμε την κατα-στροφή στη Χαλκιδική Όχι μόνο του πε-ριβάλλοντος αλλά και της κοινωνίας και της δημοκρατίας

ΕΛΕαΝα ιΩαΝΝιΔΟυΔικηγόρος

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1306

οι εξελίξεις στην ευρωπαϊκή ένωση για τα ΜΕΤαΛΛαΓΜΕΝα

Δεν ξέρω τι προσδοκίες θα είχε κανείς από την ελληνική Προεδρία στην ΕΕ Πι-στεύω όμως ότι για όσους παρακολουθούν το ζήτημα των μεταλλαγμένων ίσως και να μην ήταν έκπληξη το γεγονός ότι ο υπουρ-γός Περιβάλλοντος κ Μανιάτης πήρε την πρωτοβουλία να ανοίξει το ζήτημα των Γε-νετικά Τροποποιημένων Οργανισμών (ΓΤΟ) και μάλιστα με δυσμενείς όρους για το πε-ριβάλλον την υγεία μας και για τη συντρι-πτική πλειοψηφία των Ελλήνων που έχουν δηλώσει laquoόχι στα μεταλλαγμέναraquo

Από το Φεβρουάριο του 2014 που δεν εγκρίθηκε η καλλιέργεια του γενετικά τρο-ποποιημένου καλαμποκιού 1507 δόθηκε η αφορμή στο ΥΠΕΚΑ να ανοίξει ξανά το θέμα της έγκρισης των ΓΤΟ Με αυτό ασχολήθη-κε το Συμβούλιο των Υπουργών Περιβάλ-λοντος το Μάρτιο του 2014 όπου δόθηκε στην Ελληνική Προεδρία η εξουσιοδότηση να ξεκινήσει το διάλογο για την τροποποί-ηση του πλαισίου για τους ΓΤΟ Στις 28 Μαΐου 2014 η ελληνική πλευρά κατέθεσε σε συνάντηση των κρατών μελών της ΕΕ πρόταση για τις εθνικές απαγορεύσεις καλ-λιέργειας μεταλλαγμένων η οποία έγινε δεκτή κατά πλειοψηφία Στις 12 Ιουνίου η πρόταση αυτή ψηφίστηκε από το Συμβού-λιο Υπουργών Περιβάλλοντος της ΕΕ και αναμένεται η ψήφισή της και από το Ευ-ρωκοινοβούλιο για να τεθεί σε ισχύ

Η βασική κριτική που γίνεται στην πρό-ταση της ελληνικής Προεδρίας έγκειται στην αναβάθμιση της διαπραγματευτικής θέσης των πολυεθνικών βιοτεχνολογίας έναντι στα κράτη-μέλη καθώς και στον περιορισμό των επιχειρημάτων για την αιτιολόγηση της απαγόρευσης Υπό αυτή την έννοια ενώ εκ πρώτης φαίνεται να δί-νει περισσότερες αρμοδιότητες και νομικά όπλα σε ένα κράτος-μέλος ώστε να μπορεί να απαγορεύει μονομερώς την καλλιέργεια ΓΤΟ καταλήγει στο αντίθετο

Η μέχρι σήμερα κατάσταση

Η έως τα σήμερα διαδικασία της ΕΕ για χορήγηση αδειών ΓΤΟ ήταν ενιαία για όλα τα κράτη-μέλη και καθιστούσε εξαιρετικά δύσκολη την καλλιέργεια μεταλλαγμένων στον ευρωπαϊκό χώρο Με βάση την ισχύ-ουσα ευρωπαϊκή νομοθεσία (άρθρο 30 της Οδηγίας 200118) οι αποφάσεις έγκρισης της καλλιέργειας των ΓΤΟ λαμβάνονται από Κανονιστική Επιτροπή έπειτα από εισήγη-ση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και κατόπιν γνωμοδότησης της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Ασφάλειας Τροφίμων (EFSA) Προκειμένου

η Κανονιστική Επιτροπή να καταλήξει σε απόφαση θα πρέπει να επιτευχθεί ειδι-κή πλειοψηφία η οποία όμως λόγω αντι-κρουόμενων θέσεων των κρατών- μελών δεν επιτυγχάνεται Διαφορετικά το θέμα προωθείται στο Συμβούλιο το οποίο έχει περιθώριο τριών μηνών να καταλήξει σε απόφαση πάλι με ειδική πλειοψηφία Εάν εντός του τριμήνου το Συμβούλιο καταλήξει ότι αντιτίθεται στην πρόταση η Επιτροπή οφείλει να την επανεξετάσει ενώ εάν λή-ξει η προθεσμία και το Συμβούλιο δεν έχει καταλήξει σε απόφαση η προτεινόμενη πράξη εφαρμογής εγκρίνεται υποχρεωτι-κά από την Επιτροπή

Δεδομένου λοιπόν του συσχετισμού δυνάμεων μεταξύ των χωρών που υποστη-ρίζουν και αυτών που αντιτίθενται στους ΓΤΟ πρακτικά έως σήμερα η αδειοδότηση των ΓΤΟ προς καλλιέργεια εξαρτάται απο-κλειστικά από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τη γνωμοδότηση της EFSA Σήμερα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ήδη αποφανθεί θετικά για 7 από τις 13 αιτήσεις που έχουν κατατεθεί ενώ για τις υπόλοιπες συνεχίζε-ται η αξιολόγηση των μελετών ανάλυσης κινδύνου Σήμερα καλλιεργείται μόνον ένας ΓΤΟ ο αραβόσιτος MON810 του αμερικα-νικού ομίλου Monsanto και καλλιεργείται μόνο στην Ισπανία ο οποίος ζήτησε ανανέ-ωση της έγκρισης καλλιέργειας Άλλοι δύο αραβόσιτοι (BT176 και T25) και η πατάτα Amflora αν και εγκεκριμένοι για καλλιέρ-γεια έχουν εγκαταλειφθεί Όμως υπάρχουν

και άλλα αιτήματα καλλιέργειας ΓΤΟ που περιμένουν έγκριση μεταξύ των οποίων ο αραβόσιτος TC1507 του ομίλου Pioneer (για τον οποίο υπήρξε σχετική συζήτηση τον Φεβρουάριο του 2014)

Ακόμα το ισχύον νομικό πλαίσιο δεν πα-ρέχει τη δυνατότητα στα κράτη-μέλη για μονομερή απαγόρευση παρόλο που αυτό συμβαίνει στη βάση όμως της πολιτικής απόφασης του κράτους-μέλους για αντίθε-ση στην καλλιέργεια μεταλλαγμένων στην επικράτειά του

Τον βασικό διαπραγματευτικό και απο-φασιστικό ρόλο έναντι των εταιρειών βιο-τεχνολογίας λοιπόν κατέχει η ΕΕ συνολι-κά και όχι η κάθε χώρα ξεχωριστά Με τον τρόπο αυτό η ευρωπαϊκή αγορά έχει κατα-φέρει εδώ και δεκαετίες να είναι laquoεκτόςraquo του παιχνιδιού των μεταλλαγμένων χάρη στις έντονες αντιδράσεις περιβαλλοντικών και καταναλωτικών οργανώσεών καθώς και αγροτών από όλη την Ευρώπη Οι πιέσεις όμως ιδίως από την Αμερική όπου δρα-στηριοποιείται έντονα τόσο η βιομηχανία όσο και το λόμπι των ΓΤΟ είναι διαρκείς και προσπαθούν να αντιστρέψουν αυτή την κατάσταση

Δεκαετίες προσπαθειών για αλλαγή πλαισίου βρίσκουν διέξοδοhellip

Η προσπάθεια αλλαγής του πλαισίου της ΕΕ για τα μεταλλαγμένα ξεκινά τουλάχιστον πριν από 14 χρόνια Πιο πρόσφατα από το

2010 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσπαθεί να τροποποιήσει τη σχετική Οδηγία 200118 έτσι ώστε να δίνεται η δυνατότητα στα κρά-τη-μέλη να απαγορεύουν την καλλιέργεια των ΓΤΟ που έχουν εγκριθεί στο επίπεδο της ΕΕ Με άλλα λόγια από το 2010 γίνε-ται προσπάθεια τροποποίησης του καθε-στώτος έγκρισης για την καλλιέργεια των μεταλλαγμένων στην Ευρώπη με στόχο να επιτραπεί σε όσες χώρες το επιθυμούν να τα καλλιεργήσουν Όσες χώρες δεν θέλουν έχουν τη δυνατότητα να επικαλεσθούν ποι-κίλους λόγους (δημοσία υγεία δημόσια τά-ξη προστασία του περιβάλλοντος χωροτα-ξία) ώστε να απαγορευτούν οι καλλιέργειες αυτές Σε αυτό αντιδρούσαν πολλές χώρες και ιδιαίτερα το Ηνωμένο Βασίλειο η Γαλ-λία η Γερμανία η Σλοβακία το Βέλγιο η Κύπρος και η Βουλγαρία που καταψήφι-σαν αντίστοιχη πρόταση της Προεδρίας της Δανίας πριν δύο χρόνια

Φαίνεται λοιπόν ότι η ελληνική πρόταση εκφράζοντας τις χώρες που επιθυμούν να προχωρήσει η καλλιέργεια μεταλλαγμένων κατάφερε να laquoπείσειraquo κι αυτές που διαφω-νούν και φοβούνται ότι θα δοθούν εγκρίσεις για καλλιέργειες οπότε θέλουν να διατη-ρήσουν το δικαίωμα να απαγορεύσουν τα μεταλλαγμένα τουλάχιστον στην επικράτειά τους Η ελληνική προεδρεία ήταν αυτή που πήρε την πολιτική απόφαση να επιτραπεί η καλλιέργεια ΓΤΟ σε όσες κοινοτικές χώρες το επιθυμούν δίνοντας άλλη τροπή στην εξέλιξη του ζητήματος πανευρωπαϊκά Οι

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 07μόνες χώρες που αντέδρασαν στην πρω-τοβουλία της Ελλάδας ήταν η Γαλλία και το Βέλγιο ενώ το Λουξεμβούργο εξέφρασε κάποιες επιφυλάξεις ως προς το περιεχό-μενο της πρότασης Η αλλαγή στάσης των Βρετανών και των Γερμανών συνέβαλε στο να ανοίξει η πόρτα για τη χωρίς εμπόδια καλλιέργεια ΓΤΟ

Τι προβλέπει η τροποποίηση

bull Στο κείμενο συμφωνίας συνδέεται η πρώτη φάση της αδειοδότησης δηλαδή το αίτημα της εκάστοτε εταιρείας βιοτεχνολογίας σε επίπεδο ΕΕ για να δοθεί εξουσιοδότηση για καλλιέργεια σε ευρωπαϊκό επίπεδο με τη δεύτερη φάση δηλαδή την αίτηση σε κάθε κράτος-μέλος όπου σχεδιάζεται καλλιέργεια ΓΤΟ

bull Για να προχωρήσει ένα κράτος-μέλος σε απαγόρευση καλλιέργειας ΓΤΟ πρέπει να προσφύγει στην Ευρωπαϊκή Επιτρο-πή και εκείνη θα αναλαμβάνει να ζητά από τις εταιρείες των μεταλλαγμένων να τα αποκλείουν όταν καταθέτουν αιτήμα-τα για νέες καλλιέργειες Στην περίπτωση που η εταιρεία δεν συναινέσει το κράτος- μέλος προχωρά εντός τριών μηνών στην απαγόρευση χωρίς τη σύμφωνη γνώμη της εταιρείας αλλά και χωρίς τη σύμφω-νη γνώμη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Η εταιρεία έχει πολύ στενά χρονικά πε-ριθώρια (30 ημέρες) για να μην αποδε-χτεί την εξαίρεση του κράτους από το γεωγραφικό πεδίο εφαρμογής της αδει-οδότησης του ΓΤΟ ενώ η μη απάντηση της εταιρείας εκλαμβάνεται ως αποδοχή της εξαίρεσης

bull Η αιτιάσεις που θα μπορούν να χρησιμο-ποιούν τα κράτη-μέλη για να απαγορεύ-σουν μια καλλιέργεια ΓΤΟ μπορούν να αφορούν περιβαλλοντικούς κοινωνικο-οικονομικούς λόγους χρήσεις γης χω-ροταξικό σχεδιασμό αγροτική πολιτική θέματα δημόσιας πολιτικής

bull Πρέπει να αναφερθεί ακόμα ότι οι χώρες δεν θα έχουν καν το δικαίωμα να απαγο-ρεύσουν τη διέλευση των μεταλλαγμένων οργανισμών από το έδαφός τους Με τον τρόπο αυτό ανοίγει διάπλατα ο δρόμος της διακίνησης των μεταλλαγμένων και της επέκτασής τους στη διατροφή ζώων και ανθρώπωνΑπό τα παραπάνω γίνεται φανερό ότι ει-

σάγεται στην ευρωπαϊκή διαδικασία έγκρι-σης ΓΤΟ η διαπραγμάτευση κάθε κράτους- μέλους που επιθυμεί να απαγορεύσει την καλλιέργεια του ΓΤΟ στο σύνολο ή σε μέ-ρος της επικράτειάς του με την εταιρεία που υπέβαλε αίτηση για την έγκρισή του Εγείρεται λοιπόν το ερώτημα για ποιο λό-γο οι εταιρείες βιοτεχνολογίας καθίστανται ισότιμοι συνομιλητές με τα κράτη-μέλη Εί-ναι φανερό ότι η διαπραγματευτική τους ισχύς αναβαθμίζεται έναντι των κρατών-με-λών και αποκτούν καθοριστικό ρόλο στην

απόφαση για το πού θα καλλιεργηθούν ΓΤΟ στον ευρωπαϊκό χώρο

Ακόμα θα πρέπει να συνεκτιμηθεί ότι τα κίνητρα ενός κράτους-μέλους που δικαιο-λογούν την απαγόρευση καλλιέργειας ΓΤΟ δεν έχουν νομική ισχύ στις εμπορικές συμ-φωνίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπο-ρίου (ΠΟΕ) Ο ΠΟΕ δέχεται ως έγκυρες μόνο εθνικές αποφάσεις που βασίζονται σε επι-στημονικά επιχειρήματα που επικαλούνται την υγεία ή τις περιβαλλοντικές ανησυχίες Κατά συνέπεια η διαδικασία αυτή θα μπο-ρούσε να προκαλέσει διαφορές που βασίζο-νται σε μη συμμόρφωση με τους κανόνες του ΠΟΕ Η πρόταση που υιοθετήθηκε από το Συμβούλιο των Υπουργών δεν εγγυάται στα κράτη-μέλη ότι οι απαγορεύσεις που θα εγείρουν θα έχουν νομική βάση και ως εκ τούτου θα είναι αδιαμφισβήτητες σε διεθνή δικαστήρια καθώς και έναντι του ΠΟΕ

Με την τροποποίηση του πλαισίου οδη-γούμαστε σε μια κατάσταση όπου η μια χώρα θα καλλιεργεί μεταλλαγμένα και η γειτονική της όχι Για την περίπτωση λοι-πόν διασυνοριακών επιμολύνσεων δεν γί-νεται λόγος Ούτε ακόμα και για τη διασυ-νοριακή ευθύνη σε περίπτωση γενετικής ρύπανσης

Προβληματισμοί

Έχουμε δει το τελευταίο διάστημα να γί-νονται προσπάθειες αλλαγής του καθεστώ-τος για το γενετικό υλικό εν γένει Τον Ια-νουάριο του 2014 υπήρξε η πιο πρόσφατη αλλαγή του θεσμικού πλαισίου εμπορίας σπόρων Η πανευρωπαϊκή κινητοποίηση καταναλωτών αγροτών περιβαλλοντικών οργανώσεων και κινημάτων έβαλε ένα μι-κρό φρένο στον πλήρη έλεγχο του γενετικού υλικού από τις εταιρείες βιοτεχνολογίας Η πρόσφατη τροποποίηση της Κοινής Αγρο-τικής Πολιτικής προκάλεσε τη δυσφορία πολλών λόγω του εικονικού laquoπρασινίσμα-τόςraquo της Σήμερα είμαστε αντιμέτωποι με το ζήτημα της αδειοδότησης της καλλιέργειας των μεταλλαγμένων στην Ευρώπη

Το ζήτημα της διαχείρισης του γενετικού υλικού είναι πρωταρχικής σημασίας τόσο για τους αγρότες όσα και για τους κατα-ναλωτές Παρατηρούμε όμως μια δυσανά-λογη αντίδραση σχετικά Αναρωτιέμαι για ποια ζητήματα τα ελληνικά αγροτικά σω-ματεία έχουν κινητοποιηθεί το τελευταίο διάστημα Σε κανένα από αυτά δεν βρίσκω το θέμα των σπόρων και των μεταλλαγμέ-νων Αυτοί που θα κληθούν αύριο να δου-λέψουν με πατενταρισμένους σπόρους και μεταλλαγμένα δεν έχουν ενδοιασμούς για αυτά Μόνο κάποιες οργανώσεις αγροτών στην Ευρώπη αντιδρούν Και πάλι όμως το στίγμα που δίνει ο αγροτικός κόσμος μέσω των ευρωπαϊκών θεσμικών του οργάνων COPA- COGECA (Ευρωπαϊκή Συνομοσπον-δία Αγροτικών Φορέων και Ευρωπαϊκή Συ-νομοσπονδία Αγροτικών Συνεταιρισμών)

είναι της σύμπλευσης με τις μεγάλες εται-ρείες βιοτεχνολογίας - τουλάχιστον στη διαβούλευση για την εμπορία των σπόρων τον Απρίλιο του 2014 Και σε αυτούς τους φορείς συμμετέχουν και οι ελληνικές ορ-γανώσεις των αγροτών και των αγροτικών συνεταιρισμών

Στα διλλήματα λοιπόν που θέτει το λόμπυ των εταιριών βιοτεχνολογίας α) για να τρα-φεί ο πλανήτης χρειαζόμαστε φθηνή τροφή και αυτή μπορεί να μας τη δώσουν τα με-ταλλαγμένα και β) για να υπάρχει πρόσβα-ση των αγροτών σε ποικιλία φυτικού γε-νετικού υλικού είναι αναγκαία τα ιδιωτικά δικαιώματα στους σπόρους και το πατεντά-ρισμα οι αγρότες τι έχουν να απαντήσουν Αν αυτά τα ζητήματα δεν είναι κορυφαία θέματα πανελλαδικής και πανευρωπαϊκής αγροτικής διεκδίκησης τότε ποιος ο κοι-νωνικός ρόλος των αγροτών Η καλή και καθαρή τροφή είναι δικαίωμα για όλους και δεν αποτελεί εμπορεύσιμο προϊόν για όποιον την παράγει και τη διακινεί

Γιατί από την πλευρά των καταναλωτών και των περιβαλλοντικών οργανώσεων και κινημάτων δεν υφίστανται τέτοια διλλήματα Και για να μην αδικώ κανένα και για μια μικρή μερίδα αγροτών ισχύει το ίδιο

Είναι λοιπόν ζωτικής σημασίας η δημι-ουργία συνεργειών του αγροτικού κόσμου με το κίνημα ενάντια στα μεταλλαγμένα (αλλά όχι μόνο) Θα πρέπει να βρεθεί από κοινού τρόπος προστασίας των εδαφών

8 λόγοι για τους οποίους λέμε laquoόχι στα μεταλλαγμέναraquo

1 Σε αντίθεση με την παραδοσιακή επιλογή και την υβριδοποίηση η γενετική τρο-ποποίηση παράγει νέες μορφές ζωής που δεν θα εμφανίζονταν ποτέ στη φύση

2 Οι ΓΤΟ διασταυρώνονται με φυσικούς οργανισμούς αναπαράγονται μεταναστεύ-ουν και μεταφέρονται με απρόβλεπτες και μη αναστρέψιμες συνέπειες για τον άνθρωπο και το περιβάλλον

3 Υπάρχει επιστημονική αβεβαιότητα για τους κινδύνους βλάβης της υγείας και του περιβάλλοντος

4 Η καλλιέργεια ΓΤΟ καταστρέφει τη βιοποικιλότητα ενός τόπου την οικολογική του ισορροπία και τη διατροφική του ασφάλεια

5 Η καλλιέργεια μεταλλαγμένων απαιτεί αυξημένη χρήση φυτοφαρμάκων προερ-χόμενα συνήθως από την ίδια εταιρεία που παρήγαγε και τους ΓΤΟ Με αυτό τον τρόπο αυξάνεται η αντοχή ζιζανίων και εντόμων σε εντομοκτόνα και ζιζανιοκτόνα αντίστοιχα

6 Οι ΓΤΟ μπορούν να επιμολύνουν συμβατικές και βιολογικές καλλιέργειες με τη μεταφορά γονιδίων και τη γενετική επιμόλυνση

7 Ο αγρότης που καλλιεργεί ΓΤΟ εξαρτάται απόλυτα από την εταιρεία παραγωγής τους Ακόμα πολλές ζωοτροφές προέρχονται από καλλιέργειες ΓΤΟ Χάνεται έτσι

η παραδοσιακή γεωργία και κτηνο-τροφία8 Ο καταναλωτής δεν μπορεί να διασφαλιστεί για την καθαρότητα της τροφής του και περιορίζονται οι διατροφικές του επιλογές Η δι-ατροφή του εξαρτάται όλο και πε-ρισσότερο από τους κολοσσούς του αγροδιατροφικού τομέα εις βάρος της παραδοσιακής καλλιέργειας της βιώσιμης γεωργίας και διατροφής

της γεωργίας και των κατοίκων του κάθε κράτους-μέλους

Είναι σίγουρο ότι το ισχύον νομικό πλαί-σιο για τους ΓΤΟ πρέπει να αναθεωρηθεί συνολικά καθώς και ο τρόπος αξιολόγησης των επιπτώσεών τους στην υγεία και το πε-ριβάλλον Κι αυτά θα έπρεπε να συζητηθούν προτού φτάσουμε στο σημείο να αποφασί-ζουμε τις συνθήκες κάτω από τις οποίες μια χώρα θα απαγορεύει την καλλιέργεια ΓΤΟ Η όποια αναθεώρηση όμως θα έπρε-πε κατά τη γνώμη μου να κινείται προς την κατεύθυνση της απαγόρευσης καλλι-έργειας των μεταλλαγμένων στην Ευρώπη συνολικά Να ισχυροποιεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή αλλά και τα κράτη-μέλη απένα-ντι στις εταιρείες βιοτεχνολογίας

Θα περίμενε κανείς από την ελληνική Προεδρία με την εμπειρία της κρίσης και των προβλημάτων της παραγωγικής ανα-συγκρότησης της χώρας μεγαλύτερη αγω-νιστικότητα απέναντι σε ζητήματα όπως αυτό της καλλιέργειας των μεταλλαγμένων και μεγαλύτερη αντίσταση στις πιέσεις του αγροδιατροφικού λόμπυ Γιατί είναι σαφές ότι η οικονομική και κοινωνική διέξοδος της χώρας μας αλλά και της Ευρώπης δεν μπορεί να γίνει μέσα από το δρόμο της laquoβι-ώσιμης ενταντικοποίησηςraquo και των γενετι-κά τροποποιημένων οργανισμών

ιΩαΝΝα ΘΕΟΔΟΣιΟυ

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1308

ιΔιΩΤικΟΠΟιηΣη ΤηΣ ΝΟΜΟΘΕΣιαΣ - SOS

εισαγωγών φυσικού αερίου σε ποσότητα τουλάχιστον ίση με τις εισαγωγές από τη Ρωσία αλλά παράλληλα αναπτύσ-σεται η οικονομία κατά 4 ετησίως αυξάνονται οι θέσεις εργασίας κατά 315 ετησίως και μειώνονται συνολικά οι εισαγωγές ορυκτών καυσίμων αξίας euro505δις ετησίως - euro315 δις ευρώ περισσότερα από το σχέδιο που είχε προ-τείνει η Επιτροπή τον Ιανουάριο

Είναι προφανές πως οι τολμηρές πολιτικές ενεργειακής αποδοτικότητας δεν αποτελούν πανάκεια Το παζλ συμπλη-ρώνεται με την αυξημένη διείσδυση ΑΠΕ την αύξηση χρή-σης ηλεκτρικής ενέργειας στα κτήρια και τις μεταφορές την ανάπτυξη μέσων αποθήκευσης ενέργειας την ανάπτυξη διασυνδέσεων τη διαχείριση της ζήτησης κά

Τα μηνύματα από τις Βρυξέλλες είναι διφορούμενα Από τη μια οι εκθέσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής τονίζουν τα οφέλη από την εφαρμογή γενναίων πολιτικών στους τομείς της ενεργειακής αποδοτικότητας και των ΑΠΕ οφέλη τα οποία συνειδητοποιούν και οι ευρωβουλευτές που ζητούν φιλόδοξα και δεσμευτικά μέτρα για το 2030 Από την άλλη οι απερχόμενοι Επίτροποι και ο Πρόεδρος Μπαρόσο φαίνεται να προτείνουν έναν υπερσυντηρητι-κό στόχο ενεργειακής αποδοτικότητας 27 για το 2030 Ο στόχος αυτός θα απαιτήσει ελάχιστη προσπάθεια από τα κράτη-μέλη και θα στερήσει από την Ένωση τη δυνα-τότητα να εξασφαλίσει την ενεργειακή της ασφάλεια και αυτοδυναμία να γλιτώσει τεράστια κονδύλια από εισαγω-γές ορυκτών καυσίμων και ταυτόχρονα να προστατεύσει τους πολίτες της από τις κυμαινόμενες τιμές ενέργειας Έχει έρθει πλέον η στιγμή για τους Ευρωπαίους ηγέτες να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων και να αναλάβουν τις δικές τους πρωτοβουλίες

ΜιΧαΛηΣ ΠΡΟΔΡΟΜΟυ

πετρελαίου Για τη μεταφορά του ρωσικού αερίου θα πα-ρακάμψει την Ουκρανία κυρίως μέσω των αγωγών South Stream και Nord Stream ndash μόνο που πίσω από τους δύο αγωγούς βρίσκεται πάλι η Gazprom Η έλευση της ενερ-γειακής επανάστασης μέσω του σχιστολιθικού αερίου από τους κακεντρεχείς αποκαλούμενη laquoπάρτι συνταξιούχωνraquo μάλλον θα αργήσει όχι μόνο λόγω του τεράστιου κόστους εξόρυξης σε σχέση με το αντίστοιχο των ΗΠΑ αλλά και απλούστατα επειδή τα ευρωπαϊκά αποθέματα δεν επαρ-κούν για να εξαλείψουν την εξάρτηση από τις εισαγωγές ndash στο ευνοϊκότερο σενάριο εκμετάλλευσης σχιστολιθικού αερίου η εξάρτηση αυτή μειώνεται στο 62 το 2035 από το 89 Σε κάθε περίπτωση σύμφωνα με τον Διεθνή Ορ-γανισμό Ενέργειας οι εκπομπές CO2 από τις μονάδες φυ-σικού αερίου πολύ σύντομα (2025) θα είναι υψηλότερες από τη μέση ένταση άνθρακα του παγκόσμιου μείγματος ηλεκτρικής ενέργειας κι έτσι το φυσικό αέριο θα χάσει τον τίτλο του ως laquoκαύσιμο χαμηλών εκπομπώνraquo Δεν μπορεί να λογίζεται συνεπώς παρά μόνο ως μεταβατική εναλ-λακτική για την επίτευξη ενός συστήματος ενέργειας μη-δενικών εκπομπών Μια μεταβατική εναλλακτική η οποία θα κοστίσει περίπου euro70δις ndashόσο δηλαδή απαιτείται για την κατασκευή νέων αγωγών υποδομών αποθήκευσης και μεταφοράς φυσικού αερίου σταθμούς LNGndash και θα δεσμεύσει την Ευρώπη σε ένα καύσιμο η τιμή του οποίου έχει τριπλασιαστεί την τελευταία δεκαετία

Το ερώτημα που τίθεται είναι ποια είναι η ενδεδειγμένη λύση που μπορεί να ικανοποιήσει το τρίπτυχο ανάπτυξη ndash προστασία του καταναλωτή ndash προστασία περιβάλλοντος

Την απάντηση δίνει η ίδια η ΕΕ μέσω της μελέτης αξι-ολόγησης της πορείας εφαρμογής της οδηγίας για την ενεργειακή αποδοτικότητα Σε αυτήν παρατίθενται οι επι-πτώσεις από τη θέσπιση ενός στόχου ενεργειακής αποδο-τικότητας 40 για το 2030 όχι μόνο μειώνεται η ανάγκη

Το ξέσπασμα της κρίσης στην Ουκρανία θορύβησε τους ευρωπαίους ηγέτες και επανέφερε στην επικαιρότητα ένα παλαιό ζήτημα Πώς μπορεί να θωρακιστεί η Ευρωπαϊκή Ένωση από πιθανό κλείσιμο της ρώσικης στρόφιγγας πα-ροχής φυσικού αερίου

Ένα πιθανό μποϊκοτάζ από την πλευρά της Ρωσίας (όπως άλλωστε έχει συμβεί δις στο πρόσφατο παρελθόν το 2006 και 2009) θα στερήσει από την Ευρώπη περίπου το 15 της ποσότητας εισαγόμενου φυσικού αερίου που χρειάζε-ται για να καλύψει τις ανάγκες της και το οποίο διέρχεται από τα εδάφη της Ουκρανίας Σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο οι πλέον ευάλωτες χώρες θα ήταν αυτές της νοτιοανατο-λικής Ευρώπης αλλά και η Ιταλία και η Γερμανία Η Ελ-λάδα είναι και αυτή εθισμένη στα ρωσικά κάλλη μιας και περίπου το 55 των εισαγωγών φυσικού αερίου προέρ-χονται από τη Ρωσία Πρέπει να σημειωθεί πως σε σχέση με το παρελθόν χάρη στο πλήθος διασυνδέσεων και νέων αγωγών όλες οι ευρωπαϊκές χώρες μπορούν να ανταπο-κριθούν ευκολότερα σε αντίστοιχα επεισόδια

Ίσως βέβαια τα λόγια του προέδρου Μπαρόσο να έκρυ-βαν μια δόση υπερβολής όταν αναφέρθηκε στην Ουκρα-νική κρίση ως τη μεγαλύτερη απειλή για την ευρωπαϊκή ειρήνη και ασφάλεια μετά την πτώση του laquoΣιδηρού Παρα-πετάσματοςraquo Και αυτό διότι αφενός το τανγκό της εξάρ-τησης θέλει δύο παρτεναίρ ndashσε περίπτωση μποϊκοτάζ η Gazprom θα έπρεπε να στερηθεί των εσόδων από τις εξα-γωγές φυσικού αερίου μέσω Ουκρανίας περίπου $33δις μόνο για το 2013ndash ενώ η Ρωσία καλείται να δείξει το κα-λό της πρόσωπο και στα πλαίσια της προσέγγισης της Κί-νας (με την οποία έκλεισε πρόσφατα το μεγαλύτερο deal πώλησης φυσικού αερίου αξίας $400 δις) Εξάλλου η ΕΕ αποτελεί τον πρώτο εμπορικό εταίρο της Ρωσίας καθώς σχεδόν οι μισές εισαγωγές και εξαγωγές της τελευταίας με κύκλο εργασιών περίπου euro337δις διεξάγονται με χώ-ρες-μέλη της ΕΕ Συνεπώς η Ρωσία χρειάζεται την ΕΕ όσο και η ΕΕ τη Ρωσία

Τα αντανακλαστικά των ευρωπαίων πολιτικών λειτούρ-γησαν άμεσα ndash προς ποια κατεύθυνση είναι ωστόσο το ερώτημα Έπειτα από απαίτηση του Ευρωπαϊκού Συμβου-λίου η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ετοίμασε και έδωσε στη δη-μοσιότητα το σχέδιο για τη διασφάλιση της ενεργειακής ασφάλειας της Ευρώπης Η στρατηγική απεμπλοκής της ΕΕ από το ρωσικό αέριο στηρίζεται όσο απίστευτο κι αν ακούγεται κυρίως στην περαιτέρω ανάπτυξη και ενίσχυ-ση των υποδομών φυσικού αερίου (LNG εγχώρια κοιτά-σματα πχ σχιστολιθικού αερίου νέοι αγωγοί μεταφοράς αξιοποίηση τρίτων προμηθευτών κλπ)

Τι σημαίνει αυτό Η Ευρώπη στην προσπάθεια να προ-σελκύσει τα υγραεριοφόρα πλοία μεταφοράς LNG θα πρέ-πει να είναι έτοιμη να αντιμετωπίσει το σκληρό ανταγω-νισμό από τις αναπτυσσόμενες χώρες της Ασίας με ότι αυτό συνεπάγεται για τις τιμές αγοράς καυσίμου πέφτο-ντας ταυτόχρονα στην αγκαλιά λίγων κυρίαρχων εταιρει-ών στην παραγωγή LNG (Shell Qatargas κά) Επιπλέον θα κόψει τον ομφάλιο λώρο με την ασταθή περιοχή της Ρωσίας βρίσκοντας απάνεμο καταφύγιο σε χώρες όπως η Νιγηρία η Αλγερία και το Ιράκ ndash ο εμφύλιος που μαίνεται στο τελευταίο έχει για ακόμα μια φορά εκτοξεύσει τις τιμές

Ουκρανική κρίση και ΕΕ το τανγκό της εξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα έχει δύο παρτεναίρ

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 09

ιΔιΩΤικΟΠΟιηΣη ΤηΣ ΝΟΜΟΘΕΣιαΣ - SOS

Τη στιγμή που στην Ελλάδα ιδιωτικοποι-ούνται τα δημόσια αγαθά στην ΕΕ ετοιμά-ζουν την ιδιωτικοποίηση της νομοθεσίας Η ιδιωτικοποίηση γίνεται κρυφά μέσω εμπο-ρικών συμφωνιών ΕΕ με Καναδά (CETA) και με Αμερική (TTIP) Η πρώτη έχει ήδη εγκριθεί από τις κυβερνήσεις και το μόνο που μπορεί να την ακυρώσει είναι το Ευ-ρωκοινοβούλιο Η μάχη αυτή είναι η μητέ-ρα τον μαχών Και όμως κανείς δεν ξέρει καν ότι εξελίσσεται

Με τη Συνθήκη της Λισαβόνας η Ευρω-παϊκή Ένωση απέκτησε το δικαίωμα να συνάπτει συμφωνίες προστασίας επενδύ-σεων Το ασκεί για πρώτη φορά στο πλαί-σιο της συγκεκριμένης συμφωνίας με τον Καναδά

Στη συμφωνία αυτή εισάγεται το δικαί-ωμα οποιουδήποτε ιδιώτη επενδυτή που ενοχλείται από κάποιο νέο νόμο για την προστασία των κοινωνικών δικαιωμάτων του περιβάλλοντος ή της δημόσιας υγείας να ζητεί την κατάργησή του Το δικαίωμα αυτό ορίζεται μέσω του ISDS (Investor state dispute settlement mechanism) ndash μηχα-νισμός επίλυσης διαφορών εταιριών με κράτη Η προσφυγή γίνεται όχι σε εθνικά ή ευρωπαϊκά δικαστήρια ούτε καν στον Πα-γκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου αλλά σε μια εξωθεσμική ειδική επιτροπή δικηγόρων Η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι σε κρίσι-μες νομοθεσίες η απόφαση είναι υπέρ των εταιρειών Με τον τρόπο αυτό οι εταιρείες αναλαμβάνουν το ρόλο του νομοθέτη Εί-ναι ένας έξυπνος τρόπος για να παρακάμ-ψουν τη Δημοκρατία την ανεξαρτησία και το κράτος δικαίου

Τέτοιες συμφωνίες υπάρχουν ήδη στην Ευρώπη αλλά μόνο μεταξύ μεμονωμένων κρατών Οι επιπτώσεις τους είναι χαρακτη-ριστικές για τι μας έρχεται στην Ευρώπη Η σουηδική εταιρεία Vattenfall μήνυσε το 2009 τη Γερμανία σχετικά με τους περιβαλ-λοντικούς όρους λειτουργίας ενός εργοστα-σίου παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στο Αμβούργο ζητώντας αποζημίωση ύψους 14 δισ ευρώ Η διένεξη τερματίστηκε με υποχώρηση της Γερμανίας Επιπλέον η ίδια εταιρεία μήνυσε τη Γερμανία ξανά το 2012 αυτή τη φορά για την απόφαση της γερμανικής κυβέρνησης να κλείσει τα εργο-στάσια πυρηνικής ενέργειας Η Vattenfall αυτή τη φορά έχει ζητήσει αποζημίωση πάνω 700 εκ ευρώ για το κλείσιμο δύο πυρηνικών της μονάδων στη Γερμανία Η απόφαση εκκρεμεί

Έως σήμερα η ευρωπαϊκή όμως νομοθεσία ήταν στο απυρόβλητο κάτι που προφανώς ενοχλεί Στο πλαίσιο της εμπορικής συμφω-

νίας ΕΕ - Καναδά οι καναδικές εταιρείες θα είναι σε θέση να ακυρώσουν την ευρωπαϊ-κή εθνική ή περιφερειακή νομοθεσία μας και να παρακάμψουν οποιοδήποτε νομικό περιορισμό που θα θεσπιστεί για την προ-στασία του δημοσίου συμφέροντος μέσα από τη βελτίωση των εργασιακών και περιβαλ-λοντικών κανόνων προκειμένου να αυξή-σουν τα κέρδη τους Η συμφωνία βέβαια με τον Καναδά αν εγκριθεί από το Ευρωπαϊ-κό Κοινοβούλιο θα αποτελέσει το πρότυπο που θα ακολουθήσουν όλες οι επερχόμενες εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ με ΗΠΑ που είναι υπό διαπραγμάτευση

Αρκεί βέβαια μια τέτοια συμφωνία για να ιδιωτικοποιηθεί η ευρωπαϊκή εθνική και τοπική νομοθεσία Οι πολυεθνικές ανοίγο-ντας θυγατρικές στον Καναδά θα μπορούν να ακυρώνουν αποφάσεις και νομοθεσίες σε ΕΕ και Ελλάδα Χαρακτηριστικό το πα-ράδειγμα της διαμάχης μεταξύ της καπνο-βιομηχανίας Philip Morris και της Αυστρα-λίας Η πολυεθνική του καπνού μήνυσε την Αυστραλία βασισμένη σε μια παρόμοια συμφωνία προστασίας επενδύσεων που εί-χε περιληφθεί στη διμερή επενδυτική συν-θήκη της Αυστραλίας με το Χονκ Κονγκ το 1993 Η Philip Morris είχε μια θυγατρική στο Χονκ Κονγκ η οποία άνοιξε γραφείο στην Αυστραλία Ενεργοποίησε τη συμφω-νία προστασίας επενδύσεων υποστηρίζοντας ότι το νομοσχέδιο θα μείωνε την αξία των επενδύσεών της στα εμπορικά σήματα και άλλα πνευματικά δικαιώματα

Δείτε όμως και άλλη μια υπόθεση που τελεσιδίκησε Η υπόθεση της χημικής βιο-μηχανίας Ethyl εναντίον του Καναδά που εκδικάστηκε με βάση αντίστοιχη διάτα-ξη που υπήρχε στη Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου της Βορείου Αμερικής (ΝΑFTA) Ένα πρόσθετο βενζίνης το ΜΜΤ που πα-

ρήγαγε η εταιρεία είχε απαγορευθεί στον Καναδά για λόγους προστασίας της δημό-σιας υγείας Η Ethyl η οποία κατασκεύαζε το ΜΜΤ μήνυσε τον Καναδά στην ειδική επιτροπή διαιτησίας όπως προέβλεπε η NAFTA Ο Καναδάς κατέληξε σε συμβιβα-σμό και πλήρωσε περίπου 16 εκατομμύρια δολάρια για ζημιά που υπέστη η υπόληψη της εταιρείας ενώ υποχρεώθηκε να ζητή-σει συγγνώμη για την άδικη απόφαση και να την άρει

Ανεξάρτητα όμως με την τελική απόφαση κάθε προσφυγή κοστίζει σε μια κυβέρνηση 10 έως 15 εκατομμύρια δολάρια ανά υπό-θεση για την υπεράσπισή της Οι ειδικές αυτές επιτροπές αποτελούνται από δικηγό-ρους (διαιτητές) που λειτουργούν χωρίς τις εγγυήσεις του ευρωπαϊκού δικαστικού συ-στήματος Παραδείγματος χάρη οι διαιτητές μπορούν να συμμετέχουν ως διαιτητές σε μια υπόθεση ενώ σε άλλη να εργάζονται ως δικηγόροι υπέρ των επενδυτών

Η εμπορική συμφωνία με τον Καναδά θα έρθει πολύ σύντομα προς ψήφιση στο Ευ-ρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στα εθνικά κοινο-βούλια Έχω αγωνιστεί για να κινητοποιή-σω τους συναδέλφους μου ευρωβουλευτές στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και υπάρχουν πλέον αντιδράσεις Όμως το νέο κοινοβού-λιο αν και θα διαφωνεί δεν θα απορρίψει τη συμφωνία με τον Καναδά αν δεν πιεστεί από την κοινωνία να το κάνει

Εάν εγκριθεί η συμφωνία με τον Κανα-δά οποιαδήποτε πολυεθνική θα μπορεί να αποτρέψει οποιαδήποτε νέα νομοθεσία που αυξάνει τον κατώτατο μισθό ή αποσκοπεί στην προστασία της δημόσιας υγείας του νερού της γης και του δάσους του τουρι-σμού και της αγροτικής οικονομίας Καναδι-κές εταιρείες θα προσπαθήσουν να εμποδί-σουν την ακύρωση εξορύξεων χρυσού όπως

αυτή στις Σκουριές αυτή τη φορά μέσω της εμπορικής συμφωνίας Παρόμοια για την ακύρωση ιδιωτικοποιήσεων

Πρέπει να υπάρξει κινητοποίηση και πί-εση από όλους μας για να αποκρούσουμε τη συμφωνία αυτή Χρειαζόμαστε ένα κί-νημα για τη Δημοκρατία και το δικαίωμα των τοπικών κοινωνιών να αποφασίζουν εκείνες για το μέλλον τους

Η πρώτη μάχη δίνεται τώρα καθώς δια-βάζετε αυτό το άρθρο Mέχρι την Κυριακή 6 Ιουλίου πραγματοποιείται δημόσια δια-βούλευση για το ISDS Όποιος συμμετέχει πρέπει να απαντήσει σε 13 τεχνικές ερω-τήσεις Γιrsquo αυτό τα αυστριακά συνδικάτα και η περιβαλλοντική οργάνωση Φίλοι της Γης ετοίμασαν μια εφαρμογή όπου μπαί-νεις και υπογράφεις τις απαντήσεις που έχουν ετοιμάσει εκείνοι στις 13 ερωτήσεις και έτσι παίρνει μέρος κάθε πολίτης με το όνομά του υπογράφοντας αυτομάτως στην ιστοσελίδα αυτή Είναι βέβαια στα αγγλικά γαλλικά και γερμανικά αλλά είναι πολύ πιο απλό για έναν πολίτη που δεν είναι έτοιμος να απαντήσει σε τεχνικά ζητήματα

Αν διαδοθεί η είδηση αν αντιδράσουμε με τη συμμετοχή μας στη διαβούλευση και στη συνεχεία όταν έρθει η συμφωνία προς ψήφιση στο ευρωκοινοβούλιο με την πίε-σή μας στους ευρωβουλευτές τότε θα χα-ρίσουμε ένα ηχηρό δια-ατλαντικό ξύπνημα σε όσους ονειρεύονται την ιδιωτικοποίηση της νομοθεσίας και νομίζουν ότι το έχουν ήδη πετύχει

κΡιΤΩΝ αΡΣΕΝηΣ

Το λινκ της καμπάνιας wwwno2isdseu

Το επίσημο λινκ της διαβούλευσης httptrade

eceuropaeuconsultat ions indexcfmconsul_

id=179

και http eceuropaeuyourvoice ipmforms

dispatch

Με τη Συνθήκη της Λισαβόνας η Ευρωπαϊκή Ένωση απέκτησε το δικαίωμα να συνάπτει συμφωνίες προστασίας επενδύσεων Στη συμ-φωνία αυτή εισάγεται το δικαίωμα οποιουδήποτε ιδιώτη επενδυτή που ενοχλείται από κάποιο νέο νόμο για την προστασία των κοινωνικών δι-καιωμάτων του περιβάλλοντος ή της δημόσιας υγείας να ζητεί την κατάργησή του

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1310

παραλίες πολύτιμο κοινό αγαθό

ΕΠιΜΕΛΕια ΦΕΡΕΝικη ΒαΤαΒαΛη

Αθήνα στα τέλη του 19ου αιώνα Η ανά-πτυξη του τραμ μεταφέρει την αναδυόμενη αστική ελίτ της πρωτεύουσας στη θάλασ-σα του Νέου Φαλήρου Στην περιοχή ανα-πτύσσεται η πρώτη οργανωμένη παραλία στη χώρα με όλες τις ανέσεις και τις πα-ρεμβάσεις του τοπίου που γίνονται σε αντί-στοιχα παραθαλάσσια θέρετρα στη Δύση με προεξάρχουσες μια επιβλητική για τα μέτρα της εποχής προβλήτα για ψυχαγω-γικούς σκοπούς και του ποδηλατοδρόμιου που αργότερα έγινε το στάδιο Καραϊσκάκη Σε αυτό τον τόπο έκανε τα πρώτα της μπά-νια η ελληνική αστική τάξη ακολουθώντας ανάλογες εξελίξεις σε πλήθος ευρωπαϊκών και αμερικάνικων πόλεων

Η παραλία του Νέου Φαλήρου όμως στα-διακά παρακμάζει Αρχικά με την εκβιομη-χάνιση της περιοχής στη συνέχεια με την καταστροφή της προβλήτας κατά τον Β΄ πα-γκόσμιο πόλεμο και τελικά ως αποτέλεσμα της ξέφρενης και άναρχης μεταπολεμικής αστικοποίησης Οι αγωγοί με τις ακαθαρ-σίες μεταφέρουν τα λύματά τους στην πε-ριοχή και έτσι η ακτή του Νέου Φαλήρου παύει να είναι laquoπαραλίαraquo

Σήμερα που η συζήτηση για τις ελλη-νικές παραλίες έχει ανάψει για τα καλά η ιστορία του ξεχασμένου αυτού χώρου πα-ραθερισμού είναι διδακτική Και αυτό για-τί η παραλία του Νέου Φαλήρου δεν ήταν απλά ένας laquoφυσικός πόροςraquo που διαλύθη-κε από την ανθρώπινη παρέμβαση Ήταν εξ αρχής ένας κατασκευασμένος τόπος αναψυχής κομμάτι των παρεμβάσεων στο δημόσιο χώρο του 19ου αιώνα που νομι-μοποιούνταν στο όνομα της αναγκαιότη-τας της επαφής των ελληνικών ελίτ με το φυσικό στοιχείο Τότε όπως και σήμερα ο λόγος γύρω από την ανάγκη επιστροφής στη φύση και την απόλαυση του φυσικού περιβάλλοντος είναι και ο ίδιος εγγεγραμ-μένος στη σταδιακή γιγάντωση του τουρι-στικού κυκλώματος

Η παραλία εφευρίσκεται τον 19ο αιώνα από την ιατρική επιστήμη και κατασκευά-ζεται ως τόπος ανάρρωσης του πάσχοντος σώματος Ως τέτοια σταδιακά μεταβάλλε-

η κΟιΝΩΝικη καΤαΣκΕυη της παραλίας

Η παραλία διά μέσου της κοινωνικής μίμησης των μεσαίων προς τα ανώτερα στρώματα και την καθιέρωση των πληρωμένων διακοπών γίνεται από τη μεσοπολεμική περίοδο πανευρωπαϊκά τόπος παιχνιδι-ού χώρος στον οποίο τα πλήθη μιας αναδυόμενης laquoμαζικής κοινωνί-αςraquo θα διασκεδάσουν θα παίξουν και θα αναπαραστήσουν τον εαυτό τους ως συμμέτοχους μιας καθολικής ισότητας

ται γίνεται χώρος κοινωνικοποίησης για τα ανώτερα στρώματα και βαθμιαία από το μεσοπόλεμο και μετά αποικιοποιείται από όλο και μεγαλύτερα τμήματα των δυτικών κοινωνιών Ακόμα στις αρχές του 20ού αι-ώνα η ελληνική λογοτεχνία όπως πχ το διήγημα laquoΌταν σκάνε τα λουλούδιαraquo του Δημοσθένη Βουτυρά για τον απαγορευμένο έρωτα δύο γυναικών που δεν μπορεί παρά να κρυφτεί στην ερημιά δίπλα στη θάλασσα αποκαλύπτει την παραλία ως τόπο απόμα-κρο καταραμένο και αφιλόξενο

Η παραλία διά μέσου της κοινωνικής μίμησης των μεσαίων προς τα ανώτερα στρώματα και την καθιέρωση των πληρω-μένων διακοπών γίνεται από τη μεσοπο-λεμική περίοδο πανευρωπαϊκά τόπος παι-χνιδιού χώρος στον οποίο τα πλήθη μιας αναδυόμενης laquoμαζικής κοινωνίαςraquo θα δι-ασκεδάσουν θα παίξουν και θα αναπαρα-στήσουν τον εαυτό τους ως συμμέτοχους μιας καθολικής ισότητας Ή όπως το δια-τύπωνε ο Ανρί Λεφέβρ laquoο μοναδικός χώ-ρος απόλαυσης που το ανθρώπινο είδος είχε καταφέρει να ανακαλύψει στη φύσηraquo Η παραλία καθίσταται έτσι το αίτημα και η ουτοπία ενός συνολικού εκδημοκρατισμού της κοινωνίας η φαντασίωση της άρσης ταξικών διακρίσεων και της καθολικότη-τας πολιτικών δικαιωμάτων

Η παραπάνω διαδικασία κοινωνικής κα-τασκευής της παραλίας δεν ήταν ουδέτερη φυσική ή άμοιρη πολιτικών σχεδιασμών Περιλαμβάνει διαχρονικά ένα σημαντικό βαθμό πολιτικού παρεμβατισμού και ρύθ-μισης Πολιτικών δηλαδή που από τη μια χωροθετούν και κατασκευάζουν το νέο χώ-ρο απόλαυσης δίπλα στη θάλασσα όπως οι μορφές προστασίας της και οι επενδύσεις σε δίκτυα μεταφοράς προς τις ακτές Και από την άλλη δημόσιων παρεμβάσεων ρύθ-μισης της νέας μορφής απογύμνωσης των ανθρώπινων σωμάτων είτε για να γίνουν διαχειρίσιμες οι κοινωνικές αντιδράσεις εναντίον της είτε για να γίνουν συμβατές με τους διευρυνόμενους κύκλους εμπορευ-ματοποίησης της αναψυχής

Υπό μια έννοια λοιπόν η κοινωνική

τάση και η πολιτική μέριμνα για την προ-στασία των παραλιών δεν ήταν πάντοτε τμήμα κάποιας οικολογικής ευαισθησίας Έχει κατrsquo επανάληψη αποτελέσει διεθνώς αλλά και στην Ελλάδα κομμάτι της διαδι-κασίας προστασίας του περιεχομένου του ίδιου του τουριστικού προϊόντος Δεν απο-τελούσε πάντοτε μια τάση απο-εμπορευ-ματοποίησης προς όφελος της προστασίας του δημόσιου χώρου όπως είναι σήμερα για την αριστερά αλλά κατά το παρελθόν έχει υπάρξει η προϋπόθεση της επιτυχούς εμπορευματοποίησης και της δημιουργίας ενός διευρυνόμενου τουριστικού κυκλώμα-τος γύρω από τις παραλίες

Η παραπάνω αντίφαση είναι εγγεγραμ-μένη στην ίδια τη δομή του τουριστικού εμπορεύματος Ο τουρισμός διέπεται από μια διαρκή ένταση ανάμεσα στα συμφέρο-

ντα του μεμονωμένου και του laquoσυλλογικούraquo κεφαλαιοκράτη ανάμεσα στο μελλοντικό επενδυτή και στο σημερινό επιχειρημα-τία Ο σημερινός επιχειρηματίας και υπό συνθήκες το κράτος θέλει να εξασφαλίσει μακροχρόνια τους όρους αναπαραγωγής του κεφαλαίου στον κλάδο την ικανότητα δηλαδή των καταναλωτών να χρησιμοποι-ούν πχ τις παραλίες περιοδικά και σε βά-θος χρόνου ώστε να διασφαλίζεται η κερ-δοφορία και η ανταγωνιστικότητά του στο μέλλον Αντίθετα ο μελλοντικός επενδυτής αδιαφορεί για ζητήματα χωροθέτησης και ενδιαφέρεται για την ικανότητα εμπέδω-σης του συσσωρευμένου κεφαλαίου του στο χώρο Έτσι στον τουρισμό η κερδοφο-ρία της μεμονωμένης επιχείρησης βρίσκε-ται σε σχέση δυνητικά ανταγωνιστική με αυτή του κλάδου συνολικά

και οι συνέπειες της επερχόμενης ιΔιΩΤικΟΠΟιηΣηΣ της

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 11

Το νομοσχέδιο για τον αιγιαλό αποτελεί την τελευταία λέξη σε μια σειρά νομοθετικών ρυθμίσεων που είδαν το φως στη διάρκεια της οικονομικής κρίσης και αποσκοπούν να καταστήσουν όσο το δυνα-τόν πιο laquoελκυστικήraquo την ελληνική δημόσια κτήση στους λεγόμενους επενδυτές

Σε πρώτη φάση ολόκληρη η δημόσια περιουσία του κράτους συ-μπεριλαμβανομένων δασών ευαίσθητων οικοσυστημάτων ακτών μι-κρών νησιών περιοχών φυσικού κάλλους κοκ μεταβιβάζεται σταδι-ακά στην ανώνυμη εταιρεία ΤΑΙΠΕΔ η οποία ιδρύθηκε με σκοπό να την εκμεταλλευθεί (με πωλήσεις πολυετείς μισθώσεις και παραχω-ρήσεις σε επενδυτές) έναντι κάποιου κατά κανόνα εξευτελιστικού τιμήματος που θα χρησιμοποιηθεί αποκλειστικά για την πληρωμή του χρέους της χώρας

Σε δεύτερη φάση ο επίδοξος επενδυτής απαλλάσσεται από τους χωροταξικούς και πολεοδομικούς περιορισμούς που έχουν θεσπι-στεί με τις ισχύουσες για κάθε συγκεκριμένη περιοχή χωροταξικές και πολεοδομικές ρυθμίσεις και προικοδοτείται με δικό του ξεχωρι-στό για κάθε ακίνητο καθεστώς το οποίο ουσιαστικά του επιτρέπει να αναπτύξει την περιοχή του όπως εκείνος θέλει σύμφωνα με το επενδυτικό του σχέδιο (νομοθεσία fast truck ΕΣΧΑΔΑ κλπ) Πα-ράλληλα εξουδετερώνονται για χάρη του όλες οι πάγιες διαδικασίες περιβαλλοντικής αδειοδότησης (εγκρίσεις αρχαιολογικής υπηρεσίας δασαρχείου κλπ) αφού οι αρμόδιες υπηρεσίες καλούνται πλέον να εκφέρουν τη γνώμη τους μέσα σε ασφυκτικές χρονικές προθεσμίες σε περίπτωση δε που δεν προλάβουν η έγκρισή τους θεωρείται δε-δομένη και οι υπάλληλοι υπόκεινται σε πειθαρχικές κυρώσεις

Μέσα στα πλαίσια αυτά εντάσσεται και το επίμαχο νομοσχέδιο για τον αιγιαλό Δεδομένου ότι τα περισσότερα από τα ακίνητα για το οποία υπάρχει επενδυτικό ενδιαφέρον είναι παραθαλάσσια το νο-μοσχέδιο παραχωρεί τμήματα του αιγιαλού και της παραλίας καθώς και θαλάσσιους και λιμναίους χώρους νησίδες υφάλους σκοπέλους κλπ στους επιχειρηματίες επενδυτές και επιτρέπει σε αυτούς χρή-σεις γης και κατασκευές οι οποίοι παραβιάζουν τις αρχές της βιώσι-μης ανάπτυξης το άρθρο 24 του Συντάγματος τις Διεθνείς Συμβάσεις για την προστασία του τοπίου της βιοποικιλότητας και των ακτών και την πάγια νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας

Ειδικότεραbull Επιτρέπει τη δημιουργία κατασκευών σε ακτές και αιγιαλούς για

κάθε επιχειρηματική δραστηριότηταbull Καταργεί ουσιαστικά την ελεύθερη πρόσβαση των πολιτών στις

παραλίεςbull Καταστρέφει ανεπανόρθωτα το τοπίο το περιβάλλον και τις αρχαι-

ότητεςbull Παραχωρεί λίμνες θάλασσες νησίδες υφάλους και σκοπέλουςbull Επιτρέπει μπαζώματα για την εξυπηρέτηση στρατηγικών τουριστι-

κών επενδύσεωνbull Νομιμοποιεί αυθαίρετα ξενοδοχεία και επιχειρήσεις

Οι περιβαλλοντικές οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες από την ψήφιση του νομοσχεδίου θα είναι καταστροφικές ανυπολόγιστες και μη αντιστρέψιμες Δεν πρόκειται μόνο για σοβαρότατο πλήγμα που θα υποστούν τα παράκτια οικοσυστήματα (αμμόλοφοι υγρότο-ποι ενδιαιτήματα προστατευόμενων ζώων και πτηνών) Ο αιγιαλός είναι ένα σύστημα δυναμικό και εξαιρετικά ευαίσθητο λόγω του ευ-μετάβλητου χαρακτήρα του (φυσική ή ανθρωπογενής διάβρωση της ακτής άνοδος της στάθμης της θάλασσας και αύξηση των ακραί-ων φυσικών φαινομένων λόγω κλιματικής αλλαγής μεταφορά και απόθεση φερτών υλικών κλπ) Οι ανθρώπινες παρεμβάσεις στην παράκτια παρόχθια ζώνη παρεμποδίζουν τις φυσικές διεργασίες εξισορρόπησης του συστήματος του αιγιαλού και οδηγούν σε μορ-φολογικές αλλαγές και διαβρώσεις που θα θέσουν αργά ή γρήγορα σε κίνδυνο όχι μόνο τις πολυπόθητες επενδύσεις αλλά και την ίδια την ύπαρξη των ακτών

Παράλληλα στις ελληνικές παράκτιες και παρόχθιες περιοχές βρί-σκονται ακόμα θαμμένοι περιμένοντας να αποκαλυφθούν ανεκτί-μητοι ενάλιοι αρχαιολογικοί χώροι (προϊστορικοί κλασικοί και ρω-μαϊκοί οικισμοί αρχαίες λιμενικές εγκαταστάσεις ναυάγια πλοίων κλπ) ενώ πολλά από τα νησιά που έχουν περιέλθει στο ΤΑΙΠΕΔ αποτελούν στο σύνολό τους κηρυγμένους αρχαιολογικούς χώρους Όλοι αυτοί οι αρχαιολογικοί θησαυροί θα κινδυνεύσουν σοβαρά όπως εκτιμούν οι αρχαιολόγοι

Είναι επομένως φανερό ότι το νομοσχέδιο δεν πλήττει μόνο το δικαίωμα πρόσβασης των πολιτών στις ελληνικές ακτές αλλά και πολλές πτυχές της βιώσιμης ανάπτυξης δεδομένου ότι παραβιάζει μεταξύ άλλων την Παγκόσμια Διακήρυξη του Ρίο (ΟΗΕ 1992) για τη βιώσιμη ανάπτυξη το άρθ 24 του Συντάγματος τον ισχύοντα αρ-χαιολογικό Νόμο 30282002 την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την προ-στασία της αρχαιολογικής κληρονομιάς του Λονδίνου (1969) που κυρώθηκε με τον Ν 112781 και αναθεωρήθηκε με τη σύμβαση της Βαλέττα (1992) την Ευρωπαϊκή Σύμβαση του Τοπίου (Ν38272010) την Παγκόσμια Σύμβαση για τη Βιοποικιλότητα που υπογράφηκε στη Σύνοδο του Ρίο το 1992 (Ν 220494) την Σύμβαση της Βαρκελώνης για την Προστασία της Μεσογείου κλπ Οι νομοθετικές αυτές ρυθμί-σεις προστατεύουν η κάθε μια από το δική της σκοπιά τα δημόσια αγαθά που σχετίζονται με τον αιγιαλό την παραλία και την παρά-κτια και παραλίμνια ζώνη

Γιrsquo αυτό το λόγο άλλωστε το νομοσχέδιο έχει προκαλέσει την έντο-νη αντίδραση όλων εκείνων πολιτών επιστημονικών περιβαλλο-ντικών και κοινωνικών οργανώσεων οι οποίοι ασπάζονται τις αρ-χές της βιώσιμης ανάπτυξης και πιστεύουν ότι οι αρχές αυτές πρέπει να αποτελούν τον οδηγό αλλά και το νομικό όριο για κάθε δημόσια πολιτική και κάθε ιδιωτική δράση Ένα όριο που δεν επιτρέπεται να παραβιαστεί για κανένα σκοπό πολύ περισσότερο όταν το διακύ-βευμα αφορά την απώλεια της πολύτιμης φυσικής και πολιτιστικής μας κληρονομιάς

Οι ακτές και ο αιγιαλός είναι το εθνικό μας σύμβολο η πηγή έμπνευσης για την επιστήμη την τέχνη και τη λογοτεχνία ανά τους αιώνες Ακόμη και με στυγνή οικονομική λογική αποτελεί το σημα-ντικότερο συγκριτικό πλεονέκτημα της χώρας Είναι ένα δώρο που μας χάρισε η φύση και η καλή μας τύχη για να το διαφυλάξουμε να το προστατεύσουμε και να το διατηρούμε ελεύθερο στη διάθεση όλων Ελλήνων και ξένων ώστε να το απολαμβάνουν όπως είναι χωρίς αλλοιώσεις και περιορισμούς Είναι χρέος μας να το αφήσουμε να επιτελεί το φυσικό του προορισμό απλά να υπάρχει

ΜαΡια καΡαΜαΝΩΦΠρόεδρος του Επιμελητηρίου Περιβάλλοντος και Βιωσιμότητος Σύμβουλος Επικρατείας

Στα παραπάνω βρίσκεται και ο λόγος που είναι τόσο παράδοξη και καταστροφική η σημερινή συντονισμένη απόπειρα εκποίη-σης πλήθος παραλιών μέσω του ΤΑΙΠΕΔ όσο φυσικά και ο νόμος περί αιγιαλού που αποπειράται να περάσει το υπουργείο Οικονομι-κών Γιατί στο όνομα της ανάπτυ-ξης της τουριστικής οικονομίας στη χώρα απαξιώνει την τεράστια συσσωρευμένη επένδυση που έχει πραγματοποιηθεί τα τελευταία 50 χρόνια για τη δημιουργία της υπο-δομής της σε τουριστικές υποδομές και ξενοδοχεία Γιατί η απόπειρα συνολικής ιδιωτικοποίησης των παραλιών της χώρας θυσιάζει την ικανότητα της υφιστάμενης του-ριστικής αγοράς να αναβαθμίσει το παρεχόμενο προϊόν της προς όφελος μεμονωμένων οικονομι-κών δρώντων άλλοτε γνωστών στο ελληνικό επιχειρηματικό σύμπαν αδιαφάνειας και άλλοτε άγνωστων δυνητικών ξένων επενδύσεων που ως φαντασίωση παρουσιά-ζονται να μας εξαγνίζουν από τη συλλογική ενοχή της έλλειψης ανταγωνιστικότητας

Δυστυχώς όμως οι κυβερνητι-κές αυτές πρωτοβουλίες είναι εν-δεικτικές και βαθύτερων κοινωνι-κών μετατοπίσεων Αντανακλούν τόσο την απόσυρση του δημόσιου από οικονομικές λειτουργίες στοι-χειώδους ρύθμισης της ιδιωτικής οικονομίας όσο όμως και τη δι-άλυση της έννοιας της καθολικό-τητας των διακοπών ως δικαίωμα προσβάσιμο στο πολίτη ανεξαρ-τήτου οικονομικής κατάστασης Η καθολική αναψυχή των εργαζομέ-νων καταρρέει μαζί με το συμπλη-ρωματικό ιδανικό της αυτό της καθολικής εργασίας Και μπροστά μας απλώνεται η έρημος του ιδιω-τικού του ιδιωτικοποιημένου και του μερικού Του μερικού συμφέ-ροντος του μερικού δικαιώματος και του ολικού κατακερματισμού του δημόσιου χώρου

Η παραλία λοιπόν φτιάχνεται για να εξυπηρετήσει κοινωνικές και οικονομικές ανάγκες Και κάθε τι το ανθρώπινο που δημιουργεί-ται καταστρέφεται κιόλας Σήμερα κάτω από την παραλία βρίσκεται το πλακόστρωτο της πλήρους ιδι-ωτικοποίησης και της κατάρρευ-σης του δημόσιου χώρου Ας την υπερασπιστούμε

ΜιΧαΛηΣ ΝικΟΛακακηΣΔιδάκτωρ Κοινωνιολογίας

ακΤΕΣ σύμβολο πηγή έμπνευσης πλεονέκτημα της χώρας

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1312

η ΠαΡαΛια και τα σαράντα κύματα

Το ένα μετά το άλλο κατατίθενται τους τελευταίους μήνες στη Βουλή κατεπείγο-ντα πάντα τα νομοσχέδια για τον αναπτυ-ξιακό και για το φυσικό σχεδιασμό Απο-φάσεις με μακροπρόθεσμο από τη φύση τους ορίζοντα που όμως στοιχίζονται ρητά στο laquoεκάστοτεraquo μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής Ανατροπές της λογικής και των προτεραιοτήτων του σχεδιασμού αλλαγές των διοικητικών αρ-μοδιοτήτων φωτογραφικές διατάξεις και ύποπτες τροπολογίες Συστηματική κατε-δάφιση του νομικού πολιτισμού και της συ-νταγματικής τάξης της χώρας με τα laquoέξυ-πνα όπλαraquo που χαλκεύονται από λομπίστες εταιρείες συμβούλων και ακαδημαϊκούς με παρελθόν στον πόλεμο εναντίον όλων για την εκπλήρωση των δικών τους laquoμνημο-νιακών υποχρεώσεωνraquo Στα γρήγορα και στα σκοτεινά στους γκρίζους χώρους όπου αποφασίζουν ένα μέλλον που δεν ανήκει σε όλους μας

Περνούν όλα Όσο πιο μεγάλο είναι το διακύβευμα τόσο μεγαλώνει και η κώφω-ση της κυβερνητικής πλειοψηφίας στον κοινοβουλευτικό διάλογο Σχεδόν τελε-τουργικές έχουν γίνει πια οι διαμαρτυρίες των πολεοδόμων και των αρχιτεκτόνων των επαγγελματικών ενώσεων των εξει-δικευμένων αρθρογράφων Προσχηματική και πάντα συνοπτική η διαβούλευση Στο διαδίκτυο βέβαια Για να ξεχάσουμε ότι η δημοκρατία απαιτεί ενσώματη και συντε-ταγμένη συμμετοχή όχι τους μοναχικούς σχολιαστές ιστοτόπων όχι την προβλημα-τική του καφενέ laquoτι θάκανα αν ήμουν πρω-θυπουργός για μια μέραraquo Για να ξεχάσου-με ότι η δημοκρατία ασκείται από πολίτες που αναγνωρίζουν τον εαυτό τους σε συλ-λογικότητες κι αυτές έχουν δικούς τους τό-πους και τρόπους και χρόνους διαπραγμά-τευσης της γνώμης της επιθυμίας και του συμφέροντος χρειάζονται και παράγουν υπεύθυνη πληροφορία κι όχι στάχτη στα μάτια χρειάζονται κι αναζητούν προοπτι-κή γιrsquo αυτούς εδώ τους ανθρώπους και τα παιδιά τους όχι την έντρομη αίσθηση του αναπότρεπτου την αποδοχή της σπάνης και της ανημπόριας χρειάζονται και ανα-ζητούν επιλογές εδώ και τώρα όχι προα-ποφασισμένους μονοδρόμους

Οι πολίτες σιωπούν όσο αποκλείονται όσο τρομοκρατούνται από τη βεβαιότητα ότι δεν έχουν λόγο σrsquo αυτό που αφορά τους ειδικούς της πολιτικής και της επιστήμης στο σχεδιασμό σαν διοικητικό πρωτόκολ-λο σαν ευκαιρία για παζάρι και σαν μέσο κολασμού Κι ωστόσο οι παραλίες έκαναν τη διαφορά με μια όσο ποτέ εκκωφαντική έκφραση της κοινής γνώμης με συζητήσεις

και εκδηλώσεις με διάλογο τόσο πλούσιο σε συνεισφορές σε ιδέες και αξιώσεις που τρόμαξε αυτούς που laquoδε λογαριάζουν το πολιτικό κόστοraquordquo τόσο ώστε να μην επιβα-ρύνουν το προεκλογικό κλίμα καταθέτο-ντας το νομοσχέδιο παρά τη σκανδαλωδώς ασφυκτική προθεσμία διαβούλευσης

Δεν νομίζω ότι ήταν το περιβαλλοντικό διακύβευμα μόλο που το θέμα σηκώθηκε πρώτα από τους πολεοδόμους και τις πε-ριβαλλοντικές οργανώσεις Η κοινή γνώ-μη αντέδρασε όπως είχε γίνει και τότε με την ΕΡΤ αναγνωρίζοντας ότι παίζεται κάτι που αφορά την καθημερινή εμπειρία των ανθρώπων τις πολύτιμες λίγες μέρες ξε-κούρασης τον Αύγουστο τις παιδικές τους αναμνήσεις από το πρώτο μπάνιο με τον πατέρα σrsquo εκείνη την αμμουδιά που δεν αναγνωρίζουν πια από το ταπεινό αυθαί-ρετο στη Νέα Μάκρη τη σωματική εμπειρία της θάλασσας και του ανοιχτού ορίζοντα τα πρώτα ραντεβού τα φυλαγμένα βαθιά μέσα στην καρδιά τους έναστρα βράδια της φοιτητικής ζωής τα καράβια για τα νησιά το βαθύ μπλε του Αιγαίου από το ύψος ενός ξωκλησιού μέσα στην ξεραΐλα με τον καλοκαιρινό αέρα να σφυρίζει Η προγραμματισμένη εκχώρηση ενός χώρου που είναι τόπος της ζωής όλων μας που συνδέεται με τις λιγοστές υλικές εκφράσεις της απόλαυσης αυτό μας έκανε να κατα-λάβουμε ότι μας αφορά ο σχεδιασμός του χώρου να καταλάβουμε τι παίζεται πίσω από την πλάτη μας

Ίσως δεν είναι απαραίτητο να πω ακόμα μια φορά τι παίζεται να μιλήσω για την προτεραιότητα που δίνεται στις μεγάλες τουριστικές και βιομηχανικές επενδύσεις για την εκχώρηση των δημόσιων κτημά-των για το τι σημαίνει για τη δημοκρατία να καταργείς το κοινόχρηστο του πιο συ-γκλονιστικού φυσικού πόρου ειδικά στην Ελλάδα Θάπρεπε τότε να μιλήσω και για το ζήτημα της συλλογικής ιδιοπροσωπεί-ας για το ζήτημα της φαντασιακής πρό-σληψης της ιστορίας και του μέλλοντος του τόπου μας σε συνάρτηση με τον τρόπο που διαχειριζόμαστε και ζούμε από κοινού τον οριακό χώρο ανάμεσα στο στεριανό και το υδάτινο στοιχείο ndash στα laquoεπιστημονικάraquo αναπτυξιακό πλεονέκτημα θα τόλεγα Αξί-ζει όμως να αναφερθώ σε μια σκέψη που μου εμπιστεύτηκε αγαπημένη συνάδελφος η Μαρία Καλατζοπούλου Την ίδια στιγμή που τέτοιες ρυθμίσεις φωτογραφίζουν τους προνομιούχους παραλήπτες στρώνοντας το δρόμο για εγκάρδια συνεννόηση ανάμεσα σε κυβερνητικά επιτελεία και μεγάλα συμ-φέροντα κλείνουν το μάτι με νόημα και σε κάθε λογής μικροσυμφέροντα Υποκλίνο-νται σrsquo όλους τους αντικοινωνικούς συμ-βιβασμούς που επέβαλε στον καθένα μας χρόνια πολλά το πελατειακό κράτος χρό-νια πολλά παραιτημένο από την ευθύνη του για τη στέγη τη δουλειά την αναψυχή και την ασφάλεια των μη προνομιούχων χρόνια πολλά συνδαυλίζοντας για δικό του όφελος την άνομη ελπίδα του αδύναμου

για ατομική διαφυγή προς ότι του υποσχέ-θηκαν σαν κοινωνική ανέλιξη Τώρα που ακόμα και η επιβίωση γίνεται αβέβαιη τώ-ρα που αυτή η ελπίδα γίνεται βραχνάς το ίδιο κράτος μας την πετάει κατά πρόσωπο Μια κι έχεις ευθύνες μας λέει για τη λεη-λασία της φύσης και για την καταστροφή των ακτών πρέπει να συμμετάσχεις στην προσπάθεια για την αξιοποίησή τους με το αζημίωτο Μας αφήνουν όλους με δόλο να πιστέψουμε ότι θάχουμε θέση στο τραπέ-ζι θα περισσέψει κάτι και για μας από την ανάπτυξη θα νομιμοποιήσουμε κάποτε το σπιτάκι μέσα στο χειμέριο κύμα θα στήσου-με κι εμείς την παράνομη καντίνα μας ή τις ξαπλώστρες μας τη μια πάνω στην άλλη εκεί που είναι πιο πολλές από τα βότσαλα οι γόπες εκεί που η μυρωδιά του αντηλι-ακού καλύπτει τη θαλασσινή αύρα

Μπορεί ένα πολυτελές ξενοδοχείο να κρατά κλειστή την πιο όμορφη παραλία της Αττικής μαζί μrsquo ένα από τους μείζονες αρχαιολογικούς χώρους της κι ένα άλλο πολυτελές ξενοδοχείο με την υπογραφή πρωτοπόρων αρχιτεκτόνων να κατέλαβε το μισό αρχαίο φρούριο της Ακροναυπλίας γκρεμίζοντας τον προμαχώνα Γκριμάλντι Όμως είναι από το δικό μας αίμα οι εσωτε-ρικοί μετανάστες που με το μικρό απόθεμα από την οικογενειακή επιχείρηση έστησαν μια θάλασσα από αυθαίρετα στις μοναδι-κές αμμοθίνες της Λούτσας Ποιος θυμάται τα κρίνα της άμμου που φύτρωναν κάποτε εκεί Είναι δικό μας αίμα οι βιοπαλαιστές που στρίμωξαν τα αποκρουστικά laquoτουριστι-κά δωμάτιαraquo και τα ταβερνάκια της σαιζόν των δύο μηνών σε νησιωτικά ακρογιάλια μέχρι χτες ανεξερεύνητα Για να συμπλη-ρώσουν το μισερό εισόδημα και νάχουν κά-τι για τα γεράματα Είναι δικό μας αίμα οι υπάλληλοι που επένδυσαν το μισθό τους σε απόμακρα οικοπεδάκια χωρίς υποδομές και σε οικοδομικούς συνεταιρισμούς χωρίς τίτλους σε δασικές περιοχές Με την ελπίδα ότι laquoκάποτε θα πάρει αξίαraquo αρκεί κάποι-ος βουλευτής να το σπρώξει Με τον τρό-πο που ένα διεφθαρμένο κράτος οφείλει για να υπάρξει να διαφθείρει και τη λαϊ-κή συνείδηση και το καλό γούστο να κά-νει τους ανθρώπους συνένοχους στη δική του απληστία συνένοχους στον ευτελισμό της καθημερινότητας και στην υποθήκευ-ση του μέλλοντός τους

Όταν από την αριστερά διατυπώνεται η αξίωση για τη συγκρότηση μιας πολιτικής προστασίας των παράκτιων οικοσυστημά-των (κοινοτική πολιτική) μιας πολιτικής αποκατάστασης του τοπίου των ακτών (προ-ωθείται από τον ΟΗΕ) μιας πολιτικής δι-αχείρισης των κινδύνων που απειλούν τις

Η τουριστική βιομηχανία θέλει τους παραγωγούς της να εξαπατούν και τους πελάτες της να ζουν με υποκατάστατα Αν όμως στην Ελλάδα θέ-λουμε να ζήσουμε από τον τουρισμό δεν πρέπει να του προσφέρουμε την ψυχή μας να του εκχωρήσουμε τη φύση που είναι η κληρονομιά μας να σκηνοθετήσουμε τη ζωή μας για χάρη του

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 13παραλίες από την κλιματική αλλαγή (συνομο-λογείται σε διεθνείς συμβάσεις) μιας πολιτικής αποκατάστασης του κοινόχρηστου χαρακτήρα του αιγιαλού (το απαιτεί η βασική νομοθεσία του ελληνικού κράτους από την επαύριο της ανεξαρτησίας) τότε μας ρωτούν τι προτιμάμε Τη συντελεσμένη από τη λαϊκή αυτοστέγαση καταστροφή ή την υψηλή αισθητική και την καθαριότητα ενός resort με κηπουρό και με ελεγχόμενη είσοδο Τον χωρίς κανόνες αντα-γωνισμό των μικρο-επαγγελματιών ή την εται-ρική ευθύνη μιας πολυεθνικής φίρμας

Φτηνά κόλπα Μπορούμε να σχεδιάσουμε και μπορούμε να ονειρευτούμε μελέτες ανάπλα-σης των περιοχών αυθαιρέτων που θα σέβο-νται και θα δίνουν νέα αξία στη φύση και στο δημόσιο χώρο και θα τιμούν τον κόπο και τις προσδοκίες των ανθρώπων για απόλαυση και για δουλειά Μπορούμε να ποντάρουμε σε μια μελετημένη διαβάθμιση των επιχειρηματικών μεγεθών στην ενίσχυση της μικρής επιχειρη-ματικότητας σε τουριστικούς συνεταιρισμούς λαϊκής βάσης που δεν θα χρειάζονται τα μονο-πώλια για να είναι βιώσιμοι στην καινοτομία που θα παράγεται από δικούς μας επιστήμο-νες και δημιουργικούς ανθρώπους μέσα στο διεθνή διάλογο Μπορούμε να μελετήσουμε οριζόντιες δικτυώσεις και συνέργειες σε τοπι-κή βάση που μαζί με τον τουρισμό να δίνουν άλλη προοπτική και στην αγροτική και στην πολιτιστική παραγωγή και στη βιοτεχνία Πά-νω απrsquo όλα όμως μπορούμε και οφείλουμε να παράγουμε ήθος και αισθητική μορφές από-λαυσης και μορφές αλληλοσεβασμού που δεν μπορούν να υπάρξουν όταν οι άνθρωποι είναι κυνηγημένοι τρόπους να ζούμε τον κόσμο που δεν μπορούμε να τους ανακαλύψουμε όταν σπρωχνόμαστε στο περιθώριο

Η τουριστική βιομηχανία θέλει τους παραγω-γούς της να εξαπατούν και τους πελάτες της να ζουν με υποκατάστατα Να τους περιποιούνται σαν πλούσιους να χαζεύουν σκηνοθετημένα τοπία που είναι σαν αληθινά να χαλαρώνουν σαν να μην έχουν έννοιες Η τουριστική βιο-μηχανία μας κατασκευάζει σαν πλάσματα που προσφέρουν τον εαυτό τους σε θέα σrsquo ένα τυ-φλό βλέμμα που κατευθύνεται μόνο σrsquo ότι έχει δει από πριν σrsquo ότι κάποια άλλα μάτια κάποι-ος φωτογραφικός φακός με φίλτρο έχει δει για λογαριασμό του Μας κατασκευάζει σαν πλάσματα που κοιτάζουν χωρίς νrsquo αγγίζουν μιλούν χωρίς να επικοινωνούν βαδίζουν χω-ρίς να διασταυρώνονται Αν όμως στην Ελλά-δα θέλουμε να ζήσουμε από τον τουρισμό δεν πρέπει να του προσφέρουμε την ψυχή μας να του εκχωρήσουμε τη φύση που είναι η κλη-ρονομιά μας να σκηνοθετήσουμε τη ζωή μας για χάρη του Γιατί αυτό δεν έχει μέλλον για μας Γιατί αυτό θα εξακολουθήσει να μας λεη-λατεί και να μας διώχνει Πρέπει να μπορούμε να διαλέγουμε αυτό που θα μοιραστούμε και να το μοιραζόμαστε με αξιοπρέπεια Αλλά γιrsquo αυτό θέλουμε δρόμο σοφία κι εμπιστοσύνη Θέλουμε μια άλλη πολιτική

ΜαΡια ΜαΡκΟυΛέκτορας Πολεοδομίας ΕΜΠ

Το ΕΛΚΕΘΕ είναι δημόσιος φορέας με σκοπό τη διε-ξαγωγή επιστημονικής έρευνας επί θεμάτων που απο-τελούν βασικά στοιχεία στο παρόν σχέδιο νόμου και του οποίου η Πολιτεία αγνόησε τη γνώση και εμπειρία Γιrsquo αυτό και είμαστε εδώ γιατι πιστευουμε ότι το νομοσχέδιο θα ξανακατατεθεί με μικρές ΜΟΝΟ τροποποιήσεις ώστε να προκαλει λιγώτερο Θα εξακολουθεί όμως να αντι-μετωπίζει το ευαίσθητο οικοσύστημα της παράκτιας και παρόχθιας ζώνης υπό το πρίσμα του laquoπράγματοςraquo προς οικονομική εκμετάλλευση Αλλά η παράκτια και παρό-χθια ζώνη αποτελούν ουσιώδη οικοσυστήματα - στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος που είναι ιδιαίτερα ευπαθή και δέχονται συνεχείς και εκτεταμένες πιέσεις λόγω της οικονομικής ανάπτυξης Και γιrsquo αυτό το ελληνικό Σύ-νταγμα προβλέπει την κρατική προστασία τους Το ίδιο προβλέπουν και συμβάσεις Διεθνών φορεων όπως τα Ηνωμένα Εθνη και η ΕΕ

Τα Ηνωμένα Εθνη στο πλαίσιο της Σύμβασης της Βαρ-κελώνης θέσπισαν το 2008 κοινό πλαίσιο για την ολοκλη-ρωμένη διαχείριση των παράκτιων ζωνών της Μεσογεί-ου το οποίο και συνυπόγραψε η Ελλάδα αποφεύγοντας ωστόσο να το κάνει Νόμο του Κράτους Προφανώς γιατι το πρωτόκολλο αυτό θεσπίζει το πλάτος της μη οικοδο-μήσημης παράκτιας ζώνης στα 100μ και όχι στο μέγιστο των 50μ του παρόντος νομοσχεδίου Αντίστοιχα και η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει εκδόσει Σύσταση για τις αρχές που πρέπει να διέπουν την ολοκληρωμένη διαχείριση των παράκτιων ζωνών

Το νομοσχέδιο έχει πολλά προβλήματα που προέρχο-νται ακριβώς από το σκοπό που θέλει να καλύψει Από τα βασικά είναι οι ορισμοί για παράδειγμα του αιγιαλού της παραλίας κλπ (άρθρο 1) και η οριοθέτησή τους Και εδώ έχουμε το δεύτερο μεγάλο πρόβλημα που είναι η μη λήψη υπόψη του ευμετάβλητου χαρακτήρα του αιγιαλού (μεταβολές σε πολύ μικρά χρονικά διαστήματα εξαιτίας φυσικών φαινόμενων και διεργασιών όπως μεταβολές της στάθμης της θάλασσας φυσική ή ανθρωπογενής δι-άβρωση της ακτής μεταφορά και απόθεση φερτών υλι-κών δράση τσουνάμι) Ενώ οι εμπειρικοί τρόποι εκτί-μησης της οριογραμμής αιγιαλού μόνο σε λίγες περι-πτώσεις μπορούν να θεωρηθούν ασφαλείς (πχ μόνο αν υπάρχουν μακροχρόνια στατιστικά δεδομένα) έτσι τελι-κά οι αποκλίσεις από την πραγματική κατάσταση μπο-ρεί να είναι πολύ μεγάλες ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΜΕ ΤΑ ΔΙΚΑ ΤΟΥΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ Τα παραπάνω σε συ-νάρτηση με την κλιματική αλλαγή (άνοδος της στάθμης της θάλασσας αύξηση των ακραίων φυσικών φαινομέ-νων) και το εξαιρετικά μειωμένο προτεινόμενο πλάτος της αδόμητης παράκτιας ζώνης (μέγιστο μόνο 50μ) θα έχουν δραματικές επιπτώσεις στις επιχειρούμενες οικο-δομικές επενδύσεις

Τρίτο σημαντικό προβλημα Η παράκτιαπαρόχθια ζώ-νη είναι ένα δυναμικό σύστημα στο οποίο οι ανθρώπινες παρεμβάσεις με κτίσματα και δρόμους έχουν άμεση αρ-νητική επίδραση γιατί παρεμποδίζουν τις φυσικές διερ-γασίες οδηγώντας την παράκτιαπαρόχθια ζώνη μοιραία σε μορφολογικές και οικολογικές αλλαγές Επιπλέον το παρόν νομοσχέδιο σε αντίθεση με το πρωτόκολλο ΟΔΠΖ των ΗΕ δεν λάμβάνει υπόψη οικολογικά κοινωνικο-οι-

κονομικά και πολιτισμικά στοιχεία καταγραφή των αν-θρωπογενών δραστηριοτήτων και παρεμβάσεων και αξι-ολόγηση αυτών και τέλος με την υποστήριξη των υπη-ρεσιών του Δήμου προσπάθεια ώστε να αναπτυχθούν οι laquoσυμμετοχικές διαδικασίεςraquo και να επιτευχθεί η αρμονική συνύπαρξη του ανθρώπου με τη φύση

Επιπλέον στο παρόν σχέδιο νόμου παρατηρείται πλή-θος από αστοχίες με περιβαλλοντικές επιπτώσεις όπωςbull διευκολύνει τη δημιουργία μόνιμων κατασκευών σε

παράλιεςπαρόχθιες ζώνες (άρθρο 12 amp 14)bull προβλέπει την παραχώρηση θαλάσσιου ή λιμναίου

χώρου χωρίς καν την απαίτηση τήρησης στοιχειωδών περιβαλλοντικών όρων (άρθρο 13)

bull επιτρέπει την επιχωμάτωση του θαλάσσιου χώρου για την εξυπηρέτηση επιχειρήσεων (άρθρο 13)

bull δεν θέτει προδιαγραφές για τον καθαρισμό με μηχανι-κά μέσα των παραλιών από laquoάχρηστα υλικάraquo και ούτε απαιτεί ειδική άδεια (άρθρο 13)

bull αποκλείει από το καθεστώς προστασίας πολλούς οικο-λογικά σημαντικούς υγρότοπους και παρόχθιες ζώνες (άρθρο 2)

bull καταργεί την υποχρέωση οριοθέτησης της παράκτιας ζώνης ως προϋπόθεση για την έγκριση ιδιωτικών ή δημόσιων αναπτυξιακών έργων (άρθρο 12)

bull επιτρέπει τη δίχως όρια κατάληψη παραλιών (άρθρο 11)

bull δίνει τη δυνατότητα νομιμοποίησης αυθαίρετων κα-τασκευών χωρίς να λαμβάνεται ουσιαστικά υπόψη η περιβαλλοντική επίπτωση των κατασκευών αυτών (άρ-θρα 12 amp15)

bull αγνοεί τη συνθήκη Aarhous (απομάκρυνση της Περι-φέρειας amp Τοπικής Αυτοδιοίκησης από τη λήψη απο-φάσεων περιβαλλοντικού χαρακτήρα - άρθρο 10)

bull προβλέπει πολύ μικρό χρόνο τόσο για τον έλεγχο της ορθότητας των προσωρινών οριογραμμών (άρθρο 3) όσο και για την απάντηση σε αιτήσεις έργων (άρθρα 7 12 13) γεγονός που μπορεί να οδηγήσει τελικά σε παραβατικότητα και καταστροφή της παράκτιας ζώ-νης

bull δεν αναφερει τίποτα για την προστασία παράκτιων ζωνών με θίνες Από τα παραπάνω φαίνεται ότι το νομοσχέδιο έχει πά-

ρα πολλά επιστημονικά προβλήματα και βάζει στο περι-θώριο έννοιες όπως η προστασία του φυσικού περιβάλ-λοντος η αειφορία και ο χωροταξικός σχεδιασμός προς χάρη της με κάθε τρόπο επιχειρηματικής εκμετάλλευσης γιrsquo αυτό και πρεπει να αποσυρθεί

ΒαΣιΛικη-αΓΓΕΛικη καΤΣικη ωκεανογράφος-οικοτοξικολόγος διευθύντρια ερευνών στο ΕΛΚΕΘΕ

κριτική στο σχέδιο νόμου laquoοριοθέτηση διαχείριση και προστασία αιγιαλού και παραλίαςraquo

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1314

τα κοινά και η laquoδημόσια κτήσηraquo του αιγιαλού

Για τους οικονομολόγους laquoκοινάraquo είναι τα αγαθά που κανείς δεν μπορεί (ή δεν πρέπει) να στερηθεί την απόλαυσή τους η οποία σε κάθε περίπτωση δεν μειώνει την διαθε-σιμότητά τους Όλοι δικαιούνται το κομμάτι τους από μία πίτα που δεν μειώνεται ποτέ Οι νομικοί συνήθως διακρίνουν σε κοινό-χρηστα (άμεσα διαθέσιμα σε όλους) και σε κοινά (όσα δεν είναι ούτε καταρχήν δε-κτικά ελέγχου ndash πχ ο ατμοσφαιρικός αέ-ρας) Οι διεθνείς συνθήκες μιλούν για αγα-θά που αποτελούν laquoκοινή κληρονομιάraquo της ανθρωπότητας στο προοίμιο του Πρωτό-κολλου την Συνθήκης της Βαρκελώνης για την προστασία του παράκτιου χωρου laquoτα συμβαλλόμενα μέρηraquo αναγνωρίζουν laquoότι οι παράκτιες ζώνες της Μεσογείου θαλάσσης αποτελούν κοινή φυσική και πολιτιστική κληρονομιά ότι πρέπει να προστατεύο-νται και να χρησιμοποιούνται με σύνεση προς όφελος των σημερινών και των μελ-λοντικών γενεώνraquo

Είναι εύκολο να βρει κανείς αδυναμί-ες στους ορισμούς αυτούς που έχουν μό-νο ευριστική σημασία Αντίθετα δύσκολα αποφεύγει κανείς τα κοινά είναι παντού ndash στους οικισμούς (δρόμοι πλατείες άλση πεζοδρόμια) στην φύση (αιγιαλός παραλία θάλασσα αέρας λίμνες ποτάμια ιχθυοτρό-φα ύδατα βιοποικιλότητα κλίμα) Σήμερα τα συναντάμε στις τεχνολογικές μας υπο-δομές (πχ το διαδίκτυο οι συχνότητες) ή στον πολιτισμό (πχ τα έθιμα την παραδο-σιακή γνώση τα μνημεία) Το laquoδικαίωμαraquo στα κοινά συνδέεται συχνά με αδιόρατους τρόπους με πιο γνωστά και ευρύτερα ανα-γνωρισμένα δικαιώματα σε μεγάλο βαθμό ταυτίζεται με το δικαίωμα σε ένα ισορρο-πημένο οικιστικό και φυσικό περιβάλλον

η απόλαυση των κοινών είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την υλοποίηση δικαιωμάτων όπως αυτό της υγείας επειδή (σχεδόν εξrsquo ορισμού) είναι διαθέσιμα σε όλους συμβάλλουν στην περι-βαλλοντική δικαιοσύνη ndash την ιδέα μίας ίσης δίκαιης πρόσβα-σης στους φυσικούς πόρους - ή εξαφανίζονται μαζί της Αποτε-λούν φυσικές ή τεχνητές κοινω-νικές υποδομές για την ελευθε-ρία της έκφρασης ή το δικαίω-μα του συνέρχεσθαι Σε μία από τις πολλές δικαστικές υποθέσεις που ξεπήδησαν από το κίνημα OWS (Waller κατά City of New York) το δικαστήριο ερωτήθηκε αν υπάρχει δικαίωμα διαδήλω-σης σε έναν ιδιωτικό (αλλά κοινό-χρηστο) χώρο όπως το Zuccotti Park Καθώς ιδιωτικοποιείται ο

δημόσιος χώρος παρόμοια ερωτήματα θα τεθούν ξανά

Από πού προέρχονται τα κοινά Ήταν πάντα μαζί μας συνυφασμένα με την ίδια την ιδέα της κοινότητας παρόντα ndash αν και μερικές φορές αόρατα - σε μία κοινωνία όπου η laquoοικονομία του ανθρώπου είναι βυθισμένη στις κοινωνικές του σχέσειςraquo (Polanyi) Η ιστορία τους είναι μία αλλη-λουχία από νίκες και ήττες συμβιβασμούς και διαρρυθμίσεις καινοτομίες και παρα-δόσεις ανάμεσα στο τοπικό και παγκόσμιο επίπεδο H Elinor Ostrom η οικονομολόγος που βραβεύθηκε με το Nobel οικονομίας το 2009 για τις μελέτες της πάνω στην οικο-νομική διακυβέρνηση των κοινών έγραφε στην μεταπτυχιακή της διατριβή (1964) laquoσε μία κοινωνία οι ιδιωτικοί φορείς δεν μπο-ρούν να παράσχουν πολλά από τα επιθυμη-τά αγαθά Μερικά αγαθά δεν είναι δυνατόν να αποκλειστούν από όσους αδυνατούν να πληρώσουν για αυτά Μερικά αγαθα έχουν ένα τέτοιο φάσμα κοινών και εναλλακτι-κών χρήσεων που η προτεραιότητα των αιτημάτων για την μία ή την άλλη χρή-ση δεν είναι δυνατόν να καθοριστεί από την αγορά Η ύπαρξη επιχειρηματικό-τητας στον ιδιωτικό τομέα εγείρει το ερώ-τημα αν υπάρχει μία παρόμοια λειτουργία για όσους παρέχουν δημόσια αγαθά ndash μία δημόσια επιχειρηματικότηταraquo Από τους βοσκοτόπους της Ελβετίας μέχρι τα αρδευ-τικά δίκτυα του Νεπάλ η Ostrom πέρασε την ζωή της συνομιλώντας με αυτούς τους ανώνυμους διαχειριστές των κοινών ndash τον οποιονδήποτε Στις σκανδιναυικές χώρες αναγνωρίζεται το δικαίωμα της περιπλά-νησης της χρήσης του δημόσιου χώρου ndash allemansraumltten στην Σουηδία- αυτολεξεί

το δικαίωμα laquoτου καθέναraquo Άθελά του () το δίκαο αναγνωρίζει ότι τα laquoκοινάraquo αποτε-λούν το υπόστρωμα αυτού που ονομάζουμε laquoπροσωπικότηταraquo σημεία όπου τέμνεται το δημόσιο και το ιδιωτικό

Αναζητώντας τα ίχνη των κοινών στα νομικά κείμενα κάποιος αρχίζει από το ρωμαϊκό δίκαιο οι Ρωμαίοι νομικοί διέ-κριναν ανάμεσα σε πράγματα που ανή-καν στην ιδιωτική σφαίρα διάθεσης και όχι (extra commercium) σε αυτά ανήκαν τα αδέσποτα (res nullius διαθέσιμα σε όποιαν τα υποτάξει πρώτος πχ τα άγρια ζώα) τα δημόσια (res publicus τα πράγ-ματα που ανήκουν στην ρυθμιστική αρμο-διότητα του δημοσίου) και τα κοινά (res omnium communia όσα από τη φύση τους δεν μπορούν να υποταχθούν στην εξουσία του ανθρώπου) Ένα περίφημο χωρίο του Ιουστινιανού αναφέρει ότι laquoσύμφωνα με το φυσικό νόμο ο αέρας τα νερά που κυλούν η θάλασσα και κατά συνέπεια ο αιγιαλός είναι κοινά σε όλους τους ανθρώπους κα-νείς συνεπώς δεν μπορεί να απογορεύσει σε κάποιον να πλησιάσει οποιοδήποτε ση-μείο του αιγιαλούraquo Το ρωμαϊκό δίκαιο δεν πρέπει να εξιδανικεύεται και σίγουρα απη-χεί μία εποχή που τα κοινά ήταν άφθονα και η ζήτηση για μερικά από αυτά μικρή Ωστόσο η μακροβιότητα μερικών ιδεών του είναι αξιοσημείωτη Στις αγγλοσαξωνικές χώρες ndash και μέσω αυτών σε χώρες όπως η Ινδίαndash υπάρχει η ιδέα του laquoδημόσιου κα-ταπιστεύματοςraquo (public trust) μερικοί φυ-σικοί πόροι είναι τόσο ξεχωριστοί που η διοίκηση μπορεί να τους διαχειριστεί μόνο προς όφελος όλων των ανθρώπων ndash ακόμα και αυτών που δεν έχουν ακόμα γεννηθεί Εκεί το laquoδημόσιο καταπίστευμαraquo περιλαμ-βάνει και τον αιγιαλό

Στη χώρα μας μέσω του βυζαντινορ-ρωμαϊκού και του οθωμανικού δικαίου ο οθωνικός νόμος laquoπερί διακρίσεως κτημά-τωνraquo αναγόρευσε τον αιγιαλό σε laquoδημόσια κτήσηraquo - συνδυάζοντας την κοινοχρησία με την ιδιοκτησία του δημοσίου Με αυτή τη νομική βάση ο Άρειος Πάγος επανει-λημμένα απέκρουσε αξιώσεις ιδιωτών στον αιγιαλό κατά την διάρκεια του 19ου αιώ-να Οι ισορροπίες αλλάζουν με τη βιομηχα-νοποίηση και τον τουρισμό που άλλαξαν την αξιολόγηση της μέχρι τότε λίγο-πολύ άχρηστης παράκτιας γης και κίνησαν μία διαδικασία που ονομάστηκε αλλού laquoβα-λεαριδοποίησηraquo (balearisation) Από την δεκαετία του lsquo20 ndash με καινοτομίες όπως η Επιτροπή καθορισμού του αιγιαλού (1923) η παραχώρηση του αιγιαλού για την κα-τασκευή κέντρων αναψυχής λουτρών και άλλων κοινωφελών επιχειρήσεων (1923) ή για άλλες επιχειρήσεις (1929) νέες οι-κονομικές χρήσεις μεταφέρονται μαζικά στην ακτή Την ίδια δεκαετία laquoεφευρέθη-κεraquo και η ζώνη που laquoεπαυξάνειraquo τον αιγια-λό όταν ο τελευταίος δεν επαρκεί ndash σήμερα γνωστή ως laquoπαραλίαraquo μία λέξη παλαιότε-ρα ταυτόσημη με τον αιγιαλό ndash και με τον πρώτο νόμο για τον αιγιαλό (1940) που ίσχυσε επί 61 χρόνια αναγνωρίστηκε και η κοινοχρησία της laquoαιγιαλός ήτοι η πε-ριστοιχούσα την θάλασσαν χερσαία ζώνη η βρεχομένη από τας μεγίστας πλην συνή-θεις αναβάσεις των κυμάτων είναι κτήμα κοινόχρηστο[η] προσαυξάνουσα τον αι-γιαλόν λωρίς γης καλείται εν τω παρόντι νόμω laquoπαραλίαraquoraquo Όμως τα μεταπολεμι-κά χρόνια ήταν ακόμα πιο καθοριστικά με νέα νομικά έργαλεία - όπως τα τουριστικά δημόσια κτήματα (1946 σήμερα στην δι-αχείριση της ΕΤΑ) οι διμερείς επενδυτικές

Σκαραμαγκάς 1959

Ηράκλειο Κρήτη Η φωτογραφία είναι τραβηγμένη μεταξύ 1935-1945

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 15

σχόλια επί του σχεδίου νόμου

Τι θα περίμενε κανείς από ένα Σχέδιο Νόμου για την laquoΟριο-θέτηση Διαχείριση και Προστασία Αιγιαλού και Παραλίαςraquo

Σύμφωνα με τον τίτλο του Σχεδίου Νόμου θα περίμενε κανείς να δεί τους βασικούς άξονες πάνω στους οποίους θα αναπτυχθεί το σχέδιο νόμου bull αιγιαλός και παραλία (τι είναι και πως εντάσ-σονται στη δυναμική και λειτουργία της Παράκτιας Ζώνης) bull διαχείριση φυσικών συστημάτων (με ποιες αρχές και με ποιές κατευθύνσεις) bull προστασία (προστασία φυσικών συστημάτων ή προστασία των ανθρωπογενών παρεμβάσεων)

Πέραν αυτών θα περίμενε κανείς να γίνει στοιχειώδης ανα-φορά στη μέχρι σήμερα πρακτική και εμπειρία στον ελληνικό χώρο στις κατευθύνσεις προτάσεις και οδηγίες ευρωπαϊκών αλλά και ευρύτερα διεθνών οργανισμών

Ποιο είναι το πνεύμα του Σχεδίου Νόμου για την laquoΟριοθέ-τηση Διαχείριση και Προστασία Αιγιαλού και Παραλίαςraquo Στον αντίποδα των όσων προαναφέρθηκαν ο νόμος δομείται στις εξής ενότητες bull καθορισμός οριογραμμών (άρθρα 3 4 5 6 7 8 9) bull παραχωρήσεις (άρθρα 10 11 12 13 14) και νομιμο-ποιήσεις αυθαιρέτων (άρθρα 15 16) bull προστασία κοινοχρησί-ας (προστασία αιγιαλού) (άρθρα 17 18) bull διατάξεις για λιμάνια (άρθρα 19202122) και μεταβατικές διατάξεις

Περί καθορισμού οριογραμμών βάζουμε όρια άρα απο-κλείουμε Η οριοθέτηση του αιγιαλού με βάση μια γραμμή η οποία για τις προσχωσιγενείς ακτές μεταβάλλεται διαρκώς bull είτε λόγω αλλαγής του μηχανισμού τροφοδοσίας της ακτής bull είτε λόγω αλλαγής του κυματικού καθεστώτος bull είτε λόγω μι-ας πιθανής μελλοντικής μεταβολής της στάθμης της θάλασσας bull είτε λόγω διάφορων ανθρωπογενών παρεμβάσεων δηλώνει εξαρχής τη μεγάλη σύγχυση που θα φέρει το Σχέδιο Νόμου στην εφαρμογή του

Σχεδόν όλο το Σχέδιο Νόμου διαπερνάται από την τάση του ldquoεκ-χωρώrdquo ldquoπαρα-χωρώrdquo ldquoνομίμως αυθαιρετώrdquo επί του χώρου θεώρηση που αποκόπτει τον ldquoομφάλιο λώροrdquo του κάθε πολί-τη από το χώρο αυτή την έντονη έλξη της φύσης του ανθρώ-που στην αμεσότητά του το χώρο τη χώρα το ldquoπάτριο έδα-φοςrdquo που έχει οριστεί και ως ldquoπατρίδαrdquo και τον οδηγεί στην πλήρη αδιαφορία γιrsquo αυτήν πράξη εγκληματική για τη συνο-χή των κοινωνιών

αυτή η διακίνηση (της εκ-χώρησης παρα-χώρησης αυ-θαιρεσίας) χρειάζεται και προστασία Παραχωρήσεις και προ-στασία (προστάτες) το πνεύμα του Σχεδίου Νόμου

Ο ldquoλόγοςrdquo στον αντίποδα των ldquoα-λόγωνrdquoΩς laquoπαράκτια ζώνηraquo ορίζεται η γεωμορφολογική έκταση εκα-

τέρωθεν της ακτογραμμής στην οποία αλληλεπιδρούν θαλάσσι-ες και χερσαίες φυσικές διεργασίες Η παράκτια ζώνη αποτελεί ένα πολύπλοκο σύστημα αβιοτικών και βιοτικών παραγόντων που συνυπάρχουν και συνθέτουν τη χαρακτηριστική γεω-ποι-κιλότητα και βιο-ποικιλότητα της ζώνης που αναγνωρίζεται με συγκεκριμένους τύπους γεωτόπων υγροτόπων βιοτόπων Η παράκτια ζώνη βρίσκεται σε κατάσταση δυναμικής ισορροπίας που τις περισσότερες φορές είναι ευαίσθητη και εύθραυστη

Σrsquo αυτό το ποικίλο περιβάλλον έχουν ενταχθεί μια πληθώρα ανθρωπογενών δραστηριοτήτων ενίοτε σε αρμονία με τη φυσική λειτουργία πολλάκις όμως σε δυσαρμονία και καταφανή περι-φρόνηση προς τη φυσική λειτουργία του συστήματος Οι κοινω-νίες που περιφρόνησαν τη λειτουργία των φυσικών συστημάτων έχασαν ένα πλούτο αξιών που είχαν από αυτά τα συστήματα

Οι κύριες διεργασίες που διαμορφώνουν τις ακτές (κυρίως τις προσχωσιγενείς ακτές) ανάγονται σε μια κατηγορία παρα-

γόντων που σχετίζεται με την τροφοδοσία της ακτής με υλικά (γεωλογία του ευρύτερου παράκτιου χώρου γεωμορφολογία υδρογραφικό δίκτυο κλιματολογικές συνθήκες φυτοκάλυψη) και μια άλλη κατηγορία που σχετίζεται με τους μηχανισμούς διευθέτησης των υλικών αυτών κατά μήκος των ακτών (ο κυ-ματισμός είναι ο σημαντικότερος παράγοντας που δίνει μορ-φή στις ακτές)

Μέρος αυτής της ολότητας του δυναμικού και πολύπλοκου φυσικού συστήματος της Παράκτιας Ζώνης αποτελούν και ο αι-γιαλός και η παραλία Ο αιγιαλός είναι ο χώρος απόσβεσης της κυματικής ενέργειας είναι ο χώρος του κύματος χώρος ευαί-σθητος και ευμετάβλητος Η παραλία μια λωρίδα γης μεταξύ αιγιαλού και χέρσου Αυτή την πολυπλοκότητα του φυσικού συστήματος ldquoφιλοδοξείrdquo να δια-χειριστεί το Σχέδιο Νόμου χωρίς όμως να το θεωρεί ως πολύπλοκο σύστημα

Η δυναμική λειτουργία των φυσικών συστημάτων υπαγο-ρεύει τις αρχές ldquoδια-χείρισηςrdquo Η ανεξέλεγκτη μεγέθυνση των ανθρωπογενών δραστηριοτήτων στις ακτές έχει γίνει καταφα-νής ως παράγοντας σημαντικής πίεσης στο φυσικό σύστημα Η πίεση αυτή έχει συντελέσει στην αλλαγή της κατάστασης της λειτουργίας του φυσικού συστήματος με σοβαρές επιπτώσεις και για τον άνθρωπο Οι επιπτώσεις αυτές υπαγορεύουν την λήψη μέτρων για βελτίωση αυτής της κατάστασης με laquoΣτρατη-γικό Σχέδιο Διαχείρισης Παράκτιας Ζώνηςraquo και εφαρμογή των αρχών της ldquoΟλοκληρωμένης Διαχείρισης της Παράκτιας Ζώ-νηςrdquo laquoΟλοκληρωμένη Διαχείριση Παράκτιας Ζώνηςraquo σημαίνει μια δυναμική διεργασία αξιοβίωτης (βιώσιμης αειφόρου) δια-χείρισης και χρήσης της παράκτιας ζώνης λαμβάνοντας υπό-ψη την εύθραυστη λειτουργία των παράκτιων συστημάτων και των παράκτιων γεωμορφών τις διάφορες ανθρωπογενείς δρα-στηριότητες και τις αλληλεπιδράσεις με τα φυσικά συστήματα (χερσαία και θαλάσσια) Η δυναμική λειτουργία των φυσικών συστημάτων υπαγορεύει τις αρχές ldquoδια-χείρισηςrdquo

Η μετάβαση από τη νοο-τροπία του ldquoκαθυποτάσσωrdquo τη φύση προς την αντίληψη του ldquoπροσαρμόζομαιrdquo στη λειτουργία της φύσης ως μέρος αυτής είναι το σημερινό ζητούμενο

Δυστυχώς το Σχέδιο Νόμου διαπερνάται από πρακτική laquoμε-σιτικού γραφείουraquo (real estate) Η φύση και ο άνθρωπος δεν εντάσσονται σε τέτοιες πρακτικές

Τα φυσικά συστήματα και τα φυσικά φαινόμενα δεν έχουν ανάγκη από προστασία ούτε από προστάτες ο άνθρωπος όμως Ο laquoάνθρωποςraquo αν δεν laquoοργανώσειraquo την ύπαρξή του με βάση τη θεώρηση της laquoπροσαρμογήςraquo στη λειτουργία της φύ-σης ως μέρος αυτής θα έχει διαρκώς ανάγκη προστασίας από απλά φυσικά φαινόμενα Θα έχει πάντα ένα φόβο ότι η φύση τον εκδικείται Η φύση δεν εκδικείται ο άνθρωπος ο laquoάφρωνraquo laquoαυτοraquo-τιμωρείται

Αντί επιλόγου το Σχέδιο Νόμου να αποσυρθεί χτες

ΧΡηΣΤΟΣ αΝαΓΝΩΣΤΟυΓεωλόγος ndash Ιζηματολόγος ερευνητής στο Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας του ΕΛΚΕΘΕ

συμφωνίες μεταξύ του ελληνικού δημοσίου και ιδιωτών (πχ για η σύμβαση δημοσίου ndash ΠΕΤΡΟΛΑ του 1972) laquoεξαιρετικήraquo νομο-θεσία για τα κεφάλαια εξωτερικού (1953) ή τις laquoπαραγωγικές επενδύσειςraquo (1961) μαζί με σωρεία ειδικών νόμων (πχ για την πα-ραχώρηση του πυθμένα της θάλασσας στα πλαίσια των πρώτων πετρελαϊκών ερευ-νών βιομηχανικές περιοχές laquoαλλοδαπές επιχειρήσεις υγρών καυσίμωνraquo) - αποκλει-στικές χρήσεις κατέλαβαν μεγάλα τμήματα του αιγιαλού Η αδόμητη ζώνη εφεξής 30 μέτρα επεκτάθηκε από την χούντα () σε όλες τις εκτός σχεδίου παραλιακές ζώνες Μόλις τον 21ο αιώνα και μετά το άρθρο 24 ο ισχύων νόμος (2001) αναγνωρίζει τον αιγιαλό και την παραλία ως στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος των οποίων η χάραξη πρέπει να είναι σε μερικές πε-ριπτώσεις υποχρεωτική

Η περιοδοποίηση αυτή είναι σημαντική καθώς υπάρχει η εντύπωση ότι υπάρχουν εκεί έξω άφθονες παραλίες - ανέγγιχτες άσπιλες άθικτες και τίποτα δεν θα χαθεί αν διαμοιράσουμε μερικές από αυτές σε φι-λικούς επενδυτές Καθώς η αποκλειστική χρήση ήδη προβλέπεται για τις στρατηγι-κές επενδύσεις και για τα δημόσια ακίνητα του Μεσοπρόθεσμου μπορεί να αναρωτη-θεί κανείς τι άλλάζει με το πρόφατο νομο-σχέδιο Αλλάζουν πολλά για παράδειγμα η υποχρεωτική χάραξη παραλίας καταργείται και η νομιμοποίηση αυθαιρέτων στον αιγι-αλό και στην παραλία και μάλιστα ιδιωτι-κών γενικεύεται Κάποια στιγμή πρέπει να παύσουμε να βλέπουμε την νομιμοποίηση αυτή ως μία laquoεξαιρετικήraquo ρύθμιση δεν εί-ναι παρά ένα είδος κρυφής απορρύθμισης με την μετατροπή ενός κοινού αγαθού σε αδέσποτο το οποίο έχει ήδη κατακτηθεί από όσους έχουν επαρκή οικονομική νομική και πολιτική εξουσία για να παραμερίσουν τους θεσμούς που εγγυούνται το laquoδικαίω-μα του καθενόςraquo ndash όπως η αδειοδότηση η διαβούλευση η συμμετοχή Τόσο με τα αυ-θαίρετα όσο και με τις επιχωματώσεις θυ-μάται κανείς κάτι που παρατήρησε ο Marx περιγράφοντας τις περιφράξεις (enclosures) των laquoκοινώνraquo αγρών στην Αγγλία του 18ου αι και την συμβολή τoυς στην δημιουργία μίας μάζας ανθρώπων που εξαρτάται ορι-στικά αποκομμένη από τις πολιτισμικές της αναφορές από τον μισθό ο καλύτερος τρό-πος να καταργηθεί η κοινοχρησία δεν είναι τόσο η αλλαγή του νόμου αλλά η οριστική υλική καταστροφή του κοινού αγαθού Τί-ποτα δεν προδίδει καλύτερα τις προθέσεις του νομοθέτη από την laquoτεκμαρτήraquo (sic) ζώνη παραλίας 10 μέτρων ενώπιον των ιδιωτικών έργων φθάσαμε λοιπόν μερικούς αιώνες αργότερα στο σημείο όπου ο χρήστης μίας παραλίας πρέπει μπροστά σε ένα ιδιωτικό έργο να laquoτεκμαίρειraquo (να φαντασιώνεται) δι-καιώματα που επιβιώνουν μόνο στην μνήμη Αυτό σίγουρα δεν είναι πρόοδος

ΓιΩΡΓΟΣ ΧαΣιΩΤηΣ

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1316

Έχουν περάσει χιλιάδες χρόνια από τότε αλλά καλό είναι να θυμόμαστε ότι ο ευρωπαϊκός πολιτισμός ξεκίνησε από κάποιο ακρογιάλι της χώρας μας Σε κάποια παραλία ίσως από αυτές που το ΤΑΙΠΕΔ έχει βάλει πωλητήριο έφτασε πριν χιλιάδες χρόνια από την Ανατολή η τερατόμορφη ζωόμορφη θεά της μη-τρότητας της μητέρας φύσης και έγινε Ήρα Αθηνά Άρτεμις Αφροδίτη Εστία Ο Ευρωπαϊκός πολιτισμός η φιλοσοφία ξεκίνησαν από αυτά τα ακρογιάλια Από αυτά τα ακρογιάλια ανοιχτά και κοινά σε όλους ξεκίνησαν οι αναζητήσεις των ανθρώπων για νέους τόπους Από εκεί έφευγαν τα εμπορεύματα τα προϊόντα οι ιδέες και εκεί έφταναν άλλα υλικά άγνωστα που βελτίωναν τη ζωή των ανθρώπων νέες ανακαλύψεις και νέες ιδέες που οργάνωναν τη σκέψη και τη ζωή Σε κάποιο από αυτά τα ακρογιάλια έφτασαν στην Ευρώπη το αλφάβητο και οι αριθμοί

Έχει χαραχθεί βαθειά στην ανθρώπινη συνείδηση ότι η παραλία είναι η πόρτα της μεγάλης φυγής από την πείνα την καταπίεση τον θάνατο Κοινόχρηστη ανά τους αιώνες ήταν ο στόχος από το laquoθάλαττα ndash θάλατταraquo των αρχαίων μέ-χρι τους μετανάστες σε άλλες χώρες ή από άλλες χώρες ελπίζοντας να μπουν σε κάποιο καρυδότσουφλο για το ταξί-δι σε κάποιο απέναντι ακρογιάλι ικέτες ζωής που καταλήγει σε στοίχημα ζωής ή θανάτου

Μικρό παιδί άκουγα τους μάγκες στον Πειραιά να αστειεύονται όταν ήθελαν να πουν ότι δεν κληρονόμησαν να λένε laquoμου άφησε πέντε στρέμματα θάλασσαraquo Ο αιγιαλός και η θάλασσα για τη λαϊκή συνείδηση ήταν και είναι κάτι εκτός συ-ναλλαγής Στο μέλλον όμως αν το σχέ-διο νόμου γίνει νόμος του κράτους θα μπορείς να ζητήσεις παραχώρηση θάλασ-σας να κάνεις τεχνητά νησιά και πάνω να οικοδομήσεις Πολιτισμικό σοκ για τους παππούδες και όχι μόνο του λιμα-νιού του Πειραιά

Ζούμε εποχές catastroika Δημόσια και κοινά σε όλους αγαθά εκτός συναλλαγής γίνονται αντικείμενα του πόθου των νέ-ων ολιγαρχών Οι παραλίες η θάλασσα τα δάση τα φυσικά οικοσυστήματα από κοινόχρηστα απαραίτητα για τη ζωή και την ποιότητα ζωής των ανθρώπων γίνε-ται προσπάθεια να μετατραπούν σε μέσο πλουτισμού της νέας ολιγαρχίας

Απέναντι σε αυτή την βάρβαρη επίθε-ση κατά της ζωής και του πολιτισμού οι πολίτες οργανώνονται Ήδη λειτουργεί με τη συμμετοχή περισσότερων από εκατό συλλογικοτήτων η επιτροπή laquoΑκτές ώρα μηδένraquo που οργανώνει τον αγώνα για κοινόχρηστες παραλίες στα πρότυπα του νικηφόρου αγώνα κατά της αναθεώρησης του άρθρου 24 του συντάγματος

Οι παραλίες το καλοκαίρι μας περιμέ-νουν για τους νέους αγώνες

ΜΠαΜΠηΣ ΜΠιΛιΝηΣ

ΥΓ1 Σημαντική η δράση της 29 Ιουνίου 2014 των νέων ΣΥΡΙΖΑ στην Μα-ρίνα Φλοίσβου ΑΕ στον Φαληρικό Όρμο Ένα παράδειγμα για το τι μας περιμένει με την ιδιωτικοποίηση των παραλιών πολύς δομημένος όγκος εντατικές χρήσεις γης με καταστή-ματα εστίασης και διασκέδασης ιδι-ωτική χρήση και όχι κοινόχρηστη στο δομημένο και στον αδόμητο χώ-ρο με έλεγχο από ιδιωτική φύλα-ξη που απαγόρευσε σε πολίτες να μοιράσουν προεκλογικά φυλλάδια πριν μερικές μέρες

ΥΓ2 Διαβάσαμε στον τύπο ότι το καρ-τέλ με τον ένα τόνο ηρωίνη θα ξέ-πλενε τα μαύρα έσοδά του επενδύο-ντας σε τουριστική επιχείρηση στο παράκτιο μέτωπο του Σαρωνικού στην Αττική

ΥΓ3 Το πρώτο μεγάλο στοίχημα για τις κινητοποιήσεις αποτελεί ο υπερ-μαραθώνιος laquo240 χιλιόμετρα για τον αιγιαλόraquo από τα Ίσθμια έως τον Μαραθώνα στην Αττική που γίνεται από 8 έως 12 Ιουλίου 2014

Παραλία αγ κοσμά μήπως ζούμε το τελευταίο καλοκαίρι μιας ελεύθερης πλαζ

Για πολλά χρόνια η παρα-λία του Αγ Κοσμά ήταν κλει-στή για τους ανθρώπους που δεν μπορούσαν ή δεν ήθελαν να πληρώσουν εισιτήριο Η εταιρία που εκμεταλλεύονταν την πλαζ την είχε αποκλεί-σει εισπράττοντας εισιτήρια τη μέρα και μετατρέποντάς την παράνομα σε χώρο δε-ξιώσεων και νυχτερινής δι-ασκέδασης τη νύχτα

Αυτά ως το καλοκαίρι του 2007 Όταν με μια πολυήμερη απεργία πείνας ο Δήμαρχος Κορτζίδης κατόρθωσε να συ-γκεντρώσει τις πιο ποικίλες δυνάμεις της αυτοδιοίκησης και των κινημάτων γύρω από το αίτημα της ελεύθερης πρό-σβασης στη θάλασσα

Με τη συμπαράσταση πλή-θους κοινωνικών φορέων ο Δήμος Ελληνικού συντόνισε την επιχείρηση αφαίρεσης των περιφράξεων της πλαζ Ήταν εκεί δεκάδες Οργανι-σμοί αυτοδιοίκησης το ΤΕΕ ο Δικηγορικός Σύλλογος της Αθήνας ο Πανελλήνιος Ια-τρικός σύλλογος το ΕΚΑ συνδικάτα πολιτικοί παρά-γοντες από όλους τους χώ-ρους και βεβαίως κάμποσες χιλιάδες ενεργοί πολίτες των κινημάτων πόλης

Ακολούθησαν τα δικαστή-ρια Δήμαρχος αντιδήμαρχοι αιρετοί και εργαζόμενοι στο Δήμο στοχοποιήθηκαν από τις εταιρίες που παράνομα εκμεταλλεύονταν την πλαζ Σύρονται ακόμη σήμερα αλλά και για πολλά χρόνια ακό-μη θα ταλαιπωρούνται σε ποινικές και αστικές δίκες Χαλάλι Για το δικαίωμα της ελεύθερης πρόσβασης στη θάλασσα

Κοιτάζοντας τις φωτογρα-φίες της εποχής όσοι ζήσα-με τα γεγονότα νιώθουμε τη συγκίνηση μαζί με την πε-ρηφάνια για ότι έγινε να ανακατεύονται με τη ανη-συχία για το τι πρόκειται να συμβεί

Διότι πέρασαν ήδη εφτά καλοκαίρια και μπαίνου-με στο όγδοο που χιλιάδες κάτοικοι του λεκανοπέδιου χαίρονται καθημερινά ελεύ-θερα την πλαζ ΑΜΕΑ που δεν μπορούσαν για χρόνια να κολυμπήσουν γιατί στις πλαζ δεν υπάρχει ο κατάλ-ληλος εξοπλισμός μπόρεσαν στον Αγ Κοσμά χάρις στις προσπάθειες του δήμου και των εθελοντών Καθημερινά εκατοντάδες μέλη των ΚΑΠΗ διάφορων δήμων της περι-

οχής καταφθάνουν για να χαρούν λίγη θάλασσα

Του χρόνου όμως τι θα γίνει Η δημοτική αρχή που θα αναλάβει το Σεπτέμβρη στο πρόγραμμά της μιλά για εφαρμογή laquoμικρούraquo εισιτη-ρίου για τους μη δημότες Και η περιοχή προσφέρε-ται ήδη μέσω ΤΑΙΠΕΔ στη Lamda του κου Λάτση Μαζί με το Αθλητικό κέντρο του Αγ Κοσμά και το πρώην αε-ροδρόμιο

Οι πολίτες θα χρειαστεί να υπερασπιστούν αυτό που καταχτήθηκε με πολύ αγώνα το 2007 Διότι όπως έδειξε η ζωή και ιδιαίτερα η εμπει-ρία των τελευταίων χρόνων όλα τα δικαιώματα με όσο αγώνα κι αν καταχτήθηκαν χρειάζονται αγώνες για την υπεράσπισή τους Και οι βου-τιές στον Αγ Κοσμά θα χρει-αστούν νέους αγώνες για να παραμείνουν ελεύθερες

ακηΣ ΜΠαΔΟΓιαΝΝηΣ

παραλία μου ιστορία μου

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 17

Φρεαττύδα και Βοτσαλάκιαhellip δυο παραλίες του Πειραιά που στο διάβα του χρόνου αφηγούνται την ιστορία της πόλης από την αρχαιότητα μέ-χρι σήμερα Αρκεί να ξαπλώσεις δίπλα στο κύμα να φέρεις το τοπίο μια γύρα με τα μάτια σου και όλη η αφήγηση ξετυλίγεται μπροστά σου Θα δεις το τείχος τα σπήλαια τις φυσικές ομορφιές τον υδροβιότοπο θα ακούσεις τις φωνές των χιλιάδων λουόμενων που βούτηξαν στα νερά τους τις χαρές και τα παιχνίδια Όμως καθώς μπαίνεις στη θάλασσα θα σκοντά-ψεις πάνω στα μπάζα που κείτονται ακόμα εκεί ζωντανά να θυμίζουν πως έθαψε την πόλη και τα μνημεία της ο Σκυλίτσης Ανάμεσα στα βότσαλα θα βρεις κομμάτια από πολύχρωμα μωσαϊκά και θα νο-σταλγήσεις εκείνη την εποχή που βλέπεις μόνο στις cards postales Τον Πειραιά με τα όμορφα νεοκλα-σικά μια πόλη που χάθηκε στο χρόνο και έχει αφή-σει πίσω της ετοιμόρροπα μελαγχολικά κουφάρια Θα θυμηθείς έναν Πειραιά που αγάπησαν πολύ οι πειραιώτες αλλά όχι οι Δήμαρχοι του Αφού κάνεις τη βουτιά σου θα θελήσεις να απλω-θείς στην παραλία για να στεγνώσεις κάτω από τον ήλιο όμως ο ήλιος είναι δυνατός και θα αναζητή-σεις σκιά Θα τη βρεις κάτω από τις ομπρέλες που έβαλε η Δημοτική Αρχή για σένα Και εκεί που θα βολευτείς και θα είσαι έτοιμος να κλείσεις τα μά-τια μια δυνατή μουσική θα σε προσγειώσει απότο-μα και ένας σερβιτόρος θα εμφανιστεί να σου πά-ρει παραγγελίαΚαι κάπως έτσι ξεκινά αντίστροφα η αφήγηση

Στις 30-1-2012 το Δημοτικό Συμβούλιο Πειραιά αποφα-σίζει την αξιοποίηση και διάθεση των παραλιών Φρεατ-τύδα και Βοτσαλάκια Ειδικότερα η σύμβαση παραχώρη-σης η οποία σε πολλά σημεία είναι αόριστη και ασαφής

προβλέπει για την πλαζ Βοτσαλάκια τη δημιουργία χώρου αναψυκτηρίου και ανάπτυξη τραπεζοκαθισμάτων χώρου για την τοποθέτηση ομπρελών και ξαπλωστρών οργανω-μένου ανοιχτού χώρου στάθμευσης χώρου catering στο δώμα του κεντρικού κτιρίου του δημοτικού κολυμβητηρίου και του παράπλευρου δομημένου χώρου του ορόφου θε-ρινού κινηματογράφου και ένταξη εντός αυτού κυλικείου Ενώ για την πλαζ Φρεαττύδα ορίζει τη δημιουργία χώρου αναψυκτηρίου σε λυόμενη κατασκευή με παράπλευρο στέ-γαστρο για την ανάπτυξη τραπεζοκαθισμάτων χώρου για την τοποθέτηση ομπρελών και ξαπλωστρών και οργανω-μένου ανοιχτού χώρου στάθμευσης

Η παραπάνω απόφαση της Δημοτικής Αρχής και όσες ακολούθησαν πάρθηκαν κατά πλειοψηφία με την υπερ-ψήφισή τους από την παράταξη του Δημάρχου και την καταψήφισή τους από τις λοιπές παρατάξεις της αντιπο-λίτευσης Τα σχέδια του Δήμου για την αξιοποίηση των παραλιών πυροδότησαν αντιδράσεις από την πλευρά των κατοίκων της πόλης οι οποίοι αποφασίζουν να μην επι-τρέψουν την παραχώρηση των μοναδικών παραλιών του Πειραιά στους ιδιώτες

Στις 3-5-2012 πραγματοποιείται ο διαγωνισμός για την εκμετάλλευση με τη μορφή μίσθωσης αιγιαλού παραλίας κοινόχρηστων χώρων στις παραλίες ο οποίος κατακυρώ-νεται με ετήσιο μίσθωμα 81000 ευρώ για τα Βοτσαλάκια και 52000 ευρώ για τη Φρεαττύδα Οι πλειοδοτικοί δι-αγωνισμοί για τις δύο παραλίες είναι παράνομοι καθώς οι αποφάσεις του ΔΣ στις οποίες στηρίζονται έχουν ακυ-ρωθεί Ο Δήμαρχος δίνει διαταγή να κλείσουν οι πόρτες του Δημαρχείου για να μην μπουν οι κάτοικοι Τελικά οι 200 περίπου παρευρισκόμενοι κάτοικοι κατορθώνουν να μπουν και καταθέτουν 2000 υπογραφές ενάντια στην ιδι-ωτικοποίηση που σήμερα αγγίζουν τις 5000

Οι δημότες αντιμετωπίζονται με τον πλέον απαξιωτικό τρόπο απειλούνται με συλλήψεις εξυβρίζονται και τελικά και οι δύο παραλίες δίνονται στον ίδιο γνωστό επιχειρη-

ματία που επί σειρά ετών διατηρεί κατάστημα υγει-ονομικού ενδιαφέροντος στην παραλία Βοτσαλάκια Το τελευταίο λειτουργεί μέ-χρι και σήμερα με ευθύνη του Δημάρχου κ Μιχαλο-λιάκου χωρίς άδεια ενώ έχει κριθεί αυθαίρετο τόσο από την Κτηματική Υπηρε-σία που εξέδωσε και πρω-τόκολλο κατεδάφισής του από το 2005 το οποίο δεν έχει εκτελεστεί ακόμα όσο και από το Κεντρικό Αρ-χαιολογικό Συμβούλιο του Υπουργείου Πολιτισμού με απόφαση του στις 2232013 Οι εγκαταστάσεις των δύο πλέον καταστημάτων ένα σε κάθε πλαζ όλο και επε-κτείνονται δημιουργώντας μια ανεξέλεγκτη κατάσταση εκμετάλλευσης των μοναδι-κών παραλιών της πόλης

από τους ιδιώτες με την ευλογία των Δημοτικών Αρχών Από την άλλη πλευρά η laquoΠρωτοβουλία κατοίκων για τα Βοτσαλάκια και τη Φρεαττύδαraquo εξακολουθεί να κάνει κι-νητοποιήσεις και μαζικές εκδηλώσεις με πολιτικό επιμορ-φωτικό και πολιτιστικό περιεχόμενο μέχρι και σήμερα με στόχο την οικειοποίηση των παραλιών και την ενημέρωση των κατοίκων της πόλης για όσα συμβαίνουν ( βλ httpfreevotsalakiafreatidawordpresscom)

Η εδραιωμένη επί σειρά ετών κατάσταση αυτή αλλά και η πρόσφατη υπογραφή της σύμβασης παραχώρησης κάθε άλλο παρά προφητικές ήταν Καθώς η ιστορία μιλάει και λέει ότι στην πολιτική σκηνή και δη στο πολιτικό παρα-σκήνιο τίποτα δεν είναι τυχαίο Και αναφέρομαι στο νομο-σχέδιο-έκτρωμα για τον αιγιαλό που έρχεται μεταξύ άλλων να νομιμοποιήσει όλες τις παραπάνω αυθαιρεσίες καθώς σύμφωνα με το τελευταίο αίρονται οι σημερινοί περιορι-σμοί που αφορούν στην έκταση της παραλίας που μπορεί να παραχωρηθεί για απλή χρήση αλλά και παρέχεται η δυνατότητα νομιμοποίησης αυθαίρετων κατασκευών που βρίσκονται στην παραλία και στον αιγιαλό στην περίπτω-ση που εξυπηρετούν επιχειρηματικούς σκοπούς

Σε μια εποχή που μας καταδικάζουν στην ανεργία μας κόβουν τους μισθούς και τις συντάξεις μας στερούν βα-σικά αγαθά και υπηρεσίες μας πετάνε έξω από τα σπί-τια μας και μας φορολογούν ακόμα και για τον αέρα που αναπνέουμε σε αυτή τη μυθική εποχή που αγγίζει τα όρια της επιστημονικής φαντασίας υπάρχει ακόμα πα-ρακάτωhellip Οι δημόσιοι και ελεύθεροι χώροι δεν ανήκουν πια στην πόλη και στους κατοίκους της αλλά στα μεγάλα συμφέροντα Οι παραλίες των διακοπών μας της ελευθε-ρίας και της χαλάρωσης μας ανήκουν σήμερα στο laquoμεγά-λο κεφάλαιοraquo της ιστορίας στο οποίο ο λαός αποτελεί μια θλιβερή υποσημείωση Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε ότι οι αντιφάσεις των συμφερόντων των διαφόρων κοινωνικών ομάδων δημιουργεί την ανάγκη διαρκούς διεκδίκησης του δικαιώματος στην πόλη ιδιαίτερα όταν η σύγκρουση αυτή λαμβάνει χώρα την εποχή της κρίσης όπου υπάρχει μια τοπική κοινωνία που δοκιμάζεται σκληρά Θα επιτρέψου-με λοιπόν ένα τέτοιο τέλος

ΒιΒιαΝ ΓΛΕΝη

Φρεαττύδα και Βοτσαλάκια δυο παραλίες στο λιμάνι

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1318

Οι ακΤΕΣ ΩΣ κΟιΝα αΓαΘα

laquoΟ νεοφιλελευθερισμός έχει καθοριστεί από τη μάχη της ιδιωτικής περιουσίας όχι μόνο ενάντια στην κρατική αλλά -και αυτό ίσως είναι το πιο σημαντικό- κυρίως ενά-ντια στην laquoκοινή ιδιοκτησίαraquo (common) [] Συχνά οι επιλογές οι οποίες μας παρουσιά-ζονται είναι μεταξύ του καπιταλισμού και του σοσιαλισμού της κυριαρχίας μεταξύ ιδιωτικής και κρατικής ιδιοκτησίας με την θεραπεία κατά τα δεινά του κρατικού ελέγ-χου να φαίνεται να είναι η ιδιωτικοποίηση και κατά του κεφαλαίου η κρατικοποίηση δηλαδή ο κρατικός έλεγχος Χρειάζεται να εξερευνήσουμε και μια άλλη πιθανότητα ούτε την ιδιωτική ιδιοκτησία του καπιτα-λισμού ούτε την δημόσια ιδιοκτησία του σοσιαλισμού αλλά το κοινό στον κομμου-νισμόraquo (Michael Hardt Reclaiming the common in communism [1])

Ενέργειες όπως αυτή του πρώην Υπουργού Οικονομικών Γιάννη Στουρνάρα ο οποίος κατέθεσε ένα νομοσχέδιο με το οποίο απει-λεί την ελεύθερη πρόσβαση των πολιτών στις ακτές είναι μια πικρή υπενθύμιση ότι τυπικά οι ακτές δεν είναι ο laquoκοινόςraquo μας χώρος Είναι απλά ένας χώρος στην ιδιο-κτησία του κράτους ο οποίος παραχωρείται στους πολίτες στους commoners από το κράτος μέχρις ότου εμφανιστεί η ευκαιρία για να μπουν στην αγορά Το νομοσχέδιο εκτός από το ότι θέλει να βάλει περιορι-σμούς στο μακρόχρονο δικαίωμα ελεύθε-ρης πρόσβασης στις ακτές προτείνει επί-σης την ιδιωτικοποίηση των ακτών αλλά και αμνηστία σε υφιστάμενες κατασκευές που δημιουργήθηκαν κατά παράβαση της ισχύουσας νομοθεσίας

Οι ακτές συχνά θεωρούνται ως μέρος των laquoκοινώνraquo (commons) ενός χώρου όπου η πρόσβαση είναι δωρεάν και η ευχαρίστη-ση του να απλά να είσαι laquoεκείraquo είναι η ίδια για όλους ασχέτως κοινωνικο-οικονομικής κατάστασης Ακτές αποτελούν για πολλούς (έστω και υποσυνείδητα) ένα ουτοπικό όραμα για το πώς θα μπορούσε να ήταν η κοινωνία στον γκρίζο εκείνο χώρο μεταξύ ιδιωτικού και κρατικού

Για να αντιληφθούμε την ιδεολογική ση-

μασία του νομοσχεδίου για τους αιγιαλούς είναι σημαντικό πρώτα να αντιληφθούμε τη σημασία των κοινών αγαθών ως απο-μεινάρια της εποχής όπου οι τοπικές κοι-νότητες ήταν υπεύθυνες για τη διαχείριση των δικών τους χώρων και αγαθών μακριά από την κυρίαρχη ιδεολογία για τη σημασία της ιδιωτικής περιουσίας laquoΚοινάraquo ονομά-ζουμε τα αγαθά τα οποία κληρονομήθηκαν από τις προηγούμενες γενιές δημιουργή-θηκαν συλλογικά ή που αποτελούν φυσι-κή κληρονομιά

Η εφεύρεση του όρου laquoη τραγωδία των κοινώνraquo (tragedy of the commons) από τον Garrett Hardin στο ομώνυμο κείμενό του στο περιοδικό Science το 1968 υπήρ-ξε ορόσημο στην ιστορία της διαχείρισης των κοινών αγαθών με τους υποστηρικτές του νεοφιλελευθερισμού να χρησιμοποιούν τον όρο και τη θεωρία του Hardin για να δικαιολογήσουν τις προσπάθειές τους για ιδιωτικοποίηση και εμπορευματοποίηση αγαθών που για χρόνια βρίσκονταν στα χέρια των τοπικών κοινοτήτων Με αυτό τον τρόπο αν θέλετε είχαμε ένα δεύτερο κύμα οικειοποίησης των κοινών μετά από την laquoπερίφραξηraquo όπως ονομάστηκε η με-τατροπή των κοινών (συνήθως της κοινο-τικής γης) σε ιδιωτική περιουσία πχ στην Αγγλία τον 18ο αιώνα

Στο κείμενό του ο Hardin προσπαθούσε να αναδείξει το πρόβλημα της ατομικής συ-μπεριφοράς απέναντι σε συλλογικά αγαθά υποστήριζε δηλαδή ότι όταν κάποια αγαθά δεν ανήκουν σε συγκεκριμένα άτομα αλλά σε όλους η εκμετάλλευσή τους αποφέρει ατομικά πλεονεκτήματα και κοινά μειονε-κτήματα με αποτέλεσμα μεμονωμένα άτο-μα να το εκμεταλλεύονται Όταν το 2009 η οικονομολόγος Elinor Ostrom βραβεύθηκε με το Νόμπελ Οικονομίας για τη θεωρία της για τη διαχείριση των κοινών πόρων ήρθαν στην επιφάνεια εναλλακτικές θεω-ρίες βασισμένες σε επιτυχημένα και απο-τυχημένα παραδείγματα αυτοδιαχειριζόμε-νων κοινοτήτων αφοπλίζοντας έτσι κυρί-αρχα πολιτικο-οικονομικά μοντέλα όπως η laquoτραγωδία των κοινώνraquo του Hardin Ο

David Harvey ταυτόχρονα στο βιβλίο του Rebel cities from the right to the city to the urban revolution το 2012 υποστηρίζει ότι το πρόβλημα στην θεωρία του Hardin δεν είναι τα κοινά καθαυτά αλλά η απο-τυχία της ατομικής ιδιοκτησίας να ικανο-ποιήσει τα κοινά συμφέροντα Ο Harvey δηλαδή τοποθέτησε το πρόβλημα σrsquo ένα πλαίσιο όπου το θέμα είναι η ατομική ιδι-οκτησία των αγαθών και κατά συνέπεια η προσπάθεια για μεγιστοποίηση του ατομι-κού κέρδους

Φυσικά όμως και τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά Σε μια εποχή όπου η επικρατέ-στερες ιδέες είναι βασισμένες σrsquo ένα καπι-ταλιστικό μοντέλο με ταξικό και πατριαρ-χικό υπόβαθρο και όπου οι κυβερνήσεις δίνουν προτεραιότητα στην οικονομική ανάπτυξη αντί στις κοινωνικο-οικολογι-κές ισορροπίες όσοι έχουν πρόσβαση στα κοινά (commoners) παγιδεύονται στο laquoμα-γκανοπήγαδο της παραγωγήςraquo (treadmill of production) έχοντας το δίλημμα εργα-σία έναντι της περιβαλλοντικής προστασίας [2] Οι αιγιαλοί όμως φαίνεται να ξυπνούν τις συνειδήσεις μας και παρόλη τη δύναμη των κυρίαρχων ιδεών της εποχής οι πολί-τες δεν αποδέχονται την οικειοποίηση της παραθαλάσσιας ουτοπίας από κανένα

Και δεν μιλούμε μόνο για το πρόσφατο νομοσχέδιο για τους αιγιαλούς Το 2007 οι πολίτες και ο δήμος του αθηναϊκού προ-αστίου του Ελληνικού κινητοποιήθηκαν ενάντια στους νονούς της νύχτας οι οποί-οι οικειοποιήθηκαν αυθαίρετα δημόσια πα-ραλία για τις ιδιωτικές τους επιχειρήσεις εμποδίζοντας την ελεύθερη πρόσβαση σε αυτή [3] Σε μια άλλη υπόθεση τον Μάιο του 2012 ήταν η δημοτική αρχή του Πει-ραιά η οποία μίσθωσε δύο από τις δημο-τικές παραλίες σε ιδιωτικές εταιρείες στην τιμή των euro134000 Για άλλη μια φορά ένα ισχυρό τοπικό κίνημα δημιουργήθηκε για να αντισταθεί [4]

Σε αντίθεση με την τσιμεντοκρατεία που εισέβαλε στις ακτές άλλων (ευρωπαϊκών τουλάχιστον) τουριστικών προορισμών η Ελλάδα έχει μέχρι τώρα προστατεύσει τις

φυσικές της ακτές επιτρέποντας έτσι στους ανθρώπους που έχουν πληγεί τόσο άσχημα από τα μέτρα λιτότητας να βρίσκουν μια ουτοπία σε χώρους με εξαιρετική φυσική ομορφιά Όπως και στην περίπτωση των Σκουριών στη Χαλκιδική οι άνθρωποι της Ελλάδας δεν νοιάζονται για την τιμή του χρυσού και διεκδικούν το δικαίωμά τους στα βουνά Με τον ίδιο τρόπο οι άνθρωποι της Ελλάδας δεν νοιάζονται για τις οικονο-μικές δυνατότητες της χρυσής άμμου και πολεμούν για να κρατήσουν το δικαίωμα τους στις ακτές

Η οικονομική κρίση έχει γίνει δικαιολο-γία για την προώθηση μιας οικονομικής ανάπτυξης με την οποία βίαια οικειοποι-ούνται τα περιβαλλοντικά και κοινωνικά μας δικαιώματα με σκοπό την περαιτέρω εδραίωση μιας νεοφιλελεύθερης ατζέντας Η ιδιωτικοποίηση του δημόσιου πλούτου έχει γίνει προτεραιότητα για πολλές κυ-βερνήσεις Στην Ελλάδα από τα μεταλλεία χρυσού στη Χαλκιδική μέχρι το νερό και την υγεία οι ιδιωτικοποιήσεις προσπαθούν να αφαιρέσουν από τους πολίτες όχι μόνο το δικαίωμα στη φύση αλλά και από άλλα ζωτικής σημασίας δικαιώματα Η προσοχή της κυβέρνησης και των ιδιωτικών συμ-φερόντων βρίσκονται απροκάλυπτα πλέον και στις οικονομικές δυνατότητες της ακτο-γραμμής και της χρυσής αμμουδιάς

Γινόμαστε μάρτυρες στις προσπάθειες του σφετερισμού ενός από τους τελευταίους laquoκοι-νούς χώρουςraquo (commons) από διαφορετικά επίπεδα εξουσίας από το κράτος μερικές φορές από τις δημοτικές αρχές αλλά και το ιδιωτικό κεφάλαιο Οι δούλοι του κεφαλαί-ου προσπαθούν να μεταμορφώσουν και να καλύψουν με τσιμέντο τις τελευταίες μας ουτοπίες Αλλά οι ουτοπίες είναι αυτές που συγκροτούν τη ζωή των ανθρώπων όπως το νερό και ο αέρας Ο Εδουάρδο Γκαλεά-νο (Eduardo Galeano) μας έχει διδάξει (και αυτό είναι που πρέπει να θυμόμαστε κα-θώς πολεμούμε για το δικαίωμα μας στις ακτές) ότι ο σκοπός της Ουτοπίας ldquoes para caminarrdquo είναι για να περπατούμε [5] Η μάχη για τις ακτές ως κοινό αγαθό θα συ-νεχίζεται καθώς παρακολουθούμε με οί-κτο τους δούλους του κεφαλαίου οι οποί-οι στη μάχη τους για την προώθηση της νεοφιλελεύθερης ιδέας έχουν εμπορευ-ματοποιήσει και τσιμεντοποιήσει τις δικές τους ουτοπίες

ΜαΡια ΧαΤζηΜιΧαηΛΕρευνήτρια σε θέματα κοινών αγαθών και θαλάσσιας

πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Άαλμποργκ στην Δανία

[1] httpwwwtheguardiancomcommentisfree2011feb03communism-capitalism-socialism-property

[2] httproarmagorg201406labor-environmental-movements-coalition

[3] httpunfollowcomgrweb-only8667-courteu

[4] httpfreevotsalakiafreatidawordpresscom

[5] https wwwyoutubecomwatchv=m-pgHlB8QdQ

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 19

laquoΗ Τουρκία συνορεύει στις τρεις πλευρές της με τη θάλασσαraquo Αυτό ήταν ένα από τα πρώτα πράγματα που μάθαμε στο σχολείο Εμφανιζόταν σαν κάτι για το οποίο μέσα από μια εθνικιστική οπτική θα έπρεπε να μας κάνει περήφανους Με συνολικό μή-κος ακτών 8333χλμ (περισσότερο από το 74 των συνόρων της) ίσως πράγματι αντιστοιχεί στην Τουρκία αυτή η έμφαση στις ακτές Αλλά τι σημαίνει αυτό για εμάς Μπορούμε να απολαμβάνουμε τη θάλασσα που μας περιβάλλει ή πρόκειται για κάτι που δεν μπορούμε να δούμε ή να σκεφτούμε Ξέρουμε ότι η θάλασσα είναι κάπου εδώ κοντά αλλά για τους περισσότερους από εμάς είναι απροσπέλαστη Μόνο για τρεις δεκαετίες οι παραλίες της Τουρκίας ήταν ανοιχτές στο κοινό Ήταν καθαρές ελεύθε-ρες και ndash πάνω απrsquo όλα ndash κοντά στα σπί-τια και τα διαμερίσματά μας Σήμερα όσες παραλίες υπάρχουν στην Κωνσταντινού-πολη είναι κατειλημμένες είτε από κτίρια είτε από δρόμους Και αν τύχει και κάποια παραλία ξέφυγε από αυτό το μοντέλο τότε ούτε που θα τολμούσες να βουτήξεις μέσα στα τοξικά νερά της θάλασσας

Η διάβρωση των ακτών

Από τη δεκαετία του 1970 η παράκτια ζώνη της Τουρκίας από τη Μαύρη Θάλασσα έως τη Μεσόγειο πάσχει από εντατική αστική ανάπτυξη Ο μαζικός τουρισμός παίζει βα-σικό ρόλο στην Αττάλεια και την Mugla Σε αυτές τις παραθαλάσσιες πόλεις κυριαρχούν τα υδροπάρκα τα γήπεδα γκόλφ τα ξενο-δοχεία και οι παραλίες που προσελκύουν τουρίστες Ωστόσο η αυξανόμενη αστική ανάπτυξη έχει αφανίσει τις ακτές της Κων-σταντινούπολης και της Kocaeli Σε αυτές τις ζώνες οι αμμόλοφοι έχουν αντικατασταθεί από αεροδρόμια γέφυρες μονάδες επεξερ-γασίας λυμάτων εγκαταστάσεις αναψυχής συμπεριλαμβανομένων αστικών πάρκων Σε άλλες περιοχές όπως στα Άδανα και τη Μερσίνα πρακτικές εντατικής καλλιέργει-ας (πχ εκκαθαρίσεις γης για καλλιέργειες και κατασκευή αρδευτικών καναλιών) έχουν προκαλέσει σοβαρές επιπτώσεις στις ακτές Η βιομηχανική ανάπτυξη (πχ η κατασκευή θερμοηλεκτρικών σταθμών αυτοκινητοδρό-μων και ναυπηγείων) έχει επίσης καταστρέ-ψει την παράκτια ζώνη στη Σαμψούντα και την Τραπεζούντα

Η εξαφάνιση της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς

Η αυξανόμενη πίεση από την αστικοποί-ηση και την εκβιομηχάνιση σε συνδυασμό με την κλιματική αλλαγή απειλούν τα πα-ράκτια οικοσυστήματα της Τουρκίας Πα-

τη τροποποίηση αλλάζει το πλάτος των ακτών από 50μ σε 10μ Αυτό σημαίνει ότι ζώνη ακτής πλάτους 40μ μπορεί να πουληθεί σε ιδι-ώτες Δημιουργείται έτσι μία νέα πηγή εσόδων για την κυβέρνηση που μάλι-στα παρουσιάζεται να λει-τουργεί προς όφελος του δημόσιου συμφέροντος Το χειρότερο απrsquo όλα όχι μόνο για το Νόμο για τις Παράκτιες Περιοχές αλλά και για το Νόμο για τις Δη-μόσιες Συμβάσεις το Νό-μο για την Προστασία της Φύσης και της Βιοποικιλό-τητας τον Κανονισμό για την Προστασία των Υγρο-τόπων και πολλές άλλες ρυθμίσεις είναι το γεγονός ότι τα τελευταία δέκα χρό-νια έχουν προσανατολιστεί στην ανάπτυξη ζωνών αντί της προστασίας

Οι Στόχοι της Τουρ-κίας για το 2023

Οι ακτές είναι για την κυβέρνηση το φιλέτο από το οποίο μπορεί να αντλή-σει έσοδα Και όλες οι πα-ραπάνω θεσμικές αλλαγές αποβλέπουν στην αξιοποί-ηση του φιλέτου αυτού Το κυβερνόν Κόμμα της Δικαι-οσύνης και της Ανάπτυξης (AKP) έχει το όραμα να κάνει μέχρι το 2023 την Τουρκία μία από τις δέκα ισχυρότερες οικονομίες στον κόσμο Οι Στό-χοι για το 2023 έχουν ήδη πολλές δυσμενείς επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον και την κοινωνία Ο Turhan Uslu ερευνητής του Πανεπιστημίου Gazi της Άγκυρας επιση-μαίνει ότι τα τελευταία 50 χρόνια 7487χλμ των τουρκικών ακτών (90 του συνόλου των ακτών της χώρας) έχουν υπερδομηθεί Σύμφωνα με ανακοινώσεις του Υπουργού Οικονομικών το 2013 οι δημόσιες εκτάσεις ndash οι περισσότερες από τις οποίες είναι αμ-μόλοφοι ndash είτε θα πουληθούν είτε θα ανα-πτυχθούν με κερδοφόρες κατασκευές στη γη Αυτό σημαίνει ότι αναμένεται να δού-με κι άλλες εγκαταστάσεις όπως γήπεδα γκολφ γήπεδα βόλεϊ θερμοηλεκτρικούς σταθμούς τουριστικές υποδομές ενεργει-ακούς αγωγούς αεροδρόμια εργοστάσια ανθρακωρυχεία δρόμους και αυτοκινητό-δρομους Το χειρότερο είναι ότι παράκτι-

ράκτια και θαλάσσια οικοσυστήματα υπο-βαθμίζονται από οικιακά και βιομηχανικά λύματα βλαβερές ουσίες που μεταφέρονται από την ενδοχώρα με τα ποτάμια γεωργικές πρακτικές σε παράκτιες περιοχές τουριστι-κές δραστηριότητες και υπερσυγκέντρωση παραθεριστικών κατοικιών εμπορικών και τουριστικών λιμένων και αλιευτικών υποδο-μών Σήμερα πολλά είδη ψαριών που ήταν σε αφθονία τη δεκαετία του 1970 κινδυ-νεύουν με αφανισμό για λόγους που συν-δέονται με την υπεραλιεία τη ρύπανση των υδάτων και την καταστροφή των φυσικών ενδιαιτημάτων Η ταχύτατη εξάπλωση των τουριστικών υποδομών και δραστηριοτή-των κατά μήκος των ακτών έχει καταστρέ-ψει ενδιαιτήματα ειδών όπως η θαλάσσια χελώνα τα δελφίνια και η φώκια μοναχός Τα πράγματα δεν είναι καλύτερα στον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς Φέροντας τη φήμη ενός τεράστιου υπαίθριου μουσείου η Τουρκία βρίσκεται στο σταυροδρόμι πολ-λών αρχαίων πολιτισμών αρκετοί από τους οποίους αναπτύχθηκαν στις ακτές Πρόκει-ται για ζώνες που βρίσκονται κάτω από την αυξανόμενη πίεση του μαζικού τουρισμού και της αστικοποίησης

Ενθαρρύνοντας την ανάπτυξη των ακτών

Σε αντίθεση με ότι συμβαίνει στην πρά-ξη το Άρθρο 43 του τουρκικού Συντάγμα-τος του 1982 ορίζει ότι οι ακτές αποτελούν κρατική οντότητα Το ίδιο άρθρο επίσης αναφέρει ότι η παραλία ο αιγιαλός και η όχθη των ποταμών πρέπει να σχεδιάζονται και να χρησιμοποιούνται μόνο με βάση το δημόσιο συμφέρον Ωστόσο υπάρχουν δώδεκα κρατικοί φορείς και περίπου τρι-άντα νόμοι για τις ακτές Πολλοί από αυ-τούς έρχονται σε αντίθεση με το στόχο της προστασίας όχι μόνο των ακτών αλλά και άλλων φυσικών πόρων Για παράδειγμα ο Νόμος 2634 για την Ενθάρρυνση του Του-ρισμού (1982) του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού έχει συμβάλλει στην προώ-θηση της ανάπτυξης των ακτών μέσα από ιδιωτικοποιήσεις εκτάσεων Ο Νόμος 3621 για τις Παράκτιες Περιοχές (1990) είναι ένα κείμενο για την προστασία των ακτών που ταυτόχρονα έχει νομιμοποιήσει σχεδόν όλες τις οικιστικές και βιομηχανικές εγκαταστά-σεις και δραστηριότητες στις παράκτιες περιοχές μέσα από τροποποιήσεις του στα χρόνια που ακολούθησαν την ψήφισή του Σύμφωνα με μία από τις τροποποιήσεις οι ακτές και η γη που προκύπτει από επιχω-ματώσεις και αποξήρανση δεν υπόκεινται στις προστατευτικές ρυθμίσεις του Νόμου 2863 για την Προστασία της Πολιτιστικής και Φυσικής Κληρονομιάς Η πιο πρόσφα-

ες πόλεις όπως η Κωνσταντινούπολη συ-νεχίζουν να υποδέχονται μετανάστες που αναζητούν αστικές υποδομές και ευκαιρίες εργασίας προκαλώντας μεγάλη αναπτυξι-ακή πίεση στις παράκτιες ζώνες

Ο ακτές είναι πολύτιμη πηγή ζωής για όλους και ιδιαίτερα σημαντικές για τη φυ-σική και πολιτιστική μας κληρονομιά Μέ-σα σε μισό μόνο αιώνα η Τουρκία έχασε ένα μεγάλο μέρος αυτής της πηγής ζωής Οι ακτές πρέπει να είναι υπό τη φροντίδα του δημόσιου και όχι στα χέρια ιδιωτικών εταιρειών που έχουν ως στόχο το κέρδος Εάν δε συμβεί αυτό τότε ndashσε αντίθεση με το όραμα του AKP- είναι πολύ πιθανό η Τουρκία να γίνει μέχρι το 2023 μία από τις δέκα χώρες με τις μεγαλύτερες περι-βαλλοντικές καταστροφές και συγκρούσεις στον κόσμο

Akgun ILHAN Ακτιβίστρια για το δικαίωμα στο νερό Τουρκία

ΤΟυΡκια κύματα ιδιωτικοποιήσεων στις ακτές μας

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1320

από τη λατινοποίηση στην κινεζοποίηση μια κΡηΤη δρόμος

Η μετεκλογική σοδειά από τις προσδοκίες που καλλιεργήθηκαν για ανατροπές στην τοπική αυτοδιοίκηση της Κρήτης απέδειξε οτι αφενός το ντόπιο βαθύ σύστημα έχει τις αντοχές και τις ρίζες του άγρουστα και από την άλλη οτι ο σπόρος της εναλλακτικής πρότασης είτε ήταν τζούφιος είτε έπεσε κι αυτός θύμα της εξαιρετικής ανομβρίας που για δεύτερη συνεχόμενη χρονια ταλαιπώ-ρησε τους αγρότες Παρόλαυτά ή ίσως και γι`αυτό η Κρήτη αυτό τον Ιούνη ζει κατά κάποιο τρόπο την κινηματογραφική σκηνή όπου ένα Fast Truck (Track το γράφουν στο ΥΠΑΝ) ευρωατλαντικής σχεδίασης αλλά made in China έρχεται καταπάνω της ενώ αυτή χωρίς να έχει πάρει χαμπάρι κοιτά με αγωνία ανάμεσα στις ξαπλώστρες με το λογότυπο της Invest in Greece μήπως έπεσε κάνα ευρώ από τους τουρίστες και ακούει στα ακουστικά του smartphone το success story του Σαμαρά του Γιώργου Εκτός όμως από τη συνηθισμένη για αυτή την εποχή μπάλα τη συνηθισμένη επέλαση των τουριστών και το συνηθισμένο μάπα καρπούζι ο φετινός Ιούνης έφερε και επέ-λαση καινούριων σχεδίων για επενδύσεις έργα υποδομής κατεπείγουσες αξιοποιήσεις κατεπείγοντα νομοσχέδια και άλλα φρούτα που επείγονται να ωριμάσουν μήπως κοψει κανείς το φυτό που τα τρέφει σύριζα

Η κάθοδος του Κινέζου πρωθυπουργού στην Κρήτη και η δήλωσή του οτι βλέπει στην Ελλάδα την πύλη εισόδου της Κίνας στην Ευρώπη δείχνει οτι η διαδικασία Λατι-νοποίησης της χώρας μπαίνει στο διαταύτα αρχής γεννομένης από το Νότο με τη ση-μειολογία που κουβαλά ο όρος στο παγκό-σμιο παιχνίδι της νεοαποικιακής εκμετάλ-λευσης ανθρώπινων και φυσικών πόρων Και αν αυτή τη φορά το λιμάνι του Νότου δεν ήταν στην επίσημη ατζέντα η κεντρι-κή θέση του αεροδρομίου του Καστελίου στις συζητήσεις δείχνει οτι η οικονομική και εμπορική υπερδύναμη είναι πιο κοντά από ποτέ στο να αποκτήσει μετά το λιμάνι του Πειραιά και τις άλλες στρατηγικές με-ταφορικές υποδομές-πύλες που χρειάζεται με όπλα το τεράστιο Κινέζικο πλεόνασμα τη γεωστρατηγική θέση της Κρήτης και το διακαή πόθο της Ελληνικής κυβέρνη-σης να απογειώσει από κάπου το δικό της success story

Στην ίδια λογική του είδα φώς και μπήκα η χώρα με τη μεγαλύτερη εγκατεστημένη ισχύ βΑΠΕ στον κόσμο υπέγραψε συμφω-νίες συνεργασίας με Ελληνικές αλλά και ξένες εταιρίες (EDF) για την εγκατάσταση ενεργειακών μεγαπρότζεκτς σε όλη την επι-κράτεια Η ΤΕΡΝΑ συγκεκριμένα με φτηνό χρήμα από την Κινέζικη Βιομηχανική και Εμπορική Τράπεζα (1η κρατική στον κόσμο

σε κεφάλαια με $19 τρις) και αρωγό την Sinohydro την κρατική μεγαεταιρία κατα-σκευής έργων υποδομής και φραγμάτων έκανε το ντίλ για το υβριδικό στο Αμάρι Ρε-θύμνου Το πακέτο περιλαμβάνει και άλλα έργα αντλισιοταμίευσης σε όλη την χώρα (122 δις Ευρώ) ανοίγοντας το δρόμο για την ιδιωτική διαχείρηση των νερών Αν πάνε καλά τα πράγματα πιθανά στο μέλλον να βοηθήσουν να ξεκολλήσει και το μεγα-λύτερο (1077 MW 359 ανεμογεννήτριες και καλώδιο διασύνδεσης) ενεργειακό έρ-γο βΑΠΕ της ΤΕΡΝΑ στην Κρήτη που έχει κρυώσει κάπως απεντασσόμενο από το fast track ενώ πιθανά πάλι ο Κοπελούζος να

περιμένει οι δικοί του στρατηγικοί εταίροι στην Προμηθέας Gas να ψωνίσουν με τη σειρά τους και να ξεκολλήσει και αυτός το δικό του έργο (1005 MW 437 ανεμογεν-νήτριες και καλώδιο διασύνδεσης)

Όμως το μεγάλο γεωπολιτικό και στα καθ` ημάς μικροπολιτικό παιχνίδι στα ενεργεια-κά της μεγαλονήσου αναμένεται να συνε-χιστεί τα επόμενα χρόνια με τους υδρογο-νάνθρακες τα έργα διασύνδεσης και την καθιέρωση της ως ενεργειακού κόμβου της ανατολικής Μεσογείου με ότι αυτό συνεπάγεται Στην πρόσφατη αιτιολογική έκθεση για την σκανδαλώδη επιδότηση 6 θέσεων εργασίας μέσω 6 έργων ΒΑΠΕ με 93 εκ Ευρώ από τον επενδυτικό νόμο πε-ριλαμβάνεται ο κατάλογος των έργων που εντάσσονται στον ευρωπαϊκό κανονισμό για τις διευρωπαϊκές ενεργειακές υποδο-μές Για την Κρήτη προβλέπει τo πέρασμα της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ισραήλ-Κύ-πρου-Ελλάδας (Euro-Asia Interconnector) και του αγωγού φυσικού αερίου East-Med Το τυράκι στη φάκα πέρα από την εθνική

υπερηφάνεια για το νέο γεωστρατηγικό μας ρόλο και τα δήθεν δισεκατομμύρια με την κάνουλα θα είναι οι εκατοντάδες χι-λιάδες θέσεις εργασίας (450000 λένε μόνο για την Κρήτη) στον τομέα των εξορύξεων που έπονται και η μετατροπή της Κρήτης από ldquoυπερδήμοrdquo σε ldquoυποκρατικήrdquo οντότη-τα μέσω των ανταποδοτικών τελών όπως προέβλεπαν προεκλογικά περιφερόμενοι στρατηγικοί αναλυτές στα γραφεία της επα-νεκλεγμένης περιφερειακής αρχής

Στο πλαίσιο αυτής της γεωπολιτικής ανα-βάθμισης της Κρήτης εντάσεται και η πρό-σφατη αίτηση στην Invest in Greece από τη VOPAK τη μεγαλύτερη εταιρεία απο-

θήκευσης και διαχείρισης πετρελαιοειδών στον κόσμο για τη δημιουργία σταθμού διαμετακόμισης στη νότια Σητεία σε έκτα-ση 400 στρεμμάτων Είναι αυτό που λέει ο λαός τώρα που βρήκαμε παπά που θά-βει αβέρτα στη Συρία την Ουκρανία και το Ιράκ και που όλως τυχαίως είναι κομβικές χώρες για την ενεργειακή τροφοδοσία της Ευρώπης ευκαιρία να θάψουμε πεντέξι και στη δικιά μας αυλή

Ένα εύλογο ερώτημα είναι πως όλα αυτά και άλλα πολλά θα χωρέσουν και θα συν-δυαστούν με την άλλη μεγάλη ιδέα για με-τατροπή των ελληνικών ακτών και νησιών και της Κρήτης ειδικότερα σε Μαγιόρκα της ανατολικής Μεσογείου Οι Κινέζοι επενδυ-τές υποσχέθηκαν να ξαναέρθουν σύντομα για να δουν και τα διαθέσιμα ακίνητα για τουριστική αξιοποίηση αλλά θα πρέπει να ξέρουν οτι θα στριμωχτούν στα γραφεία του ΤΑΙΠΕΔ μαζί με τους άλλους διεθνείς και εγχώριους παίκτες του real estate και των κατασκευών που διαγκωνίζονται ήδη ποιός θα πρωτοχτίσει τις εκατοντάδες χι-

λιάδες νέες τουριστικές κατοικίες και συ-μπλέγματα με προυπολογισμό πάνω από 10 δις Μέχρι τότε η κυβέρνηση τρέχει με διαδικασίες κατεπείγοντος να αμπα-λάρει το πακέτο περνώντας από το θερινό τμήμα της βουλής το νέο χωροταξικό και εντάσσοντας στην πραμάτεια του ΤΑΙΠΕΔ όσα από τα παραλιακά ldquoφιλέταrdquo της Κρή-της δεν έχουν ακόμα τσιμεντωθεί από τους ντόπιους παράγοντες του ΣΕΤΕ όπως πχ η δημοτική πλάζ του Καρτερού και η πρώ-ην αμερικάνικη βάση των Γουρνών Και αυτό ενώ ήδη δρομολογούνται βρίσκο-ντας ανέλπιστους συμμάχους σε τοπικούς φορείς και την απελπισμένη κοινωνία οι τουριστικές μεγαεπενδύσεις στην ανατολι-κή Κρήτη (Μονή Τοπλού Καβο Πλάκο) και βάζοντας το νησί από τα ανατολικά στην κιμαδομηχανή της ιδιωτικής πολεοδόμη-σης και χωροταξίας Στα ψιλά γράμματα του τουριστικού success story έχει περάσει οτι κάποιες τουριστικές επιχειρήσεις της Κρή-της έχουν πιάσει το νοημα της κινεζοποί-ησης και πληρώνουν πλέον με κουπόνια soupermarket και διαμονήφαγητό τους υπαλλήλους απαλλαγμένους βεβαίως από το βάρος των συλλογικών συμβάσεων και της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης αφού ετσι κι αλλιώς τα νοσοκομεία κλείνουν ή υπολειτουργούν

Το Fast Track που έρχεται καταπάνω στην Κρήτη ξαναθέτει το προεκλογικό ερώτημα αν υπάρχει πειστική και συγκεκριμένη εναλ-λακτική πρόταση Η απάντηση που δόθηκε στις εκλογές του Μάη πρέπει να ξεβολέψει τους πάντες κινήματα πολιτικούς κοινω-νικούς και επιστημονικούς φορείς απο τα κλιματιζόμενα γραφεία της πολιτικής και επιστημονικής τους αυτάρκειας Επείγει ο διάλογος και η σύνθεση για την επαναδι-ατύπωση και συγκεκριμενοποίηση αυτής της πρότασης Αλλά όχι σύνθεση ισσορο-πιστική και διαχειριστική ή πάνω σε μο-ντέλα που εφάρμοσε ο νεοαποικισμός στη Λατινική Αμερική με ακριβά δάνεια από την Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ ή στην Αφρική με φτηνά δάνεια απο τις κρατικές κινέζικες τράπεζες Ούτε με προτάσεις για αριστερόστροφή ldquoπραγματιστικήrdquo διαχεί-ρηση που καλλιεργούν αυταπάτες οτι οι ανεμογεννήτριες οι εξέδρες φυσικού αε-ρίου και οι τουριστικές επενδύσεις από την ντόπια ελιτ για την αλλοδαπή ελιτ με ερ-γαζόμενους ντόπιους ldquoνταλιτrdquo θα γίνουν συστατικά της ριζοσπαστικής στροφής που απαιτούν οι καιροί Αλλιώς οι σαμαράδες θα συνεχίσουν να φτιάχνουν μεγάλες ιδέες - σαμάρια για πειθήνια υποζύγια

κΩΣΤηΣ ΔαΜιαΝακηΣ αγρότης - βιολόγος

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 21

Την πολυαναμενόμενη ολοκλήρωση του χημικού αφοπλισμού της Συρίας με την απομάκρυνση και των τελευταίων φορτί-ων χημικών παραγόντων και πρόδρομων ουσιών ανακοίνωσε πανηγύρισε ο Οργα-νισμός για την Απαγόρευση των Χημικών Όπλων (OPCW) στις 23 Ιουνίου Η κατα-στροφή του συριακού χημικού οπλοστασίου που ευθύνεται για το θάνατο περισσότερων από 1400 ανθρώπων τον περασμένο Αύ-γουστο αποτελεί ένα σημαντικό βήμα για την εξάλειψη των χημικών όπλων παγκο-σμίως Το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS παρα-μένει σταθερό στην άποψη που έχει εκφρά-σει εδώ και δεκαετίες μαζί με εκατοντάδες άλλες οργανώσεις από όλο τον κόσμο για την επιτακτική ανάγκη να δοθεί ένα τέλος στην παραγωγή και χρήση χημικών όπλων να γίνει εξουδετέρωση - καταστροφή όλων των υπαρχόντων και να επιβληθούν διε-θνείς κυρώσεις σε όσους συνεχίζουν να κατασκευάζουν χρησιμοποιούν ή κατέχουν όπλα μαζικής καταστροφής χημικά πυρη-νικά βιολογικά Παράλληλα προτάσσει ως αναγκαίους όρους τον έλεγχο την αποδοκι-μασία και την υποβολή κυρώσεων σε όλες εκείνες τις χώρες κυβερνήσεις και εταιρεί-ες που ενώ αρχικά εξάγουν τεχνογνωσία τεχνολογία και πρώτες ύλες για την κατα-σκευή των οπλοστασίων έρχονται μετά να laquoλύσουνraquo τα προβλήματα που έχουν οι ίδι-ες δημιουργήσει συνήθως με το χειρότερο τρόπο Χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιας βλακείας αναλγησίας και στάσης απέναντι στη νομιμότητα και το δικαίωμα στην ει-ρήνη ενός ολοκλήρου λαού παραμένει το Ιράκ και ο Σαντάμ Χουσεΐν

Την ίδια στιγμή που η διεθνής κοινότητα πανηγυρίζει τον αφοπλισμό της Συρίας συ-νεχίζει να υπάρχει μια σειρά κρίσιμων ερω-τημάτων που πρέπει να απαντηθούν κυρίως όσον αφορά τα επόμενα βήματα της διαδικα-

σίας καταστροφής των χημικών Προτεραιό-τητας 1 (υψηλής τοξικότητας) Σύμφωνα με την ενημέρωση που υπάρχει τα χημικά φορ-τώθηκαν από τη Latakia στο δανέζικο πλοίο ldquoArk Futurardquo με τελικό προορισμό το λιμάνι Gioia Tauro της Ιταλίας όπου θα γίνει με-ταφόρτωση 560 τόννων εξ αυτών στο ldquoCape Rayrdquo Το μετασκευασμένο φορτηγό πλοίο του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ θα καταπλεύ-σει το αμέσως επόμενο διάστημα σε διεθνή ύδατα της Μεσογείου laquoκάπουraquo μεταξύ Κρή-της Μάλτας και Ιταλίας - η ακριβής τοποθε-σία δεν έχει γνωστοποιηθεί Η εξουδετέρωση των χημικών θα γίνει εν πλω με τη μέθοδο της υδρόλυσης η οποία έχει ευρέως χρησι-

περί της καταστροφής των ΧηΜικΩΝ ΟΠΛΩΝ της ΣυΡιαΣ

μοποιηθεί κατά το παρελθόν για την κατα-στροφή χημικών και αναμένεται να διαρκέσει μέχρι 90 ημέρες Για τις ανάγκες της συγκε-κριμένης επιχείρησης κατασκευάστηκαν το 2013 από τις ΗΠΑ δύο φορητά συστήματα (Field Deployable Hydrolysis Systems) Η συγκεκριμένη πλατφόρμα έχει δοκιμαστεί μόνο με υποκατάστατα που προσομοιάζουν με τη φυσική και χημική σύσταση των ndashπιο τοξικώνndash laquoσυγγενώνraquo τους Το σύστημα αυ-τό αδρανοποιεί τους χημικούς παράγοντες θερμαίνοντας και αναμιγνύοντάς τους (με-ταξύ άλλων) με νερό υδροξείδιο του νατρί-ου και υποχλωριώδες νάτριο με αποτέλεσμα να μετατρέπονται σε λιγότερο επικίνδυνες χημικές ουσίες που δεν μπορούν να χρησι-μοποιηθούν για την κατασκευή όπλων Τα laquoπροϊόνταraquo της υδρόλυσης θα αποθηκευτούν και εν συνεχεία θα μεταφερθούν σε κατάλ-ληλες χερσαίες εγκαταστάσεις επεξεργασί-ας επικίνδυνων αποβλήτων για περαιτέρω επεξεργασία και καταστροφή Σύμφωνα με τις πληροφορίες που είναι διαθέσιμες στην ιστοσελίδα του OPCW η Γερμανία και το Ην Βασίλειο είναι μεταξύ των χωρών που θα αναλάβουν την καταστροφή μέρους των προϊόντων αυτών

Η πληροφορία ότι τα χημικά όπλα ή τα προϊόντα της υδρόλυσης θα απορριφθούν στη θάλασσα που αναπαράγεται από πολ-λά εγχώρια ΜΜΕ είναι ανακριβής και ένα από τα προϊόντα της παραπληροφόρησης που πυροδοτεί η απουσία οποιασδήπο-τε ενημέρωσης από τους αρμοδίους προς τους πολίτες Από την ημέρα που έγινε γνωστό η επιλογή της εν πλω υδρόλυσης (μετά από πρόταση των ΗΠΑ) γεννιούνται φόβοι και πολλές ενστάσεις σχετικά με την επιλογή για άλλη μια φορά του ευάλωτου περιβάλλοντος της Μεσογείου για τέτοιου είδους προβληματικά και με μεγάλο κίνδυ-νο εγχειρήματα

Την ίδια ώρα που πρέπει να εφαρμοστεί άμεσα η Οδηγία Πλαίσιο για τη Θαλάσσια Στρατηγική και η ολοκληρωμένη διαχείριση και διατήρηση των θαλάσσιων και παράκτι-ων οικοσυστημάτων και ειδών που η ΕΕ έχει θέσει ως προτεραιότητα τη laquoΓαλάζια Ανάπτυξηraquo προωθώντας τη ως έναν από τους βασικότερους άξονες για ανάπτυξη και έξοδο από την κρίση των χωρών της Μεσογείου η επιλογή της εν πλω υδρόλυ-σης με πλοίο μάλιστα που δεν διαθέτει τα χαρακτηριστικά ασφαλούς ναυσιπλοΐας και πρόσθετης ασφάλειας για τέτοιου είδους επιχειρήσεις εντείνει τις ανησυχίες

Είναι δε απορίας άξιο πώς η Ελλάδα που έχει αναλάβει την Προεδρία του Συμβου-λίου της ΕΕ κατά το πρώτο εξάμηνο του 2014 (αλλά και οι υπόλοιπες χώρες της Μεσογείου ακόμα και η ΕΕ) μένει για μια άλλη φορά απαθής χωρίς να ενημερώνει φορείς και πολίτες όπως οφείλει για ένα τόσο σοβαρό γεγονός Οι καθυστερημένες διαβεβαιώσεις από το Υπουργείο Εξωτερι-κών περί laquohellipύπαρξη[ς] όλων των εγγυήσεων ασφαλείας σε σχέση με το θαλάσσιο περι-βάλλον της Μεσογείουhellipraquo (Μάρτιος 2014) χωρίς ωστόσο απτά στοιχεία και επιχειρή-ματα τροφοδοτεί το κλίμα αμφισβήτησης (που δικαιολογημένα υπάρχει) και αφήνει χώρο για κινδυνολογία και τρομοκρατία

Οι θαλάσσιες δραστηριότητες ενέχουν πάντα το κίνδυνο ατυχήματος Η επιλογή του πιο κατάλληλου και ασφαλούς- και όχι του πιο laquoβολικούraquo- σημείου στο θαλάσσιο (ή χερσαίο) χώρο και της αποδεδειγμένα ασφαλέστερης και πιο αποδεκτής μεθόδου καταστροφής σύμφωνα με τους διεθνείς ορ-γανισμούς και την επιστημονική κοινότητα καθώς και η λήψη όλων των απαραίτητων μέτρων πρόληψης αλλά και άμεσης αντιμε-τώπισης σε περίπτωση έκτακτου περιστα-τικού αποτελούν μονόδρομο Τέλος είναι αυτονόητο ότι βασικό στοιχείο αποτελεί η πλήρης διαφάνεια η ενεργός συμμετοχή και συνεχή ενημέρωση των πολιτών

Περιμένουμε από τα αρμόδια ελληνικά υπουργεία Εξωτερικών ΥΠΕΚΑ Ναυτιλί-ας και Αιγαίου να ενημερώσουν υπεύθυ-να φορείς και πολίτες να διαβεβαιώσουν με συγκεκριμένες επιστημονικές αναφο-ρές για την ασφάλεια της μεθόδου και τις επιπτώσεις στο θαλάσσιο περιβάλλον της Μεσογείου και να απαιτήσουν την αναβολή ή ακόμα και την ματαίωση του εγχειρήμα-τος αν θεωρήσουν ότι οι διαβεβαιώσεις που έχουν λάβει από τον OPCW και τον ΟΗΕ είναι ανεπαρκείς

ΔικΤυΟ ΜΕΣΟΓΕιΟΣ SOS

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1322

Στις περισσότερες περιοχές του πλανήτη μας ο χώρος διαμορφώνεται όχι μόνο από φυσικές διεργασίες αλλά και από ανθρώπινες παρεμβάσεις άλλοτε άμεσες και άλ-λοτε έμμεσες Στην εποχή μας πολλές από τις ανθρώπινες δραστηριότητες ndashόπως η εκμετάλλευση των πόρων και η αστικοποίησηndash εξαπλώνονται σε έκταση και αυξάνονται συνεχώς σε ένταση Είναι συγκλονιστικοί οι ταχύτατοι ρυθμοί με τους οποίους συντελούνται τέτοιες διαδικασίες αλλά και οι ριζικές τους επιπτώσεις Οι έμμεσες επιρροές μάλιστα διαχέονται και καλύπτουν το σύνολο του πλανήτη Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι επιπτώσεις στο χώρο από το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής αποτέλεσμα της αύξησης εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου

Ο χώρος όπως διαμορφώνεται από τη Φύση και τον Άνθρωπο αποτελεί τοπίο Σύμφωνα με τον ορισμό του Συμβουλίου της Ευρώπης

laquoτοπίοraquo σημαίνει μία περιοχή όπως γίνεται αντιληπτή από τους ανθρώπους του οποίου ο χαρακτήρας είναι το αποτέλεσμα της δράσης και αλληλεπίδρασης των φυσικών και ή ανθρώπινων παραγόντων

Αρχικά η έννοια του τοπίου ως χώρου με έντονο τοπι-κό χαρακτήρα αναγνωρίστηκε από τις καλές τέχνες και αποτέλεσε διαχρονική πηγή έμπνευσης για τη ζωγραφι-κή και τη χαρακτική τη λογοτεχνία και την αρχιτεκτονική και ίσως τη μουσική Τον 20ο αιώνα όμως έγινε κατανο-ητό ότι το τοπίο συνδυάζοντας τις μεταβολές των οικο-συστημάτων και της βιοποικιλότητας με τις επιρροές από τις ανθρώπινες δραστηριότητες μπορούσε να αποτελέσει χρήσιμο πλαίσιο για τη διαχείριση του χώρου Άρχισε έτσι η διερεύνηση του τοπίου από περιβαλλοντική και χωρο-ταξική σκοπιά

Στην Ευρώπη μια ήπειρο με πλούσια ιστορία και πολι-τισμό της οποίας ο χώρος έχει υποστεί μακρόχρονες και συχνά βίαιες ανθρώπινες παρεμβάσεις το τοπίο αναδείχτη-κε σε αντικείμενο διεπιστημονικής έρευνας Έτσι το 2000 υπογράφηκε στη Φλωρεντία η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για το Τοπίο στο πλαίσιο του Συμβουλίου της Ευρώπης που τέθηκε σε ισχύ το Μάρτιο του 2004 Σήμερα στη Σύμβα-ση μετέχουν 38 χώρες ενώ ετήσιες τεχνικές συναντήσεις έχουν επιτρέψει τη διερεύνηση πολλών πτυχών του τοπί-ου τη διαμόρφωση αλλά και τη διαχείρισή του

Πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι η Σύμβαση για το Τοπίο αποδίδει μεγάλη σημασία στις διαδικασίες κοινωνικής ενημέρωσης και συμμετοχής σε αντίθεση με άλλες περισ-σότερο τεχνοκρατικές προσεγγίσεις Από τη μία πλευρά αυτό αποτελεί θετική εξέλιξη ως προς τη δημοκρατικότη-τα των διαδικασιών από την άλλη όμως δεν έχει διαμορ-φωθεί επαρκώς στο πλαίσιό της μια πραγματιστική και συστηματική μεθοδολογία στη διαφύλαξη και διαχείριση των τοπίων που αποτελεί ακόμα στόχο πολλών προσπα-θειών Έχει όμως προωθηθεί σημαντικά η αναγνώριση του τοπίου στον Ευρωπαϊκό χώρο

Αντίθετα στο επίπεδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης η έν-νοια του τοπίου έχει παραμείνει ουσιαστικά στα αζήτη-τα χωρίς να έχει ενταχθεί οργανικά στα περιβαλλοντικά και χωρικά της προγράμματα Πιθανά αυτό να οφείλεται στη διχογνωμία που βασιλεύει στην Ευρωπαϊκή Ένωση ως προς την αρμοδιότητά της για τα θέματα του χωρικού σχεδιασμού Διχογνωμία που οδήγησε στην παραμέληση ή και εγκατάλειψη σημαντικότατων προγραμμάτων ευ-ρωπαϊκής χωροταξίας που είχε προωθήσει παλαιότερα ο

Μάριος Καμχής κύριο στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτρο-πής Ίσως όμως η παραμέληση αυτή να οφείλεται και στην αδυναμία σύνδεσης του τοπίου με τις laquoαναπτυξιακέςraquo ή και laquoοικονομίστικεςraquo θεωρήσεις που δεσπόζουν στη σημερινή Ένωση Τείνει να αγνοηθεί έτσι η καθοριστική συμβολή του τοπίου στην ποιότητα ζωής των κατοίκων στις μνήμες και συνέχεια των τόπων την πολιτιστική τους ταυτότητα στην υπεραξία που αυτή δημιουργεί και στην ενίσχυση της τουριστικής έλξης Έχουν χρηματοδοτηθεί κατά καιρούς Κοινοτικά προγράμματα που αφορούν το τοπίο χωρίς όμως να αξιοποιηθούν τα αποτελέσματα τους και να οδηγήσουν σε συνεκτική Κοινοτική πολιτική για το τοπίο

Στο διεθνές επίπεδο η Συνθήκη για την Παγκόσμια Κλη-ρονομιά της UNESCO αναγνωρίζει πλέον τοπία στον κατά-λογο των περιοχών της Βέβαια κατά την Ευρωπαϊκή Σύμ-βαση όλα τα τοπία μπορούν να θεωρηθούν ως πολιτιστικά και να απαιτήσουν ενασχόληση και μέριμνα Αλλά αυτά που επιλέγονται από την UNESCO είναι μόνον εκείνα που χαρα-κτηρίζονται από εξέχουσες παγκόσμιες αξίες (outstanding universal values) και είναι μέχρι σήμερα μόνο 85 από τα οποία 79 πολιτιστικά και 6 μεικτά Πρέπει εδώ να σημειωθεί ότι η UNESCO όχι μόνο ενδιαφέρεται αποκλειστικά για τα τοπία με εξέχουσες παγκόσμιες αξίες αλλά τα αντιμετωπίζει ως μία ακόμη κατηγορία παγκόσμιας πολιτισμικής (κυρίως) κληρονομιάς (heritage) κι όχι τόσο ως χωρικές ενότητες οι οποίες είναι ζωντανές και υπόκεινται σε συνεχείς αλλαγές ανάλογα με τις εκάστοτε περιβαλλοντικές κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες κάθε περιόδου

Η Ελλάδα υπήρξε μια από τις πρώτες χώρες που υπέγρα-ψαν την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για το Τοπίο το 2000 Χρει-άστηκε όμως μια δεκαετία για να κυρωθεί η Σύμβαση αυτή από το Κοινοβούλιο που έγινε με το Ν38272010 ΦΕΚ Α 3025022010 δείγμα της έλλειψης ενδιαφέροντος για το τοπίο που είχαν οι μέχρι τότε πολιτικές ηγεσίες

Ένα χρόνο μετά συγκροτήθηκε με υπουργική απόφα-ση η Εθνική Επιτροπή για το Τοπίο με κύριο μέλημα την

εκπλήρωση των υποχρεώσεων της Χώ-ρας που προέκυπταν από την εφαρμογή της Σύμβασης Η Επιτροπή στην οποία η συμμετοχή των μελών της δεν ήταν αμει-βόμενη λειτούργησε μόνο για ενάμισι έτος και μετά σταμάτησε τυπικά λόγω μη αντι-κατάστασης παραιτηθέντων μελών

Στο διάστημα λειτουργίας της η Επιτρο-πή προώθησε δύο κυρίως θέματα

Με τη βοήθεια της Διεύθυνσης Χωρο-ταξίας του ΥΠΕΚΑ ενέταξε τη διαχείριση του τοπίου στις μελέτες για την επικαιρο-ποίηση των Περιφερειακών Πλαισίων Χω-ροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανά-πτυξης που ανατέθηκαν το 2012 για τις 12 περιφέρειες της χώρας Οι μελέτες αυτές περιλαμβάνουν την καταγραφή των τοπί-ων διεθνούς εθνικής και περιφερειακής σημασίας καθώς και όσων έχουν υποστεί ριζικές βλάβες τη διαπίστωση των απειλών που προκαλούν την υποβάθμισής τους και τη διατύπωση γενικών κατευθύνσεων για τη διαφύλαξη ή αποκατάστασή τους Αντί-στοιχα η έννοια του τοπίου εντάχθηκε και στην αναθεώρηση του Ρυθμιστικού Σχεδίου

της Αθήνας Αττικής Ελπίζεται ότι τα αποτελέσματα των μελετών αυτών και η κτηθείσα εμπειρία θα μπορέσουν να αξιοποιηθούν και να αποτελέσουν εργαλεία για την καλή διαχείριση του ελληνικού τοπίου

Δυστυχώς όμως η δεύτερη καίρια πρωτοβουλία της Εθνι-κής Επιτροπής Τοπίου δεν μπόρεσε να υλοποιηθεί ακόμα Πρόκειται για την εκπόνηση μελέτης βάσης που θα περι-λάμβανε την κατάρτιση τυπολογίας του τοπίου την πιλο-τική εφαρμογή προδιαγραφών σε επίπεδο Καλλικράτειου δήμου την παροχή νομικής υποστήριξης για την εκπό-νηση αναγκαίων νομοθετικών ρυθμίσεων τη δημιουργία και λειτουργία Υποστηρικτικής Διαδικτυακής Γεωγραφι-κής Εφαρμογής και τη δημιουργία Βάσης Δεδομένων για το τοπίο την πραγματοποίηση σχετικών εκδηλώσεων δι-αβούλευσης την οργάνωση ενός διεθνούς συνεδρίου την παραγωγή έντυπου υλικού και θα κατέληγε σε διατύπωση εθνικής στρατηγικής για το τοπίο Παρά τη σοβαρή εργασία που έγινε από την Επιτροπή και τη Διεύθυνση Χωροταξί-ας του ΥΠΕΚΑ στην προετοιμασία των προδιαγραφών και των δελτίων έργου για χρηματοδότηση της μελέτης από το ΕΠΠΕΡΑΑ γραφειοκρατικές διαδικασίες ή και πολιτι-κή αδράνεια έχουν αναστείλει την προώθηση αυτής της τόσο χρήσιμης μελέτης Σημειώνεται εδώ ότι τα αποτελέ-σματα της επρόκειτο να τροφοδοτήσουν τα περιφερειακά πλαίσια που αναφέρθηκαν πιο πάνω πράγμα που δεν κα-τέστη δυνατό μέχρι σήμερα

Παρά τις κάποιες αρνητικές εξελίξεις και τη σημερινή δυσμενή συγκυρία η κοινωνική συνειδητοποίηση για το τοπίο εξακολουθεί να ενισχύεται στην Ελλάδα καθώς και η αναγνώριση της δυνητικής του συμβολής στις αναπτυ-ξιακές διαδικασίες ndashκυρίως στον ελληνικό τουρισμόndash αλ-λά και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής Παράγοντες που αργά ή γρήγορα θα ευαισθητοποιήσουν και την πολιτική ηγεσία της χώρας

ΘυΜιΟΣ ΠαΠαΓιαΝΝηΣAρχιτέκτων

ΤΟΠιΟ η ΣυΓΧΡΟΝη ΠΡΟΣΕΓΓιΣη

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 23

Το εξορυκτικό έργο Pascua Lama είχε να αντιμετωπίσει πολλές δυσκολίες από την αρχή πέρα από τις κοινωνικές αντιδράσεις σε Χιλή και Αργεντινή Οι εξελίξεις στη βι-ομηχανία του χρυσού παγκόσμια αλλά και οι ενδο-εταιρικές πολιτικές και οικονο-μικές αποφάσεις επηρέασαν ιδιαίτερα το έργο και τελικά οδήγησαν στην αναστολή του Αυτά τα στοιχεία είναι σημαντικά για τον τομέα της Πολιτικής Οικολογίας καθώς αναζητούμε τι καθορίζει αυτές τις εταιρικές αποφάσεις και ποιών τα συμφέροντα τελικά εξυπηρετούνται Σε αυτό το πλαίσιο η κά-θε επιχείρηση δεν αντιμετωπίζεται ως μο-νολιθική οντότητα αλλά ως ένα δυναμικό πλέγμα σχέσεων εξουσίας αμφισβήτησης και συνεργασίας μεταξύ των διαφόρων φο-ρέων και εκφάνσεων του κεφαλαίουΑν θέ-λουμε να κατανοήσουμε τα κίνητρα και τις πολιτικές της (καναδικής) Barrick Gold στο Pascua Lama της Χιλής πρέπει να laquoανοί-ξουμεraquo το μαύρο κουτί των εταιριών χρυ-σού και να μπούμε στον απόκρυφο κόσμο των χρηματοδοτήσεων που είναι η laquoκαρ-διάraquo της εξορυκτικής βιομηχανίας

Η έκρηξη της τιμής του χρυσού

Ένα σημαντικό στοιχείο που συνθέτει το σκηνικό είναι η τεράστια αύξηση στις τιμές του χρυσού κατά την τελευταία δεκαετία η οποία συνεπάγεται και αύξηση των εξο-ρύξεων σε παγκόσμιο επίπεδο Μέσα από το πρίσμα αυτού που θεωρείται ως η μεγα-λύτερη καταγεγραμμένη άνοδος του εμπο-ρεύματος από τη μεταπολεμική περίοδο και έπειτα (2003-2012) μεγάλες εξορυκτικές εταιρείες χρυσού όπως η Barrick Gold έχουν προχωρήσει σε μεγάλες εξαγορές και έχουν επεκτείνει τις δραστηριότητές τους Συνε-πώς παλαιότερα αδρανή ορυχεία που δεν θα ήταν οικονομικά βιώσιμα να λειτουρ-γήσουν με χαμηλότερες τιμές του χρυσού

έχουν ξαναμπεί στο παιχνίδι όπως είναι και η περίπτωση του Pascua Lama

Εκμεταλλευόμενοι το ενδιαφέρον των επεν-δυτών πολλοί από τους οποίους κερδοσκο-πούν πάνω στις μελλοντικές αυξήσεις των τιμών οι εταιρείες εκδίδουν νέες προσφορές μετοχών στις αγορές Η Wall Street Journalσε άρθρο της το 2012 ανέφερε ότι κατά την τε-λευταία δεκαετία οι τέσσερις μεγαλύτερες εταιρείες εξόρυξης χρυσού (BarrickGold Newmont Newcrest και Goldcorp) έχουν αυξήσει την έκδοση μετοχών κατά 117 Μάλιστα η Barrick Gold κατέχει το laquoβρα-βείοraquo των δύο μεγαλύτερων μετοχικών προ-σφορών στην ιστορία του Χρηματιστηρίου του Τορόντο για τη χρηματοδότηση της το Νοέμβριο του 2013 Οι θεσμικοί επενδυτές (που διαχειρίζονται κατά μίνιμουμ κεφάλαια της τάξης των 100 εκ δολαρίων) όπως τα hedge funds τα συνταξιοδοτικά ταμεία και τα αμοιβαία κεφάλαια είναι ανάμεσα σε εκείνους που κατέχουν σήμερα μεγάλο κε-φάλαιο μετοχών στα μητρώα των εταιρειών εξόρυξης χρυσού

Δημιουργώντας κέρδος για τους μετόχους

Οι θεσμικοί επενδυτές με το τεράστιο μέγεθος των επενδύσεών τους είναι δι-ατεθειμένοι να αναλάβουν ενεργό ρόλο για τις επενδύσεις τους πολύ περισσότερο από ότι οι ιδιώτες επενδυτές Οι μεγάλες συγκεντρώσεις της επένδυσης σε μια εται-ρία τους δίνει μεγαλύτερη διαπραγματευ-τική ισχύ (και μάλιστα ψήφων) ώστε να πιέσουν σε εταιρικά θέματα Οι θεσμικοί μέτοχοι της Barrick Gold προφανώς δεν αποτελούν εξαίρεση Η μη απόδοση των αναμενόμενων μερισμάτων στους μέτοχους αποτέλεσε το βασικό λόγο για να πιεστεί η διοίκηση να εγκαταλείψει το σχέδιο αύ-ξησης των επενδύσεων της laquoγια χάρη της

ανάπτυξηςraquo και να ιεραρχήσει πολύ ψηλά την απόδοση των κερδών στους μέτοχους Μάλιστα στα μέσα του 2012 ο Διευθύνων Συμβούλος απολύθηκε με βάση την κακή απόδοση των μετοχών ενώ συνεχείς ήταν και οι διαμάχες στο διοικητικό συμβούλιο καθώς έπρεπε να σηματοδοτηθεί μια νέα εποχή όπου οι αποδόσεις των μετόχων θα έχουν τον πρώτο λόγο

Λόγω όλων των παραπάνω η Barrick Gold υιοθετεί πλέον μια πιο συντηρητική προσέγγιση στην κατανομή κεφαλαίων μαζί με την υπόσχεση ότι laquoοι αποδόσεις (στους μετόχους) θα καθορίζουν την παραγωγή και όχι το αντίθετοraquo Η εταιρεία έχει αναβάλει για παράδειγμα 4 δισ δολαρίων προγραμ-ματισμένες κεφαλαιακές δαπάνες και έχει προχωρήσει πρόσθετες περικοπές των γε-νικών εξόδων Επιπλέον έχουν πουληθεί ορυχεία χαμηλής αποδοτικότητας και υψη-λού λειτουργικού κόστους όπως είναι τα ορυχεία Darlot Granny Smith και Lawlers στη δυτική Αυστραλία

Το αίνιγμα Pascua Lama

Το Pascua Lama σε αυτό το πλαίσιο απο-τελεί ένα γρίφο για την Barrick Gold Κα-θώς έχει χαρακτηριστεί ως το laquoμεγαλύτε-ρο ορυχείο χαμηλού κόστους στον κόσμοraquo θεωρείται η ναυαρχίδα των περιουσιακών στοιχείων της εταιρείας και αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της μελλοντικής παρα-γωγής χρυσού Είναι από τα μεγαλύτερα ανεκμετάλλευτα κοιτάσματα χρυσού στον κόσμο κατέχοντας την 11η θέση και το τρί-το μεγαλύτερο στη Λατινική Αμερική Για τη Barrick Gold υπήρξε το επίκεντρο των κεφαλαιακών της δαπανών με πάνω από 5 δις δολάρια μέχρι σήμερα Αποτελεί το σημαντικότερο λόγο συγκρούσεων μεταξύ της εταιρείας και των μετόχων της με ορι-σμένους μέτοχους να αμφισβητούν ακόμα

το κατά πόσον θα πρέπει να συνεχιστεί το έργο στο σημερινό περιβάλλον

Σε αυτή τη διαμάχη ήρθαν να προστεθούν η διαρκής αντίδραση και αβεβαιότητα για την περιβαλλοντική συμμόρφωση του έργου με τους κανονισμούς της Χιλής η χαμηλό-τερη τιμή του χρυσού σήμερα και τα 15 δις δολάρια έλλειμμα στα οικονομικά της εται-ρείας Όλοι αυτοί οι παράγοντες οδήγησαν στην αναστολή του έργου Η Barrick Gold μπορεί να κατέφερε με αυτή την απόφαση να περιορίσει τη ζημιά της όμως το μέλλον της τίθεται υπό αμφισβήτηση Η παραγωγή η μεγέθυνση και η υπόσχεση της μελλοντι-κής ανάπτυξης παραμένει αναπόσπαστο μέρος της επιχειρηματικής δραστηριότη-τας της και βάσει αυτών καθορίζεται και η βιωσιμότητά της Αυτό αναγκάζει την εται-ρεία να δηλώσει ότι δεν έχει απομακρυνθεί ολοκληρωτικά από το έργο Πράγματι μια απόφαση να αναστείλει τις τωρινές δρα-στηριότητες δεν σημαίνει ότι χάνει τα με-ταλλευτικά δικαιώματα (τα οποία δεν έχουν ημερομηνία λήξης εφόσον οι ετήσιες πλη-ρωμές γης καταβάλλονται)

Τι θα γίνει στο Pascua Lama

Προς το παρόν η εταιρεία έχει μετριάσει το κίνδυνο έκθεσής της στο έργο εξόρυξης στο Pascua Lama Όλα τα σημάδια δείχνουν μια επιβράδυνση στην εξορυκτική βιομηχανία εν γένει η οποία επιδεινώνεται με την αύξηση της επιφυλακτικότητας εκ μέρους των χρη-ματοοικονομικών επενδυτών να συνεισφέ-ρουν κεφάλαια στη βιομηχανία Αλλά εκεί που οι μικρές εταιρίες εξόρυξης (εταιρείες που αναλαμβάνουν μόνο εξερεύνηση)είτε πωλούνται ή κλείνουν σε περίοδο ύφεσης οι μεγάλες χρυσοθήρες δείχνουν αντοχή Πε-ρίοδοι υφέσεις και πτώσης χαρακτηρίζουν τον κύκλο εξόρυξης στο τέλος της προη-γούμενης ύφεσης για παράδειγμα τα σχέ-δια της λειτουργίας του Pascua Lama είχαν για να ξανακκκινίσουν λίγα χρόνια αργότερα όταν οι τιμές του χρυσού ανέκαμψαν Εκτός από το να περιμένει μέχρι να βελτιωθούν οι συνθήκες η εταιρεία εξετάζει να πουλήσει μέρος του μεριδίου της στο Pascua Lama Τέτοιες συμφωνίες συνεργασίας δεν είναι ασυνήθιστες στον τομέα των εξορύξεων με δεδομένη την υψηλή κεφαλαιακή δαπάνη που απαιτείται Προς το παρόν βέβαια πε-ριμένουν τη στιγμή που τα αποθέματα χρυ-σού στο Pascua Lama θα έχουν μεγαλύτερη αξία και χαμηλότερο επενδυτικό κίνδυνο αν εξορυχτούν από το να παραμένουν κά-τω από το έδαφος

JULIE REYESδιδακτορική ερευνήτρια Πολιτικής Οικολογίας

στο Πανεπιστήμιο του ΜάντσεστερΜετάφραση Δήμητρα Σπαθαρίδου

Επιμέλεια Γιώργος Βελεγράκης

ΧιΛη η στρατηγική της Barrick Gold στο ορυχείο χρυσού Pascua Lama

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1324

Αντιδράσεις για τα πρώτα φορτία ασφαλτώδους άμμου στην Ευρώπη

Για πρώτη φορά φορτία πετρελαίου ασφαλ-τώδους άμμου (tar sand oil) στάλθηκαν στην Ευρώπη και πιο συγκεκριμένα στην Ισπανία για επεξεργασία και διύλιση 600000 βαρέλια αρ-γού πετρελαίου της καναδικής εταιρείας Western

Canada Select (WCS) στάλθηκαν από την ισπανική πετρελαϊκή εταιρεία Repsol σε διυ-λιστήριο του Μπιλμπάο Η εξέλιξη αυτή πυροδότησε αντιδράσεις και διαδηλώσεις έξω από το εργοστάσιο το οποίο βρίσκεται σε μια ιδιαίτερα πυκνοκατοικημένη περιοχή Οι εκδηλώσεις διαμαρτυρίας υποστηρίζονται από τοπικές κινήσεις πολιτών και από περι-βαλλοντικές οργανώσεις που επισημαίνουν τους κινδύνους που δημιουργούν για τους κατοίκους και το περιβάλλον

Από τη μεριά της η εταιρεία απορρίπτει τα ενστάσεις κατοίκων και περιβαλλοντικών οργανώσεων και ισχυρίζεται ότι ο συγκεκριμένος τύπος αργού πετρελαίου παράγει την ίδια ποσότητα εκπομπών με οποιοδήποτε άλλο είδος πετρελαίου

Παρrsquoόλα αυτά μελέτες σε άλλες περιοχές του πλανήτη έχουν συνδέσει την ύπαρ-ξη διυλιστηρίων ασφαλτώδους άμμου με αυξημένα επίπεδα καρκίνου και αναπνευ-στικών νοσημάτων Απόπειρες της ΕΕ να ποσοτικοποιήσει τις εκπομπές αερίων ρύπων από διαδικασίες εξόρυξης και διύλισης πετρελαίου ασφαλτώδους άμμου έχουν προς το παρόν εγκαταλειφθεί μετά τις έντονες αντιδράσεις του Καναδά και της βιομηχανίας πετρελαίου

Ανεπαρκής ο περιορισμός της ΕΕ στα βιοκαύσιμα καταγγέλουν οικολογικές οργανώσεις

Στις 13 Ιουνίου και μετά από μήνες διαπραγματεύσεων οι υπουργοί Ενέργειας της ΕΕ αποφά-σισαν τον περιορισμό των βιοκαυσίμων στο 7 της ενέργειας της Ευρώπης για μεταφορές το 2020 και ενώ η αρχική πρόταση προέβλεπε όριο 5 Οικολογικές οργανώσεις όμως προειδο-ποιούν ότι ο περιορισμός είναι πολύ ήπιος και έρχεται καθυστερημένα Οι αρνητικές συνέπειες από βιοκαύσιμα θα αυξηθούν καθώς το όριο του 7 σημαίνει 50 αύξηση του σημερινού επιπέδου χρήσης βιοκαυσίμωνΠώς όμως τα βιοκαύσιμα που αποτελούν ένα είδος ανανεώσιμης πηγής ενέργειας έφτασαν να αποτελούν κίνδυνο για το περιβάλλονΒασικό επιχείρημα για την πολιτική υποστήριξης των βιοκαυσίμων στην ΕΕ (πχ βιοντήζελ) ήταν ότι έχουν ως αποτέλεσμα χαμηλότερες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου σε σχέση με τα ορυ-κτά καύσιμα δεδομένου πχ ότι τα φυτά που καλλιεργούνται για να παραχθούν τα βιοκαύσιμα απορροφούν διοξείδιο του άνθρακα Ίσως σημαντικότερα κίνητρα όμως ήταν οι αυξανόμενες τιμές των ορυκτών καυσίμων και η ενεργειακή ασφάλειαΚαθώς όμως οι ευρωπαϊκές χώρες και οι προμηθευτές καυσίμων υλοποιούσαν τους στόχους για τα βιοκαύσιμα το αποτέλεσμα ήταν η προώθηση σχεδόν αποκλειστικά βιοκαυσίμων που παράγονται από τροφικές και ενεργειακές καλλιέργειες όπως φοινικέλαιο σόγια ελαιοκράμβη (βιοντήζελ) σιτάρι και καλαμπόκι (αιθανόλη) Η επιστημονική κοινότητα έχει προειδοποιήσει ότι η αυξημένη ζήτηση για βιοκαύσιμα στην ΕΕ οδηγεί στην επέκταση της παγκόσμιας καλλιεργήσιμης γης σε βαθμό που μπορεί τελικά να αυ-ξήσει τις εκπομπές που συντελούν στην κλιματική αλλαγή Αυτή η έμμεση αλλαγή χρήσης γης (Indirect Land Use Change ndash ILUC) συντελείται ως εξής Επιφάνεια γης που μπορεί να χρησι-μοποιηθεί για καλλιέργεια τροφίμων τώρα χρησιμοποιείται για καλλιέργεια καυσίμων Αυτό έχει ως αποτελέσμα να χρειάζεται επιπλέον επιφάνεια καλλιεργήσιμης γης για τα τρόφιμα Η laquoνέαraquo γη συνήθως βρίσκεται σε τροπικές περιοχές όπου μεγάλα δάση κόβονται για να δημιουργηθεί χώρος για καλλιέργειες Αυτή η αποψίλωση μειώνει τα δέντρα και γενικότερα τη βλάστηση που απορροφά διοξείδιο του άνθρακα και αποβάλλει τεράστια μεγέθη αερίων θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα αναιρώντας τον αρχικό στόχο της πολιτικής της ΕΕ για τα βιοκαύσιμα Ταυτόχρονα ο ανταγωνισμός μεταξύ καλλιέργειας βιοκαυσίμων και τροφίμων για εκτάσεις γης και για νερό ανεβάζει τις τιμές των τροφίμων και εντείνει τις διακυμάνσεις των αγορών γεωρ-γικών προϊόντων ενώ οι επιδοτήσεις στα βιοκαύσιμα κοστίζουν περίπου 6 δισ euro το χρόνο στα ευρωπαϊκά κράτηΗ Ευρώπη είναι ήδη η ήπειρος με την υψηλότερη εξάρτηση από εκτάσεις γης εκτός των συνόρων της και έχει το δεύτερο υψηλότερο επίπεδο laquoκατανάλωσης γηςraquo κατά κεφαλήν Σύμφωνα με μελέ-τη του Οικονομικού Πανεπιστήμιου της Βιέννης για την οργάνωση laquoΦίλοι της Γηςraquo ΕυρώπηςΤο αποτύπωμα της κατανάλωσης βιοκαυσίμων σε επιφάνεια γης το 2010 ήταν 450 εκατομμύρια στρέμματα ισοδύναμο με την επιφάνεια της Σουηδίας Το 2030 αν η σημερινή τάση συνεχιστεί η κατανάλωση βιοκαυσίμων της ΕΕ αναμένεται να αυξηθεί κατά 58 χρησιμοποιώντας περίπου 700 εκατομ στρέμματα έκταση ίση με την επιφάνεια της Σουηδίας και της Πολωνίας μαζίΗ χρήση ξύλου για παραγωγή θερμότητας και ηλεκτρισμού προκαλεί το μεγαλύτερο αποτύπωμα περίπου 300 εκατομ στρέμματα δάσους το 2010 που προβλέπεται να φτάσουν τα 400 εκατομ στρέμματα το 2030 Αν όλο αυτό το ξύλο προερχόταν από το εσωτερικό της ΕΕ θα απαιτούσε σχεδόν το 40 όλης της παραγωγικής δασικής έκτασης της ΕυρώπηςΗ Ευρώπη πρέπει όχι μόνο να περιορίσει τη χρήση των βιοκαυσίμων για αυτοκίνητα αλλά και να περιορίσει την τεράστια έκταση γης που χρησιμοποιείται γενικότερα από την ΕΕ θέτοντας υποχρε-ωτικούς στόχους που περιορίζουν την υπερκατανάλωση Τα βιοκαύσιμα μπορούν να παίξουν ρόλο στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής όμως θα πρέπει αυτό να γίνει με χρήση υπολειμμάτων και αποβλήτων (βιοκαύσιμα δεύτερης γενιάς) αντί για την καύση δέντρων και καρπών

ε ίδαμε

Ομπάμα ndash Νέο πρόγραμμα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής

Στις 2 Ιουνίου ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μπάρακ Ομπάμα ανακοίνωσε μέσω της Υπη-ρεσίας Προστασίας του Πε-ριβάλλοντος (EPA) ένα νέο φιλόδοξο πρόγραμμα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερ-μοκηπίου κατά 30 μέχρι το 2030 (έτος βάσης το 2005) Το πρόγραμμα περιλαμβάνει

σειρά μέτρων όπως το κλείσιμο μονάδων ηλεκτροπαραγωγής από άνθρακα την προώ-θηση της εγκατάστασης αιολικών και φωτοβολταϊκών μονάδων την ενίσχυση πολιτικών εξοικονόμησης ενέργειας και την εισαγωγή συστημάτων ανταλλαγής ρύπων Ο προ-σανατολισμός του προγράμματος είναι προς την υιοθέτηση στόχων μείωσης εκπομπών σε επίπεδο Πολιτειών (States) και όχι σε ομοσπονδιακό επίπεδο Βασικός στόχος του προγράμματος είναι η δραστική μείωση των εκπομπών από τα εργοστάσια ηλεκτροπα-ραγωγής που αποτελούν το βασικό παραγωγό αερίων του θερμοκηπίου στις ΗΠΑ

Η πρωτοβουλία Ομπάμα δέχεται σθεναρή κριτική από τη βιομηχανία άνθρακα και τους ρεπουμπλικάνους που θεωρούν ότι το πρόγραμμα αυτό θα περικόψει τις θέσεις εργασί-ας στον κλάδο και θα αυξήσει τα τιμολόγια του ρεύματος Από την άλλη το πρόγραμ-μα αντιμετωπίστηκε πολύ θετικά από τις περιβαλλοντικές οργανώσεις οι οποίες όμως επισημαίνουν ότι και πάλι υπολείπεται των προβλέψεων της Διακυβερνητικής του ΟΗΕ (IPCC) για τις αναπτυγμένες χώρες Αντιδρούν τέλος στην υλοποίηση προγραμμάτων ανταλλαγής (cap and trade) και αντιστάθμισης (offsetting) των εκπομπών ρύπων μεταξύ των Πολιτειών καθώς χρησιμοποιώντας ως παράδειγμα τον αντίστοιχο ευρωπαϊκό μη-χανισμό (ETS) ισχυρίζονται ότι τέτοιου τύπου μηχανισμοί που βασίζονται στους νόμους της αγοράς αποτυγχάνουν να οδηγήσουν σε πραγματικές μειώσεις εκπομπών

Σε κάθε περίπτωση η εξαγγελία του συγκεκριμένου προγράμματος αποτελεί μια πολύ ενδιαφέρουσα εξέλιξη καθώς πρόκειται για την πρώτη εθελοντική δέσμευση των ΗΠΑ σε ένα φιλόδοξο σχέδιο αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 13

Συντακτική ομάδα

Φερενίκη Βαταβάλη Γιώργος Βελεγράκης Παναγιώτης Δήμας Κώ-

στας Ζαχαριάδης Ιωάννα Θεοδοσίου Ορέστης Κολοκούρης Χάρης

Κωνσταντάτος Γιάννης Μάργαρης Πέτρος Μαρκόπουλος Ινώ Σιώ-

ζιου Δήμητρα Σπαθαρίδου Δημήτρης Τσούχλης Αλέξης Χαρίτσης

Τάσος Χοβαρδάς Μαίρη Χριστιανού Πέτρος Ψαρρέας

Σχεδιασμός σελιδοποίηση Μυρτώ Μπολώτα

3 τοπική αυτοδιοίκηση αριστερά και περιβάλλον 4 δικαίωμα στην αντίσταση Σκουριές 6 ευρωπαϊκή ένωση και

μεταλλαγμένα 8 ουκρανική κρίση και ορυκτά καύσιμα 9 ιδιωτικοποίηση της νομοθεσίας 10-19 ΑΦΙΕΡΩΜΑ

laquoπαραλίες πολύτιμο κοινό αγαθόraquo κριτική και σχόλια στο σχέδιο νόμου - κοινωνική κατασκευή της παραλίας - η

παράλια και τα σαράντα κύματα - τα κοινά και η laquoδημόσια κτήσηraquo του αιγιαλού - οι ακτές ως κοινά αγαθά - Τουρ-

κία κύματα ιδιωτικοποιήσεων - Ελληνικό amp Πειραιάς 20 λατινοποίηση ndash κινεζοποίηση και Κρήτη 21 καταστροφή

χημικών όπλων Συρίας 22 τοπίο η σύγχρονη προσέγγιση 23 Χιλή ορυχείο χρυσού pascua lama 24 είδαμε

περιεχόμεναμηνιαίο ένθετο στην laquoΑυγήraquo της Κυριακής

email oikotrivesgmailcom ndash oikotriveswordpresscom

Έντονη ανησυχία έχει προκαλέσει στην κοινωνία της Καβάλας η σχεδιαζόμενη από την ΔΕΠΑ εγκατάσταση πλωτής μονάδας εκφόρτωσης αποθήκευσης και επαναερι-οποίησης Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου (LNG) στον κόλπο της Καβάλας πολύ κοντά στην ακτή και σε κατοικημένες περιοχές Αποκορύφωμα μιας αλυσίδας αντιδράσεων από όλους τους φορείς της Καβάλας είναι η διοργάνωση πανκαβαλιώτικου συλλα-λητηρίου στις 3 Ιουλίου με παράλληλο κλείσιμο της αγοράς και των δημοτικών υπηρεσιών και προκήρυξη στάσης εργα-σίας από την ΑΔΕΔΥ

Παραβιάζεται η οδηγία SEVEZOΗ Ευρωπαϊκή νομοθεσία (οδηγία SEVEZO)

χαρακτηρίζει τις εγκαταστάσεις LNG ως μο-νάδες πολύ υψηλής επικινδυνότητας και προβλέπει μεγάλες αποστάσεις ασφαλείας από κατοικημένες περιοχές και από άλλες βιομηχανικές εγκαταστάσεις που μπορούν να πυροδοτήσουν ή να πολλαπλασιάσουν τις συνέπειες ενός πιθανού ατυχήματος Ο παράγοντας της επικινδυνότητας παρα-βλέπεται κατά εγκληματικό τρόπο στη χω-ροθέτηση που έχει γίνει σε πολύ κοντινή απόσταση από τον παράκτιο οικισμό της Ν Καρβάλης αλλά και από δύο μεγάλες χη-μικές βιομηχανίες που και αυτές εντάσσο-νται στην οδηγία SEVEZO τη βιομηχανία Λιπασμάτων και τα Πετρέλαια Καβάλας καθώς και από εγκαταστάσεις αποθήκευ-σης υγρών καυσίμων

Όπως έχουν επισημάνει επιστημονικοί φο-ρείς μεταξύ των οποίων και το ΤΕΕ ΑΜΘ σε περίπτωση ατυχήματος ή διαρροής φυ-

σικού αερίου δημιουργείται ένα εύφλεκτο νέφος το οποίο δεν διαλύεται στην ατμό-σφαιρα αλλά ταξιδεύει μέχρι να βρει πηγή ανάφλεξης Όταν λοιπόν δεν υπάρχουν οι αποστάσεις ασφαλείας από άλλες βιομηχα-νικές μονάδες δημιουργούνται οι προϋπο-θέσεις για ένα μεγάλο βιομηχανικό ατύχημα που ως laquoντόμινοraquo μπορεί να επεκταθεί και να έχει ανυπολόγιστες συνέπειες

Επιπλέον ζητήματα προκύπτουν με την περιβαλλοντική επιβάρυνση που θα επιφέρει η σχεδιαζόμενη μονάδα σε ένα ευαίσθητο θαλάσσιο περιβάλλον με λιμνοθάλασσες τόπους αναπαραγωγής ψαριών ιχθυοκαλ-λιέργειες κλπ στο δυτικό όριο του Εθνικού Πάρκου ΑΜΘ Η μονάδα LNG πρόκειται να αντλεί καθημερινά τεράστιες ποσότητες θα-λασσινού νερού το οποίο θα χρησιμοποιεί-ται κατά τη διαδικασία επαναεριοποίησης

του φυσικού αερίου και επαναθέρμανσής του από τους -161οC Το νερό αυτό θα φιλ-τράρεται θα χλωριώνεται και θα αποβάλ-λεται από το σύστημα νεκρωμένο από κάθε μορφή ζωής και σε θερμοκρασία σημαντικά χαμηλότερη από την αρχική

Μεγάλες laquoμπίζνεςraquo για μεγάλους παίκτες

Ο σχεδιασμός και η υλοποίηση του έργου ανήκει στη ΔΕΠΑ η οποία βαίνει ολοτα-χώς προς ιδιωτικοποίηση Η σχεδιαζόμενη μονάδα LNG θα είναι προφανώς μια καλή laquoπροίκαraquo που μπορεί να αποφέρει τεράστια κέρδη για τον ιδιώτη που θα την αποκτή-σει με μηδενικό κόστος Στη μεγάλη ενερ-γειακή σκακιέρα προφανώς και δεν χωράνε περιβαλλοντικές ευαισθησίες ούτε λαμβά-νονται υπόψη οι laquoπαράπλευρες απώλειεςraquo

στις τοπικές οικονομίες Έτσι μπορεί η σχε-διαζόμενη μονάδα να εκτοπίζει ολοκληρω-τικά τους παράκτιους αλιείς από τον κόλπο της Καβάλας να υποβαθμίζει την πρωτογε-νή παραγωγή και να ακυρώνει κάθε του-ριστική προοπτική για την Καβάλα και τη Θάσο αλλά αυτά δεν κρίνονται επαρκείς λόγοι για την επανεξέταση της πρότασης Ωστόσο όλοι οι τοπικοί επιστημονικοί και επαγγελματικοί φορείς ndash Επιμελητήρια Δή-μος και Περιφερειακή Ενότητα Καβάλας και δεκάδες σύλλογοι και σωματεία ndash καθώς και η τοπική κοινωνία που βρίσκεται για άλλη μια φορά στις επάλξεις διαμηνύουν προς κάθε κατεύθυνση ότι δεν θα επιτρέψουν καμία άλλη υποβάθμιση του φυσικού πε-ριβάλλοντος αλλά και των αναπτυξιακών προοπτικών της περιοχής

ΣIΣΣυ ΝικHΣιαΝη

το σχόλιο του μήνα

02μάχη δείχνουν πώς το τοπικό δημιουργεί εκείνες τις δυναμικές που ndashάμεσα και χωρίς διαμεσολαβήσειςndash εκτοξεύουν τέτοια συμ-βάντα στην πολιτική σφαίρα των κεντρικών θεσμών και εξουσίας Δείχνουν επίσης ότι η επίθεση στα κοινά και τα δημόσια αγαθά θέλει τη δημοκρατία τραυματισμένη θέ-λει βία τρομοκρατία και πόλεις-ομήρους συμφερόντων και επιβολής της σιωπής Η

κυβέρνηση που επιχειρεί την επιβολή της πειθαρχίας και της υποταγής ιστορικών διαστάσεων δοκιμάζει τις αντοχές της στο κατεξοχήν πεδίο που αφορά μια κοινωνία αυτό των συνθηκών και όρων αναπαραγω-γής της Είναι η ίδια αυτή η σύγκρουση που γεννάει τους όρους αναζήτησης των νέων δρόμων οργάνωσης ελέγχου ρύθμισης και μοιράσματος των κοινών πόρων Μέσα

από τις αντιφάσεις αυτές δημιουργείται το έδαφος για τις κοινωνικές συμμαχίες που μπορούν να καθορίσουν ndashανατρεπτικάndash το άμεσο μέλλον μας Πάνω σε αυτές τις συμ-μαχίες μπορούν να συγκροτηθούν και τα αντίστοιχα πολιτικά σχέδια που εμπνέουν κινητοποιούν και συγκροτούν συμπαγείς κοινωνικές δυνάμεις ως πρωταγωνιστές των εξελίξεων Τα κινήματα της προηγού-

μενης περιόδου γίνονται το έδαφος πάνω στο οποίο γεννώνται νέα κινήματα - εκείνα που δίνουν τη μάχη ενάντια στην ιδιωτι-κοποίηση της ζωής

Ας κάνουμε ότι χρειάζεται για να είναι το καλοκαίρι του 2014 αυτό το χρονικό σημείο που θα εγκαινιάσει ένα θερμό φθινόπωρο ανατροπών - τοπικών περιφερειακών και ευρωπαϊκών η συντακτική ομάδα

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 03

ΤΟΠικη αυΤΟΔιΟικηΣη αΡιΣΤΕΡα και ΠΕΡιΒαΛΛΟΝσκέφτομαι παγκόσμια δρω τοπικά

Σε μια κοινωνία που μιντιοκρατείται με μια αριστερά που έχει συνηθίσει να μιλά θεωρητικά και να επαναλαμβάνει μια κεντρικά εκπορευόμενη laquoγραμμήraquo και με μια εμπειρία κινητοποιήσεων που συχνά δεν υπερβαίνουν την έκφραση τοπικών αντιδράσεων η σύνδεση κεντρικού ndash τοπικού εί-ναι πάντα ζητούμενη Τόσο από την άποψη της ανάδειξης και της ένταξης των τοπικών προβλημάτων στο συνολικό πλαίσιο που τα παράγει όσο και από την άποψη της απά-ντησης και της αντιπρότασης ενός ριζοσπαστικά διαφο-ρετικού μοντέλου κοινωνικής οργάνωσης Η αλλαγή της αφήγησης από την δικτατορία της οικονομίας των τραπε-ζιτών των χρηματιστηριακών αγορών και των μεγάλων επιχειρήσεων στην δημοκρατικά σχεδιασμένη οικονομία των αναγκών περνάει τόσο μέσα από εγχειρήματα και θε-σμίσεις αυτοοργάνωσης και αυτοδιοίκησης όσο και μέσα από κινηματικές διαδικασίες που συνδέονται δικτυώνο-νται και κατορθώνουν να πάρουν ευρύτερη διάσταση ή συμβολικό χαρακτήρα

Το στοίχημα για μια συλλογικότητα που συγκροτείται σε αυτοδιοικητική παράταξη είναι να κάνει χειροπιαστό το όραμα του συνοικιακού κοινοτικού δημοτικού περι-φερειακού αποκεντρωμένου ελέγχου στα δημόσια αγαθά τους φυσικούς πόρους και ακόμη παραπέρα στις συνθή-κες παραγωγής Όπως και το όραμα για διαδικασίες άμε-σης δημοκρατίας όπου όλοι θα έχουν γνώση και γνώμη και θα συναποφασίζουν ώστε γίνει πράξη η διαχείριση των laquoκοινώνraquo από τους ελεύθερους πολίτες Να τα κά-νει χειροπιαστά μέσα από την ίδια τη συγκρότηση και τη λειτουργία της παράταξης- συλλογικότητας μέσα από τη συμπόρευση και την πρωτοβουλία για κοινωνικές διεκ-δικήσεις και αντιστάσεις μέσα από την laquoτοπικοποίησηraquo των συνολικών προβλημάτων και την laquoσυνολικοποίησηraquo των τοπικών προβλημάτων

Πολύ περισσότερο κρίσιμο είναι το στοίχημα όταν μια παράταξη καλείται να διαχειριστεί ένα Δήμο ή ακόμη και μια περιφέρεια Μέσα σε ένα δεδομένο προβληματικό και συγκεντρωτικό θεσμικό πλαίσιο που κρατά τις αποφάσεις για το κράτος και επιφυλάσσει για την Αυτοδιοίκηση το ρόλο του φτωχού συγγενή- επαίτη- πελάτη και εκτελεστή Με λειψούς πόρους και ανθρώπινο δυναμικό αλλά και με την εσωτερική παθολογία του δημόσιου τομέα δύο παρά-γοντες που επιβαρύνονται δραματικά λόγω των μνημονι-ακών μέτρων Με κοινοτικές χρηματοδοτήσεις που σχε-διάζονται χωρίς την Αυτοδιοίκηση και επιβάλλουν κανό-νες για να εξυπηρετηθούν νεοφιλελεύθερες πολιτικές Με τις κοινωνικές ανάγκες να διογκώνονται και τα δημόσια αγαθά να εκποιούνται Με αυτές τις συντεταγμένες κα-λούνται οι αυτοδιοικητικές αρχές να αντιμετωπίσουν να διαχειριστούν και να εκπροσωπήσουν μια σύνθετη τοπική πραγματικότητα που αποτελείται από όλη την κοινωνική διαστρωμάτωση και τις διαφορετικές ομαδοποιήσεις Και να δώσουν ένα διαφορετικό προσανατολισμό

Για αυτόν το προσανατολισμό προνομιακό πεδίο πα-ρέμβασης είναι τα θέματα που ανοίγει η ριζοσπαστική πολιτική οικολογία Η προσέγγιση για νέους δείκτες ευη-μερίας σε αντικατάσταση των παραδοσιακών laquoαναπτυξι-ακώνraquo δεικτών του ρυθμού ανάπτυξης του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος Ευημερία που δεν μετριέται με την

ικανοποίηση ατομικών καταναλωτικών ψευδοαναγκών αλλά με την καθολική πρόσβαση στην υγεία την παιδεία και τον πολιτισμό την ποιότητα ζωής και την προστασία του περιβάλλοντος την επικοινωνία την αλληλεγγύη τον δημιουργικό ελεύθερο χρόνο την κοινωνική δράση και συμμετοχή Αλλά και η αναζήτηση των διαδρομών μέσα από τις οποίες η Αυτοδιοίκηση θα ενισχύσει τις κοινωνι-κές αντιστάσεις και διεκδικήσεις θα επιδιώξει τον κοινω-νικό έλεγχο θα στηρίξει και θα στηριχθεί από τον εθελο-ντισμό θα σχεδιάσει συμμετοχικά θα θέσει ως στόχο την συνέργεια και όχι την ανταγωνιστικότητα

Φυσικοί σύμμαχοι που ανοίγουν δρόμους για την ανα-τροπή της επιβαλλόμενης ισοπέδωσης και την ανασυγκρό-τηση της κοινωνίας είναι τα κινήματα με τοπικό και υπερ-τοπικό χαρακτήρα που προστατεύουν τα δημόσια αγαθά και ανιχνεύουν εναλλακτικές απαντήσεις γύρω από τα θέματα που έχουν μπει στο στόχαστρο της ιδιωτικής κερ-δοφορίας της ενέργειας του νερού της διαχείρισης των απορριμμάτων των κοινόχρηστων χώρων των εξορύξε-ων Στον πλούτο των επιχειρημάτων και των κινηματικών προτάσεων υπάρχει έτοιμο υλικό για την Αυτοδιοίκηση που θα εμπλουτίσει την αποστεωμένη πανάκριβη και συ-χνά κατευθυνόμενη laquoτεχνοκρατικήraquo διαδικασία εκπόνη-σης αναπτυξιακών μελετών και σχεδίων Στον δυναμισμό της κινητοποίησης και της ενεργοποίησης των πολιτών βρίσκονται και διευρύνονται οι αναγκαίες συμμαχίες για να αντιμετωπισθεί η λεηλασία Τρέχοντα παραδείγματα αποτελούν η πανελλαδική κινητοποίηση για την προστα-σία των αιγιαλών για την διεκδίκηση των ακινήτων που παραχωρήθηκαν στο ΤΑΙΠΕΔ αλλά και η εκλογή της αρι-στερής δημοτικής αρχής στη Ν Φιλαδέλφεια σε συνθήκες σύγκρουσης του τοπικού κινήματος με τις αδηφάγες επι-διώξεις Μελισσανίδη που με προμετωπίδα το γήπεδο και τους φίλαθλους της ΑΕΚ επιχειρεί τον αποχαρακτηρισμό και την εκμετάλλευση του Άλσους

Φυσικοί σύμμαχοι που ανοίγουν δρόμους για την laquoαυ-τοδιοίκηση των πολιτώνraquo είναι ακόμη οι συλλογικές απα-ντήσεις στην κρίση που πολλαπλασιάστηκαν τα τελευταία χρόνια ιδιαίτερα μετά το κίνημα των πλατειών αυτοδια-χειριζόμενα κοινωνικά κέντρα συνεταιρισμοί δίκτυα χωρίς μεσάζοντες δίκτυα ανταλλαγών προϊόντων και υπηρεσιών με ή χωρίς εικονικά νομίσματα τράπεζες σπόρων εργασια-

κές κολεκτίβες αυτοδιαχειριζόμενοι αγρόκηποι οικοκοινό-τητες εναλλακτικές εκπαιδευτικές και πολιτιστικές δομές συνελεύσεις γειτονιών απόπειρες συμμετοχικών προϋπο-λογισμών και ένας μεγάλος αριθμός αυτοδιαχειριζόμενων δομών αλληλεγγύης (ιατρεία φαρμακεία φροντιστήρια πα-ντοπωλεία κα) συγκρατούν τον κοινωνικό ιστό αναπλη-ρώνουν λειτουργίες της πολιτείας και της αυτοδιοίκησης και δείχνουν ότι ένας άλλος κόσμος κυοφορείται και μπορεί να υπάρξει Με ευρηματική οικονομία πόρων με κατανόη-ση των ορίων του περιβάλλοντος με ανθρωπιστικές αξίες με πειραματισμούς στη δύσκολη άσκηση της πραγματικής δημοκρατίας και της ισότιμης συμμετοχής

Η Αυτοδιοίκηση έχει συμμάχους έχει έστω και περιορι-σμένα εργαλεία και μέσα έχει πολιτική δύναμη Μπορεί να πριμοδοτήσει συνεργατικές προσπάθειες στην οικονο-μία την παραγωγή με κριτήρια τοπικοποίησης και αυτάρ-κειας ιδιαίτερα σε τομείς όπως η ενέργεια η διατροφή η αξιοποίηση των απορριμμάτων με διαλογή στην πηγή να αναδείξει τους τοπικούς πόρους το φυσικό περιβάλλον τα πολιτιστικά στοιχεία Μπορεί να εμπνεύσει τις αξίες του δημόσιου λειτουργήματος και να κινητοποιήσει το ανθρώ-πινο δυναμικό της Αυτοδιοίκησης αναδιοργανώνοντας με βάση νέους στόχους την εσωτερική λειτουργία Δήμων και Περιφερειών Μπορεί να ανοίξει τη λειτουργία του δημοτι-κού συμβουλίου την κατάρτιση του προγράμματος δράσης και την κατανομή των πόρων οργανώνοντας διαδικασίες ουσιαστικής κοινωνικής διαβούλευσης Μπορεί να σχεδιά-σει μια πολιτική κοινωνικής προστασίας που περιλαμβάνει όλες τις μορφές δράσης είναι γνωστές πρακτικές για την αυτοδιοίκηση ακόμη και η στήριξη καταλήψεων για στέ-γη και κοινωνικές δράσεις οι επανασυνδέσεις ρεύματος και νερού οι κινητοποιήσεις ενάντια σε ληστρικά μέτρα Μπορεί να γίνει μοχλός αντίστασης και ανατροπής

Ας θυμηθούμε τα λόγια του Γιώργη Σιάντου προς το Εθνι-κό Συμβούλιο (την Βουλή της Εθνικής Αντίστασης) κατά την διάρκεια των εργασιών του στις 20 Μαΐου 1944

laquoΗ Αυτοδιοίκηση είναι ένα μεγάλο καρφί στην Αντίδρα-ση Γιατί Γιατί καταλαβαίνει πως αυτή είναι το φυτώριο της Λαϊκής Δημοκρατίας είναι θεμέλιο και ανάπτυξη της Λαϊκής Κυριαρχίας είναι με λίγα λόγια αυτό που δεν την συμφέρει αυτό που χτυπάει τα προνόμιά της hellipraquo

ΔΕΣΠΟιΝα ΣΠαΝΟυΔη

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1304

δικαίωμα στην αντίσταση - η περίπτωση των Σκουριώνη αΣΦαΛΕια ΩΣ ΕυΤαΞια και ΩΣ ΔικαιΩΜα

Το κείμενο αποτελεί εισήγηση της Ελεάνας Ιωαννίδου στο συνέδριο της Ελληνικής Ενωσης για τα Δικαιώ-ματα του Ανθρώπου το οποίο οργα-νώθηκε στις 13-14 Ιουνίου 2014 με τίτλο laquoΚρίσιμα δικαιώματα - δικαι-ώματα σε κρίσηraquo

Το δικαίωμα στην αντίσταση πρωτοεμφα-νίζεται στη Magna Carta τo 1215 διατρέχει όλο τον ύστερο Μεσαίωνα ως μια θεμιτή πράξη απέναντι στη δεσποτική εξουσία στη συνέχεια μπολιάζεται με τις θεωρίες του Hobbes του Locke και του Rousseau περί κοινωνικού συμβολαίου και αποτελεί τη laquoμήτραraquo των πρώτων Συνταγμάτων

Στο ελληνικό Σύνταγμα προβλέπεται στο άρθρο 120 παρ 4 που περιέχει την έσχατη εγγύηση τήρησής του προβλέποντας ότι αυτή laquoεπαφίεται στον Πατριωτισμό των Ελλήνων που δικαιούνται και υποχρεού-νται να αντιστέκονται με κάθε μέσο ενα-ντίον οποιουδήποτε επιχειρεί να το κατα-λύσει με την βίαraquo

Δεν αφορά βέβαια σε μεμονωμένες πε-ριπτώσεις όπου μια πράξη της εξουσίας είναι αντίθετη με το Σύνταγμα αλλά στην περίπτωση όπου οι πράξεις της πολιτικής εξουσίας συνιστούν laquoκατάλυση με τη βία του Συντάγματοςraquo όχι μόνον άμεσα αλλά και έμμεσα Όταν δηλαδή το κράτος συ-στηματικά προσβάλλει τις θεμελιώδεις αρ-χές στις οποίες στηρίζεται το laquoκοινωνικό συμβόλαιοraquo με τους πολίτες όπως η μορ-φή του πολιτεύματος οι οργανωτικές του βάσεις ή το αξιακό σύστημα που πραγμα-τώνει το Σύνταγμά μας

Στην Χαλκιδική δεν έχουμε laquoΧούνταraquo Σε γενικές γραμμές ισχύει ότι και για την υπόλοιπη Ελλάδα Εκτός από την περίπτω-ση του χρυσού Εκεί καταλύεται το κρά-τος δικαίου Εκεί δεν μπορεί καν να βρει εφαρμογή το δίλημμα που θέτει ο τίτλος του τραπεζιού μας χάριν της laquoευταξίαςraquo που έχει ανάγκη το μοντέλο ανάπτυξης που επιβάλλεται βίαια σε μεγάλη μερίδα του πληθυσμού το laquoδικαίωμα στην ασφά-λειαraquo διασφαλίζεται μόνο στην εταιρία και με κάθε μέσο Χρησιμοποιώντας ακόμα και τη βία της στέρησης της ελευθερίας με την απειλή κακουργηματικών κατηγοριών το κράτος προσβάλλει το δικαίωμα στην ασφά-λεια των πολιτών απέναντί του

Η θεσμική μεροληψία γύρω από την laquoεπένδυσηraquo του χρυσού στη Χαλκιδική δεν εκδηλώθηκε πρόσφατα Είναι τόσο πα-λιά όσο και τα μεταλλεία Η κρίση όμως

αποτέλεσε την αφορμή για την περαιτέρω εκτροπή της στις φασίζουσες πρακτικές της διοίκησης

Η αρχή στην περίπτωση της παρούσας εταιρίας έγινε με το laquoκαλημέραraquo Όταν παρα-βιάστηκε η Συνθήκη του Άαρχους στη πρώ-τη φάση αυτή της υποτιθέμενης δημόσιας διαβούλευσης για την laquoεπένδυσηraquo

Οι κάτοικοι που θεωρούν την εξόρυξη αντίθετη στα συμφέροντα του τόπου τους δεν είχαν ποτέ ως τώρα το στοιχειώδες δι-καίωμα να ακουστεί η φωνή τους για το τι θέλουν για το μέλλον τους ποιο μοντέλο ανάπτυξης και ποια ζωή θέλουν οι ίδιοι για τους εαυτούς τους και τα παιδιά τους

Ας μην ξεχνάμε πως μια έγκριση περι-βαλλοντικών όρων είναι ένα κοινωνικό συμβόλαιο μιας ενημερωμένης κοινωνί-ας των πολιτών και μιας υπεύθυνης εται-ρίας Το κράτος είναι εκεί ως θεματοφύ-λακας αυτού του διαλόγου όχι αυτό που αποφασίζει εμποδίζοντας τους πολίτες να ακουστούν Το συγκεκριμένο laquoσυμβόλαιοraquo υπογράφτηκε χωρίς να συμφωνούν και τα δύο μέρη γιατί το ένα μέρος οι πολίτες δεν είχαν την ευκαιρία ούτε να ενημερωθούν ουσιαστικά για τις επιπτώσεις του έργου ούτε να συμμετάσχουν σε ένα γνήσιο διά-λογο γιrsquo αυτό

Τότε κάποιοι άνοιξαν το δρόμο στη βία καταπατώντας πρώτοι το Σύνταγμα και μην αφήνοντας χώρο στην κοινωνική ειρήνη

Η ίδια έπεσα θύμα βίας στην laquoεκδήλωση ενημέρωσης του ΥΠΕΚΑraquo που γινόταν με face control από ανθρώπους της εταιρίας με την αστυνομία στις διαταγές τους από τραμπούκο της εταιρίας που τον σταμά-τησε γνωστός κοινοτάρχης της περιοχής Ο ίδιος κοινοτάρχης που στην περίφημη laquoδιαβούλευσηraquo στο τελευταίο νομαρχιακό συμβούλιο της μεταβατικής περιόδου του laquoΚαλλικράτηraquo μου καταγγέλθηκε ότι υπο-δείκνυε σε σωματώδεις εντολοδόχους να προπηλακίζουν ομιλητές για να τους κα-τευνάζει ο ίδιος στη συνέχεια ως ψύχραι-μος μεσολαβητής Σε εκείνο το νομαρχια-κό συμβούλιο πέρασα κρυφά ανάμεσα στις γραμμές των αστυνομικών που πετούσαν έξω όποιον τους υποδείκνυαν οι άνθρωποι της εταιρίας τρυπώνοντας στην πολυπλη-θή συνοδεία του κυρίου Στρατουδάκη της laquoΕλληνικός Χρυσόςraquo

Την ίδια ώρα έξω από το κτίριο του νο-μαρχιακού συμβουλίου ο σύντροφός μου που προσπάθησε να μπει στον χώρο της ΑΝΟΙΧΤΗΣ διαβούλευσης έτρωγε κλω-τσιές από τραμπούκους της εταιρίας ενώ τον κρατούσε laquoαγκαζέraquo ο υψηλόβαθμος αστυνομικός

Έτσι άνοιξε ο κύκλος της βίας Με την παραβίαση των δικαιωμάτων στη διαβού-λευση η οποία δεν έγινε με την κοινωνία παρούσα Στην πραγματικότητα η ίδια η laquoδιαβούλευσηraquo για τη μελέτη περιβαλλο-

ντικών επιπτώσεων ήταν η πρώτη πράξη κρατικής βίας Η Ιστορία θα καταγράψει πώς η αστυνομία λειτούργησε ως υπάλληλος της εταιρίας Και όχι μόνο τότε αλλά ΑΠΟ τότε η αστυνομία συχνά σε συνεργασία με τη δικαιοσύνη παραβιάζει τα ανθρώπινα δικαιώματα συστηματικά

Ο δεύτερος βασικός κύκλος παραβίασης δικαιωμάτων στην περίπτωση της Χαλκι-δικής είχε στόχο την με κάθε τρόπο προ-στασία των συμφερόντων της εταιρείας από τους αμφισβητίες Όσοι αμφισβήτησαν τις διαδικασίες βρέθηκαν στο στόχαστρο μιας απίστευτης αστυνομικής καταστολής με παράλογες διώξεις προφυλακίσεις πα-ρακολουθήσεις δημιουργία παράνομης τράπεζας DNA με την αστυνομία να λει-τουργεί υπό τις διαταγές των σεκιουριτά-δων στο βουνό και να επιμένει να εμπαίζει όσους της καταγγέλλουν τις παρανομίες της εταιρίας Επίσης η αστυνομία έχει δι-ενεργήσει απαγωγές έχει ασκήσει υπέρ-μετρη και επικίνδυνη βία σε διαδηλωτές ανέκρινε ανηλίκους χωρίς την παρουσία όχι μόνο δικηγόρου αλλά ούτε των γονιών τους έθεσε σε κίνδυνο τη ζωή ηλικιωμέ-νων και καρδιοπαθών και έριξε δακρυγό-να μέχρι και στο σχολείο της Ιερισσού Για κάποια από τα γεγονότα αυτά εκδόθηκε η από 26-3-2013 Δημόσια Δήλωση της Δι-εθνούς Αμνηστίας με την οποία καλεί τις ελληνικές αρχές να διερευνήσουν τη συ-

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 05μπεριφορά της ελληνικής αστυνομίας ενώ στην πολυσέλιδη έκθεσή της που εξέδωσε το Μάρτη του 2014 με τίτλο laquoΚράτος εν κράτει κουλτούρα κακομεταχείρισης και ατιμωρησίας στην ελληνική αστυνομίαraquo η Διεθνής Αμνηστία κάνει εκτενή αναφορά στις διαδηλώσεις στις Σκουριές

Υπάρχει και ένας τρίτος κύκλος παραβία-σης κρίσιμων δικαιωμάτων Από την έγκρισή της μέχρι σήμερα η έγκριση περιβαλλοντι-κών όρων καταπατήθηκε από την εταιρία πολλάκις και πάντα με τη συνδρομή ή την ανοχή του κράτους Σε πολλές περιπτώσεις οι κάτοικοι καταγγέλλουν ότι εκτελούνται παράνομες εργασίες και αντιμετωπίζονται από την κρατική μηχανή ως συνωμότες κι εχθροί της ανάπτυξης ενώ οι ελεγκτικοί μηχανισμοί φυσικά απουσιάζουν Μερικά παραδείγματα

- Ολόκληρες περιοχές βρέθηκαν να πί-νουν νερό με αρσενικό όπως έγινε στην περίπτωση του Νεοχωρίου που έπινε τέτοιο επί ενάμιση χρόνο

- Φορτηγά με τοξικά φορτία συμπυκνώ-ματα αρσενοπυρίτη αποκαλύπτονται λό-γω ατυχημάτων Η μεταφορά τους γίνεται προς το λιμάνι της Θεσσαλονίκης με τρό-πο παράνομο που ανάγκασε το Δήμο Βόλ-βης να ζητήσει την εφαρμογή του νόμου και με ασφαλιστικά μέτρα να διεκδικήσει τη διακοπή διέλευσης των φορτηγών από την περιοχή του

- Η εταιρεία υλοτομεί ανεξέλεγκτα και επεκτείνει τις εργασίες της σε περιοχές για τις οποίες δεν έχει άδεια

- Κτιριακά συγκροτήματα ξεπηδάν στη μέση του δάσους με τις εργασίες τους να ξεκινούν χωρίς άδεια δόμησης

Το παράδειγμα που ακολουθεί είναι εξαι-ρετικά χαρακτηριστικό γιατί συμπυκνώνει τις δυο προηγούμενες περιπτώσεις παραβί-ασης δικαιωμάτων τον χωρίς άδεια βιασμό του περιβάλλοντος με την καταστολή και την άδικη δίωξη αυτών που αντιδρούν και αποκαλύπτουν την παρανομία Πρόκειται για το λεγόμενο ρέμα (ή Λάκκο) Καρατζά όπου η εταιρεία σχεδιάζει να δημιουργήσει φράγμα ύψους άνω των 150 μέτρων για να συγκρατεί τα φερτά υλικά από τις εξορύ-ξεις Πρόκειαι για ένα από τα μεγαλύτερα φράγματα στη χώρα Ας δούμε λίγο πώς προωθήθηκε με τι διαδικασίες και με ποιο τίμημα για την τοπική κοινωνία

Το ρέμα (ή Λάκκο) Καρατζά

Την 21η Απριλίου του 2013 εκσκαφείς της εταιρίας εξόρυξης χρυσού στη Χαλκι-δική μπήκαν στο μη-οριοθετημένο ρέμα Καρατζά ανοίγοντας δρόμους εκχερσώ-νοντας αιωνόβιες οξιές και μπαζώνοντάς τες με επιχωματώσεις Στις 22 Απριλίου οι κάτοικοι της γύρω περιοχής μαζεύτηκαν στο σημείο καλώντας το δασάρχη και ζη-τώντας του να κάνει αυτοψία Ο δασάρχης αν και αρμόδιος υποσχέθηκε να laquoενημε-

ρώσει τους ανωτέρουςraquo του και επέδειξε ολιγωρία Στις 27 Απριλίου σε αντίστοιχη συγκέντρωση των κατοίκων της περιοχής και μετά τις καταγγελίες των κατοίκων ότι οι εργασίες εκτελούνται χωρίς άδεια ο αστυνομικός διευθυντής που ήταν παρών αντί να ζητήσει από τους ανθρώπους της εταιρείας να επιδείξουν την άδεια παρέ-πεμψε τους καταγγέλοντες σε συνάντηση στις 29 του μηνός όπου η εταιρεία θα την προσκόμιζε Η συνάντηση δεν συγκλήθη-κε ποτέ προδίδοντας μια προφανή διάθεση κωλυσιεργίας εκ μέρους των αρχών Από την 1η Μαΐου και για 10 ημέρες η περι-οχή γίνεται πεδίο συγκρούσεων πολίτες προσέρχονται στην περιοχή και διαμαρτύ-ρονται για τις παράνομες εργασίες ενώ οι παράνομες εργασίες συνεχίζονται με την προστασία των αστυνομικών αρχών που έχουν πλήρη επίγνωση του τι συντελείται εκεί Με την πίεση από γεγονότα υποστή-ριξης του αγώνα των κατοίκων η συνάντη-ση μεταξύ αρχών κατοίκων που αντιδρούν και εταιρείας καθορίζεται και πάλι για τις 13 Μαΐου Την παραμονή της συνάντησης πραγματοποιείται πορεία κατοίκων στην περιοχή με το αίτημα να αναβληθούν οι εργασίες μέχρι την προσκόμιση της άδειας από την εταιρεία Η απάντηση της αστυ-νομίας είναι άμεση επιτίθεται απρόκλητα στους συγκεντρωμένους με μανία υπέρμε-τρη βία και χημικά

Για τα επεισόδια εκείνης της ημέρας θα σχηματισθεί μια από τις δικογραφίες που έχουν συζητηθεί πολύ Θα πρότεινα για μια αναλυτική παρουσίασή της να δια-βάσετε το άρθρο μου laquoΗ χαμένη τιμή του Μπάμπη της Λίτσας και του Μανάβηraquo που δημοσιεύτηκε στο tvxs με τίτλο που εμπνέεται από τη λογοτεχνία Δυστυχώς και η ίδια η δικογραφία φαίνεται εξίσου εμπνευσμένη Άπειρες σελίδες κυρίως από ηχογραφημένες τηλεφωνικές συνομιλίες πολιτών όπως εκείνου που λέει ότι έχει κάποια laquoδουλειάraquo αλλά αφού μιλάει βρά-δυ Σαββάτου η δουλειά ερμηνεύεται από τις διωκτικές αρχές ως συμμετοχή σε συ-νωμοτικές πράξεις Πολίτης κατηγορείται ως υπεύθυνος για τη δημιουργία εκρηκτι-κού κλίματος γιατί σε συνέντευξή του σε εφημερίδα της Αθήνας περιγράφει ότι το κλίμα στην Ιερισσό είναι εκρηκτικό Μια σειρά καινοφανών συνδέσεων γεγονότων και ανθρώπων επισφραγίζεται από την κο-ρωνίδα της κατηγορίας για πυροβολισμό αστυνομικού Τούτο θα αποτελέσει και το έρεισμα για την κατηγορία των συμμετεχό-ντων στη διαμαρτυρία για την παραβίαση του νόμου στον Λάκκο Καρατζά ως μελών εγκληματικής οργάνωσης με τη δικογρα-φία να διανθίζεται κι από άλλα γεγονότα όπως τη φθορά αυτοκινήτου και την τοπο-θέτηση εμπρηστικού μηχανισμού με γκα-ζάκια σε βιτρίνα καταστήματος Όλα αυτά σε μια υπόθεση που εκκρεμεί και για την οποία θα προσθέσω μόνο ότι είμαι σίγου-

ρη ότι στο μέλλον θα αποτελεί αντικείμενο μελέτης στις νομικές σχολές

Στις 26 Ιουνίου του 2013 οι κάτοικοι καταθέτουν στο Μονομελές Πρωτοδικείο Χαλκιδικής αίτηση προσωρινής διαταγής για τη διακοπή των εργασιών απόφαση που λαμβάνεται στις 28 του ίδιου μήνα Ένα μήνα αργότερα το δικαστήριο επιφυ-λάσσεται να εκδώσει απόφαση επί της ου-σίας αλλά διατάζει την άρση της διακοπής των εργασιών

Η αίτηση ασφαλιστικών μέτρων εκδι-κάζεται στις 3 Σεπτεμβρίου Η Πρόεδρος του Μονομελούς Πρωτοδικείου Χαλκιδι-κής αποφαίνεται ότι πρόκειται για laquoαπλή νόμιμη υλοτόμησηraquo που γίνεται σύμφωνα με τους κανόνες υλοχρηστικής και τις δι-ατάξεις του ελληνικού δικαίου

Κι αν η μελέτη οριοθέτησης του ρέματος εκκρεμούσε από το 2006 όπου υποβλήθηκε αλλά δεν έπαιρνε έγκριση τούτο δεν εμπόδι-σε την εταιρεία να προχωρήσει από το φθι-νόπωρο στη δημιουργία μικρών φραγμάτων προκειμένου να αποκρύψει τα υλικά που εναποτίθενται στον ποταμό Μάταια καθώς το φωτογραφικό υλικό εκείνης της εποχής που έχουν συγκεντρώσει οι κάτοικοι προ-δίδει την πραγματική κατάσταση

Εδώ θα ήθελα να σημειώσω ότι αυτό το υλικό δεν ήταν εύκολο να ληφθεί ο δε φω-τογράφος κατηγορείται για συμμετοχή στη συμμορία της δικογραφίας που αναφέρα-με καθώς είναι και ιδιοκτήτης παντοπω-λείου που πουλάει γκαζάκια ίδιας μάρκας με αυτά που χρησιμοποιήθηκαν σε εμπρη-στική επίθεση

Με αλλεπάλληλες καταγγελίες και δια-μαρτυρίες των κατοίκων φτάνουμε πλέον στις 3 Ιουνίου του 2014 όπου αναλαμβά-νουν επιτέλους δράση οι επιθεωρητές με-ταλλείων και στις 46 εκδίδουν το σχετικό έγγραφο Διαπιστώνουν την παρανομία και επιβεβαιώνουν την απόφαση 14922013 του ΣτΕ η οποία έχει μείνει ουσιαστικά ανεφάρμοστη για πάνω από ένα χρόνο και ορίζει ότι laquoπριν από τη διενέργεια οιασδή-ποτε επεμβάσεως στα ρέματα Καρατζάς Λάκ-κος και Λοτσάνικο θα πρέπει να εγκριθεί ο καθορισμός των ορι-ογραμμών τους από το αρμόδιο κατά πε-ρίπτωση όργανοraquo που στην περίπτωση των δασικών ρεμάτων στις Σκουριές είναι ο Πρό-εδρος της Δημοκρα-τίας

Το αποτέλεσμα Στις 66 δημοσιεύεται στο ΦΕΚ το απαραίτητο Προεδρικό Διάταγμα οριοθέτησης των ρε-μάτων Δεν θα σχολι-άσω τη χρονική σύ-

μπτωση ούτε την προεργασία που έγινε με τροπολογία στο νομοσχέδιο του ΥΠΕΚΑ για τα υδατορέματα Κρατάω μόνο το γεγονός ότι για πάνω από ένα χρόνο οι εργασίες γίνονταν παράνομα με την κάλυψη πολ-λών αρχών και ότι σε αυτό το διάστημα πολλοί άνθρωποι απώλεσαν βασικά τους δικαιώματα είναι σήμερα υπόδικοι γιατί ξεσκέπασαν αυτή την παρανομία και δια-μαρτυρήθηκαν για αυτή

Αυτή είναι μία από τις πολλές μικρές ιστορίες laquoαντίστασηςraquo στη Χαλκιδική από το 2010 Οι κάτοικοι έπρεπε να κινητο-ποιηθούν συνεχόμενα για πάνω από ένα χρόνο για να εφαρμοστεί ο νόμος για μία ημέρα Σε ένα ρέμα που οριοθετήθηκε αφού καταστράφηκε και λίγο πριν laquoκα-ταργηθείraquo για να γίνει χαβούζα όπως και τα διπλανά ρέματα Μόνο που εκεί δεν θα θάβονται μόνο τα τοξικά κατάλοιπα Εκεί θάφτηκε κι ένα τμήμα της αξιοπιστίας της ελληνικής διοίκησης

Αυτές είναι οι συνθήκες κάτω από τις οποίες γίνεται επίκληση του δικαιώματος στην αντίσταση από το κίνημα ενάντια στην εξόρυξη στη Χαλκιδική ενώ βρίσκονται σε εξέλιξη τρεις κακουργηματικές δικογραφί-ες με δεκάδες κατηγορουμένους η καθεμία και με κάποιους από αυτούς laquoμπαλαντέρraquo σε όλες και η τοπική κοινωνία διχάζεται όλο και πιο βαθιά ανάμεσα στους υπέρμαχους και τους πολέμιους της επένδυσης

Για να επέλθει κοινωνική ειρήνη πρέπει να γυρίσουμε πίσω Στην αρχή του κύκλου της βίας στη διαβούλευση Ακόμα κι αν αυτό σήμερα φαίνεται σχεδόν ακατόρθω-το μόνο αν βγάλουμε από το επίκεντρο το κέρδος και την εταιρεία και επαναφέρου-με τον άνθρωπο και τη δημοκρατία έχου-με την ελπίδα να αποφύγουμε την κατα-στροφή στη Χαλκιδική Όχι μόνο του πε-ριβάλλοντος αλλά και της κοινωνίας και της δημοκρατίας

ΕΛΕαΝα ιΩαΝΝιΔΟυΔικηγόρος

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1306

οι εξελίξεις στην ευρωπαϊκή ένωση για τα ΜΕΤαΛΛαΓΜΕΝα

Δεν ξέρω τι προσδοκίες θα είχε κανείς από την ελληνική Προεδρία στην ΕΕ Πι-στεύω όμως ότι για όσους παρακολουθούν το ζήτημα των μεταλλαγμένων ίσως και να μην ήταν έκπληξη το γεγονός ότι ο υπουρ-γός Περιβάλλοντος κ Μανιάτης πήρε την πρωτοβουλία να ανοίξει το ζήτημα των Γε-νετικά Τροποποιημένων Οργανισμών (ΓΤΟ) και μάλιστα με δυσμενείς όρους για το πε-ριβάλλον την υγεία μας και για τη συντρι-πτική πλειοψηφία των Ελλήνων που έχουν δηλώσει laquoόχι στα μεταλλαγμέναraquo

Από το Φεβρουάριο του 2014 που δεν εγκρίθηκε η καλλιέργεια του γενετικά τρο-ποποιημένου καλαμποκιού 1507 δόθηκε η αφορμή στο ΥΠΕΚΑ να ανοίξει ξανά το θέμα της έγκρισης των ΓΤΟ Με αυτό ασχολήθη-κε το Συμβούλιο των Υπουργών Περιβάλ-λοντος το Μάρτιο του 2014 όπου δόθηκε στην Ελληνική Προεδρία η εξουσιοδότηση να ξεκινήσει το διάλογο για την τροποποί-ηση του πλαισίου για τους ΓΤΟ Στις 28 Μαΐου 2014 η ελληνική πλευρά κατέθεσε σε συνάντηση των κρατών μελών της ΕΕ πρόταση για τις εθνικές απαγορεύσεις καλ-λιέργειας μεταλλαγμένων η οποία έγινε δεκτή κατά πλειοψηφία Στις 12 Ιουνίου η πρόταση αυτή ψηφίστηκε από το Συμβού-λιο Υπουργών Περιβάλλοντος της ΕΕ και αναμένεται η ψήφισή της και από το Ευ-ρωκοινοβούλιο για να τεθεί σε ισχύ

Η βασική κριτική που γίνεται στην πρό-ταση της ελληνικής Προεδρίας έγκειται στην αναβάθμιση της διαπραγματευτικής θέσης των πολυεθνικών βιοτεχνολογίας έναντι στα κράτη-μέλη καθώς και στον περιορισμό των επιχειρημάτων για την αιτιολόγηση της απαγόρευσης Υπό αυτή την έννοια ενώ εκ πρώτης φαίνεται να δί-νει περισσότερες αρμοδιότητες και νομικά όπλα σε ένα κράτος-μέλος ώστε να μπορεί να απαγορεύει μονομερώς την καλλιέργεια ΓΤΟ καταλήγει στο αντίθετο

Η μέχρι σήμερα κατάσταση

Η έως τα σήμερα διαδικασία της ΕΕ για χορήγηση αδειών ΓΤΟ ήταν ενιαία για όλα τα κράτη-μέλη και καθιστούσε εξαιρετικά δύσκολη την καλλιέργεια μεταλλαγμένων στον ευρωπαϊκό χώρο Με βάση την ισχύ-ουσα ευρωπαϊκή νομοθεσία (άρθρο 30 της Οδηγίας 200118) οι αποφάσεις έγκρισης της καλλιέργειας των ΓΤΟ λαμβάνονται από Κανονιστική Επιτροπή έπειτα από εισήγη-ση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και κατόπιν γνωμοδότησης της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Ασφάλειας Τροφίμων (EFSA) Προκειμένου

η Κανονιστική Επιτροπή να καταλήξει σε απόφαση θα πρέπει να επιτευχθεί ειδι-κή πλειοψηφία η οποία όμως λόγω αντι-κρουόμενων θέσεων των κρατών- μελών δεν επιτυγχάνεται Διαφορετικά το θέμα προωθείται στο Συμβούλιο το οποίο έχει περιθώριο τριών μηνών να καταλήξει σε απόφαση πάλι με ειδική πλειοψηφία Εάν εντός του τριμήνου το Συμβούλιο καταλήξει ότι αντιτίθεται στην πρόταση η Επιτροπή οφείλει να την επανεξετάσει ενώ εάν λή-ξει η προθεσμία και το Συμβούλιο δεν έχει καταλήξει σε απόφαση η προτεινόμενη πράξη εφαρμογής εγκρίνεται υποχρεωτι-κά από την Επιτροπή

Δεδομένου λοιπόν του συσχετισμού δυνάμεων μεταξύ των χωρών που υποστη-ρίζουν και αυτών που αντιτίθενται στους ΓΤΟ πρακτικά έως σήμερα η αδειοδότηση των ΓΤΟ προς καλλιέργεια εξαρτάται απο-κλειστικά από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τη γνωμοδότηση της EFSA Σήμερα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ήδη αποφανθεί θετικά για 7 από τις 13 αιτήσεις που έχουν κατατεθεί ενώ για τις υπόλοιπες συνεχίζε-ται η αξιολόγηση των μελετών ανάλυσης κινδύνου Σήμερα καλλιεργείται μόνον ένας ΓΤΟ ο αραβόσιτος MON810 του αμερικα-νικού ομίλου Monsanto και καλλιεργείται μόνο στην Ισπανία ο οποίος ζήτησε ανανέ-ωση της έγκρισης καλλιέργειας Άλλοι δύο αραβόσιτοι (BT176 και T25) και η πατάτα Amflora αν και εγκεκριμένοι για καλλιέρ-γεια έχουν εγκαταλειφθεί Όμως υπάρχουν

και άλλα αιτήματα καλλιέργειας ΓΤΟ που περιμένουν έγκριση μεταξύ των οποίων ο αραβόσιτος TC1507 του ομίλου Pioneer (για τον οποίο υπήρξε σχετική συζήτηση τον Φεβρουάριο του 2014)

Ακόμα το ισχύον νομικό πλαίσιο δεν πα-ρέχει τη δυνατότητα στα κράτη-μέλη για μονομερή απαγόρευση παρόλο που αυτό συμβαίνει στη βάση όμως της πολιτικής απόφασης του κράτους-μέλους για αντίθε-ση στην καλλιέργεια μεταλλαγμένων στην επικράτειά του

Τον βασικό διαπραγματευτικό και απο-φασιστικό ρόλο έναντι των εταιρειών βιο-τεχνολογίας λοιπόν κατέχει η ΕΕ συνολι-κά και όχι η κάθε χώρα ξεχωριστά Με τον τρόπο αυτό η ευρωπαϊκή αγορά έχει κατα-φέρει εδώ και δεκαετίες να είναι laquoεκτόςraquo του παιχνιδιού των μεταλλαγμένων χάρη στις έντονες αντιδράσεις περιβαλλοντικών και καταναλωτικών οργανώσεών καθώς και αγροτών από όλη την Ευρώπη Οι πιέσεις όμως ιδίως από την Αμερική όπου δρα-στηριοποιείται έντονα τόσο η βιομηχανία όσο και το λόμπι των ΓΤΟ είναι διαρκείς και προσπαθούν να αντιστρέψουν αυτή την κατάσταση

Δεκαετίες προσπαθειών για αλλαγή πλαισίου βρίσκουν διέξοδοhellip

Η προσπάθεια αλλαγής του πλαισίου της ΕΕ για τα μεταλλαγμένα ξεκινά τουλάχιστον πριν από 14 χρόνια Πιο πρόσφατα από το

2010 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσπαθεί να τροποποιήσει τη σχετική Οδηγία 200118 έτσι ώστε να δίνεται η δυνατότητα στα κρά-τη-μέλη να απαγορεύουν την καλλιέργεια των ΓΤΟ που έχουν εγκριθεί στο επίπεδο της ΕΕ Με άλλα λόγια από το 2010 γίνε-ται προσπάθεια τροποποίησης του καθε-στώτος έγκρισης για την καλλιέργεια των μεταλλαγμένων στην Ευρώπη με στόχο να επιτραπεί σε όσες χώρες το επιθυμούν να τα καλλιεργήσουν Όσες χώρες δεν θέλουν έχουν τη δυνατότητα να επικαλεσθούν ποι-κίλους λόγους (δημοσία υγεία δημόσια τά-ξη προστασία του περιβάλλοντος χωροτα-ξία) ώστε να απαγορευτούν οι καλλιέργειες αυτές Σε αυτό αντιδρούσαν πολλές χώρες και ιδιαίτερα το Ηνωμένο Βασίλειο η Γαλ-λία η Γερμανία η Σλοβακία το Βέλγιο η Κύπρος και η Βουλγαρία που καταψήφι-σαν αντίστοιχη πρόταση της Προεδρίας της Δανίας πριν δύο χρόνια

Φαίνεται λοιπόν ότι η ελληνική πρόταση εκφράζοντας τις χώρες που επιθυμούν να προχωρήσει η καλλιέργεια μεταλλαγμένων κατάφερε να laquoπείσειraquo κι αυτές που διαφω-νούν και φοβούνται ότι θα δοθούν εγκρίσεις για καλλιέργειες οπότε θέλουν να διατη-ρήσουν το δικαίωμα να απαγορεύσουν τα μεταλλαγμένα τουλάχιστον στην επικράτειά τους Η ελληνική προεδρεία ήταν αυτή που πήρε την πολιτική απόφαση να επιτραπεί η καλλιέργεια ΓΤΟ σε όσες κοινοτικές χώρες το επιθυμούν δίνοντας άλλη τροπή στην εξέλιξη του ζητήματος πανευρωπαϊκά Οι

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 07μόνες χώρες που αντέδρασαν στην πρω-τοβουλία της Ελλάδας ήταν η Γαλλία και το Βέλγιο ενώ το Λουξεμβούργο εξέφρασε κάποιες επιφυλάξεις ως προς το περιεχό-μενο της πρότασης Η αλλαγή στάσης των Βρετανών και των Γερμανών συνέβαλε στο να ανοίξει η πόρτα για τη χωρίς εμπόδια καλλιέργεια ΓΤΟ

Τι προβλέπει η τροποποίηση

bull Στο κείμενο συμφωνίας συνδέεται η πρώτη φάση της αδειοδότησης δηλαδή το αίτημα της εκάστοτε εταιρείας βιοτεχνολογίας σε επίπεδο ΕΕ για να δοθεί εξουσιοδότηση για καλλιέργεια σε ευρωπαϊκό επίπεδο με τη δεύτερη φάση δηλαδή την αίτηση σε κάθε κράτος-μέλος όπου σχεδιάζεται καλλιέργεια ΓΤΟ

bull Για να προχωρήσει ένα κράτος-μέλος σε απαγόρευση καλλιέργειας ΓΤΟ πρέπει να προσφύγει στην Ευρωπαϊκή Επιτρο-πή και εκείνη θα αναλαμβάνει να ζητά από τις εταιρείες των μεταλλαγμένων να τα αποκλείουν όταν καταθέτουν αιτήμα-τα για νέες καλλιέργειες Στην περίπτωση που η εταιρεία δεν συναινέσει το κράτος- μέλος προχωρά εντός τριών μηνών στην απαγόρευση χωρίς τη σύμφωνη γνώμη της εταιρείας αλλά και χωρίς τη σύμφω-νη γνώμη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Η εταιρεία έχει πολύ στενά χρονικά πε-ριθώρια (30 ημέρες) για να μην αποδε-χτεί την εξαίρεση του κράτους από το γεωγραφικό πεδίο εφαρμογής της αδει-οδότησης του ΓΤΟ ενώ η μη απάντηση της εταιρείας εκλαμβάνεται ως αποδοχή της εξαίρεσης

bull Η αιτιάσεις που θα μπορούν να χρησιμο-ποιούν τα κράτη-μέλη για να απαγορεύ-σουν μια καλλιέργεια ΓΤΟ μπορούν να αφορούν περιβαλλοντικούς κοινωνικο-οικονομικούς λόγους χρήσεις γης χω-ροταξικό σχεδιασμό αγροτική πολιτική θέματα δημόσιας πολιτικής

bull Πρέπει να αναφερθεί ακόμα ότι οι χώρες δεν θα έχουν καν το δικαίωμα να απαγο-ρεύσουν τη διέλευση των μεταλλαγμένων οργανισμών από το έδαφός τους Με τον τρόπο αυτό ανοίγει διάπλατα ο δρόμος της διακίνησης των μεταλλαγμένων και της επέκτασής τους στη διατροφή ζώων και ανθρώπωνΑπό τα παραπάνω γίνεται φανερό ότι ει-

σάγεται στην ευρωπαϊκή διαδικασία έγκρι-σης ΓΤΟ η διαπραγμάτευση κάθε κράτους- μέλους που επιθυμεί να απαγορεύσει την καλλιέργεια του ΓΤΟ στο σύνολο ή σε μέ-ρος της επικράτειάς του με την εταιρεία που υπέβαλε αίτηση για την έγκρισή του Εγείρεται λοιπόν το ερώτημα για ποιο λό-γο οι εταιρείες βιοτεχνολογίας καθίστανται ισότιμοι συνομιλητές με τα κράτη-μέλη Εί-ναι φανερό ότι η διαπραγματευτική τους ισχύς αναβαθμίζεται έναντι των κρατών-με-λών και αποκτούν καθοριστικό ρόλο στην

απόφαση για το πού θα καλλιεργηθούν ΓΤΟ στον ευρωπαϊκό χώρο

Ακόμα θα πρέπει να συνεκτιμηθεί ότι τα κίνητρα ενός κράτους-μέλους που δικαιο-λογούν την απαγόρευση καλλιέργειας ΓΤΟ δεν έχουν νομική ισχύ στις εμπορικές συμ-φωνίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπο-ρίου (ΠΟΕ) Ο ΠΟΕ δέχεται ως έγκυρες μόνο εθνικές αποφάσεις που βασίζονται σε επι-στημονικά επιχειρήματα που επικαλούνται την υγεία ή τις περιβαλλοντικές ανησυχίες Κατά συνέπεια η διαδικασία αυτή θα μπο-ρούσε να προκαλέσει διαφορές που βασίζο-νται σε μη συμμόρφωση με τους κανόνες του ΠΟΕ Η πρόταση που υιοθετήθηκε από το Συμβούλιο των Υπουργών δεν εγγυάται στα κράτη-μέλη ότι οι απαγορεύσεις που θα εγείρουν θα έχουν νομική βάση και ως εκ τούτου θα είναι αδιαμφισβήτητες σε διεθνή δικαστήρια καθώς και έναντι του ΠΟΕ

Με την τροποποίηση του πλαισίου οδη-γούμαστε σε μια κατάσταση όπου η μια χώρα θα καλλιεργεί μεταλλαγμένα και η γειτονική της όχι Για την περίπτωση λοι-πόν διασυνοριακών επιμολύνσεων δεν γί-νεται λόγος Ούτε ακόμα και για τη διασυ-νοριακή ευθύνη σε περίπτωση γενετικής ρύπανσης

Προβληματισμοί

Έχουμε δει το τελευταίο διάστημα να γί-νονται προσπάθειες αλλαγής του καθεστώ-τος για το γενετικό υλικό εν γένει Τον Ια-νουάριο του 2014 υπήρξε η πιο πρόσφατη αλλαγή του θεσμικού πλαισίου εμπορίας σπόρων Η πανευρωπαϊκή κινητοποίηση καταναλωτών αγροτών περιβαλλοντικών οργανώσεων και κινημάτων έβαλε ένα μι-κρό φρένο στον πλήρη έλεγχο του γενετικού υλικού από τις εταιρείες βιοτεχνολογίας Η πρόσφατη τροποποίηση της Κοινής Αγρο-τικής Πολιτικής προκάλεσε τη δυσφορία πολλών λόγω του εικονικού laquoπρασινίσμα-τόςraquo της Σήμερα είμαστε αντιμέτωποι με το ζήτημα της αδειοδότησης της καλλιέργειας των μεταλλαγμένων στην Ευρώπη

Το ζήτημα της διαχείρισης του γενετικού υλικού είναι πρωταρχικής σημασίας τόσο για τους αγρότες όσα και για τους κατα-ναλωτές Παρατηρούμε όμως μια δυσανά-λογη αντίδραση σχετικά Αναρωτιέμαι για ποια ζητήματα τα ελληνικά αγροτικά σω-ματεία έχουν κινητοποιηθεί το τελευταίο διάστημα Σε κανένα από αυτά δεν βρίσκω το θέμα των σπόρων και των μεταλλαγμέ-νων Αυτοί που θα κληθούν αύριο να δου-λέψουν με πατενταρισμένους σπόρους και μεταλλαγμένα δεν έχουν ενδοιασμούς για αυτά Μόνο κάποιες οργανώσεις αγροτών στην Ευρώπη αντιδρούν Και πάλι όμως το στίγμα που δίνει ο αγροτικός κόσμος μέσω των ευρωπαϊκών θεσμικών του οργάνων COPA- COGECA (Ευρωπαϊκή Συνομοσπον-δία Αγροτικών Φορέων και Ευρωπαϊκή Συ-νομοσπονδία Αγροτικών Συνεταιρισμών)

είναι της σύμπλευσης με τις μεγάλες εται-ρείες βιοτεχνολογίας - τουλάχιστον στη διαβούλευση για την εμπορία των σπόρων τον Απρίλιο του 2014 Και σε αυτούς τους φορείς συμμετέχουν και οι ελληνικές ορ-γανώσεις των αγροτών και των αγροτικών συνεταιρισμών

Στα διλλήματα λοιπόν που θέτει το λόμπυ των εταιριών βιοτεχνολογίας α) για να τρα-φεί ο πλανήτης χρειαζόμαστε φθηνή τροφή και αυτή μπορεί να μας τη δώσουν τα με-ταλλαγμένα και β) για να υπάρχει πρόσβα-ση των αγροτών σε ποικιλία φυτικού γε-νετικού υλικού είναι αναγκαία τα ιδιωτικά δικαιώματα στους σπόρους και το πατεντά-ρισμα οι αγρότες τι έχουν να απαντήσουν Αν αυτά τα ζητήματα δεν είναι κορυφαία θέματα πανελλαδικής και πανευρωπαϊκής αγροτικής διεκδίκησης τότε ποιος ο κοι-νωνικός ρόλος των αγροτών Η καλή και καθαρή τροφή είναι δικαίωμα για όλους και δεν αποτελεί εμπορεύσιμο προϊόν για όποιον την παράγει και τη διακινεί

Γιατί από την πλευρά των καταναλωτών και των περιβαλλοντικών οργανώσεων και κινημάτων δεν υφίστανται τέτοια διλλήματα Και για να μην αδικώ κανένα και για μια μικρή μερίδα αγροτών ισχύει το ίδιο

Είναι λοιπόν ζωτικής σημασίας η δημι-ουργία συνεργειών του αγροτικού κόσμου με το κίνημα ενάντια στα μεταλλαγμένα (αλλά όχι μόνο) Θα πρέπει να βρεθεί από κοινού τρόπος προστασίας των εδαφών

8 λόγοι για τους οποίους λέμε laquoόχι στα μεταλλαγμέναraquo

1 Σε αντίθεση με την παραδοσιακή επιλογή και την υβριδοποίηση η γενετική τρο-ποποίηση παράγει νέες μορφές ζωής που δεν θα εμφανίζονταν ποτέ στη φύση

2 Οι ΓΤΟ διασταυρώνονται με φυσικούς οργανισμούς αναπαράγονται μεταναστεύ-ουν και μεταφέρονται με απρόβλεπτες και μη αναστρέψιμες συνέπειες για τον άνθρωπο και το περιβάλλον

3 Υπάρχει επιστημονική αβεβαιότητα για τους κινδύνους βλάβης της υγείας και του περιβάλλοντος

4 Η καλλιέργεια ΓΤΟ καταστρέφει τη βιοποικιλότητα ενός τόπου την οικολογική του ισορροπία και τη διατροφική του ασφάλεια

5 Η καλλιέργεια μεταλλαγμένων απαιτεί αυξημένη χρήση φυτοφαρμάκων προερ-χόμενα συνήθως από την ίδια εταιρεία που παρήγαγε και τους ΓΤΟ Με αυτό τον τρόπο αυξάνεται η αντοχή ζιζανίων και εντόμων σε εντομοκτόνα και ζιζανιοκτόνα αντίστοιχα

6 Οι ΓΤΟ μπορούν να επιμολύνουν συμβατικές και βιολογικές καλλιέργειες με τη μεταφορά γονιδίων και τη γενετική επιμόλυνση

7 Ο αγρότης που καλλιεργεί ΓΤΟ εξαρτάται απόλυτα από την εταιρεία παραγωγής τους Ακόμα πολλές ζωοτροφές προέρχονται από καλλιέργειες ΓΤΟ Χάνεται έτσι

η παραδοσιακή γεωργία και κτηνο-τροφία8 Ο καταναλωτής δεν μπορεί να διασφαλιστεί για την καθαρότητα της τροφής του και περιορίζονται οι διατροφικές του επιλογές Η δι-ατροφή του εξαρτάται όλο και πε-ρισσότερο από τους κολοσσούς του αγροδιατροφικού τομέα εις βάρος της παραδοσιακής καλλιέργειας της βιώσιμης γεωργίας και διατροφής

της γεωργίας και των κατοίκων του κάθε κράτους-μέλους

Είναι σίγουρο ότι το ισχύον νομικό πλαί-σιο για τους ΓΤΟ πρέπει να αναθεωρηθεί συνολικά καθώς και ο τρόπος αξιολόγησης των επιπτώσεών τους στην υγεία και το πε-ριβάλλον Κι αυτά θα έπρεπε να συζητηθούν προτού φτάσουμε στο σημείο να αποφασί-ζουμε τις συνθήκες κάτω από τις οποίες μια χώρα θα απαγορεύει την καλλιέργεια ΓΤΟ Η όποια αναθεώρηση όμως θα έπρε-πε κατά τη γνώμη μου να κινείται προς την κατεύθυνση της απαγόρευσης καλλι-έργειας των μεταλλαγμένων στην Ευρώπη συνολικά Να ισχυροποιεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή αλλά και τα κράτη-μέλη απένα-ντι στις εταιρείες βιοτεχνολογίας

Θα περίμενε κανείς από την ελληνική Προεδρία με την εμπειρία της κρίσης και των προβλημάτων της παραγωγικής ανα-συγκρότησης της χώρας μεγαλύτερη αγω-νιστικότητα απέναντι σε ζητήματα όπως αυτό της καλλιέργειας των μεταλλαγμένων και μεγαλύτερη αντίσταση στις πιέσεις του αγροδιατροφικού λόμπυ Γιατί είναι σαφές ότι η οικονομική και κοινωνική διέξοδος της χώρας μας αλλά και της Ευρώπης δεν μπορεί να γίνει μέσα από το δρόμο της laquoβι-ώσιμης ενταντικοποίησηςraquo και των γενετι-κά τροποποιημένων οργανισμών

ιΩαΝΝα ΘΕΟΔΟΣιΟυ

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1308

ιΔιΩΤικΟΠΟιηΣη ΤηΣ ΝΟΜΟΘΕΣιαΣ - SOS

εισαγωγών φυσικού αερίου σε ποσότητα τουλάχιστον ίση με τις εισαγωγές από τη Ρωσία αλλά παράλληλα αναπτύσ-σεται η οικονομία κατά 4 ετησίως αυξάνονται οι θέσεις εργασίας κατά 315 ετησίως και μειώνονται συνολικά οι εισαγωγές ορυκτών καυσίμων αξίας euro505δις ετησίως - euro315 δις ευρώ περισσότερα από το σχέδιο που είχε προ-τείνει η Επιτροπή τον Ιανουάριο

Είναι προφανές πως οι τολμηρές πολιτικές ενεργειακής αποδοτικότητας δεν αποτελούν πανάκεια Το παζλ συμπλη-ρώνεται με την αυξημένη διείσδυση ΑΠΕ την αύξηση χρή-σης ηλεκτρικής ενέργειας στα κτήρια και τις μεταφορές την ανάπτυξη μέσων αποθήκευσης ενέργειας την ανάπτυξη διασυνδέσεων τη διαχείριση της ζήτησης κά

Τα μηνύματα από τις Βρυξέλλες είναι διφορούμενα Από τη μια οι εκθέσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής τονίζουν τα οφέλη από την εφαρμογή γενναίων πολιτικών στους τομείς της ενεργειακής αποδοτικότητας και των ΑΠΕ οφέλη τα οποία συνειδητοποιούν και οι ευρωβουλευτές που ζητούν φιλόδοξα και δεσμευτικά μέτρα για το 2030 Από την άλλη οι απερχόμενοι Επίτροποι και ο Πρόεδρος Μπαρόσο φαίνεται να προτείνουν έναν υπερσυντηρητι-κό στόχο ενεργειακής αποδοτικότητας 27 για το 2030 Ο στόχος αυτός θα απαιτήσει ελάχιστη προσπάθεια από τα κράτη-μέλη και θα στερήσει από την Ένωση τη δυνα-τότητα να εξασφαλίσει την ενεργειακή της ασφάλεια και αυτοδυναμία να γλιτώσει τεράστια κονδύλια από εισαγω-γές ορυκτών καυσίμων και ταυτόχρονα να προστατεύσει τους πολίτες της από τις κυμαινόμενες τιμές ενέργειας Έχει έρθει πλέον η στιγμή για τους Ευρωπαίους ηγέτες να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων και να αναλάβουν τις δικές τους πρωτοβουλίες

ΜιΧαΛηΣ ΠΡΟΔΡΟΜΟυ

πετρελαίου Για τη μεταφορά του ρωσικού αερίου θα πα-ρακάμψει την Ουκρανία κυρίως μέσω των αγωγών South Stream και Nord Stream ndash μόνο που πίσω από τους δύο αγωγούς βρίσκεται πάλι η Gazprom Η έλευση της ενερ-γειακής επανάστασης μέσω του σχιστολιθικού αερίου από τους κακεντρεχείς αποκαλούμενη laquoπάρτι συνταξιούχωνraquo μάλλον θα αργήσει όχι μόνο λόγω του τεράστιου κόστους εξόρυξης σε σχέση με το αντίστοιχο των ΗΠΑ αλλά και απλούστατα επειδή τα ευρωπαϊκά αποθέματα δεν επαρ-κούν για να εξαλείψουν την εξάρτηση από τις εισαγωγές ndash στο ευνοϊκότερο σενάριο εκμετάλλευσης σχιστολιθικού αερίου η εξάρτηση αυτή μειώνεται στο 62 το 2035 από το 89 Σε κάθε περίπτωση σύμφωνα με τον Διεθνή Ορ-γανισμό Ενέργειας οι εκπομπές CO2 από τις μονάδες φυ-σικού αερίου πολύ σύντομα (2025) θα είναι υψηλότερες από τη μέση ένταση άνθρακα του παγκόσμιου μείγματος ηλεκτρικής ενέργειας κι έτσι το φυσικό αέριο θα χάσει τον τίτλο του ως laquoκαύσιμο χαμηλών εκπομπώνraquo Δεν μπορεί να λογίζεται συνεπώς παρά μόνο ως μεταβατική εναλ-λακτική για την επίτευξη ενός συστήματος ενέργειας μη-δενικών εκπομπών Μια μεταβατική εναλλακτική η οποία θα κοστίσει περίπου euro70δις ndashόσο δηλαδή απαιτείται για την κατασκευή νέων αγωγών υποδομών αποθήκευσης και μεταφοράς φυσικού αερίου σταθμούς LNGndash και θα δεσμεύσει την Ευρώπη σε ένα καύσιμο η τιμή του οποίου έχει τριπλασιαστεί την τελευταία δεκαετία

Το ερώτημα που τίθεται είναι ποια είναι η ενδεδειγμένη λύση που μπορεί να ικανοποιήσει το τρίπτυχο ανάπτυξη ndash προστασία του καταναλωτή ndash προστασία περιβάλλοντος

Την απάντηση δίνει η ίδια η ΕΕ μέσω της μελέτης αξι-ολόγησης της πορείας εφαρμογής της οδηγίας για την ενεργειακή αποδοτικότητα Σε αυτήν παρατίθενται οι επι-πτώσεις από τη θέσπιση ενός στόχου ενεργειακής αποδο-τικότητας 40 για το 2030 όχι μόνο μειώνεται η ανάγκη

Το ξέσπασμα της κρίσης στην Ουκρανία θορύβησε τους ευρωπαίους ηγέτες και επανέφερε στην επικαιρότητα ένα παλαιό ζήτημα Πώς μπορεί να θωρακιστεί η Ευρωπαϊκή Ένωση από πιθανό κλείσιμο της ρώσικης στρόφιγγας πα-ροχής φυσικού αερίου

Ένα πιθανό μποϊκοτάζ από την πλευρά της Ρωσίας (όπως άλλωστε έχει συμβεί δις στο πρόσφατο παρελθόν το 2006 και 2009) θα στερήσει από την Ευρώπη περίπου το 15 της ποσότητας εισαγόμενου φυσικού αερίου που χρειάζε-ται για να καλύψει τις ανάγκες της και το οποίο διέρχεται από τα εδάφη της Ουκρανίας Σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο οι πλέον ευάλωτες χώρες θα ήταν αυτές της νοτιοανατο-λικής Ευρώπης αλλά και η Ιταλία και η Γερμανία Η Ελ-λάδα είναι και αυτή εθισμένη στα ρωσικά κάλλη μιας και περίπου το 55 των εισαγωγών φυσικού αερίου προέρ-χονται από τη Ρωσία Πρέπει να σημειωθεί πως σε σχέση με το παρελθόν χάρη στο πλήθος διασυνδέσεων και νέων αγωγών όλες οι ευρωπαϊκές χώρες μπορούν να ανταπο-κριθούν ευκολότερα σε αντίστοιχα επεισόδια

Ίσως βέβαια τα λόγια του προέδρου Μπαρόσο να έκρυ-βαν μια δόση υπερβολής όταν αναφέρθηκε στην Ουκρα-νική κρίση ως τη μεγαλύτερη απειλή για την ευρωπαϊκή ειρήνη και ασφάλεια μετά την πτώση του laquoΣιδηρού Παρα-πετάσματοςraquo Και αυτό διότι αφενός το τανγκό της εξάρ-τησης θέλει δύο παρτεναίρ ndashσε περίπτωση μποϊκοτάζ η Gazprom θα έπρεπε να στερηθεί των εσόδων από τις εξα-γωγές φυσικού αερίου μέσω Ουκρανίας περίπου $33δις μόνο για το 2013ndash ενώ η Ρωσία καλείται να δείξει το κα-λό της πρόσωπο και στα πλαίσια της προσέγγισης της Κί-νας (με την οποία έκλεισε πρόσφατα το μεγαλύτερο deal πώλησης φυσικού αερίου αξίας $400 δις) Εξάλλου η ΕΕ αποτελεί τον πρώτο εμπορικό εταίρο της Ρωσίας καθώς σχεδόν οι μισές εισαγωγές και εξαγωγές της τελευταίας με κύκλο εργασιών περίπου euro337δις διεξάγονται με χώ-ρες-μέλη της ΕΕ Συνεπώς η Ρωσία χρειάζεται την ΕΕ όσο και η ΕΕ τη Ρωσία

Τα αντανακλαστικά των ευρωπαίων πολιτικών λειτούρ-γησαν άμεσα ndash προς ποια κατεύθυνση είναι ωστόσο το ερώτημα Έπειτα από απαίτηση του Ευρωπαϊκού Συμβου-λίου η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ετοίμασε και έδωσε στη δη-μοσιότητα το σχέδιο για τη διασφάλιση της ενεργειακής ασφάλειας της Ευρώπης Η στρατηγική απεμπλοκής της ΕΕ από το ρωσικό αέριο στηρίζεται όσο απίστευτο κι αν ακούγεται κυρίως στην περαιτέρω ανάπτυξη και ενίσχυ-ση των υποδομών φυσικού αερίου (LNG εγχώρια κοιτά-σματα πχ σχιστολιθικού αερίου νέοι αγωγοί μεταφοράς αξιοποίηση τρίτων προμηθευτών κλπ)

Τι σημαίνει αυτό Η Ευρώπη στην προσπάθεια να προ-σελκύσει τα υγραεριοφόρα πλοία μεταφοράς LNG θα πρέ-πει να είναι έτοιμη να αντιμετωπίσει το σκληρό ανταγω-νισμό από τις αναπτυσσόμενες χώρες της Ασίας με ότι αυτό συνεπάγεται για τις τιμές αγοράς καυσίμου πέφτο-ντας ταυτόχρονα στην αγκαλιά λίγων κυρίαρχων εταιρει-ών στην παραγωγή LNG (Shell Qatargas κά) Επιπλέον θα κόψει τον ομφάλιο λώρο με την ασταθή περιοχή της Ρωσίας βρίσκοντας απάνεμο καταφύγιο σε χώρες όπως η Νιγηρία η Αλγερία και το Ιράκ ndash ο εμφύλιος που μαίνεται στο τελευταίο έχει για ακόμα μια φορά εκτοξεύσει τις τιμές

Ουκρανική κρίση και ΕΕ το τανγκό της εξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα έχει δύο παρτεναίρ

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 09

ιΔιΩΤικΟΠΟιηΣη ΤηΣ ΝΟΜΟΘΕΣιαΣ - SOS

Τη στιγμή που στην Ελλάδα ιδιωτικοποι-ούνται τα δημόσια αγαθά στην ΕΕ ετοιμά-ζουν την ιδιωτικοποίηση της νομοθεσίας Η ιδιωτικοποίηση γίνεται κρυφά μέσω εμπο-ρικών συμφωνιών ΕΕ με Καναδά (CETA) και με Αμερική (TTIP) Η πρώτη έχει ήδη εγκριθεί από τις κυβερνήσεις και το μόνο που μπορεί να την ακυρώσει είναι το Ευ-ρωκοινοβούλιο Η μάχη αυτή είναι η μητέ-ρα τον μαχών Και όμως κανείς δεν ξέρει καν ότι εξελίσσεται

Με τη Συνθήκη της Λισαβόνας η Ευρω-παϊκή Ένωση απέκτησε το δικαίωμα να συνάπτει συμφωνίες προστασίας επενδύ-σεων Το ασκεί για πρώτη φορά στο πλαί-σιο της συγκεκριμένης συμφωνίας με τον Καναδά

Στη συμφωνία αυτή εισάγεται το δικαί-ωμα οποιουδήποτε ιδιώτη επενδυτή που ενοχλείται από κάποιο νέο νόμο για την προστασία των κοινωνικών δικαιωμάτων του περιβάλλοντος ή της δημόσιας υγείας να ζητεί την κατάργησή του Το δικαίωμα αυτό ορίζεται μέσω του ISDS (Investor state dispute settlement mechanism) ndash μηχα-νισμός επίλυσης διαφορών εταιριών με κράτη Η προσφυγή γίνεται όχι σε εθνικά ή ευρωπαϊκά δικαστήρια ούτε καν στον Πα-γκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου αλλά σε μια εξωθεσμική ειδική επιτροπή δικηγόρων Η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι σε κρίσι-μες νομοθεσίες η απόφαση είναι υπέρ των εταιρειών Με τον τρόπο αυτό οι εταιρείες αναλαμβάνουν το ρόλο του νομοθέτη Εί-ναι ένας έξυπνος τρόπος για να παρακάμ-ψουν τη Δημοκρατία την ανεξαρτησία και το κράτος δικαίου

Τέτοιες συμφωνίες υπάρχουν ήδη στην Ευρώπη αλλά μόνο μεταξύ μεμονωμένων κρατών Οι επιπτώσεις τους είναι χαρακτη-ριστικές για τι μας έρχεται στην Ευρώπη Η σουηδική εταιρεία Vattenfall μήνυσε το 2009 τη Γερμανία σχετικά με τους περιβαλ-λοντικούς όρους λειτουργίας ενός εργοστα-σίου παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στο Αμβούργο ζητώντας αποζημίωση ύψους 14 δισ ευρώ Η διένεξη τερματίστηκε με υποχώρηση της Γερμανίας Επιπλέον η ίδια εταιρεία μήνυσε τη Γερμανία ξανά το 2012 αυτή τη φορά για την απόφαση της γερμανικής κυβέρνησης να κλείσει τα εργο-στάσια πυρηνικής ενέργειας Η Vattenfall αυτή τη φορά έχει ζητήσει αποζημίωση πάνω 700 εκ ευρώ για το κλείσιμο δύο πυρηνικών της μονάδων στη Γερμανία Η απόφαση εκκρεμεί

Έως σήμερα η ευρωπαϊκή όμως νομοθεσία ήταν στο απυρόβλητο κάτι που προφανώς ενοχλεί Στο πλαίσιο της εμπορικής συμφω-

νίας ΕΕ - Καναδά οι καναδικές εταιρείες θα είναι σε θέση να ακυρώσουν την ευρωπαϊ-κή εθνική ή περιφερειακή νομοθεσία μας και να παρακάμψουν οποιοδήποτε νομικό περιορισμό που θα θεσπιστεί για την προ-στασία του δημοσίου συμφέροντος μέσα από τη βελτίωση των εργασιακών και περιβαλ-λοντικών κανόνων προκειμένου να αυξή-σουν τα κέρδη τους Η συμφωνία βέβαια με τον Καναδά αν εγκριθεί από το Ευρωπαϊ-κό Κοινοβούλιο θα αποτελέσει το πρότυπο που θα ακολουθήσουν όλες οι επερχόμενες εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ με ΗΠΑ που είναι υπό διαπραγμάτευση

Αρκεί βέβαια μια τέτοια συμφωνία για να ιδιωτικοποιηθεί η ευρωπαϊκή εθνική και τοπική νομοθεσία Οι πολυεθνικές ανοίγο-ντας θυγατρικές στον Καναδά θα μπορούν να ακυρώνουν αποφάσεις και νομοθεσίες σε ΕΕ και Ελλάδα Χαρακτηριστικό το πα-ράδειγμα της διαμάχης μεταξύ της καπνο-βιομηχανίας Philip Morris και της Αυστρα-λίας Η πολυεθνική του καπνού μήνυσε την Αυστραλία βασισμένη σε μια παρόμοια συμφωνία προστασίας επενδύσεων που εί-χε περιληφθεί στη διμερή επενδυτική συν-θήκη της Αυστραλίας με το Χονκ Κονγκ το 1993 Η Philip Morris είχε μια θυγατρική στο Χονκ Κονγκ η οποία άνοιξε γραφείο στην Αυστραλία Ενεργοποίησε τη συμφω-νία προστασίας επενδύσεων υποστηρίζοντας ότι το νομοσχέδιο θα μείωνε την αξία των επενδύσεών της στα εμπορικά σήματα και άλλα πνευματικά δικαιώματα

Δείτε όμως και άλλη μια υπόθεση που τελεσιδίκησε Η υπόθεση της χημικής βιο-μηχανίας Ethyl εναντίον του Καναδά που εκδικάστηκε με βάση αντίστοιχη διάτα-ξη που υπήρχε στη Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου της Βορείου Αμερικής (ΝΑFTA) Ένα πρόσθετο βενζίνης το ΜΜΤ που πα-

ρήγαγε η εταιρεία είχε απαγορευθεί στον Καναδά για λόγους προστασίας της δημό-σιας υγείας Η Ethyl η οποία κατασκεύαζε το ΜΜΤ μήνυσε τον Καναδά στην ειδική επιτροπή διαιτησίας όπως προέβλεπε η NAFTA Ο Καναδάς κατέληξε σε συμβιβα-σμό και πλήρωσε περίπου 16 εκατομμύρια δολάρια για ζημιά που υπέστη η υπόληψη της εταιρείας ενώ υποχρεώθηκε να ζητή-σει συγγνώμη για την άδικη απόφαση και να την άρει

Ανεξάρτητα όμως με την τελική απόφαση κάθε προσφυγή κοστίζει σε μια κυβέρνηση 10 έως 15 εκατομμύρια δολάρια ανά υπό-θεση για την υπεράσπισή της Οι ειδικές αυτές επιτροπές αποτελούνται από δικηγό-ρους (διαιτητές) που λειτουργούν χωρίς τις εγγυήσεις του ευρωπαϊκού δικαστικού συ-στήματος Παραδείγματος χάρη οι διαιτητές μπορούν να συμμετέχουν ως διαιτητές σε μια υπόθεση ενώ σε άλλη να εργάζονται ως δικηγόροι υπέρ των επενδυτών

Η εμπορική συμφωνία με τον Καναδά θα έρθει πολύ σύντομα προς ψήφιση στο Ευ-ρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στα εθνικά κοινο-βούλια Έχω αγωνιστεί για να κινητοποιή-σω τους συναδέλφους μου ευρωβουλευτές στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και υπάρχουν πλέον αντιδράσεις Όμως το νέο κοινοβού-λιο αν και θα διαφωνεί δεν θα απορρίψει τη συμφωνία με τον Καναδά αν δεν πιεστεί από την κοινωνία να το κάνει

Εάν εγκριθεί η συμφωνία με τον Κανα-δά οποιαδήποτε πολυεθνική θα μπορεί να αποτρέψει οποιαδήποτε νέα νομοθεσία που αυξάνει τον κατώτατο μισθό ή αποσκοπεί στην προστασία της δημόσιας υγείας του νερού της γης και του δάσους του τουρι-σμού και της αγροτικής οικονομίας Καναδι-κές εταιρείες θα προσπαθήσουν να εμποδί-σουν την ακύρωση εξορύξεων χρυσού όπως

αυτή στις Σκουριές αυτή τη φορά μέσω της εμπορικής συμφωνίας Παρόμοια για την ακύρωση ιδιωτικοποιήσεων

Πρέπει να υπάρξει κινητοποίηση και πί-εση από όλους μας για να αποκρούσουμε τη συμφωνία αυτή Χρειαζόμαστε ένα κί-νημα για τη Δημοκρατία και το δικαίωμα των τοπικών κοινωνιών να αποφασίζουν εκείνες για το μέλλον τους

Η πρώτη μάχη δίνεται τώρα καθώς δια-βάζετε αυτό το άρθρο Mέχρι την Κυριακή 6 Ιουλίου πραγματοποιείται δημόσια δια-βούλευση για το ISDS Όποιος συμμετέχει πρέπει να απαντήσει σε 13 τεχνικές ερω-τήσεις Γιrsquo αυτό τα αυστριακά συνδικάτα και η περιβαλλοντική οργάνωση Φίλοι της Γης ετοίμασαν μια εφαρμογή όπου μπαί-νεις και υπογράφεις τις απαντήσεις που έχουν ετοιμάσει εκείνοι στις 13 ερωτήσεις και έτσι παίρνει μέρος κάθε πολίτης με το όνομά του υπογράφοντας αυτομάτως στην ιστοσελίδα αυτή Είναι βέβαια στα αγγλικά γαλλικά και γερμανικά αλλά είναι πολύ πιο απλό για έναν πολίτη που δεν είναι έτοιμος να απαντήσει σε τεχνικά ζητήματα

Αν διαδοθεί η είδηση αν αντιδράσουμε με τη συμμετοχή μας στη διαβούλευση και στη συνεχεία όταν έρθει η συμφωνία προς ψήφιση στο ευρωκοινοβούλιο με την πίε-σή μας στους ευρωβουλευτές τότε θα χα-ρίσουμε ένα ηχηρό δια-ατλαντικό ξύπνημα σε όσους ονειρεύονται την ιδιωτικοποίηση της νομοθεσίας και νομίζουν ότι το έχουν ήδη πετύχει

κΡιΤΩΝ αΡΣΕΝηΣ

Το λινκ της καμπάνιας wwwno2isdseu

Το επίσημο λινκ της διαβούλευσης httptrade

eceuropaeuconsultat ions indexcfmconsul_

id=179

και http eceuropaeuyourvoice ipmforms

dispatch

Με τη Συνθήκη της Λισαβόνας η Ευρωπαϊκή Ένωση απέκτησε το δικαίωμα να συνάπτει συμφωνίες προστασίας επενδύσεων Στη συμ-φωνία αυτή εισάγεται το δικαίωμα οποιουδήποτε ιδιώτη επενδυτή που ενοχλείται από κάποιο νέο νόμο για την προστασία των κοινωνικών δι-καιωμάτων του περιβάλλοντος ή της δημόσιας υγείας να ζητεί την κατάργησή του

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1310

παραλίες πολύτιμο κοινό αγαθό

ΕΠιΜΕΛΕια ΦΕΡΕΝικη ΒαΤαΒαΛη

Αθήνα στα τέλη του 19ου αιώνα Η ανά-πτυξη του τραμ μεταφέρει την αναδυόμενη αστική ελίτ της πρωτεύουσας στη θάλασ-σα του Νέου Φαλήρου Στην περιοχή ανα-πτύσσεται η πρώτη οργανωμένη παραλία στη χώρα με όλες τις ανέσεις και τις πα-ρεμβάσεις του τοπίου που γίνονται σε αντί-στοιχα παραθαλάσσια θέρετρα στη Δύση με προεξάρχουσες μια επιβλητική για τα μέτρα της εποχής προβλήτα για ψυχαγω-γικούς σκοπούς και του ποδηλατοδρόμιου που αργότερα έγινε το στάδιο Καραϊσκάκη Σε αυτό τον τόπο έκανε τα πρώτα της μπά-νια η ελληνική αστική τάξη ακολουθώντας ανάλογες εξελίξεις σε πλήθος ευρωπαϊκών και αμερικάνικων πόλεων

Η παραλία του Νέου Φαλήρου όμως στα-διακά παρακμάζει Αρχικά με την εκβιομη-χάνιση της περιοχής στη συνέχεια με την καταστροφή της προβλήτας κατά τον Β΄ πα-γκόσμιο πόλεμο και τελικά ως αποτέλεσμα της ξέφρενης και άναρχης μεταπολεμικής αστικοποίησης Οι αγωγοί με τις ακαθαρ-σίες μεταφέρουν τα λύματά τους στην πε-ριοχή και έτσι η ακτή του Νέου Φαλήρου παύει να είναι laquoπαραλίαraquo

Σήμερα που η συζήτηση για τις ελλη-νικές παραλίες έχει ανάψει για τα καλά η ιστορία του ξεχασμένου αυτού χώρου πα-ραθερισμού είναι διδακτική Και αυτό για-τί η παραλία του Νέου Φαλήρου δεν ήταν απλά ένας laquoφυσικός πόροςraquo που διαλύθη-κε από την ανθρώπινη παρέμβαση Ήταν εξ αρχής ένας κατασκευασμένος τόπος αναψυχής κομμάτι των παρεμβάσεων στο δημόσιο χώρο του 19ου αιώνα που νομι-μοποιούνταν στο όνομα της αναγκαιότη-τας της επαφής των ελληνικών ελίτ με το φυσικό στοιχείο Τότε όπως και σήμερα ο λόγος γύρω από την ανάγκη επιστροφής στη φύση και την απόλαυση του φυσικού περιβάλλοντος είναι και ο ίδιος εγγεγραμ-μένος στη σταδιακή γιγάντωση του τουρι-στικού κυκλώματος

Η παραλία εφευρίσκεται τον 19ο αιώνα από την ιατρική επιστήμη και κατασκευά-ζεται ως τόπος ανάρρωσης του πάσχοντος σώματος Ως τέτοια σταδιακά μεταβάλλε-

η κΟιΝΩΝικη καΤαΣκΕυη της παραλίας

Η παραλία διά μέσου της κοινωνικής μίμησης των μεσαίων προς τα ανώτερα στρώματα και την καθιέρωση των πληρωμένων διακοπών γίνεται από τη μεσοπολεμική περίοδο πανευρωπαϊκά τόπος παιχνιδι-ού χώρος στον οποίο τα πλήθη μιας αναδυόμενης laquoμαζικής κοινωνί-αςraquo θα διασκεδάσουν θα παίξουν και θα αναπαραστήσουν τον εαυτό τους ως συμμέτοχους μιας καθολικής ισότητας

ται γίνεται χώρος κοινωνικοποίησης για τα ανώτερα στρώματα και βαθμιαία από το μεσοπόλεμο και μετά αποικιοποιείται από όλο και μεγαλύτερα τμήματα των δυτικών κοινωνιών Ακόμα στις αρχές του 20ού αι-ώνα η ελληνική λογοτεχνία όπως πχ το διήγημα laquoΌταν σκάνε τα λουλούδιαraquo του Δημοσθένη Βουτυρά για τον απαγορευμένο έρωτα δύο γυναικών που δεν μπορεί παρά να κρυφτεί στην ερημιά δίπλα στη θάλασσα αποκαλύπτει την παραλία ως τόπο απόμα-κρο καταραμένο και αφιλόξενο

Η παραλία διά μέσου της κοινωνικής μίμησης των μεσαίων προς τα ανώτερα στρώματα και την καθιέρωση των πληρω-μένων διακοπών γίνεται από τη μεσοπο-λεμική περίοδο πανευρωπαϊκά τόπος παι-χνιδιού χώρος στον οποίο τα πλήθη μιας αναδυόμενης laquoμαζικής κοινωνίαςraquo θα δι-ασκεδάσουν θα παίξουν και θα αναπαρα-στήσουν τον εαυτό τους ως συμμέτοχους μιας καθολικής ισότητας Ή όπως το δια-τύπωνε ο Ανρί Λεφέβρ laquoο μοναδικός χώ-ρος απόλαυσης που το ανθρώπινο είδος είχε καταφέρει να ανακαλύψει στη φύσηraquo Η παραλία καθίσταται έτσι το αίτημα και η ουτοπία ενός συνολικού εκδημοκρατισμού της κοινωνίας η φαντασίωση της άρσης ταξικών διακρίσεων και της καθολικότη-τας πολιτικών δικαιωμάτων

Η παραπάνω διαδικασία κοινωνικής κα-τασκευής της παραλίας δεν ήταν ουδέτερη φυσική ή άμοιρη πολιτικών σχεδιασμών Περιλαμβάνει διαχρονικά ένα σημαντικό βαθμό πολιτικού παρεμβατισμού και ρύθ-μισης Πολιτικών δηλαδή που από τη μια χωροθετούν και κατασκευάζουν το νέο χώ-ρο απόλαυσης δίπλα στη θάλασσα όπως οι μορφές προστασίας της και οι επενδύσεις σε δίκτυα μεταφοράς προς τις ακτές Και από την άλλη δημόσιων παρεμβάσεων ρύθ-μισης της νέας μορφής απογύμνωσης των ανθρώπινων σωμάτων είτε για να γίνουν διαχειρίσιμες οι κοινωνικές αντιδράσεις εναντίον της είτε για να γίνουν συμβατές με τους διευρυνόμενους κύκλους εμπορευ-ματοποίησης της αναψυχής

Υπό μια έννοια λοιπόν η κοινωνική

τάση και η πολιτική μέριμνα για την προ-στασία των παραλιών δεν ήταν πάντοτε τμήμα κάποιας οικολογικής ευαισθησίας Έχει κατrsquo επανάληψη αποτελέσει διεθνώς αλλά και στην Ελλάδα κομμάτι της διαδι-κασίας προστασίας του περιεχομένου του ίδιου του τουριστικού προϊόντος Δεν απο-τελούσε πάντοτε μια τάση απο-εμπορευ-ματοποίησης προς όφελος της προστασίας του δημόσιου χώρου όπως είναι σήμερα για την αριστερά αλλά κατά το παρελθόν έχει υπάρξει η προϋπόθεση της επιτυχούς εμπορευματοποίησης και της δημιουργίας ενός διευρυνόμενου τουριστικού κυκλώμα-τος γύρω από τις παραλίες

Η παραπάνω αντίφαση είναι εγγεγραμ-μένη στην ίδια τη δομή του τουριστικού εμπορεύματος Ο τουρισμός διέπεται από μια διαρκή ένταση ανάμεσα στα συμφέρο-

ντα του μεμονωμένου και του laquoσυλλογικούraquo κεφαλαιοκράτη ανάμεσα στο μελλοντικό επενδυτή και στο σημερινό επιχειρημα-τία Ο σημερινός επιχειρηματίας και υπό συνθήκες το κράτος θέλει να εξασφαλίσει μακροχρόνια τους όρους αναπαραγωγής του κεφαλαίου στον κλάδο την ικανότητα δηλαδή των καταναλωτών να χρησιμοποι-ούν πχ τις παραλίες περιοδικά και σε βά-θος χρόνου ώστε να διασφαλίζεται η κερ-δοφορία και η ανταγωνιστικότητά του στο μέλλον Αντίθετα ο μελλοντικός επενδυτής αδιαφορεί για ζητήματα χωροθέτησης και ενδιαφέρεται για την ικανότητα εμπέδω-σης του συσσωρευμένου κεφαλαίου του στο χώρο Έτσι στον τουρισμό η κερδοφο-ρία της μεμονωμένης επιχείρησης βρίσκε-ται σε σχέση δυνητικά ανταγωνιστική με αυτή του κλάδου συνολικά

και οι συνέπειες της επερχόμενης ιΔιΩΤικΟΠΟιηΣηΣ της

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 11

Το νομοσχέδιο για τον αιγιαλό αποτελεί την τελευταία λέξη σε μια σειρά νομοθετικών ρυθμίσεων που είδαν το φως στη διάρκεια της οικονομικής κρίσης και αποσκοπούν να καταστήσουν όσο το δυνα-τόν πιο laquoελκυστικήraquo την ελληνική δημόσια κτήση στους λεγόμενους επενδυτές

Σε πρώτη φάση ολόκληρη η δημόσια περιουσία του κράτους συ-μπεριλαμβανομένων δασών ευαίσθητων οικοσυστημάτων ακτών μι-κρών νησιών περιοχών φυσικού κάλλους κοκ μεταβιβάζεται σταδι-ακά στην ανώνυμη εταιρεία ΤΑΙΠΕΔ η οποία ιδρύθηκε με σκοπό να την εκμεταλλευθεί (με πωλήσεις πολυετείς μισθώσεις και παραχω-ρήσεις σε επενδυτές) έναντι κάποιου κατά κανόνα εξευτελιστικού τιμήματος που θα χρησιμοποιηθεί αποκλειστικά για την πληρωμή του χρέους της χώρας

Σε δεύτερη φάση ο επίδοξος επενδυτής απαλλάσσεται από τους χωροταξικούς και πολεοδομικούς περιορισμούς που έχουν θεσπι-στεί με τις ισχύουσες για κάθε συγκεκριμένη περιοχή χωροταξικές και πολεοδομικές ρυθμίσεις και προικοδοτείται με δικό του ξεχωρι-στό για κάθε ακίνητο καθεστώς το οποίο ουσιαστικά του επιτρέπει να αναπτύξει την περιοχή του όπως εκείνος θέλει σύμφωνα με το επενδυτικό του σχέδιο (νομοθεσία fast truck ΕΣΧΑΔΑ κλπ) Πα-ράλληλα εξουδετερώνονται για χάρη του όλες οι πάγιες διαδικασίες περιβαλλοντικής αδειοδότησης (εγκρίσεις αρχαιολογικής υπηρεσίας δασαρχείου κλπ) αφού οι αρμόδιες υπηρεσίες καλούνται πλέον να εκφέρουν τη γνώμη τους μέσα σε ασφυκτικές χρονικές προθεσμίες σε περίπτωση δε που δεν προλάβουν η έγκρισή τους θεωρείται δε-δομένη και οι υπάλληλοι υπόκεινται σε πειθαρχικές κυρώσεις

Μέσα στα πλαίσια αυτά εντάσσεται και το επίμαχο νομοσχέδιο για τον αιγιαλό Δεδομένου ότι τα περισσότερα από τα ακίνητα για το οποία υπάρχει επενδυτικό ενδιαφέρον είναι παραθαλάσσια το νο-μοσχέδιο παραχωρεί τμήματα του αιγιαλού και της παραλίας καθώς και θαλάσσιους και λιμναίους χώρους νησίδες υφάλους σκοπέλους κλπ στους επιχειρηματίες επενδυτές και επιτρέπει σε αυτούς χρή-σεις γης και κατασκευές οι οποίοι παραβιάζουν τις αρχές της βιώσι-μης ανάπτυξης το άρθρο 24 του Συντάγματος τις Διεθνείς Συμβάσεις για την προστασία του τοπίου της βιοποικιλότητας και των ακτών και την πάγια νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας

Ειδικότεραbull Επιτρέπει τη δημιουργία κατασκευών σε ακτές και αιγιαλούς για

κάθε επιχειρηματική δραστηριότηταbull Καταργεί ουσιαστικά την ελεύθερη πρόσβαση των πολιτών στις

παραλίεςbull Καταστρέφει ανεπανόρθωτα το τοπίο το περιβάλλον και τις αρχαι-

ότητεςbull Παραχωρεί λίμνες θάλασσες νησίδες υφάλους και σκοπέλουςbull Επιτρέπει μπαζώματα για την εξυπηρέτηση στρατηγικών τουριστι-

κών επενδύσεωνbull Νομιμοποιεί αυθαίρετα ξενοδοχεία και επιχειρήσεις

Οι περιβαλλοντικές οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες από την ψήφιση του νομοσχεδίου θα είναι καταστροφικές ανυπολόγιστες και μη αντιστρέψιμες Δεν πρόκειται μόνο για σοβαρότατο πλήγμα που θα υποστούν τα παράκτια οικοσυστήματα (αμμόλοφοι υγρότο-ποι ενδιαιτήματα προστατευόμενων ζώων και πτηνών) Ο αιγιαλός είναι ένα σύστημα δυναμικό και εξαιρετικά ευαίσθητο λόγω του ευ-μετάβλητου χαρακτήρα του (φυσική ή ανθρωπογενής διάβρωση της ακτής άνοδος της στάθμης της θάλασσας και αύξηση των ακραί-ων φυσικών φαινομένων λόγω κλιματικής αλλαγής μεταφορά και απόθεση φερτών υλικών κλπ) Οι ανθρώπινες παρεμβάσεις στην παράκτια παρόχθια ζώνη παρεμποδίζουν τις φυσικές διεργασίες εξισορρόπησης του συστήματος του αιγιαλού και οδηγούν σε μορ-φολογικές αλλαγές και διαβρώσεις που θα θέσουν αργά ή γρήγορα σε κίνδυνο όχι μόνο τις πολυπόθητες επενδύσεις αλλά και την ίδια την ύπαρξη των ακτών

Παράλληλα στις ελληνικές παράκτιες και παρόχθιες περιοχές βρί-σκονται ακόμα θαμμένοι περιμένοντας να αποκαλυφθούν ανεκτί-μητοι ενάλιοι αρχαιολογικοί χώροι (προϊστορικοί κλασικοί και ρω-μαϊκοί οικισμοί αρχαίες λιμενικές εγκαταστάσεις ναυάγια πλοίων κλπ) ενώ πολλά από τα νησιά που έχουν περιέλθει στο ΤΑΙΠΕΔ αποτελούν στο σύνολό τους κηρυγμένους αρχαιολογικούς χώρους Όλοι αυτοί οι αρχαιολογικοί θησαυροί θα κινδυνεύσουν σοβαρά όπως εκτιμούν οι αρχαιολόγοι

Είναι επομένως φανερό ότι το νομοσχέδιο δεν πλήττει μόνο το δικαίωμα πρόσβασης των πολιτών στις ελληνικές ακτές αλλά και πολλές πτυχές της βιώσιμης ανάπτυξης δεδομένου ότι παραβιάζει μεταξύ άλλων την Παγκόσμια Διακήρυξη του Ρίο (ΟΗΕ 1992) για τη βιώσιμη ανάπτυξη το άρθ 24 του Συντάγματος τον ισχύοντα αρ-χαιολογικό Νόμο 30282002 την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την προ-στασία της αρχαιολογικής κληρονομιάς του Λονδίνου (1969) που κυρώθηκε με τον Ν 112781 και αναθεωρήθηκε με τη σύμβαση της Βαλέττα (1992) την Ευρωπαϊκή Σύμβαση του Τοπίου (Ν38272010) την Παγκόσμια Σύμβαση για τη Βιοποικιλότητα που υπογράφηκε στη Σύνοδο του Ρίο το 1992 (Ν 220494) την Σύμβαση της Βαρκελώνης για την Προστασία της Μεσογείου κλπ Οι νομοθετικές αυτές ρυθμί-σεις προστατεύουν η κάθε μια από το δική της σκοπιά τα δημόσια αγαθά που σχετίζονται με τον αιγιαλό την παραλία και την παρά-κτια και παραλίμνια ζώνη

Γιrsquo αυτό το λόγο άλλωστε το νομοσχέδιο έχει προκαλέσει την έντο-νη αντίδραση όλων εκείνων πολιτών επιστημονικών περιβαλλο-ντικών και κοινωνικών οργανώσεων οι οποίοι ασπάζονται τις αρ-χές της βιώσιμης ανάπτυξης και πιστεύουν ότι οι αρχές αυτές πρέπει να αποτελούν τον οδηγό αλλά και το νομικό όριο για κάθε δημόσια πολιτική και κάθε ιδιωτική δράση Ένα όριο που δεν επιτρέπεται να παραβιαστεί για κανένα σκοπό πολύ περισσότερο όταν το διακύ-βευμα αφορά την απώλεια της πολύτιμης φυσικής και πολιτιστικής μας κληρονομιάς

Οι ακτές και ο αιγιαλός είναι το εθνικό μας σύμβολο η πηγή έμπνευσης για την επιστήμη την τέχνη και τη λογοτεχνία ανά τους αιώνες Ακόμη και με στυγνή οικονομική λογική αποτελεί το σημα-ντικότερο συγκριτικό πλεονέκτημα της χώρας Είναι ένα δώρο που μας χάρισε η φύση και η καλή μας τύχη για να το διαφυλάξουμε να το προστατεύσουμε και να το διατηρούμε ελεύθερο στη διάθεση όλων Ελλήνων και ξένων ώστε να το απολαμβάνουν όπως είναι χωρίς αλλοιώσεις και περιορισμούς Είναι χρέος μας να το αφήσουμε να επιτελεί το φυσικό του προορισμό απλά να υπάρχει

ΜαΡια καΡαΜαΝΩΦΠρόεδρος του Επιμελητηρίου Περιβάλλοντος και Βιωσιμότητος Σύμβουλος Επικρατείας

Στα παραπάνω βρίσκεται και ο λόγος που είναι τόσο παράδοξη και καταστροφική η σημερινή συντονισμένη απόπειρα εκποίη-σης πλήθος παραλιών μέσω του ΤΑΙΠΕΔ όσο φυσικά και ο νόμος περί αιγιαλού που αποπειράται να περάσει το υπουργείο Οικονομι-κών Γιατί στο όνομα της ανάπτυ-ξης της τουριστικής οικονομίας στη χώρα απαξιώνει την τεράστια συσσωρευμένη επένδυση που έχει πραγματοποιηθεί τα τελευταία 50 χρόνια για τη δημιουργία της υπο-δομής της σε τουριστικές υποδομές και ξενοδοχεία Γιατί η απόπειρα συνολικής ιδιωτικοποίησης των παραλιών της χώρας θυσιάζει την ικανότητα της υφιστάμενης του-ριστικής αγοράς να αναβαθμίσει το παρεχόμενο προϊόν της προς όφελος μεμονωμένων οικονομι-κών δρώντων άλλοτε γνωστών στο ελληνικό επιχειρηματικό σύμπαν αδιαφάνειας και άλλοτε άγνωστων δυνητικών ξένων επενδύσεων που ως φαντασίωση παρουσιά-ζονται να μας εξαγνίζουν από τη συλλογική ενοχή της έλλειψης ανταγωνιστικότητας

Δυστυχώς όμως οι κυβερνητι-κές αυτές πρωτοβουλίες είναι εν-δεικτικές και βαθύτερων κοινωνι-κών μετατοπίσεων Αντανακλούν τόσο την απόσυρση του δημόσιου από οικονομικές λειτουργίες στοι-χειώδους ρύθμισης της ιδιωτικής οικονομίας όσο όμως και τη δι-άλυση της έννοιας της καθολικό-τητας των διακοπών ως δικαίωμα προσβάσιμο στο πολίτη ανεξαρ-τήτου οικονομικής κατάστασης Η καθολική αναψυχή των εργαζομέ-νων καταρρέει μαζί με το συμπλη-ρωματικό ιδανικό της αυτό της καθολικής εργασίας Και μπροστά μας απλώνεται η έρημος του ιδιω-τικού του ιδιωτικοποιημένου και του μερικού Του μερικού συμφέ-ροντος του μερικού δικαιώματος και του ολικού κατακερματισμού του δημόσιου χώρου

Η παραλία λοιπόν φτιάχνεται για να εξυπηρετήσει κοινωνικές και οικονομικές ανάγκες Και κάθε τι το ανθρώπινο που δημιουργεί-ται καταστρέφεται κιόλας Σήμερα κάτω από την παραλία βρίσκεται το πλακόστρωτο της πλήρους ιδι-ωτικοποίησης και της κατάρρευ-σης του δημόσιου χώρου Ας την υπερασπιστούμε

ΜιΧαΛηΣ ΝικΟΛακακηΣΔιδάκτωρ Κοινωνιολογίας

ακΤΕΣ σύμβολο πηγή έμπνευσης πλεονέκτημα της χώρας

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1312

η ΠαΡαΛια και τα σαράντα κύματα

Το ένα μετά το άλλο κατατίθενται τους τελευταίους μήνες στη Βουλή κατεπείγο-ντα πάντα τα νομοσχέδια για τον αναπτυ-ξιακό και για το φυσικό σχεδιασμό Απο-φάσεις με μακροπρόθεσμο από τη φύση τους ορίζοντα που όμως στοιχίζονται ρητά στο laquoεκάστοτεraquo μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής Ανατροπές της λογικής και των προτεραιοτήτων του σχεδιασμού αλλαγές των διοικητικών αρ-μοδιοτήτων φωτογραφικές διατάξεις και ύποπτες τροπολογίες Συστηματική κατε-δάφιση του νομικού πολιτισμού και της συ-νταγματικής τάξης της χώρας με τα laquoέξυ-πνα όπλαraquo που χαλκεύονται από λομπίστες εταιρείες συμβούλων και ακαδημαϊκούς με παρελθόν στον πόλεμο εναντίον όλων για την εκπλήρωση των δικών τους laquoμνημο-νιακών υποχρεώσεωνraquo Στα γρήγορα και στα σκοτεινά στους γκρίζους χώρους όπου αποφασίζουν ένα μέλλον που δεν ανήκει σε όλους μας

Περνούν όλα Όσο πιο μεγάλο είναι το διακύβευμα τόσο μεγαλώνει και η κώφω-ση της κυβερνητικής πλειοψηφίας στον κοινοβουλευτικό διάλογο Σχεδόν τελε-τουργικές έχουν γίνει πια οι διαμαρτυρίες των πολεοδόμων και των αρχιτεκτόνων των επαγγελματικών ενώσεων των εξει-δικευμένων αρθρογράφων Προσχηματική και πάντα συνοπτική η διαβούλευση Στο διαδίκτυο βέβαια Για να ξεχάσουμε ότι η δημοκρατία απαιτεί ενσώματη και συντε-ταγμένη συμμετοχή όχι τους μοναχικούς σχολιαστές ιστοτόπων όχι την προβλημα-τική του καφενέ laquoτι θάκανα αν ήμουν πρω-θυπουργός για μια μέραraquo Για να ξεχάσου-με ότι η δημοκρατία ασκείται από πολίτες που αναγνωρίζουν τον εαυτό τους σε συλ-λογικότητες κι αυτές έχουν δικούς τους τό-πους και τρόπους και χρόνους διαπραγμά-τευσης της γνώμης της επιθυμίας και του συμφέροντος χρειάζονται και παράγουν υπεύθυνη πληροφορία κι όχι στάχτη στα μάτια χρειάζονται κι αναζητούν προοπτι-κή γιrsquo αυτούς εδώ τους ανθρώπους και τα παιδιά τους όχι την έντρομη αίσθηση του αναπότρεπτου την αποδοχή της σπάνης και της ανημπόριας χρειάζονται και ανα-ζητούν επιλογές εδώ και τώρα όχι προα-ποφασισμένους μονοδρόμους

Οι πολίτες σιωπούν όσο αποκλείονται όσο τρομοκρατούνται από τη βεβαιότητα ότι δεν έχουν λόγο σrsquo αυτό που αφορά τους ειδικούς της πολιτικής και της επιστήμης στο σχεδιασμό σαν διοικητικό πρωτόκολ-λο σαν ευκαιρία για παζάρι και σαν μέσο κολασμού Κι ωστόσο οι παραλίες έκαναν τη διαφορά με μια όσο ποτέ εκκωφαντική έκφραση της κοινής γνώμης με συζητήσεις

και εκδηλώσεις με διάλογο τόσο πλούσιο σε συνεισφορές σε ιδέες και αξιώσεις που τρόμαξε αυτούς που laquoδε λογαριάζουν το πολιτικό κόστοraquordquo τόσο ώστε να μην επιβα-ρύνουν το προεκλογικό κλίμα καταθέτο-ντας το νομοσχέδιο παρά τη σκανδαλωδώς ασφυκτική προθεσμία διαβούλευσης

Δεν νομίζω ότι ήταν το περιβαλλοντικό διακύβευμα μόλο που το θέμα σηκώθηκε πρώτα από τους πολεοδόμους και τις πε-ριβαλλοντικές οργανώσεις Η κοινή γνώ-μη αντέδρασε όπως είχε γίνει και τότε με την ΕΡΤ αναγνωρίζοντας ότι παίζεται κάτι που αφορά την καθημερινή εμπειρία των ανθρώπων τις πολύτιμες λίγες μέρες ξε-κούρασης τον Αύγουστο τις παιδικές τους αναμνήσεις από το πρώτο μπάνιο με τον πατέρα σrsquo εκείνη την αμμουδιά που δεν αναγνωρίζουν πια από το ταπεινό αυθαί-ρετο στη Νέα Μάκρη τη σωματική εμπειρία της θάλασσας και του ανοιχτού ορίζοντα τα πρώτα ραντεβού τα φυλαγμένα βαθιά μέσα στην καρδιά τους έναστρα βράδια της φοιτητικής ζωής τα καράβια για τα νησιά το βαθύ μπλε του Αιγαίου από το ύψος ενός ξωκλησιού μέσα στην ξεραΐλα με τον καλοκαιρινό αέρα να σφυρίζει Η προγραμματισμένη εκχώρηση ενός χώρου που είναι τόπος της ζωής όλων μας που συνδέεται με τις λιγοστές υλικές εκφράσεις της απόλαυσης αυτό μας έκανε να κατα-λάβουμε ότι μας αφορά ο σχεδιασμός του χώρου να καταλάβουμε τι παίζεται πίσω από την πλάτη μας

Ίσως δεν είναι απαραίτητο να πω ακόμα μια φορά τι παίζεται να μιλήσω για την προτεραιότητα που δίνεται στις μεγάλες τουριστικές και βιομηχανικές επενδύσεις για την εκχώρηση των δημόσιων κτημά-των για το τι σημαίνει για τη δημοκρατία να καταργείς το κοινόχρηστο του πιο συ-γκλονιστικού φυσικού πόρου ειδικά στην Ελλάδα Θάπρεπε τότε να μιλήσω και για το ζήτημα της συλλογικής ιδιοπροσωπεί-ας για το ζήτημα της φαντασιακής πρό-σληψης της ιστορίας και του μέλλοντος του τόπου μας σε συνάρτηση με τον τρόπο που διαχειριζόμαστε και ζούμε από κοινού τον οριακό χώρο ανάμεσα στο στεριανό και το υδάτινο στοιχείο ndash στα laquoεπιστημονικάraquo αναπτυξιακό πλεονέκτημα θα τόλεγα Αξί-ζει όμως να αναφερθώ σε μια σκέψη που μου εμπιστεύτηκε αγαπημένη συνάδελφος η Μαρία Καλατζοπούλου Την ίδια στιγμή που τέτοιες ρυθμίσεις φωτογραφίζουν τους προνομιούχους παραλήπτες στρώνοντας το δρόμο για εγκάρδια συνεννόηση ανάμεσα σε κυβερνητικά επιτελεία και μεγάλα συμ-φέροντα κλείνουν το μάτι με νόημα και σε κάθε λογής μικροσυμφέροντα Υποκλίνο-νται σrsquo όλους τους αντικοινωνικούς συμ-βιβασμούς που επέβαλε στον καθένα μας χρόνια πολλά το πελατειακό κράτος χρό-νια πολλά παραιτημένο από την ευθύνη του για τη στέγη τη δουλειά την αναψυχή και την ασφάλεια των μη προνομιούχων χρόνια πολλά συνδαυλίζοντας για δικό του όφελος την άνομη ελπίδα του αδύναμου

για ατομική διαφυγή προς ότι του υποσχέ-θηκαν σαν κοινωνική ανέλιξη Τώρα που ακόμα και η επιβίωση γίνεται αβέβαιη τώ-ρα που αυτή η ελπίδα γίνεται βραχνάς το ίδιο κράτος μας την πετάει κατά πρόσωπο Μια κι έχεις ευθύνες μας λέει για τη λεη-λασία της φύσης και για την καταστροφή των ακτών πρέπει να συμμετάσχεις στην προσπάθεια για την αξιοποίησή τους με το αζημίωτο Μας αφήνουν όλους με δόλο να πιστέψουμε ότι θάχουμε θέση στο τραπέ-ζι θα περισσέψει κάτι και για μας από την ανάπτυξη θα νομιμοποιήσουμε κάποτε το σπιτάκι μέσα στο χειμέριο κύμα θα στήσου-με κι εμείς την παράνομη καντίνα μας ή τις ξαπλώστρες μας τη μια πάνω στην άλλη εκεί που είναι πιο πολλές από τα βότσαλα οι γόπες εκεί που η μυρωδιά του αντηλι-ακού καλύπτει τη θαλασσινή αύρα

Μπορεί ένα πολυτελές ξενοδοχείο να κρατά κλειστή την πιο όμορφη παραλία της Αττικής μαζί μrsquo ένα από τους μείζονες αρχαιολογικούς χώρους της κι ένα άλλο πολυτελές ξενοδοχείο με την υπογραφή πρωτοπόρων αρχιτεκτόνων να κατέλαβε το μισό αρχαίο φρούριο της Ακροναυπλίας γκρεμίζοντας τον προμαχώνα Γκριμάλντι Όμως είναι από το δικό μας αίμα οι εσωτε-ρικοί μετανάστες που με το μικρό απόθεμα από την οικογενειακή επιχείρηση έστησαν μια θάλασσα από αυθαίρετα στις μοναδι-κές αμμοθίνες της Λούτσας Ποιος θυμάται τα κρίνα της άμμου που φύτρωναν κάποτε εκεί Είναι δικό μας αίμα οι βιοπαλαιστές που στρίμωξαν τα αποκρουστικά laquoτουριστι-κά δωμάτιαraquo και τα ταβερνάκια της σαιζόν των δύο μηνών σε νησιωτικά ακρογιάλια μέχρι χτες ανεξερεύνητα Για να συμπλη-ρώσουν το μισερό εισόδημα και νάχουν κά-τι για τα γεράματα Είναι δικό μας αίμα οι υπάλληλοι που επένδυσαν το μισθό τους σε απόμακρα οικοπεδάκια χωρίς υποδομές και σε οικοδομικούς συνεταιρισμούς χωρίς τίτλους σε δασικές περιοχές Με την ελπίδα ότι laquoκάποτε θα πάρει αξίαraquo αρκεί κάποι-ος βουλευτής να το σπρώξει Με τον τρό-πο που ένα διεφθαρμένο κράτος οφείλει για να υπάρξει να διαφθείρει και τη λαϊ-κή συνείδηση και το καλό γούστο να κά-νει τους ανθρώπους συνένοχους στη δική του απληστία συνένοχους στον ευτελισμό της καθημερινότητας και στην υποθήκευ-ση του μέλλοντός τους

Όταν από την αριστερά διατυπώνεται η αξίωση για τη συγκρότηση μιας πολιτικής προστασίας των παράκτιων οικοσυστημά-των (κοινοτική πολιτική) μιας πολιτικής αποκατάστασης του τοπίου των ακτών (προ-ωθείται από τον ΟΗΕ) μιας πολιτικής δι-αχείρισης των κινδύνων που απειλούν τις

Η τουριστική βιομηχανία θέλει τους παραγωγούς της να εξαπατούν και τους πελάτες της να ζουν με υποκατάστατα Αν όμως στην Ελλάδα θέ-λουμε να ζήσουμε από τον τουρισμό δεν πρέπει να του προσφέρουμε την ψυχή μας να του εκχωρήσουμε τη φύση που είναι η κληρονομιά μας να σκηνοθετήσουμε τη ζωή μας για χάρη του

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 13παραλίες από την κλιματική αλλαγή (συνομο-λογείται σε διεθνείς συμβάσεις) μιας πολιτικής αποκατάστασης του κοινόχρηστου χαρακτήρα του αιγιαλού (το απαιτεί η βασική νομοθεσία του ελληνικού κράτους από την επαύριο της ανεξαρτησίας) τότε μας ρωτούν τι προτιμάμε Τη συντελεσμένη από τη λαϊκή αυτοστέγαση καταστροφή ή την υψηλή αισθητική και την καθαριότητα ενός resort με κηπουρό και με ελεγχόμενη είσοδο Τον χωρίς κανόνες αντα-γωνισμό των μικρο-επαγγελματιών ή την εται-ρική ευθύνη μιας πολυεθνικής φίρμας

Φτηνά κόλπα Μπορούμε να σχεδιάσουμε και μπορούμε να ονειρευτούμε μελέτες ανάπλα-σης των περιοχών αυθαιρέτων που θα σέβο-νται και θα δίνουν νέα αξία στη φύση και στο δημόσιο χώρο και θα τιμούν τον κόπο και τις προσδοκίες των ανθρώπων για απόλαυση και για δουλειά Μπορούμε να ποντάρουμε σε μια μελετημένη διαβάθμιση των επιχειρηματικών μεγεθών στην ενίσχυση της μικρής επιχειρη-ματικότητας σε τουριστικούς συνεταιρισμούς λαϊκής βάσης που δεν θα χρειάζονται τα μονο-πώλια για να είναι βιώσιμοι στην καινοτομία που θα παράγεται από δικούς μας επιστήμο-νες και δημιουργικούς ανθρώπους μέσα στο διεθνή διάλογο Μπορούμε να μελετήσουμε οριζόντιες δικτυώσεις και συνέργειες σε τοπι-κή βάση που μαζί με τον τουρισμό να δίνουν άλλη προοπτική και στην αγροτική και στην πολιτιστική παραγωγή και στη βιοτεχνία Πά-νω απrsquo όλα όμως μπορούμε και οφείλουμε να παράγουμε ήθος και αισθητική μορφές από-λαυσης και μορφές αλληλοσεβασμού που δεν μπορούν να υπάρξουν όταν οι άνθρωποι είναι κυνηγημένοι τρόπους να ζούμε τον κόσμο που δεν μπορούμε να τους ανακαλύψουμε όταν σπρωχνόμαστε στο περιθώριο

Η τουριστική βιομηχανία θέλει τους παραγω-γούς της να εξαπατούν και τους πελάτες της να ζουν με υποκατάστατα Να τους περιποιούνται σαν πλούσιους να χαζεύουν σκηνοθετημένα τοπία που είναι σαν αληθινά να χαλαρώνουν σαν να μην έχουν έννοιες Η τουριστική βιο-μηχανία μας κατασκευάζει σαν πλάσματα που προσφέρουν τον εαυτό τους σε θέα σrsquo ένα τυ-φλό βλέμμα που κατευθύνεται μόνο σrsquo ότι έχει δει από πριν σrsquo ότι κάποια άλλα μάτια κάποι-ος φωτογραφικός φακός με φίλτρο έχει δει για λογαριασμό του Μας κατασκευάζει σαν πλάσματα που κοιτάζουν χωρίς νrsquo αγγίζουν μιλούν χωρίς να επικοινωνούν βαδίζουν χω-ρίς να διασταυρώνονται Αν όμως στην Ελλά-δα θέλουμε να ζήσουμε από τον τουρισμό δεν πρέπει να του προσφέρουμε την ψυχή μας να του εκχωρήσουμε τη φύση που είναι η κλη-ρονομιά μας να σκηνοθετήσουμε τη ζωή μας για χάρη του Γιατί αυτό δεν έχει μέλλον για μας Γιατί αυτό θα εξακολουθήσει να μας λεη-λατεί και να μας διώχνει Πρέπει να μπορούμε να διαλέγουμε αυτό που θα μοιραστούμε και να το μοιραζόμαστε με αξιοπρέπεια Αλλά γιrsquo αυτό θέλουμε δρόμο σοφία κι εμπιστοσύνη Θέλουμε μια άλλη πολιτική

ΜαΡια ΜαΡκΟυΛέκτορας Πολεοδομίας ΕΜΠ

Το ΕΛΚΕΘΕ είναι δημόσιος φορέας με σκοπό τη διε-ξαγωγή επιστημονικής έρευνας επί θεμάτων που απο-τελούν βασικά στοιχεία στο παρόν σχέδιο νόμου και του οποίου η Πολιτεία αγνόησε τη γνώση και εμπειρία Γιrsquo αυτό και είμαστε εδώ γιατι πιστευουμε ότι το νομοσχέδιο θα ξανακατατεθεί με μικρές ΜΟΝΟ τροποποιήσεις ώστε να προκαλει λιγώτερο Θα εξακολουθεί όμως να αντι-μετωπίζει το ευαίσθητο οικοσύστημα της παράκτιας και παρόχθιας ζώνης υπό το πρίσμα του laquoπράγματοςraquo προς οικονομική εκμετάλλευση Αλλά η παράκτια και παρό-χθια ζώνη αποτελούν ουσιώδη οικοσυστήματα - στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος που είναι ιδιαίτερα ευπαθή και δέχονται συνεχείς και εκτεταμένες πιέσεις λόγω της οικονομικής ανάπτυξης Και γιrsquo αυτό το ελληνικό Σύ-νταγμα προβλέπει την κρατική προστασία τους Το ίδιο προβλέπουν και συμβάσεις Διεθνών φορεων όπως τα Ηνωμένα Εθνη και η ΕΕ

Τα Ηνωμένα Εθνη στο πλαίσιο της Σύμβασης της Βαρ-κελώνης θέσπισαν το 2008 κοινό πλαίσιο για την ολοκλη-ρωμένη διαχείριση των παράκτιων ζωνών της Μεσογεί-ου το οποίο και συνυπόγραψε η Ελλάδα αποφεύγοντας ωστόσο να το κάνει Νόμο του Κράτους Προφανώς γιατι το πρωτόκολλο αυτό θεσπίζει το πλάτος της μη οικοδο-μήσημης παράκτιας ζώνης στα 100μ και όχι στο μέγιστο των 50μ του παρόντος νομοσχεδίου Αντίστοιχα και η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει εκδόσει Σύσταση για τις αρχές που πρέπει να διέπουν την ολοκληρωμένη διαχείριση των παράκτιων ζωνών

Το νομοσχέδιο έχει πολλά προβλήματα που προέρχο-νται ακριβώς από το σκοπό που θέλει να καλύψει Από τα βασικά είναι οι ορισμοί για παράδειγμα του αιγιαλού της παραλίας κλπ (άρθρο 1) και η οριοθέτησή τους Και εδώ έχουμε το δεύτερο μεγάλο πρόβλημα που είναι η μη λήψη υπόψη του ευμετάβλητου χαρακτήρα του αιγιαλού (μεταβολές σε πολύ μικρά χρονικά διαστήματα εξαιτίας φυσικών φαινόμενων και διεργασιών όπως μεταβολές της στάθμης της θάλασσας φυσική ή ανθρωπογενής δι-άβρωση της ακτής μεταφορά και απόθεση φερτών υλι-κών δράση τσουνάμι) Ενώ οι εμπειρικοί τρόποι εκτί-μησης της οριογραμμής αιγιαλού μόνο σε λίγες περι-πτώσεις μπορούν να θεωρηθούν ασφαλείς (πχ μόνο αν υπάρχουν μακροχρόνια στατιστικά δεδομένα) έτσι τελι-κά οι αποκλίσεις από την πραγματική κατάσταση μπο-ρεί να είναι πολύ μεγάλες ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΜΕ ΤΑ ΔΙΚΑ ΤΟΥΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ Τα παραπάνω σε συ-νάρτηση με την κλιματική αλλαγή (άνοδος της στάθμης της θάλασσας αύξηση των ακραίων φυσικών φαινομέ-νων) και το εξαιρετικά μειωμένο προτεινόμενο πλάτος της αδόμητης παράκτιας ζώνης (μέγιστο μόνο 50μ) θα έχουν δραματικές επιπτώσεις στις επιχειρούμενες οικο-δομικές επενδύσεις

Τρίτο σημαντικό προβλημα Η παράκτιαπαρόχθια ζώ-νη είναι ένα δυναμικό σύστημα στο οποίο οι ανθρώπινες παρεμβάσεις με κτίσματα και δρόμους έχουν άμεση αρ-νητική επίδραση γιατί παρεμποδίζουν τις φυσικές διερ-γασίες οδηγώντας την παράκτιαπαρόχθια ζώνη μοιραία σε μορφολογικές και οικολογικές αλλαγές Επιπλέον το παρόν νομοσχέδιο σε αντίθεση με το πρωτόκολλο ΟΔΠΖ των ΗΕ δεν λάμβάνει υπόψη οικολογικά κοινωνικο-οι-

κονομικά και πολιτισμικά στοιχεία καταγραφή των αν-θρωπογενών δραστηριοτήτων και παρεμβάσεων και αξι-ολόγηση αυτών και τέλος με την υποστήριξη των υπη-ρεσιών του Δήμου προσπάθεια ώστε να αναπτυχθούν οι laquoσυμμετοχικές διαδικασίεςraquo και να επιτευχθεί η αρμονική συνύπαρξη του ανθρώπου με τη φύση

Επιπλέον στο παρόν σχέδιο νόμου παρατηρείται πλή-θος από αστοχίες με περιβαλλοντικές επιπτώσεις όπωςbull διευκολύνει τη δημιουργία μόνιμων κατασκευών σε

παράλιεςπαρόχθιες ζώνες (άρθρο 12 amp 14)bull προβλέπει την παραχώρηση θαλάσσιου ή λιμναίου

χώρου χωρίς καν την απαίτηση τήρησης στοιχειωδών περιβαλλοντικών όρων (άρθρο 13)

bull επιτρέπει την επιχωμάτωση του θαλάσσιου χώρου για την εξυπηρέτηση επιχειρήσεων (άρθρο 13)

bull δεν θέτει προδιαγραφές για τον καθαρισμό με μηχανι-κά μέσα των παραλιών από laquoάχρηστα υλικάraquo και ούτε απαιτεί ειδική άδεια (άρθρο 13)

bull αποκλείει από το καθεστώς προστασίας πολλούς οικο-λογικά σημαντικούς υγρότοπους και παρόχθιες ζώνες (άρθρο 2)

bull καταργεί την υποχρέωση οριοθέτησης της παράκτιας ζώνης ως προϋπόθεση για την έγκριση ιδιωτικών ή δημόσιων αναπτυξιακών έργων (άρθρο 12)

bull επιτρέπει τη δίχως όρια κατάληψη παραλιών (άρθρο 11)

bull δίνει τη δυνατότητα νομιμοποίησης αυθαίρετων κα-τασκευών χωρίς να λαμβάνεται ουσιαστικά υπόψη η περιβαλλοντική επίπτωση των κατασκευών αυτών (άρ-θρα 12 amp15)

bull αγνοεί τη συνθήκη Aarhous (απομάκρυνση της Περι-φέρειας amp Τοπικής Αυτοδιοίκησης από τη λήψη απο-φάσεων περιβαλλοντικού χαρακτήρα - άρθρο 10)

bull προβλέπει πολύ μικρό χρόνο τόσο για τον έλεγχο της ορθότητας των προσωρινών οριογραμμών (άρθρο 3) όσο και για την απάντηση σε αιτήσεις έργων (άρθρα 7 12 13) γεγονός που μπορεί να οδηγήσει τελικά σε παραβατικότητα και καταστροφή της παράκτιας ζώ-νης

bull δεν αναφερει τίποτα για την προστασία παράκτιων ζωνών με θίνες Από τα παραπάνω φαίνεται ότι το νομοσχέδιο έχει πά-

ρα πολλά επιστημονικά προβλήματα και βάζει στο περι-θώριο έννοιες όπως η προστασία του φυσικού περιβάλ-λοντος η αειφορία και ο χωροταξικός σχεδιασμός προς χάρη της με κάθε τρόπο επιχειρηματικής εκμετάλλευσης γιrsquo αυτό και πρεπει να αποσυρθεί

ΒαΣιΛικη-αΓΓΕΛικη καΤΣικη ωκεανογράφος-οικοτοξικολόγος διευθύντρια ερευνών στο ΕΛΚΕΘΕ

κριτική στο σχέδιο νόμου laquoοριοθέτηση διαχείριση και προστασία αιγιαλού και παραλίαςraquo

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1314

τα κοινά και η laquoδημόσια κτήσηraquo του αιγιαλού

Για τους οικονομολόγους laquoκοινάraquo είναι τα αγαθά που κανείς δεν μπορεί (ή δεν πρέπει) να στερηθεί την απόλαυσή τους η οποία σε κάθε περίπτωση δεν μειώνει την διαθε-σιμότητά τους Όλοι δικαιούνται το κομμάτι τους από μία πίτα που δεν μειώνεται ποτέ Οι νομικοί συνήθως διακρίνουν σε κοινό-χρηστα (άμεσα διαθέσιμα σε όλους) και σε κοινά (όσα δεν είναι ούτε καταρχήν δε-κτικά ελέγχου ndash πχ ο ατμοσφαιρικός αέ-ρας) Οι διεθνείς συνθήκες μιλούν για αγα-θά που αποτελούν laquoκοινή κληρονομιάraquo της ανθρωπότητας στο προοίμιο του Πρωτό-κολλου την Συνθήκης της Βαρκελώνης για την προστασία του παράκτιου χωρου laquoτα συμβαλλόμενα μέρηraquo αναγνωρίζουν laquoότι οι παράκτιες ζώνες της Μεσογείου θαλάσσης αποτελούν κοινή φυσική και πολιτιστική κληρονομιά ότι πρέπει να προστατεύο-νται και να χρησιμοποιούνται με σύνεση προς όφελος των σημερινών και των μελ-λοντικών γενεώνraquo

Είναι εύκολο να βρει κανείς αδυναμί-ες στους ορισμούς αυτούς που έχουν μό-νο ευριστική σημασία Αντίθετα δύσκολα αποφεύγει κανείς τα κοινά είναι παντού ndash στους οικισμούς (δρόμοι πλατείες άλση πεζοδρόμια) στην φύση (αιγιαλός παραλία θάλασσα αέρας λίμνες ποτάμια ιχθυοτρό-φα ύδατα βιοποικιλότητα κλίμα) Σήμερα τα συναντάμε στις τεχνολογικές μας υπο-δομές (πχ το διαδίκτυο οι συχνότητες) ή στον πολιτισμό (πχ τα έθιμα την παραδο-σιακή γνώση τα μνημεία) Το laquoδικαίωμαraquo στα κοινά συνδέεται συχνά με αδιόρατους τρόπους με πιο γνωστά και ευρύτερα ανα-γνωρισμένα δικαιώματα σε μεγάλο βαθμό ταυτίζεται με το δικαίωμα σε ένα ισορρο-πημένο οικιστικό και φυσικό περιβάλλον

η απόλαυση των κοινών είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την υλοποίηση δικαιωμάτων όπως αυτό της υγείας επειδή (σχεδόν εξrsquo ορισμού) είναι διαθέσιμα σε όλους συμβάλλουν στην περι-βαλλοντική δικαιοσύνη ndash την ιδέα μίας ίσης δίκαιης πρόσβα-σης στους φυσικούς πόρους - ή εξαφανίζονται μαζί της Αποτε-λούν φυσικές ή τεχνητές κοινω-νικές υποδομές για την ελευθε-ρία της έκφρασης ή το δικαίω-μα του συνέρχεσθαι Σε μία από τις πολλές δικαστικές υποθέσεις που ξεπήδησαν από το κίνημα OWS (Waller κατά City of New York) το δικαστήριο ερωτήθηκε αν υπάρχει δικαίωμα διαδήλω-σης σε έναν ιδιωτικό (αλλά κοινό-χρηστο) χώρο όπως το Zuccotti Park Καθώς ιδιωτικοποιείται ο

δημόσιος χώρος παρόμοια ερωτήματα θα τεθούν ξανά

Από πού προέρχονται τα κοινά Ήταν πάντα μαζί μας συνυφασμένα με την ίδια την ιδέα της κοινότητας παρόντα ndash αν και μερικές φορές αόρατα - σε μία κοινωνία όπου η laquoοικονομία του ανθρώπου είναι βυθισμένη στις κοινωνικές του σχέσειςraquo (Polanyi) Η ιστορία τους είναι μία αλλη-λουχία από νίκες και ήττες συμβιβασμούς και διαρρυθμίσεις καινοτομίες και παρα-δόσεις ανάμεσα στο τοπικό και παγκόσμιο επίπεδο H Elinor Ostrom η οικονομολόγος που βραβεύθηκε με το Nobel οικονομίας το 2009 για τις μελέτες της πάνω στην οικο-νομική διακυβέρνηση των κοινών έγραφε στην μεταπτυχιακή της διατριβή (1964) laquoσε μία κοινωνία οι ιδιωτικοί φορείς δεν μπο-ρούν να παράσχουν πολλά από τα επιθυμη-τά αγαθά Μερικά αγαθά δεν είναι δυνατόν να αποκλειστούν από όσους αδυνατούν να πληρώσουν για αυτά Μερικά αγαθα έχουν ένα τέτοιο φάσμα κοινών και εναλλακτι-κών χρήσεων που η προτεραιότητα των αιτημάτων για την μία ή την άλλη χρή-ση δεν είναι δυνατόν να καθοριστεί από την αγορά Η ύπαρξη επιχειρηματικό-τητας στον ιδιωτικό τομέα εγείρει το ερώ-τημα αν υπάρχει μία παρόμοια λειτουργία για όσους παρέχουν δημόσια αγαθά ndash μία δημόσια επιχειρηματικότηταraquo Από τους βοσκοτόπους της Ελβετίας μέχρι τα αρδευ-τικά δίκτυα του Νεπάλ η Ostrom πέρασε την ζωή της συνομιλώντας με αυτούς τους ανώνυμους διαχειριστές των κοινών ndash τον οποιονδήποτε Στις σκανδιναυικές χώρες αναγνωρίζεται το δικαίωμα της περιπλά-νησης της χρήσης του δημόσιου χώρου ndash allemansraumltten στην Σουηδία- αυτολεξεί

το δικαίωμα laquoτου καθέναraquo Άθελά του () το δίκαο αναγνωρίζει ότι τα laquoκοινάraquo αποτε-λούν το υπόστρωμα αυτού που ονομάζουμε laquoπροσωπικότηταraquo σημεία όπου τέμνεται το δημόσιο και το ιδιωτικό

Αναζητώντας τα ίχνη των κοινών στα νομικά κείμενα κάποιος αρχίζει από το ρωμαϊκό δίκαιο οι Ρωμαίοι νομικοί διέ-κριναν ανάμεσα σε πράγματα που ανή-καν στην ιδιωτική σφαίρα διάθεσης και όχι (extra commercium) σε αυτά ανήκαν τα αδέσποτα (res nullius διαθέσιμα σε όποιαν τα υποτάξει πρώτος πχ τα άγρια ζώα) τα δημόσια (res publicus τα πράγ-ματα που ανήκουν στην ρυθμιστική αρμο-διότητα του δημοσίου) και τα κοινά (res omnium communia όσα από τη φύση τους δεν μπορούν να υποταχθούν στην εξουσία του ανθρώπου) Ένα περίφημο χωρίο του Ιουστινιανού αναφέρει ότι laquoσύμφωνα με το φυσικό νόμο ο αέρας τα νερά που κυλούν η θάλασσα και κατά συνέπεια ο αιγιαλός είναι κοινά σε όλους τους ανθρώπους κα-νείς συνεπώς δεν μπορεί να απογορεύσει σε κάποιον να πλησιάσει οποιοδήποτε ση-μείο του αιγιαλούraquo Το ρωμαϊκό δίκαιο δεν πρέπει να εξιδανικεύεται και σίγουρα απη-χεί μία εποχή που τα κοινά ήταν άφθονα και η ζήτηση για μερικά από αυτά μικρή Ωστόσο η μακροβιότητα μερικών ιδεών του είναι αξιοσημείωτη Στις αγγλοσαξωνικές χώρες ndash και μέσω αυτών σε χώρες όπως η Ινδίαndash υπάρχει η ιδέα του laquoδημόσιου κα-ταπιστεύματοςraquo (public trust) μερικοί φυ-σικοί πόροι είναι τόσο ξεχωριστοί που η διοίκηση μπορεί να τους διαχειριστεί μόνο προς όφελος όλων των ανθρώπων ndash ακόμα και αυτών που δεν έχουν ακόμα γεννηθεί Εκεί το laquoδημόσιο καταπίστευμαraquo περιλαμ-βάνει και τον αιγιαλό

Στη χώρα μας μέσω του βυζαντινορ-ρωμαϊκού και του οθωμανικού δικαίου ο οθωνικός νόμος laquoπερί διακρίσεως κτημά-τωνraquo αναγόρευσε τον αιγιαλό σε laquoδημόσια κτήσηraquo - συνδυάζοντας την κοινοχρησία με την ιδιοκτησία του δημοσίου Με αυτή τη νομική βάση ο Άρειος Πάγος επανει-λημμένα απέκρουσε αξιώσεις ιδιωτών στον αιγιαλό κατά την διάρκεια του 19ου αιώ-να Οι ισορροπίες αλλάζουν με τη βιομηχα-νοποίηση και τον τουρισμό που άλλαξαν την αξιολόγηση της μέχρι τότε λίγο-πολύ άχρηστης παράκτιας γης και κίνησαν μία διαδικασία που ονομάστηκε αλλού laquoβα-λεαριδοποίησηraquo (balearisation) Από την δεκαετία του lsquo20 ndash με καινοτομίες όπως η Επιτροπή καθορισμού του αιγιαλού (1923) η παραχώρηση του αιγιαλού για την κα-τασκευή κέντρων αναψυχής λουτρών και άλλων κοινωφελών επιχειρήσεων (1923) ή για άλλες επιχειρήσεις (1929) νέες οι-κονομικές χρήσεις μεταφέρονται μαζικά στην ακτή Την ίδια δεκαετία laquoεφευρέθη-κεraquo και η ζώνη που laquoεπαυξάνειraquo τον αιγια-λό όταν ο τελευταίος δεν επαρκεί ndash σήμερα γνωστή ως laquoπαραλίαraquo μία λέξη παλαιότε-ρα ταυτόσημη με τον αιγιαλό ndash και με τον πρώτο νόμο για τον αιγιαλό (1940) που ίσχυσε επί 61 χρόνια αναγνωρίστηκε και η κοινοχρησία της laquoαιγιαλός ήτοι η πε-ριστοιχούσα την θάλασσαν χερσαία ζώνη η βρεχομένη από τας μεγίστας πλην συνή-θεις αναβάσεις των κυμάτων είναι κτήμα κοινόχρηστο[η] προσαυξάνουσα τον αι-γιαλόν λωρίς γης καλείται εν τω παρόντι νόμω laquoπαραλίαraquoraquo Όμως τα μεταπολεμι-κά χρόνια ήταν ακόμα πιο καθοριστικά με νέα νομικά έργαλεία - όπως τα τουριστικά δημόσια κτήματα (1946 σήμερα στην δι-αχείριση της ΕΤΑ) οι διμερείς επενδυτικές

Σκαραμαγκάς 1959

Ηράκλειο Κρήτη Η φωτογραφία είναι τραβηγμένη μεταξύ 1935-1945

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 15

σχόλια επί του σχεδίου νόμου

Τι θα περίμενε κανείς από ένα Σχέδιο Νόμου για την laquoΟριο-θέτηση Διαχείριση και Προστασία Αιγιαλού και Παραλίαςraquo

Σύμφωνα με τον τίτλο του Σχεδίου Νόμου θα περίμενε κανείς να δεί τους βασικούς άξονες πάνω στους οποίους θα αναπτυχθεί το σχέδιο νόμου bull αιγιαλός και παραλία (τι είναι και πως εντάσ-σονται στη δυναμική και λειτουργία της Παράκτιας Ζώνης) bull διαχείριση φυσικών συστημάτων (με ποιες αρχές και με ποιές κατευθύνσεις) bull προστασία (προστασία φυσικών συστημάτων ή προστασία των ανθρωπογενών παρεμβάσεων)

Πέραν αυτών θα περίμενε κανείς να γίνει στοιχειώδης ανα-φορά στη μέχρι σήμερα πρακτική και εμπειρία στον ελληνικό χώρο στις κατευθύνσεις προτάσεις και οδηγίες ευρωπαϊκών αλλά και ευρύτερα διεθνών οργανισμών

Ποιο είναι το πνεύμα του Σχεδίου Νόμου για την laquoΟριοθέ-τηση Διαχείριση και Προστασία Αιγιαλού και Παραλίαςraquo Στον αντίποδα των όσων προαναφέρθηκαν ο νόμος δομείται στις εξής ενότητες bull καθορισμός οριογραμμών (άρθρα 3 4 5 6 7 8 9) bull παραχωρήσεις (άρθρα 10 11 12 13 14) και νομιμο-ποιήσεις αυθαιρέτων (άρθρα 15 16) bull προστασία κοινοχρησί-ας (προστασία αιγιαλού) (άρθρα 17 18) bull διατάξεις για λιμάνια (άρθρα 19202122) και μεταβατικές διατάξεις

Περί καθορισμού οριογραμμών βάζουμε όρια άρα απο-κλείουμε Η οριοθέτηση του αιγιαλού με βάση μια γραμμή η οποία για τις προσχωσιγενείς ακτές μεταβάλλεται διαρκώς bull είτε λόγω αλλαγής του μηχανισμού τροφοδοσίας της ακτής bull είτε λόγω αλλαγής του κυματικού καθεστώτος bull είτε λόγω μι-ας πιθανής μελλοντικής μεταβολής της στάθμης της θάλασσας bull είτε λόγω διάφορων ανθρωπογενών παρεμβάσεων δηλώνει εξαρχής τη μεγάλη σύγχυση που θα φέρει το Σχέδιο Νόμου στην εφαρμογή του

Σχεδόν όλο το Σχέδιο Νόμου διαπερνάται από την τάση του ldquoεκ-χωρώrdquo ldquoπαρα-χωρώrdquo ldquoνομίμως αυθαιρετώrdquo επί του χώρου θεώρηση που αποκόπτει τον ldquoομφάλιο λώροrdquo του κάθε πολί-τη από το χώρο αυτή την έντονη έλξη της φύσης του ανθρώ-που στην αμεσότητά του το χώρο τη χώρα το ldquoπάτριο έδα-φοςrdquo που έχει οριστεί και ως ldquoπατρίδαrdquo και τον οδηγεί στην πλήρη αδιαφορία γιrsquo αυτήν πράξη εγκληματική για τη συνο-χή των κοινωνιών

αυτή η διακίνηση (της εκ-χώρησης παρα-χώρησης αυ-θαιρεσίας) χρειάζεται και προστασία Παραχωρήσεις και προ-στασία (προστάτες) το πνεύμα του Σχεδίου Νόμου

Ο ldquoλόγοςrdquo στον αντίποδα των ldquoα-λόγωνrdquoΩς laquoπαράκτια ζώνηraquo ορίζεται η γεωμορφολογική έκταση εκα-

τέρωθεν της ακτογραμμής στην οποία αλληλεπιδρούν θαλάσσι-ες και χερσαίες φυσικές διεργασίες Η παράκτια ζώνη αποτελεί ένα πολύπλοκο σύστημα αβιοτικών και βιοτικών παραγόντων που συνυπάρχουν και συνθέτουν τη χαρακτηριστική γεω-ποι-κιλότητα και βιο-ποικιλότητα της ζώνης που αναγνωρίζεται με συγκεκριμένους τύπους γεωτόπων υγροτόπων βιοτόπων Η παράκτια ζώνη βρίσκεται σε κατάσταση δυναμικής ισορροπίας που τις περισσότερες φορές είναι ευαίσθητη και εύθραυστη

Σrsquo αυτό το ποικίλο περιβάλλον έχουν ενταχθεί μια πληθώρα ανθρωπογενών δραστηριοτήτων ενίοτε σε αρμονία με τη φυσική λειτουργία πολλάκις όμως σε δυσαρμονία και καταφανή περι-φρόνηση προς τη φυσική λειτουργία του συστήματος Οι κοινω-νίες που περιφρόνησαν τη λειτουργία των φυσικών συστημάτων έχασαν ένα πλούτο αξιών που είχαν από αυτά τα συστήματα

Οι κύριες διεργασίες που διαμορφώνουν τις ακτές (κυρίως τις προσχωσιγενείς ακτές) ανάγονται σε μια κατηγορία παρα-

γόντων που σχετίζεται με την τροφοδοσία της ακτής με υλικά (γεωλογία του ευρύτερου παράκτιου χώρου γεωμορφολογία υδρογραφικό δίκτυο κλιματολογικές συνθήκες φυτοκάλυψη) και μια άλλη κατηγορία που σχετίζεται με τους μηχανισμούς διευθέτησης των υλικών αυτών κατά μήκος των ακτών (ο κυ-ματισμός είναι ο σημαντικότερος παράγοντας που δίνει μορ-φή στις ακτές)

Μέρος αυτής της ολότητας του δυναμικού και πολύπλοκου φυσικού συστήματος της Παράκτιας Ζώνης αποτελούν και ο αι-γιαλός και η παραλία Ο αιγιαλός είναι ο χώρος απόσβεσης της κυματικής ενέργειας είναι ο χώρος του κύματος χώρος ευαί-σθητος και ευμετάβλητος Η παραλία μια λωρίδα γης μεταξύ αιγιαλού και χέρσου Αυτή την πολυπλοκότητα του φυσικού συστήματος ldquoφιλοδοξείrdquo να δια-χειριστεί το Σχέδιο Νόμου χωρίς όμως να το θεωρεί ως πολύπλοκο σύστημα

Η δυναμική λειτουργία των φυσικών συστημάτων υπαγο-ρεύει τις αρχές ldquoδια-χείρισηςrdquo Η ανεξέλεγκτη μεγέθυνση των ανθρωπογενών δραστηριοτήτων στις ακτές έχει γίνει καταφα-νής ως παράγοντας σημαντικής πίεσης στο φυσικό σύστημα Η πίεση αυτή έχει συντελέσει στην αλλαγή της κατάστασης της λειτουργίας του φυσικού συστήματος με σοβαρές επιπτώσεις και για τον άνθρωπο Οι επιπτώσεις αυτές υπαγορεύουν την λήψη μέτρων για βελτίωση αυτής της κατάστασης με laquoΣτρατη-γικό Σχέδιο Διαχείρισης Παράκτιας Ζώνηςraquo και εφαρμογή των αρχών της ldquoΟλοκληρωμένης Διαχείρισης της Παράκτιας Ζώ-νηςrdquo laquoΟλοκληρωμένη Διαχείριση Παράκτιας Ζώνηςraquo σημαίνει μια δυναμική διεργασία αξιοβίωτης (βιώσιμης αειφόρου) δια-χείρισης και χρήσης της παράκτιας ζώνης λαμβάνοντας υπό-ψη την εύθραυστη λειτουργία των παράκτιων συστημάτων και των παράκτιων γεωμορφών τις διάφορες ανθρωπογενείς δρα-στηριότητες και τις αλληλεπιδράσεις με τα φυσικά συστήματα (χερσαία και θαλάσσια) Η δυναμική λειτουργία των φυσικών συστημάτων υπαγορεύει τις αρχές ldquoδια-χείρισηςrdquo

Η μετάβαση από τη νοο-τροπία του ldquoκαθυποτάσσωrdquo τη φύση προς την αντίληψη του ldquoπροσαρμόζομαιrdquo στη λειτουργία της φύσης ως μέρος αυτής είναι το σημερινό ζητούμενο

Δυστυχώς το Σχέδιο Νόμου διαπερνάται από πρακτική laquoμε-σιτικού γραφείουraquo (real estate) Η φύση και ο άνθρωπος δεν εντάσσονται σε τέτοιες πρακτικές

Τα φυσικά συστήματα και τα φυσικά φαινόμενα δεν έχουν ανάγκη από προστασία ούτε από προστάτες ο άνθρωπος όμως Ο laquoάνθρωποςraquo αν δεν laquoοργανώσειraquo την ύπαρξή του με βάση τη θεώρηση της laquoπροσαρμογήςraquo στη λειτουργία της φύ-σης ως μέρος αυτής θα έχει διαρκώς ανάγκη προστασίας από απλά φυσικά φαινόμενα Θα έχει πάντα ένα φόβο ότι η φύση τον εκδικείται Η φύση δεν εκδικείται ο άνθρωπος ο laquoάφρωνraquo laquoαυτοraquo-τιμωρείται

Αντί επιλόγου το Σχέδιο Νόμου να αποσυρθεί χτες

ΧΡηΣΤΟΣ αΝαΓΝΩΣΤΟυΓεωλόγος ndash Ιζηματολόγος ερευνητής στο Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας του ΕΛΚΕΘΕ

συμφωνίες μεταξύ του ελληνικού δημοσίου και ιδιωτών (πχ για η σύμβαση δημοσίου ndash ΠΕΤΡΟΛΑ του 1972) laquoεξαιρετικήraquo νομο-θεσία για τα κεφάλαια εξωτερικού (1953) ή τις laquoπαραγωγικές επενδύσειςraquo (1961) μαζί με σωρεία ειδικών νόμων (πχ για την πα-ραχώρηση του πυθμένα της θάλασσας στα πλαίσια των πρώτων πετρελαϊκών ερευ-νών βιομηχανικές περιοχές laquoαλλοδαπές επιχειρήσεις υγρών καυσίμωνraquo) - αποκλει-στικές χρήσεις κατέλαβαν μεγάλα τμήματα του αιγιαλού Η αδόμητη ζώνη εφεξής 30 μέτρα επεκτάθηκε από την χούντα () σε όλες τις εκτός σχεδίου παραλιακές ζώνες Μόλις τον 21ο αιώνα και μετά το άρθρο 24 ο ισχύων νόμος (2001) αναγνωρίζει τον αιγιαλό και την παραλία ως στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος των οποίων η χάραξη πρέπει να είναι σε μερικές πε-ριπτώσεις υποχρεωτική

Η περιοδοποίηση αυτή είναι σημαντική καθώς υπάρχει η εντύπωση ότι υπάρχουν εκεί έξω άφθονες παραλίες - ανέγγιχτες άσπιλες άθικτες και τίποτα δεν θα χαθεί αν διαμοιράσουμε μερικές από αυτές σε φι-λικούς επενδυτές Καθώς η αποκλειστική χρήση ήδη προβλέπεται για τις στρατηγι-κές επενδύσεις και για τα δημόσια ακίνητα του Μεσοπρόθεσμου μπορεί να αναρωτη-θεί κανείς τι άλλάζει με το πρόφατο νομο-σχέδιο Αλλάζουν πολλά για παράδειγμα η υποχρεωτική χάραξη παραλίας καταργείται και η νομιμοποίηση αυθαιρέτων στον αιγι-αλό και στην παραλία και μάλιστα ιδιωτι-κών γενικεύεται Κάποια στιγμή πρέπει να παύσουμε να βλέπουμε την νομιμοποίηση αυτή ως μία laquoεξαιρετικήraquo ρύθμιση δεν εί-ναι παρά ένα είδος κρυφής απορρύθμισης με την μετατροπή ενός κοινού αγαθού σε αδέσποτο το οποίο έχει ήδη κατακτηθεί από όσους έχουν επαρκή οικονομική νομική και πολιτική εξουσία για να παραμερίσουν τους θεσμούς που εγγυούνται το laquoδικαίω-μα του καθενόςraquo ndash όπως η αδειοδότηση η διαβούλευση η συμμετοχή Τόσο με τα αυ-θαίρετα όσο και με τις επιχωματώσεις θυ-μάται κανείς κάτι που παρατήρησε ο Marx περιγράφοντας τις περιφράξεις (enclosures) των laquoκοινώνraquo αγρών στην Αγγλία του 18ου αι και την συμβολή τoυς στην δημιουργία μίας μάζας ανθρώπων που εξαρτάται ορι-στικά αποκομμένη από τις πολιτισμικές της αναφορές από τον μισθό ο καλύτερος τρό-πος να καταργηθεί η κοινοχρησία δεν είναι τόσο η αλλαγή του νόμου αλλά η οριστική υλική καταστροφή του κοινού αγαθού Τί-ποτα δεν προδίδει καλύτερα τις προθέσεις του νομοθέτη από την laquoτεκμαρτήraquo (sic) ζώνη παραλίας 10 μέτρων ενώπιον των ιδιωτικών έργων φθάσαμε λοιπόν μερικούς αιώνες αργότερα στο σημείο όπου ο χρήστης μίας παραλίας πρέπει μπροστά σε ένα ιδιωτικό έργο να laquoτεκμαίρειraquo (να φαντασιώνεται) δι-καιώματα που επιβιώνουν μόνο στην μνήμη Αυτό σίγουρα δεν είναι πρόοδος

ΓιΩΡΓΟΣ ΧαΣιΩΤηΣ

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1316

Έχουν περάσει χιλιάδες χρόνια από τότε αλλά καλό είναι να θυμόμαστε ότι ο ευρωπαϊκός πολιτισμός ξεκίνησε από κάποιο ακρογιάλι της χώρας μας Σε κάποια παραλία ίσως από αυτές που το ΤΑΙΠΕΔ έχει βάλει πωλητήριο έφτασε πριν χιλιάδες χρόνια από την Ανατολή η τερατόμορφη ζωόμορφη θεά της μη-τρότητας της μητέρας φύσης και έγινε Ήρα Αθηνά Άρτεμις Αφροδίτη Εστία Ο Ευρωπαϊκός πολιτισμός η φιλοσοφία ξεκίνησαν από αυτά τα ακρογιάλια Από αυτά τα ακρογιάλια ανοιχτά και κοινά σε όλους ξεκίνησαν οι αναζητήσεις των ανθρώπων για νέους τόπους Από εκεί έφευγαν τα εμπορεύματα τα προϊόντα οι ιδέες και εκεί έφταναν άλλα υλικά άγνωστα που βελτίωναν τη ζωή των ανθρώπων νέες ανακαλύψεις και νέες ιδέες που οργάνωναν τη σκέψη και τη ζωή Σε κάποιο από αυτά τα ακρογιάλια έφτασαν στην Ευρώπη το αλφάβητο και οι αριθμοί

Έχει χαραχθεί βαθειά στην ανθρώπινη συνείδηση ότι η παραλία είναι η πόρτα της μεγάλης φυγής από την πείνα την καταπίεση τον θάνατο Κοινόχρηστη ανά τους αιώνες ήταν ο στόχος από το laquoθάλαττα ndash θάλατταraquo των αρχαίων μέ-χρι τους μετανάστες σε άλλες χώρες ή από άλλες χώρες ελπίζοντας να μπουν σε κάποιο καρυδότσουφλο για το ταξί-δι σε κάποιο απέναντι ακρογιάλι ικέτες ζωής που καταλήγει σε στοίχημα ζωής ή θανάτου

Μικρό παιδί άκουγα τους μάγκες στον Πειραιά να αστειεύονται όταν ήθελαν να πουν ότι δεν κληρονόμησαν να λένε laquoμου άφησε πέντε στρέμματα θάλασσαraquo Ο αιγιαλός και η θάλασσα για τη λαϊκή συνείδηση ήταν και είναι κάτι εκτός συ-ναλλαγής Στο μέλλον όμως αν το σχέ-διο νόμου γίνει νόμος του κράτους θα μπορείς να ζητήσεις παραχώρηση θάλασ-σας να κάνεις τεχνητά νησιά και πάνω να οικοδομήσεις Πολιτισμικό σοκ για τους παππούδες και όχι μόνο του λιμα-νιού του Πειραιά

Ζούμε εποχές catastroika Δημόσια και κοινά σε όλους αγαθά εκτός συναλλαγής γίνονται αντικείμενα του πόθου των νέ-ων ολιγαρχών Οι παραλίες η θάλασσα τα δάση τα φυσικά οικοσυστήματα από κοινόχρηστα απαραίτητα για τη ζωή και την ποιότητα ζωής των ανθρώπων γίνε-ται προσπάθεια να μετατραπούν σε μέσο πλουτισμού της νέας ολιγαρχίας

Απέναντι σε αυτή την βάρβαρη επίθε-ση κατά της ζωής και του πολιτισμού οι πολίτες οργανώνονται Ήδη λειτουργεί με τη συμμετοχή περισσότερων από εκατό συλλογικοτήτων η επιτροπή laquoΑκτές ώρα μηδένraquo που οργανώνει τον αγώνα για κοινόχρηστες παραλίες στα πρότυπα του νικηφόρου αγώνα κατά της αναθεώρησης του άρθρου 24 του συντάγματος

Οι παραλίες το καλοκαίρι μας περιμέ-νουν για τους νέους αγώνες

ΜΠαΜΠηΣ ΜΠιΛιΝηΣ

ΥΓ1 Σημαντική η δράση της 29 Ιουνίου 2014 των νέων ΣΥΡΙΖΑ στην Μα-ρίνα Φλοίσβου ΑΕ στον Φαληρικό Όρμο Ένα παράδειγμα για το τι μας περιμένει με την ιδιωτικοποίηση των παραλιών πολύς δομημένος όγκος εντατικές χρήσεις γης με καταστή-ματα εστίασης και διασκέδασης ιδι-ωτική χρήση και όχι κοινόχρηστη στο δομημένο και στον αδόμητο χώ-ρο με έλεγχο από ιδιωτική φύλα-ξη που απαγόρευσε σε πολίτες να μοιράσουν προεκλογικά φυλλάδια πριν μερικές μέρες

ΥΓ2 Διαβάσαμε στον τύπο ότι το καρ-τέλ με τον ένα τόνο ηρωίνη θα ξέ-πλενε τα μαύρα έσοδά του επενδύο-ντας σε τουριστική επιχείρηση στο παράκτιο μέτωπο του Σαρωνικού στην Αττική

ΥΓ3 Το πρώτο μεγάλο στοίχημα για τις κινητοποιήσεις αποτελεί ο υπερ-μαραθώνιος laquo240 χιλιόμετρα για τον αιγιαλόraquo από τα Ίσθμια έως τον Μαραθώνα στην Αττική που γίνεται από 8 έως 12 Ιουλίου 2014

Παραλία αγ κοσμά μήπως ζούμε το τελευταίο καλοκαίρι μιας ελεύθερης πλαζ

Για πολλά χρόνια η παρα-λία του Αγ Κοσμά ήταν κλει-στή για τους ανθρώπους που δεν μπορούσαν ή δεν ήθελαν να πληρώσουν εισιτήριο Η εταιρία που εκμεταλλεύονταν την πλαζ την είχε αποκλεί-σει εισπράττοντας εισιτήρια τη μέρα και μετατρέποντάς την παράνομα σε χώρο δε-ξιώσεων και νυχτερινής δι-ασκέδασης τη νύχτα

Αυτά ως το καλοκαίρι του 2007 Όταν με μια πολυήμερη απεργία πείνας ο Δήμαρχος Κορτζίδης κατόρθωσε να συ-γκεντρώσει τις πιο ποικίλες δυνάμεις της αυτοδιοίκησης και των κινημάτων γύρω από το αίτημα της ελεύθερης πρό-σβασης στη θάλασσα

Με τη συμπαράσταση πλή-θους κοινωνικών φορέων ο Δήμος Ελληνικού συντόνισε την επιχείρηση αφαίρεσης των περιφράξεων της πλαζ Ήταν εκεί δεκάδες Οργανι-σμοί αυτοδιοίκησης το ΤΕΕ ο Δικηγορικός Σύλλογος της Αθήνας ο Πανελλήνιος Ια-τρικός σύλλογος το ΕΚΑ συνδικάτα πολιτικοί παρά-γοντες από όλους τους χώ-ρους και βεβαίως κάμποσες χιλιάδες ενεργοί πολίτες των κινημάτων πόλης

Ακολούθησαν τα δικαστή-ρια Δήμαρχος αντιδήμαρχοι αιρετοί και εργαζόμενοι στο Δήμο στοχοποιήθηκαν από τις εταιρίες που παράνομα εκμεταλλεύονταν την πλαζ Σύρονται ακόμη σήμερα αλλά και για πολλά χρόνια ακό-μη θα ταλαιπωρούνται σε ποινικές και αστικές δίκες Χαλάλι Για το δικαίωμα της ελεύθερης πρόσβασης στη θάλασσα

Κοιτάζοντας τις φωτογρα-φίες της εποχής όσοι ζήσα-με τα γεγονότα νιώθουμε τη συγκίνηση μαζί με την πε-ρηφάνια για ότι έγινε να ανακατεύονται με τη ανη-συχία για το τι πρόκειται να συμβεί

Διότι πέρασαν ήδη εφτά καλοκαίρια και μπαίνου-με στο όγδοο που χιλιάδες κάτοικοι του λεκανοπέδιου χαίρονται καθημερινά ελεύ-θερα την πλαζ ΑΜΕΑ που δεν μπορούσαν για χρόνια να κολυμπήσουν γιατί στις πλαζ δεν υπάρχει ο κατάλ-ληλος εξοπλισμός μπόρεσαν στον Αγ Κοσμά χάρις στις προσπάθειες του δήμου και των εθελοντών Καθημερινά εκατοντάδες μέλη των ΚΑΠΗ διάφορων δήμων της περι-

οχής καταφθάνουν για να χαρούν λίγη θάλασσα

Του χρόνου όμως τι θα γίνει Η δημοτική αρχή που θα αναλάβει το Σεπτέμβρη στο πρόγραμμά της μιλά για εφαρμογή laquoμικρούraquo εισιτη-ρίου για τους μη δημότες Και η περιοχή προσφέρε-ται ήδη μέσω ΤΑΙΠΕΔ στη Lamda του κου Λάτση Μαζί με το Αθλητικό κέντρο του Αγ Κοσμά και το πρώην αε-ροδρόμιο

Οι πολίτες θα χρειαστεί να υπερασπιστούν αυτό που καταχτήθηκε με πολύ αγώνα το 2007 Διότι όπως έδειξε η ζωή και ιδιαίτερα η εμπει-ρία των τελευταίων χρόνων όλα τα δικαιώματα με όσο αγώνα κι αν καταχτήθηκαν χρειάζονται αγώνες για την υπεράσπισή τους Και οι βου-τιές στον Αγ Κοσμά θα χρει-αστούν νέους αγώνες για να παραμείνουν ελεύθερες

ακηΣ ΜΠαΔΟΓιαΝΝηΣ

παραλία μου ιστορία μου

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 17

Φρεαττύδα και Βοτσαλάκιαhellip δυο παραλίες του Πειραιά που στο διάβα του χρόνου αφηγούνται την ιστορία της πόλης από την αρχαιότητα μέ-χρι σήμερα Αρκεί να ξαπλώσεις δίπλα στο κύμα να φέρεις το τοπίο μια γύρα με τα μάτια σου και όλη η αφήγηση ξετυλίγεται μπροστά σου Θα δεις το τείχος τα σπήλαια τις φυσικές ομορφιές τον υδροβιότοπο θα ακούσεις τις φωνές των χιλιάδων λουόμενων που βούτηξαν στα νερά τους τις χαρές και τα παιχνίδια Όμως καθώς μπαίνεις στη θάλασσα θα σκοντά-ψεις πάνω στα μπάζα που κείτονται ακόμα εκεί ζωντανά να θυμίζουν πως έθαψε την πόλη και τα μνημεία της ο Σκυλίτσης Ανάμεσα στα βότσαλα θα βρεις κομμάτια από πολύχρωμα μωσαϊκά και θα νο-σταλγήσεις εκείνη την εποχή που βλέπεις μόνο στις cards postales Τον Πειραιά με τα όμορφα νεοκλα-σικά μια πόλη που χάθηκε στο χρόνο και έχει αφή-σει πίσω της ετοιμόρροπα μελαγχολικά κουφάρια Θα θυμηθείς έναν Πειραιά που αγάπησαν πολύ οι πειραιώτες αλλά όχι οι Δήμαρχοι του Αφού κάνεις τη βουτιά σου θα θελήσεις να απλω-θείς στην παραλία για να στεγνώσεις κάτω από τον ήλιο όμως ο ήλιος είναι δυνατός και θα αναζητή-σεις σκιά Θα τη βρεις κάτω από τις ομπρέλες που έβαλε η Δημοτική Αρχή για σένα Και εκεί που θα βολευτείς και θα είσαι έτοιμος να κλείσεις τα μά-τια μια δυνατή μουσική θα σε προσγειώσει απότο-μα και ένας σερβιτόρος θα εμφανιστεί να σου πά-ρει παραγγελίαΚαι κάπως έτσι ξεκινά αντίστροφα η αφήγηση

Στις 30-1-2012 το Δημοτικό Συμβούλιο Πειραιά αποφα-σίζει την αξιοποίηση και διάθεση των παραλιών Φρεατ-τύδα και Βοτσαλάκια Ειδικότερα η σύμβαση παραχώρη-σης η οποία σε πολλά σημεία είναι αόριστη και ασαφής

προβλέπει για την πλαζ Βοτσαλάκια τη δημιουργία χώρου αναψυκτηρίου και ανάπτυξη τραπεζοκαθισμάτων χώρου για την τοποθέτηση ομπρελών και ξαπλωστρών οργανω-μένου ανοιχτού χώρου στάθμευσης χώρου catering στο δώμα του κεντρικού κτιρίου του δημοτικού κολυμβητηρίου και του παράπλευρου δομημένου χώρου του ορόφου θε-ρινού κινηματογράφου και ένταξη εντός αυτού κυλικείου Ενώ για την πλαζ Φρεαττύδα ορίζει τη δημιουργία χώρου αναψυκτηρίου σε λυόμενη κατασκευή με παράπλευρο στέ-γαστρο για την ανάπτυξη τραπεζοκαθισμάτων χώρου για την τοποθέτηση ομπρελών και ξαπλωστρών και οργανω-μένου ανοιχτού χώρου στάθμευσης

Η παραπάνω απόφαση της Δημοτικής Αρχής και όσες ακολούθησαν πάρθηκαν κατά πλειοψηφία με την υπερ-ψήφισή τους από την παράταξη του Δημάρχου και την καταψήφισή τους από τις λοιπές παρατάξεις της αντιπο-λίτευσης Τα σχέδια του Δήμου για την αξιοποίηση των παραλιών πυροδότησαν αντιδράσεις από την πλευρά των κατοίκων της πόλης οι οποίοι αποφασίζουν να μην επι-τρέψουν την παραχώρηση των μοναδικών παραλιών του Πειραιά στους ιδιώτες

Στις 3-5-2012 πραγματοποιείται ο διαγωνισμός για την εκμετάλλευση με τη μορφή μίσθωσης αιγιαλού παραλίας κοινόχρηστων χώρων στις παραλίες ο οποίος κατακυρώ-νεται με ετήσιο μίσθωμα 81000 ευρώ για τα Βοτσαλάκια και 52000 ευρώ για τη Φρεαττύδα Οι πλειοδοτικοί δι-αγωνισμοί για τις δύο παραλίες είναι παράνομοι καθώς οι αποφάσεις του ΔΣ στις οποίες στηρίζονται έχουν ακυ-ρωθεί Ο Δήμαρχος δίνει διαταγή να κλείσουν οι πόρτες του Δημαρχείου για να μην μπουν οι κάτοικοι Τελικά οι 200 περίπου παρευρισκόμενοι κάτοικοι κατορθώνουν να μπουν και καταθέτουν 2000 υπογραφές ενάντια στην ιδι-ωτικοποίηση που σήμερα αγγίζουν τις 5000

Οι δημότες αντιμετωπίζονται με τον πλέον απαξιωτικό τρόπο απειλούνται με συλλήψεις εξυβρίζονται και τελικά και οι δύο παραλίες δίνονται στον ίδιο γνωστό επιχειρη-

ματία που επί σειρά ετών διατηρεί κατάστημα υγει-ονομικού ενδιαφέροντος στην παραλία Βοτσαλάκια Το τελευταίο λειτουργεί μέ-χρι και σήμερα με ευθύνη του Δημάρχου κ Μιχαλο-λιάκου χωρίς άδεια ενώ έχει κριθεί αυθαίρετο τόσο από την Κτηματική Υπηρε-σία που εξέδωσε και πρω-τόκολλο κατεδάφισής του από το 2005 το οποίο δεν έχει εκτελεστεί ακόμα όσο και από το Κεντρικό Αρ-χαιολογικό Συμβούλιο του Υπουργείου Πολιτισμού με απόφαση του στις 2232013 Οι εγκαταστάσεις των δύο πλέον καταστημάτων ένα σε κάθε πλαζ όλο και επε-κτείνονται δημιουργώντας μια ανεξέλεγκτη κατάσταση εκμετάλλευσης των μοναδι-κών παραλιών της πόλης

από τους ιδιώτες με την ευλογία των Δημοτικών Αρχών Από την άλλη πλευρά η laquoΠρωτοβουλία κατοίκων για τα Βοτσαλάκια και τη Φρεαττύδαraquo εξακολουθεί να κάνει κι-νητοποιήσεις και μαζικές εκδηλώσεις με πολιτικό επιμορ-φωτικό και πολιτιστικό περιεχόμενο μέχρι και σήμερα με στόχο την οικειοποίηση των παραλιών και την ενημέρωση των κατοίκων της πόλης για όσα συμβαίνουν ( βλ httpfreevotsalakiafreatidawordpresscom)

Η εδραιωμένη επί σειρά ετών κατάσταση αυτή αλλά και η πρόσφατη υπογραφή της σύμβασης παραχώρησης κάθε άλλο παρά προφητικές ήταν Καθώς η ιστορία μιλάει και λέει ότι στην πολιτική σκηνή και δη στο πολιτικό παρα-σκήνιο τίποτα δεν είναι τυχαίο Και αναφέρομαι στο νομο-σχέδιο-έκτρωμα για τον αιγιαλό που έρχεται μεταξύ άλλων να νομιμοποιήσει όλες τις παραπάνω αυθαιρεσίες καθώς σύμφωνα με το τελευταίο αίρονται οι σημερινοί περιορι-σμοί που αφορούν στην έκταση της παραλίας που μπορεί να παραχωρηθεί για απλή χρήση αλλά και παρέχεται η δυνατότητα νομιμοποίησης αυθαίρετων κατασκευών που βρίσκονται στην παραλία και στον αιγιαλό στην περίπτω-ση που εξυπηρετούν επιχειρηματικούς σκοπούς

Σε μια εποχή που μας καταδικάζουν στην ανεργία μας κόβουν τους μισθούς και τις συντάξεις μας στερούν βα-σικά αγαθά και υπηρεσίες μας πετάνε έξω από τα σπί-τια μας και μας φορολογούν ακόμα και για τον αέρα που αναπνέουμε σε αυτή τη μυθική εποχή που αγγίζει τα όρια της επιστημονικής φαντασίας υπάρχει ακόμα πα-ρακάτωhellip Οι δημόσιοι και ελεύθεροι χώροι δεν ανήκουν πια στην πόλη και στους κατοίκους της αλλά στα μεγάλα συμφέροντα Οι παραλίες των διακοπών μας της ελευθε-ρίας και της χαλάρωσης μας ανήκουν σήμερα στο laquoμεγά-λο κεφάλαιοraquo της ιστορίας στο οποίο ο λαός αποτελεί μια θλιβερή υποσημείωση Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε ότι οι αντιφάσεις των συμφερόντων των διαφόρων κοινωνικών ομάδων δημιουργεί την ανάγκη διαρκούς διεκδίκησης του δικαιώματος στην πόλη ιδιαίτερα όταν η σύγκρουση αυτή λαμβάνει χώρα την εποχή της κρίσης όπου υπάρχει μια τοπική κοινωνία που δοκιμάζεται σκληρά Θα επιτρέψου-με λοιπόν ένα τέτοιο τέλος

ΒιΒιαΝ ΓΛΕΝη

Φρεαττύδα και Βοτσαλάκια δυο παραλίες στο λιμάνι

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1318

Οι ακΤΕΣ ΩΣ κΟιΝα αΓαΘα

laquoΟ νεοφιλελευθερισμός έχει καθοριστεί από τη μάχη της ιδιωτικής περιουσίας όχι μόνο ενάντια στην κρατική αλλά -και αυτό ίσως είναι το πιο σημαντικό- κυρίως ενά-ντια στην laquoκοινή ιδιοκτησίαraquo (common) [] Συχνά οι επιλογές οι οποίες μας παρουσιά-ζονται είναι μεταξύ του καπιταλισμού και του σοσιαλισμού της κυριαρχίας μεταξύ ιδιωτικής και κρατικής ιδιοκτησίας με την θεραπεία κατά τα δεινά του κρατικού ελέγ-χου να φαίνεται να είναι η ιδιωτικοποίηση και κατά του κεφαλαίου η κρατικοποίηση δηλαδή ο κρατικός έλεγχος Χρειάζεται να εξερευνήσουμε και μια άλλη πιθανότητα ούτε την ιδιωτική ιδιοκτησία του καπιτα-λισμού ούτε την δημόσια ιδιοκτησία του σοσιαλισμού αλλά το κοινό στον κομμου-νισμόraquo (Michael Hardt Reclaiming the common in communism [1])

Ενέργειες όπως αυτή του πρώην Υπουργού Οικονομικών Γιάννη Στουρνάρα ο οποίος κατέθεσε ένα νομοσχέδιο με το οποίο απει-λεί την ελεύθερη πρόσβαση των πολιτών στις ακτές είναι μια πικρή υπενθύμιση ότι τυπικά οι ακτές δεν είναι ο laquoκοινόςraquo μας χώρος Είναι απλά ένας χώρος στην ιδιο-κτησία του κράτους ο οποίος παραχωρείται στους πολίτες στους commoners από το κράτος μέχρις ότου εμφανιστεί η ευκαιρία για να μπουν στην αγορά Το νομοσχέδιο εκτός από το ότι θέλει να βάλει περιορι-σμούς στο μακρόχρονο δικαίωμα ελεύθε-ρης πρόσβασης στις ακτές προτείνει επί-σης την ιδιωτικοποίηση των ακτών αλλά και αμνηστία σε υφιστάμενες κατασκευές που δημιουργήθηκαν κατά παράβαση της ισχύουσας νομοθεσίας

Οι ακτές συχνά θεωρούνται ως μέρος των laquoκοινώνraquo (commons) ενός χώρου όπου η πρόσβαση είναι δωρεάν και η ευχαρίστη-ση του να απλά να είσαι laquoεκείraquo είναι η ίδια για όλους ασχέτως κοινωνικο-οικονομικής κατάστασης Ακτές αποτελούν για πολλούς (έστω και υποσυνείδητα) ένα ουτοπικό όραμα για το πώς θα μπορούσε να ήταν η κοινωνία στον γκρίζο εκείνο χώρο μεταξύ ιδιωτικού και κρατικού

Για να αντιληφθούμε την ιδεολογική ση-

μασία του νομοσχεδίου για τους αιγιαλούς είναι σημαντικό πρώτα να αντιληφθούμε τη σημασία των κοινών αγαθών ως απο-μεινάρια της εποχής όπου οι τοπικές κοι-νότητες ήταν υπεύθυνες για τη διαχείριση των δικών τους χώρων και αγαθών μακριά από την κυρίαρχη ιδεολογία για τη σημασία της ιδιωτικής περιουσίας laquoΚοινάraquo ονομά-ζουμε τα αγαθά τα οποία κληρονομήθηκαν από τις προηγούμενες γενιές δημιουργή-θηκαν συλλογικά ή που αποτελούν φυσι-κή κληρονομιά

Η εφεύρεση του όρου laquoη τραγωδία των κοινώνraquo (tragedy of the commons) από τον Garrett Hardin στο ομώνυμο κείμενό του στο περιοδικό Science το 1968 υπήρ-ξε ορόσημο στην ιστορία της διαχείρισης των κοινών αγαθών με τους υποστηρικτές του νεοφιλελευθερισμού να χρησιμοποιούν τον όρο και τη θεωρία του Hardin για να δικαιολογήσουν τις προσπάθειές τους για ιδιωτικοποίηση και εμπορευματοποίηση αγαθών που για χρόνια βρίσκονταν στα χέρια των τοπικών κοινοτήτων Με αυτό τον τρόπο αν θέλετε είχαμε ένα δεύτερο κύμα οικειοποίησης των κοινών μετά από την laquoπερίφραξηraquo όπως ονομάστηκε η με-τατροπή των κοινών (συνήθως της κοινο-τικής γης) σε ιδιωτική περιουσία πχ στην Αγγλία τον 18ο αιώνα

Στο κείμενό του ο Hardin προσπαθούσε να αναδείξει το πρόβλημα της ατομικής συ-μπεριφοράς απέναντι σε συλλογικά αγαθά υποστήριζε δηλαδή ότι όταν κάποια αγαθά δεν ανήκουν σε συγκεκριμένα άτομα αλλά σε όλους η εκμετάλλευσή τους αποφέρει ατομικά πλεονεκτήματα και κοινά μειονε-κτήματα με αποτέλεσμα μεμονωμένα άτο-μα να το εκμεταλλεύονται Όταν το 2009 η οικονομολόγος Elinor Ostrom βραβεύθηκε με το Νόμπελ Οικονομίας για τη θεωρία της για τη διαχείριση των κοινών πόρων ήρθαν στην επιφάνεια εναλλακτικές θεω-ρίες βασισμένες σε επιτυχημένα και απο-τυχημένα παραδείγματα αυτοδιαχειριζόμε-νων κοινοτήτων αφοπλίζοντας έτσι κυρί-αρχα πολιτικο-οικονομικά μοντέλα όπως η laquoτραγωδία των κοινώνraquo του Hardin Ο

David Harvey ταυτόχρονα στο βιβλίο του Rebel cities from the right to the city to the urban revolution το 2012 υποστηρίζει ότι το πρόβλημα στην θεωρία του Hardin δεν είναι τα κοινά καθαυτά αλλά η απο-τυχία της ατομικής ιδιοκτησίας να ικανο-ποιήσει τα κοινά συμφέροντα Ο Harvey δηλαδή τοποθέτησε το πρόβλημα σrsquo ένα πλαίσιο όπου το θέμα είναι η ατομική ιδι-οκτησία των αγαθών και κατά συνέπεια η προσπάθεια για μεγιστοποίηση του ατομι-κού κέρδους

Φυσικά όμως και τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά Σε μια εποχή όπου η επικρατέ-στερες ιδέες είναι βασισμένες σrsquo ένα καπι-ταλιστικό μοντέλο με ταξικό και πατριαρ-χικό υπόβαθρο και όπου οι κυβερνήσεις δίνουν προτεραιότητα στην οικονομική ανάπτυξη αντί στις κοινωνικο-οικολογι-κές ισορροπίες όσοι έχουν πρόσβαση στα κοινά (commoners) παγιδεύονται στο laquoμα-γκανοπήγαδο της παραγωγήςraquo (treadmill of production) έχοντας το δίλημμα εργα-σία έναντι της περιβαλλοντικής προστασίας [2] Οι αιγιαλοί όμως φαίνεται να ξυπνούν τις συνειδήσεις μας και παρόλη τη δύναμη των κυρίαρχων ιδεών της εποχής οι πολί-τες δεν αποδέχονται την οικειοποίηση της παραθαλάσσιας ουτοπίας από κανένα

Και δεν μιλούμε μόνο για το πρόσφατο νομοσχέδιο για τους αιγιαλούς Το 2007 οι πολίτες και ο δήμος του αθηναϊκού προ-αστίου του Ελληνικού κινητοποιήθηκαν ενάντια στους νονούς της νύχτας οι οποί-οι οικειοποιήθηκαν αυθαίρετα δημόσια πα-ραλία για τις ιδιωτικές τους επιχειρήσεις εμποδίζοντας την ελεύθερη πρόσβαση σε αυτή [3] Σε μια άλλη υπόθεση τον Μάιο του 2012 ήταν η δημοτική αρχή του Πει-ραιά η οποία μίσθωσε δύο από τις δημο-τικές παραλίες σε ιδιωτικές εταιρείες στην τιμή των euro134000 Για άλλη μια φορά ένα ισχυρό τοπικό κίνημα δημιουργήθηκε για να αντισταθεί [4]

Σε αντίθεση με την τσιμεντοκρατεία που εισέβαλε στις ακτές άλλων (ευρωπαϊκών τουλάχιστον) τουριστικών προορισμών η Ελλάδα έχει μέχρι τώρα προστατεύσει τις

φυσικές της ακτές επιτρέποντας έτσι στους ανθρώπους που έχουν πληγεί τόσο άσχημα από τα μέτρα λιτότητας να βρίσκουν μια ουτοπία σε χώρους με εξαιρετική φυσική ομορφιά Όπως και στην περίπτωση των Σκουριών στη Χαλκιδική οι άνθρωποι της Ελλάδας δεν νοιάζονται για την τιμή του χρυσού και διεκδικούν το δικαίωμά τους στα βουνά Με τον ίδιο τρόπο οι άνθρωποι της Ελλάδας δεν νοιάζονται για τις οικονο-μικές δυνατότητες της χρυσής άμμου και πολεμούν για να κρατήσουν το δικαίωμα τους στις ακτές

Η οικονομική κρίση έχει γίνει δικαιολο-γία για την προώθηση μιας οικονομικής ανάπτυξης με την οποία βίαια οικειοποι-ούνται τα περιβαλλοντικά και κοινωνικά μας δικαιώματα με σκοπό την περαιτέρω εδραίωση μιας νεοφιλελεύθερης ατζέντας Η ιδιωτικοποίηση του δημόσιου πλούτου έχει γίνει προτεραιότητα για πολλές κυ-βερνήσεις Στην Ελλάδα από τα μεταλλεία χρυσού στη Χαλκιδική μέχρι το νερό και την υγεία οι ιδιωτικοποιήσεις προσπαθούν να αφαιρέσουν από τους πολίτες όχι μόνο το δικαίωμα στη φύση αλλά και από άλλα ζωτικής σημασίας δικαιώματα Η προσοχή της κυβέρνησης και των ιδιωτικών συμ-φερόντων βρίσκονται απροκάλυπτα πλέον και στις οικονομικές δυνατότητες της ακτο-γραμμής και της χρυσής αμμουδιάς

Γινόμαστε μάρτυρες στις προσπάθειες του σφετερισμού ενός από τους τελευταίους laquoκοι-νούς χώρουςraquo (commons) από διαφορετικά επίπεδα εξουσίας από το κράτος μερικές φορές από τις δημοτικές αρχές αλλά και το ιδιωτικό κεφάλαιο Οι δούλοι του κεφαλαί-ου προσπαθούν να μεταμορφώσουν και να καλύψουν με τσιμέντο τις τελευταίες μας ουτοπίες Αλλά οι ουτοπίες είναι αυτές που συγκροτούν τη ζωή των ανθρώπων όπως το νερό και ο αέρας Ο Εδουάρδο Γκαλεά-νο (Eduardo Galeano) μας έχει διδάξει (και αυτό είναι που πρέπει να θυμόμαστε κα-θώς πολεμούμε για το δικαίωμα μας στις ακτές) ότι ο σκοπός της Ουτοπίας ldquoes para caminarrdquo είναι για να περπατούμε [5] Η μάχη για τις ακτές ως κοινό αγαθό θα συ-νεχίζεται καθώς παρακολουθούμε με οί-κτο τους δούλους του κεφαλαίου οι οποί-οι στη μάχη τους για την προώθηση της νεοφιλελεύθερης ιδέας έχουν εμπορευ-ματοποιήσει και τσιμεντοποιήσει τις δικές τους ουτοπίες

ΜαΡια ΧαΤζηΜιΧαηΛΕρευνήτρια σε θέματα κοινών αγαθών και θαλάσσιας

πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Άαλμποργκ στην Δανία

[1] httpwwwtheguardiancomcommentisfree2011feb03communism-capitalism-socialism-property

[2] httproarmagorg201406labor-environmental-movements-coalition

[3] httpunfollowcomgrweb-only8667-courteu

[4] httpfreevotsalakiafreatidawordpresscom

[5] https wwwyoutubecomwatchv=m-pgHlB8QdQ

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 19

laquoΗ Τουρκία συνορεύει στις τρεις πλευρές της με τη θάλασσαraquo Αυτό ήταν ένα από τα πρώτα πράγματα που μάθαμε στο σχολείο Εμφανιζόταν σαν κάτι για το οποίο μέσα από μια εθνικιστική οπτική θα έπρεπε να μας κάνει περήφανους Με συνολικό μή-κος ακτών 8333χλμ (περισσότερο από το 74 των συνόρων της) ίσως πράγματι αντιστοιχεί στην Τουρκία αυτή η έμφαση στις ακτές Αλλά τι σημαίνει αυτό για εμάς Μπορούμε να απολαμβάνουμε τη θάλασσα που μας περιβάλλει ή πρόκειται για κάτι που δεν μπορούμε να δούμε ή να σκεφτούμε Ξέρουμε ότι η θάλασσα είναι κάπου εδώ κοντά αλλά για τους περισσότερους από εμάς είναι απροσπέλαστη Μόνο για τρεις δεκαετίες οι παραλίες της Τουρκίας ήταν ανοιχτές στο κοινό Ήταν καθαρές ελεύθε-ρες και ndash πάνω απrsquo όλα ndash κοντά στα σπί-τια και τα διαμερίσματά μας Σήμερα όσες παραλίες υπάρχουν στην Κωνσταντινού-πολη είναι κατειλημμένες είτε από κτίρια είτε από δρόμους Και αν τύχει και κάποια παραλία ξέφυγε από αυτό το μοντέλο τότε ούτε που θα τολμούσες να βουτήξεις μέσα στα τοξικά νερά της θάλασσας

Η διάβρωση των ακτών

Από τη δεκαετία του 1970 η παράκτια ζώνη της Τουρκίας από τη Μαύρη Θάλασσα έως τη Μεσόγειο πάσχει από εντατική αστική ανάπτυξη Ο μαζικός τουρισμός παίζει βα-σικό ρόλο στην Αττάλεια και την Mugla Σε αυτές τις παραθαλάσσιες πόλεις κυριαρχούν τα υδροπάρκα τα γήπεδα γκόλφ τα ξενο-δοχεία και οι παραλίες που προσελκύουν τουρίστες Ωστόσο η αυξανόμενη αστική ανάπτυξη έχει αφανίσει τις ακτές της Κων-σταντινούπολης και της Kocaeli Σε αυτές τις ζώνες οι αμμόλοφοι έχουν αντικατασταθεί από αεροδρόμια γέφυρες μονάδες επεξερ-γασίας λυμάτων εγκαταστάσεις αναψυχής συμπεριλαμβανομένων αστικών πάρκων Σε άλλες περιοχές όπως στα Άδανα και τη Μερσίνα πρακτικές εντατικής καλλιέργει-ας (πχ εκκαθαρίσεις γης για καλλιέργειες και κατασκευή αρδευτικών καναλιών) έχουν προκαλέσει σοβαρές επιπτώσεις στις ακτές Η βιομηχανική ανάπτυξη (πχ η κατασκευή θερμοηλεκτρικών σταθμών αυτοκινητοδρό-μων και ναυπηγείων) έχει επίσης καταστρέ-ψει την παράκτια ζώνη στη Σαμψούντα και την Τραπεζούντα

Η εξαφάνιση της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς

Η αυξανόμενη πίεση από την αστικοποί-ηση και την εκβιομηχάνιση σε συνδυασμό με την κλιματική αλλαγή απειλούν τα πα-ράκτια οικοσυστήματα της Τουρκίας Πα-

τη τροποποίηση αλλάζει το πλάτος των ακτών από 50μ σε 10μ Αυτό σημαίνει ότι ζώνη ακτής πλάτους 40μ μπορεί να πουληθεί σε ιδι-ώτες Δημιουργείται έτσι μία νέα πηγή εσόδων για την κυβέρνηση που μάλι-στα παρουσιάζεται να λει-τουργεί προς όφελος του δημόσιου συμφέροντος Το χειρότερο απrsquo όλα όχι μόνο για το Νόμο για τις Παράκτιες Περιοχές αλλά και για το Νόμο για τις Δη-μόσιες Συμβάσεις το Νό-μο για την Προστασία της Φύσης και της Βιοποικιλό-τητας τον Κανονισμό για την Προστασία των Υγρο-τόπων και πολλές άλλες ρυθμίσεις είναι το γεγονός ότι τα τελευταία δέκα χρό-νια έχουν προσανατολιστεί στην ανάπτυξη ζωνών αντί της προστασίας

Οι Στόχοι της Τουρ-κίας για το 2023

Οι ακτές είναι για την κυβέρνηση το φιλέτο από το οποίο μπορεί να αντλή-σει έσοδα Και όλες οι πα-ραπάνω θεσμικές αλλαγές αποβλέπουν στην αξιοποί-ηση του φιλέτου αυτού Το κυβερνόν Κόμμα της Δικαι-οσύνης και της Ανάπτυξης (AKP) έχει το όραμα να κάνει μέχρι το 2023 την Τουρκία μία από τις δέκα ισχυρότερες οικονομίες στον κόσμο Οι Στό-χοι για το 2023 έχουν ήδη πολλές δυσμενείς επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον και την κοινωνία Ο Turhan Uslu ερευνητής του Πανεπιστημίου Gazi της Άγκυρας επιση-μαίνει ότι τα τελευταία 50 χρόνια 7487χλμ των τουρκικών ακτών (90 του συνόλου των ακτών της χώρας) έχουν υπερδομηθεί Σύμφωνα με ανακοινώσεις του Υπουργού Οικονομικών το 2013 οι δημόσιες εκτάσεις ndash οι περισσότερες από τις οποίες είναι αμ-μόλοφοι ndash είτε θα πουληθούν είτε θα ανα-πτυχθούν με κερδοφόρες κατασκευές στη γη Αυτό σημαίνει ότι αναμένεται να δού-με κι άλλες εγκαταστάσεις όπως γήπεδα γκολφ γήπεδα βόλεϊ θερμοηλεκτρικούς σταθμούς τουριστικές υποδομές ενεργει-ακούς αγωγούς αεροδρόμια εργοστάσια ανθρακωρυχεία δρόμους και αυτοκινητό-δρομους Το χειρότερο είναι ότι παράκτι-

ράκτια και θαλάσσια οικοσυστήματα υπο-βαθμίζονται από οικιακά και βιομηχανικά λύματα βλαβερές ουσίες που μεταφέρονται από την ενδοχώρα με τα ποτάμια γεωργικές πρακτικές σε παράκτιες περιοχές τουριστι-κές δραστηριότητες και υπερσυγκέντρωση παραθεριστικών κατοικιών εμπορικών και τουριστικών λιμένων και αλιευτικών υποδο-μών Σήμερα πολλά είδη ψαριών που ήταν σε αφθονία τη δεκαετία του 1970 κινδυ-νεύουν με αφανισμό για λόγους που συν-δέονται με την υπεραλιεία τη ρύπανση των υδάτων και την καταστροφή των φυσικών ενδιαιτημάτων Η ταχύτατη εξάπλωση των τουριστικών υποδομών και δραστηριοτή-των κατά μήκος των ακτών έχει καταστρέ-ψει ενδιαιτήματα ειδών όπως η θαλάσσια χελώνα τα δελφίνια και η φώκια μοναχός Τα πράγματα δεν είναι καλύτερα στον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς Φέροντας τη φήμη ενός τεράστιου υπαίθριου μουσείου η Τουρκία βρίσκεται στο σταυροδρόμι πολ-λών αρχαίων πολιτισμών αρκετοί από τους οποίους αναπτύχθηκαν στις ακτές Πρόκει-ται για ζώνες που βρίσκονται κάτω από την αυξανόμενη πίεση του μαζικού τουρισμού και της αστικοποίησης

Ενθαρρύνοντας την ανάπτυξη των ακτών

Σε αντίθεση με ότι συμβαίνει στην πρά-ξη το Άρθρο 43 του τουρκικού Συντάγμα-τος του 1982 ορίζει ότι οι ακτές αποτελούν κρατική οντότητα Το ίδιο άρθρο επίσης αναφέρει ότι η παραλία ο αιγιαλός και η όχθη των ποταμών πρέπει να σχεδιάζονται και να χρησιμοποιούνται μόνο με βάση το δημόσιο συμφέρον Ωστόσο υπάρχουν δώδεκα κρατικοί φορείς και περίπου τρι-άντα νόμοι για τις ακτές Πολλοί από αυ-τούς έρχονται σε αντίθεση με το στόχο της προστασίας όχι μόνο των ακτών αλλά και άλλων φυσικών πόρων Για παράδειγμα ο Νόμος 2634 για την Ενθάρρυνση του Του-ρισμού (1982) του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού έχει συμβάλλει στην προώ-θηση της ανάπτυξης των ακτών μέσα από ιδιωτικοποιήσεις εκτάσεων Ο Νόμος 3621 για τις Παράκτιες Περιοχές (1990) είναι ένα κείμενο για την προστασία των ακτών που ταυτόχρονα έχει νομιμοποιήσει σχεδόν όλες τις οικιστικές και βιομηχανικές εγκαταστά-σεις και δραστηριότητες στις παράκτιες περιοχές μέσα από τροποποιήσεις του στα χρόνια που ακολούθησαν την ψήφισή του Σύμφωνα με μία από τις τροποποιήσεις οι ακτές και η γη που προκύπτει από επιχω-ματώσεις και αποξήρανση δεν υπόκεινται στις προστατευτικές ρυθμίσεις του Νόμου 2863 για την Προστασία της Πολιτιστικής και Φυσικής Κληρονομιάς Η πιο πρόσφα-

ες πόλεις όπως η Κωνσταντινούπολη συ-νεχίζουν να υποδέχονται μετανάστες που αναζητούν αστικές υποδομές και ευκαιρίες εργασίας προκαλώντας μεγάλη αναπτυξι-ακή πίεση στις παράκτιες ζώνες

Ο ακτές είναι πολύτιμη πηγή ζωής για όλους και ιδιαίτερα σημαντικές για τη φυ-σική και πολιτιστική μας κληρονομιά Μέ-σα σε μισό μόνο αιώνα η Τουρκία έχασε ένα μεγάλο μέρος αυτής της πηγής ζωής Οι ακτές πρέπει να είναι υπό τη φροντίδα του δημόσιου και όχι στα χέρια ιδιωτικών εταιρειών που έχουν ως στόχο το κέρδος Εάν δε συμβεί αυτό τότε ndashσε αντίθεση με το όραμα του AKP- είναι πολύ πιθανό η Τουρκία να γίνει μέχρι το 2023 μία από τις δέκα χώρες με τις μεγαλύτερες περι-βαλλοντικές καταστροφές και συγκρούσεις στον κόσμο

Akgun ILHAN Ακτιβίστρια για το δικαίωμα στο νερό Τουρκία

ΤΟυΡκια κύματα ιδιωτικοποιήσεων στις ακτές μας

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1320

από τη λατινοποίηση στην κινεζοποίηση μια κΡηΤη δρόμος

Η μετεκλογική σοδειά από τις προσδοκίες που καλλιεργήθηκαν για ανατροπές στην τοπική αυτοδιοίκηση της Κρήτης απέδειξε οτι αφενός το ντόπιο βαθύ σύστημα έχει τις αντοχές και τις ρίζες του άγρουστα και από την άλλη οτι ο σπόρος της εναλλακτικής πρότασης είτε ήταν τζούφιος είτε έπεσε κι αυτός θύμα της εξαιρετικής ανομβρίας που για δεύτερη συνεχόμενη χρονια ταλαιπώ-ρησε τους αγρότες Παρόλαυτά ή ίσως και γι`αυτό η Κρήτη αυτό τον Ιούνη ζει κατά κάποιο τρόπο την κινηματογραφική σκηνή όπου ένα Fast Truck (Track το γράφουν στο ΥΠΑΝ) ευρωατλαντικής σχεδίασης αλλά made in China έρχεται καταπάνω της ενώ αυτή χωρίς να έχει πάρει χαμπάρι κοιτά με αγωνία ανάμεσα στις ξαπλώστρες με το λογότυπο της Invest in Greece μήπως έπεσε κάνα ευρώ από τους τουρίστες και ακούει στα ακουστικά του smartphone το success story του Σαμαρά του Γιώργου Εκτός όμως από τη συνηθισμένη για αυτή την εποχή μπάλα τη συνηθισμένη επέλαση των τουριστών και το συνηθισμένο μάπα καρπούζι ο φετινός Ιούνης έφερε και επέ-λαση καινούριων σχεδίων για επενδύσεις έργα υποδομής κατεπείγουσες αξιοποιήσεις κατεπείγοντα νομοσχέδια και άλλα φρούτα που επείγονται να ωριμάσουν μήπως κοψει κανείς το φυτό που τα τρέφει σύριζα

Η κάθοδος του Κινέζου πρωθυπουργού στην Κρήτη και η δήλωσή του οτι βλέπει στην Ελλάδα την πύλη εισόδου της Κίνας στην Ευρώπη δείχνει οτι η διαδικασία Λατι-νοποίησης της χώρας μπαίνει στο διαταύτα αρχής γεννομένης από το Νότο με τη ση-μειολογία που κουβαλά ο όρος στο παγκό-σμιο παιχνίδι της νεοαποικιακής εκμετάλ-λευσης ανθρώπινων και φυσικών πόρων Και αν αυτή τη φορά το λιμάνι του Νότου δεν ήταν στην επίσημη ατζέντα η κεντρι-κή θέση του αεροδρομίου του Καστελίου στις συζητήσεις δείχνει οτι η οικονομική και εμπορική υπερδύναμη είναι πιο κοντά από ποτέ στο να αποκτήσει μετά το λιμάνι του Πειραιά και τις άλλες στρατηγικές με-ταφορικές υποδομές-πύλες που χρειάζεται με όπλα το τεράστιο Κινέζικο πλεόνασμα τη γεωστρατηγική θέση της Κρήτης και το διακαή πόθο της Ελληνικής κυβέρνη-σης να απογειώσει από κάπου το δικό της success story

Στην ίδια λογική του είδα φώς και μπήκα η χώρα με τη μεγαλύτερη εγκατεστημένη ισχύ βΑΠΕ στον κόσμο υπέγραψε συμφω-νίες συνεργασίας με Ελληνικές αλλά και ξένες εταιρίες (EDF) για την εγκατάσταση ενεργειακών μεγαπρότζεκτς σε όλη την επι-κράτεια Η ΤΕΡΝΑ συγκεκριμένα με φτηνό χρήμα από την Κινέζικη Βιομηχανική και Εμπορική Τράπεζα (1η κρατική στον κόσμο

σε κεφάλαια με $19 τρις) και αρωγό την Sinohydro την κρατική μεγαεταιρία κατα-σκευής έργων υποδομής και φραγμάτων έκανε το ντίλ για το υβριδικό στο Αμάρι Ρε-θύμνου Το πακέτο περιλαμβάνει και άλλα έργα αντλισιοταμίευσης σε όλη την χώρα (122 δις Ευρώ) ανοίγοντας το δρόμο για την ιδιωτική διαχείρηση των νερών Αν πάνε καλά τα πράγματα πιθανά στο μέλλον να βοηθήσουν να ξεκολλήσει και το μεγα-λύτερο (1077 MW 359 ανεμογεννήτριες και καλώδιο διασύνδεσης) ενεργειακό έρ-γο βΑΠΕ της ΤΕΡΝΑ στην Κρήτη που έχει κρυώσει κάπως απεντασσόμενο από το fast track ενώ πιθανά πάλι ο Κοπελούζος να

περιμένει οι δικοί του στρατηγικοί εταίροι στην Προμηθέας Gas να ψωνίσουν με τη σειρά τους και να ξεκολλήσει και αυτός το δικό του έργο (1005 MW 437 ανεμογεν-νήτριες και καλώδιο διασύνδεσης)

Όμως το μεγάλο γεωπολιτικό και στα καθ` ημάς μικροπολιτικό παιχνίδι στα ενεργεια-κά της μεγαλονήσου αναμένεται να συνε-χιστεί τα επόμενα χρόνια με τους υδρογο-νάνθρακες τα έργα διασύνδεσης και την καθιέρωση της ως ενεργειακού κόμβου της ανατολικής Μεσογείου με ότι αυτό συνεπάγεται Στην πρόσφατη αιτιολογική έκθεση για την σκανδαλώδη επιδότηση 6 θέσεων εργασίας μέσω 6 έργων ΒΑΠΕ με 93 εκ Ευρώ από τον επενδυτικό νόμο πε-ριλαμβάνεται ο κατάλογος των έργων που εντάσσονται στον ευρωπαϊκό κανονισμό για τις διευρωπαϊκές ενεργειακές υποδο-μές Για την Κρήτη προβλέπει τo πέρασμα της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ισραήλ-Κύ-πρου-Ελλάδας (Euro-Asia Interconnector) και του αγωγού φυσικού αερίου East-Med Το τυράκι στη φάκα πέρα από την εθνική

υπερηφάνεια για το νέο γεωστρατηγικό μας ρόλο και τα δήθεν δισεκατομμύρια με την κάνουλα θα είναι οι εκατοντάδες χι-λιάδες θέσεις εργασίας (450000 λένε μόνο για την Κρήτη) στον τομέα των εξορύξεων που έπονται και η μετατροπή της Κρήτης από ldquoυπερδήμοrdquo σε ldquoυποκρατικήrdquo οντότη-τα μέσω των ανταποδοτικών τελών όπως προέβλεπαν προεκλογικά περιφερόμενοι στρατηγικοί αναλυτές στα γραφεία της επα-νεκλεγμένης περιφερειακής αρχής

Στο πλαίσιο αυτής της γεωπολιτικής ανα-βάθμισης της Κρήτης εντάσεται και η πρό-σφατη αίτηση στην Invest in Greece από τη VOPAK τη μεγαλύτερη εταιρεία απο-

θήκευσης και διαχείρισης πετρελαιοειδών στον κόσμο για τη δημιουργία σταθμού διαμετακόμισης στη νότια Σητεία σε έκτα-ση 400 στρεμμάτων Είναι αυτό που λέει ο λαός τώρα που βρήκαμε παπά που θά-βει αβέρτα στη Συρία την Ουκρανία και το Ιράκ και που όλως τυχαίως είναι κομβικές χώρες για την ενεργειακή τροφοδοσία της Ευρώπης ευκαιρία να θάψουμε πεντέξι και στη δικιά μας αυλή

Ένα εύλογο ερώτημα είναι πως όλα αυτά και άλλα πολλά θα χωρέσουν και θα συν-δυαστούν με την άλλη μεγάλη ιδέα για με-τατροπή των ελληνικών ακτών και νησιών και της Κρήτης ειδικότερα σε Μαγιόρκα της ανατολικής Μεσογείου Οι Κινέζοι επενδυ-τές υποσχέθηκαν να ξαναέρθουν σύντομα για να δουν και τα διαθέσιμα ακίνητα για τουριστική αξιοποίηση αλλά θα πρέπει να ξέρουν οτι θα στριμωχτούν στα γραφεία του ΤΑΙΠΕΔ μαζί με τους άλλους διεθνείς και εγχώριους παίκτες του real estate και των κατασκευών που διαγκωνίζονται ήδη ποιός θα πρωτοχτίσει τις εκατοντάδες χι-

λιάδες νέες τουριστικές κατοικίες και συ-μπλέγματα με προυπολογισμό πάνω από 10 δις Μέχρι τότε η κυβέρνηση τρέχει με διαδικασίες κατεπείγοντος να αμπα-λάρει το πακέτο περνώντας από το θερινό τμήμα της βουλής το νέο χωροταξικό και εντάσσοντας στην πραμάτεια του ΤΑΙΠΕΔ όσα από τα παραλιακά ldquoφιλέταrdquo της Κρή-της δεν έχουν ακόμα τσιμεντωθεί από τους ντόπιους παράγοντες του ΣΕΤΕ όπως πχ η δημοτική πλάζ του Καρτερού και η πρώ-ην αμερικάνικη βάση των Γουρνών Και αυτό ενώ ήδη δρομολογούνται βρίσκο-ντας ανέλπιστους συμμάχους σε τοπικούς φορείς και την απελπισμένη κοινωνία οι τουριστικές μεγαεπενδύσεις στην ανατολι-κή Κρήτη (Μονή Τοπλού Καβο Πλάκο) και βάζοντας το νησί από τα ανατολικά στην κιμαδομηχανή της ιδιωτικής πολεοδόμη-σης και χωροταξίας Στα ψιλά γράμματα του τουριστικού success story έχει περάσει οτι κάποιες τουριστικές επιχειρήσεις της Κρή-της έχουν πιάσει το νοημα της κινεζοποί-ησης και πληρώνουν πλέον με κουπόνια soupermarket και διαμονήφαγητό τους υπαλλήλους απαλλαγμένους βεβαίως από το βάρος των συλλογικών συμβάσεων και της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης αφού ετσι κι αλλιώς τα νοσοκομεία κλείνουν ή υπολειτουργούν

Το Fast Track που έρχεται καταπάνω στην Κρήτη ξαναθέτει το προεκλογικό ερώτημα αν υπάρχει πειστική και συγκεκριμένη εναλ-λακτική πρόταση Η απάντηση που δόθηκε στις εκλογές του Μάη πρέπει να ξεβολέψει τους πάντες κινήματα πολιτικούς κοινω-νικούς και επιστημονικούς φορείς απο τα κλιματιζόμενα γραφεία της πολιτικής και επιστημονικής τους αυτάρκειας Επείγει ο διάλογος και η σύνθεση για την επαναδι-ατύπωση και συγκεκριμενοποίηση αυτής της πρότασης Αλλά όχι σύνθεση ισσορο-πιστική και διαχειριστική ή πάνω σε μο-ντέλα που εφάρμοσε ο νεοαποικισμός στη Λατινική Αμερική με ακριβά δάνεια από την Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ ή στην Αφρική με φτηνά δάνεια απο τις κρατικές κινέζικες τράπεζες Ούτε με προτάσεις για αριστερόστροφή ldquoπραγματιστικήrdquo διαχεί-ρηση που καλλιεργούν αυταπάτες οτι οι ανεμογεννήτριες οι εξέδρες φυσικού αε-ρίου και οι τουριστικές επενδύσεις από την ντόπια ελιτ για την αλλοδαπή ελιτ με ερ-γαζόμενους ντόπιους ldquoνταλιτrdquo θα γίνουν συστατικά της ριζοσπαστικής στροφής που απαιτούν οι καιροί Αλλιώς οι σαμαράδες θα συνεχίσουν να φτιάχνουν μεγάλες ιδέες - σαμάρια για πειθήνια υποζύγια

κΩΣΤηΣ ΔαΜιαΝακηΣ αγρότης - βιολόγος

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 21

Την πολυαναμενόμενη ολοκλήρωση του χημικού αφοπλισμού της Συρίας με την απομάκρυνση και των τελευταίων φορτί-ων χημικών παραγόντων και πρόδρομων ουσιών ανακοίνωσε πανηγύρισε ο Οργα-νισμός για την Απαγόρευση των Χημικών Όπλων (OPCW) στις 23 Ιουνίου Η κατα-στροφή του συριακού χημικού οπλοστασίου που ευθύνεται για το θάνατο περισσότερων από 1400 ανθρώπων τον περασμένο Αύ-γουστο αποτελεί ένα σημαντικό βήμα για την εξάλειψη των χημικών όπλων παγκο-σμίως Το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS παρα-μένει σταθερό στην άποψη που έχει εκφρά-σει εδώ και δεκαετίες μαζί με εκατοντάδες άλλες οργανώσεις από όλο τον κόσμο για την επιτακτική ανάγκη να δοθεί ένα τέλος στην παραγωγή και χρήση χημικών όπλων να γίνει εξουδετέρωση - καταστροφή όλων των υπαρχόντων και να επιβληθούν διε-θνείς κυρώσεις σε όσους συνεχίζουν να κατασκευάζουν χρησιμοποιούν ή κατέχουν όπλα μαζικής καταστροφής χημικά πυρη-νικά βιολογικά Παράλληλα προτάσσει ως αναγκαίους όρους τον έλεγχο την αποδοκι-μασία και την υποβολή κυρώσεων σε όλες εκείνες τις χώρες κυβερνήσεις και εταιρεί-ες που ενώ αρχικά εξάγουν τεχνογνωσία τεχνολογία και πρώτες ύλες για την κατα-σκευή των οπλοστασίων έρχονται μετά να laquoλύσουνraquo τα προβλήματα που έχουν οι ίδι-ες δημιουργήσει συνήθως με το χειρότερο τρόπο Χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιας βλακείας αναλγησίας και στάσης απέναντι στη νομιμότητα και το δικαίωμα στην ει-ρήνη ενός ολοκλήρου λαού παραμένει το Ιράκ και ο Σαντάμ Χουσεΐν

Την ίδια στιγμή που η διεθνής κοινότητα πανηγυρίζει τον αφοπλισμό της Συρίας συ-νεχίζει να υπάρχει μια σειρά κρίσιμων ερω-τημάτων που πρέπει να απαντηθούν κυρίως όσον αφορά τα επόμενα βήματα της διαδικα-

σίας καταστροφής των χημικών Προτεραιό-τητας 1 (υψηλής τοξικότητας) Σύμφωνα με την ενημέρωση που υπάρχει τα χημικά φορ-τώθηκαν από τη Latakia στο δανέζικο πλοίο ldquoArk Futurardquo με τελικό προορισμό το λιμάνι Gioia Tauro της Ιταλίας όπου θα γίνει με-ταφόρτωση 560 τόννων εξ αυτών στο ldquoCape Rayrdquo Το μετασκευασμένο φορτηγό πλοίο του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ θα καταπλεύ-σει το αμέσως επόμενο διάστημα σε διεθνή ύδατα της Μεσογείου laquoκάπουraquo μεταξύ Κρή-της Μάλτας και Ιταλίας - η ακριβής τοποθε-σία δεν έχει γνωστοποιηθεί Η εξουδετέρωση των χημικών θα γίνει εν πλω με τη μέθοδο της υδρόλυσης η οποία έχει ευρέως χρησι-

περί της καταστροφής των ΧηΜικΩΝ ΟΠΛΩΝ της ΣυΡιαΣ

μοποιηθεί κατά το παρελθόν για την κατα-στροφή χημικών και αναμένεται να διαρκέσει μέχρι 90 ημέρες Για τις ανάγκες της συγκε-κριμένης επιχείρησης κατασκευάστηκαν το 2013 από τις ΗΠΑ δύο φορητά συστήματα (Field Deployable Hydrolysis Systems) Η συγκεκριμένη πλατφόρμα έχει δοκιμαστεί μόνο με υποκατάστατα που προσομοιάζουν με τη φυσική και χημική σύσταση των ndashπιο τοξικώνndash laquoσυγγενώνraquo τους Το σύστημα αυ-τό αδρανοποιεί τους χημικούς παράγοντες θερμαίνοντας και αναμιγνύοντάς τους (με-ταξύ άλλων) με νερό υδροξείδιο του νατρί-ου και υποχλωριώδες νάτριο με αποτέλεσμα να μετατρέπονται σε λιγότερο επικίνδυνες χημικές ουσίες που δεν μπορούν να χρησι-μοποιηθούν για την κατασκευή όπλων Τα laquoπροϊόνταraquo της υδρόλυσης θα αποθηκευτούν και εν συνεχεία θα μεταφερθούν σε κατάλ-ληλες χερσαίες εγκαταστάσεις επεξεργασί-ας επικίνδυνων αποβλήτων για περαιτέρω επεξεργασία και καταστροφή Σύμφωνα με τις πληροφορίες που είναι διαθέσιμες στην ιστοσελίδα του OPCW η Γερμανία και το Ην Βασίλειο είναι μεταξύ των χωρών που θα αναλάβουν την καταστροφή μέρους των προϊόντων αυτών

Η πληροφορία ότι τα χημικά όπλα ή τα προϊόντα της υδρόλυσης θα απορριφθούν στη θάλασσα που αναπαράγεται από πολ-λά εγχώρια ΜΜΕ είναι ανακριβής και ένα από τα προϊόντα της παραπληροφόρησης που πυροδοτεί η απουσία οποιασδήπο-τε ενημέρωσης από τους αρμοδίους προς τους πολίτες Από την ημέρα που έγινε γνωστό η επιλογή της εν πλω υδρόλυσης (μετά από πρόταση των ΗΠΑ) γεννιούνται φόβοι και πολλές ενστάσεις σχετικά με την επιλογή για άλλη μια φορά του ευάλωτου περιβάλλοντος της Μεσογείου για τέτοιου είδους προβληματικά και με μεγάλο κίνδυ-νο εγχειρήματα

Την ίδια ώρα που πρέπει να εφαρμοστεί άμεσα η Οδηγία Πλαίσιο για τη Θαλάσσια Στρατηγική και η ολοκληρωμένη διαχείριση και διατήρηση των θαλάσσιων και παράκτι-ων οικοσυστημάτων και ειδών που η ΕΕ έχει θέσει ως προτεραιότητα τη laquoΓαλάζια Ανάπτυξηraquo προωθώντας τη ως έναν από τους βασικότερους άξονες για ανάπτυξη και έξοδο από την κρίση των χωρών της Μεσογείου η επιλογή της εν πλω υδρόλυ-σης με πλοίο μάλιστα που δεν διαθέτει τα χαρακτηριστικά ασφαλούς ναυσιπλοΐας και πρόσθετης ασφάλειας για τέτοιου είδους επιχειρήσεις εντείνει τις ανησυχίες

Είναι δε απορίας άξιο πώς η Ελλάδα που έχει αναλάβει την Προεδρία του Συμβου-λίου της ΕΕ κατά το πρώτο εξάμηνο του 2014 (αλλά και οι υπόλοιπες χώρες της Μεσογείου ακόμα και η ΕΕ) μένει για μια άλλη φορά απαθής χωρίς να ενημερώνει φορείς και πολίτες όπως οφείλει για ένα τόσο σοβαρό γεγονός Οι καθυστερημένες διαβεβαιώσεις από το Υπουργείο Εξωτερι-κών περί laquohellipύπαρξη[ς] όλων των εγγυήσεων ασφαλείας σε σχέση με το θαλάσσιο περι-βάλλον της Μεσογείουhellipraquo (Μάρτιος 2014) χωρίς ωστόσο απτά στοιχεία και επιχειρή-ματα τροφοδοτεί το κλίμα αμφισβήτησης (που δικαιολογημένα υπάρχει) και αφήνει χώρο για κινδυνολογία και τρομοκρατία

Οι θαλάσσιες δραστηριότητες ενέχουν πάντα το κίνδυνο ατυχήματος Η επιλογή του πιο κατάλληλου και ασφαλούς- και όχι του πιο laquoβολικούraquo- σημείου στο θαλάσσιο (ή χερσαίο) χώρο και της αποδεδειγμένα ασφαλέστερης και πιο αποδεκτής μεθόδου καταστροφής σύμφωνα με τους διεθνείς ορ-γανισμούς και την επιστημονική κοινότητα καθώς και η λήψη όλων των απαραίτητων μέτρων πρόληψης αλλά και άμεσης αντιμε-τώπισης σε περίπτωση έκτακτου περιστα-τικού αποτελούν μονόδρομο Τέλος είναι αυτονόητο ότι βασικό στοιχείο αποτελεί η πλήρης διαφάνεια η ενεργός συμμετοχή και συνεχή ενημέρωση των πολιτών

Περιμένουμε από τα αρμόδια ελληνικά υπουργεία Εξωτερικών ΥΠΕΚΑ Ναυτιλί-ας και Αιγαίου να ενημερώσουν υπεύθυ-να φορείς και πολίτες να διαβεβαιώσουν με συγκεκριμένες επιστημονικές αναφο-ρές για την ασφάλεια της μεθόδου και τις επιπτώσεις στο θαλάσσιο περιβάλλον της Μεσογείου και να απαιτήσουν την αναβολή ή ακόμα και την ματαίωση του εγχειρήμα-τος αν θεωρήσουν ότι οι διαβεβαιώσεις που έχουν λάβει από τον OPCW και τον ΟΗΕ είναι ανεπαρκείς

ΔικΤυΟ ΜΕΣΟΓΕιΟΣ SOS

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1322

Στις περισσότερες περιοχές του πλανήτη μας ο χώρος διαμορφώνεται όχι μόνο από φυσικές διεργασίες αλλά και από ανθρώπινες παρεμβάσεις άλλοτε άμεσες και άλ-λοτε έμμεσες Στην εποχή μας πολλές από τις ανθρώπινες δραστηριότητες ndashόπως η εκμετάλλευση των πόρων και η αστικοποίησηndash εξαπλώνονται σε έκταση και αυξάνονται συνεχώς σε ένταση Είναι συγκλονιστικοί οι ταχύτατοι ρυθμοί με τους οποίους συντελούνται τέτοιες διαδικασίες αλλά και οι ριζικές τους επιπτώσεις Οι έμμεσες επιρροές μάλιστα διαχέονται και καλύπτουν το σύνολο του πλανήτη Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι επιπτώσεις στο χώρο από το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής αποτέλεσμα της αύξησης εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου

Ο χώρος όπως διαμορφώνεται από τη Φύση και τον Άνθρωπο αποτελεί τοπίο Σύμφωνα με τον ορισμό του Συμβουλίου της Ευρώπης

laquoτοπίοraquo σημαίνει μία περιοχή όπως γίνεται αντιληπτή από τους ανθρώπους του οποίου ο χαρακτήρας είναι το αποτέλεσμα της δράσης και αλληλεπίδρασης των φυσικών και ή ανθρώπινων παραγόντων

Αρχικά η έννοια του τοπίου ως χώρου με έντονο τοπι-κό χαρακτήρα αναγνωρίστηκε από τις καλές τέχνες και αποτέλεσε διαχρονική πηγή έμπνευσης για τη ζωγραφι-κή και τη χαρακτική τη λογοτεχνία και την αρχιτεκτονική και ίσως τη μουσική Τον 20ο αιώνα όμως έγινε κατανο-ητό ότι το τοπίο συνδυάζοντας τις μεταβολές των οικο-συστημάτων και της βιοποικιλότητας με τις επιρροές από τις ανθρώπινες δραστηριότητες μπορούσε να αποτελέσει χρήσιμο πλαίσιο για τη διαχείριση του χώρου Άρχισε έτσι η διερεύνηση του τοπίου από περιβαλλοντική και χωρο-ταξική σκοπιά

Στην Ευρώπη μια ήπειρο με πλούσια ιστορία και πολι-τισμό της οποίας ο χώρος έχει υποστεί μακρόχρονες και συχνά βίαιες ανθρώπινες παρεμβάσεις το τοπίο αναδείχτη-κε σε αντικείμενο διεπιστημονικής έρευνας Έτσι το 2000 υπογράφηκε στη Φλωρεντία η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για το Τοπίο στο πλαίσιο του Συμβουλίου της Ευρώπης που τέθηκε σε ισχύ το Μάρτιο του 2004 Σήμερα στη Σύμβα-ση μετέχουν 38 χώρες ενώ ετήσιες τεχνικές συναντήσεις έχουν επιτρέψει τη διερεύνηση πολλών πτυχών του τοπί-ου τη διαμόρφωση αλλά και τη διαχείρισή του

Πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι η Σύμβαση για το Τοπίο αποδίδει μεγάλη σημασία στις διαδικασίες κοινωνικής ενημέρωσης και συμμετοχής σε αντίθεση με άλλες περισ-σότερο τεχνοκρατικές προσεγγίσεις Από τη μία πλευρά αυτό αποτελεί θετική εξέλιξη ως προς τη δημοκρατικότη-τα των διαδικασιών από την άλλη όμως δεν έχει διαμορ-φωθεί επαρκώς στο πλαίσιό της μια πραγματιστική και συστηματική μεθοδολογία στη διαφύλαξη και διαχείριση των τοπίων που αποτελεί ακόμα στόχο πολλών προσπα-θειών Έχει όμως προωθηθεί σημαντικά η αναγνώριση του τοπίου στον Ευρωπαϊκό χώρο

Αντίθετα στο επίπεδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης η έν-νοια του τοπίου έχει παραμείνει ουσιαστικά στα αζήτη-τα χωρίς να έχει ενταχθεί οργανικά στα περιβαλλοντικά και χωρικά της προγράμματα Πιθανά αυτό να οφείλεται στη διχογνωμία που βασιλεύει στην Ευρωπαϊκή Ένωση ως προς την αρμοδιότητά της για τα θέματα του χωρικού σχεδιασμού Διχογνωμία που οδήγησε στην παραμέληση ή και εγκατάλειψη σημαντικότατων προγραμμάτων ευ-ρωπαϊκής χωροταξίας που είχε προωθήσει παλαιότερα ο

Μάριος Καμχής κύριο στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτρο-πής Ίσως όμως η παραμέληση αυτή να οφείλεται και στην αδυναμία σύνδεσης του τοπίου με τις laquoαναπτυξιακέςraquo ή και laquoοικονομίστικεςraquo θεωρήσεις που δεσπόζουν στη σημερινή Ένωση Τείνει να αγνοηθεί έτσι η καθοριστική συμβολή του τοπίου στην ποιότητα ζωής των κατοίκων στις μνήμες και συνέχεια των τόπων την πολιτιστική τους ταυτότητα στην υπεραξία που αυτή δημιουργεί και στην ενίσχυση της τουριστικής έλξης Έχουν χρηματοδοτηθεί κατά καιρούς Κοινοτικά προγράμματα που αφορούν το τοπίο χωρίς όμως να αξιοποιηθούν τα αποτελέσματα τους και να οδηγήσουν σε συνεκτική Κοινοτική πολιτική για το τοπίο

Στο διεθνές επίπεδο η Συνθήκη για την Παγκόσμια Κλη-ρονομιά της UNESCO αναγνωρίζει πλέον τοπία στον κατά-λογο των περιοχών της Βέβαια κατά την Ευρωπαϊκή Σύμ-βαση όλα τα τοπία μπορούν να θεωρηθούν ως πολιτιστικά και να απαιτήσουν ενασχόληση και μέριμνα Αλλά αυτά που επιλέγονται από την UNESCO είναι μόνον εκείνα που χαρα-κτηρίζονται από εξέχουσες παγκόσμιες αξίες (outstanding universal values) και είναι μέχρι σήμερα μόνο 85 από τα οποία 79 πολιτιστικά και 6 μεικτά Πρέπει εδώ να σημειωθεί ότι η UNESCO όχι μόνο ενδιαφέρεται αποκλειστικά για τα τοπία με εξέχουσες παγκόσμιες αξίες αλλά τα αντιμετωπίζει ως μία ακόμη κατηγορία παγκόσμιας πολιτισμικής (κυρίως) κληρονομιάς (heritage) κι όχι τόσο ως χωρικές ενότητες οι οποίες είναι ζωντανές και υπόκεινται σε συνεχείς αλλαγές ανάλογα με τις εκάστοτε περιβαλλοντικές κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες κάθε περιόδου

Η Ελλάδα υπήρξε μια από τις πρώτες χώρες που υπέγρα-ψαν την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για το Τοπίο το 2000 Χρει-άστηκε όμως μια δεκαετία για να κυρωθεί η Σύμβαση αυτή από το Κοινοβούλιο που έγινε με το Ν38272010 ΦΕΚ Α 3025022010 δείγμα της έλλειψης ενδιαφέροντος για το τοπίο που είχαν οι μέχρι τότε πολιτικές ηγεσίες

Ένα χρόνο μετά συγκροτήθηκε με υπουργική απόφα-ση η Εθνική Επιτροπή για το Τοπίο με κύριο μέλημα την

εκπλήρωση των υποχρεώσεων της Χώ-ρας που προέκυπταν από την εφαρμογή της Σύμβασης Η Επιτροπή στην οποία η συμμετοχή των μελών της δεν ήταν αμει-βόμενη λειτούργησε μόνο για ενάμισι έτος και μετά σταμάτησε τυπικά λόγω μη αντι-κατάστασης παραιτηθέντων μελών

Στο διάστημα λειτουργίας της η Επιτρο-πή προώθησε δύο κυρίως θέματα

Με τη βοήθεια της Διεύθυνσης Χωρο-ταξίας του ΥΠΕΚΑ ενέταξε τη διαχείριση του τοπίου στις μελέτες για την επικαιρο-ποίηση των Περιφερειακών Πλαισίων Χω-ροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανά-πτυξης που ανατέθηκαν το 2012 για τις 12 περιφέρειες της χώρας Οι μελέτες αυτές περιλαμβάνουν την καταγραφή των τοπί-ων διεθνούς εθνικής και περιφερειακής σημασίας καθώς και όσων έχουν υποστεί ριζικές βλάβες τη διαπίστωση των απειλών που προκαλούν την υποβάθμισής τους και τη διατύπωση γενικών κατευθύνσεων για τη διαφύλαξη ή αποκατάστασή τους Αντί-στοιχα η έννοια του τοπίου εντάχθηκε και στην αναθεώρηση του Ρυθμιστικού Σχεδίου

της Αθήνας Αττικής Ελπίζεται ότι τα αποτελέσματα των μελετών αυτών και η κτηθείσα εμπειρία θα μπορέσουν να αξιοποιηθούν και να αποτελέσουν εργαλεία για την καλή διαχείριση του ελληνικού τοπίου

Δυστυχώς όμως η δεύτερη καίρια πρωτοβουλία της Εθνι-κής Επιτροπής Τοπίου δεν μπόρεσε να υλοποιηθεί ακόμα Πρόκειται για την εκπόνηση μελέτης βάσης που θα περι-λάμβανε την κατάρτιση τυπολογίας του τοπίου την πιλο-τική εφαρμογή προδιαγραφών σε επίπεδο Καλλικράτειου δήμου την παροχή νομικής υποστήριξης για την εκπό-νηση αναγκαίων νομοθετικών ρυθμίσεων τη δημιουργία και λειτουργία Υποστηρικτικής Διαδικτυακής Γεωγραφι-κής Εφαρμογής και τη δημιουργία Βάσης Δεδομένων για το τοπίο την πραγματοποίηση σχετικών εκδηλώσεων δι-αβούλευσης την οργάνωση ενός διεθνούς συνεδρίου την παραγωγή έντυπου υλικού και θα κατέληγε σε διατύπωση εθνικής στρατηγικής για το τοπίο Παρά τη σοβαρή εργασία που έγινε από την Επιτροπή και τη Διεύθυνση Χωροταξί-ας του ΥΠΕΚΑ στην προετοιμασία των προδιαγραφών και των δελτίων έργου για χρηματοδότηση της μελέτης από το ΕΠΠΕΡΑΑ γραφειοκρατικές διαδικασίες ή και πολιτι-κή αδράνεια έχουν αναστείλει την προώθηση αυτής της τόσο χρήσιμης μελέτης Σημειώνεται εδώ ότι τα αποτελέ-σματα της επρόκειτο να τροφοδοτήσουν τα περιφερειακά πλαίσια που αναφέρθηκαν πιο πάνω πράγμα που δεν κα-τέστη δυνατό μέχρι σήμερα

Παρά τις κάποιες αρνητικές εξελίξεις και τη σημερινή δυσμενή συγκυρία η κοινωνική συνειδητοποίηση για το τοπίο εξακολουθεί να ενισχύεται στην Ελλάδα καθώς και η αναγνώριση της δυνητικής του συμβολής στις αναπτυ-ξιακές διαδικασίες ndashκυρίως στον ελληνικό τουρισμόndash αλ-λά και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής Παράγοντες που αργά ή γρήγορα θα ευαισθητοποιήσουν και την πολιτική ηγεσία της χώρας

ΘυΜιΟΣ ΠαΠαΓιαΝΝηΣAρχιτέκτων

ΤΟΠιΟ η ΣυΓΧΡΟΝη ΠΡΟΣΕΓΓιΣη

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 23

Το εξορυκτικό έργο Pascua Lama είχε να αντιμετωπίσει πολλές δυσκολίες από την αρχή πέρα από τις κοινωνικές αντιδράσεις σε Χιλή και Αργεντινή Οι εξελίξεις στη βι-ομηχανία του χρυσού παγκόσμια αλλά και οι ενδο-εταιρικές πολιτικές και οικονο-μικές αποφάσεις επηρέασαν ιδιαίτερα το έργο και τελικά οδήγησαν στην αναστολή του Αυτά τα στοιχεία είναι σημαντικά για τον τομέα της Πολιτικής Οικολογίας καθώς αναζητούμε τι καθορίζει αυτές τις εταιρικές αποφάσεις και ποιών τα συμφέροντα τελικά εξυπηρετούνται Σε αυτό το πλαίσιο η κά-θε επιχείρηση δεν αντιμετωπίζεται ως μο-νολιθική οντότητα αλλά ως ένα δυναμικό πλέγμα σχέσεων εξουσίας αμφισβήτησης και συνεργασίας μεταξύ των διαφόρων φο-ρέων και εκφάνσεων του κεφαλαίουΑν θέ-λουμε να κατανοήσουμε τα κίνητρα και τις πολιτικές της (καναδικής) Barrick Gold στο Pascua Lama της Χιλής πρέπει να laquoανοί-ξουμεraquo το μαύρο κουτί των εταιριών χρυ-σού και να μπούμε στον απόκρυφο κόσμο των χρηματοδοτήσεων που είναι η laquoκαρ-διάraquo της εξορυκτικής βιομηχανίας

Η έκρηξη της τιμής του χρυσού

Ένα σημαντικό στοιχείο που συνθέτει το σκηνικό είναι η τεράστια αύξηση στις τιμές του χρυσού κατά την τελευταία δεκαετία η οποία συνεπάγεται και αύξηση των εξο-ρύξεων σε παγκόσμιο επίπεδο Μέσα από το πρίσμα αυτού που θεωρείται ως η μεγα-λύτερη καταγεγραμμένη άνοδος του εμπο-ρεύματος από τη μεταπολεμική περίοδο και έπειτα (2003-2012) μεγάλες εξορυκτικές εταιρείες χρυσού όπως η Barrick Gold έχουν προχωρήσει σε μεγάλες εξαγορές και έχουν επεκτείνει τις δραστηριότητές τους Συνε-πώς παλαιότερα αδρανή ορυχεία που δεν θα ήταν οικονομικά βιώσιμα να λειτουρ-γήσουν με χαμηλότερες τιμές του χρυσού

έχουν ξαναμπεί στο παιχνίδι όπως είναι και η περίπτωση του Pascua Lama

Εκμεταλλευόμενοι το ενδιαφέρον των επεν-δυτών πολλοί από τους οποίους κερδοσκο-πούν πάνω στις μελλοντικές αυξήσεις των τιμών οι εταιρείες εκδίδουν νέες προσφορές μετοχών στις αγορές Η Wall Street Journalσε άρθρο της το 2012 ανέφερε ότι κατά την τε-λευταία δεκαετία οι τέσσερις μεγαλύτερες εταιρείες εξόρυξης χρυσού (BarrickGold Newmont Newcrest και Goldcorp) έχουν αυξήσει την έκδοση μετοχών κατά 117 Μάλιστα η Barrick Gold κατέχει το laquoβρα-βείοraquo των δύο μεγαλύτερων μετοχικών προ-σφορών στην ιστορία του Χρηματιστηρίου του Τορόντο για τη χρηματοδότηση της το Νοέμβριο του 2013 Οι θεσμικοί επενδυτές (που διαχειρίζονται κατά μίνιμουμ κεφάλαια της τάξης των 100 εκ δολαρίων) όπως τα hedge funds τα συνταξιοδοτικά ταμεία και τα αμοιβαία κεφάλαια είναι ανάμεσα σε εκείνους που κατέχουν σήμερα μεγάλο κε-φάλαιο μετοχών στα μητρώα των εταιρειών εξόρυξης χρυσού

Δημιουργώντας κέρδος για τους μετόχους

Οι θεσμικοί επενδυτές με το τεράστιο μέγεθος των επενδύσεών τους είναι δι-ατεθειμένοι να αναλάβουν ενεργό ρόλο για τις επενδύσεις τους πολύ περισσότερο από ότι οι ιδιώτες επενδυτές Οι μεγάλες συγκεντρώσεις της επένδυσης σε μια εται-ρία τους δίνει μεγαλύτερη διαπραγματευ-τική ισχύ (και μάλιστα ψήφων) ώστε να πιέσουν σε εταιρικά θέματα Οι θεσμικοί μέτοχοι της Barrick Gold προφανώς δεν αποτελούν εξαίρεση Η μη απόδοση των αναμενόμενων μερισμάτων στους μέτοχους αποτέλεσε το βασικό λόγο για να πιεστεί η διοίκηση να εγκαταλείψει το σχέδιο αύ-ξησης των επενδύσεων της laquoγια χάρη της

ανάπτυξηςraquo και να ιεραρχήσει πολύ ψηλά την απόδοση των κερδών στους μέτοχους Μάλιστα στα μέσα του 2012 ο Διευθύνων Συμβούλος απολύθηκε με βάση την κακή απόδοση των μετοχών ενώ συνεχείς ήταν και οι διαμάχες στο διοικητικό συμβούλιο καθώς έπρεπε να σηματοδοτηθεί μια νέα εποχή όπου οι αποδόσεις των μετόχων θα έχουν τον πρώτο λόγο

Λόγω όλων των παραπάνω η Barrick Gold υιοθετεί πλέον μια πιο συντηρητική προσέγγιση στην κατανομή κεφαλαίων μαζί με την υπόσχεση ότι laquoοι αποδόσεις (στους μετόχους) θα καθορίζουν την παραγωγή και όχι το αντίθετοraquo Η εταιρεία έχει αναβάλει για παράδειγμα 4 δισ δολαρίων προγραμ-ματισμένες κεφαλαιακές δαπάνες και έχει προχωρήσει πρόσθετες περικοπές των γε-νικών εξόδων Επιπλέον έχουν πουληθεί ορυχεία χαμηλής αποδοτικότητας και υψη-λού λειτουργικού κόστους όπως είναι τα ορυχεία Darlot Granny Smith και Lawlers στη δυτική Αυστραλία

Το αίνιγμα Pascua Lama

Το Pascua Lama σε αυτό το πλαίσιο απο-τελεί ένα γρίφο για την Barrick Gold Κα-θώς έχει χαρακτηριστεί ως το laquoμεγαλύτε-ρο ορυχείο χαμηλού κόστους στον κόσμοraquo θεωρείται η ναυαρχίδα των περιουσιακών στοιχείων της εταιρείας και αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της μελλοντικής παρα-γωγής χρυσού Είναι από τα μεγαλύτερα ανεκμετάλλευτα κοιτάσματα χρυσού στον κόσμο κατέχοντας την 11η θέση και το τρί-το μεγαλύτερο στη Λατινική Αμερική Για τη Barrick Gold υπήρξε το επίκεντρο των κεφαλαιακών της δαπανών με πάνω από 5 δις δολάρια μέχρι σήμερα Αποτελεί το σημαντικότερο λόγο συγκρούσεων μεταξύ της εταιρείας και των μετόχων της με ορι-σμένους μέτοχους να αμφισβητούν ακόμα

το κατά πόσον θα πρέπει να συνεχιστεί το έργο στο σημερινό περιβάλλον

Σε αυτή τη διαμάχη ήρθαν να προστεθούν η διαρκής αντίδραση και αβεβαιότητα για την περιβαλλοντική συμμόρφωση του έργου με τους κανονισμούς της Χιλής η χαμηλό-τερη τιμή του χρυσού σήμερα και τα 15 δις δολάρια έλλειμμα στα οικονομικά της εται-ρείας Όλοι αυτοί οι παράγοντες οδήγησαν στην αναστολή του έργου Η Barrick Gold μπορεί να κατέφερε με αυτή την απόφαση να περιορίσει τη ζημιά της όμως το μέλλον της τίθεται υπό αμφισβήτηση Η παραγωγή η μεγέθυνση και η υπόσχεση της μελλοντι-κής ανάπτυξης παραμένει αναπόσπαστο μέρος της επιχειρηματικής δραστηριότη-τας της και βάσει αυτών καθορίζεται και η βιωσιμότητά της Αυτό αναγκάζει την εται-ρεία να δηλώσει ότι δεν έχει απομακρυνθεί ολοκληρωτικά από το έργο Πράγματι μια απόφαση να αναστείλει τις τωρινές δρα-στηριότητες δεν σημαίνει ότι χάνει τα με-ταλλευτικά δικαιώματα (τα οποία δεν έχουν ημερομηνία λήξης εφόσον οι ετήσιες πλη-ρωμές γης καταβάλλονται)

Τι θα γίνει στο Pascua Lama

Προς το παρόν η εταιρεία έχει μετριάσει το κίνδυνο έκθεσής της στο έργο εξόρυξης στο Pascua Lama Όλα τα σημάδια δείχνουν μια επιβράδυνση στην εξορυκτική βιομηχανία εν γένει η οποία επιδεινώνεται με την αύξηση της επιφυλακτικότητας εκ μέρους των χρη-ματοοικονομικών επενδυτών να συνεισφέ-ρουν κεφάλαια στη βιομηχανία Αλλά εκεί που οι μικρές εταιρίες εξόρυξης (εταιρείες που αναλαμβάνουν μόνο εξερεύνηση)είτε πωλούνται ή κλείνουν σε περίοδο ύφεσης οι μεγάλες χρυσοθήρες δείχνουν αντοχή Πε-ρίοδοι υφέσεις και πτώσης χαρακτηρίζουν τον κύκλο εξόρυξης στο τέλος της προη-γούμενης ύφεσης για παράδειγμα τα σχέ-δια της λειτουργίας του Pascua Lama είχαν για να ξανακκκινίσουν λίγα χρόνια αργότερα όταν οι τιμές του χρυσού ανέκαμψαν Εκτός από το να περιμένει μέχρι να βελτιωθούν οι συνθήκες η εταιρεία εξετάζει να πουλήσει μέρος του μεριδίου της στο Pascua Lama Τέτοιες συμφωνίες συνεργασίας δεν είναι ασυνήθιστες στον τομέα των εξορύξεων με δεδομένη την υψηλή κεφαλαιακή δαπάνη που απαιτείται Προς το παρόν βέβαια πε-ριμένουν τη στιγμή που τα αποθέματα χρυ-σού στο Pascua Lama θα έχουν μεγαλύτερη αξία και χαμηλότερο επενδυτικό κίνδυνο αν εξορυχτούν από το να παραμένουν κά-τω από το έδαφος

JULIE REYESδιδακτορική ερευνήτρια Πολιτικής Οικολογίας

στο Πανεπιστήμιο του ΜάντσεστερΜετάφραση Δήμητρα Σπαθαρίδου

Επιμέλεια Γιώργος Βελεγράκης

ΧιΛη η στρατηγική της Barrick Gold στο ορυχείο χρυσού Pascua Lama

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1324

Αντιδράσεις για τα πρώτα φορτία ασφαλτώδους άμμου στην Ευρώπη

Για πρώτη φορά φορτία πετρελαίου ασφαλ-τώδους άμμου (tar sand oil) στάλθηκαν στην Ευρώπη και πιο συγκεκριμένα στην Ισπανία για επεξεργασία και διύλιση 600000 βαρέλια αρ-γού πετρελαίου της καναδικής εταιρείας Western

Canada Select (WCS) στάλθηκαν από την ισπανική πετρελαϊκή εταιρεία Repsol σε διυ-λιστήριο του Μπιλμπάο Η εξέλιξη αυτή πυροδότησε αντιδράσεις και διαδηλώσεις έξω από το εργοστάσιο το οποίο βρίσκεται σε μια ιδιαίτερα πυκνοκατοικημένη περιοχή Οι εκδηλώσεις διαμαρτυρίας υποστηρίζονται από τοπικές κινήσεις πολιτών και από περι-βαλλοντικές οργανώσεις που επισημαίνουν τους κινδύνους που δημιουργούν για τους κατοίκους και το περιβάλλον

Από τη μεριά της η εταιρεία απορρίπτει τα ενστάσεις κατοίκων και περιβαλλοντικών οργανώσεων και ισχυρίζεται ότι ο συγκεκριμένος τύπος αργού πετρελαίου παράγει την ίδια ποσότητα εκπομπών με οποιοδήποτε άλλο είδος πετρελαίου

Παρrsquoόλα αυτά μελέτες σε άλλες περιοχές του πλανήτη έχουν συνδέσει την ύπαρ-ξη διυλιστηρίων ασφαλτώδους άμμου με αυξημένα επίπεδα καρκίνου και αναπνευ-στικών νοσημάτων Απόπειρες της ΕΕ να ποσοτικοποιήσει τις εκπομπές αερίων ρύπων από διαδικασίες εξόρυξης και διύλισης πετρελαίου ασφαλτώδους άμμου έχουν προς το παρόν εγκαταλειφθεί μετά τις έντονες αντιδράσεις του Καναδά και της βιομηχανίας πετρελαίου

Ανεπαρκής ο περιορισμός της ΕΕ στα βιοκαύσιμα καταγγέλουν οικολογικές οργανώσεις

Στις 13 Ιουνίου και μετά από μήνες διαπραγματεύσεων οι υπουργοί Ενέργειας της ΕΕ αποφά-σισαν τον περιορισμό των βιοκαυσίμων στο 7 της ενέργειας της Ευρώπης για μεταφορές το 2020 και ενώ η αρχική πρόταση προέβλεπε όριο 5 Οικολογικές οργανώσεις όμως προειδο-ποιούν ότι ο περιορισμός είναι πολύ ήπιος και έρχεται καθυστερημένα Οι αρνητικές συνέπειες από βιοκαύσιμα θα αυξηθούν καθώς το όριο του 7 σημαίνει 50 αύξηση του σημερινού επιπέδου χρήσης βιοκαυσίμωνΠώς όμως τα βιοκαύσιμα που αποτελούν ένα είδος ανανεώσιμης πηγής ενέργειας έφτασαν να αποτελούν κίνδυνο για το περιβάλλονΒασικό επιχείρημα για την πολιτική υποστήριξης των βιοκαυσίμων στην ΕΕ (πχ βιοντήζελ) ήταν ότι έχουν ως αποτέλεσμα χαμηλότερες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου σε σχέση με τα ορυ-κτά καύσιμα δεδομένου πχ ότι τα φυτά που καλλιεργούνται για να παραχθούν τα βιοκαύσιμα απορροφούν διοξείδιο του άνθρακα Ίσως σημαντικότερα κίνητρα όμως ήταν οι αυξανόμενες τιμές των ορυκτών καυσίμων και η ενεργειακή ασφάλειαΚαθώς όμως οι ευρωπαϊκές χώρες και οι προμηθευτές καυσίμων υλοποιούσαν τους στόχους για τα βιοκαύσιμα το αποτέλεσμα ήταν η προώθηση σχεδόν αποκλειστικά βιοκαυσίμων που παράγονται από τροφικές και ενεργειακές καλλιέργειες όπως φοινικέλαιο σόγια ελαιοκράμβη (βιοντήζελ) σιτάρι και καλαμπόκι (αιθανόλη) Η επιστημονική κοινότητα έχει προειδοποιήσει ότι η αυξημένη ζήτηση για βιοκαύσιμα στην ΕΕ οδηγεί στην επέκταση της παγκόσμιας καλλιεργήσιμης γης σε βαθμό που μπορεί τελικά να αυ-ξήσει τις εκπομπές που συντελούν στην κλιματική αλλαγή Αυτή η έμμεση αλλαγή χρήσης γης (Indirect Land Use Change ndash ILUC) συντελείται ως εξής Επιφάνεια γης που μπορεί να χρησι-μοποιηθεί για καλλιέργεια τροφίμων τώρα χρησιμοποιείται για καλλιέργεια καυσίμων Αυτό έχει ως αποτελέσμα να χρειάζεται επιπλέον επιφάνεια καλλιεργήσιμης γης για τα τρόφιμα Η laquoνέαraquo γη συνήθως βρίσκεται σε τροπικές περιοχές όπου μεγάλα δάση κόβονται για να δημιουργηθεί χώρος για καλλιέργειες Αυτή η αποψίλωση μειώνει τα δέντρα και γενικότερα τη βλάστηση που απορροφά διοξείδιο του άνθρακα και αποβάλλει τεράστια μεγέθη αερίων θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα αναιρώντας τον αρχικό στόχο της πολιτικής της ΕΕ για τα βιοκαύσιμα Ταυτόχρονα ο ανταγωνισμός μεταξύ καλλιέργειας βιοκαυσίμων και τροφίμων για εκτάσεις γης και για νερό ανεβάζει τις τιμές των τροφίμων και εντείνει τις διακυμάνσεις των αγορών γεωρ-γικών προϊόντων ενώ οι επιδοτήσεις στα βιοκαύσιμα κοστίζουν περίπου 6 δισ euro το χρόνο στα ευρωπαϊκά κράτηΗ Ευρώπη είναι ήδη η ήπειρος με την υψηλότερη εξάρτηση από εκτάσεις γης εκτός των συνόρων της και έχει το δεύτερο υψηλότερο επίπεδο laquoκατανάλωσης γηςraquo κατά κεφαλήν Σύμφωνα με μελέ-τη του Οικονομικού Πανεπιστήμιου της Βιέννης για την οργάνωση laquoΦίλοι της Γηςraquo ΕυρώπηςΤο αποτύπωμα της κατανάλωσης βιοκαυσίμων σε επιφάνεια γης το 2010 ήταν 450 εκατομμύρια στρέμματα ισοδύναμο με την επιφάνεια της Σουηδίας Το 2030 αν η σημερινή τάση συνεχιστεί η κατανάλωση βιοκαυσίμων της ΕΕ αναμένεται να αυξηθεί κατά 58 χρησιμοποιώντας περίπου 700 εκατομ στρέμματα έκταση ίση με την επιφάνεια της Σουηδίας και της Πολωνίας μαζίΗ χρήση ξύλου για παραγωγή θερμότητας και ηλεκτρισμού προκαλεί το μεγαλύτερο αποτύπωμα περίπου 300 εκατομ στρέμματα δάσους το 2010 που προβλέπεται να φτάσουν τα 400 εκατομ στρέμματα το 2030 Αν όλο αυτό το ξύλο προερχόταν από το εσωτερικό της ΕΕ θα απαιτούσε σχεδόν το 40 όλης της παραγωγικής δασικής έκτασης της ΕυρώπηςΗ Ευρώπη πρέπει όχι μόνο να περιορίσει τη χρήση των βιοκαυσίμων για αυτοκίνητα αλλά και να περιορίσει την τεράστια έκταση γης που χρησιμοποιείται γενικότερα από την ΕΕ θέτοντας υποχρε-ωτικούς στόχους που περιορίζουν την υπερκατανάλωση Τα βιοκαύσιμα μπορούν να παίξουν ρόλο στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής όμως θα πρέπει αυτό να γίνει με χρήση υπολειμμάτων και αποβλήτων (βιοκαύσιμα δεύτερης γενιάς) αντί για την καύση δέντρων και καρπών

ε ίδαμε

Ομπάμα ndash Νέο πρόγραμμα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής

Στις 2 Ιουνίου ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μπάρακ Ομπάμα ανακοίνωσε μέσω της Υπη-ρεσίας Προστασίας του Πε-ριβάλλοντος (EPA) ένα νέο φιλόδοξο πρόγραμμα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερ-μοκηπίου κατά 30 μέχρι το 2030 (έτος βάσης το 2005) Το πρόγραμμα περιλαμβάνει

σειρά μέτρων όπως το κλείσιμο μονάδων ηλεκτροπαραγωγής από άνθρακα την προώ-θηση της εγκατάστασης αιολικών και φωτοβολταϊκών μονάδων την ενίσχυση πολιτικών εξοικονόμησης ενέργειας και την εισαγωγή συστημάτων ανταλλαγής ρύπων Ο προ-σανατολισμός του προγράμματος είναι προς την υιοθέτηση στόχων μείωσης εκπομπών σε επίπεδο Πολιτειών (States) και όχι σε ομοσπονδιακό επίπεδο Βασικός στόχος του προγράμματος είναι η δραστική μείωση των εκπομπών από τα εργοστάσια ηλεκτροπα-ραγωγής που αποτελούν το βασικό παραγωγό αερίων του θερμοκηπίου στις ΗΠΑ

Η πρωτοβουλία Ομπάμα δέχεται σθεναρή κριτική από τη βιομηχανία άνθρακα και τους ρεπουμπλικάνους που θεωρούν ότι το πρόγραμμα αυτό θα περικόψει τις θέσεις εργασί-ας στον κλάδο και θα αυξήσει τα τιμολόγια του ρεύματος Από την άλλη το πρόγραμ-μα αντιμετωπίστηκε πολύ θετικά από τις περιβαλλοντικές οργανώσεις οι οποίες όμως επισημαίνουν ότι και πάλι υπολείπεται των προβλέψεων της Διακυβερνητικής του ΟΗΕ (IPCC) για τις αναπτυγμένες χώρες Αντιδρούν τέλος στην υλοποίηση προγραμμάτων ανταλλαγής (cap and trade) και αντιστάθμισης (offsetting) των εκπομπών ρύπων μεταξύ των Πολιτειών καθώς χρησιμοποιώντας ως παράδειγμα τον αντίστοιχο ευρωπαϊκό μη-χανισμό (ETS) ισχυρίζονται ότι τέτοιου τύπου μηχανισμοί που βασίζονται στους νόμους της αγοράς αποτυγχάνουν να οδηγήσουν σε πραγματικές μειώσεις εκπομπών

Σε κάθε περίπτωση η εξαγγελία του συγκεκριμένου προγράμματος αποτελεί μια πολύ ενδιαφέρουσα εξέλιξη καθώς πρόκειται για την πρώτη εθελοντική δέσμευση των ΗΠΑ σε ένα φιλόδοξο σχέδιο αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 03

ΤΟΠικη αυΤΟΔιΟικηΣη αΡιΣΤΕΡα και ΠΕΡιΒαΛΛΟΝσκέφτομαι παγκόσμια δρω τοπικά

Σε μια κοινωνία που μιντιοκρατείται με μια αριστερά που έχει συνηθίσει να μιλά θεωρητικά και να επαναλαμβάνει μια κεντρικά εκπορευόμενη laquoγραμμήraquo και με μια εμπειρία κινητοποιήσεων που συχνά δεν υπερβαίνουν την έκφραση τοπικών αντιδράσεων η σύνδεση κεντρικού ndash τοπικού εί-ναι πάντα ζητούμενη Τόσο από την άποψη της ανάδειξης και της ένταξης των τοπικών προβλημάτων στο συνολικό πλαίσιο που τα παράγει όσο και από την άποψη της απά-ντησης και της αντιπρότασης ενός ριζοσπαστικά διαφο-ρετικού μοντέλου κοινωνικής οργάνωσης Η αλλαγή της αφήγησης από την δικτατορία της οικονομίας των τραπε-ζιτών των χρηματιστηριακών αγορών και των μεγάλων επιχειρήσεων στην δημοκρατικά σχεδιασμένη οικονομία των αναγκών περνάει τόσο μέσα από εγχειρήματα και θε-σμίσεις αυτοοργάνωσης και αυτοδιοίκησης όσο και μέσα από κινηματικές διαδικασίες που συνδέονται δικτυώνο-νται και κατορθώνουν να πάρουν ευρύτερη διάσταση ή συμβολικό χαρακτήρα

Το στοίχημα για μια συλλογικότητα που συγκροτείται σε αυτοδιοικητική παράταξη είναι να κάνει χειροπιαστό το όραμα του συνοικιακού κοινοτικού δημοτικού περι-φερειακού αποκεντρωμένου ελέγχου στα δημόσια αγαθά τους φυσικούς πόρους και ακόμη παραπέρα στις συνθή-κες παραγωγής Όπως και το όραμα για διαδικασίες άμε-σης δημοκρατίας όπου όλοι θα έχουν γνώση και γνώμη και θα συναποφασίζουν ώστε γίνει πράξη η διαχείριση των laquoκοινώνraquo από τους ελεύθερους πολίτες Να τα κά-νει χειροπιαστά μέσα από την ίδια τη συγκρότηση και τη λειτουργία της παράταξης- συλλογικότητας μέσα από τη συμπόρευση και την πρωτοβουλία για κοινωνικές διεκ-δικήσεις και αντιστάσεις μέσα από την laquoτοπικοποίησηraquo των συνολικών προβλημάτων και την laquoσυνολικοποίησηraquo των τοπικών προβλημάτων

Πολύ περισσότερο κρίσιμο είναι το στοίχημα όταν μια παράταξη καλείται να διαχειριστεί ένα Δήμο ή ακόμη και μια περιφέρεια Μέσα σε ένα δεδομένο προβληματικό και συγκεντρωτικό θεσμικό πλαίσιο που κρατά τις αποφάσεις για το κράτος και επιφυλάσσει για την Αυτοδιοίκηση το ρόλο του φτωχού συγγενή- επαίτη- πελάτη και εκτελεστή Με λειψούς πόρους και ανθρώπινο δυναμικό αλλά και με την εσωτερική παθολογία του δημόσιου τομέα δύο παρά-γοντες που επιβαρύνονται δραματικά λόγω των μνημονι-ακών μέτρων Με κοινοτικές χρηματοδοτήσεις που σχε-διάζονται χωρίς την Αυτοδιοίκηση και επιβάλλουν κανό-νες για να εξυπηρετηθούν νεοφιλελεύθερες πολιτικές Με τις κοινωνικές ανάγκες να διογκώνονται και τα δημόσια αγαθά να εκποιούνται Με αυτές τις συντεταγμένες κα-λούνται οι αυτοδιοικητικές αρχές να αντιμετωπίσουν να διαχειριστούν και να εκπροσωπήσουν μια σύνθετη τοπική πραγματικότητα που αποτελείται από όλη την κοινωνική διαστρωμάτωση και τις διαφορετικές ομαδοποιήσεις Και να δώσουν ένα διαφορετικό προσανατολισμό

Για αυτόν το προσανατολισμό προνομιακό πεδίο πα-ρέμβασης είναι τα θέματα που ανοίγει η ριζοσπαστική πολιτική οικολογία Η προσέγγιση για νέους δείκτες ευη-μερίας σε αντικατάσταση των παραδοσιακών laquoαναπτυξι-ακώνraquo δεικτών του ρυθμού ανάπτυξης του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος Ευημερία που δεν μετριέται με την

ικανοποίηση ατομικών καταναλωτικών ψευδοαναγκών αλλά με την καθολική πρόσβαση στην υγεία την παιδεία και τον πολιτισμό την ποιότητα ζωής και την προστασία του περιβάλλοντος την επικοινωνία την αλληλεγγύη τον δημιουργικό ελεύθερο χρόνο την κοινωνική δράση και συμμετοχή Αλλά και η αναζήτηση των διαδρομών μέσα από τις οποίες η Αυτοδιοίκηση θα ενισχύσει τις κοινωνι-κές αντιστάσεις και διεκδικήσεις θα επιδιώξει τον κοινω-νικό έλεγχο θα στηρίξει και θα στηριχθεί από τον εθελο-ντισμό θα σχεδιάσει συμμετοχικά θα θέσει ως στόχο την συνέργεια και όχι την ανταγωνιστικότητα

Φυσικοί σύμμαχοι που ανοίγουν δρόμους για την ανα-τροπή της επιβαλλόμενης ισοπέδωσης και την ανασυγκρό-τηση της κοινωνίας είναι τα κινήματα με τοπικό και υπερ-τοπικό χαρακτήρα που προστατεύουν τα δημόσια αγαθά και ανιχνεύουν εναλλακτικές απαντήσεις γύρω από τα θέματα που έχουν μπει στο στόχαστρο της ιδιωτικής κερ-δοφορίας της ενέργειας του νερού της διαχείρισης των απορριμμάτων των κοινόχρηστων χώρων των εξορύξε-ων Στον πλούτο των επιχειρημάτων και των κινηματικών προτάσεων υπάρχει έτοιμο υλικό για την Αυτοδιοίκηση που θα εμπλουτίσει την αποστεωμένη πανάκριβη και συ-χνά κατευθυνόμενη laquoτεχνοκρατικήraquo διαδικασία εκπόνη-σης αναπτυξιακών μελετών και σχεδίων Στον δυναμισμό της κινητοποίησης και της ενεργοποίησης των πολιτών βρίσκονται και διευρύνονται οι αναγκαίες συμμαχίες για να αντιμετωπισθεί η λεηλασία Τρέχοντα παραδείγματα αποτελούν η πανελλαδική κινητοποίηση για την προστα-σία των αιγιαλών για την διεκδίκηση των ακινήτων που παραχωρήθηκαν στο ΤΑΙΠΕΔ αλλά και η εκλογή της αρι-στερής δημοτικής αρχής στη Ν Φιλαδέλφεια σε συνθήκες σύγκρουσης του τοπικού κινήματος με τις αδηφάγες επι-διώξεις Μελισσανίδη που με προμετωπίδα το γήπεδο και τους φίλαθλους της ΑΕΚ επιχειρεί τον αποχαρακτηρισμό και την εκμετάλλευση του Άλσους

Φυσικοί σύμμαχοι που ανοίγουν δρόμους για την laquoαυ-τοδιοίκηση των πολιτώνraquo είναι ακόμη οι συλλογικές απα-ντήσεις στην κρίση που πολλαπλασιάστηκαν τα τελευταία χρόνια ιδιαίτερα μετά το κίνημα των πλατειών αυτοδια-χειριζόμενα κοινωνικά κέντρα συνεταιρισμοί δίκτυα χωρίς μεσάζοντες δίκτυα ανταλλαγών προϊόντων και υπηρεσιών με ή χωρίς εικονικά νομίσματα τράπεζες σπόρων εργασια-

κές κολεκτίβες αυτοδιαχειριζόμενοι αγρόκηποι οικοκοινό-τητες εναλλακτικές εκπαιδευτικές και πολιτιστικές δομές συνελεύσεις γειτονιών απόπειρες συμμετοχικών προϋπο-λογισμών και ένας μεγάλος αριθμός αυτοδιαχειριζόμενων δομών αλληλεγγύης (ιατρεία φαρμακεία φροντιστήρια πα-ντοπωλεία κα) συγκρατούν τον κοινωνικό ιστό αναπλη-ρώνουν λειτουργίες της πολιτείας και της αυτοδιοίκησης και δείχνουν ότι ένας άλλος κόσμος κυοφορείται και μπορεί να υπάρξει Με ευρηματική οικονομία πόρων με κατανόη-ση των ορίων του περιβάλλοντος με ανθρωπιστικές αξίες με πειραματισμούς στη δύσκολη άσκηση της πραγματικής δημοκρατίας και της ισότιμης συμμετοχής

Η Αυτοδιοίκηση έχει συμμάχους έχει έστω και περιορι-σμένα εργαλεία και μέσα έχει πολιτική δύναμη Μπορεί να πριμοδοτήσει συνεργατικές προσπάθειες στην οικονο-μία την παραγωγή με κριτήρια τοπικοποίησης και αυτάρ-κειας ιδιαίτερα σε τομείς όπως η ενέργεια η διατροφή η αξιοποίηση των απορριμμάτων με διαλογή στην πηγή να αναδείξει τους τοπικούς πόρους το φυσικό περιβάλλον τα πολιτιστικά στοιχεία Μπορεί να εμπνεύσει τις αξίες του δημόσιου λειτουργήματος και να κινητοποιήσει το ανθρώ-πινο δυναμικό της Αυτοδιοίκησης αναδιοργανώνοντας με βάση νέους στόχους την εσωτερική λειτουργία Δήμων και Περιφερειών Μπορεί να ανοίξει τη λειτουργία του δημοτι-κού συμβουλίου την κατάρτιση του προγράμματος δράσης και την κατανομή των πόρων οργανώνοντας διαδικασίες ουσιαστικής κοινωνικής διαβούλευσης Μπορεί να σχεδιά-σει μια πολιτική κοινωνικής προστασίας που περιλαμβάνει όλες τις μορφές δράσης είναι γνωστές πρακτικές για την αυτοδιοίκηση ακόμη και η στήριξη καταλήψεων για στέ-γη και κοινωνικές δράσεις οι επανασυνδέσεις ρεύματος και νερού οι κινητοποιήσεις ενάντια σε ληστρικά μέτρα Μπορεί να γίνει μοχλός αντίστασης και ανατροπής

Ας θυμηθούμε τα λόγια του Γιώργη Σιάντου προς το Εθνι-κό Συμβούλιο (την Βουλή της Εθνικής Αντίστασης) κατά την διάρκεια των εργασιών του στις 20 Μαΐου 1944

laquoΗ Αυτοδιοίκηση είναι ένα μεγάλο καρφί στην Αντίδρα-ση Γιατί Γιατί καταλαβαίνει πως αυτή είναι το φυτώριο της Λαϊκής Δημοκρατίας είναι θεμέλιο και ανάπτυξη της Λαϊκής Κυριαρχίας είναι με λίγα λόγια αυτό που δεν την συμφέρει αυτό που χτυπάει τα προνόμιά της hellipraquo

ΔΕΣΠΟιΝα ΣΠαΝΟυΔη

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1304

δικαίωμα στην αντίσταση - η περίπτωση των Σκουριώνη αΣΦαΛΕια ΩΣ ΕυΤαΞια και ΩΣ ΔικαιΩΜα

Το κείμενο αποτελεί εισήγηση της Ελεάνας Ιωαννίδου στο συνέδριο της Ελληνικής Ενωσης για τα Δικαιώ-ματα του Ανθρώπου το οποίο οργα-νώθηκε στις 13-14 Ιουνίου 2014 με τίτλο laquoΚρίσιμα δικαιώματα - δικαι-ώματα σε κρίσηraquo

Το δικαίωμα στην αντίσταση πρωτοεμφα-νίζεται στη Magna Carta τo 1215 διατρέχει όλο τον ύστερο Μεσαίωνα ως μια θεμιτή πράξη απέναντι στη δεσποτική εξουσία στη συνέχεια μπολιάζεται με τις θεωρίες του Hobbes του Locke και του Rousseau περί κοινωνικού συμβολαίου και αποτελεί τη laquoμήτραraquo των πρώτων Συνταγμάτων

Στο ελληνικό Σύνταγμα προβλέπεται στο άρθρο 120 παρ 4 που περιέχει την έσχατη εγγύηση τήρησής του προβλέποντας ότι αυτή laquoεπαφίεται στον Πατριωτισμό των Ελλήνων που δικαιούνται και υποχρεού-νται να αντιστέκονται με κάθε μέσο ενα-ντίον οποιουδήποτε επιχειρεί να το κατα-λύσει με την βίαraquo

Δεν αφορά βέβαια σε μεμονωμένες πε-ριπτώσεις όπου μια πράξη της εξουσίας είναι αντίθετη με το Σύνταγμα αλλά στην περίπτωση όπου οι πράξεις της πολιτικής εξουσίας συνιστούν laquoκατάλυση με τη βία του Συντάγματοςraquo όχι μόνον άμεσα αλλά και έμμεσα Όταν δηλαδή το κράτος συ-στηματικά προσβάλλει τις θεμελιώδεις αρ-χές στις οποίες στηρίζεται το laquoκοινωνικό συμβόλαιοraquo με τους πολίτες όπως η μορ-φή του πολιτεύματος οι οργανωτικές του βάσεις ή το αξιακό σύστημα που πραγμα-τώνει το Σύνταγμά μας

Στην Χαλκιδική δεν έχουμε laquoΧούνταraquo Σε γενικές γραμμές ισχύει ότι και για την υπόλοιπη Ελλάδα Εκτός από την περίπτω-ση του χρυσού Εκεί καταλύεται το κρά-τος δικαίου Εκεί δεν μπορεί καν να βρει εφαρμογή το δίλημμα που θέτει ο τίτλος του τραπεζιού μας χάριν της laquoευταξίαςraquo που έχει ανάγκη το μοντέλο ανάπτυξης που επιβάλλεται βίαια σε μεγάλη μερίδα του πληθυσμού το laquoδικαίωμα στην ασφά-λειαraquo διασφαλίζεται μόνο στην εταιρία και με κάθε μέσο Χρησιμοποιώντας ακόμα και τη βία της στέρησης της ελευθερίας με την απειλή κακουργηματικών κατηγοριών το κράτος προσβάλλει το δικαίωμα στην ασφά-λεια των πολιτών απέναντί του

Η θεσμική μεροληψία γύρω από την laquoεπένδυσηraquo του χρυσού στη Χαλκιδική δεν εκδηλώθηκε πρόσφατα Είναι τόσο πα-λιά όσο και τα μεταλλεία Η κρίση όμως

αποτέλεσε την αφορμή για την περαιτέρω εκτροπή της στις φασίζουσες πρακτικές της διοίκησης

Η αρχή στην περίπτωση της παρούσας εταιρίας έγινε με το laquoκαλημέραraquo Όταν παρα-βιάστηκε η Συνθήκη του Άαρχους στη πρώ-τη φάση αυτή της υποτιθέμενης δημόσιας διαβούλευσης για την laquoεπένδυσηraquo

Οι κάτοικοι που θεωρούν την εξόρυξη αντίθετη στα συμφέροντα του τόπου τους δεν είχαν ποτέ ως τώρα το στοιχειώδες δι-καίωμα να ακουστεί η φωνή τους για το τι θέλουν για το μέλλον τους ποιο μοντέλο ανάπτυξης και ποια ζωή θέλουν οι ίδιοι για τους εαυτούς τους και τα παιδιά τους

Ας μην ξεχνάμε πως μια έγκριση περι-βαλλοντικών όρων είναι ένα κοινωνικό συμβόλαιο μιας ενημερωμένης κοινωνί-ας των πολιτών και μιας υπεύθυνης εται-ρίας Το κράτος είναι εκεί ως θεματοφύ-λακας αυτού του διαλόγου όχι αυτό που αποφασίζει εμποδίζοντας τους πολίτες να ακουστούν Το συγκεκριμένο laquoσυμβόλαιοraquo υπογράφτηκε χωρίς να συμφωνούν και τα δύο μέρη γιατί το ένα μέρος οι πολίτες δεν είχαν την ευκαιρία ούτε να ενημερωθούν ουσιαστικά για τις επιπτώσεις του έργου ούτε να συμμετάσχουν σε ένα γνήσιο διά-λογο γιrsquo αυτό

Τότε κάποιοι άνοιξαν το δρόμο στη βία καταπατώντας πρώτοι το Σύνταγμα και μην αφήνοντας χώρο στην κοινωνική ειρήνη

Η ίδια έπεσα θύμα βίας στην laquoεκδήλωση ενημέρωσης του ΥΠΕΚΑraquo που γινόταν με face control από ανθρώπους της εταιρίας με την αστυνομία στις διαταγές τους από τραμπούκο της εταιρίας που τον σταμά-τησε γνωστός κοινοτάρχης της περιοχής Ο ίδιος κοινοτάρχης που στην περίφημη laquoδιαβούλευσηraquo στο τελευταίο νομαρχιακό συμβούλιο της μεταβατικής περιόδου του laquoΚαλλικράτηraquo μου καταγγέλθηκε ότι υπο-δείκνυε σε σωματώδεις εντολοδόχους να προπηλακίζουν ομιλητές για να τους κα-τευνάζει ο ίδιος στη συνέχεια ως ψύχραι-μος μεσολαβητής Σε εκείνο το νομαρχια-κό συμβούλιο πέρασα κρυφά ανάμεσα στις γραμμές των αστυνομικών που πετούσαν έξω όποιον τους υποδείκνυαν οι άνθρωποι της εταιρίας τρυπώνοντας στην πολυπλη-θή συνοδεία του κυρίου Στρατουδάκη της laquoΕλληνικός Χρυσόςraquo

Την ίδια ώρα έξω από το κτίριο του νο-μαρχιακού συμβουλίου ο σύντροφός μου που προσπάθησε να μπει στον χώρο της ΑΝΟΙΧΤΗΣ διαβούλευσης έτρωγε κλω-τσιές από τραμπούκους της εταιρίας ενώ τον κρατούσε laquoαγκαζέraquo ο υψηλόβαθμος αστυνομικός

Έτσι άνοιξε ο κύκλος της βίας Με την παραβίαση των δικαιωμάτων στη διαβού-λευση η οποία δεν έγινε με την κοινωνία παρούσα Στην πραγματικότητα η ίδια η laquoδιαβούλευσηraquo για τη μελέτη περιβαλλο-

ντικών επιπτώσεων ήταν η πρώτη πράξη κρατικής βίας Η Ιστορία θα καταγράψει πώς η αστυνομία λειτούργησε ως υπάλληλος της εταιρίας Και όχι μόνο τότε αλλά ΑΠΟ τότε η αστυνομία συχνά σε συνεργασία με τη δικαιοσύνη παραβιάζει τα ανθρώπινα δικαιώματα συστηματικά

Ο δεύτερος βασικός κύκλος παραβίασης δικαιωμάτων στην περίπτωση της Χαλκι-δικής είχε στόχο την με κάθε τρόπο προ-στασία των συμφερόντων της εταιρείας από τους αμφισβητίες Όσοι αμφισβήτησαν τις διαδικασίες βρέθηκαν στο στόχαστρο μιας απίστευτης αστυνομικής καταστολής με παράλογες διώξεις προφυλακίσεις πα-ρακολουθήσεις δημιουργία παράνομης τράπεζας DNA με την αστυνομία να λει-τουργεί υπό τις διαταγές των σεκιουριτά-δων στο βουνό και να επιμένει να εμπαίζει όσους της καταγγέλλουν τις παρανομίες της εταιρίας Επίσης η αστυνομία έχει δι-ενεργήσει απαγωγές έχει ασκήσει υπέρ-μετρη και επικίνδυνη βία σε διαδηλωτές ανέκρινε ανηλίκους χωρίς την παρουσία όχι μόνο δικηγόρου αλλά ούτε των γονιών τους έθεσε σε κίνδυνο τη ζωή ηλικιωμέ-νων και καρδιοπαθών και έριξε δακρυγό-να μέχρι και στο σχολείο της Ιερισσού Για κάποια από τα γεγονότα αυτά εκδόθηκε η από 26-3-2013 Δημόσια Δήλωση της Δι-εθνούς Αμνηστίας με την οποία καλεί τις ελληνικές αρχές να διερευνήσουν τη συ-

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 05μπεριφορά της ελληνικής αστυνομίας ενώ στην πολυσέλιδη έκθεσή της που εξέδωσε το Μάρτη του 2014 με τίτλο laquoΚράτος εν κράτει κουλτούρα κακομεταχείρισης και ατιμωρησίας στην ελληνική αστυνομίαraquo η Διεθνής Αμνηστία κάνει εκτενή αναφορά στις διαδηλώσεις στις Σκουριές

Υπάρχει και ένας τρίτος κύκλος παραβία-σης κρίσιμων δικαιωμάτων Από την έγκρισή της μέχρι σήμερα η έγκριση περιβαλλοντι-κών όρων καταπατήθηκε από την εταιρία πολλάκις και πάντα με τη συνδρομή ή την ανοχή του κράτους Σε πολλές περιπτώσεις οι κάτοικοι καταγγέλλουν ότι εκτελούνται παράνομες εργασίες και αντιμετωπίζονται από την κρατική μηχανή ως συνωμότες κι εχθροί της ανάπτυξης ενώ οι ελεγκτικοί μηχανισμοί φυσικά απουσιάζουν Μερικά παραδείγματα

- Ολόκληρες περιοχές βρέθηκαν να πί-νουν νερό με αρσενικό όπως έγινε στην περίπτωση του Νεοχωρίου που έπινε τέτοιο επί ενάμιση χρόνο

- Φορτηγά με τοξικά φορτία συμπυκνώ-ματα αρσενοπυρίτη αποκαλύπτονται λό-γω ατυχημάτων Η μεταφορά τους γίνεται προς το λιμάνι της Θεσσαλονίκης με τρό-πο παράνομο που ανάγκασε το Δήμο Βόλ-βης να ζητήσει την εφαρμογή του νόμου και με ασφαλιστικά μέτρα να διεκδικήσει τη διακοπή διέλευσης των φορτηγών από την περιοχή του

- Η εταιρεία υλοτομεί ανεξέλεγκτα και επεκτείνει τις εργασίες της σε περιοχές για τις οποίες δεν έχει άδεια

- Κτιριακά συγκροτήματα ξεπηδάν στη μέση του δάσους με τις εργασίες τους να ξεκινούν χωρίς άδεια δόμησης

Το παράδειγμα που ακολουθεί είναι εξαι-ρετικά χαρακτηριστικό γιατί συμπυκνώνει τις δυο προηγούμενες περιπτώσεις παραβί-ασης δικαιωμάτων τον χωρίς άδεια βιασμό του περιβάλλοντος με την καταστολή και την άδικη δίωξη αυτών που αντιδρούν και αποκαλύπτουν την παρανομία Πρόκειται για το λεγόμενο ρέμα (ή Λάκκο) Καρατζά όπου η εταιρεία σχεδιάζει να δημιουργήσει φράγμα ύψους άνω των 150 μέτρων για να συγκρατεί τα φερτά υλικά από τις εξορύ-ξεις Πρόκειαι για ένα από τα μεγαλύτερα φράγματα στη χώρα Ας δούμε λίγο πώς προωθήθηκε με τι διαδικασίες και με ποιο τίμημα για την τοπική κοινωνία

Το ρέμα (ή Λάκκο) Καρατζά

Την 21η Απριλίου του 2013 εκσκαφείς της εταιρίας εξόρυξης χρυσού στη Χαλκι-δική μπήκαν στο μη-οριοθετημένο ρέμα Καρατζά ανοίγοντας δρόμους εκχερσώ-νοντας αιωνόβιες οξιές και μπαζώνοντάς τες με επιχωματώσεις Στις 22 Απριλίου οι κάτοικοι της γύρω περιοχής μαζεύτηκαν στο σημείο καλώντας το δασάρχη και ζη-τώντας του να κάνει αυτοψία Ο δασάρχης αν και αρμόδιος υποσχέθηκε να laquoενημε-

ρώσει τους ανωτέρουςraquo του και επέδειξε ολιγωρία Στις 27 Απριλίου σε αντίστοιχη συγκέντρωση των κατοίκων της περιοχής και μετά τις καταγγελίες των κατοίκων ότι οι εργασίες εκτελούνται χωρίς άδεια ο αστυνομικός διευθυντής που ήταν παρών αντί να ζητήσει από τους ανθρώπους της εταιρείας να επιδείξουν την άδεια παρέ-πεμψε τους καταγγέλοντες σε συνάντηση στις 29 του μηνός όπου η εταιρεία θα την προσκόμιζε Η συνάντηση δεν συγκλήθη-κε ποτέ προδίδοντας μια προφανή διάθεση κωλυσιεργίας εκ μέρους των αρχών Από την 1η Μαΐου και για 10 ημέρες η περι-οχή γίνεται πεδίο συγκρούσεων πολίτες προσέρχονται στην περιοχή και διαμαρτύ-ρονται για τις παράνομες εργασίες ενώ οι παράνομες εργασίες συνεχίζονται με την προστασία των αστυνομικών αρχών που έχουν πλήρη επίγνωση του τι συντελείται εκεί Με την πίεση από γεγονότα υποστή-ριξης του αγώνα των κατοίκων η συνάντη-ση μεταξύ αρχών κατοίκων που αντιδρούν και εταιρείας καθορίζεται και πάλι για τις 13 Μαΐου Την παραμονή της συνάντησης πραγματοποιείται πορεία κατοίκων στην περιοχή με το αίτημα να αναβληθούν οι εργασίες μέχρι την προσκόμιση της άδειας από την εταιρεία Η απάντηση της αστυ-νομίας είναι άμεση επιτίθεται απρόκλητα στους συγκεντρωμένους με μανία υπέρμε-τρη βία και χημικά

Για τα επεισόδια εκείνης της ημέρας θα σχηματισθεί μια από τις δικογραφίες που έχουν συζητηθεί πολύ Θα πρότεινα για μια αναλυτική παρουσίασή της να δια-βάσετε το άρθρο μου laquoΗ χαμένη τιμή του Μπάμπη της Λίτσας και του Μανάβηraquo που δημοσιεύτηκε στο tvxs με τίτλο που εμπνέεται από τη λογοτεχνία Δυστυχώς και η ίδια η δικογραφία φαίνεται εξίσου εμπνευσμένη Άπειρες σελίδες κυρίως από ηχογραφημένες τηλεφωνικές συνομιλίες πολιτών όπως εκείνου που λέει ότι έχει κάποια laquoδουλειάraquo αλλά αφού μιλάει βρά-δυ Σαββάτου η δουλειά ερμηνεύεται από τις διωκτικές αρχές ως συμμετοχή σε συ-νωμοτικές πράξεις Πολίτης κατηγορείται ως υπεύθυνος για τη δημιουργία εκρηκτι-κού κλίματος γιατί σε συνέντευξή του σε εφημερίδα της Αθήνας περιγράφει ότι το κλίμα στην Ιερισσό είναι εκρηκτικό Μια σειρά καινοφανών συνδέσεων γεγονότων και ανθρώπων επισφραγίζεται από την κο-ρωνίδα της κατηγορίας για πυροβολισμό αστυνομικού Τούτο θα αποτελέσει και το έρεισμα για την κατηγορία των συμμετεχό-ντων στη διαμαρτυρία για την παραβίαση του νόμου στον Λάκκο Καρατζά ως μελών εγκληματικής οργάνωσης με τη δικογρα-φία να διανθίζεται κι από άλλα γεγονότα όπως τη φθορά αυτοκινήτου και την τοπο-θέτηση εμπρηστικού μηχανισμού με γκα-ζάκια σε βιτρίνα καταστήματος Όλα αυτά σε μια υπόθεση που εκκρεμεί και για την οποία θα προσθέσω μόνο ότι είμαι σίγου-

ρη ότι στο μέλλον θα αποτελεί αντικείμενο μελέτης στις νομικές σχολές

Στις 26 Ιουνίου του 2013 οι κάτοικοι καταθέτουν στο Μονομελές Πρωτοδικείο Χαλκιδικής αίτηση προσωρινής διαταγής για τη διακοπή των εργασιών απόφαση που λαμβάνεται στις 28 του ίδιου μήνα Ένα μήνα αργότερα το δικαστήριο επιφυ-λάσσεται να εκδώσει απόφαση επί της ου-σίας αλλά διατάζει την άρση της διακοπής των εργασιών

Η αίτηση ασφαλιστικών μέτρων εκδι-κάζεται στις 3 Σεπτεμβρίου Η Πρόεδρος του Μονομελούς Πρωτοδικείου Χαλκιδι-κής αποφαίνεται ότι πρόκειται για laquoαπλή νόμιμη υλοτόμησηraquo που γίνεται σύμφωνα με τους κανόνες υλοχρηστικής και τις δι-ατάξεις του ελληνικού δικαίου

Κι αν η μελέτη οριοθέτησης του ρέματος εκκρεμούσε από το 2006 όπου υποβλήθηκε αλλά δεν έπαιρνε έγκριση τούτο δεν εμπόδι-σε την εταιρεία να προχωρήσει από το φθι-νόπωρο στη δημιουργία μικρών φραγμάτων προκειμένου να αποκρύψει τα υλικά που εναποτίθενται στον ποταμό Μάταια καθώς το φωτογραφικό υλικό εκείνης της εποχής που έχουν συγκεντρώσει οι κάτοικοι προ-δίδει την πραγματική κατάσταση

Εδώ θα ήθελα να σημειώσω ότι αυτό το υλικό δεν ήταν εύκολο να ληφθεί ο δε φω-τογράφος κατηγορείται για συμμετοχή στη συμμορία της δικογραφίας που αναφέρα-με καθώς είναι και ιδιοκτήτης παντοπω-λείου που πουλάει γκαζάκια ίδιας μάρκας με αυτά που χρησιμοποιήθηκαν σε εμπρη-στική επίθεση

Με αλλεπάλληλες καταγγελίες και δια-μαρτυρίες των κατοίκων φτάνουμε πλέον στις 3 Ιουνίου του 2014 όπου αναλαμβά-νουν επιτέλους δράση οι επιθεωρητές με-ταλλείων και στις 46 εκδίδουν το σχετικό έγγραφο Διαπιστώνουν την παρανομία και επιβεβαιώνουν την απόφαση 14922013 του ΣτΕ η οποία έχει μείνει ουσιαστικά ανεφάρμοστη για πάνω από ένα χρόνο και ορίζει ότι laquoπριν από τη διενέργεια οιασδή-ποτε επεμβάσεως στα ρέματα Καρατζάς Λάκ-κος και Λοτσάνικο θα πρέπει να εγκριθεί ο καθορισμός των ορι-ογραμμών τους από το αρμόδιο κατά πε-ρίπτωση όργανοraquo που στην περίπτωση των δασικών ρεμάτων στις Σκουριές είναι ο Πρό-εδρος της Δημοκρα-τίας

Το αποτέλεσμα Στις 66 δημοσιεύεται στο ΦΕΚ το απαραίτητο Προεδρικό Διάταγμα οριοθέτησης των ρε-μάτων Δεν θα σχολι-άσω τη χρονική σύ-

μπτωση ούτε την προεργασία που έγινε με τροπολογία στο νομοσχέδιο του ΥΠΕΚΑ για τα υδατορέματα Κρατάω μόνο το γεγονός ότι για πάνω από ένα χρόνο οι εργασίες γίνονταν παράνομα με την κάλυψη πολ-λών αρχών και ότι σε αυτό το διάστημα πολλοί άνθρωποι απώλεσαν βασικά τους δικαιώματα είναι σήμερα υπόδικοι γιατί ξεσκέπασαν αυτή την παρανομία και δια-μαρτυρήθηκαν για αυτή

Αυτή είναι μία από τις πολλές μικρές ιστορίες laquoαντίστασηςraquo στη Χαλκιδική από το 2010 Οι κάτοικοι έπρεπε να κινητο-ποιηθούν συνεχόμενα για πάνω από ένα χρόνο για να εφαρμοστεί ο νόμος για μία ημέρα Σε ένα ρέμα που οριοθετήθηκε αφού καταστράφηκε και λίγο πριν laquoκα-ταργηθείraquo για να γίνει χαβούζα όπως και τα διπλανά ρέματα Μόνο που εκεί δεν θα θάβονται μόνο τα τοξικά κατάλοιπα Εκεί θάφτηκε κι ένα τμήμα της αξιοπιστίας της ελληνικής διοίκησης

Αυτές είναι οι συνθήκες κάτω από τις οποίες γίνεται επίκληση του δικαιώματος στην αντίσταση από το κίνημα ενάντια στην εξόρυξη στη Χαλκιδική ενώ βρίσκονται σε εξέλιξη τρεις κακουργηματικές δικογραφί-ες με δεκάδες κατηγορουμένους η καθεμία και με κάποιους από αυτούς laquoμπαλαντέρraquo σε όλες και η τοπική κοινωνία διχάζεται όλο και πιο βαθιά ανάμεσα στους υπέρμαχους και τους πολέμιους της επένδυσης

Για να επέλθει κοινωνική ειρήνη πρέπει να γυρίσουμε πίσω Στην αρχή του κύκλου της βίας στη διαβούλευση Ακόμα κι αν αυτό σήμερα φαίνεται σχεδόν ακατόρθω-το μόνο αν βγάλουμε από το επίκεντρο το κέρδος και την εταιρεία και επαναφέρου-με τον άνθρωπο και τη δημοκρατία έχου-με την ελπίδα να αποφύγουμε την κατα-στροφή στη Χαλκιδική Όχι μόνο του πε-ριβάλλοντος αλλά και της κοινωνίας και της δημοκρατίας

ΕΛΕαΝα ιΩαΝΝιΔΟυΔικηγόρος

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1306

οι εξελίξεις στην ευρωπαϊκή ένωση για τα ΜΕΤαΛΛαΓΜΕΝα

Δεν ξέρω τι προσδοκίες θα είχε κανείς από την ελληνική Προεδρία στην ΕΕ Πι-στεύω όμως ότι για όσους παρακολουθούν το ζήτημα των μεταλλαγμένων ίσως και να μην ήταν έκπληξη το γεγονός ότι ο υπουρ-γός Περιβάλλοντος κ Μανιάτης πήρε την πρωτοβουλία να ανοίξει το ζήτημα των Γε-νετικά Τροποποιημένων Οργανισμών (ΓΤΟ) και μάλιστα με δυσμενείς όρους για το πε-ριβάλλον την υγεία μας και για τη συντρι-πτική πλειοψηφία των Ελλήνων που έχουν δηλώσει laquoόχι στα μεταλλαγμέναraquo

Από το Φεβρουάριο του 2014 που δεν εγκρίθηκε η καλλιέργεια του γενετικά τρο-ποποιημένου καλαμποκιού 1507 δόθηκε η αφορμή στο ΥΠΕΚΑ να ανοίξει ξανά το θέμα της έγκρισης των ΓΤΟ Με αυτό ασχολήθη-κε το Συμβούλιο των Υπουργών Περιβάλ-λοντος το Μάρτιο του 2014 όπου δόθηκε στην Ελληνική Προεδρία η εξουσιοδότηση να ξεκινήσει το διάλογο για την τροποποί-ηση του πλαισίου για τους ΓΤΟ Στις 28 Μαΐου 2014 η ελληνική πλευρά κατέθεσε σε συνάντηση των κρατών μελών της ΕΕ πρόταση για τις εθνικές απαγορεύσεις καλ-λιέργειας μεταλλαγμένων η οποία έγινε δεκτή κατά πλειοψηφία Στις 12 Ιουνίου η πρόταση αυτή ψηφίστηκε από το Συμβού-λιο Υπουργών Περιβάλλοντος της ΕΕ και αναμένεται η ψήφισή της και από το Ευ-ρωκοινοβούλιο για να τεθεί σε ισχύ

Η βασική κριτική που γίνεται στην πρό-ταση της ελληνικής Προεδρίας έγκειται στην αναβάθμιση της διαπραγματευτικής θέσης των πολυεθνικών βιοτεχνολογίας έναντι στα κράτη-μέλη καθώς και στον περιορισμό των επιχειρημάτων για την αιτιολόγηση της απαγόρευσης Υπό αυτή την έννοια ενώ εκ πρώτης φαίνεται να δί-νει περισσότερες αρμοδιότητες και νομικά όπλα σε ένα κράτος-μέλος ώστε να μπορεί να απαγορεύει μονομερώς την καλλιέργεια ΓΤΟ καταλήγει στο αντίθετο

Η μέχρι σήμερα κατάσταση

Η έως τα σήμερα διαδικασία της ΕΕ για χορήγηση αδειών ΓΤΟ ήταν ενιαία για όλα τα κράτη-μέλη και καθιστούσε εξαιρετικά δύσκολη την καλλιέργεια μεταλλαγμένων στον ευρωπαϊκό χώρο Με βάση την ισχύ-ουσα ευρωπαϊκή νομοθεσία (άρθρο 30 της Οδηγίας 200118) οι αποφάσεις έγκρισης της καλλιέργειας των ΓΤΟ λαμβάνονται από Κανονιστική Επιτροπή έπειτα από εισήγη-ση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και κατόπιν γνωμοδότησης της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Ασφάλειας Τροφίμων (EFSA) Προκειμένου

η Κανονιστική Επιτροπή να καταλήξει σε απόφαση θα πρέπει να επιτευχθεί ειδι-κή πλειοψηφία η οποία όμως λόγω αντι-κρουόμενων θέσεων των κρατών- μελών δεν επιτυγχάνεται Διαφορετικά το θέμα προωθείται στο Συμβούλιο το οποίο έχει περιθώριο τριών μηνών να καταλήξει σε απόφαση πάλι με ειδική πλειοψηφία Εάν εντός του τριμήνου το Συμβούλιο καταλήξει ότι αντιτίθεται στην πρόταση η Επιτροπή οφείλει να την επανεξετάσει ενώ εάν λή-ξει η προθεσμία και το Συμβούλιο δεν έχει καταλήξει σε απόφαση η προτεινόμενη πράξη εφαρμογής εγκρίνεται υποχρεωτι-κά από την Επιτροπή

Δεδομένου λοιπόν του συσχετισμού δυνάμεων μεταξύ των χωρών που υποστη-ρίζουν και αυτών που αντιτίθενται στους ΓΤΟ πρακτικά έως σήμερα η αδειοδότηση των ΓΤΟ προς καλλιέργεια εξαρτάται απο-κλειστικά από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τη γνωμοδότηση της EFSA Σήμερα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ήδη αποφανθεί θετικά για 7 από τις 13 αιτήσεις που έχουν κατατεθεί ενώ για τις υπόλοιπες συνεχίζε-ται η αξιολόγηση των μελετών ανάλυσης κινδύνου Σήμερα καλλιεργείται μόνον ένας ΓΤΟ ο αραβόσιτος MON810 του αμερικα-νικού ομίλου Monsanto και καλλιεργείται μόνο στην Ισπανία ο οποίος ζήτησε ανανέ-ωση της έγκρισης καλλιέργειας Άλλοι δύο αραβόσιτοι (BT176 και T25) και η πατάτα Amflora αν και εγκεκριμένοι για καλλιέρ-γεια έχουν εγκαταλειφθεί Όμως υπάρχουν

και άλλα αιτήματα καλλιέργειας ΓΤΟ που περιμένουν έγκριση μεταξύ των οποίων ο αραβόσιτος TC1507 του ομίλου Pioneer (για τον οποίο υπήρξε σχετική συζήτηση τον Φεβρουάριο του 2014)

Ακόμα το ισχύον νομικό πλαίσιο δεν πα-ρέχει τη δυνατότητα στα κράτη-μέλη για μονομερή απαγόρευση παρόλο που αυτό συμβαίνει στη βάση όμως της πολιτικής απόφασης του κράτους-μέλους για αντίθε-ση στην καλλιέργεια μεταλλαγμένων στην επικράτειά του

Τον βασικό διαπραγματευτικό και απο-φασιστικό ρόλο έναντι των εταιρειών βιο-τεχνολογίας λοιπόν κατέχει η ΕΕ συνολι-κά και όχι η κάθε χώρα ξεχωριστά Με τον τρόπο αυτό η ευρωπαϊκή αγορά έχει κατα-φέρει εδώ και δεκαετίες να είναι laquoεκτόςraquo του παιχνιδιού των μεταλλαγμένων χάρη στις έντονες αντιδράσεις περιβαλλοντικών και καταναλωτικών οργανώσεών καθώς και αγροτών από όλη την Ευρώπη Οι πιέσεις όμως ιδίως από την Αμερική όπου δρα-στηριοποιείται έντονα τόσο η βιομηχανία όσο και το λόμπι των ΓΤΟ είναι διαρκείς και προσπαθούν να αντιστρέψουν αυτή την κατάσταση

Δεκαετίες προσπαθειών για αλλαγή πλαισίου βρίσκουν διέξοδοhellip

Η προσπάθεια αλλαγής του πλαισίου της ΕΕ για τα μεταλλαγμένα ξεκινά τουλάχιστον πριν από 14 χρόνια Πιο πρόσφατα από το

2010 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσπαθεί να τροποποιήσει τη σχετική Οδηγία 200118 έτσι ώστε να δίνεται η δυνατότητα στα κρά-τη-μέλη να απαγορεύουν την καλλιέργεια των ΓΤΟ που έχουν εγκριθεί στο επίπεδο της ΕΕ Με άλλα λόγια από το 2010 γίνε-ται προσπάθεια τροποποίησης του καθε-στώτος έγκρισης για την καλλιέργεια των μεταλλαγμένων στην Ευρώπη με στόχο να επιτραπεί σε όσες χώρες το επιθυμούν να τα καλλιεργήσουν Όσες χώρες δεν θέλουν έχουν τη δυνατότητα να επικαλεσθούν ποι-κίλους λόγους (δημοσία υγεία δημόσια τά-ξη προστασία του περιβάλλοντος χωροτα-ξία) ώστε να απαγορευτούν οι καλλιέργειες αυτές Σε αυτό αντιδρούσαν πολλές χώρες και ιδιαίτερα το Ηνωμένο Βασίλειο η Γαλ-λία η Γερμανία η Σλοβακία το Βέλγιο η Κύπρος και η Βουλγαρία που καταψήφι-σαν αντίστοιχη πρόταση της Προεδρίας της Δανίας πριν δύο χρόνια

Φαίνεται λοιπόν ότι η ελληνική πρόταση εκφράζοντας τις χώρες που επιθυμούν να προχωρήσει η καλλιέργεια μεταλλαγμένων κατάφερε να laquoπείσειraquo κι αυτές που διαφω-νούν και φοβούνται ότι θα δοθούν εγκρίσεις για καλλιέργειες οπότε θέλουν να διατη-ρήσουν το δικαίωμα να απαγορεύσουν τα μεταλλαγμένα τουλάχιστον στην επικράτειά τους Η ελληνική προεδρεία ήταν αυτή που πήρε την πολιτική απόφαση να επιτραπεί η καλλιέργεια ΓΤΟ σε όσες κοινοτικές χώρες το επιθυμούν δίνοντας άλλη τροπή στην εξέλιξη του ζητήματος πανευρωπαϊκά Οι

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 07μόνες χώρες που αντέδρασαν στην πρω-τοβουλία της Ελλάδας ήταν η Γαλλία και το Βέλγιο ενώ το Λουξεμβούργο εξέφρασε κάποιες επιφυλάξεις ως προς το περιεχό-μενο της πρότασης Η αλλαγή στάσης των Βρετανών και των Γερμανών συνέβαλε στο να ανοίξει η πόρτα για τη χωρίς εμπόδια καλλιέργεια ΓΤΟ

Τι προβλέπει η τροποποίηση

bull Στο κείμενο συμφωνίας συνδέεται η πρώτη φάση της αδειοδότησης δηλαδή το αίτημα της εκάστοτε εταιρείας βιοτεχνολογίας σε επίπεδο ΕΕ για να δοθεί εξουσιοδότηση για καλλιέργεια σε ευρωπαϊκό επίπεδο με τη δεύτερη φάση δηλαδή την αίτηση σε κάθε κράτος-μέλος όπου σχεδιάζεται καλλιέργεια ΓΤΟ

bull Για να προχωρήσει ένα κράτος-μέλος σε απαγόρευση καλλιέργειας ΓΤΟ πρέπει να προσφύγει στην Ευρωπαϊκή Επιτρο-πή και εκείνη θα αναλαμβάνει να ζητά από τις εταιρείες των μεταλλαγμένων να τα αποκλείουν όταν καταθέτουν αιτήμα-τα για νέες καλλιέργειες Στην περίπτωση που η εταιρεία δεν συναινέσει το κράτος- μέλος προχωρά εντός τριών μηνών στην απαγόρευση χωρίς τη σύμφωνη γνώμη της εταιρείας αλλά και χωρίς τη σύμφω-νη γνώμη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Η εταιρεία έχει πολύ στενά χρονικά πε-ριθώρια (30 ημέρες) για να μην αποδε-χτεί την εξαίρεση του κράτους από το γεωγραφικό πεδίο εφαρμογής της αδει-οδότησης του ΓΤΟ ενώ η μη απάντηση της εταιρείας εκλαμβάνεται ως αποδοχή της εξαίρεσης

bull Η αιτιάσεις που θα μπορούν να χρησιμο-ποιούν τα κράτη-μέλη για να απαγορεύ-σουν μια καλλιέργεια ΓΤΟ μπορούν να αφορούν περιβαλλοντικούς κοινωνικο-οικονομικούς λόγους χρήσεις γης χω-ροταξικό σχεδιασμό αγροτική πολιτική θέματα δημόσιας πολιτικής

bull Πρέπει να αναφερθεί ακόμα ότι οι χώρες δεν θα έχουν καν το δικαίωμα να απαγο-ρεύσουν τη διέλευση των μεταλλαγμένων οργανισμών από το έδαφός τους Με τον τρόπο αυτό ανοίγει διάπλατα ο δρόμος της διακίνησης των μεταλλαγμένων και της επέκτασής τους στη διατροφή ζώων και ανθρώπωνΑπό τα παραπάνω γίνεται φανερό ότι ει-

σάγεται στην ευρωπαϊκή διαδικασία έγκρι-σης ΓΤΟ η διαπραγμάτευση κάθε κράτους- μέλους που επιθυμεί να απαγορεύσει την καλλιέργεια του ΓΤΟ στο σύνολο ή σε μέ-ρος της επικράτειάς του με την εταιρεία που υπέβαλε αίτηση για την έγκρισή του Εγείρεται λοιπόν το ερώτημα για ποιο λό-γο οι εταιρείες βιοτεχνολογίας καθίστανται ισότιμοι συνομιλητές με τα κράτη-μέλη Εί-ναι φανερό ότι η διαπραγματευτική τους ισχύς αναβαθμίζεται έναντι των κρατών-με-λών και αποκτούν καθοριστικό ρόλο στην

απόφαση για το πού θα καλλιεργηθούν ΓΤΟ στον ευρωπαϊκό χώρο

Ακόμα θα πρέπει να συνεκτιμηθεί ότι τα κίνητρα ενός κράτους-μέλους που δικαιο-λογούν την απαγόρευση καλλιέργειας ΓΤΟ δεν έχουν νομική ισχύ στις εμπορικές συμ-φωνίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπο-ρίου (ΠΟΕ) Ο ΠΟΕ δέχεται ως έγκυρες μόνο εθνικές αποφάσεις που βασίζονται σε επι-στημονικά επιχειρήματα που επικαλούνται την υγεία ή τις περιβαλλοντικές ανησυχίες Κατά συνέπεια η διαδικασία αυτή θα μπο-ρούσε να προκαλέσει διαφορές που βασίζο-νται σε μη συμμόρφωση με τους κανόνες του ΠΟΕ Η πρόταση που υιοθετήθηκε από το Συμβούλιο των Υπουργών δεν εγγυάται στα κράτη-μέλη ότι οι απαγορεύσεις που θα εγείρουν θα έχουν νομική βάση και ως εκ τούτου θα είναι αδιαμφισβήτητες σε διεθνή δικαστήρια καθώς και έναντι του ΠΟΕ

Με την τροποποίηση του πλαισίου οδη-γούμαστε σε μια κατάσταση όπου η μια χώρα θα καλλιεργεί μεταλλαγμένα και η γειτονική της όχι Για την περίπτωση λοι-πόν διασυνοριακών επιμολύνσεων δεν γί-νεται λόγος Ούτε ακόμα και για τη διασυ-νοριακή ευθύνη σε περίπτωση γενετικής ρύπανσης

Προβληματισμοί

Έχουμε δει το τελευταίο διάστημα να γί-νονται προσπάθειες αλλαγής του καθεστώ-τος για το γενετικό υλικό εν γένει Τον Ια-νουάριο του 2014 υπήρξε η πιο πρόσφατη αλλαγή του θεσμικού πλαισίου εμπορίας σπόρων Η πανευρωπαϊκή κινητοποίηση καταναλωτών αγροτών περιβαλλοντικών οργανώσεων και κινημάτων έβαλε ένα μι-κρό φρένο στον πλήρη έλεγχο του γενετικού υλικού από τις εταιρείες βιοτεχνολογίας Η πρόσφατη τροποποίηση της Κοινής Αγρο-τικής Πολιτικής προκάλεσε τη δυσφορία πολλών λόγω του εικονικού laquoπρασινίσμα-τόςraquo της Σήμερα είμαστε αντιμέτωποι με το ζήτημα της αδειοδότησης της καλλιέργειας των μεταλλαγμένων στην Ευρώπη

Το ζήτημα της διαχείρισης του γενετικού υλικού είναι πρωταρχικής σημασίας τόσο για τους αγρότες όσα και για τους κατα-ναλωτές Παρατηρούμε όμως μια δυσανά-λογη αντίδραση σχετικά Αναρωτιέμαι για ποια ζητήματα τα ελληνικά αγροτικά σω-ματεία έχουν κινητοποιηθεί το τελευταίο διάστημα Σε κανένα από αυτά δεν βρίσκω το θέμα των σπόρων και των μεταλλαγμέ-νων Αυτοί που θα κληθούν αύριο να δου-λέψουν με πατενταρισμένους σπόρους και μεταλλαγμένα δεν έχουν ενδοιασμούς για αυτά Μόνο κάποιες οργανώσεις αγροτών στην Ευρώπη αντιδρούν Και πάλι όμως το στίγμα που δίνει ο αγροτικός κόσμος μέσω των ευρωπαϊκών θεσμικών του οργάνων COPA- COGECA (Ευρωπαϊκή Συνομοσπον-δία Αγροτικών Φορέων και Ευρωπαϊκή Συ-νομοσπονδία Αγροτικών Συνεταιρισμών)

είναι της σύμπλευσης με τις μεγάλες εται-ρείες βιοτεχνολογίας - τουλάχιστον στη διαβούλευση για την εμπορία των σπόρων τον Απρίλιο του 2014 Και σε αυτούς τους φορείς συμμετέχουν και οι ελληνικές ορ-γανώσεις των αγροτών και των αγροτικών συνεταιρισμών

Στα διλλήματα λοιπόν που θέτει το λόμπυ των εταιριών βιοτεχνολογίας α) για να τρα-φεί ο πλανήτης χρειαζόμαστε φθηνή τροφή και αυτή μπορεί να μας τη δώσουν τα με-ταλλαγμένα και β) για να υπάρχει πρόσβα-ση των αγροτών σε ποικιλία φυτικού γε-νετικού υλικού είναι αναγκαία τα ιδιωτικά δικαιώματα στους σπόρους και το πατεντά-ρισμα οι αγρότες τι έχουν να απαντήσουν Αν αυτά τα ζητήματα δεν είναι κορυφαία θέματα πανελλαδικής και πανευρωπαϊκής αγροτικής διεκδίκησης τότε ποιος ο κοι-νωνικός ρόλος των αγροτών Η καλή και καθαρή τροφή είναι δικαίωμα για όλους και δεν αποτελεί εμπορεύσιμο προϊόν για όποιον την παράγει και τη διακινεί

Γιατί από την πλευρά των καταναλωτών και των περιβαλλοντικών οργανώσεων και κινημάτων δεν υφίστανται τέτοια διλλήματα Και για να μην αδικώ κανένα και για μια μικρή μερίδα αγροτών ισχύει το ίδιο

Είναι λοιπόν ζωτικής σημασίας η δημι-ουργία συνεργειών του αγροτικού κόσμου με το κίνημα ενάντια στα μεταλλαγμένα (αλλά όχι μόνο) Θα πρέπει να βρεθεί από κοινού τρόπος προστασίας των εδαφών

8 λόγοι για τους οποίους λέμε laquoόχι στα μεταλλαγμέναraquo

1 Σε αντίθεση με την παραδοσιακή επιλογή και την υβριδοποίηση η γενετική τρο-ποποίηση παράγει νέες μορφές ζωής που δεν θα εμφανίζονταν ποτέ στη φύση

2 Οι ΓΤΟ διασταυρώνονται με φυσικούς οργανισμούς αναπαράγονται μεταναστεύ-ουν και μεταφέρονται με απρόβλεπτες και μη αναστρέψιμες συνέπειες για τον άνθρωπο και το περιβάλλον

3 Υπάρχει επιστημονική αβεβαιότητα για τους κινδύνους βλάβης της υγείας και του περιβάλλοντος

4 Η καλλιέργεια ΓΤΟ καταστρέφει τη βιοποικιλότητα ενός τόπου την οικολογική του ισορροπία και τη διατροφική του ασφάλεια

5 Η καλλιέργεια μεταλλαγμένων απαιτεί αυξημένη χρήση φυτοφαρμάκων προερ-χόμενα συνήθως από την ίδια εταιρεία που παρήγαγε και τους ΓΤΟ Με αυτό τον τρόπο αυξάνεται η αντοχή ζιζανίων και εντόμων σε εντομοκτόνα και ζιζανιοκτόνα αντίστοιχα

6 Οι ΓΤΟ μπορούν να επιμολύνουν συμβατικές και βιολογικές καλλιέργειες με τη μεταφορά γονιδίων και τη γενετική επιμόλυνση

7 Ο αγρότης που καλλιεργεί ΓΤΟ εξαρτάται απόλυτα από την εταιρεία παραγωγής τους Ακόμα πολλές ζωοτροφές προέρχονται από καλλιέργειες ΓΤΟ Χάνεται έτσι

η παραδοσιακή γεωργία και κτηνο-τροφία8 Ο καταναλωτής δεν μπορεί να διασφαλιστεί για την καθαρότητα της τροφής του και περιορίζονται οι διατροφικές του επιλογές Η δι-ατροφή του εξαρτάται όλο και πε-ρισσότερο από τους κολοσσούς του αγροδιατροφικού τομέα εις βάρος της παραδοσιακής καλλιέργειας της βιώσιμης γεωργίας και διατροφής

της γεωργίας και των κατοίκων του κάθε κράτους-μέλους

Είναι σίγουρο ότι το ισχύον νομικό πλαί-σιο για τους ΓΤΟ πρέπει να αναθεωρηθεί συνολικά καθώς και ο τρόπος αξιολόγησης των επιπτώσεών τους στην υγεία και το πε-ριβάλλον Κι αυτά θα έπρεπε να συζητηθούν προτού φτάσουμε στο σημείο να αποφασί-ζουμε τις συνθήκες κάτω από τις οποίες μια χώρα θα απαγορεύει την καλλιέργεια ΓΤΟ Η όποια αναθεώρηση όμως θα έπρε-πε κατά τη γνώμη μου να κινείται προς την κατεύθυνση της απαγόρευσης καλλι-έργειας των μεταλλαγμένων στην Ευρώπη συνολικά Να ισχυροποιεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή αλλά και τα κράτη-μέλη απένα-ντι στις εταιρείες βιοτεχνολογίας

Θα περίμενε κανείς από την ελληνική Προεδρία με την εμπειρία της κρίσης και των προβλημάτων της παραγωγικής ανα-συγκρότησης της χώρας μεγαλύτερη αγω-νιστικότητα απέναντι σε ζητήματα όπως αυτό της καλλιέργειας των μεταλλαγμένων και μεγαλύτερη αντίσταση στις πιέσεις του αγροδιατροφικού λόμπυ Γιατί είναι σαφές ότι η οικονομική και κοινωνική διέξοδος της χώρας μας αλλά και της Ευρώπης δεν μπορεί να γίνει μέσα από το δρόμο της laquoβι-ώσιμης ενταντικοποίησηςraquo και των γενετι-κά τροποποιημένων οργανισμών

ιΩαΝΝα ΘΕΟΔΟΣιΟυ

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1308

ιΔιΩΤικΟΠΟιηΣη ΤηΣ ΝΟΜΟΘΕΣιαΣ - SOS

εισαγωγών φυσικού αερίου σε ποσότητα τουλάχιστον ίση με τις εισαγωγές από τη Ρωσία αλλά παράλληλα αναπτύσ-σεται η οικονομία κατά 4 ετησίως αυξάνονται οι θέσεις εργασίας κατά 315 ετησίως και μειώνονται συνολικά οι εισαγωγές ορυκτών καυσίμων αξίας euro505δις ετησίως - euro315 δις ευρώ περισσότερα από το σχέδιο που είχε προ-τείνει η Επιτροπή τον Ιανουάριο

Είναι προφανές πως οι τολμηρές πολιτικές ενεργειακής αποδοτικότητας δεν αποτελούν πανάκεια Το παζλ συμπλη-ρώνεται με την αυξημένη διείσδυση ΑΠΕ την αύξηση χρή-σης ηλεκτρικής ενέργειας στα κτήρια και τις μεταφορές την ανάπτυξη μέσων αποθήκευσης ενέργειας την ανάπτυξη διασυνδέσεων τη διαχείριση της ζήτησης κά

Τα μηνύματα από τις Βρυξέλλες είναι διφορούμενα Από τη μια οι εκθέσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής τονίζουν τα οφέλη από την εφαρμογή γενναίων πολιτικών στους τομείς της ενεργειακής αποδοτικότητας και των ΑΠΕ οφέλη τα οποία συνειδητοποιούν και οι ευρωβουλευτές που ζητούν φιλόδοξα και δεσμευτικά μέτρα για το 2030 Από την άλλη οι απερχόμενοι Επίτροποι και ο Πρόεδρος Μπαρόσο φαίνεται να προτείνουν έναν υπερσυντηρητι-κό στόχο ενεργειακής αποδοτικότητας 27 για το 2030 Ο στόχος αυτός θα απαιτήσει ελάχιστη προσπάθεια από τα κράτη-μέλη και θα στερήσει από την Ένωση τη δυνα-τότητα να εξασφαλίσει την ενεργειακή της ασφάλεια και αυτοδυναμία να γλιτώσει τεράστια κονδύλια από εισαγω-γές ορυκτών καυσίμων και ταυτόχρονα να προστατεύσει τους πολίτες της από τις κυμαινόμενες τιμές ενέργειας Έχει έρθει πλέον η στιγμή για τους Ευρωπαίους ηγέτες να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων και να αναλάβουν τις δικές τους πρωτοβουλίες

ΜιΧαΛηΣ ΠΡΟΔΡΟΜΟυ

πετρελαίου Για τη μεταφορά του ρωσικού αερίου θα πα-ρακάμψει την Ουκρανία κυρίως μέσω των αγωγών South Stream και Nord Stream ndash μόνο που πίσω από τους δύο αγωγούς βρίσκεται πάλι η Gazprom Η έλευση της ενερ-γειακής επανάστασης μέσω του σχιστολιθικού αερίου από τους κακεντρεχείς αποκαλούμενη laquoπάρτι συνταξιούχωνraquo μάλλον θα αργήσει όχι μόνο λόγω του τεράστιου κόστους εξόρυξης σε σχέση με το αντίστοιχο των ΗΠΑ αλλά και απλούστατα επειδή τα ευρωπαϊκά αποθέματα δεν επαρ-κούν για να εξαλείψουν την εξάρτηση από τις εισαγωγές ndash στο ευνοϊκότερο σενάριο εκμετάλλευσης σχιστολιθικού αερίου η εξάρτηση αυτή μειώνεται στο 62 το 2035 από το 89 Σε κάθε περίπτωση σύμφωνα με τον Διεθνή Ορ-γανισμό Ενέργειας οι εκπομπές CO2 από τις μονάδες φυ-σικού αερίου πολύ σύντομα (2025) θα είναι υψηλότερες από τη μέση ένταση άνθρακα του παγκόσμιου μείγματος ηλεκτρικής ενέργειας κι έτσι το φυσικό αέριο θα χάσει τον τίτλο του ως laquoκαύσιμο χαμηλών εκπομπώνraquo Δεν μπορεί να λογίζεται συνεπώς παρά μόνο ως μεταβατική εναλ-λακτική για την επίτευξη ενός συστήματος ενέργειας μη-δενικών εκπομπών Μια μεταβατική εναλλακτική η οποία θα κοστίσει περίπου euro70δις ndashόσο δηλαδή απαιτείται για την κατασκευή νέων αγωγών υποδομών αποθήκευσης και μεταφοράς φυσικού αερίου σταθμούς LNGndash και θα δεσμεύσει την Ευρώπη σε ένα καύσιμο η τιμή του οποίου έχει τριπλασιαστεί την τελευταία δεκαετία

Το ερώτημα που τίθεται είναι ποια είναι η ενδεδειγμένη λύση που μπορεί να ικανοποιήσει το τρίπτυχο ανάπτυξη ndash προστασία του καταναλωτή ndash προστασία περιβάλλοντος

Την απάντηση δίνει η ίδια η ΕΕ μέσω της μελέτης αξι-ολόγησης της πορείας εφαρμογής της οδηγίας για την ενεργειακή αποδοτικότητα Σε αυτήν παρατίθενται οι επι-πτώσεις από τη θέσπιση ενός στόχου ενεργειακής αποδο-τικότητας 40 για το 2030 όχι μόνο μειώνεται η ανάγκη

Το ξέσπασμα της κρίσης στην Ουκρανία θορύβησε τους ευρωπαίους ηγέτες και επανέφερε στην επικαιρότητα ένα παλαιό ζήτημα Πώς μπορεί να θωρακιστεί η Ευρωπαϊκή Ένωση από πιθανό κλείσιμο της ρώσικης στρόφιγγας πα-ροχής φυσικού αερίου

Ένα πιθανό μποϊκοτάζ από την πλευρά της Ρωσίας (όπως άλλωστε έχει συμβεί δις στο πρόσφατο παρελθόν το 2006 και 2009) θα στερήσει από την Ευρώπη περίπου το 15 της ποσότητας εισαγόμενου φυσικού αερίου που χρειάζε-ται για να καλύψει τις ανάγκες της και το οποίο διέρχεται από τα εδάφη της Ουκρανίας Σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο οι πλέον ευάλωτες χώρες θα ήταν αυτές της νοτιοανατο-λικής Ευρώπης αλλά και η Ιταλία και η Γερμανία Η Ελ-λάδα είναι και αυτή εθισμένη στα ρωσικά κάλλη μιας και περίπου το 55 των εισαγωγών φυσικού αερίου προέρ-χονται από τη Ρωσία Πρέπει να σημειωθεί πως σε σχέση με το παρελθόν χάρη στο πλήθος διασυνδέσεων και νέων αγωγών όλες οι ευρωπαϊκές χώρες μπορούν να ανταπο-κριθούν ευκολότερα σε αντίστοιχα επεισόδια

Ίσως βέβαια τα λόγια του προέδρου Μπαρόσο να έκρυ-βαν μια δόση υπερβολής όταν αναφέρθηκε στην Ουκρα-νική κρίση ως τη μεγαλύτερη απειλή για την ευρωπαϊκή ειρήνη και ασφάλεια μετά την πτώση του laquoΣιδηρού Παρα-πετάσματοςraquo Και αυτό διότι αφενός το τανγκό της εξάρ-τησης θέλει δύο παρτεναίρ ndashσε περίπτωση μποϊκοτάζ η Gazprom θα έπρεπε να στερηθεί των εσόδων από τις εξα-γωγές φυσικού αερίου μέσω Ουκρανίας περίπου $33δις μόνο για το 2013ndash ενώ η Ρωσία καλείται να δείξει το κα-λό της πρόσωπο και στα πλαίσια της προσέγγισης της Κί-νας (με την οποία έκλεισε πρόσφατα το μεγαλύτερο deal πώλησης φυσικού αερίου αξίας $400 δις) Εξάλλου η ΕΕ αποτελεί τον πρώτο εμπορικό εταίρο της Ρωσίας καθώς σχεδόν οι μισές εισαγωγές και εξαγωγές της τελευταίας με κύκλο εργασιών περίπου euro337δις διεξάγονται με χώ-ρες-μέλη της ΕΕ Συνεπώς η Ρωσία χρειάζεται την ΕΕ όσο και η ΕΕ τη Ρωσία

Τα αντανακλαστικά των ευρωπαίων πολιτικών λειτούρ-γησαν άμεσα ndash προς ποια κατεύθυνση είναι ωστόσο το ερώτημα Έπειτα από απαίτηση του Ευρωπαϊκού Συμβου-λίου η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ετοίμασε και έδωσε στη δη-μοσιότητα το σχέδιο για τη διασφάλιση της ενεργειακής ασφάλειας της Ευρώπης Η στρατηγική απεμπλοκής της ΕΕ από το ρωσικό αέριο στηρίζεται όσο απίστευτο κι αν ακούγεται κυρίως στην περαιτέρω ανάπτυξη και ενίσχυ-ση των υποδομών φυσικού αερίου (LNG εγχώρια κοιτά-σματα πχ σχιστολιθικού αερίου νέοι αγωγοί μεταφοράς αξιοποίηση τρίτων προμηθευτών κλπ)

Τι σημαίνει αυτό Η Ευρώπη στην προσπάθεια να προ-σελκύσει τα υγραεριοφόρα πλοία μεταφοράς LNG θα πρέ-πει να είναι έτοιμη να αντιμετωπίσει το σκληρό ανταγω-νισμό από τις αναπτυσσόμενες χώρες της Ασίας με ότι αυτό συνεπάγεται για τις τιμές αγοράς καυσίμου πέφτο-ντας ταυτόχρονα στην αγκαλιά λίγων κυρίαρχων εταιρει-ών στην παραγωγή LNG (Shell Qatargas κά) Επιπλέον θα κόψει τον ομφάλιο λώρο με την ασταθή περιοχή της Ρωσίας βρίσκοντας απάνεμο καταφύγιο σε χώρες όπως η Νιγηρία η Αλγερία και το Ιράκ ndash ο εμφύλιος που μαίνεται στο τελευταίο έχει για ακόμα μια φορά εκτοξεύσει τις τιμές

Ουκρανική κρίση και ΕΕ το τανγκό της εξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα έχει δύο παρτεναίρ

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 09

ιΔιΩΤικΟΠΟιηΣη ΤηΣ ΝΟΜΟΘΕΣιαΣ - SOS

Τη στιγμή που στην Ελλάδα ιδιωτικοποι-ούνται τα δημόσια αγαθά στην ΕΕ ετοιμά-ζουν την ιδιωτικοποίηση της νομοθεσίας Η ιδιωτικοποίηση γίνεται κρυφά μέσω εμπο-ρικών συμφωνιών ΕΕ με Καναδά (CETA) και με Αμερική (TTIP) Η πρώτη έχει ήδη εγκριθεί από τις κυβερνήσεις και το μόνο που μπορεί να την ακυρώσει είναι το Ευ-ρωκοινοβούλιο Η μάχη αυτή είναι η μητέ-ρα τον μαχών Και όμως κανείς δεν ξέρει καν ότι εξελίσσεται

Με τη Συνθήκη της Λισαβόνας η Ευρω-παϊκή Ένωση απέκτησε το δικαίωμα να συνάπτει συμφωνίες προστασίας επενδύ-σεων Το ασκεί για πρώτη φορά στο πλαί-σιο της συγκεκριμένης συμφωνίας με τον Καναδά

Στη συμφωνία αυτή εισάγεται το δικαί-ωμα οποιουδήποτε ιδιώτη επενδυτή που ενοχλείται από κάποιο νέο νόμο για την προστασία των κοινωνικών δικαιωμάτων του περιβάλλοντος ή της δημόσιας υγείας να ζητεί την κατάργησή του Το δικαίωμα αυτό ορίζεται μέσω του ISDS (Investor state dispute settlement mechanism) ndash μηχα-νισμός επίλυσης διαφορών εταιριών με κράτη Η προσφυγή γίνεται όχι σε εθνικά ή ευρωπαϊκά δικαστήρια ούτε καν στον Πα-γκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου αλλά σε μια εξωθεσμική ειδική επιτροπή δικηγόρων Η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι σε κρίσι-μες νομοθεσίες η απόφαση είναι υπέρ των εταιρειών Με τον τρόπο αυτό οι εταιρείες αναλαμβάνουν το ρόλο του νομοθέτη Εί-ναι ένας έξυπνος τρόπος για να παρακάμ-ψουν τη Δημοκρατία την ανεξαρτησία και το κράτος δικαίου

Τέτοιες συμφωνίες υπάρχουν ήδη στην Ευρώπη αλλά μόνο μεταξύ μεμονωμένων κρατών Οι επιπτώσεις τους είναι χαρακτη-ριστικές για τι μας έρχεται στην Ευρώπη Η σουηδική εταιρεία Vattenfall μήνυσε το 2009 τη Γερμανία σχετικά με τους περιβαλ-λοντικούς όρους λειτουργίας ενός εργοστα-σίου παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στο Αμβούργο ζητώντας αποζημίωση ύψους 14 δισ ευρώ Η διένεξη τερματίστηκε με υποχώρηση της Γερμανίας Επιπλέον η ίδια εταιρεία μήνυσε τη Γερμανία ξανά το 2012 αυτή τη φορά για την απόφαση της γερμανικής κυβέρνησης να κλείσει τα εργο-στάσια πυρηνικής ενέργειας Η Vattenfall αυτή τη φορά έχει ζητήσει αποζημίωση πάνω 700 εκ ευρώ για το κλείσιμο δύο πυρηνικών της μονάδων στη Γερμανία Η απόφαση εκκρεμεί

Έως σήμερα η ευρωπαϊκή όμως νομοθεσία ήταν στο απυρόβλητο κάτι που προφανώς ενοχλεί Στο πλαίσιο της εμπορικής συμφω-

νίας ΕΕ - Καναδά οι καναδικές εταιρείες θα είναι σε θέση να ακυρώσουν την ευρωπαϊ-κή εθνική ή περιφερειακή νομοθεσία μας και να παρακάμψουν οποιοδήποτε νομικό περιορισμό που θα θεσπιστεί για την προ-στασία του δημοσίου συμφέροντος μέσα από τη βελτίωση των εργασιακών και περιβαλ-λοντικών κανόνων προκειμένου να αυξή-σουν τα κέρδη τους Η συμφωνία βέβαια με τον Καναδά αν εγκριθεί από το Ευρωπαϊ-κό Κοινοβούλιο θα αποτελέσει το πρότυπο που θα ακολουθήσουν όλες οι επερχόμενες εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ με ΗΠΑ που είναι υπό διαπραγμάτευση

Αρκεί βέβαια μια τέτοια συμφωνία για να ιδιωτικοποιηθεί η ευρωπαϊκή εθνική και τοπική νομοθεσία Οι πολυεθνικές ανοίγο-ντας θυγατρικές στον Καναδά θα μπορούν να ακυρώνουν αποφάσεις και νομοθεσίες σε ΕΕ και Ελλάδα Χαρακτηριστικό το πα-ράδειγμα της διαμάχης μεταξύ της καπνο-βιομηχανίας Philip Morris και της Αυστρα-λίας Η πολυεθνική του καπνού μήνυσε την Αυστραλία βασισμένη σε μια παρόμοια συμφωνία προστασίας επενδύσεων που εί-χε περιληφθεί στη διμερή επενδυτική συν-θήκη της Αυστραλίας με το Χονκ Κονγκ το 1993 Η Philip Morris είχε μια θυγατρική στο Χονκ Κονγκ η οποία άνοιξε γραφείο στην Αυστραλία Ενεργοποίησε τη συμφω-νία προστασίας επενδύσεων υποστηρίζοντας ότι το νομοσχέδιο θα μείωνε την αξία των επενδύσεών της στα εμπορικά σήματα και άλλα πνευματικά δικαιώματα

Δείτε όμως και άλλη μια υπόθεση που τελεσιδίκησε Η υπόθεση της χημικής βιο-μηχανίας Ethyl εναντίον του Καναδά που εκδικάστηκε με βάση αντίστοιχη διάτα-ξη που υπήρχε στη Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου της Βορείου Αμερικής (ΝΑFTA) Ένα πρόσθετο βενζίνης το ΜΜΤ που πα-

ρήγαγε η εταιρεία είχε απαγορευθεί στον Καναδά για λόγους προστασίας της δημό-σιας υγείας Η Ethyl η οποία κατασκεύαζε το ΜΜΤ μήνυσε τον Καναδά στην ειδική επιτροπή διαιτησίας όπως προέβλεπε η NAFTA Ο Καναδάς κατέληξε σε συμβιβα-σμό και πλήρωσε περίπου 16 εκατομμύρια δολάρια για ζημιά που υπέστη η υπόληψη της εταιρείας ενώ υποχρεώθηκε να ζητή-σει συγγνώμη για την άδικη απόφαση και να την άρει

Ανεξάρτητα όμως με την τελική απόφαση κάθε προσφυγή κοστίζει σε μια κυβέρνηση 10 έως 15 εκατομμύρια δολάρια ανά υπό-θεση για την υπεράσπισή της Οι ειδικές αυτές επιτροπές αποτελούνται από δικηγό-ρους (διαιτητές) που λειτουργούν χωρίς τις εγγυήσεις του ευρωπαϊκού δικαστικού συ-στήματος Παραδείγματος χάρη οι διαιτητές μπορούν να συμμετέχουν ως διαιτητές σε μια υπόθεση ενώ σε άλλη να εργάζονται ως δικηγόροι υπέρ των επενδυτών

Η εμπορική συμφωνία με τον Καναδά θα έρθει πολύ σύντομα προς ψήφιση στο Ευ-ρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στα εθνικά κοινο-βούλια Έχω αγωνιστεί για να κινητοποιή-σω τους συναδέλφους μου ευρωβουλευτές στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και υπάρχουν πλέον αντιδράσεις Όμως το νέο κοινοβού-λιο αν και θα διαφωνεί δεν θα απορρίψει τη συμφωνία με τον Καναδά αν δεν πιεστεί από την κοινωνία να το κάνει

Εάν εγκριθεί η συμφωνία με τον Κανα-δά οποιαδήποτε πολυεθνική θα μπορεί να αποτρέψει οποιαδήποτε νέα νομοθεσία που αυξάνει τον κατώτατο μισθό ή αποσκοπεί στην προστασία της δημόσιας υγείας του νερού της γης και του δάσους του τουρι-σμού και της αγροτικής οικονομίας Καναδι-κές εταιρείες θα προσπαθήσουν να εμποδί-σουν την ακύρωση εξορύξεων χρυσού όπως

αυτή στις Σκουριές αυτή τη φορά μέσω της εμπορικής συμφωνίας Παρόμοια για την ακύρωση ιδιωτικοποιήσεων

Πρέπει να υπάρξει κινητοποίηση και πί-εση από όλους μας για να αποκρούσουμε τη συμφωνία αυτή Χρειαζόμαστε ένα κί-νημα για τη Δημοκρατία και το δικαίωμα των τοπικών κοινωνιών να αποφασίζουν εκείνες για το μέλλον τους

Η πρώτη μάχη δίνεται τώρα καθώς δια-βάζετε αυτό το άρθρο Mέχρι την Κυριακή 6 Ιουλίου πραγματοποιείται δημόσια δια-βούλευση για το ISDS Όποιος συμμετέχει πρέπει να απαντήσει σε 13 τεχνικές ερω-τήσεις Γιrsquo αυτό τα αυστριακά συνδικάτα και η περιβαλλοντική οργάνωση Φίλοι της Γης ετοίμασαν μια εφαρμογή όπου μπαί-νεις και υπογράφεις τις απαντήσεις που έχουν ετοιμάσει εκείνοι στις 13 ερωτήσεις και έτσι παίρνει μέρος κάθε πολίτης με το όνομά του υπογράφοντας αυτομάτως στην ιστοσελίδα αυτή Είναι βέβαια στα αγγλικά γαλλικά και γερμανικά αλλά είναι πολύ πιο απλό για έναν πολίτη που δεν είναι έτοιμος να απαντήσει σε τεχνικά ζητήματα

Αν διαδοθεί η είδηση αν αντιδράσουμε με τη συμμετοχή μας στη διαβούλευση και στη συνεχεία όταν έρθει η συμφωνία προς ψήφιση στο ευρωκοινοβούλιο με την πίε-σή μας στους ευρωβουλευτές τότε θα χα-ρίσουμε ένα ηχηρό δια-ατλαντικό ξύπνημα σε όσους ονειρεύονται την ιδιωτικοποίηση της νομοθεσίας και νομίζουν ότι το έχουν ήδη πετύχει

κΡιΤΩΝ αΡΣΕΝηΣ

Το λινκ της καμπάνιας wwwno2isdseu

Το επίσημο λινκ της διαβούλευσης httptrade

eceuropaeuconsultat ions indexcfmconsul_

id=179

και http eceuropaeuyourvoice ipmforms

dispatch

Με τη Συνθήκη της Λισαβόνας η Ευρωπαϊκή Ένωση απέκτησε το δικαίωμα να συνάπτει συμφωνίες προστασίας επενδύσεων Στη συμ-φωνία αυτή εισάγεται το δικαίωμα οποιουδήποτε ιδιώτη επενδυτή που ενοχλείται από κάποιο νέο νόμο για την προστασία των κοινωνικών δι-καιωμάτων του περιβάλλοντος ή της δημόσιας υγείας να ζητεί την κατάργησή του

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1310

παραλίες πολύτιμο κοινό αγαθό

ΕΠιΜΕΛΕια ΦΕΡΕΝικη ΒαΤαΒαΛη

Αθήνα στα τέλη του 19ου αιώνα Η ανά-πτυξη του τραμ μεταφέρει την αναδυόμενη αστική ελίτ της πρωτεύουσας στη θάλασ-σα του Νέου Φαλήρου Στην περιοχή ανα-πτύσσεται η πρώτη οργανωμένη παραλία στη χώρα με όλες τις ανέσεις και τις πα-ρεμβάσεις του τοπίου που γίνονται σε αντί-στοιχα παραθαλάσσια θέρετρα στη Δύση με προεξάρχουσες μια επιβλητική για τα μέτρα της εποχής προβλήτα για ψυχαγω-γικούς σκοπούς και του ποδηλατοδρόμιου που αργότερα έγινε το στάδιο Καραϊσκάκη Σε αυτό τον τόπο έκανε τα πρώτα της μπά-νια η ελληνική αστική τάξη ακολουθώντας ανάλογες εξελίξεις σε πλήθος ευρωπαϊκών και αμερικάνικων πόλεων

Η παραλία του Νέου Φαλήρου όμως στα-διακά παρακμάζει Αρχικά με την εκβιομη-χάνιση της περιοχής στη συνέχεια με την καταστροφή της προβλήτας κατά τον Β΄ πα-γκόσμιο πόλεμο και τελικά ως αποτέλεσμα της ξέφρενης και άναρχης μεταπολεμικής αστικοποίησης Οι αγωγοί με τις ακαθαρ-σίες μεταφέρουν τα λύματά τους στην πε-ριοχή και έτσι η ακτή του Νέου Φαλήρου παύει να είναι laquoπαραλίαraquo

Σήμερα που η συζήτηση για τις ελλη-νικές παραλίες έχει ανάψει για τα καλά η ιστορία του ξεχασμένου αυτού χώρου πα-ραθερισμού είναι διδακτική Και αυτό για-τί η παραλία του Νέου Φαλήρου δεν ήταν απλά ένας laquoφυσικός πόροςraquo που διαλύθη-κε από την ανθρώπινη παρέμβαση Ήταν εξ αρχής ένας κατασκευασμένος τόπος αναψυχής κομμάτι των παρεμβάσεων στο δημόσιο χώρο του 19ου αιώνα που νομι-μοποιούνταν στο όνομα της αναγκαιότη-τας της επαφής των ελληνικών ελίτ με το φυσικό στοιχείο Τότε όπως και σήμερα ο λόγος γύρω από την ανάγκη επιστροφής στη φύση και την απόλαυση του φυσικού περιβάλλοντος είναι και ο ίδιος εγγεγραμ-μένος στη σταδιακή γιγάντωση του τουρι-στικού κυκλώματος

Η παραλία εφευρίσκεται τον 19ο αιώνα από την ιατρική επιστήμη και κατασκευά-ζεται ως τόπος ανάρρωσης του πάσχοντος σώματος Ως τέτοια σταδιακά μεταβάλλε-

η κΟιΝΩΝικη καΤαΣκΕυη της παραλίας

Η παραλία διά μέσου της κοινωνικής μίμησης των μεσαίων προς τα ανώτερα στρώματα και την καθιέρωση των πληρωμένων διακοπών γίνεται από τη μεσοπολεμική περίοδο πανευρωπαϊκά τόπος παιχνιδι-ού χώρος στον οποίο τα πλήθη μιας αναδυόμενης laquoμαζικής κοινωνί-αςraquo θα διασκεδάσουν θα παίξουν και θα αναπαραστήσουν τον εαυτό τους ως συμμέτοχους μιας καθολικής ισότητας

ται γίνεται χώρος κοινωνικοποίησης για τα ανώτερα στρώματα και βαθμιαία από το μεσοπόλεμο και μετά αποικιοποιείται από όλο και μεγαλύτερα τμήματα των δυτικών κοινωνιών Ακόμα στις αρχές του 20ού αι-ώνα η ελληνική λογοτεχνία όπως πχ το διήγημα laquoΌταν σκάνε τα λουλούδιαraquo του Δημοσθένη Βουτυρά για τον απαγορευμένο έρωτα δύο γυναικών που δεν μπορεί παρά να κρυφτεί στην ερημιά δίπλα στη θάλασσα αποκαλύπτει την παραλία ως τόπο απόμα-κρο καταραμένο και αφιλόξενο

Η παραλία διά μέσου της κοινωνικής μίμησης των μεσαίων προς τα ανώτερα στρώματα και την καθιέρωση των πληρω-μένων διακοπών γίνεται από τη μεσοπο-λεμική περίοδο πανευρωπαϊκά τόπος παι-χνιδιού χώρος στον οποίο τα πλήθη μιας αναδυόμενης laquoμαζικής κοινωνίαςraquo θα δι-ασκεδάσουν θα παίξουν και θα αναπαρα-στήσουν τον εαυτό τους ως συμμέτοχους μιας καθολικής ισότητας Ή όπως το δια-τύπωνε ο Ανρί Λεφέβρ laquoο μοναδικός χώ-ρος απόλαυσης που το ανθρώπινο είδος είχε καταφέρει να ανακαλύψει στη φύσηraquo Η παραλία καθίσταται έτσι το αίτημα και η ουτοπία ενός συνολικού εκδημοκρατισμού της κοινωνίας η φαντασίωση της άρσης ταξικών διακρίσεων και της καθολικότη-τας πολιτικών δικαιωμάτων

Η παραπάνω διαδικασία κοινωνικής κα-τασκευής της παραλίας δεν ήταν ουδέτερη φυσική ή άμοιρη πολιτικών σχεδιασμών Περιλαμβάνει διαχρονικά ένα σημαντικό βαθμό πολιτικού παρεμβατισμού και ρύθ-μισης Πολιτικών δηλαδή που από τη μια χωροθετούν και κατασκευάζουν το νέο χώ-ρο απόλαυσης δίπλα στη θάλασσα όπως οι μορφές προστασίας της και οι επενδύσεις σε δίκτυα μεταφοράς προς τις ακτές Και από την άλλη δημόσιων παρεμβάσεων ρύθ-μισης της νέας μορφής απογύμνωσης των ανθρώπινων σωμάτων είτε για να γίνουν διαχειρίσιμες οι κοινωνικές αντιδράσεις εναντίον της είτε για να γίνουν συμβατές με τους διευρυνόμενους κύκλους εμπορευ-ματοποίησης της αναψυχής

Υπό μια έννοια λοιπόν η κοινωνική

τάση και η πολιτική μέριμνα για την προ-στασία των παραλιών δεν ήταν πάντοτε τμήμα κάποιας οικολογικής ευαισθησίας Έχει κατrsquo επανάληψη αποτελέσει διεθνώς αλλά και στην Ελλάδα κομμάτι της διαδι-κασίας προστασίας του περιεχομένου του ίδιου του τουριστικού προϊόντος Δεν απο-τελούσε πάντοτε μια τάση απο-εμπορευ-ματοποίησης προς όφελος της προστασίας του δημόσιου χώρου όπως είναι σήμερα για την αριστερά αλλά κατά το παρελθόν έχει υπάρξει η προϋπόθεση της επιτυχούς εμπορευματοποίησης και της δημιουργίας ενός διευρυνόμενου τουριστικού κυκλώμα-τος γύρω από τις παραλίες

Η παραπάνω αντίφαση είναι εγγεγραμ-μένη στην ίδια τη δομή του τουριστικού εμπορεύματος Ο τουρισμός διέπεται από μια διαρκή ένταση ανάμεσα στα συμφέρο-

ντα του μεμονωμένου και του laquoσυλλογικούraquo κεφαλαιοκράτη ανάμεσα στο μελλοντικό επενδυτή και στο σημερινό επιχειρημα-τία Ο σημερινός επιχειρηματίας και υπό συνθήκες το κράτος θέλει να εξασφαλίσει μακροχρόνια τους όρους αναπαραγωγής του κεφαλαίου στον κλάδο την ικανότητα δηλαδή των καταναλωτών να χρησιμοποι-ούν πχ τις παραλίες περιοδικά και σε βά-θος χρόνου ώστε να διασφαλίζεται η κερ-δοφορία και η ανταγωνιστικότητά του στο μέλλον Αντίθετα ο μελλοντικός επενδυτής αδιαφορεί για ζητήματα χωροθέτησης και ενδιαφέρεται για την ικανότητα εμπέδω-σης του συσσωρευμένου κεφαλαίου του στο χώρο Έτσι στον τουρισμό η κερδοφο-ρία της μεμονωμένης επιχείρησης βρίσκε-ται σε σχέση δυνητικά ανταγωνιστική με αυτή του κλάδου συνολικά

και οι συνέπειες της επερχόμενης ιΔιΩΤικΟΠΟιηΣηΣ της

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 11

Το νομοσχέδιο για τον αιγιαλό αποτελεί την τελευταία λέξη σε μια σειρά νομοθετικών ρυθμίσεων που είδαν το φως στη διάρκεια της οικονομικής κρίσης και αποσκοπούν να καταστήσουν όσο το δυνα-τόν πιο laquoελκυστικήraquo την ελληνική δημόσια κτήση στους λεγόμενους επενδυτές

Σε πρώτη φάση ολόκληρη η δημόσια περιουσία του κράτους συ-μπεριλαμβανομένων δασών ευαίσθητων οικοσυστημάτων ακτών μι-κρών νησιών περιοχών φυσικού κάλλους κοκ μεταβιβάζεται σταδι-ακά στην ανώνυμη εταιρεία ΤΑΙΠΕΔ η οποία ιδρύθηκε με σκοπό να την εκμεταλλευθεί (με πωλήσεις πολυετείς μισθώσεις και παραχω-ρήσεις σε επενδυτές) έναντι κάποιου κατά κανόνα εξευτελιστικού τιμήματος που θα χρησιμοποιηθεί αποκλειστικά για την πληρωμή του χρέους της χώρας

Σε δεύτερη φάση ο επίδοξος επενδυτής απαλλάσσεται από τους χωροταξικούς και πολεοδομικούς περιορισμούς που έχουν θεσπι-στεί με τις ισχύουσες για κάθε συγκεκριμένη περιοχή χωροταξικές και πολεοδομικές ρυθμίσεις και προικοδοτείται με δικό του ξεχωρι-στό για κάθε ακίνητο καθεστώς το οποίο ουσιαστικά του επιτρέπει να αναπτύξει την περιοχή του όπως εκείνος θέλει σύμφωνα με το επενδυτικό του σχέδιο (νομοθεσία fast truck ΕΣΧΑΔΑ κλπ) Πα-ράλληλα εξουδετερώνονται για χάρη του όλες οι πάγιες διαδικασίες περιβαλλοντικής αδειοδότησης (εγκρίσεις αρχαιολογικής υπηρεσίας δασαρχείου κλπ) αφού οι αρμόδιες υπηρεσίες καλούνται πλέον να εκφέρουν τη γνώμη τους μέσα σε ασφυκτικές χρονικές προθεσμίες σε περίπτωση δε που δεν προλάβουν η έγκρισή τους θεωρείται δε-δομένη και οι υπάλληλοι υπόκεινται σε πειθαρχικές κυρώσεις

Μέσα στα πλαίσια αυτά εντάσσεται και το επίμαχο νομοσχέδιο για τον αιγιαλό Δεδομένου ότι τα περισσότερα από τα ακίνητα για το οποία υπάρχει επενδυτικό ενδιαφέρον είναι παραθαλάσσια το νο-μοσχέδιο παραχωρεί τμήματα του αιγιαλού και της παραλίας καθώς και θαλάσσιους και λιμναίους χώρους νησίδες υφάλους σκοπέλους κλπ στους επιχειρηματίες επενδυτές και επιτρέπει σε αυτούς χρή-σεις γης και κατασκευές οι οποίοι παραβιάζουν τις αρχές της βιώσι-μης ανάπτυξης το άρθρο 24 του Συντάγματος τις Διεθνείς Συμβάσεις για την προστασία του τοπίου της βιοποικιλότητας και των ακτών και την πάγια νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας

Ειδικότεραbull Επιτρέπει τη δημιουργία κατασκευών σε ακτές και αιγιαλούς για

κάθε επιχειρηματική δραστηριότηταbull Καταργεί ουσιαστικά την ελεύθερη πρόσβαση των πολιτών στις

παραλίεςbull Καταστρέφει ανεπανόρθωτα το τοπίο το περιβάλλον και τις αρχαι-

ότητεςbull Παραχωρεί λίμνες θάλασσες νησίδες υφάλους και σκοπέλουςbull Επιτρέπει μπαζώματα για την εξυπηρέτηση στρατηγικών τουριστι-

κών επενδύσεωνbull Νομιμοποιεί αυθαίρετα ξενοδοχεία και επιχειρήσεις

Οι περιβαλλοντικές οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες από την ψήφιση του νομοσχεδίου θα είναι καταστροφικές ανυπολόγιστες και μη αντιστρέψιμες Δεν πρόκειται μόνο για σοβαρότατο πλήγμα που θα υποστούν τα παράκτια οικοσυστήματα (αμμόλοφοι υγρότο-ποι ενδιαιτήματα προστατευόμενων ζώων και πτηνών) Ο αιγιαλός είναι ένα σύστημα δυναμικό και εξαιρετικά ευαίσθητο λόγω του ευ-μετάβλητου χαρακτήρα του (φυσική ή ανθρωπογενής διάβρωση της ακτής άνοδος της στάθμης της θάλασσας και αύξηση των ακραί-ων φυσικών φαινομένων λόγω κλιματικής αλλαγής μεταφορά και απόθεση φερτών υλικών κλπ) Οι ανθρώπινες παρεμβάσεις στην παράκτια παρόχθια ζώνη παρεμποδίζουν τις φυσικές διεργασίες εξισορρόπησης του συστήματος του αιγιαλού και οδηγούν σε μορ-φολογικές αλλαγές και διαβρώσεις που θα θέσουν αργά ή γρήγορα σε κίνδυνο όχι μόνο τις πολυπόθητες επενδύσεις αλλά και την ίδια την ύπαρξη των ακτών

Παράλληλα στις ελληνικές παράκτιες και παρόχθιες περιοχές βρί-σκονται ακόμα θαμμένοι περιμένοντας να αποκαλυφθούν ανεκτί-μητοι ενάλιοι αρχαιολογικοί χώροι (προϊστορικοί κλασικοί και ρω-μαϊκοί οικισμοί αρχαίες λιμενικές εγκαταστάσεις ναυάγια πλοίων κλπ) ενώ πολλά από τα νησιά που έχουν περιέλθει στο ΤΑΙΠΕΔ αποτελούν στο σύνολό τους κηρυγμένους αρχαιολογικούς χώρους Όλοι αυτοί οι αρχαιολογικοί θησαυροί θα κινδυνεύσουν σοβαρά όπως εκτιμούν οι αρχαιολόγοι

Είναι επομένως φανερό ότι το νομοσχέδιο δεν πλήττει μόνο το δικαίωμα πρόσβασης των πολιτών στις ελληνικές ακτές αλλά και πολλές πτυχές της βιώσιμης ανάπτυξης δεδομένου ότι παραβιάζει μεταξύ άλλων την Παγκόσμια Διακήρυξη του Ρίο (ΟΗΕ 1992) για τη βιώσιμη ανάπτυξη το άρθ 24 του Συντάγματος τον ισχύοντα αρ-χαιολογικό Νόμο 30282002 την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την προ-στασία της αρχαιολογικής κληρονομιάς του Λονδίνου (1969) που κυρώθηκε με τον Ν 112781 και αναθεωρήθηκε με τη σύμβαση της Βαλέττα (1992) την Ευρωπαϊκή Σύμβαση του Τοπίου (Ν38272010) την Παγκόσμια Σύμβαση για τη Βιοποικιλότητα που υπογράφηκε στη Σύνοδο του Ρίο το 1992 (Ν 220494) την Σύμβαση της Βαρκελώνης για την Προστασία της Μεσογείου κλπ Οι νομοθετικές αυτές ρυθμί-σεις προστατεύουν η κάθε μια από το δική της σκοπιά τα δημόσια αγαθά που σχετίζονται με τον αιγιαλό την παραλία και την παρά-κτια και παραλίμνια ζώνη

Γιrsquo αυτό το λόγο άλλωστε το νομοσχέδιο έχει προκαλέσει την έντο-νη αντίδραση όλων εκείνων πολιτών επιστημονικών περιβαλλο-ντικών και κοινωνικών οργανώσεων οι οποίοι ασπάζονται τις αρ-χές της βιώσιμης ανάπτυξης και πιστεύουν ότι οι αρχές αυτές πρέπει να αποτελούν τον οδηγό αλλά και το νομικό όριο για κάθε δημόσια πολιτική και κάθε ιδιωτική δράση Ένα όριο που δεν επιτρέπεται να παραβιαστεί για κανένα σκοπό πολύ περισσότερο όταν το διακύ-βευμα αφορά την απώλεια της πολύτιμης φυσικής και πολιτιστικής μας κληρονομιάς

Οι ακτές και ο αιγιαλός είναι το εθνικό μας σύμβολο η πηγή έμπνευσης για την επιστήμη την τέχνη και τη λογοτεχνία ανά τους αιώνες Ακόμη και με στυγνή οικονομική λογική αποτελεί το σημα-ντικότερο συγκριτικό πλεονέκτημα της χώρας Είναι ένα δώρο που μας χάρισε η φύση και η καλή μας τύχη για να το διαφυλάξουμε να το προστατεύσουμε και να το διατηρούμε ελεύθερο στη διάθεση όλων Ελλήνων και ξένων ώστε να το απολαμβάνουν όπως είναι χωρίς αλλοιώσεις και περιορισμούς Είναι χρέος μας να το αφήσουμε να επιτελεί το φυσικό του προορισμό απλά να υπάρχει

ΜαΡια καΡαΜαΝΩΦΠρόεδρος του Επιμελητηρίου Περιβάλλοντος και Βιωσιμότητος Σύμβουλος Επικρατείας

Στα παραπάνω βρίσκεται και ο λόγος που είναι τόσο παράδοξη και καταστροφική η σημερινή συντονισμένη απόπειρα εκποίη-σης πλήθος παραλιών μέσω του ΤΑΙΠΕΔ όσο φυσικά και ο νόμος περί αιγιαλού που αποπειράται να περάσει το υπουργείο Οικονομι-κών Γιατί στο όνομα της ανάπτυ-ξης της τουριστικής οικονομίας στη χώρα απαξιώνει την τεράστια συσσωρευμένη επένδυση που έχει πραγματοποιηθεί τα τελευταία 50 χρόνια για τη δημιουργία της υπο-δομής της σε τουριστικές υποδομές και ξενοδοχεία Γιατί η απόπειρα συνολικής ιδιωτικοποίησης των παραλιών της χώρας θυσιάζει την ικανότητα της υφιστάμενης του-ριστικής αγοράς να αναβαθμίσει το παρεχόμενο προϊόν της προς όφελος μεμονωμένων οικονομι-κών δρώντων άλλοτε γνωστών στο ελληνικό επιχειρηματικό σύμπαν αδιαφάνειας και άλλοτε άγνωστων δυνητικών ξένων επενδύσεων που ως φαντασίωση παρουσιά-ζονται να μας εξαγνίζουν από τη συλλογική ενοχή της έλλειψης ανταγωνιστικότητας

Δυστυχώς όμως οι κυβερνητι-κές αυτές πρωτοβουλίες είναι εν-δεικτικές και βαθύτερων κοινωνι-κών μετατοπίσεων Αντανακλούν τόσο την απόσυρση του δημόσιου από οικονομικές λειτουργίες στοι-χειώδους ρύθμισης της ιδιωτικής οικονομίας όσο όμως και τη δι-άλυση της έννοιας της καθολικό-τητας των διακοπών ως δικαίωμα προσβάσιμο στο πολίτη ανεξαρ-τήτου οικονομικής κατάστασης Η καθολική αναψυχή των εργαζομέ-νων καταρρέει μαζί με το συμπλη-ρωματικό ιδανικό της αυτό της καθολικής εργασίας Και μπροστά μας απλώνεται η έρημος του ιδιω-τικού του ιδιωτικοποιημένου και του μερικού Του μερικού συμφέ-ροντος του μερικού δικαιώματος και του ολικού κατακερματισμού του δημόσιου χώρου

Η παραλία λοιπόν φτιάχνεται για να εξυπηρετήσει κοινωνικές και οικονομικές ανάγκες Και κάθε τι το ανθρώπινο που δημιουργεί-ται καταστρέφεται κιόλας Σήμερα κάτω από την παραλία βρίσκεται το πλακόστρωτο της πλήρους ιδι-ωτικοποίησης και της κατάρρευ-σης του δημόσιου χώρου Ας την υπερασπιστούμε

ΜιΧαΛηΣ ΝικΟΛακακηΣΔιδάκτωρ Κοινωνιολογίας

ακΤΕΣ σύμβολο πηγή έμπνευσης πλεονέκτημα της χώρας

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1312

η ΠαΡαΛια και τα σαράντα κύματα

Το ένα μετά το άλλο κατατίθενται τους τελευταίους μήνες στη Βουλή κατεπείγο-ντα πάντα τα νομοσχέδια για τον αναπτυ-ξιακό και για το φυσικό σχεδιασμό Απο-φάσεις με μακροπρόθεσμο από τη φύση τους ορίζοντα που όμως στοιχίζονται ρητά στο laquoεκάστοτεraquo μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής Ανατροπές της λογικής και των προτεραιοτήτων του σχεδιασμού αλλαγές των διοικητικών αρ-μοδιοτήτων φωτογραφικές διατάξεις και ύποπτες τροπολογίες Συστηματική κατε-δάφιση του νομικού πολιτισμού και της συ-νταγματικής τάξης της χώρας με τα laquoέξυ-πνα όπλαraquo που χαλκεύονται από λομπίστες εταιρείες συμβούλων και ακαδημαϊκούς με παρελθόν στον πόλεμο εναντίον όλων για την εκπλήρωση των δικών τους laquoμνημο-νιακών υποχρεώσεωνraquo Στα γρήγορα και στα σκοτεινά στους γκρίζους χώρους όπου αποφασίζουν ένα μέλλον που δεν ανήκει σε όλους μας

Περνούν όλα Όσο πιο μεγάλο είναι το διακύβευμα τόσο μεγαλώνει και η κώφω-ση της κυβερνητικής πλειοψηφίας στον κοινοβουλευτικό διάλογο Σχεδόν τελε-τουργικές έχουν γίνει πια οι διαμαρτυρίες των πολεοδόμων και των αρχιτεκτόνων των επαγγελματικών ενώσεων των εξει-δικευμένων αρθρογράφων Προσχηματική και πάντα συνοπτική η διαβούλευση Στο διαδίκτυο βέβαια Για να ξεχάσουμε ότι η δημοκρατία απαιτεί ενσώματη και συντε-ταγμένη συμμετοχή όχι τους μοναχικούς σχολιαστές ιστοτόπων όχι την προβλημα-τική του καφενέ laquoτι θάκανα αν ήμουν πρω-θυπουργός για μια μέραraquo Για να ξεχάσου-με ότι η δημοκρατία ασκείται από πολίτες που αναγνωρίζουν τον εαυτό τους σε συλ-λογικότητες κι αυτές έχουν δικούς τους τό-πους και τρόπους και χρόνους διαπραγμά-τευσης της γνώμης της επιθυμίας και του συμφέροντος χρειάζονται και παράγουν υπεύθυνη πληροφορία κι όχι στάχτη στα μάτια χρειάζονται κι αναζητούν προοπτι-κή γιrsquo αυτούς εδώ τους ανθρώπους και τα παιδιά τους όχι την έντρομη αίσθηση του αναπότρεπτου την αποδοχή της σπάνης και της ανημπόριας χρειάζονται και ανα-ζητούν επιλογές εδώ και τώρα όχι προα-ποφασισμένους μονοδρόμους

Οι πολίτες σιωπούν όσο αποκλείονται όσο τρομοκρατούνται από τη βεβαιότητα ότι δεν έχουν λόγο σrsquo αυτό που αφορά τους ειδικούς της πολιτικής και της επιστήμης στο σχεδιασμό σαν διοικητικό πρωτόκολ-λο σαν ευκαιρία για παζάρι και σαν μέσο κολασμού Κι ωστόσο οι παραλίες έκαναν τη διαφορά με μια όσο ποτέ εκκωφαντική έκφραση της κοινής γνώμης με συζητήσεις

και εκδηλώσεις με διάλογο τόσο πλούσιο σε συνεισφορές σε ιδέες και αξιώσεις που τρόμαξε αυτούς που laquoδε λογαριάζουν το πολιτικό κόστοraquordquo τόσο ώστε να μην επιβα-ρύνουν το προεκλογικό κλίμα καταθέτο-ντας το νομοσχέδιο παρά τη σκανδαλωδώς ασφυκτική προθεσμία διαβούλευσης

Δεν νομίζω ότι ήταν το περιβαλλοντικό διακύβευμα μόλο που το θέμα σηκώθηκε πρώτα από τους πολεοδόμους και τις πε-ριβαλλοντικές οργανώσεις Η κοινή γνώ-μη αντέδρασε όπως είχε γίνει και τότε με την ΕΡΤ αναγνωρίζοντας ότι παίζεται κάτι που αφορά την καθημερινή εμπειρία των ανθρώπων τις πολύτιμες λίγες μέρες ξε-κούρασης τον Αύγουστο τις παιδικές τους αναμνήσεις από το πρώτο μπάνιο με τον πατέρα σrsquo εκείνη την αμμουδιά που δεν αναγνωρίζουν πια από το ταπεινό αυθαί-ρετο στη Νέα Μάκρη τη σωματική εμπειρία της θάλασσας και του ανοιχτού ορίζοντα τα πρώτα ραντεβού τα φυλαγμένα βαθιά μέσα στην καρδιά τους έναστρα βράδια της φοιτητικής ζωής τα καράβια για τα νησιά το βαθύ μπλε του Αιγαίου από το ύψος ενός ξωκλησιού μέσα στην ξεραΐλα με τον καλοκαιρινό αέρα να σφυρίζει Η προγραμματισμένη εκχώρηση ενός χώρου που είναι τόπος της ζωής όλων μας που συνδέεται με τις λιγοστές υλικές εκφράσεις της απόλαυσης αυτό μας έκανε να κατα-λάβουμε ότι μας αφορά ο σχεδιασμός του χώρου να καταλάβουμε τι παίζεται πίσω από την πλάτη μας

Ίσως δεν είναι απαραίτητο να πω ακόμα μια φορά τι παίζεται να μιλήσω για την προτεραιότητα που δίνεται στις μεγάλες τουριστικές και βιομηχανικές επενδύσεις για την εκχώρηση των δημόσιων κτημά-των για το τι σημαίνει για τη δημοκρατία να καταργείς το κοινόχρηστο του πιο συ-γκλονιστικού φυσικού πόρου ειδικά στην Ελλάδα Θάπρεπε τότε να μιλήσω και για το ζήτημα της συλλογικής ιδιοπροσωπεί-ας για το ζήτημα της φαντασιακής πρό-σληψης της ιστορίας και του μέλλοντος του τόπου μας σε συνάρτηση με τον τρόπο που διαχειριζόμαστε και ζούμε από κοινού τον οριακό χώρο ανάμεσα στο στεριανό και το υδάτινο στοιχείο ndash στα laquoεπιστημονικάraquo αναπτυξιακό πλεονέκτημα θα τόλεγα Αξί-ζει όμως να αναφερθώ σε μια σκέψη που μου εμπιστεύτηκε αγαπημένη συνάδελφος η Μαρία Καλατζοπούλου Την ίδια στιγμή που τέτοιες ρυθμίσεις φωτογραφίζουν τους προνομιούχους παραλήπτες στρώνοντας το δρόμο για εγκάρδια συνεννόηση ανάμεσα σε κυβερνητικά επιτελεία και μεγάλα συμ-φέροντα κλείνουν το μάτι με νόημα και σε κάθε λογής μικροσυμφέροντα Υποκλίνο-νται σrsquo όλους τους αντικοινωνικούς συμ-βιβασμούς που επέβαλε στον καθένα μας χρόνια πολλά το πελατειακό κράτος χρό-νια πολλά παραιτημένο από την ευθύνη του για τη στέγη τη δουλειά την αναψυχή και την ασφάλεια των μη προνομιούχων χρόνια πολλά συνδαυλίζοντας για δικό του όφελος την άνομη ελπίδα του αδύναμου

για ατομική διαφυγή προς ότι του υποσχέ-θηκαν σαν κοινωνική ανέλιξη Τώρα που ακόμα και η επιβίωση γίνεται αβέβαιη τώ-ρα που αυτή η ελπίδα γίνεται βραχνάς το ίδιο κράτος μας την πετάει κατά πρόσωπο Μια κι έχεις ευθύνες μας λέει για τη λεη-λασία της φύσης και για την καταστροφή των ακτών πρέπει να συμμετάσχεις στην προσπάθεια για την αξιοποίησή τους με το αζημίωτο Μας αφήνουν όλους με δόλο να πιστέψουμε ότι θάχουμε θέση στο τραπέ-ζι θα περισσέψει κάτι και για μας από την ανάπτυξη θα νομιμοποιήσουμε κάποτε το σπιτάκι μέσα στο χειμέριο κύμα θα στήσου-με κι εμείς την παράνομη καντίνα μας ή τις ξαπλώστρες μας τη μια πάνω στην άλλη εκεί που είναι πιο πολλές από τα βότσαλα οι γόπες εκεί που η μυρωδιά του αντηλι-ακού καλύπτει τη θαλασσινή αύρα

Μπορεί ένα πολυτελές ξενοδοχείο να κρατά κλειστή την πιο όμορφη παραλία της Αττικής μαζί μrsquo ένα από τους μείζονες αρχαιολογικούς χώρους της κι ένα άλλο πολυτελές ξενοδοχείο με την υπογραφή πρωτοπόρων αρχιτεκτόνων να κατέλαβε το μισό αρχαίο φρούριο της Ακροναυπλίας γκρεμίζοντας τον προμαχώνα Γκριμάλντι Όμως είναι από το δικό μας αίμα οι εσωτε-ρικοί μετανάστες που με το μικρό απόθεμα από την οικογενειακή επιχείρηση έστησαν μια θάλασσα από αυθαίρετα στις μοναδι-κές αμμοθίνες της Λούτσας Ποιος θυμάται τα κρίνα της άμμου που φύτρωναν κάποτε εκεί Είναι δικό μας αίμα οι βιοπαλαιστές που στρίμωξαν τα αποκρουστικά laquoτουριστι-κά δωμάτιαraquo και τα ταβερνάκια της σαιζόν των δύο μηνών σε νησιωτικά ακρογιάλια μέχρι χτες ανεξερεύνητα Για να συμπλη-ρώσουν το μισερό εισόδημα και νάχουν κά-τι για τα γεράματα Είναι δικό μας αίμα οι υπάλληλοι που επένδυσαν το μισθό τους σε απόμακρα οικοπεδάκια χωρίς υποδομές και σε οικοδομικούς συνεταιρισμούς χωρίς τίτλους σε δασικές περιοχές Με την ελπίδα ότι laquoκάποτε θα πάρει αξίαraquo αρκεί κάποι-ος βουλευτής να το σπρώξει Με τον τρό-πο που ένα διεφθαρμένο κράτος οφείλει για να υπάρξει να διαφθείρει και τη λαϊ-κή συνείδηση και το καλό γούστο να κά-νει τους ανθρώπους συνένοχους στη δική του απληστία συνένοχους στον ευτελισμό της καθημερινότητας και στην υποθήκευ-ση του μέλλοντός τους

Όταν από την αριστερά διατυπώνεται η αξίωση για τη συγκρότηση μιας πολιτικής προστασίας των παράκτιων οικοσυστημά-των (κοινοτική πολιτική) μιας πολιτικής αποκατάστασης του τοπίου των ακτών (προ-ωθείται από τον ΟΗΕ) μιας πολιτικής δι-αχείρισης των κινδύνων που απειλούν τις

Η τουριστική βιομηχανία θέλει τους παραγωγούς της να εξαπατούν και τους πελάτες της να ζουν με υποκατάστατα Αν όμως στην Ελλάδα θέ-λουμε να ζήσουμε από τον τουρισμό δεν πρέπει να του προσφέρουμε την ψυχή μας να του εκχωρήσουμε τη φύση που είναι η κληρονομιά μας να σκηνοθετήσουμε τη ζωή μας για χάρη του

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 13παραλίες από την κλιματική αλλαγή (συνομο-λογείται σε διεθνείς συμβάσεις) μιας πολιτικής αποκατάστασης του κοινόχρηστου χαρακτήρα του αιγιαλού (το απαιτεί η βασική νομοθεσία του ελληνικού κράτους από την επαύριο της ανεξαρτησίας) τότε μας ρωτούν τι προτιμάμε Τη συντελεσμένη από τη λαϊκή αυτοστέγαση καταστροφή ή την υψηλή αισθητική και την καθαριότητα ενός resort με κηπουρό και με ελεγχόμενη είσοδο Τον χωρίς κανόνες αντα-γωνισμό των μικρο-επαγγελματιών ή την εται-ρική ευθύνη μιας πολυεθνικής φίρμας

Φτηνά κόλπα Μπορούμε να σχεδιάσουμε και μπορούμε να ονειρευτούμε μελέτες ανάπλα-σης των περιοχών αυθαιρέτων που θα σέβο-νται και θα δίνουν νέα αξία στη φύση και στο δημόσιο χώρο και θα τιμούν τον κόπο και τις προσδοκίες των ανθρώπων για απόλαυση και για δουλειά Μπορούμε να ποντάρουμε σε μια μελετημένη διαβάθμιση των επιχειρηματικών μεγεθών στην ενίσχυση της μικρής επιχειρη-ματικότητας σε τουριστικούς συνεταιρισμούς λαϊκής βάσης που δεν θα χρειάζονται τα μονο-πώλια για να είναι βιώσιμοι στην καινοτομία που θα παράγεται από δικούς μας επιστήμο-νες και δημιουργικούς ανθρώπους μέσα στο διεθνή διάλογο Μπορούμε να μελετήσουμε οριζόντιες δικτυώσεις και συνέργειες σε τοπι-κή βάση που μαζί με τον τουρισμό να δίνουν άλλη προοπτική και στην αγροτική και στην πολιτιστική παραγωγή και στη βιοτεχνία Πά-νω απrsquo όλα όμως μπορούμε και οφείλουμε να παράγουμε ήθος και αισθητική μορφές από-λαυσης και μορφές αλληλοσεβασμού που δεν μπορούν να υπάρξουν όταν οι άνθρωποι είναι κυνηγημένοι τρόπους να ζούμε τον κόσμο που δεν μπορούμε να τους ανακαλύψουμε όταν σπρωχνόμαστε στο περιθώριο

Η τουριστική βιομηχανία θέλει τους παραγω-γούς της να εξαπατούν και τους πελάτες της να ζουν με υποκατάστατα Να τους περιποιούνται σαν πλούσιους να χαζεύουν σκηνοθετημένα τοπία που είναι σαν αληθινά να χαλαρώνουν σαν να μην έχουν έννοιες Η τουριστική βιο-μηχανία μας κατασκευάζει σαν πλάσματα που προσφέρουν τον εαυτό τους σε θέα σrsquo ένα τυ-φλό βλέμμα που κατευθύνεται μόνο σrsquo ότι έχει δει από πριν σrsquo ότι κάποια άλλα μάτια κάποι-ος φωτογραφικός φακός με φίλτρο έχει δει για λογαριασμό του Μας κατασκευάζει σαν πλάσματα που κοιτάζουν χωρίς νrsquo αγγίζουν μιλούν χωρίς να επικοινωνούν βαδίζουν χω-ρίς να διασταυρώνονται Αν όμως στην Ελλά-δα θέλουμε να ζήσουμε από τον τουρισμό δεν πρέπει να του προσφέρουμε την ψυχή μας να του εκχωρήσουμε τη φύση που είναι η κλη-ρονομιά μας να σκηνοθετήσουμε τη ζωή μας για χάρη του Γιατί αυτό δεν έχει μέλλον για μας Γιατί αυτό θα εξακολουθήσει να μας λεη-λατεί και να μας διώχνει Πρέπει να μπορούμε να διαλέγουμε αυτό που θα μοιραστούμε και να το μοιραζόμαστε με αξιοπρέπεια Αλλά γιrsquo αυτό θέλουμε δρόμο σοφία κι εμπιστοσύνη Θέλουμε μια άλλη πολιτική

ΜαΡια ΜαΡκΟυΛέκτορας Πολεοδομίας ΕΜΠ

Το ΕΛΚΕΘΕ είναι δημόσιος φορέας με σκοπό τη διε-ξαγωγή επιστημονικής έρευνας επί θεμάτων που απο-τελούν βασικά στοιχεία στο παρόν σχέδιο νόμου και του οποίου η Πολιτεία αγνόησε τη γνώση και εμπειρία Γιrsquo αυτό και είμαστε εδώ γιατι πιστευουμε ότι το νομοσχέδιο θα ξανακατατεθεί με μικρές ΜΟΝΟ τροποποιήσεις ώστε να προκαλει λιγώτερο Θα εξακολουθεί όμως να αντι-μετωπίζει το ευαίσθητο οικοσύστημα της παράκτιας και παρόχθιας ζώνης υπό το πρίσμα του laquoπράγματοςraquo προς οικονομική εκμετάλλευση Αλλά η παράκτια και παρό-χθια ζώνη αποτελούν ουσιώδη οικοσυστήματα - στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος που είναι ιδιαίτερα ευπαθή και δέχονται συνεχείς και εκτεταμένες πιέσεις λόγω της οικονομικής ανάπτυξης Και γιrsquo αυτό το ελληνικό Σύ-νταγμα προβλέπει την κρατική προστασία τους Το ίδιο προβλέπουν και συμβάσεις Διεθνών φορεων όπως τα Ηνωμένα Εθνη και η ΕΕ

Τα Ηνωμένα Εθνη στο πλαίσιο της Σύμβασης της Βαρ-κελώνης θέσπισαν το 2008 κοινό πλαίσιο για την ολοκλη-ρωμένη διαχείριση των παράκτιων ζωνών της Μεσογεί-ου το οποίο και συνυπόγραψε η Ελλάδα αποφεύγοντας ωστόσο να το κάνει Νόμο του Κράτους Προφανώς γιατι το πρωτόκολλο αυτό θεσπίζει το πλάτος της μη οικοδο-μήσημης παράκτιας ζώνης στα 100μ και όχι στο μέγιστο των 50μ του παρόντος νομοσχεδίου Αντίστοιχα και η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει εκδόσει Σύσταση για τις αρχές που πρέπει να διέπουν την ολοκληρωμένη διαχείριση των παράκτιων ζωνών

Το νομοσχέδιο έχει πολλά προβλήματα που προέρχο-νται ακριβώς από το σκοπό που θέλει να καλύψει Από τα βασικά είναι οι ορισμοί για παράδειγμα του αιγιαλού της παραλίας κλπ (άρθρο 1) και η οριοθέτησή τους Και εδώ έχουμε το δεύτερο μεγάλο πρόβλημα που είναι η μη λήψη υπόψη του ευμετάβλητου χαρακτήρα του αιγιαλού (μεταβολές σε πολύ μικρά χρονικά διαστήματα εξαιτίας φυσικών φαινόμενων και διεργασιών όπως μεταβολές της στάθμης της θάλασσας φυσική ή ανθρωπογενής δι-άβρωση της ακτής μεταφορά και απόθεση φερτών υλι-κών δράση τσουνάμι) Ενώ οι εμπειρικοί τρόποι εκτί-μησης της οριογραμμής αιγιαλού μόνο σε λίγες περι-πτώσεις μπορούν να θεωρηθούν ασφαλείς (πχ μόνο αν υπάρχουν μακροχρόνια στατιστικά δεδομένα) έτσι τελι-κά οι αποκλίσεις από την πραγματική κατάσταση μπο-ρεί να είναι πολύ μεγάλες ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΜΕ ΤΑ ΔΙΚΑ ΤΟΥΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ Τα παραπάνω σε συ-νάρτηση με την κλιματική αλλαγή (άνοδος της στάθμης της θάλασσας αύξηση των ακραίων φυσικών φαινομέ-νων) και το εξαιρετικά μειωμένο προτεινόμενο πλάτος της αδόμητης παράκτιας ζώνης (μέγιστο μόνο 50μ) θα έχουν δραματικές επιπτώσεις στις επιχειρούμενες οικο-δομικές επενδύσεις

Τρίτο σημαντικό προβλημα Η παράκτιαπαρόχθια ζώ-νη είναι ένα δυναμικό σύστημα στο οποίο οι ανθρώπινες παρεμβάσεις με κτίσματα και δρόμους έχουν άμεση αρ-νητική επίδραση γιατί παρεμποδίζουν τις φυσικές διερ-γασίες οδηγώντας την παράκτιαπαρόχθια ζώνη μοιραία σε μορφολογικές και οικολογικές αλλαγές Επιπλέον το παρόν νομοσχέδιο σε αντίθεση με το πρωτόκολλο ΟΔΠΖ των ΗΕ δεν λάμβάνει υπόψη οικολογικά κοινωνικο-οι-

κονομικά και πολιτισμικά στοιχεία καταγραφή των αν-θρωπογενών δραστηριοτήτων και παρεμβάσεων και αξι-ολόγηση αυτών και τέλος με την υποστήριξη των υπη-ρεσιών του Δήμου προσπάθεια ώστε να αναπτυχθούν οι laquoσυμμετοχικές διαδικασίεςraquo και να επιτευχθεί η αρμονική συνύπαρξη του ανθρώπου με τη φύση

Επιπλέον στο παρόν σχέδιο νόμου παρατηρείται πλή-θος από αστοχίες με περιβαλλοντικές επιπτώσεις όπωςbull διευκολύνει τη δημιουργία μόνιμων κατασκευών σε

παράλιεςπαρόχθιες ζώνες (άρθρο 12 amp 14)bull προβλέπει την παραχώρηση θαλάσσιου ή λιμναίου

χώρου χωρίς καν την απαίτηση τήρησης στοιχειωδών περιβαλλοντικών όρων (άρθρο 13)

bull επιτρέπει την επιχωμάτωση του θαλάσσιου χώρου για την εξυπηρέτηση επιχειρήσεων (άρθρο 13)

bull δεν θέτει προδιαγραφές για τον καθαρισμό με μηχανι-κά μέσα των παραλιών από laquoάχρηστα υλικάraquo και ούτε απαιτεί ειδική άδεια (άρθρο 13)

bull αποκλείει από το καθεστώς προστασίας πολλούς οικο-λογικά σημαντικούς υγρότοπους και παρόχθιες ζώνες (άρθρο 2)

bull καταργεί την υποχρέωση οριοθέτησης της παράκτιας ζώνης ως προϋπόθεση για την έγκριση ιδιωτικών ή δημόσιων αναπτυξιακών έργων (άρθρο 12)

bull επιτρέπει τη δίχως όρια κατάληψη παραλιών (άρθρο 11)

bull δίνει τη δυνατότητα νομιμοποίησης αυθαίρετων κα-τασκευών χωρίς να λαμβάνεται ουσιαστικά υπόψη η περιβαλλοντική επίπτωση των κατασκευών αυτών (άρ-θρα 12 amp15)

bull αγνοεί τη συνθήκη Aarhous (απομάκρυνση της Περι-φέρειας amp Τοπικής Αυτοδιοίκησης από τη λήψη απο-φάσεων περιβαλλοντικού χαρακτήρα - άρθρο 10)

bull προβλέπει πολύ μικρό χρόνο τόσο για τον έλεγχο της ορθότητας των προσωρινών οριογραμμών (άρθρο 3) όσο και για την απάντηση σε αιτήσεις έργων (άρθρα 7 12 13) γεγονός που μπορεί να οδηγήσει τελικά σε παραβατικότητα και καταστροφή της παράκτιας ζώ-νης

bull δεν αναφερει τίποτα για την προστασία παράκτιων ζωνών με θίνες Από τα παραπάνω φαίνεται ότι το νομοσχέδιο έχει πά-

ρα πολλά επιστημονικά προβλήματα και βάζει στο περι-θώριο έννοιες όπως η προστασία του φυσικού περιβάλ-λοντος η αειφορία και ο χωροταξικός σχεδιασμός προς χάρη της με κάθε τρόπο επιχειρηματικής εκμετάλλευσης γιrsquo αυτό και πρεπει να αποσυρθεί

ΒαΣιΛικη-αΓΓΕΛικη καΤΣικη ωκεανογράφος-οικοτοξικολόγος διευθύντρια ερευνών στο ΕΛΚΕΘΕ

κριτική στο σχέδιο νόμου laquoοριοθέτηση διαχείριση και προστασία αιγιαλού και παραλίαςraquo

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1314

τα κοινά και η laquoδημόσια κτήσηraquo του αιγιαλού

Για τους οικονομολόγους laquoκοινάraquo είναι τα αγαθά που κανείς δεν μπορεί (ή δεν πρέπει) να στερηθεί την απόλαυσή τους η οποία σε κάθε περίπτωση δεν μειώνει την διαθε-σιμότητά τους Όλοι δικαιούνται το κομμάτι τους από μία πίτα που δεν μειώνεται ποτέ Οι νομικοί συνήθως διακρίνουν σε κοινό-χρηστα (άμεσα διαθέσιμα σε όλους) και σε κοινά (όσα δεν είναι ούτε καταρχήν δε-κτικά ελέγχου ndash πχ ο ατμοσφαιρικός αέ-ρας) Οι διεθνείς συνθήκες μιλούν για αγα-θά που αποτελούν laquoκοινή κληρονομιάraquo της ανθρωπότητας στο προοίμιο του Πρωτό-κολλου την Συνθήκης της Βαρκελώνης για την προστασία του παράκτιου χωρου laquoτα συμβαλλόμενα μέρηraquo αναγνωρίζουν laquoότι οι παράκτιες ζώνες της Μεσογείου θαλάσσης αποτελούν κοινή φυσική και πολιτιστική κληρονομιά ότι πρέπει να προστατεύο-νται και να χρησιμοποιούνται με σύνεση προς όφελος των σημερινών και των μελ-λοντικών γενεώνraquo

Είναι εύκολο να βρει κανείς αδυναμί-ες στους ορισμούς αυτούς που έχουν μό-νο ευριστική σημασία Αντίθετα δύσκολα αποφεύγει κανείς τα κοινά είναι παντού ndash στους οικισμούς (δρόμοι πλατείες άλση πεζοδρόμια) στην φύση (αιγιαλός παραλία θάλασσα αέρας λίμνες ποτάμια ιχθυοτρό-φα ύδατα βιοποικιλότητα κλίμα) Σήμερα τα συναντάμε στις τεχνολογικές μας υπο-δομές (πχ το διαδίκτυο οι συχνότητες) ή στον πολιτισμό (πχ τα έθιμα την παραδο-σιακή γνώση τα μνημεία) Το laquoδικαίωμαraquo στα κοινά συνδέεται συχνά με αδιόρατους τρόπους με πιο γνωστά και ευρύτερα ανα-γνωρισμένα δικαιώματα σε μεγάλο βαθμό ταυτίζεται με το δικαίωμα σε ένα ισορρο-πημένο οικιστικό και φυσικό περιβάλλον

η απόλαυση των κοινών είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την υλοποίηση δικαιωμάτων όπως αυτό της υγείας επειδή (σχεδόν εξrsquo ορισμού) είναι διαθέσιμα σε όλους συμβάλλουν στην περι-βαλλοντική δικαιοσύνη ndash την ιδέα μίας ίσης δίκαιης πρόσβα-σης στους φυσικούς πόρους - ή εξαφανίζονται μαζί της Αποτε-λούν φυσικές ή τεχνητές κοινω-νικές υποδομές για την ελευθε-ρία της έκφρασης ή το δικαίω-μα του συνέρχεσθαι Σε μία από τις πολλές δικαστικές υποθέσεις που ξεπήδησαν από το κίνημα OWS (Waller κατά City of New York) το δικαστήριο ερωτήθηκε αν υπάρχει δικαίωμα διαδήλω-σης σε έναν ιδιωτικό (αλλά κοινό-χρηστο) χώρο όπως το Zuccotti Park Καθώς ιδιωτικοποιείται ο

δημόσιος χώρος παρόμοια ερωτήματα θα τεθούν ξανά

Από πού προέρχονται τα κοινά Ήταν πάντα μαζί μας συνυφασμένα με την ίδια την ιδέα της κοινότητας παρόντα ndash αν και μερικές φορές αόρατα - σε μία κοινωνία όπου η laquoοικονομία του ανθρώπου είναι βυθισμένη στις κοινωνικές του σχέσειςraquo (Polanyi) Η ιστορία τους είναι μία αλλη-λουχία από νίκες και ήττες συμβιβασμούς και διαρρυθμίσεις καινοτομίες και παρα-δόσεις ανάμεσα στο τοπικό και παγκόσμιο επίπεδο H Elinor Ostrom η οικονομολόγος που βραβεύθηκε με το Nobel οικονομίας το 2009 για τις μελέτες της πάνω στην οικο-νομική διακυβέρνηση των κοινών έγραφε στην μεταπτυχιακή της διατριβή (1964) laquoσε μία κοινωνία οι ιδιωτικοί φορείς δεν μπο-ρούν να παράσχουν πολλά από τα επιθυμη-τά αγαθά Μερικά αγαθά δεν είναι δυνατόν να αποκλειστούν από όσους αδυνατούν να πληρώσουν για αυτά Μερικά αγαθα έχουν ένα τέτοιο φάσμα κοινών και εναλλακτι-κών χρήσεων που η προτεραιότητα των αιτημάτων για την μία ή την άλλη χρή-ση δεν είναι δυνατόν να καθοριστεί από την αγορά Η ύπαρξη επιχειρηματικό-τητας στον ιδιωτικό τομέα εγείρει το ερώ-τημα αν υπάρχει μία παρόμοια λειτουργία για όσους παρέχουν δημόσια αγαθά ndash μία δημόσια επιχειρηματικότηταraquo Από τους βοσκοτόπους της Ελβετίας μέχρι τα αρδευ-τικά δίκτυα του Νεπάλ η Ostrom πέρασε την ζωή της συνομιλώντας με αυτούς τους ανώνυμους διαχειριστές των κοινών ndash τον οποιονδήποτε Στις σκανδιναυικές χώρες αναγνωρίζεται το δικαίωμα της περιπλά-νησης της χρήσης του δημόσιου χώρου ndash allemansraumltten στην Σουηδία- αυτολεξεί

το δικαίωμα laquoτου καθέναraquo Άθελά του () το δίκαο αναγνωρίζει ότι τα laquoκοινάraquo αποτε-λούν το υπόστρωμα αυτού που ονομάζουμε laquoπροσωπικότηταraquo σημεία όπου τέμνεται το δημόσιο και το ιδιωτικό

Αναζητώντας τα ίχνη των κοινών στα νομικά κείμενα κάποιος αρχίζει από το ρωμαϊκό δίκαιο οι Ρωμαίοι νομικοί διέ-κριναν ανάμεσα σε πράγματα που ανή-καν στην ιδιωτική σφαίρα διάθεσης και όχι (extra commercium) σε αυτά ανήκαν τα αδέσποτα (res nullius διαθέσιμα σε όποιαν τα υποτάξει πρώτος πχ τα άγρια ζώα) τα δημόσια (res publicus τα πράγ-ματα που ανήκουν στην ρυθμιστική αρμο-διότητα του δημοσίου) και τα κοινά (res omnium communia όσα από τη φύση τους δεν μπορούν να υποταχθούν στην εξουσία του ανθρώπου) Ένα περίφημο χωρίο του Ιουστινιανού αναφέρει ότι laquoσύμφωνα με το φυσικό νόμο ο αέρας τα νερά που κυλούν η θάλασσα και κατά συνέπεια ο αιγιαλός είναι κοινά σε όλους τους ανθρώπους κα-νείς συνεπώς δεν μπορεί να απογορεύσει σε κάποιον να πλησιάσει οποιοδήποτε ση-μείο του αιγιαλούraquo Το ρωμαϊκό δίκαιο δεν πρέπει να εξιδανικεύεται και σίγουρα απη-χεί μία εποχή που τα κοινά ήταν άφθονα και η ζήτηση για μερικά από αυτά μικρή Ωστόσο η μακροβιότητα μερικών ιδεών του είναι αξιοσημείωτη Στις αγγλοσαξωνικές χώρες ndash και μέσω αυτών σε χώρες όπως η Ινδίαndash υπάρχει η ιδέα του laquoδημόσιου κα-ταπιστεύματοςraquo (public trust) μερικοί φυ-σικοί πόροι είναι τόσο ξεχωριστοί που η διοίκηση μπορεί να τους διαχειριστεί μόνο προς όφελος όλων των ανθρώπων ndash ακόμα και αυτών που δεν έχουν ακόμα γεννηθεί Εκεί το laquoδημόσιο καταπίστευμαraquo περιλαμ-βάνει και τον αιγιαλό

Στη χώρα μας μέσω του βυζαντινορ-ρωμαϊκού και του οθωμανικού δικαίου ο οθωνικός νόμος laquoπερί διακρίσεως κτημά-τωνraquo αναγόρευσε τον αιγιαλό σε laquoδημόσια κτήσηraquo - συνδυάζοντας την κοινοχρησία με την ιδιοκτησία του δημοσίου Με αυτή τη νομική βάση ο Άρειος Πάγος επανει-λημμένα απέκρουσε αξιώσεις ιδιωτών στον αιγιαλό κατά την διάρκεια του 19ου αιώ-να Οι ισορροπίες αλλάζουν με τη βιομηχα-νοποίηση και τον τουρισμό που άλλαξαν την αξιολόγηση της μέχρι τότε λίγο-πολύ άχρηστης παράκτιας γης και κίνησαν μία διαδικασία που ονομάστηκε αλλού laquoβα-λεαριδοποίησηraquo (balearisation) Από την δεκαετία του lsquo20 ndash με καινοτομίες όπως η Επιτροπή καθορισμού του αιγιαλού (1923) η παραχώρηση του αιγιαλού για την κα-τασκευή κέντρων αναψυχής λουτρών και άλλων κοινωφελών επιχειρήσεων (1923) ή για άλλες επιχειρήσεις (1929) νέες οι-κονομικές χρήσεις μεταφέρονται μαζικά στην ακτή Την ίδια δεκαετία laquoεφευρέθη-κεraquo και η ζώνη που laquoεπαυξάνειraquo τον αιγια-λό όταν ο τελευταίος δεν επαρκεί ndash σήμερα γνωστή ως laquoπαραλίαraquo μία λέξη παλαιότε-ρα ταυτόσημη με τον αιγιαλό ndash και με τον πρώτο νόμο για τον αιγιαλό (1940) που ίσχυσε επί 61 χρόνια αναγνωρίστηκε και η κοινοχρησία της laquoαιγιαλός ήτοι η πε-ριστοιχούσα την θάλασσαν χερσαία ζώνη η βρεχομένη από τας μεγίστας πλην συνή-θεις αναβάσεις των κυμάτων είναι κτήμα κοινόχρηστο[η] προσαυξάνουσα τον αι-γιαλόν λωρίς γης καλείται εν τω παρόντι νόμω laquoπαραλίαraquoraquo Όμως τα μεταπολεμι-κά χρόνια ήταν ακόμα πιο καθοριστικά με νέα νομικά έργαλεία - όπως τα τουριστικά δημόσια κτήματα (1946 σήμερα στην δι-αχείριση της ΕΤΑ) οι διμερείς επενδυτικές

Σκαραμαγκάς 1959

Ηράκλειο Κρήτη Η φωτογραφία είναι τραβηγμένη μεταξύ 1935-1945

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 15

σχόλια επί του σχεδίου νόμου

Τι θα περίμενε κανείς από ένα Σχέδιο Νόμου για την laquoΟριο-θέτηση Διαχείριση και Προστασία Αιγιαλού και Παραλίαςraquo

Σύμφωνα με τον τίτλο του Σχεδίου Νόμου θα περίμενε κανείς να δεί τους βασικούς άξονες πάνω στους οποίους θα αναπτυχθεί το σχέδιο νόμου bull αιγιαλός και παραλία (τι είναι και πως εντάσ-σονται στη δυναμική και λειτουργία της Παράκτιας Ζώνης) bull διαχείριση φυσικών συστημάτων (με ποιες αρχές και με ποιές κατευθύνσεις) bull προστασία (προστασία φυσικών συστημάτων ή προστασία των ανθρωπογενών παρεμβάσεων)

Πέραν αυτών θα περίμενε κανείς να γίνει στοιχειώδης ανα-φορά στη μέχρι σήμερα πρακτική και εμπειρία στον ελληνικό χώρο στις κατευθύνσεις προτάσεις και οδηγίες ευρωπαϊκών αλλά και ευρύτερα διεθνών οργανισμών

Ποιο είναι το πνεύμα του Σχεδίου Νόμου για την laquoΟριοθέ-τηση Διαχείριση και Προστασία Αιγιαλού και Παραλίαςraquo Στον αντίποδα των όσων προαναφέρθηκαν ο νόμος δομείται στις εξής ενότητες bull καθορισμός οριογραμμών (άρθρα 3 4 5 6 7 8 9) bull παραχωρήσεις (άρθρα 10 11 12 13 14) και νομιμο-ποιήσεις αυθαιρέτων (άρθρα 15 16) bull προστασία κοινοχρησί-ας (προστασία αιγιαλού) (άρθρα 17 18) bull διατάξεις για λιμάνια (άρθρα 19202122) και μεταβατικές διατάξεις

Περί καθορισμού οριογραμμών βάζουμε όρια άρα απο-κλείουμε Η οριοθέτηση του αιγιαλού με βάση μια γραμμή η οποία για τις προσχωσιγενείς ακτές μεταβάλλεται διαρκώς bull είτε λόγω αλλαγής του μηχανισμού τροφοδοσίας της ακτής bull είτε λόγω αλλαγής του κυματικού καθεστώτος bull είτε λόγω μι-ας πιθανής μελλοντικής μεταβολής της στάθμης της θάλασσας bull είτε λόγω διάφορων ανθρωπογενών παρεμβάσεων δηλώνει εξαρχής τη μεγάλη σύγχυση που θα φέρει το Σχέδιο Νόμου στην εφαρμογή του

Σχεδόν όλο το Σχέδιο Νόμου διαπερνάται από την τάση του ldquoεκ-χωρώrdquo ldquoπαρα-χωρώrdquo ldquoνομίμως αυθαιρετώrdquo επί του χώρου θεώρηση που αποκόπτει τον ldquoομφάλιο λώροrdquo του κάθε πολί-τη από το χώρο αυτή την έντονη έλξη της φύσης του ανθρώ-που στην αμεσότητά του το χώρο τη χώρα το ldquoπάτριο έδα-φοςrdquo που έχει οριστεί και ως ldquoπατρίδαrdquo και τον οδηγεί στην πλήρη αδιαφορία γιrsquo αυτήν πράξη εγκληματική για τη συνο-χή των κοινωνιών

αυτή η διακίνηση (της εκ-χώρησης παρα-χώρησης αυ-θαιρεσίας) χρειάζεται και προστασία Παραχωρήσεις και προ-στασία (προστάτες) το πνεύμα του Σχεδίου Νόμου

Ο ldquoλόγοςrdquo στον αντίποδα των ldquoα-λόγωνrdquoΩς laquoπαράκτια ζώνηraquo ορίζεται η γεωμορφολογική έκταση εκα-

τέρωθεν της ακτογραμμής στην οποία αλληλεπιδρούν θαλάσσι-ες και χερσαίες φυσικές διεργασίες Η παράκτια ζώνη αποτελεί ένα πολύπλοκο σύστημα αβιοτικών και βιοτικών παραγόντων που συνυπάρχουν και συνθέτουν τη χαρακτηριστική γεω-ποι-κιλότητα και βιο-ποικιλότητα της ζώνης που αναγνωρίζεται με συγκεκριμένους τύπους γεωτόπων υγροτόπων βιοτόπων Η παράκτια ζώνη βρίσκεται σε κατάσταση δυναμικής ισορροπίας που τις περισσότερες φορές είναι ευαίσθητη και εύθραυστη

Σrsquo αυτό το ποικίλο περιβάλλον έχουν ενταχθεί μια πληθώρα ανθρωπογενών δραστηριοτήτων ενίοτε σε αρμονία με τη φυσική λειτουργία πολλάκις όμως σε δυσαρμονία και καταφανή περι-φρόνηση προς τη φυσική λειτουργία του συστήματος Οι κοινω-νίες που περιφρόνησαν τη λειτουργία των φυσικών συστημάτων έχασαν ένα πλούτο αξιών που είχαν από αυτά τα συστήματα

Οι κύριες διεργασίες που διαμορφώνουν τις ακτές (κυρίως τις προσχωσιγενείς ακτές) ανάγονται σε μια κατηγορία παρα-

γόντων που σχετίζεται με την τροφοδοσία της ακτής με υλικά (γεωλογία του ευρύτερου παράκτιου χώρου γεωμορφολογία υδρογραφικό δίκτυο κλιματολογικές συνθήκες φυτοκάλυψη) και μια άλλη κατηγορία που σχετίζεται με τους μηχανισμούς διευθέτησης των υλικών αυτών κατά μήκος των ακτών (ο κυ-ματισμός είναι ο σημαντικότερος παράγοντας που δίνει μορ-φή στις ακτές)

Μέρος αυτής της ολότητας του δυναμικού και πολύπλοκου φυσικού συστήματος της Παράκτιας Ζώνης αποτελούν και ο αι-γιαλός και η παραλία Ο αιγιαλός είναι ο χώρος απόσβεσης της κυματικής ενέργειας είναι ο χώρος του κύματος χώρος ευαί-σθητος και ευμετάβλητος Η παραλία μια λωρίδα γης μεταξύ αιγιαλού και χέρσου Αυτή την πολυπλοκότητα του φυσικού συστήματος ldquoφιλοδοξείrdquo να δια-χειριστεί το Σχέδιο Νόμου χωρίς όμως να το θεωρεί ως πολύπλοκο σύστημα

Η δυναμική λειτουργία των φυσικών συστημάτων υπαγο-ρεύει τις αρχές ldquoδια-χείρισηςrdquo Η ανεξέλεγκτη μεγέθυνση των ανθρωπογενών δραστηριοτήτων στις ακτές έχει γίνει καταφα-νής ως παράγοντας σημαντικής πίεσης στο φυσικό σύστημα Η πίεση αυτή έχει συντελέσει στην αλλαγή της κατάστασης της λειτουργίας του φυσικού συστήματος με σοβαρές επιπτώσεις και για τον άνθρωπο Οι επιπτώσεις αυτές υπαγορεύουν την λήψη μέτρων για βελτίωση αυτής της κατάστασης με laquoΣτρατη-γικό Σχέδιο Διαχείρισης Παράκτιας Ζώνηςraquo και εφαρμογή των αρχών της ldquoΟλοκληρωμένης Διαχείρισης της Παράκτιας Ζώ-νηςrdquo laquoΟλοκληρωμένη Διαχείριση Παράκτιας Ζώνηςraquo σημαίνει μια δυναμική διεργασία αξιοβίωτης (βιώσιμης αειφόρου) δια-χείρισης και χρήσης της παράκτιας ζώνης λαμβάνοντας υπό-ψη την εύθραυστη λειτουργία των παράκτιων συστημάτων και των παράκτιων γεωμορφών τις διάφορες ανθρωπογενείς δρα-στηριότητες και τις αλληλεπιδράσεις με τα φυσικά συστήματα (χερσαία και θαλάσσια) Η δυναμική λειτουργία των φυσικών συστημάτων υπαγορεύει τις αρχές ldquoδια-χείρισηςrdquo

Η μετάβαση από τη νοο-τροπία του ldquoκαθυποτάσσωrdquo τη φύση προς την αντίληψη του ldquoπροσαρμόζομαιrdquo στη λειτουργία της φύσης ως μέρος αυτής είναι το σημερινό ζητούμενο

Δυστυχώς το Σχέδιο Νόμου διαπερνάται από πρακτική laquoμε-σιτικού γραφείουraquo (real estate) Η φύση και ο άνθρωπος δεν εντάσσονται σε τέτοιες πρακτικές

Τα φυσικά συστήματα και τα φυσικά φαινόμενα δεν έχουν ανάγκη από προστασία ούτε από προστάτες ο άνθρωπος όμως Ο laquoάνθρωποςraquo αν δεν laquoοργανώσειraquo την ύπαρξή του με βάση τη θεώρηση της laquoπροσαρμογήςraquo στη λειτουργία της φύ-σης ως μέρος αυτής θα έχει διαρκώς ανάγκη προστασίας από απλά φυσικά φαινόμενα Θα έχει πάντα ένα φόβο ότι η φύση τον εκδικείται Η φύση δεν εκδικείται ο άνθρωπος ο laquoάφρωνraquo laquoαυτοraquo-τιμωρείται

Αντί επιλόγου το Σχέδιο Νόμου να αποσυρθεί χτες

ΧΡηΣΤΟΣ αΝαΓΝΩΣΤΟυΓεωλόγος ndash Ιζηματολόγος ερευνητής στο Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας του ΕΛΚΕΘΕ

συμφωνίες μεταξύ του ελληνικού δημοσίου και ιδιωτών (πχ για η σύμβαση δημοσίου ndash ΠΕΤΡΟΛΑ του 1972) laquoεξαιρετικήraquo νομο-θεσία για τα κεφάλαια εξωτερικού (1953) ή τις laquoπαραγωγικές επενδύσειςraquo (1961) μαζί με σωρεία ειδικών νόμων (πχ για την πα-ραχώρηση του πυθμένα της θάλασσας στα πλαίσια των πρώτων πετρελαϊκών ερευ-νών βιομηχανικές περιοχές laquoαλλοδαπές επιχειρήσεις υγρών καυσίμωνraquo) - αποκλει-στικές χρήσεις κατέλαβαν μεγάλα τμήματα του αιγιαλού Η αδόμητη ζώνη εφεξής 30 μέτρα επεκτάθηκε από την χούντα () σε όλες τις εκτός σχεδίου παραλιακές ζώνες Μόλις τον 21ο αιώνα και μετά το άρθρο 24 ο ισχύων νόμος (2001) αναγνωρίζει τον αιγιαλό και την παραλία ως στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος των οποίων η χάραξη πρέπει να είναι σε μερικές πε-ριπτώσεις υποχρεωτική

Η περιοδοποίηση αυτή είναι σημαντική καθώς υπάρχει η εντύπωση ότι υπάρχουν εκεί έξω άφθονες παραλίες - ανέγγιχτες άσπιλες άθικτες και τίποτα δεν θα χαθεί αν διαμοιράσουμε μερικές από αυτές σε φι-λικούς επενδυτές Καθώς η αποκλειστική χρήση ήδη προβλέπεται για τις στρατηγι-κές επενδύσεις και για τα δημόσια ακίνητα του Μεσοπρόθεσμου μπορεί να αναρωτη-θεί κανείς τι άλλάζει με το πρόφατο νομο-σχέδιο Αλλάζουν πολλά για παράδειγμα η υποχρεωτική χάραξη παραλίας καταργείται και η νομιμοποίηση αυθαιρέτων στον αιγι-αλό και στην παραλία και μάλιστα ιδιωτι-κών γενικεύεται Κάποια στιγμή πρέπει να παύσουμε να βλέπουμε την νομιμοποίηση αυτή ως μία laquoεξαιρετικήraquo ρύθμιση δεν εί-ναι παρά ένα είδος κρυφής απορρύθμισης με την μετατροπή ενός κοινού αγαθού σε αδέσποτο το οποίο έχει ήδη κατακτηθεί από όσους έχουν επαρκή οικονομική νομική και πολιτική εξουσία για να παραμερίσουν τους θεσμούς που εγγυούνται το laquoδικαίω-μα του καθενόςraquo ndash όπως η αδειοδότηση η διαβούλευση η συμμετοχή Τόσο με τα αυ-θαίρετα όσο και με τις επιχωματώσεις θυ-μάται κανείς κάτι που παρατήρησε ο Marx περιγράφοντας τις περιφράξεις (enclosures) των laquoκοινώνraquo αγρών στην Αγγλία του 18ου αι και την συμβολή τoυς στην δημιουργία μίας μάζας ανθρώπων που εξαρτάται ορι-στικά αποκομμένη από τις πολιτισμικές της αναφορές από τον μισθό ο καλύτερος τρό-πος να καταργηθεί η κοινοχρησία δεν είναι τόσο η αλλαγή του νόμου αλλά η οριστική υλική καταστροφή του κοινού αγαθού Τί-ποτα δεν προδίδει καλύτερα τις προθέσεις του νομοθέτη από την laquoτεκμαρτήraquo (sic) ζώνη παραλίας 10 μέτρων ενώπιον των ιδιωτικών έργων φθάσαμε λοιπόν μερικούς αιώνες αργότερα στο σημείο όπου ο χρήστης μίας παραλίας πρέπει μπροστά σε ένα ιδιωτικό έργο να laquoτεκμαίρειraquo (να φαντασιώνεται) δι-καιώματα που επιβιώνουν μόνο στην μνήμη Αυτό σίγουρα δεν είναι πρόοδος

ΓιΩΡΓΟΣ ΧαΣιΩΤηΣ

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1316

Έχουν περάσει χιλιάδες χρόνια από τότε αλλά καλό είναι να θυμόμαστε ότι ο ευρωπαϊκός πολιτισμός ξεκίνησε από κάποιο ακρογιάλι της χώρας μας Σε κάποια παραλία ίσως από αυτές που το ΤΑΙΠΕΔ έχει βάλει πωλητήριο έφτασε πριν χιλιάδες χρόνια από την Ανατολή η τερατόμορφη ζωόμορφη θεά της μη-τρότητας της μητέρας φύσης και έγινε Ήρα Αθηνά Άρτεμις Αφροδίτη Εστία Ο Ευρωπαϊκός πολιτισμός η φιλοσοφία ξεκίνησαν από αυτά τα ακρογιάλια Από αυτά τα ακρογιάλια ανοιχτά και κοινά σε όλους ξεκίνησαν οι αναζητήσεις των ανθρώπων για νέους τόπους Από εκεί έφευγαν τα εμπορεύματα τα προϊόντα οι ιδέες και εκεί έφταναν άλλα υλικά άγνωστα που βελτίωναν τη ζωή των ανθρώπων νέες ανακαλύψεις και νέες ιδέες που οργάνωναν τη σκέψη και τη ζωή Σε κάποιο από αυτά τα ακρογιάλια έφτασαν στην Ευρώπη το αλφάβητο και οι αριθμοί

Έχει χαραχθεί βαθειά στην ανθρώπινη συνείδηση ότι η παραλία είναι η πόρτα της μεγάλης φυγής από την πείνα την καταπίεση τον θάνατο Κοινόχρηστη ανά τους αιώνες ήταν ο στόχος από το laquoθάλαττα ndash θάλατταraquo των αρχαίων μέ-χρι τους μετανάστες σε άλλες χώρες ή από άλλες χώρες ελπίζοντας να μπουν σε κάποιο καρυδότσουφλο για το ταξί-δι σε κάποιο απέναντι ακρογιάλι ικέτες ζωής που καταλήγει σε στοίχημα ζωής ή θανάτου

Μικρό παιδί άκουγα τους μάγκες στον Πειραιά να αστειεύονται όταν ήθελαν να πουν ότι δεν κληρονόμησαν να λένε laquoμου άφησε πέντε στρέμματα θάλασσαraquo Ο αιγιαλός και η θάλασσα για τη λαϊκή συνείδηση ήταν και είναι κάτι εκτός συ-ναλλαγής Στο μέλλον όμως αν το σχέ-διο νόμου γίνει νόμος του κράτους θα μπορείς να ζητήσεις παραχώρηση θάλασ-σας να κάνεις τεχνητά νησιά και πάνω να οικοδομήσεις Πολιτισμικό σοκ για τους παππούδες και όχι μόνο του λιμα-νιού του Πειραιά

Ζούμε εποχές catastroika Δημόσια και κοινά σε όλους αγαθά εκτός συναλλαγής γίνονται αντικείμενα του πόθου των νέ-ων ολιγαρχών Οι παραλίες η θάλασσα τα δάση τα φυσικά οικοσυστήματα από κοινόχρηστα απαραίτητα για τη ζωή και την ποιότητα ζωής των ανθρώπων γίνε-ται προσπάθεια να μετατραπούν σε μέσο πλουτισμού της νέας ολιγαρχίας

Απέναντι σε αυτή την βάρβαρη επίθε-ση κατά της ζωής και του πολιτισμού οι πολίτες οργανώνονται Ήδη λειτουργεί με τη συμμετοχή περισσότερων από εκατό συλλογικοτήτων η επιτροπή laquoΑκτές ώρα μηδένraquo που οργανώνει τον αγώνα για κοινόχρηστες παραλίες στα πρότυπα του νικηφόρου αγώνα κατά της αναθεώρησης του άρθρου 24 του συντάγματος

Οι παραλίες το καλοκαίρι μας περιμέ-νουν για τους νέους αγώνες

ΜΠαΜΠηΣ ΜΠιΛιΝηΣ

ΥΓ1 Σημαντική η δράση της 29 Ιουνίου 2014 των νέων ΣΥΡΙΖΑ στην Μα-ρίνα Φλοίσβου ΑΕ στον Φαληρικό Όρμο Ένα παράδειγμα για το τι μας περιμένει με την ιδιωτικοποίηση των παραλιών πολύς δομημένος όγκος εντατικές χρήσεις γης με καταστή-ματα εστίασης και διασκέδασης ιδι-ωτική χρήση και όχι κοινόχρηστη στο δομημένο και στον αδόμητο χώ-ρο με έλεγχο από ιδιωτική φύλα-ξη που απαγόρευσε σε πολίτες να μοιράσουν προεκλογικά φυλλάδια πριν μερικές μέρες

ΥΓ2 Διαβάσαμε στον τύπο ότι το καρ-τέλ με τον ένα τόνο ηρωίνη θα ξέ-πλενε τα μαύρα έσοδά του επενδύο-ντας σε τουριστική επιχείρηση στο παράκτιο μέτωπο του Σαρωνικού στην Αττική

ΥΓ3 Το πρώτο μεγάλο στοίχημα για τις κινητοποιήσεις αποτελεί ο υπερ-μαραθώνιος laquo240 χιλιόμετρα για τον αιγιαλόraquo από τα Ίσθμια έως τον Μαραθώνα στην Αττική που γίνεται από 8 έως 12 Ιουλίου 2014

Παραλία αγ κοσμά μήπως ζούμε το τελευταίο καλοκαίρι μιας ελεύθερης πλαζ

Για πολλά χρόνια η παρα-λία του Αγ Κοσμά ήταν κλει-στή για τους ανθρώπους που δεν μπορούσαν ή δεν ήθελαν να πληρώσουν εισιτήριο Η εταιρία που εκμεταλλεύονταν την πλαζ την είχε αποκλεί-σει εισπράττοντας εισιτήρια τη μέρα και μετατρέποντάς την παράνομα σε χώρο δε-ξιώσεων και νυχτερινής δι-ασκέδασης τη νύχτα

Αυτά ως το καλοκαίρι του 2007 Όταν με μια πολυήμερη απεργία πείνας ο Δήμαρχος Κορτζίδης κατόρθωσε να συ-γκεντρώσει τις πιο ποικίλες δυνάμεις της αυτοδιοίκησης και των κινημάτων γύρω από το αίτημα της ελεύθερης πρό-σβασης στη θάλασσα

Με τη συμπαράσταση πλή-θους κοινωνικών φορέων ο Δήμος Ελληνικού συντόνισε την επιχείρηση αφαίρεσης των περιφράξεων της πλαζ Ήταν εκεί δεκάδες Οργανι-σμοί αυτοδιοίκησης το ΤΕΕ ο Δικηγορικός Σύλλογος της Αθήνας ο Πανελλήνιος Ια-τρικός σύλλογος το ΕΚΑ συνδικάτα πολιτικοί παρά-γοντες από όλους τους χώ-ρους και βεβαίως κάμποσες χιλιάδες ενεργοί πολίτες των κινημάτων πόλης

Ακολούθησαν τα δικαστή-ρια Δήμαρχος αντιδήμαρχοι αιρετοί και εργαζόμενοι στο Δήμο στοχοποιήθηκαν από τις εταιρίες που παράνομα εκμεταλλεύονταν την πλαζ Σύρονται ακόμη σήμερα αλλά και για πολλά χρόνια ακό-μη θα ταλαιπωρούνται σε ποινικές και αστικές δίκες Χαλάλι Για το δικαίωμα της ελεύθερης πρόσβασης στη θάλασσα

Κοιτάζοντας τις φωτογρα-φίες της εποχής όσοι ζήσα-με τα γεγονότα νιώθουμε τη συγκίνηση μαζί με την πε-ρηφάνια για ότι έγινε να ανακατεύονται με τη ανη-συχία για το τι πρόκειται να συμβεί

Διότι πέρασαν ήδη εφτά καλοκαίρια και μπαίνου-με στο όγδοο που χιλιάδες κάτοικοι του λεκανοπέδιου χαίρονται καθημερινά ελεύ-θερα την πλαζ ΑΜΕΑ που δεν μπορούσαν για χρόνια να κολυμπήσουν γιατί στις πλαζ δεν υπάρχει ο κατάλ-ληλος εξοπλισμός μπόρεσαν στον Αγ Κοσμά χάρις στις προσπάθειες του δήμου και των εθελοντών Καθημερινά εκατοντάδες μέλη των ΚΑΠΗ διάφορων δήμων της περι-

οχής καταφθάνουν για να χαρούν λίγη θάλασσα

Του χρόνου όμως τι θα γίνει Η δημοτική αρχή που θα αναλάβει το Σεπτέμβρη στο πρόγραμμά της μιλά για εφαρμογή laquoμικρούraquo εισιτη-ρίου για τους μη δημότες Και η περιοχή προσφέρε-ται ήδη μέσω ΤΑΙΠΕΔ στη Lamda του κου Λάτση Μαζί με το Αθλητικό κέντρο του Αγ Κοσμά και το πρώην αε-ροδρόμιο

Οι πολίτες θα χρειαστεί να υπερασπιστούν αυτό που καταχτήθηκε με πολύ αγώνα το 2007 Διότι όπως έδειξε η ζωή και ιδιαίτερα η εμπει-ρία των τελευταίων χρόνων όλα τα δικαιώματα με όσο αγώνα κι αν καταχτήθηκαν χρειάζονται αγώνες για την υπεράσπισή τους Και οι βου-τιές στον Αγ Κοσμά θα χρει-αστούν νέους αγώνες για να παραμείνουν ελεύθερες

ακηΣ ΜΠαΔΟΓιαΝΝηΣ

παραλία μου ιστορία μου

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 17

Φρεαττύδα και Βοτσαλάκιαhellip δυο παραλίες του Πειραιά που στο διάβα του χρόνου αφηγούνται την ιστορία της πόλης από την αρχαιότητα μέ-χρι σήμερα Αρκεί να ξαπλώσεις δίπλα στο κύμα να φέρεις το τοπίο μια γύρα με τα μάτια σου και όλη η αφήγηση ξετυλίγεται μπροστά σου Θα δεις το τείχος τα σπήλαια τις φυσικές ομορφιές τον υδροβιότοπο θα ακούσεις τις φωνές των χιλιάδων λουόμενων που βούτηξαν στα νερά τους τις χαρές και τα παιχνίδια Όμως καθώς μπαίνεις στη θάλασσα θα σκοντά-ψεις πάνω στα μπάζα που κείτονται ακόμα εκεί ζωντανά να θυμίζουν πως έθαψε την πόλη και τα μνημεία της ο Σκυλίτσης Ανάμεσα στα βότσαλα θα βρεις κομμάτια από πολύχρωμα μωσαϊκά και θα νο-σταλγήσεις εκείνη την εποχή που βλέπεις μόνο στις cards postales Τον Πειραιά με τα όμορφα νεοκλα-σικά μια πόλη που χάθηκε στο χρόνο και έχει αφή-σει πίσω της ετοιμόρροπα μελαγχολικά κουφάρια Θα θυμηθείς έναν Πειραιά που αγάπησαν πολύ οι πειραιώτες αλλά όχι οι Δήμαρχοι του Αφού κάνεις τη βουτιά σου θα θελήσεις να απλω-θείς στην παραλία για να στεγνώσεις κάτω από τον ήλιο όμως ο ήλιος είναι δυνατός και θα αναζητή-σεις σκιά Θα τη βρεις κάτω από τις ομπρέλες που έβαλε η Δημοτική Αρχή για σένα Και εκεί που θα βολευτείς και θα είσαι έτοιμος να κλείσεις τα μά-τια μια δυνατή μουσική θα σε προσγειώσει απότο-μα και ένας σερβιτόρος θα εμφανιστεί να σου πά-ρει παραγγελίαΚαι κάπως έτσι ξεκινά αντίστροφα η αφήγηση

Στις 30-1-2012 το Δημοτικό Συμβούλιο Πειραιά αποφα-σίζει την αξιοποίηση και διάθεση των παραλιών Φρεατ-τύδα και Βοτσαλάκια Ειδικότερα η σύμβαση παραχώρη-σης η οποία σε πολλά σημεία είναι αόριστη και ασαφής

προβλέπει για την πλαζ Βοτσαλάκια τη δημιουργία χώρου αναψυκτηρίου και ανάπτυξη τραπεζοκαθισμάτων χώρου για την τοποθέτηση ομπρελών και ξαπλωστρών οργανω-μένου ανοιχτού χώρου στάθμευσης χώρου catering στο δώμα του κεντρικού κτιρίου του δημοτικού κολυμβητηρίου και του παράπλευρου δομημένου χώρου του ορόφου θε-ρινού κινηματογράφου και ένταξη εντός αυτού κυλικείου Ενώ για την πλαζ Φρεαττύδα ορίζει τη δημιουργία χώρου αναψυκτηρίου σε λυόμενη κατασκευή με παράπλευρο στέ-γαστρο για την ανάπτυξη τραπεζοκαθισμάτων χώρου για την τοποθέτηση ομπρελών και ξαπλωστρών και οργανω-μένου ανοιχτού χώρου στάθμευσης

Η παραπάνω απόφαση της Δημοτικής Αρχής και όσες ακολούθησαν πάρθηκαν κατά πλειοψηφία με την υπερ-ψήφισή τους από την παράταξη του Δημάρχου και την καταψήφισή τους από τις λοιπές παρατάξεις της αντιπο-λίτευσης Τα σχέδια του Δήμου για την αξιοποίηση των παραλιών πυροδότησαν αντιδράσεις από την πλευρά των κατοίκων της πόλης οι οποίοι αποφασίζουν να μην επι-τρέψουν την παραχώρηση των μοναδικών παραλιών του Πειραιά στους ιδιώτες

Στις 3-5-2012 πραγματοποιείται ο διαγωνισμός για την εκμετάλλευση με τη μορφή μίσθωσης αιγιαλού παραλίας κοινόχρηστων χώρων στις παραλίες ο οποίος κατακυρώ-νεται με ετήσιο μίσθωμα 81000 ευρώ για τα Βοτσαλάκια και 52000 ευρώ για τη Φρεαττύδα Οι πλειοδοτικοί δι-αγωνισμοί για τις δύο παραλίες είναι παράνομοι καθώς οι αποφάσεις του ΔΣ στις οποίες στηρίζονται έχουν ακυ-ρωθεί Ο Δήμαρχος δίνει διαταγή να κλείσουν οι πόρτες του Δημαρχείου για να μην μπουν οι κάτοικοι Τελικά οι 200 περίπου παρευρισκόμενοι κάτοικοι κατορθώνουν να μπουν και καταθέτουν 2000 υπογραφές ενάντια στην ιδι-ωτικοποίηση που σήμερα αγγίζουν τις 5000

Οι δημότες αντιμετωπίζονται με τον πλέον απαξιωτικό τρόπο απειλούνται με συλλήψεις εξυβρίζονται και τελικά και οι δύο παραλίες δίνονται στον ίδιο γνωστό επιχειρη-

ματία που επί σειρά ετών διατηρεί κατάστημα υγει-ονομικού ενδιαφέροντος στην παραλία Βοτσαλάκια Το τελευταίο λειτουργεί μέ-χρι και σήμερα με ευθύνη του Δημάρχου κ Μιχαλο-λιάκου χωρίς άδεια ενώ έχει κριθεί αυθαίρετο τόσο από την Κτηματική Υπηρε-σία που εξέδωσε και πρω-τόκολλο κατεδάφισής του από το 2005 το οποίο δεν έχει εκτελεστεί ακόμα όσο και από το Κεντρικό Αρ-χαιολογικό Συμβούλιο του Υπουργείου Πολιτισμού με απόφαση του στις 2232013 Οι εγκαταστάσεις των δύο πλέον καταστημάτων ένα σε κάθε πλαζ όλο και επε-κτείνονται δημιουργώντας μια ανεξέλεγκτη κατάσταση εκμετάλλευσης των μοναδι-κών παραλιών της πόλης

από τους ιδιώτες με την ευλογία των Δημοτικών Αρχών Από την άλλη πλευρά η laquoΠρωτοβουλία κατοίκων για τα Βοτσαλάκια και τη Φρεαττύδαraquo εξακολουθεί να κάνει κι-νητοποιήσεις και μαζικές εκδηλώσεις με πολιτικό επιμορ-φωτικό και πολιτιστικό περιεχόμενο μέχρι και σήμερα με στόχο την οικειοποίηση των παραλιών και την ενημέρωση των κατοίκων της πόλης για όσα συμβαίνουν ( βλ httpfreevotsalakiafreatidawordpresscom)

Η εδραιωμένη επί σειρά ετών κατάσταση αυτή αλλά και η πρόσφατη υπογραφή της σύμβασης παραχώρησης κάθε άλλο παρά προφητικές ήταν Καθώς η ιστορία μιλάει και λέει ότι στην πολιτική σκηνή και δη στο πολιτικό παρα-σκήνιο τίποτα δεν είναι τυχαίο Και αναφέρομαι στο νομο-σχέδιο-έκτρωμα για τον αιγιαλό που έρχεται μεταξύ άλλων να νομιμοποιήσει όλες τις παραπάνω αυθαιρεσίες καθώς σύμφωνα με το τελευταίο αίρονται οι σημερινοί περιορι-σμοί που αφορούν στην έκταση της παραλίας που μπορεί να παραχωρηθεί για απλή χρήση αλλά και παρέχεται η δυνατότητα νομιμοποίησης αυθαίρετων κατασκευών που βρίσκονται στην παραλία και στον αιγιαλό στην περίπτω-ση που εξυπηρετούν επιχειρηματικούς σκοπούς

Σε μια εποχή που μας καταδικάζουν στην ανεργία μας κόβουν τους μισθούς και τις συντάξεις μας στερούν βα-σικά αγαθά και υπηρεσίες μας πετάνε έξω από τα σπί-τια μας και μας φορολογούν ακόμα και για τον αέρα που αναπνέουμε σε αυτή τη μυθική εποχή που αγγίζει τα όρια της επιστημονικής φαντασίας υπάρχει ακόμα πα-ρακάτωhellip Οι δημόσιοι και ελεύθεροι χώροι δεν ανήκουν πια στην πόλη και στους κατοίκους της αλλά στα μεγάλα συμφέροντα Οι παραλίες των διακοπών μας της ελευθε-ρίας και της χαλάρωσης μας ανήκουν σήμερα στο laquoμεγά-λο κεφάλαιοraquo της ιστορίας στο οποίο ο λαός αποτελεί μια θλιβερή υποσημείωση Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε ότι οι αντιφάσεις των συμφερόντων των διαφόρων κοινωνικών ομάδων δημιουργεί την ανάγκη διαρκούς διεκδίκησης του δικαιώματος στην πόλη ιδιαίτερα όταν η σύγκρουση αυτή λαμβάνει χώρα την εποχή της κρίσης όπου υπάρχει μια τοπική κοινωνία που δοκιμάζεται σκληρά Θα επιτρέψου-με λοιπόν ένα τέτοιο τέλος

ΒιΒιαΝ ΓΛΕΝη

Φρεαττύδα και Βοτσαλάκια δυο παραλίες στο λιμάνι

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1318

Οι ακΤΕΣ ΩΣ κΟιΝα αΓαΘα

laquoΟ νεοφιλελευθερισμός έχει καθοριστεί από τη μάχη της ιδιωτικής περιουσίας όχι μόνο ενάντια στην κρατική αλλά -και αυτό ίσως είναι το πιο σημαντικό- κυρίως ενά-ντια στην laquoκοινή ιδιοκτησίαraquo (common) [] Συχνά οι επιλογές οι οποίες μας παρουσιά-ζονται είναι μεταξύ του καπιταλισμού και του σοσιαλισμού της κυριαρχίας μεταξύ ιδιωτικής και κρατικής ιδιοκτησίας με την θεραπεία κατά τα δεινά του κρατικού ελέγ-χου να φαίνεται να είναι η ιδιωτικοποίηση και κατά του κεφαλαίου η κρατικοποίηση δηλαδή ο κρατικός έλεγχος Χρειάζεται να εξερευνήσουμε και μια άλλη πιθανότητα ούτε την ιδιωτική ιδιοκτησία του καπιτα-λισμού ούτε την δημόσια ιδιοκτησία του σοσιαλισμού αλλά το κοινό στον κομμου-νισμόraquo (Michael Hardt Reclaiming the common in communism [1])

Ενέργειες όπως αυτή του πρώην Υπουργού Οικονομικών Γιάννη Στουρνάρα ο οποίος κατέθεσε ένα νομοσχέδιο με το οποίο απει-λεί την ελεύθερη πρόσβαση των πολιτών στις ακτές είναι μια πικρή υπενθύμιση ότι τυπικά οι ακτές δεν είναι ο laquoκοινόςraquo μας χώρος Είναι απλά ένας χώρος στην ιδιο-κτησία του κράτους ο οποίος παραχωρείται στους πολίτες στους commoners από το κράτος μέχρις ότου εμφανιστεί η ευκαιρία για να μπουν στην αγορά Το νομοσχέδιο εκτός από το ότι θέλει να βάλει περιορι-σμούς στο μακρόχρονο δικαίωμα ελεύθε-ρης πρόσβασης στις ακτές προτείνει επί-σης την ιδιωτικοποίηση των ακτών αλλά και αμνηστία σε υφιστάμενες κατασκευές που δημιουργήθηκαν κατά παράβαση της ισχύουσας νομοθεσίας

Οι ακτές συχνά θεωρούνται ως μέρος των laquoκοινώνraquo (commons) ενός χώρου όπου η πρόσβαση είναι δωρεάν και η ευχαρίστη-ση του να απλά να είσαι laquoεκείraquo είναι η ίδια για όλους ασχέτως κοινωνικο-οικονομικής κατάστασης Ακτές αποτελούν για πολλούς (έστω και υποσυνείδητα) ένα ουτοπικό όραμα για το πώς θα μπορούσε να ήταν η κοινωνία στον γκρίζο εκείνο χώρο μεταξύ ιδιωτικού και κρατικού

Για να αντιληφθούμε την ιδεολογική ση-

μασία του νομοσχεδίου για τους αιγιαλούς είναι σημαντικό πρώτα να αντιληφθούμε τη σημασία των κοινών αγαθών ως απο-μεινάρια της εποχής όπου οι τοπικές κοι-νότητες ήταν υπεύθυνες για τη διαχείριση των δικών τους χώρων και αγαθών μακριά από την κυρίαρχη ιδεολογία για τη σημασία της ιδιωτικής περιουσίας laquoΚοινάraquo ονομά-ζουμε τα αγαθά τα οποία κληρονομήθηκαν από τις προηγούμενες γενιές δημιουργή-θηκαν συλλογικά ή που αποτελούν φυσι-κή κληρονομιά

Η εφεύρεση του όρου laquoη τραγωδία των κοινώνraquo (tragedy of the commons) από τον Garrett Hardin στο ομώνυμο κείμενό του στο περιοδικό Science το 1968 υπήρ-ξε ορόσημο στην ιστορία της διαχείρισης των κοινών αγαθών με τους υποστηρικτές του νεοφιλελευθερισμού να χρησιμοποιούν τον όρο και τη θεωρία του Hardin για να δικαιολογήσουν τις προσπάθειές τους για ιδιωτικοποίηση και εμπορευματοποίηση αγαθών που για χρόνια βρίσκονταν στα χέρια των τοπικών κοινοτήτων Με αυτό τον τρόπο αν θέλετε είχαμε ένα δεύτερο κύμα οικειοποίησης των κοινών μετά από την laquoπερίφραξηraquo όπως ονομάστηκε η με-τατροπή των κοινών (συνήθως της κοινο-τικής γης) σε ιδιωτική περιουσία πχ στην Αγγλία τον 18ο αιώνα

Στο κείμενό του ο Hardin προσπαθούσε να αναδείξει το πρόβλημα της ατομικής συ-μπεριφοράς απέναντι σε συλλογικά αγαθά υποστήριζε δηλαδή ότι όταν κάποια αγαθά δεν ανήκουν σε συγκεκριμένα άτομα αλλά σε όλους η εκμετάλλευσή τους αποφέρει ατομικά πλεονεκτήματα και κοινά μειονε-κτήματα με αποτέλεσμα μεμονωμένα άτο-μα να το εκμεταλλεύονται Όταν το 2009 η οικονομολόγος Elinor Ostrom βραβεύθηκε με το Νόμπελ Οικονομίας για τη θεωρία της για τη διαχείριση των κοινών πόρων ήρθαν στην επιφάνεια εναλλακτικές θεω-ρίες βασισμένες σε επιτυχημένα και απο-τυχημένα παραδείγματα αυτοδιαχειριζόμε-νων κοινοτήτων αφοπλίζοντας έτσι κυρί-αρχα πολιτικο-οικονομικά μοντέλα όπως η laquoτραγωδία των κοινώνraquo του Hardin Ο

David Harvey ταυτόχρονα στο βιβλίο του Rebel cities from the right to the city to the urban revolution το 2012 υποστηρίζει ότι το πρόβλημα στην θεωρία του Hardin δεν είναι τα κοινά καθαυτά αλλά η απο-τυχία της ατομικής ιδιοκτησίας να ικανο-ποιήσει τα κοινά συμφέροντα Ο Harvey δηλαδή τοποθέτησε το πρόβλημα σrsquo ένα πλαίσιο όπου το θέμα είναι η ατομική ιδι-οκτησία των αγαθών και κατά συνέπεια η προσπάθεια για μεγιστοποίηση του ατομι-κού κέρδους

Φυσικά όμως και τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά Σε μια εποχή όπου η επικρατέ-στερες ιδέες είναι βασισμένες σrsquo ένα καπι-ταλιστικό μοντέλο με ταξικό και πατριαρ-χικό υπόβαθρο και όπου οι κυβερνήσεις δίνουν προτεραιότητα στην οικονομική ανάπτυξη αντί στις κοινωνικο-οικολογι-κές ισορροπίες όσοι έχουν πρόσβαση στα κοινά (commoners) παγιδεύονται στο laquoμα-γκανοπήγαδο της παραγωγήςraquo (treadmill of production) έχοντας το δίλημμα εργα-σία έναντι της περιβαλλοντικής προστασίας [2] Οι αιγιαλοί όμως φαίνεται να ξυπνούν τις συνειδήσεις μας και παρόλη τη δύναμη των κυρίαρχων ιδεών της εποχής οι πολί-τες δεν αποδέχονται την οικειοποίηση της παραθαλάσσιας ουτοπίας από κανένα

Και δεν μιλούμε μόνο για το πρόσφατο νομοσχέδιο για τους αιγιαλούς Το 2007 οι πολίτες και ο δήμος του αθηναϊκού προ-αστίου του Ελληνικού κινητοποιήθηκαν ενάντια στους νονούς της νύχτας οι οποί-οι οικειοποιήθηκαν αυθαίρετα δημόσια πα-ραλία για τις ιδιωτικές τους επιχειρήσεις εμποδίζοντας την ελεύθερη πρόσβαση σε αυτή [3] Σε μια άλλη υπόθεση τον Μάιο του 2012 ήταν η δημοτική αρχή του Πει-ραιά η οποία μίσθωσε δύο από τις δημο-τικές παραλίες σε ιδιωτικές εταιρείες στην τιμή των euro134000 Για άλλη μια φορά ένα ισχυρό τοπικό κίνημα δημιουργήθηκε για να αντισταθεί [4]

Σε αντίθεση με την τσιμεντοκρατεία που εισέβαλε στις ακτές άλλων (ευρωπαϊκών τουλάχιστον) τουριστικών προορισμών η Ελλάδα έχει μέχρι τώρα προστατεύσει τις

φυσικές της ακτές επιτρέποντας έτσι στους ανθρώπους που έχουν πληγεί τόσο άσχημα από τα μέτρα λιτότητας να βρίσκουν μια ουτοπία σε χώρους με εξαιρετική φυσική ομορφιά Όπως και στην περίπτωση των Σκουριών στη Χαλκιδική οι άνθρωποι της Ελλάδας δεν νοιάζονται για την τιμή του χρυσού και διεκδικούν το δικαίωμά τους στα βουνά Με τον ίδιο τρόπο οι άνθρωποι της Ελλάδας δεν νοιάζονται για τις οικονο-μικές δυνατότητες της χρυσής άμμου και πολεμούν για να κρατήσουν το δικαίωμα τους στις ακτές

Η οικονομική κρίση έχει γίνει δικαιολο-γία για την προώθηση μιας οικονομικής ανάπτυξης με την οποία βίαια οικειοποι-ούνται τα περιβαλλοντικά και κοινωνικά μας δικαιώματα με σκοπό την περαιτέρω εδραίωση μιας νεοφιλελεύθερης ατζέντας Η ιδιωτικοποίηση του δημόσιου πλούτου έχει γίνει προτεραιότητα για πολλές κυ-βερνήσεις Στην Ελλάδα από τα μεταλλεία χρυσού στη Χαλκιδική μέχρι το νερό και την υγεία οι ιδιωτικοποιήσεις προσπαθούν να αφαιρέσουν από τους πολίτες όχι μόνο το δικαίωμα στη φύση αλλά και από άλλα ζωτικής σημασίας δικαιώματα Η προσοχή της κυβέρνησης και των ιδιωτικών συμ-φερόντων βρίσκονται απροκάλυπτα πλέον και στις οικονομικές δυνατότητες της ακτο-γραμμής και της χρυσής αμμουδιάς

Γινόμαστε μάρτυρες στις προσπάθειες του σφετερισμού ενός από τους τελευταίους laquoκοι-νούς χώρουςraquo (commons) από διαφορετικά επίπεδα εξουσίας από το κράτος μερικές φορές από τις δημοτικές αρχές αλλά και το ιδιωτικό κεφάλαιο Οι δούλοι του κεφαλαί-ου προσπαθούν να μεταμορφώσουν και να καλύψουν με τσιμέντο τις τελευταίες μας ουτοπίες Αλλά οι ουτοπίες είναι αυτές που συγκροτούν τη ζωή των ανθρώπων όπως το νερό και ο αέρας Ο Εδουάρδο Γκαλεά-νο (Eduardo Galeano) μας έχει διδάξει (και αυτό είναι που πρέπει να θυμόμαστε κα-θώς πολεμούμε για το δικαίωμα μας στις ακτές) ότι ο σκοπός της Ουτοπίας ldquoes para caminarrdquo είναι για να περπατούμε [5] Η μάχη για τις ακτές ως κοινό αγαθό θα συ-νεχίζεται καθώς παρακολουθούμε με οί-κτο τους δούλους του κεφαλαίου οι οποί-οι στη μάχη τους για την προώθηση της νεοφιλελεύθερης ιδέας έχουν εμπορευ-ματοποιήσει και τσιμεντοποιήσει τις δικές τους ουτοπίες

ΜαΡια ΧαΤζηΜιΧαηΛΕρευνήτρια σε θέματα κοινών αγαθών και θαλάσσιας

πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Άαλμποργκ στην Δανία

[1] httpwwwtheguardiancomcommentisfree2011feb03communism-capitalism-socialism-property

[2] httproarmagorg201406labor-environmental-movements-coalition

[3] httpunfollowcomgrweb-only8667-courteu

[4] httpfreevotsalakiafreatidawordpresscom

[5] https wwwyoutubecomwatchv=m-pgHlB8QdQ

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 19

laquoΗ Τουρκία συνορεύει στις τρεις πλευρές της με τη θάλασσαraquo Αυτό ήταν ένα από τα πρώτα πράγματα που μάθαμε στο σχολείο Εμφανιζόταν σαν κάτι για το οποίο μέσα από μια εθνικιστική οπτική θα έπρεπε να μας κάνει περήφανους Με συνολικό μή-κος ακτών 8333χλμ (περισσότερο από το 74 των συνόρων της) ίσως πράγματι αντιστοιχεί στην Τουρκία αυτή η έμφαση στις ακτές Αλλά τι σημαίνει αυτό για εμάς Μπορούμε να απολαμβάνουμε τη θάλασσα που μας περιβάλλει ή πρόκειται για κάτι που δεν μπορούμε να δούμε ή να σκεφτούμε Ξέρουμε ότι η θάλασσα είναι κάπου εδώ κοντά αλλά για τους περισσότερους από εμάς είναι απροσπέλαστη Μόνο για τρεις δεκαετίες οι παραλίες της Τουρκίας ήταν ανοιχτές στο κοινό Ήταν καθαρές ελεύθε-ρες και ndash πάνω απrsquo όλα ndash κοντά στα σπί-τια και τα διαμερίσματά μας Σήμερα όσες παραλίες υπάρχουν στην Κωνσταντινού-πολη είναι κατειλημμένες είτε από κτίρια είτε από δρόμους Και αν τύχει και κάποια παραλία ξέφυγε από αυτό το μοντέλο τότε ούτε που θα τολμούσες να βουτήξεις μέσα στα τοξικά νερά της θάλασσας

Η διάβρωση των ακτών

Από τη δεκαετία του 1970 η παράκτια ζώνη της Τουρκίας από τη Μαύρη Θάλασσα έως τη Μεσόγειο πάσχει από εντατική αστική ανάπτυξη Ο μαζικός τουρισμός παίζει βα-σικό ρόλο στην Αττάλεια και την Mugla Σε αυτές τις παραθαλάσσιες πόλεις κυριαρχούν τα υδροπάρκα τα γήπεδα γκόλφ τα ξενο-δοχεία και οι παραλίες που προσελκύουν τουρίστες Ωστόσο η αυξανόμενη αστική ανάπτυξη έχει αφανίσει τις ακτές της Κων-σταντινούπολης και της Kocaeli Σε αυτές τις ζώνες οι αμμόλοφοι έχουν αντικατασταθεί από αεροδρόμια γέφυρες μονάδες επεξερ-γασίας λυμάτων εγκαταστάσεις αναψυχής συμπεριλαμβανομένων αστικών πάρκων Σε άλλες περιοχές όπως στα Άδανα και τη Μερσίνα πρακτικές εντατικής καλλιέργει-ας (πχ εκκαθαρίσεις γης για καλλιέργειες και κατασκευή αρδευτικών καναλιών) έχουν προκαλέσει σοβαρές επιπτώσεις στις ακτές Η βιομηχανική ανάπτυξη (πχ η κατασκευή θερμοηλεκτρικών σταθμών αυτοκινητοδρό-μων και ναυπηγείων) έχει επίσης καταστρέ-ψει την παράκτια ζώνη στη Σαμψούντα και την Τραπεζούντα

Η εξαφάνιση της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς

Η αυξανόμενη πίεση από την αστικοποί-ηση και την εκβιομηχάνιση σε συνδυασμό με την κλιματική αλλαγή απειλούν τα πα-ράκτια οικοσυστήματα της Τουρκίας Πα-

τη τροποποίηση αλλάζει το πλάτος των ακτών από 50μ σε 10μ Αυτό σημαίνει ότι ζώνη ακτής πλάτους 40μ μπορεί να πουληθεί σε ιδι-ώτες Δημιουργείται έτσι μία νέα πηγή εσόδων για την κυβέρνηση που μάλι-στα παρουσιάζεται να λει-τουργεί προς όφελος του δημόσιου συμφέροντος Το χειρότερο απrsquo όλα όχι μόνο για το Νόμο για τις Παράκτιες Περιοχές αλλά και για το Νόμο για τις Δη-μόσιες Συμβάσεις το Νό-μο για την Προστασία της Φύσης και της Βιοποικιλό-τητας τον Κανονισμό για την Προστασία των Υγρο-τόπων και πολλές άλλες ρυθμίσεις είναι το γεγονός ότι τα τελευταία δέκα χρό-νια έχουν προσανατολιστεί στην ανάπτυξη ζωνών αντί της προστασίας

Οι Στόχοι της Τουρ-κίας για το 2023

Οι ακτές είναι για την κυβέρνηση το φιλέτο από το οποίο μπορεί να αντλή-σει έσοδα Και όλες οι πα-ραπάνω θεσμικές αλλαγές αποβλέπουν στην αξιοποί-ηση του φιλέτου αυτού Το κυβερνόν Κόμμα της Δικαι-οσύνης και της Ανάπτυξης (AKP) έχει το όραμα να κάνει μέχρι το 2023 την Τουρκία μία από τις δέκα ισχυρότερες οικονομίες στον κόσμο Οι Στό-χοι για το 2023 έχουν ήδη πολλές δυσμενείς επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον και την κοινωνία Ο Turhan Uslu ερευνητής του Πανεπιστημίου Gazi της Άγκυρας επιση-μαίνει ότι τα τελευταία 50 χρόνια 7487χλμ των τουρκικών ακτών (90 του συνόλου των ακτών της χώρας) έχουν υπερδομηθεί Σύμφωνα με ανακοινώσεις του Υπουργού Οικονομικών το 2013 οι δημόσιες εκτάσεις ndash οι περισσότερες από τις οποίες είναι αμ-μόλοφοι ndash είτε θα πουληθούν είτε θα ανα-πτυχθούν με κερδοφόρες κατασκευές στη γη Αυτό σημαίνει ότι αναμένεται να δού-με κι άλλες εγκαταστάσεις όπως γήπεδα γκολφ γήπεδα βόλεϊ θερμοηλεκτρικούς σταθμούς τουριστικές υποδομές ενεργει-ακούς αγωγούς αεροδρόμια εργοστάσια ανθρακωρυχεία δρόμους και αυτοκινητό-δρομους Το χειρότερο είναι ότι παράκτι-

ράκτια και θαλάσσια οικοσυστήματα υπο-βαθμίζονται από οικιακά και βιομηχανικά λύματα βλαβερές ουσίες που μεταφέρονται από την ενδοχώρα με τα ποτάμια γεωργικές πρακτικές σε παράκτιες περιοχές τουριστι-κές δραστηριότητες και υπερσυγκέντρωση παραθεριστικών κατοικιών εμπορικών και τουριστικών λιμένων και αλιευτικών υποδο-μών Σήμερα πολλά είδη ψαριών που ήταν σε αφθονία τη δεκαετία του 1970 κινδυ-νεύουν με αφανισμό για λόγους που συν-δέονται με την υπεραλιεία τη ρύπανση των υδάτων και την καταστροφή των φυσικών ενδιαιτημάτων Η ταχύτατη εξάπλωση των τουριστικών υποδομών και δραστηριοτή-των κατά μήκος των ακτών έχει καταστρέ-ψει ενδιαιτήματα ειδών όπως η θαλάσσια χελώνα τα δελφίνια και η φώκια μοναχός Τα πράγματα δεν είναι καλύτερα στον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς Φέροντας τη φήμη ενός τεράστιου υπαίθριου μουσείου η Τουρκία βρίσκεται στο σταυροδρόμι πολ-λών αρχαίων πολιτισμών αρκετοί από τους οποίους αναπτύχθηκαν στις ακτές Πρόκει-ται για ζώνες που βρίσκονται κάτω από την αυξανόμενη πίεση του μαζικού τουρισμού και της αστικοποίησης

Ενθαρρύνοντας την ανάπτυξη των ακτών

Σε αντίθεση με ότι συμβαίνει στην πρά-ξη το Άρθρο 43 του τουρκικού Συντάγμα-τος του 1982 ορίζει ότι οι ακτές αποτελούν κρατική οντότητα Το ίδιο άρθρο επίσης αναφέρει ότι η παραλία ο αιγιαλός και η όχθη των ποταμών πρέπει να σχεδιάζονται και να χρησιμοποιούνται μόνο με βάση το δημόσιο συμφέρον Ωστόσο υπάρχουν δώδεκα κρατικοί φορείς και περίπου τρι-άντα νόμοι για τις ακτές Πολλοί από αυ-τούς έρχονται σε αντίθεση με το στόχο της προστασίας όχι μόνο των ακτών αλλά και άλλων φυσικών πόρων Για παράδειγμα ο Νόμος 2634 για την Ενθάρρυνση του Του-ρισμού (1982) του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού έχει συμβάλλει στην προώ-θηση της ανάπτυξης των ακτών μέσα από ιδιωτικοποιήσεις εκτάσεων Ο Νόμος 3621 για τις Παράκτιες Περιοχές (1990) είναι ένα κείμενο για την προστασία των ακτών που ταυτόχρονα έχει νομιμοποιήσει σχεδόν όλες τις οικιστικές και βιομηχανικές εγκαταστά-σεις και δραστηριότητες στις παράκτιες περιοχές μέσα από τροποποιήσεις του στα χρόνια που ακολούθησαν την ψήφισή του Σύμφωνα με μία από τις τροποποιήσεις οι ακτές και η γη που προκύπτει από επιχω-ματώσεις και αποξήρανση δεν υπόκεινται στις προστατευτικές ρυθμίσεις του Νόμου 2863 για την Προστασία της Πολιτιστικής και Φυσικής Κληρονομιάς Η πιο πρόσφα-

ες πόλεις όπως η Κωνσταντινούπολη συ-νεχίζουν να υποδέχονται μετανάστες που αναζητούν αστικές υποδομές και ευκαιρίες εργασίας προκαλώντας μεγάλη αναπτυξι-ακή πίεση στις παράκτιες ζώνες

Ο ακτές είναι πολύτιμη πηγή ζωής για όλους και ιδιαίτερα σημαντικές για τη φυ-σική και πολιτιστική μας κληρονομιά Μέ-σα σε μισό μόνο αιώνα η Τουρκία έχασε ένα μεγάλο μέρος αυτής της πηγής ζωής Οι ακτές πρέπει να είναι υπό τη φροντίδα του δημόσιου και όχι στα χέρια ιδιωτικών εταιρειών που έχουν ως στόχο το κέρδος Εάν δε συμβεί αυτό τότε ndashσε αντίθεση με το όραμα του AKP- είναι πολύ πιθανό η Τουρκία να γίνει μέχρι το 2023 μία από τις δέκα χώρες με τις μεγαλύτερες περι-βαλλοντικές καταστροφές και συγκρούσεις στον κόσμο

Akgun ILHAN Ακτιβίστρια για το δικαίωμα στο νερό Τουρκία

ΤΟυΡκια κύματα ιδιωτικοποιήσεων στις ακτές μας

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1320

από τη λατινοποίηση στην κινεζοποίηση μια κΡηΤη δρόμος

Η μετεκλογική σοδειά από τις προσδοκίες που καλλιεργήθηκαν για ανατροπές στην τοπική αυτοδιοίκηση της Κρήτης απέδειξε οτι αφενός το ντόπιο βαθύ σύστημα έχει τις αντοχές και τις ρίζες του άγρουστα και από την άλλη οτι ο σπόρος της εναλλακτικής πρότασης είτε ήταν τζούφιος είτε έπεσε κι αυτός θύμα της εξαιρετικής ανομβρίας που για δεύτερη συνεχόμενη χρονια ταλαιπώ-ρησε τους αγρότες Παρόλαυτά ή ίσως και γι`αυτό η Κρήτη αυτό τον Ιούνη ζει κατά κάποιο τρόπο την κινηματογραφική σκηνή όπου ένα Fast Truck (Track το γράφουν στο ΥΠΑΝ) ευρωατλαντικής σχεδίασης αλλά made in China έρχεται καταπάνω της ενώ αυτή χωρίς να έχει πάρει χαμπάρι κοιτά με αγωνία ανάμεσα στις ξαπλώστρες με το λογότυπο της Invest in Greece μήπως έπεσε κάνα ευρώ από τους τουρίστες και ακούει στα ακουστικά του smartphone το success story του Σαμαρά του Γιώργου Εκτός όμως από τη συνηθισμένη για αυτή την εποχή μπάλα τη συνηθισμένη επέλαση των τουριστών και το συνηθισμένο μάπα καρπούζι ο φετινός Ιούνης έφερε και επέ-λαση καινούριων σχεδίων για επενδύσεις έργα υποδομής κατεπείγουσες αξιοποιήσεις κατεπείγοντα νομοσχέδια και άλλα φρούτα που επείγονται να ωριμάσουν μήπως κοψει κανείς το φυτό που τα τρέφει σύριζα

Η κάθοδος του Κινέζου πρωθυπουργού στην Κρήτη και η δήλωσή του οτι βλέπει στην Ελλάδα την πύλη εισόδου της Κίνας στην Ευρώπη δείχνει οτι η διαδικασία Λατι-νοποίησης της χώρας μπαίνει στο διαταύτα αρχής γεννομένης από το Νότο με τη ση-μειολογία που κουβαλά ο όρος στο παγκό-σμιο παιχνίδι της νεοαποικιακής εκμετάλ-λευσης ανθρώπινων και φυσικών πόρων Και αν αυτή τη φορά το λιμάνι του Νότου δεν ήταν στην επίσημη ατζέντα η κεντρι-κή θέση του αεροδρομίου του Καστελίου στις συζητήσεις δείχνει οτι η οικονομική και εμπορική υπερδύναμη είναι πιο κοντά από ποτέ στο να αποκτήσει μετά το λιμάνι του Πειραιά και τις άλλες στρατηγικές με-ταφορικές υποδομές-πύλες που χρειάζεται με όπλα το τεράστιο Κινέζικο πλεόνασμα τη γεωστρατηγική θέση της Κρήτης και το διακαή πόθο της Ελληνικής κυβέρνη-σης να απογειώσει από κάπου το δικό της success story

Στην ίδια λογική του είδα φώς και μπήκα η χώρα με τη μεγαλύτερη εγκατεστημένη ισχύ βΑΠΕ στον κόσμο υπέγραψε συμφω-νίες συνεργασίας με Ελληνικές αλλά και ξένες εταιρίες (EDF) για την εγκατάσταση ενεργειακών μεγαπρότζεκτς σε όλη την επι-κράτεια Η ΤΕΡΝΑ συγκεκριμένα με φτηνό χρήμα από την Κινέζικη Βιομηχανική και Εμπορική Τράπεζα (1η κρατική στον κόσμο

σε κεφάλαια με $19 τρις) και αρωγό την Sinohydro την κρατική μεγαεταιρία κατα-σκευής έργων υποδομής και φραγμάτων έκανε το ντίλ για το υβριδικό στο Αμάρι Ρε-θύμνου Το πακέτο περιλαμβάνει και άλλα έργα αντλισιοταμίευσης σε όλη την χώρα (122 δις Ευρώ) ανοίγοντας το δρόμο για την ιδιωτική διαχείρηση των νερών Αν πάνε καλά τα πράγματα πιθανά στο μέλλον να βοηθήσουν να ξεκολλήσει και το μεγα-λύτερο (1077 MW 359 ανεμογεννήτριες και καλώδιο διασύνδεσης) ενεργειακό έρ-γο βΑΠΕ της ΤΕΡΝΑ στην Κρήτη που έχει κρυώσει κάπως απεντασσόμενο από το fast track ενώ πιθανά πάλι ο Κοπελούζος να

περιμένει οι δικοί του στρατηγικοί εταίροι στην Προμηθέας Gas να ψωνίσουν με τη σειρά τους και να ξεκολλήσει και αυτός το δικό του έργο (1005 MW 437 ανεμογεν-νήτριες και καλώδιο διασύνδεσης)

Όμως το μεγάλο γεωπολιτικό και στα καθ` ημάς μικροπολιτικό παιχνίδι στα ενεργεια-κά της μεγαλονήσου αναμένεται να συνε-χιστεί τα επόμενα χρόνια με τους υδρογο-νάνθρακες τα έργα διασύνδεσης και την καθιέρωση της ως ενεργειακού κόμβου της ανατολικής Μεσογείου με ότι αυτό συνεπάγεται Στην πρόσφατη αιτιολογική έκθεση για την σκανδαλώδη επιδότηση 6 θέσεων εργασίας μέσω 6 έργων ΒΑΠΕ με 93 εκ Ευρώ από τον επενδυτικό νόμο πε-ριλαμβάνεται ο κατάλογος των έργων που εντάσσονται στον ευρωπαϊκό κανονισμό για τις διευρωπαϊκές ενεργειακές υποδο-μές Για την Κρήτη προβλέπει τo πέρασμα της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ισραήλ-Κύ-πρου-Ελλάδας (Euro-Asia Interconnector) και του αγωγού φυσικού αερίου East-Med Το τυράκι στη φάκα πέρα από την εθνική

υπερηφάνεια για το νέο γεωστρατηγικό μας ρόλο και τα δήθεν δισεκατομμύρια με την κάνουλα θα είναι οι εκατοντάδες χι-λιάδες θέσεις εργασίας (450000 λένε μόνο για την Κρήτη) στον τομέα των εξορύξεων που έπονται και η μετατροπή της Κρήτης από ldquoυπερδήμοrdquo σε ldquoυποκρατικήrdquo οντότη-τα μέσω των ανταποδοτικών τελών όπως προέβλεπαν προεκλογικά περιφερόμενοι στρατηγικοί αναλυτές στα γραφεία της επα-νεκλεγμένης περιφερειακής αρχής

Στο πλαίσιο αυτής της γεωπολιτικής ανα-βάθμισης της Κρήτης εντάσεται και η πρό-σφατη αίτηση στην Invest in Greece από τη VOPAK τη μεγαλύτερη εταιρεία απο-

θήκευσης και διαχείρισης πετρελαιοειδών στον κόσμο για τη δημιουργία σταθμού διαμετακόμισης στη νότια Σητεία σε έκτα-ση 400 στρεμμάτων Είναι αυτό που λέει ο λαός τώρα που βρήκαμε παπά που θά-βει αβέρτα στη Συρία την Ουκρανία και το Ιράκ και που όλως τυχαίως είναι κομβικές χώρες για την ενεργειακή τροφοδοσία της Ευρώπης ευκαιρία να θάψουμε πεντέξι και στη δικιά μας αυλή

Ένα εύλογο ερώτημα είναι πως όλα αυτά και άλλα πολλά θα χωρέσουν και θα συν-δυαστούν με την άλλη μεγάλη ιδέα για με-τατροπή των ελληνικών ακτών και νησιών και της Κρήτης ειδικότερα σε Μαγιόρκα της ανατολικής Μεσογείου Οι Κινέζοι επενδυ-τές υποσχέθηκαν να ξαναέρθουν σύντομα για να δουν και τα διαθέσιμα ακίνητα για τουριστική αξιοποίηση αλλά θα πρέπει να ξέρουν οτι θα στριμωχτούν στα γραφεία του ΤΑΙΠΕΔ μαζί με τους άλλους διεθνείς και εγχώριους παίκτες του real estate και των κατασκευών που διαγκωνίζονται ήδη ποιός θα πρωτοχτίσει τις εκατοντάδες χι-

λιάδες νέες τουριστικές κατοικίες και συ-μπλέγματα με προυπολογισμό πάνω από 10 δις Μέχρι τότε η κυβέρνηση τρέχει με διαδικασίες κατεπείγοντος να αμπα-λάρει το πακέτο περνώντας από το θερινό τμήμα της βουλής το νέο χωροταξικό και εντάσσοντας στην πραμάτεια του ΤΑΙΠΕΔ όσα από τα παραλιακά ldquoφιλέταrdquo της Κρή-της δεν έχουν ακόμα τσιμεντωθεί από τους ντόπιους παράγοντες του ΣΕΤΕ όπως πχ η δημοτική πλάζ του Καρτερού και η πρώ-ην αμερικάνικη βάση των Γουρνών Και αυτό ενώ ήδη δρομολογούνται βρίσκο-ντας ανέλπιστους συμμάχους σε τοπικούς φορείς και την απελπισμένη κοινωνία οι τουριστικές μεγαεπενδύσεις στην ανατολι-κή Κρήτη (Μονή Τοπλού Καβο Πλάκο) και βάζοντας το νησί από τα ανατολικά στην κιμαδομηχανή της ιδιωτικής πολεοδόμη-σης και χωροταξίας Στα ψιλά γράμματα του τουριστικού success story έχει περάσει οτι κάποιες τουριστικές επιχειρήσεις της Κρή-της έχουν πιάσει το νοημα της κινεζοποί-ησης και πληρώνουν πλέον με κουπόνια soupermarket και διαμονήφαγητό τους υπαλλήλους απαλλαγμένους βεβαίως από το βάρος των συλλογικών συμβάσεων και της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης αφού ετσι κι αλλιώς τα νοσοκομεία κλείνουν ή υπολειτουργούν

Το Fast Track που έρχεται καταπάνω στην Κρήτη ξαναθέτει το προεκλογικό ερώτημα αν υπάρχει πειστική και συγκεκριμένη εναλ-λακτική πρόταση Η απάντηση που δόθηκε στις εκλογές του Μάη πρέπει να ξεβολέψει τους πάντες κινήματα πολιτικούς κοινω-νικούς και επιστημονικούς φορείς απο τα κλιματιζόμενα γραφεία της πολιτικής και επιστημονικής τους αυτάρκειας Επείγει ο διάλογος και η σύνθεση για την επαναδι-ατύπωση και συγκεκριμενοποίηση αυτής της πρότασης Αλλά όχι σύνθεση ισσορο-πιστική και διαχειριστική ή πάνω σε μο-ντέλα που εφάρμοσε ο νεοαποικισμός στη Λατινική Αμερική με ακριβά δάνεια από την Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ ή στην Αφρική με φτηνά δάνεια απο τις κρατικές κινέζικες τράπεζες Ούτε με προτάσεις για αριστερόστροφή ldquoπραγματιστικήrdquo διαχεί-ρηση που καλλιεργούν αυταπάτες οτι οι ανεμογεννήτριες οι εξέδρες φυσικού αε-ρίου και οι τουριστικές επενδύσεις από την ντόπια ελιτ για την αλλοδαπή ελιτ με ερ-γαζόμενους ντόπιους ldquoνταλιτrdquo θα γίνουν συστατικά της ριζοσπαστικής στροφής που απαιτούν οι καιροί Αλλιώς οι σαμαράδες θα συνεχίσουν να φτιάχνουν μεγάλες ιδέες - σαμάρια για πειθήνια υποζύγια

κΩΣΤηΣ ΔαΜιαΝακηΣ αγρότης - βιολόγος

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 21

Την πολυαναμενόμενη ολοκλήρωση του χημικού αφοπλισμού της Συρίας με την απομάκρυνση και των τελευταίων φορτί-ων χημικών παραγόντων και πρόδρομων ουσιών ανακοίνωσε πανηγύρισε ο Οργα-νισμός για την Απαγόρευση των Χημικών Όπλων (OPCW) στις 23 Ιουνίου Η κατα-στροφή του συριακού χημικού οπλοστασίου που ευθύνεται για το θάνατο περισσότερων από 1400 ανθρώπων τον περασμένο Αύ-γουστο αποτελεί ένα σημαντικό βήμα για την εξάλειψη των χημικών όπλων παγκο-σμίως Το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS παρα-μένει σταθερό στην άποψη που έχει εκφρά-σει εδώ και δεκαετίες μαζί με εκατοντάδες άλλες οργανώσεις από όλο τον κόσμο για την επιτακτική ανάγκη να δοθεί ένα τέλος στην παραγωγή και χρήση χημικών όπλων να γίνει εξουδετέρωση - καταστροφή όλων των υπαρχόντων και να επιβληθούν διε-θνείς κυρώσεις σε όσους συνεχίζουν να κατασκευάζουν χρησιμοποιούν ή κατέχουν όπλα μαζικής καταστροφής χημικά πυρη-νικά βιολογικά Παράλληλα προτάσσει ως αναγκαίους όρους τον έλεγχο την αποδοκι-μασία και την υποβολή κυρώσεων σε όλες εκείνες τις χώρες κυβερνήσεις και εταιρεί-ες που ενώ αρχικά εξάγουν τεχνογνωσία τεχνολογία και πρώτες ύλες για την κατα-σκευή των οπλοστασίων έρχονται μετά να laquoλύσουνraquo τα προβλήματα που έχουν οι ίδι-ες δημιουργήσει συνήθως με το χειρότερο τρόπο Χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιας βλακείας αναλγησίας και στάσης απέναντι στη νομιμότητα και το δικαίωμα στην ει-ρήνη ενός ολοκλήρου λαού παραμένει το Ιράκ και ο Σαντάμ Χουσεΐν

Την ίδια στιγμή που η διεθνής κοινότητα πανηγυρίζει τον αφοπλισμό της Συρίας συ-νεχίζει να υπάρχει μια σειρά κρίσιμων ερω-τημάτων που πρέπει να απαντηθούν κυρίως όσον αφορά τα επόμενα βήματα της διαδικα-

σίας καταστροφής των χημικών Προτεραιό-τητας 1 (υψηλής τοξικότητας) Σύμφωνα με την ενημέρωση που υπάρχει τα χημικά φορ-τώθηκαν από τη Latakia στο δανέζικο πλοίο ldquoArk Futurardquo με τελικό προορισμό το λιμάνι Gioia Tauro της Ιταλίας όπου θα γίνει με-ταφόρτωση 560 τόννων εξ αυτών στο ldquoCape Rayrdquo Το μετασκευασμένο φορτηγό πλοίο του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ θα καταπλεύ-σει το αμέσως επόμενο διάστημα σε διεθνή ύδατα της Μεσογείου laquoκάπουraquo μεταξύ Κρή-της Μάλτας και Ιταλίας - η ακριβής τοποθε-σία δεν έχει γνωστοποιηθεί Η εξουδετέρωση των χημικών θα γίνει εν πλω με τη μέθοδο της υδρόλυσης η οποία έχει ευρέως χρησι-

περί της καταστροφής των ΧηΜικΩΝ ΟΠΛΩΝ της ΣυΡιαΣ

μοποιηθεί κατά το παρελθόν για την κατα-στροφή χημικών και αναμένεται να διαρκέσει μέχρι 90 ημέρες Για τις ανάγκες της συγκε-κριμένης επιχείρησης κατασκευάστηκαν το 2013 από τις ΗΠΑ δύο φορητά συστήματα (Field Deployable Hydrolysis Systems) Η συγκεκριμένη πλατφόρμα έχει δοκιμαστεί μόνο με υποκατάστατα που προσομοιάζουν με τη φυσική και χημική σύσταση των ndashπιο τοξικώνndash laquoσυγγενώνraquo τους Το σύστημα αυ-τό αδρανοποιεί τους χημικούς παράγοντες θερμαίνοντας και αναμιγνύοντάς τους (με-ταξύ άλλων) με νερό υδροξείδιο του νατρί-ου και υποχλωριώδες νάτριο με αποτέλεσμα να μετατρέπονται σε λιγότερο επικίνδυνες χημικές ουσίες που δεν μπορούν να χρησι-μοποιηθούν για την κατασκευή όπλων Τα laquoπροϊόνταraquo της υδρόλυσης θα αποθηκευτούν και εν συνεχεία θα μεταφερθούν σε κατάλ-ληλες χερσαίες εγκαταστάσεις επεξεργασί-ας επικίνδυνων αποβλήτων για περαιτέρω επεξεργασία και καταστροφή Σύμφωνα με τις πληροφορίες που είναι διαθέσιμες στην ιστοσελίδα του OPCW η Γερμανία και το Ην Βασίλειο είναι μεταξύ των χωρών που θα αναλάβουν την καταστροφή μέρους των προϊόντων αυτών

Η πληροφορία ότι τα χημικά όπλα ή τα προϊόντα της υδρόλυσης θα απορριφθούν στη θάλασσα που αναπαράγεται από πολ-λά εγχώρια ΜΜΕ είναι ανακριβής και ένα από τα προϊόντα της παραπληροφόρησης που πυροδοτεί η απουσία οποιασδήπο-τε ενημέρωσης από τους αρμοδίους προς τους πολίτες Από την ημέρα που έγινε γνωστό η επιλογή της εν πλω υδρόλυσης (μετά από πρόταση των ΗΠΑ) γεννιούνται φόβοι και πολλές ενστάσεις σχετικά με την επιλογή για άλλη μια φορά του ευάλωτου περιβάλλοντος της Μεσογείου για τέτοιου είδους προβληματικά και με μεγάλο κίνδυ-νο εγχειρήματα

Την ίδια ώρα που πρέπει να εφαρμοστεί άμεσα η Οδηγία Πλαίσιο για τη Θαλάσσια Στρατηγική και η ολοκληρωμένη διαχείριση και διατήρηση των θαλάσσιων και παράκτι-ων οικοσυστημάτων και ειδών που η ΕΕ έχει θέσει ως προτεραιότητα τη laquoΓαλάζια Ανάπτυξηraquo προωθώντας τη ως έναν από τους βασικότερους άξονες για ανάπτυξη και έξοδο από την κρίση των χωρών της Μεσογείου η επιλογή της εν πλω υδρόλυ-σης με πλοίο μάλιστα που δεν διαθέτει τα χαρακτηριστικά ασφαλούς ναυσιπλοΐας και πρόσθετης ασφάλειας για τέτοιου είδους επιχειρήσεις εντείνει τις ανησυχίες

Είναι δε απορίας άξιο πώς η Ελλάδα που έχει αναλάβει την Προεδρία του Συμβου-λίου της ΕΕ κατά το πρώτο εξάμηνο του 2014 (αλλά και οι υπόλοιπες χώρες της Μεσογείου ακόμα και η ΕΕ) μένει για μια άλλη φορά απαθής χωρίς να ενημερώνει φορείς και πολίτες όπως οφείλει για ένα τόσο σοβαρό γεγονός Οι καθυστερημένες διαβεβαιώσεις από το Υπουργείο Εξωτερι-κών περί laquohellipύπαρξη[ς] όλων των εγγυήσεων ασφαλείας σε σχέση με το θαλάσσιο περι-βάλλον της Μεσογείουhellipraquo (Μάρτιος 2014) χωρίς ωστόσο απτά στοιχεία και επιχειρή-ματα τροφοδοτεί το κλίμα αμφισβήτησης (που δικαιολογημένα υπάρχει) και αφήνει χώρο για κινδυνολογία και τρομοκρατία

Οι θαλάσσιες δραστηριότητες ενέχουν πάντα το κίνδυνο ατυχήματος Η επιλογή του πιο κατάλληλου και ασφαλούς- και όχι του πιο laquoβολικούraquo- σημείου στο θαλάσσιο (ή χερσαίο) χώρο και της αποδεδειγμένα ασφαλέστερης και πιο αποδεκτής μεθόδου καταστροφής σύμφωνα με τους διεθνείς ορ-γανισμούς και την επιστημονική κοινότητα καθώς και η λήψη όλων των απαραίτητων μέτρων πρόληψης αλλά και άμεσης αντιμε-τώπισης σε περίπτωση έκτακτου περιστα-τικού αποτελούν μονόδρομο Τέλος είναι αυτονόητο ότι βασικό στοιχείο αποτελεί η πλήρης διαφάνεια η ενεργός συμμετοχή και συνεχή ενημέρωση των πολιτών

Περιμένουμε από τα αρμόδια ελληνικά υπουργεία Εξωτερικών ΥΠΕΚΑ Ναυτιλί-ας και Αιγαίου να ενημερώσουν υπεύθυ-να φορείς και πολίτες να διαβεβαιώσουν με συγκεκριμένες επιστημονικές αναφο-ρές για την ασφάλεια της μεθόδου και τις επιπτώσεις στο θαλάσσιο περιβάλλον της Μεσογείου και να απαιτήσουν την αναβολή ή ακόμα και την ματαίωση του εγχειρήμα-τος αν θεωρήσουν ότι οι διαβεβαιώσεις που έχουν λάβει από τον OPCW και τον ΟΗΕ είναι ανεπαρκείς

ΔικΤυΟ ΜΕΣΟΓΕιΟΣ SOS

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1322

Στις περισσότερες περιοχές του πλανήτη μας ο χώρος διαμορφώνεται όχι μόνο από φυσικές διεργασίες αλλά και από ανθρώπινες παρεμβάσεις άλλοτε άμεσες και άλ-λοτε έμμεσες Στην εποχή μας πολλές από τις ανθρώπινες δραστηριότητες ndashόπως η εκμετάλλευση των πόρων και η αστικοποίησηndash εξαπλώνονται σε έκταση και αυξάνονται συνεχώς σε ένταση Είναι συγκλονιστικοί οι ταχύτατοι ρυθμοί με τους οποίους συντελούνται τέτοιες διαδικασίες αλλά και οι ριζικές τους επιπτώσεις Οι έμμεσες επιρροές μάλιστα διαχέονται και καλύπτουν το σύνολο του πλανήτη Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι επιπτώσεις στο χώρο από το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής αποτέλεσμα της αύξησης εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου

Ο χώρος όπως διαμορφώνεται από τη Φύση και τον Άνθρωπο αποτελεί τοπίο Σύμφωνα με τον ορισμό του Συμβουλίου της Ευρώπης

laquoτοπίοraquo σημαίνει μία περιοχή όπως γίνεται αντιληπτή από τους ανθρώπους του οποίου ο χαρακτήρας είναι το αποτέλεσμα της δράσης και αλληλεπίδρασης των φυσικών και ή ανθρώπινων παραγόντων

Αρχικά η έννοια του τοπίου ως χώρου με έντονο τοπι-κό χαρακτήρα αναγνωρίστηκε από τις καλές τέχνες και αποτέλεσε διαχρονική πηγή έμπνευσης για τη ζωγραφι-κή και τη χαρακτική τη λογοτεχνία και την αρχιτεκτονική και ίσως τη μουσική Τον 20ο αιώνα όμως έγινε κατανο-ητό ότι το τοπίο συνδυάζοντας τις μεταβολές των οικο-συστημάτων και της βιοποικιλότητας με τις επιρροές από τις ανθρώπινες δραστηριότητες μπορούσε να αποτελέσει χρήσιμο πλαίσιο για τη διαχείριση του χώρου Άρχισε έτσι η διερεύνηση του τοπίου από περιβαλλοντική και χωρο-ταξική σκοπιά

Στην Ευρώπη μια ήπειρο με πλούσια ιστορία και πολι-τισμό της οποίας ο χώρος έχει υποστεί μακρόχρονες και συχνά βίαιες ανθρώπινες παρεμβάσεις το τοπίο αναδείχτη-κε σε αντικείμενο διεπιστημονικής έρευνας Έτσι το 2000 υπογράφηκε στη Φλωρεντία η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για το Τοπίο στο πλαίσιο του Συμβουλίου της Ευρώπης που τέθηκε σε ισχύ το Μάρτιο του 2004 Σήμερα στη Σύμβα-ση μετέχουν 38 χώρες ενώ ετήσιες τεχνικές συναντήσεις έχουν επιτρέψει τη διερεύνηση πολλών πτυχών του τοπί-ου τη διαμόρφωση αλλά και τη διαχείρισή του

Πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι η Σύμβαση για το Τοπίο αποδίδει μεγάλη σημασία στις διαδικασίες κοινωνικής ενημέρωσης και συμμετοχής σε αντίθεση με άλλες περισ-σότερο τεχνοκρατικές προσεγγίσεις Από τη μία πλευρά αυτό αποτελεί θετική εξέλιξη ως προς τη δημοκρατικότη-τα των διαδικασιών από την άλλη όμως δεν έχει διαμορ-φωθεί επαρκώς στο πλαίσιό της μια πραγματιστική και συστηματική μεθοδολογία στη διαφύλαξη και διαχείριση των τοπίων που αποτελεί ακόμα στόχο πολλών προσπα-θειών Έχει όμως προωθηθεί σημαντικά η αναγνώριση του τοπίου στον Ευρωπαϊκό χώρο

Αντίθετα στο επίπεδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης η έν-νοια του τοπίου έχει παραμείνει ουσιαστικά στα αζήτη-τα χωρίς να έχει ενταχθεί οργανικά στα περιβαλλοντικά και χωρικά της προγράμματα Πιθανά αυτό να οφείλεται στη διχογνωμία που βασιλεύει στην Ευρωπαϊκή Ένωση ως προς την αρμοδιότητά της για τα θέματα του χωρικού σχεδιασμού Διχογνωμία που οδήγησε στην παραμέληση ή και εγκατάλειψη σημαντικότατων προγραμμάτων ευ-ρωπαϊκής χωροταξίας που είχε προωθήσει παλαιότερα ο

Μάριος Καμχής κύριο στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτρο-πής Ίσως όμως η παραμέληση αυτή να οφείλεται και στην αδυναμία σύνδεσης του τοπίου με τις laquoαναπτυξιακέςraquo ή και laquoοικονομίστικεςraquo θεωρήσεις που δεσπόζουν στη σημερινή Ένωση Τείνει να αγνοηθεί έτσι η καθοριστική συμβολή του τοπίου στην ποιότητα ζωής των κατοίκων στις μνήμες και συνέχεια των τόπων την πολιτιστική τους ταυτότητα στην υπεραξία που αυτή δημιουργεί και στην ενίσχυση της τουριστικής έλξης Έχουν χρηματοδοτηθεί κατά καιρούς Κοινοτικά προγράμματα που αφορούν το τοπίο χωρίς όμως να αξιοποιηθούν τα αποτελέσματα τους και να οδηγήσουν σε συνεκτική Κοινοτική πολιτική για το τοπίο

Στο διεθνές επίπεδο η Συνθήκη για την Παγκόσμια Κλη-ρονομιά της UNESCO αναγνωρίζει πλέον τοπία στον κατά-λογο των περιοχών της Βέβαια κατά την Ευρωπαϊκή Σύμ-βαση όλα τα τοπία μπορούν να θεωρηθούν ως πολιτιστικά και να απαιτήσουν ενασχόληση και μέριμνα Αλλά αυτά που επιλέγονται από την UNESCO είναι μόνον εκείνα που χαρα-κτηρίζονται από εξέχουσες παγκόσμιες αξίες (outstanding universal values) και είναι μέχρι σήμερα μόνο 85 από τα οποία 79 πολιτιστικά και 6 μεικτά Πρέπει εδώ να σημειωθεί ότι η UNESCO όχι μόνο ενδιαφέρεται αποκλειστικά για τα τοπία με εξέχουσες παγκόσμιες αξίες αλλά τα αντιμετωπίζει ως μία ακόμη κατηγορία παγκόσμιας πολιτισμικής (κυρίως) κληρονομιάς (heritage) κι όχι τόσο ως χωρικές ενότητες οι οποίες είναι ζωντανές και υπόκεινται σε συνεχείς αλλαγές ανάλογα με τις εκάστοτε περιβαλλοντικές κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες κάθε περιόδου

Η Ελλάδα υπήρξε μια από τις πρώτες χώρες που υπέγρα-ψαν την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για το Τοπίο το 2000 Χρει-άστηκε όμως μια δεκαετία για να κυρωθεί η Σύμβαση αυτή από το Κοινοβούλιο που έγινε με το Ν38272010 ΦΕΚ Α 3025022010 δείγμα της έλλειψης ενδιαφέροντος για το τοπίο που είχαν οι μέχρι τότε πολιτικές ηγεσίες

Ένα χρόνο μετά συγκροτήθηκε με υπουργική απόφα-ση η Εθνική Επιτροπή για το Τοπίο με κύριο μέλημα την

εκπλήρωση των υποχρεώσεων της Χώ-ρας που προέκυπταν από την εφαρμογή της Σύμβασης Η Επιτροπή στην οποία η συμμετοχή των μελών της δεν ήταν αμει-βόμενη λειτούργησε μόνο για ενάμισι έτος και μετά σταμάτησε τυπικά λόγω μη αντι-κατάστασης παραιτηθέντων μελών

Στο διάστημα λειτουργίας της η Επιτρο-πή προώθησε δύο κυρίως θέματα

Με τη βοήθεια της Διεύθυνσης Χωρο-ταξίας του ΥΠΕΚΑ ενέταξε τη διαχείριση του τοπίου στις μελέτες για την επικαιρο-ποίηση των Περιφερειακών Πλαισίων Χω-ροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανά-πτυξης που ανατέθηκαν το 2012 για τις 12 περιφέρειες της χώρας Οι μελέτες αυτές περιλαμβάνουν την καταγραφή των τοπί-ων διεθνούς εθνικής και περιφερειακής σημασίας καθώς και όσων έχουν υποστεί ριζικές βλάβες τη διαπίστωση των απειλών που προκαλούν την υποβάθμισής τους και τη διατύπωση γενικών κατευθύνσεων για τη διαφύλαξη ή αποκατάστασή τους Αντί-στοιχα η έννοια του τοπίου εντάχθηκε και στην αναθεώρηση του Ρυθμιστικού Σχεδίου

της Αθήνας Αττικής Ελπίζεται ότι τα αποτελέσματα των μελετών αυτών και η κτηθείσα εμπειρία θα μπορέσουν να αξιοποιηθούν και να αποτελέσουν εργαλεία για την καλή διαχείριση του ελληνικού τοπίου

Δυστυχώς όμως η δεύτερη καίρια πρωτοβουλία της Εθνι-κής Επιτροπής Τοπίου δεν μπόρεσε να υλοποιηθεί ακόμα Πρόκειται για την εκπόνηση μελέτης βάσης που θα περι-λάμβανε την κατάρτιση τυπολογίας του τοπίου την πιλο-τική εφαρμογή προδιαγραφών σε επίπεδο Καλλικράτειου δήμου την παροχή νομικής υποστήριξης για την εκπό-νηση αναγκαίων νομοθετικών ρυθμίσεων τη δημιουργία και λειτουργία Υποστηρικτικής Διαδικτυακής Γεωγραφι-κής Εφαρμογής και τη δημιουργία Βάσης Δεδομένων για το τοπίο την πραγματοποίηση σχετικών εκδηλώσεων δι-αβούλευσης την οργάνωση ενός διεθνούς συνεδρίου την παραγωγή έντυπου υλικού και θα κατέληγε σε διατύπωση εθνικής στρατηγικής για το τοπίο Παρά τη σοβαρή εργασία που έγινε από την Επιτροπή και τη Διεύθυνση Χωροταξί-ας του ΥΠΕΚΑ στην προετοιμασία των προδιαγραφών και των δελτίων έργου για χρηματοδότηση της μελέτης από το ΕΠΠΕΡΑΑ γραφειοκρατικές διαδικασίες ή και πολιτι-κή αδράνεια έχουν αναστείλει την προώθηση αυτής της τόσο χρήσιμης μελέτης Σημειώνεται εδώ ότι τα αποτελέ-σματα της επρόκειτο να τροφοδοτήσουν τα περιφερειακά πλαίσια που αναφέρθηκαν πιο πάνω πράγμα που δεν κα-τέστη δυνατό μέχρι σήμερα

Παρά τις κάποιες αρνητικές εξελίξεις και τη σημερινή δυσμενή συγκυρία η κοινωνική συνειδητοποίηση για το τοπίο εξακολουθεί να ενισχύεται στην Ελλάδα καθώς και η αναγνώριση της δυνητικής του συμβολής στις αναπτυ-ξιακές διαδικασίες ndashκυρίως στον ελληνικό τουρισμόndash αλ-λά και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής Παράγοντες που αργά ή γρήγορα θα ευαισθητοποιήσουν και την πολιτική ηγεσία της χώρας

ΘυΜιΟΣ ΠαΠαΓιαΝΝηΣAρχιτέκτων

ΤΟΠιΟ η ΣυΓΧΡΟΝη ΠΡΟΣΕΓΓιΣη

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 23

Το εξορυκτικό έργο Pascua Lama είχε να αντιμετωπίσει πολλές δυσκολίες από την αρχή πέρα από τις κοινωνικές αντιδράσεις σε Χιλή και Αργεντινή Οι εξελίξεις στη βι-ομηχανία του χρυσού παγκόσμια αλλά και οι ενδο-εταιρικές πολιτικές και οικονο-μικές αποφάσεις επηρέασαν ιδιαίτερα το έργο και τελικά οδήγησαν στην αναστολή του Αυτά τα στοιχεία είναι σημαντικά για τον τομέα της Πολιτικής Οικολογίας καθώς αναζητούμε τι καθορίζει αυτές τις εταιρικές αποφάσεις και ποιών τα συμφέροντα τελικά εξυπηρετούνται Σε αυτό το πλαίσιο η κά-θε επιχείρηση δεν αντιμετωπίζεται ως μο-νολιθική οντότητα αλλά ως ένα δυναμικό πλέγμα σχέσεων εξουσίας αμφισβήτησης και συνεργασίας μεταξύ των διαφόρων φο-ρέων και εκφάνσεων του κεφαλαίουΑν θέ-λουμε να κατανοήσουμε τα κίνητρα και τις πολιτικές της (καναδικής) Barrick Gold στο Pascua Lama της Χιλής πρέπει να laquoανοί-ξουμεraquo το μαύρο κουτί των εταιριών χρυ-σού και να μπούμε στον απόκρυφο κόσμο των χρηματοδοτήσεων που είναι η laquoκαρ-διάraquo της εξορυκτικής βιομηχανίας

Η έκρηξη της τιμής του χρυσού

Ένα σημαντικό στοιχείο που συνθέτει το σκηνικό είναι η τεράστια αύξηση στις τιμές του χρυσού κατά την τελευταία δεκαετία η οποία συνεπάγεται και αύξηση των εξο-ρύξεων σε παγκόσμιο επίπεδο Μέσα από το πρίσμα αυτού που θεωρείται ως η μεγα-λύτερη καταγεγραμμένη άνοδος του εμπο-ρεύματος από τη μεταπολεμική περίοδο και έπειτα (2003-2012) μεγάλες εξορυκτικές εταιρείες χρυσού όπως η Barrick Gold έχουν προχωρήσει σε μεγάλες εξαγορές και έχουν επεκτείνει τις δραστηριότητές τους Συνε-πώς παλαιότερα αδρανή ορυχεία που δεν θα ήταν οικονομικά βιώσιμα να λειτουρ-γήσουν με χαμηλότερες τιμές του χρυσού

έχουν ξαναμπεί στο παιχνίδι όπως είναι και η περίπτωση του Pascua Lama

Εκμεταλλευόμενοι το ενδιαφέρον των επεν-δυτών πολλοί από τους οποίους κερδοσκο-πούν πάνω στις μελλοντικές αυξήσεις των τιμών οι εταιρείες εκδίδουν νέες προσφορές μετοχών στις αγορές Η Wall Street Journalσε άρθρο της το 2012 ανέφερε ότι κατά την τε-λευταία δεκαετία οι τέσσερις μεγαλύτερες εταιρείες εξόρυξης χρυσού (BarrickGold Newmont Newcrest και Goldcorp) έχουν αυξήσει την έκδοση μετοχών κατά 117 Μάλιστα η Barrick Gold κατέχει το laquoβρα-βείοraquo των δύο μεγαλύτερων μετοχικών προ-σφορών στην ιστορία του Χρηματιστηρίου του Τορόντο για τη χρηματοδότηση της το Νοέμβριο του 2013 Οι θεσμικοί επενδυτές (που διαχειρίζονται κατά μίνιμουμ κεφάλαια της τάξης των 100 εκ δολαρίων) όπως τα hedge funds τα συνταξιοδοτικά ταμεία και τα αμοιβαία κεφάλαια είναι ανάμεσα σε εκείνους που κατέχουν σήμερα μεγάλο κε-φάλαιο μετοχών στα μητρώα των εταιρειών εξόρυξης χρυσού

Δημιουργώντας κέρδος για τους μετόχους

Οι θεσμικοί επενδυτές με το τεράστιο μέγεθος των επενδύσεών τους είναι δι-ατεθειμένοι να αναλάβουν ενεργό ρόλο για τις επενδύσεις τους πολύ περισσότερο από ότι οι ιδιώτες επενδυτές Οι μεγάλες συγκεντρώσεις της επένδυσης σε μια εται-ρία τους δίνει μεγαλύτερη διαπραγματευ-τική ισχύ (και μάλιστα ψήφων) ώστε να πιέσουν σε εταιρικά θέματα Οι θεσμικοί μέτοχοι της Barrick Gold προφανώς δεν αποτελούν εξαίρεση Η μη απόδοση των αναμενόμενων μερισμάτων στους μέτοχους αποτέλεσε το βασικό λόγο για να πιεστεί η διοίκηση να εγκαταλείψει το σχέδιο αύ-ξησης των επενδύσεων της laquoγια χάρη της

ανάπτυξηςraquo και να ιεραρχήσει πολύ ψηλά την απόδοση των κερδών στους μέτοχους Μάλιστα στα μέσα του 2012 ο Διευθύνων Συμβούλος απολύθηκε με βάση την κακή απόδοση των μετοχών ενώ συνεχείς ήταν και οι διαμάχες στο διοικητικό συμβούλιο καθώς έπρεπε να σηματοδοτηθεί μια νέα εποχή όπου οι αποδόσεις των μετόχων θα έχουν τον πρώτο λόγο

Λόγω όλων των παραπάνω η Barrick Gold υιοθετεί πλέον μια πιο συντηρητική προσέγγιση στην κατανομή κεφαλαίων μαζί με την υπόσχεση ότι laquoοι αποδόσεις (στους μετόχους) θα καθορίζουν την παραγωγή και όχι το αντίθετοraquo Η εταιρεία έχει αναβάλει για παράδειγμα 4 δισ δολαρίων προγραμ-ματισμένες κεφαλαιακές δαπάνες και έχει προχωρήσει πρόσθετες περικοπές των γε-νικών εξόδων Επιπλέον έχουν πουληθεί ορυχεία χαμηλής αποδοτικότητας και υψη-λού λειτουργικού κόστους όπως είναι τα ορυχεία Darlot Granny Smith και Lawlers στη δυτική Αυστραλία

Το αίνιγμα Pascua Lama

Το Pascua Lama σε αυτό το πλαίσιο απο-τελεί ένα γρίφο για την Barrick Gold Κα-θώς έχει χαρακτηριστεί ως το laquoμεγαλύτε-ρο ορυχείο χαμηλού κόστους στον κόσμοraquo θεωρείται η ναυαρχίδα των περιουσιακών στοιχείων της εταιρείας και αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της μελλοντικής παρα-γωγής χρυσού Είναι από τα μεγαλύτερα ανεκμετάλλευτα κοιτάσματα χρυσού στον κόσμο κατέχοντας την 11η θέση και το τρί-το μεγαλύτερο στη Λατινική Αμερική Για τη Barrick Gold υπήρξε το επίκεντρο των κεφαλαιακών της δαπανών με πάνω από 5 δις δολάρια μέχρι σήμερα Αποτελεί το σημαντικότερο λόγο συγκρούσεων μεταξύ της εταιρείας και των μετόχων της με ορι-σμένους μέτοχους να αμφισβητούν ακόμα

το κατά πόσον θα πρέπει να συνεχιστεί το έργο στο σημερινό περιβάλλον

Σε αυτή τη διαμάχη ήρθαν να προστεθούν η διαρκής αντίδραση και αβεβαιότητα για την περιβαλλοντική συμμόρφωση του έργου με τους κανονισμούς της Χιλής η χαμηλό-τερη τιμή του χρυσού σήμερα και τα 15 δις δολάρια έλλειμμα στα οικονομικά της εται-ρείας Όλοι αυτοί οι παράγοντες οδήγησαν στην αναστολή του έργου Η Barrick Gold μπορεί να κατέφερε με αυτή την απόφαση να περιορίσει τη ζημιά της όμως το μέλλον της τίθεται υπό αμφισβήτηση Η παραγωγή η μεγέθυνση και η υπόσχεση της μελλοντι-κής ανάπτυξης παραμένει αναπόσπαστο μέρος της επιχειρηματικής δραστηριότη-τας της και βάσει αυτών καθορίζεται και η βιωσιμότητά της Αυτό αναγκάζει την εται-ρεία να δηλώσει ότι δεν έχει απομακρυνθεί ολοκληρωτικά από το έργο Πράγματι μια απόφαση να αναστείλει τις τωρινές δρα-στηριότητες δεν σημαίνει ότι χάνει τα με-ταλλευτικά δικαιώματα (τα οποία δεν έχουν ημερομηνία λήξης εφόσον οι ετήσιες πλη-ρωμές γης καταβάλλονται)

Τι θα γίνει στο Pascua Lama

Προς το παρόν η εταιρεία έχει μετριάσει το κίνδυνο έκθεσής της στο έργο εξόρυξης στο Pascua Lama Όλα τα σημάδια δείχνουν μια επιβράδυνση στην εξορυκτική βιομηχανία εν γένει η οποία επιδεινώνεται με την αύξηση της επιφυλακτικότητας εκ μέρους των χρη-ματοοικονομικών επενδυτών να συνεισφέ-ρουν κεφάλαια στη βιομηχανία Αλλά εκεί που οι μικρές εταιρίες εξόρυξης (εταιρείες που αναλαμβάνουν μόνο εξερεύνηση)είτε πωλούνται ή κλείνουν σε περίοδο ύφεσης οι μεγάλες χρυσοθήρες δείχνουν αντοχή Πε-ρίοδοι υφέσεις και πτώσης χαρακτηρίζουν τον κύκλο εξόρυξης στο τέλος της προη-γούμενης ύφεσης για παράδειγμα τα σχέ-δια της λειτουργίας του Pascua Lama είχαν για να ξανακκκινίσουν λίγα χρόνια αργότερα όταν οι τιμές του χρυσού ανέκαμψαν Εκτός από το να περιμένει μέχρι να βελτιωθούν οι συνθήκες η εταιρεία εξετάζει να πουλήσει μέρος του μεριδίου της στο Pascua Lama Τέτοιες συμφωνίες συνεργασίας δεν είναι ασυνήθιστες στον τομέα των εξορύξεων με δεδομένη την υψηλή κεφαλαιακή δαπάνη που απαιτείται Προς το παρόν βέβαια πε-ριμένουν τη στιγμή που τα αποθέματα χρυ-σού στο Pascua Lama θα έχουν μεγαλύτερη αξία και χαμηλότερο επενδυτικό κίνδυνο αν εξορυχτούν από το να παραμένουν κά-τω από το έδαφος

JULIE REYESδιδακτορική ερευνήτρια Πολιτικής Οικολογίας

στο Πανεπιστήμιο του ΜάντσεστερΜετάφραση Δήμητρα Σπαθαρίδου

Επιμέλεια Γιώργος Βελεγράκης

ΧιΛη η στρατηγική της Barrick Gold στο ορυχείο χρυσού Pascua Lama

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1324

Αντιδράσεις για τα πρώτα φορτία ασφαλτώδους άμμου στην Ευρώπη

Για πρώτη φορά φορτία πετρελαίου ασφαλ-τώδους άμμου (tar sand oil) στάλθηκαν στην Ευρώπη και πιο συγκεκριμένα στην Ισπανία για επεξεργασία και διύλιση 600000 βαρέλια αρ-γού πετρελαίου της καναδικής εταιρείας Western

Canada Select (WCS) στάλθηκαν από την ισπανική πετρελαϊκή εταιρεία Repsol σε διυ-λιστήριο του Μπιλμπάο Η εξέλιξη αυτή πυροδότησε αντιδράσεις και διαδηλώσεις έξω από το εργοστάσιο το οποίο βρίσκεται σε μια ιδιαίτερα πυκνοκατοικημένη περιοχή Οι εκδηλώσεις διαμαρτυρίας υποστηρίζονται από τοπικές κινήσεις πολιτών και από περι-βαλλοντικές οργανώσεις που επισημαίνουν τους κινδύνους που δημιουργούν για τους κατοίκους και το περιβάλλον

Από τη μεριά της η εταιρεία απορρίπτει τα ενστάσεις κατοίκων και περιβαλλοντικών οργανώσεων και ισχυρίζεται ότι ο συγκεκριμένος τύπος αργού πετρελαίου παράγει την ίδια ποσότητα εκπομπών με οποιοδήποτε άλλο είδος πετρελαίου

Παρrsquoόλα αυτά μελέτες σε άλλες περιοχές του πλανήτη έχουν συνδέσει την ύπαρ-ξη διυλιστηρίων ασφαλτώδους άμμου με αυξημένα επίπεδα καρκίνου και αναπνευ-στικών νοσημάτων Απόπειρες της ΕΕ να ποσοτικοποιήσει τις εκπομπές αερίων ρύπων από διαδικασίες εξόρυξης και διύλισης πετρελαίου ασφαλτώδους άμμου έχουν προς το παρόν εγκαταλειφθεί μετά τις έντονες αντιδράσεις του Καναδά και της βιομηχανίας πετρελαίου

Ανεπαρκής ο περιορισμός της ΕΕ στα βιοκαύσιμα καταγγέλουν οικολογικές οργανώσεις

Στις 13 Ιουνίου και μετά από μήνες διαπραγματεύσεων οι υπουργοί Ενέργειας της ΕΕ αποφά-σισαν τον περιορισμό των βιοκαυσίμων στο 7 της ενέργειας της Ευρώπης για μεταφορές το 2020 και ενώ η αρχική πρόταση προέβλεπε όριο 5 Οικολογικές οργανώσεις όμως προειδο-ποιούν ότι ο περιορισμός είναι πολύ ήπιος και έρχεται καθυστερημένα Οι αρνητικές συνέπειες από βιοκαύσιμα θα αυξηθούν καθώς το όριο του 7 σημαίνει 50 αύξηση του σημερινού επιπέδου χρήσης βιοκαυσίμωνΠώς όμως τα βιοκαύσιμα που αποτελούν ένα είδος ανανεώσιμης πηγής ενέργειας έφτασαν να αποτελούν κίνδυνο για το περιβάλλονΒασικό επιχείρημα για την πολιτική υποστήριξης των βιοκαυσίμων στην ΕΕ (πχ βιοντήζελ) ήταν ότι έχουν ως αποτέλεσμα χαμηλότερες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου σε σχέση με τα ορυ-κτά καύσιμα δεδομένου πχ ότι τα φυτά που καλλιεργούνται για να παραχθούν τα βιοκαύσιμα απορροφούν διοξείδιο του άνθρακα Ίσως σημαντικότερα κίνητρα όμως ήταν οι αυξανόμενες τιμές των ορυκτών καυσίμων και η ενεργειακή ασφάλειαΚαθώς όμως οι ευρωπαϊκές χώρες και οι προμηθευτές καυσίμων υλοποιούσαν τους στόχους για τα βιοκαύσιμα το αποτέλεσμα ήταν η προώθηση σχεδόν αποκλειστικά βιοκαυσίμων που παράγονται από τροφικές και ενεργειακές καλλιέργειες όπως φοινικέλαιο σόγια ελαιοκράμβη (βιοντήζελ) σιτάρι και καλαμπόκι (αιθανόλη) Η επιστημονική κοινότητα έχει προειδοποιήσει ότι η αυξημένη ζήτηση για βιοκαύσιμα στην ΕΕ οδηγεί στην επέκταση της παγκόσμιας καλλιεργήσιμης γης σε βαθμό που μπορεί τελικά να αυ-ξήσει τις εκπομπές που συντελούν στην κλιματική αλλαγή Αυτή η έμμεση αλλαγή χρήσης γης (Indirect Land Use Change ndash ILUC) συντελείται ως εξής Επιφάνεια γης που μπορεί να χρησι-μοποιηθεί για καλλιέργεια τροφίμων τώρα χρησιμοποιείται για καλλιέργεια καυσίμων Αυτό έχει ως αποτελέσμα να χρειάζεται επιπλέον επιφάνεια καλλιεργήσιμης γης για τα τρόφιμα Η laquoνέαraquo γη συνήθως βρίσκεται σε τροπικές περιοχές όπου μεγάλα δάση κόβονται για να δημιουργηθεί χώρος για καλλιέργειες Αυτή η αποψίλωση μειώνει τα δέντρα και γενικότερα τη βλάστηση που απορροφά διοξείδιο του άνθρακα και αποβάλλει τεράστια μεγέθη αερίων θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα αναιρώντας τον αρχικό στόχο της πολιτικής της ΕΕ για τα βιοκαύσιμα Ταυτόχρονα ο ανταγωνισμός μεταξύ καλλιέργειας βιοκαυσίμων και τροφίμων για εκτάσεις γης και για νερό ανεβάζει τις τιμές των τροφίμων και εντείνει τις διακυμάνσεις των αγορών γεωρ-γικών προϊόντων ενώ οι επιδοτήσεις στα βιοκαύσιμα κοστίζουν περίπου 6 δισ euro το χρόνο στα ευρωπαϊκά κράτηΗ Ευρώπη είναι ήδη η ήπειρος με την υψηλότερη εξάρτηση από εκτάσεις γης εκτός των συνόρων της και έχει το δεύτερο υψηλότερο επίπεδο laquoκατανάλωσης γηςraquo κατά κεφαλήν Σύμφωνα με μελέ-τη του Οικονομικού Πανεπιστήμιου της Βιέννης για την οργάνωση laquoΦίλοι της Γηςraquo ΕυρώπηςΤο αποτύπωμα της κατανάλωσης βιοκαυσίμων σε επιφάνεια γης το 2010 ήταν 450 εκατομμύρια στρέμματα ισοδύναμο με την επιφάνεια της Σουηδίας Το 2030 αν η σημερινή τάση συνεχιστεί η κατανάλωση βιοκαυσίμων της ΕΕ αναμένεται να αυξηθεί κατά 58 χρησιμοποιώντας περίπου 700 εκατομ στρέμματα έκταση ίση με την επιφάνεια της Σουηδίας και της Πολωνίας μαζίΗ χρήση ξύλου για παραγωγή θερμότητας και ηλεκτρισμού προκαλεί το μεγαλύτερο αποτύπωμα περίπου 300 εκατομ στρέμματα δάσους το 2010 που προβλέπεται να φτάσουν τα 400 εκατομ στρέμματα το 2030 Αν όλο αυτό το ξύλο προερχόταν από το εσωτερικό της ΕΕ θα απαιτούσε σχεδόν το 40 όλης της παραγωγικής δασικής έκτασης της ΕυρώπηςΗ Ευρώπη πρέπει όχι μόνο να περιορίσει τη χρήση των βιοκαυσίμων για αυτοκίνητα αλλά και να περιορίσει την τεράστια έκταση γης που χρησιμοποιείται γενικότερα από την ΕΕ θέτοντας υποχρε-ωτικούς στόχους που περιορίζουν την υπερκατανάλωση Τα βιοκαύσιμα μπορούν να παίξουν ρόλο στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής όμως θα πρέπει αυτό να γίνει με χρήση υπολειμμάτων και αποβλήτων (βιοκαύσιμα δεύτερης γενιάς) αντί για την καύση δέντρων και καρπών

ε ίδαμε

Ομπάμα ndash Νέο πρόγραμμα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής

Στις 2 Ιουνίου ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μπάρακ Ομπάμα ανακοίνωσε μέσω της Υπη-ρεσίας Προστασίας του Πε-ριβάλλοντος (EPA) ένα νέο φιλόδοξο πρόγραμμα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερ-μοκηπίου κατά 30 μέχρι το 2030 (έτος βάσης το 2005) Το πρόγραμμα περιλαμβάνει

σειρά μέτρων όπως το κλείσιμο μονάδων ηλεκτροπαραγωγής από άνθρακα την προώ-θηση της εγκατάστασης αιολικών και φωτοβολταϊκών μονάδων την ενίσχυση πολιτικών εξοικονόμησης ενέργειας και την εισαγωγή συστημάτων ανταλλαγής ρύπων Ο προ-σανατολισμός του προγράμματος είναι προς την υιοθέτηση στόχων μείωσης εκπομπών σε επίπεδο Πολιτειών (States) και όχι σε ομοσπονδιακό επίπεδο Βασικός στόχος του προγράμματος είναι η δραστική μείωση των εκπομπών από τα εργοστάσια ηλεκτροπα-ραγωγής που αποτελούν το βασικό παραγωγό αερίων του θερμοκηπίου στις ΗΠΑ

Η πρωτοβουλία Ομπάμα δέχεται σθεναρή κριτική από τη βιομηχανία άνθρακα και τους ρεπουμπλικάνους που θεωρούν ότι το πρόγραμμα αυτό θα περικόψει τις θέσεις εργασί-ας στον κλάδο και θα αυξήσει τα τιμολόγια του ρεύματος Από την άλλη το πρόγραμ-μα αντιμετωπίστηκε πολύ θετικά από τις περιβαλλοντικές οργανώσεις οι οποίες όμως επισημαίνουν ότι και πάλι υπολείπεται των προβλέψεων της Διακυβερνητικής του ΟΗΕ (IPCC) για τις αναπτυγμένες χώρες Αντιδρούν τέλος στην υλοποίηση προγραμμάτων ανταλλαγής (cap and trade) και αντιστάθμισης (offsetting) των εκπομπών ρύπων μεταξύ των Πολιτειών καθώς χρησιμοποιώντας ως παράδειγμα τον αντίστοιχο ευρωπαϊκό μη-χανισμό (ETS) ισχυρίζονται ότι τέτοιου τύπου μηχανισμοί που βασίζονται στους νόμους της αγοράς αποτυγχάνουν να οδηγήσουν σε πραγματικές μειώσεις εκπομπών

Σε κάθε περίπτωση η εξαγγελία του συγκεκριμένου προγράμματος αποτελεί μια πολύ ενδιαφέρουσα εξέλιξη καθώς πρόκειται για την πρώτη εθελοντική δέσμευση των ΗΠΑ σε ένα φιλόδοξο σχέδιο αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1304

δικαίωμα στην αντίσταση - η περίπτωση των Σκουριώνη αΣΦαΛΕια ΩΣ ΕυΤαΞια και ΩΣ ΔικαιΩΜα

Το κείμενο αποτελεί εισήγηση της Ελεάνας Ιωαννίδου στο συνέδριο της Ελληνικής Ενωσης για τα Δικαιώ-ματα του Ανθρώπου το οποίο οργα-νώθηκε στις 13-14 Ιουνίου 2014 με τίτλο laquoΚρίσιμα δικαιώματα - δικαι-ώματα σε κρίσηraquo

Το δικαίωμα στην αντίσταση πρωτοεμφα-νίζεται στη Magna Carta τo 1215 διατρέχει όλο τον ύστερο Μεσαίωνα ως μια θεμιτή πράξη απέναντι στη δεσποτική εξουσία στη συνέχεια μπολιάζεται με τις θεωρίες του Hobbes του Locke και του Rousseau περί κοινωνικού συμβολαίου και αποτελεί τη laquoμήτραraquo των πρώτων Συνταγμάτων

Στο ελληνικό Σύνταγμα προβλέπεται στο άρθρο 120 παρ 4 που περιέχει την έσχατη εγγύηση τήρησής του προβλέποντας ότι αυτή laquoεπαφίεται στον Πατριωτισμό των Ελλήνων που δικαιούνται και υποχρεού-νται να αντιστέκονται με κάθε μέσο ενα-ντίον οποιουδήποτε επιχειρεί να το κατα-λύσει με την βίαraquo

Δεν αφορά βέβαια σε μεμονωμένες πε-ριπτώσεις όπου μια πράξη της εξουσίας είναι αντίθετη με το Σύνταγμα αλλά στην περίπτωση όπου οι πράξεις της πολιτικής εξουσίας συνιστούν laquoκατάλυση με τη βία του Συντάγματοςraquo όχι μόνον άμεσα αλλά και έμμεσα Όταν δηλαδή το κράτος συ-στηματικά προσβάλλει τις θεμελιώδεις αρ-χές στις οποίες στηρίζεται το laquoκοινωνικό συμβόλαιοraquo με τους πολίτες όπως η μορ-φή του πολιτεύματος οι οργανωτικές του βάσεις ή το αξιακό σύστημα που πραγμα-τώνει το Σύνταγμά μας

Στην Χαλκιδική δεν έχουμε laquoΧούνταraquo Σε γενικές γραμμές ισχύει ότι και για την υπόλοιπη Ελλάδα Εκτός από την περίπτω-ση του χρυσού Εκεί καταλύεται το κρά-τος δικαίου Εκεί δεν μπορεί καν να βρει εφαρμογή το δίλημμα που θέτει ο τίτλος του τραπεζιού μας χάριν της laquoευταξίαςraquo που έχει ανάγκη το μοντέλο ανάπτυξης που επιβάλλεται βίαια σε μεγάλη μερίδα του πληθυσμού το laquoδικαίωμα στην ασφά-λειαraquo διασφαλίζεται μόνο στην εταιρία και με κάθε μέσο Χρησιμοποιώντας ακόμα και τη βία της στέρησης της ελευθερίας με την απειλή κακουργηματικών κατηγοριών το κράτος προσβάλλει το δικαίωμα στην ασφά-λεια των πολιτών απέναντί του

Η θεσμική μεροληψία γύρω από την laquoεπένδυσηraquo του χρυσού στη Χαλκιδική δεν εκδηλώθηκε πρόσφατα Είναι τόσο πα-λιά όσο και τα μεταλλεία Η κρίση όμως

αποτέλεσε την αφορμή για την περαιτέρω εκτροπή της στις φασίζουσες πρακτικές της διοίκησης

Η αρχή στην περίπτωση της παρούσας εταιρίας έγινε με το laquoκαλημέραraquo Όταν παρα-βιάστηκε η Συνθήκη του Άαρχους στη πρώ-τη φάση αυτή της υποτιθέμενης δημόσιας διαβούλευσης για την laquoεπένδυσηraquo

Οι κάτοικοι που θεωρούν την εξόρυξη αντίθετη στα συμφέροντα του τόπου τους δεν είχαν ποτέ ως τώρα το στοιχειώδες δι-καίωμα να ακουστεί η φωνή τους για το τι θέλουν για το μέλλον τους ποιο μοντέλο ανάπτυξης και ποια ζωή θέλουν οι ίδιοι για τους εαυτούς τους και τα παιδιά τους

Ας μην ξεχνάμε πως μια έγκριση περι-βαλλοντικών όρων είναι ένα κοινωνικό συμβόλαιο μιας ενημερωμένης κοινωνί-ας των πολιτών και μιας υπεύθυνης εται-ρίας Το κράτος είναι εκεί ως θεματοφύ-λακας αυτού του διαλόγου όχι αυτό που αποφασίζει εμποδίζοντας τους πολίτες να ακουστούν Το συγκεκριμένο laquoσυμβόλαιοraquo υπογράφτηκε χωρίς να συμφωνούν και τα δύο μέρη γιατί το ένα μέρος οι πολίτες δεν είχαν την ευκαιρία ούτε να ενημερωθούν ουσιαστικά για τις επιπτώσεις του έργου ούτε να συμμετάσχουν σε ένα γνήσιο διά-λογο γιrsquo αυτό

Τότε κάποιοι άνοιξαν το δρόμο στη βία καταπατώντας πρώτοι το Σύνταγμα και μην αφήνοντας χώρο στην κοινωνική ειρήνη

Η ίδια έπεσα θύμα βίας στην laquoεκδήλωση ενημέρωσης του ΥΠΕΚΑraquo που γινόταν με face control από ανθρώπους της εταιρίας με την αστυνομία στις διαταγές τους από τραμπούκο της εταιρίας που τον σταμά-τησε γνωστός κοινοτάρχης της περιοχής Ο ίδιος κοινοτάρχης που στην περίφημη laquoδιαβούλευσηraquo στο τελευταίο νομαρχιακό συμβούλιο της μεταβατικής περιόδου του laquoΚαλλικράτηraquo μου καταγγέλθηκε ότι υπο-δείκνυε σε σωματώδεις εντολοδόχους να προπηλακίζουν ομιλητές για να τους κα-τευνάζει ο ίδιος στη συνέχεια ως ψύχραι-μος μεσολαβητής Σε εκείνο το νομαρχια-κό συμβούλιο πέρασα κρυφά ανάμεσα στις γραμμές των αστυνομικών που πετούσαν έξω όποιον τους υποδείκνυαν οι άνθρωποι της εταιρίας τρυπώνοντας στην πολυπλη-θή συνοδεία του κυρίου Στρατουδάκη της laquoΕλληνικός Χρυσόςraquo

Την ίδια ώρα έξω από το κτίριο του νο-μαρχιακού συμβουλίου ο σύντροφός μου που προσπάθησε να μπει στον χώρο της ΑΝΟΙΧΤΗΣ διαβούλευσης έτρωγε κλω-τσιές από τραμπούκους της εταιρίας ενώ τον κρατούσε laquoαγκαζέraquo ο υψηλόβαθμος αστυνομικός

Έτσι άνοιξε ο κύκλος της βίας Με την παραβίαση των δικαιωμάτων στη διαβού-λευση η οποία δεν έγινε με την κοινωνία παρούσα Στην πραγματικότητα η ίδια η laquoδιαβούλευσηraquo για τη μελέτη περιβαλλο-

ντικών επιπτώσεων ήταν η πρώτη πράξη κρατικής βίας Η Ιστορία θα καταγράψει πώς η αστυνομία λειτούργησε ως υπάλληλος της εταιρίας Και όχι μόνο τότε αλλά ΑΠΟ τότε η αστυνομία συχνά σε συνεργασία με τη δικαιοσύνη παραβιάζει τα ανθρώπινα δικαιώματα συστηματικά

Ο δεύτερος βασικός κύκλος παραβίασης δικαιωμάτων στην περίπτωση της Χαλκι-δικής είχε στόχο την με κάθε τρόπο προ-στασία των συμφερόντων της εταιρείας από τους αμφισβητίες Όσοι αμφισβήτησαν τις διαδικασίες βρέθηκαν στο στόχαστρο μιας απίστευτης αστυνομικής καταστολής με παράλογες διώξεις προφυλακίσεις πα-ρακολουθήσεις δημιουργία παράνομης τράπεζας DNA με την αστυνομία να λει-τουργεί υπό τις διαταγές των σεκιουριτά-δων στο βουνό και να επιμένει να εμπαίζει όσους της καταγγέλλουν τις παρανομίες της εταιρίας Επίσης η αστυνομία έχει δι-ενεργήσει απαγωγές έχει ασκήσει υπέρ-μετρη και επικίνδυνη βία σε διαδηλωτές ανέκρινε ανηλίκους χωρίς την παρουσία όχι μόνο δικηγόρου αλλά ούτε των γονιών τους έθεσε σε κίνδυνο τη ζωή ηλικιωμέ-νων και καρδιοπαθών και έριξε δακρυγό-να μέχρι και στο σχολείο της Ιερισσού Για κάποια από τα γεγονότα αυτά εκδόθηκε η από 26-3-2013 Δημόσια Δήλωση της Δι-εθνούς Αμνηστίας με την οποία καλεί τις ελληνικές αρχές να διερευνήσουν τη συ-

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 05μπεριφορά της ελληνικής αστυνομίας ενώ στην πολυσέλιδη έκθεσή της που εξέδωσε το Μάρτη του 2014 με τίτλο laquoΚράτος εν κράτει κουλτούρα κακομεταχείρισης και ατιμωρησίας στην ελληνική αστυνομίαraquo η Διεθνής Αμνηστία κάνει εκτενή αναφορά στις διαδηλώσεις στις Σκουριές

Υπάρχει και ένας τρίτος κύκλος παραβία-σης κρίσιμων δικαιωμάτων Από την έγκρισή της μέχρι σήμερα η έγκριση περιβαλλοντι-κών όρων καταπατήθηκε από την εταιρία πολλάκις και πάντα με τη συνδρομή ή την ανοχή του κράτους Σε πολλές περιπτώσεις οι κάτοικοι καταγγέλλουν ότι εκτελούνται παράνομες εργασίες και αντιμετωπίζονται από την κρατική μηχανή ως συνωμότες κι εχθροί της ανάπτυξης ενώ οι ελεγκτικοί μηχανισμοί φυσικά απουσιάζουν Μερικά παραδείγματα

- Ολόκληρες περιοχές βρέθηκαν να πί-νουν νερό με αρσενικό όπως έγινε στην περίπτωση του Νεοχωρίου που έπινε τέτοιο επί ενάμιση χρόνο

- Φορτηγά με τοξικά φορτία συμπυκνώ-ματα αρσενοπυρίτη αποκαλύπτονται λό-γω ατυχημάτων Η μεταφορά τους γίνεται προς το λιμάνι της Θεσσαλονίκης με τρό-πο παράνομο που ανάγκασε το Δήμο Βόλ-βης να ζητήσει την εφαρμογή του νόμου και με ασφαλιστικά μέτρα να διεκδικήσει τη διακοπή διέλευσης των φορτηγών από την περιοχή του

- Η εταιρεία υλοτομεί ανεξέλεγκτα και επεκτείνει τις εργασίες της σε περιοχές για τις οποίες δεν έχει άδεια

- Κτιριακά συγκροτήματα ξεπηδάν στη μέση του δάσους με τις εργασίες τους να ξεκινούν χωρίς άδεια δόμησης

Το παράδειγμα που ακολουθεί είναι εξαι-ρετικά χαρακτηριστικό γιατί συμπυκνώνει τις δυο προηγούμενες περιπτώσεις παραβί-ασης δικαιωμάτων τον χωρίς άδεια βιασμό του περιβάλλοντος με την καταστολή και την άδικη δίωξη αυτών που αντιδρούν και αποκαλύπτουν την παρανομία Πρόκειται για το λεγόμενο ρέμα (ή Λάκκο) Καρατζά όπου η εταιρεία σχεδιάζει να δημιουργήσει φράγμα ύψους άνω των 150 μέτρων για να συγκρατεί τα φερτά υλικά από τις εξορύ-ξεις Πρόκειαι για ένα από τα μεγαλύτερα φράγματα στη χώρα Ας δούμε λίγο πώς προωθήθηκε με τι διαδικασίες και με ποιο τίμημα για την τοπική κοινωνία

Το ρέμα (ή Λάκκο) Καρατζά

Την 21η Απριλίου του 2013 εκσκαφείς της εταιρίας εξόρυξης χρυσού στη Χαλκι-δική μπήκαν στο μη-οριοθετημένο ρέμα Καρατζά ανοίγοντας δρόμους εκχερσώ-νοντας αιωνόβιες οξιές και μπαζώνοντάς τες με επιχωματώσεις Στις 22 Απριλίου οι κάτοικοι της γύρω περιοχής μαζεύτηκαν στο σημείο καλώντας το δασάρχη και ζη-τώντας του να κάνει αυτοψία Ο δασάρχης αν και αρμόδιος υποσχέθηκε να laquoενημε-

ρώσει τους ανωτέρουςraquo του και επέδειξε ολιγωρία Στις 27 Απριλίου σε αντίστοιχη συγκέντρωση των κατοίκων της περιοχής και μετά τις καταγγελίες των κατοίκων ότι οι εργασίες εκτελούνται χωρίς άδεια ο αστυνομικός διευθυντής που ήταν παρών αντί να ζητήσει από τους ανθρώπους της εταιρείας να επιδείξουν την άδεια παρέ-πεμψε τους καταγγέλοντες σε συνάντηση στις 29 του μηνός όπου η εταιρεία θα την προσκόμιζε Η συνάντηση δεν συγκλήθη-κε ποτέ προδίδοντας μια προφανή διάθεση κωλυσιεργίας εκ μέρους των αρχών Από την 1η Μαΐου και για 10 ημέρες η περι-οχή γίνεται πεδίο συγκρούσεων πολίτες προσέρχονται στην περιοχή και διαμαρτύ-ρονται για τις παράνομες εργασίες ενώ οι παράνομες εργασίες συνεχίζονται με την προστασία των αστυνομικών αρχών που έχουν πλήρη επίγνωση του τι συντελείται εκεί Με την πίεση από γεγονότα υποστή-ριξης του αγώνα των κατοίκων η συνάντη-ση μεταξύ αρχών κατοίκων που αντιδρούν και εταιρείας καθορίζεται και πάλι για τις 13 Μαΐου Την παραμονή της συνάντησης πραγματοποιείται πορεία κατοίκων στην περιοχή με το αίτημα να αναβληθούν οι εργασίες μέχρι την προσκόμιση της άδειας από την εταιρεία Η απάντηση της αστυ-νομίας είναι άμεση επιτίθεται απρόκλητα στους συγκεντρωμένους με μανία υπέρμε-τρη βία και χημικά

Για τα επεισόδια εκείνης της ημέρας θα σχηματισθεί μια από τις δικογραφίες που έχουν συζητηθεί πολύ Θα πρότεινα για μια αναλυτική παρουσίασή της να δια-βάσετε το άρθρο μου laquoΗ χαμένη τιμή του Μπάμπη της Λίτσας και του Μανάβηraquo που δημοσιεύτηκε στο tvxs με τίτλο που εμπνέεται από τη λογοτεχνία Δυστυχώς και η ίδια η δικογραφία φαίνεται εξίσου εμπνευσμένη Άπειρες σελίδες κυρίως από ηχογραφημένες τηλεφωνικές συνομιλίες πολιτών όπως εκείνου που λέει ότι έχει κάποια laquoδουλειάraquo αλλά αφού μιλάει βρά-δυ Σαββάτου η δουλειά ερμηνεύεται από τις διωκτικές αρχές ως συμμετοχή σε συ-νωμοτικές πράξεις Πολίτης κατηγορείται ως υπεύθυνος για τη δημιουργία εκρηκτι-κού κλίματος γιατί σε συνέντευξή του σε εφημερίδα της Αθήνας περιγράφει ότι το κλίμα στην Ιερισσό είναι εκρηκτικό Μια σειρά καινοφανών συνδέσεων γεγονότων και ανθρώπων επισφραγίζεται από την κο-ρωνίδα της κατηγορίας για πυροβολισμό αστυνομικού Τούτο θα αποτελέσει και το έρεισμα για την κατηγορία των συμμετεχό-ντων στη διαμαρτυρία για την παραβίαση του νόμου στον Λάκκο Καρατζά ως μελών εγκληματικής οργάνωσης με τη δικογρα-φία να διανθίζεται κι από άλλα γεγονότα όπως τη φθορά αυτοκινήτου και την τοπο-θέτηση εμπρηστικού μηχανισμού με γκα-ζάκια σε βιτρίνα καταστήματος Όλα αυτά σε μια υπόθεση που εκκρεμεί και για την οποία θα προσθέσω μόνο ότι είμαι σίγου-

ρη ότι στο μέλλον θα αποτελεί αντικείμενο μελέτης στις νομικές σχολές

Στις 26 Ιουνίου του 2013 οι κάτοικοι καταθέτουν στο Μονομελές Πρωτοδικείο Χαλκιδικής αίτηση προσωρινής διαταγής για τη διακοπή των εργασιών απόφαση που λαμβάνεται στις 28 του ίδιου μήνα Ένα μήνα αργότερα το δικαστήριο επιφυ-λάσσεται να εκδώσει απόφαση επί της ου-σίας αλλά διατάζει την άρση της διακοπής των εργασιών

Η αίτηση ασφαλιστικών μέτρων εκδι-κάζεται στις 3 Σεπτεμβρίου Η Πρόεδρος του Μονομελούς Πρωτοδικείου Χαλκιδι-κής αποφαίνεται ότι πρόκειται για laquoαπλή νόμιμη υλοτόμησηraquo που γίνεται σύμφωνα με τους κανόνες υλοχρηστικής και τις δι-ατάξεις του ελληνικού δικαίου

Κι αν η μελέτη οριοθέτησης του ρέματος εκκρεμούσε από το 2006 όπου υποβλήθηκε αλλά δεν έπαιρνε έγκριση τούτο δεν εμπόδι-σε την εταιρεία να προχωρήσει από το φθι-νόπωρο στη δημιουργία μικρών φραγμάτων προκειμένου να αποκρύψει τα υλικά που εναποτίθενται στον ποταμό Μάταια καθώς το φωτογραφικό υλικό εκείνης της εποχής που έχουν συγκεντρώσει οι κάτοικοι προ-δίδει την πραγματική κατάσταση

Εδώ θα ήθελα να σημειώσω ότι αυτό το υλικό δεν ήταν εύκολο να ληφθεί ο δε φω-τογράφος κατηγορείται για συμμετοχή στη συμμορία της δικογραφίας που αναφέρα-με καθώς είναι και ιδιοκτήτης παντοπω-λείου που πουλάει γκαζάκια ίδιας μάρκας με αυτά που χρησιμοποιήθηκαν σε εμπρη-στική επίθεση

Με αλλεπάλληλες καταγγελίες και δια-μαρτυρίες των κατοίκων φτάνουμε πλέον στις 3 Ιουνίου του 2014 όπου αναλαμβά-νουν επιτέλους δράση οι επιθεωρητές με-ταλλείων και στις 46 εκδίδουν το σχετικό έγγραφο Διαπιστώνουν την παρανομία και επιβεβαιώνουν την απόφαση 14922013 του ΣτΕ η οποία έχει μείνει ουσιαστικά ανεφάρμοστη για πάνω από ένα χρόνο και ορίζει ότι laquoπριν από τη διενέργεια οιασδή-ποτε επεμβάσεως στα ρέματα Καρατζάς Λάκ-κος και Λοτσάνικο θα πρέπει να εγκριθεί ο καθορισμός των ορι-ογραμμών τους από το αρμόδιο κατά πε-ρίπτωση όργανοraquo που στην περίπτωση των δασικών ρεμάτων στις Σκουριές είναι ο Πρό-εδρος της Δημοκρα-τίας

Το αποτέλεσμα Στις 66 δημοσιεύεται στο ΦΕΚ το απαραίτητο Προεδρικό Διάταγμα οριοθέτησης των ρε-μάτων Δεν θα σχολι-άσω τη χρονική σύ-

μπτωση ούτε την προεργασία που έγινε με τροπολογία στο νομοσχέδιο του ΥΠΕΚΑ για τα υδατορέματα Κρατάω μόνο το γεγονός ότι για πάνω από ένα χρόνο οι εργασίες γίνονταν παράνομα με την κάλυψη πολ-λών αρχών και ότι σε αυτό το διάστημα πολλοί άνθρωποι απώλεσαν βασικά τους δικαιώματα είναι σήμερα υπόδικοι γιατί ξεσκέπασαν αυτή την παρανομία και δια-μαρτυρήθηκαν για αυτή

Αυτή είναι μία από τις πολλές μικρές ιστορίες laquoαντίστασηςraquo στη Χαλκιδική από το 2010 Οι κάτοικοι έπρεπε να κινητο-ποιηθούν συνεχόμενα για πάνω από ένα χρόνο για να εφαρμοστεί ο νόμος για μία ημέρα Σε ένα ρέμα που οριοθετήθηκε αφού καταστράφηκε και λίγο πριν laquoκα-ταργηθείraquo για να γίνει χαβούζα όπως και τα διπλανά ρέματα Μόνο που εκεί δεν θα θάβονται μόνο τα τοξικά κατάλοιπα Εκεί θάφτηκε κι ένα τμήμα της αξιοπιστίας της ελληνικής διοίκησης

Αυτές είναι οι συνθήκες κάτω από τις οποίες γίνεται επίκληση του δικαιώματος στην αντίσταση από το κίνημα ενάντια στην εξόρυξη στη Χαλκιδική ενώ βρίσκονται σε εξέλιξη τρεις κακουργηματικές δικογραφί-ες με δεκάδες κατηγορουμένους η καθεμία και με κάποιους από αυτούς laquoμπαλαντέρraquo σε όλες και η τοπική κοινωνία διχάζεται όλο και πιο βαθιά ανάμεσα στους υπέρμαχους και τους πολέμιους της επένδυσης

Για να επέλθει κοινωνική ειρήνη πρέπει να γυρίσουμε πίσω Στην αρχή του κύκλου της βίας στη διαβούλευση Ακόμα κι αν αυτό σήμερα φαίνεται σχεδόν ακατόρθω-το μόνο αν βγάλουμε από το επίκεντρο το κέρδος και την εταιρεία και επαναφέρου-με τον άνθρωπο και τη δημοκρατία έχου-με την ελπίδα να αποφύγουμε την κατα-στροφή στη Χαλκιδική Όχι μόνο του πε-ριβάλλοντος αλλά και της κοινωνίας και της δημοκρατίας

ΕΛΕαΝα ιΩαΝΝιΔΟυΔικηγόρος

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1306

οι εξελίξεις στην ευρωπαϊκή ένωση για τα ΜΕΤαΛΛαΓΜΕΝα

Δεν ξέρω τι προσδοκίες θα είχε κανείς από την ελληνική Προεδρία στην ΕΕ Πι-στεύω όμως ότι για όσους παρακολουθούν το ζήτημα των μεταλλαγμένων ίσως και να μην ήταν έκπληξη το γεγονός ότι ο υπουρ-γός Περιβάλλοντος κ Μανιάτης πήρε την πρωτοβουλία να ανοίξει το ζήτημα των Γε-νετικά Τροποποιημένων Οργανισμών (ΓΤΟ) και μάλιστα με δυσμενείς όρους για το πε-ριβάλλον την υγεία μας και για τη συντρι-πτική πλειοψηφία των Ελλήνων που έχουν δηλώσει laquoόχι στα μεταλλαγμέναraquo

Από το Φεβρουάριο του 2014 που δεν εγκρίθηκε η καλλιέργεια του γενετικά τρο-ποποιημένου καλαμποκιού 1507 δόθηκε η αφορμή στο ΥΠΕΚΑ να ανοίξει ξανά το θέμα της έγκρισης των ΓΤΟ Με αυτό ασχολήθη-κε το Συμβούλιο των Υπουργών Περιβάλ-λοντος το Μάρτιο του 2014 όπου δόθηκε στην Ελληνική Προεδρία η εξουσιοδότηση να ξεκινήσει το διάλογο για την τροποποί-ηση του πλαισίου για τους ΓΤΟ Στις 28 Μαΐου 2014 η ελληνική πλευρά κατέθεσε σε συνάντηση των κρατών μελών της ΕΕ πρόταση για τις εθνικές απαγορεύσεις καλ-λιέργειας μεταλλαγμένων η οποία έγινε δεκτή κατά πλειοψηφία Στις 12 Ιουνίου η πρόταση αυτή ψηφίστηκε από το Συμβού-λιο Υπουργών Περιβάλλοντος της ΕΕ και αναμένεται η ψήφισή της και από το Ευ-ρωκοινοβούλιο για να τεθεί σε ισχύ

Η βασική κριτική που γίνεται στην πρό-ταση της ελληνικής Προεδρίας έγκειται στην αναβάθμιση της διαπραγματευτικής θέσης των πολυεθνικών βιοτεχνολογίας έναντι στα κράτη-μέλη καθώς και στον περιορισμό των επιχειρημάτων για την αιτιολόγηση της απαγόρευσης Υπό αυτή την έννοια ενώ εκ πρώτης φαίνεται να δί-νει περισσότερες αρμοδιότητες και νομικά όπλα σε ένα κράτος-μέλος ώστε να μπορεί να απαγορεύει μονομερώς την καλλιέργεια ΓΤΟ καταλήγει στο αντίθετο

Η μέχρι σήμερα κατάσταση

Η έως τα σήμερα διαδικασία της ΕΕ για χορήγηση αδειών ΓΤΟ ήταν ενιαία για όλα τα κράτη-μέλη και καθιστούσε εξαιρετικά δύσκολη την καλλιέργεια μεταλλαγμένων στον ευρωπαϊκό χώρο Με βάση την ισχύ-ουσα ευρωπαϊκή νομοθεσία (άρθρο 30 της Οδηγίας 200118) οι αποφάσεις έγκρισης της καλλιέργειας των ΓΤΟ λαμβάνονται από Κανονιστική Επιτροπή έπειτα από εισήγη-ση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και κατόπιν γνωμοδότησης της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Ασφάλειας Τροφίμων (EFSA) Προκειμένου

η Κανονιστική Επιτροπή να καταλήξει σε απόφαση θα πρέπει να επιτευχθεί ειδι-κή πλειοψηφία η οποία όμως λόγω αντι-κρουόμενων θέσεων των κρατών- μελών δεν επιτυγχάνεται Διαφορετικά το θέμα προωθείται στο Συμβούλιο το οποίο έχει περιθώριο τριών μηνών να καταλήξει σε απόφαση πάλι με ειδική πλειοψηφία Εάν εντός του τριμήνου το Συμβούλιο καταλήξει ότι αντιτίθεται στην πρόταση η Επιτροπή οφείλει να την επανεξετάσει ενώ εάν λή-ξει η προθεσμία και το Συμβούλιο δεν έχει καταλήξει σε απόφαση η προτεινόμενη πράξη εφαρμογής εγκρίνεται υποχρεωτι-κά από την Επιτροπή

Δεδομένου λοιπόν του συσχετισμού δυνάμεων μεταξύ των χωρών που υποστη-ρίζουν και αυτών που αντιτίθενται στους ΓΤΟ πρακτικά έως σήμερα η αδειοδότηση των ΓΤΟ προς καλλιέργεια εξαρτάται απο-κλειστικά από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τη γνωμοδότηση της EFSA Σήμερα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ήδη αποφανθεί θετικά για 7 από τις 13 αιτήσεις που έχουν κατατεθεί ενώ για τις υπόλοιπες συνεχίζε-ται η αξιολόγηση των μελετών ανάλυσης κινδύνου Σήμερα καλλιεργείται μόνον ένας ΓΤΟ ο αραβόσιτος MON810 του αμερικα-νικού ομίλου Monsanto και καλλιεργείται μόνο στην Ισπανία ο οποίος ζήτησε ανανέ-ωση της έγκρισης καλλιέργειας Άλλοι δύο αραβόσιτοι (BT176 και T25) και η πατάτα Amflora αν και εγκεκριμένοι για καλλιέρ-γεια έχουν εγκαταλειφθεί Όμως υπάρχουν

και άλλα αιτήματα καλλιέργειας ΓΤΟ που περιμένουν έγκριση μεταξύ των οποίων ο αραβόσιτος TC1507 του ομίλου Pioneer (για τον οποίο υπήρξε σχετική συζήτηση τον Φεβρουάριο του 2014)

Ακόμα το ισχύον νομικό πλαίσιο δεν πα-ρέχει τη δυνατότητα στα κράτη-μέλη για μονομερή απαγόρευση παρόλο που αυτό συμβαίνει στη βάση όμως της πολιτικής απόφασης του κράτους-μέλους για αντίθε-ση στην καλλιέργεια μεταλλαγμένων στην επικράτειά του

Τον βασικό διαπραγματευτικό και απο-φασιστικό ρόλο έναντι των εταιρειών βιο-τεχνολογίας λοιπόν κατέχει η ΕΕ συνολι-κά και όχι η κάθε χώρα ξεχωριστά Με τον τρόπο αυτό η ευρωπαϊκή αγορά έχει κατα-φέρει εδώ και δεκαετίες να είναι laquoεκτόςraquo του παιχνιδιού των μεταλλαγμένων χάρη στις έντονες αντιδράσεις περιβαλλοντικών και καταναλωτικών οργανώσεών καθώς και αγροτών από όλη την Ευρώπη Οι πιέσεις όμως ιδίως από την Αμερική όπου δρα-στηριοποιείται έντονα τόσο η βιομηχανία όσο και το λόμπι των ΓΤΟ είναι διαρκείς και προσπαθούν να αντιστρέψουν αυτή την κατάσταση

Δεκαετίες προσπαθειών για αλλαγή πλαισίου βρίσκουν διέξοδοhellip

Η προσπάθεια αλλαγής του πλαισίου της ΕΕ για τα μεταλλαγμένα ξεκινά τουλάχιστον πριν από 14 χρόνια Πιο πρόσφατα από το

2010 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσπαθεί να τροποποιήσει τη σχετική Οδηγία 200118 έτσι ώστε να δίνεται η δυνατότητα στα κρά-τη-μέλη να απαγορεύουν την καλλιέργεια των ΓΤΟ που έχουν εγκριθεί στο επίπεδο της ΕΕ Με άλλα λόγια από το 2010 γίνε-ται προσπάθεια τροποποίησης του καθε-στώτος έγκρισης για την καλλιέργεια των μεταλλαγμένων στην Ευρώπη με στόχο να επιτραπεί σε όσες χώρες το επιθυμούν να τα καλλιεργήσουν Όσες χώρες δεν θέλουν έχουν τη δυνατότητα να επικαλεσθούν ποι-κίλους λόγους (δημοσία υγεία δημόσια τά-ξη προστασία του περιβάλλοντος χωροτα-ξία) ώστε να απαγορευτούν οι καλλιέργειες αυτές Σε αυτό αντιδρούσαν πολλές χώρες και ιδιαίτερα το Ηνωμένο Βασίλειο η Γαλ-λία η Γερμανία η Σλοβακία το Βέλγιο η Κύπρος και η Βουλγαρία που καταψήφι-σαν αντίστοιχη πρόταση της Προεδρίας της Δανίας πριν δύο χρόνια

Φαίνεται λοιπόν ότι η ελληνική πρόταση εκφράζοντας τις χώρες που επιθυμούν να προχωρήσει η καλλιέργεια μεταλλαγμένων κατάφερε να laquoπείσειraquo κι αυτές που διαφω-νούν και φοβούνται ότι θα δοθούν εγκρίσεις για καλλιέργειες οπότε θέλουν να διατη-ρήσουν το δικαίωμα να απαγορεύσουν τα μεταλλαγμένα τουλάχιστον στην επικράτειά τους Η ελληνική προεδρεία ήταν αυτή που πήρε την πολιτική απόφαση να επιτραπεί η καλλιέργεια ΓΤΟ σε όσες κοινοτικές χώρες το επιθυμούν δίνοντας άλλη τροπή στην εξέλιξη του ζητήματος πανευρωπαϊκά Οι

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 07μόνες χώρες που αντέδρασαν στην πρω-τοβουλία της Ελλάδας ήταν η Γαλλία και το Βέλγιο ενώ το Λουξεμβούργο εξέφρασε κάποιες επιφυλάξεις ως προς το περιεχό-μενο της πρότασης Η αλλαγή στάσης των Βρετανών και των Γερμανών συνέβαλε στο να ανοίξει η πόρτα για τη χωρίς εμπόδια καλλιέργεια ΓΤΟ

Τι προβλέπει η τροποποίηση

bull Στο κείμενο συμφωνίας συνδέεται η πρώτη φάση της αδειοδότησης δηλαδή το αίτημα της εκάστοτε εταιρείας βιοτεχνολογίας σε επίπεδο ΕΕ για να δοθεί εξουσιοδότηση για καλλιέργεια σε ευρωπαϊκό επίπεδο με τη δεύτερη φάση δηλαδή την αίτηση σε κάθε κράτος-μέλος όπου σχεδιάζεται καλλιέργεια ΓΤΟ

bull Για να προχωρήσει ένα κράτος-μέλος σε απαγόρευση καλλιέργειας ΓΤΟ πρέπει να προσφύγει στην Ευρωπαϊκή Επιτρο-πή και εκείνη θα αναλαμβάνει να ζητά από τις εταιρείες των μεταλλαγμένων να τα αποκλείουν όταν καταθέτουν αιτήμα-τα για νέες καλλιέργειες Στην περίπτωση που η εταιρεία δεν συναινέσει το κράτος- μέλος προχωρά εντός τριών μηνών στην απαγόρευση χωρίς τη σύμφωνη γνώμη της εταιρείας αλλά και χωρίς τη σύμφω-νη γνώμη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Η εταιρεία έχει πολύ στενά χρονικά πε-ριθώρια (30 ημέρες) για να μην αποδε-χτεί την εξαίρεση του κράτους από το γεωγραφικό πεδίο εφαρμογής της αδει-οδότησης του ΓΤΟ ενώ η μη απάντηση της εταιρείας εκλαμβάνεται ως αποδοχή της εξαίρεσης

bull Η αιτιάσεις που θα μπορούν να χρησιμο-ποιούν τα κράτη-μέλη για να απαγορεύ-σουν μια καλλιέργεια ΓΤΟ μπορούν να αφορούν περιβαλλοντικούς κοινωνικο-οικονομικούς λόγους χρήσεις γης χω-ροταξικό σχεδιασμό αγροτική πολιτική θέματα δημόσιας πολιτικής

bull Πρέπει να αναφερθεί ακόμα ότι οι χώρες δεν θα έχουν καν το δικαίωμα να απαγο-ρεύσουν τη διέλευση των μεταλλαγμένων οργανισμών από το έδαφός τους Με τον τρόπο αυτό ανοίγει διάπλατα ο δρόμος της διακίνησης των μεταλλαγμένων και της επέκτασής τους στη διατροφή ζώων και ανθρώπωνΑπό τα παραπάνω γίνεται φανερό ότι ει-

σάγεται στην ευρωπαϊκή διαδικασία έγκρι-σης ΓΤΟ η διαπραγμάτευση κάθε κράτους- μέλους που επιθυμεί να απαγορεύσει την καλλιέργεια του ΓΤΟ στο σύνολο ή σε μέ-ρος της επικράτειάς του με την εταιρεία που υπέβαλε αίτηση για την έγκρισή του Εγείρεται λοιπόν το ερώτημα για ποιο λό-γο οι εταιρείες βιοτεχνολογίας καθίστανται ισότιμοι συνομιλητές με τα κράτη-μέλη Εί-ναι φανερό ότι η διαπραγματευτική τους ισχύς αναβαθμίζεται έναντι των κρατών-με-λών και αποκτούν καθοριστικό ρόλο στην

απόφαση για το πού θα καλλιεργηθούν ΓΤΟ στον ευρωπαϊκό χώρο

Ακόμα θα πρέπει να συνεκτιμηθεί ότι τα κίνητρα ενός κράτους-μέλους που δικαιο-λογούν την απαγόρευση καλλιέργειας ΓΤΟ δεν έχουν νομική ισχύ στις εμπορικές συμ-φωνίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπο-ρίου (ΠΟΕ) Ο ΠΟΕ δέχεται ως έγκυρες μόνο εθνικές αποφάσεις που βασίζονται σε επι-στημονικά επιχειρήματα που επικαλούνται την υγεία ή τις περιβαλλοντικές ανησυχίες Κατά συνέπεια η διαδικασία αυτή θα μπο-ρούσε να προκαλέσει διαφορές που βασίζο-νται σε μη συμμόρφωση με τους κανόνες του ΠΟΕ Η πρόταση που υιοθετήθηκε από το Συμβούλιο των Υπουργών δεν εγγυάται στα κράτη-μέλη ότι οι απαγορεύσεις που θα εγείρουν θα έχουν νομική βάση και ως εκ τούτου θα είναι αδιαμφισβήτητες σε διεθνή δικαστήρια καθώς και έναντι του ΠΟΕ

Με την τροποποίηση του πλαισίου οδη-γούμαστε σε μια κατάσταση όπου η μια χώρα θα καλλιεργεί μεταλλαγμένα και η γειτονική της όχι Για την περίπτωση λοι-πόν διασυνοριακών επιμολύνσεων δεν γί-νεται λόγος Ούτε ακόμα και για τη διασυ-νοριακή ευθύνη σε περίπτωση γενετικής ρύπανσης

Προβληματισμοί

Έχουμε δει το τελευταίο διάστημα να γί-νονται προσπάθειες αλλαγής του καθεστώ-τος για το γενετικό υλικό εν γένει Τον Ια-νουάριο του 2014 υπήρξε η πιο πρόσφατη αλλαγή του θεσμικού πλαισίου εμπορίας σπόρων Η πανευρωπαϊκή κινητοποίηση καταναλωτών αγροτών περιβαλλοντικών οργανώσεων και κινημάτων έβαλε ένα μι-κρό φρένο στον πλήρη έλεγχο του γενετικού υλικού από τις εταιρείες βιοτεχνολογίας Η πρόσφατη τροποποίηση της Κοινής Αγρο-τικής Πολιτικής προκάλεσε τη δυσφορία πολλών λόγω του εικονικού laquoπρασινίσμα-τόςraquo της Σήμερα είμαστε αντιμέτωποι με το ζήτημα της αδειοδότησης της καλλιέργειας των μεταλλαγμένων στην Ευρώπη

Το ζήτημα της διαχείρισης του γενετικού υλικού είναι πρωταρχικής σημασίας τόσο για τους αγρότες όσα και για τους κατα-ναλωτές Παρατηρούμε όμως μια δυσανά-λογη αντίδραση σχετικά Αναρωτιέμαι για ποια ζητήματα τα ελληνικά αγροτικά σω-ματεία έχουν κινητοποιηθεί το τελευταίο διάστημα Σε κανένα από αυτά δεν βρίσκω το θέμα των σπόρων και των μεταλλαγμέ-νων Αυτοί που θα κληθούν αύριο να δου-λέψουν με πατενταρισμένους σπόρους και μεταλλαγμένα δεν έχουν ενδοιασμούς για αυτά Μόνο κάποιες οργανώσεις αγροτών στην Ευρώπη αντιδρούν Και πάλι όμως το στίγμα που δίνει ο αγροτικός κόσμος μέσω των ευρωπαϊκών θεσμικών του οργάνων COPA- COGECA (Ευρωπαϊκή Συνομοσπον-δία Αγροτικών Φορέων και Ευρωπαϊκή Συ-νομοσπονδία Αγροτικών Συνεταιρισμών)

είναι της σύμπλευσης με τις μεγάλες εται-ρείες βιοτεχνολογίας - τουλάχιστον στη διαβούλευση για την εμπορία των σπόρων τον Απρίλιο του 2014 Και σε αυτούς τους φορείς συμμετέχουν και οι ελληνικές ορ-γανώσεις των αγροτών και των αγροτικών συνεταιρισμών

Στα διλλήματα λοιπόν που θέτει το λόμπυ των εταιριών βιοτεχνολογίας α) για να τρα-φεί ο πλανήτης χρειαζόμαστε φθηνή τροφή και αυτή μπορεί να μας τη δώσουν τα με-ταλλαγμένα και β) για να υπάρχει πρόσβα-ση των αγροτών σε ποικιλία φυτικού γε-νετικού υλικού είναι αναγκαία τα ιδιωτικά δικαιώματα στους σπόρους και το πατεντά-ρισμα οι αγρότες τι έχουν να απαντήσουν Αν αυτά τα ζητήματα δεν είναι κορυφαία θέματα πανελλαδικής και πανευρωπαϊκής αγροτικής διεκδίκησης τότε ποιος ο κοι-νωνικός ρόλος των αγροτών Η καλή και καθαρή τροφή είναι δικαίωμα για όλους και δεν αποτελεί εμπορεύσιμο προϊόν για όποιον την παράγει και τη διακινεί

Γιατί από την πλευρά των καταναλωτών και των περιβαλλοντικών οργανώσεων και κινημάτων δεν υφίστανται τέτοια διλλήματα Και για να μην αδικώ κανένα και για μια μικρή μερίδα αγροτών ισχύει το ίδιο

Είναι λοιπόν ζωτικής σημασίας η δημι-ουργία συνεργειών του αγροτικού κόσμου με το κίνημα ενάντια στα μεταλλαγμένα (αλλά όχι μόνο) Θα πρέπει να βρεθεί από κοινού τρόπος προστασίας των εδαφών

8 λόγοι για τους οποίους λέμε laquoόχι στα μεταλλαγμέναraquo

1 Σε αντίθεση με την παραδοσιακή επιλογή και την υβριδοποίηση η γενετική τρο-ποποίηση παράγει νέες μορφές ζωής που δεν θα εμφανίζονταν ποτέ στη φύση

2 Οι ΓΤΟ διασταυρώνονται με φυσικούς οργανισμούς αναπαράγονται μεταναστεύ-ουν και μεταφέρονται με απρόβλεπτες και μη αναστρέψιμες συνέπειες για τον άνθρωπο και το περιβάλλον

3 Υπάρχει επιστημονική αβεβαιότητα για τους κινδύνους βλάβης της υγείας και του περιβάλλοντος

4 Η καλλιέργεια ΓΤΟ καταστρέφει τη βιοποικιλότητα ενός τόπου την οικολογική του ισορροπία και τη διατροφική του ασφάλεια

5 Η καλλιέργεια μεταλλαγμένων απαιτεί αυξημένη χρήση φυτοφαρμάκων προερ-χόμενα συνήθως από την ίδια εταιρεία που παρήγαγε και τους ΓΤΟ Με αυτό τον τρόπο αυξάνεται η αντοχή ζιζανίων και εντόμων σε εντομοκτόνα και ζιζανιοκτόνα αντίστοιχα

6 Οι ΓΤΟ μπορούν να επιμολύνουν συμβατικές και βιολογικές καλλιέργειες με τη μεταφορά γονιδίων και τη γενετική επιμόλυνση

7 Ο αγρότης που καλλιεργεί ΓΤΟ εξαρτάται απόλυτα από την εταιρεία παραγωγής τους Ακόμα πολλές ζωοτροφές προέρχονται από καλλιέργειες ΓΤΟ Χάνεται έτσι

η παραδοσιακή γεωργία και κτηνο-τροφία8 Ο καταναλωτής δεν μπορεί να διασφαλιστεί για την καθαρότητα της τροφής του και περιορίζονται οι διατροφικές του επιλογές Η δι-ατροφή του εξαρτάται όλο και πε-ρισσότερο από τους κολοσσούς του αγροδιατροφικού τομέα εις βάρος της παραδοσιακής καλλιέργειας της βιώσιμης γεωργίας και διατροφής

της γεωργίας και των κατοίκων του κάθε κράτους-μέλους

Είναι σίγουρο ότι το ισχύον νομικό πλαί-σιο για τους ΓΤΟ πρέπει να αναθεωρηθεί συνολικά καθώς και ο τρόπος αξιολόγησης των επιπτώσεών τους στην υγεία και το πε-ριβάλλον Κι αυτά θα έπρεπε να συζητηθούν προτού φτάσουμε στο σημείο να αποφασί-ζουμε τις συνθήκες κάτω από τις οποίες μια χώρα θα απαγορεύει την καλλιέργεια ΓΤΟ Η όποια αναθεώρηση όμως θα έπρε-πε κατά τη γνώμη μου να κινείται προς την κατεύθυνση της απαγόρευσης καλλι-έργειας των μεταλλαγμένων στην Ευρώπη συνολικά Να ισχυροποιεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή αλλά και τα κράτη-μέλη απένα-ντι στις εταιρείες βιοτεχνολογίας

Θα περίμενε κανείς από την ελληνική Προεδρία με την εμπειρία της κρίσης και των προβλημάτων της παραγωγικής ανα-συγκρότησης της χώρας μεγαλύτερη αγω-νιστικότητα απέναντι σε ζητήματα όπως αυτό της καλλιέργειας των μεταλλαγμένων και μεγαλύτερη αντίσταση στις πιέσεις του αγροδιατροφικού λόμπυ Γιατί είναι σαφές ότι η οικονομική και κοινωνική διέξοδος της χώρας μας αλλά και της Ευρώπης δεν μπορεί να γίνει μέσα από το δρόμο της laquoβι-ώσιμης ενταντικοποίησηςraquo και των γενετι-κά τροποποιημένων οργανισμών

ιΩαΝΝα ΘΕΟΔΟΣιΟυ

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1308

ιΔιΩΤικΟΠΟιηΣη ΤηΣ ΝΟΜΟΘΕΣιαΣ - SOS

εισαγωγών φυσικού αερίου σε ποσότητα τουλάχιστον ίση με τις εισαγωγές από τη Ρωσία αλλά παράλληλα αναπτύσ-σεται η οικονομία κατά 4 ετησίως αυξάνονται οι θέσεις εργασίας κατά 315 ετησίως και μειώνονται συνολικά οι εισαγωγές ορυκτών καυσίμων αξίας euro505δις ετησίως - euro315 δις ευρώ περισσότερα από το σχέδιο που είχε προ-τείνει η Επιτροπή τον Ιανουάριο

Είναι προφανές πως οι τολμηρές πολιτικές ενεργειακής αποδοτικότητας δεν αποτελούν πανάκεια Το παζλ συμπλη-ρώνεται με την αυξημένη διείσδυση ΑΠΕ την αύξηση χρή-σης ηλεκτρικής ενέργειας στα κτήρια και τις μεταφορές την ανάπτυξη μέσων αποθήκευσης ενέργειας την ανάπτυξη διασυνδέσεων τη διαχείριση της ζήτησης κά

Τα μηνύματα από τις Βρυξέλλες είναι διφορούμενα Από τη μια οι εκθέσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής τονίζουν τα οφέλη από την εφαρμογή γενναίων πολιτικών στους τομείς της ενεργειακής αποδοτικότητας και των ΑΠΕ οφέλη τα οποία συνειδητοποιούν και οι ευρωβουλευτές που ζητούν φιλόδοξα και δεσμευτικά μέτρα για το 2030 Από την άλλη οι απερχόμενοι Επίτροποι και ο Πρόεδρος Μπαρόσο φαίνεται να προτείνουν έναν υπερσυντηρητι-κό στόχο ενεργειακής αποδοτικότητας 27 για το 2030 Ο στόχος αυτός θα απαιτήσει ελάχιστη προσπάθεια από τα κράτη-μέλη και θα στερήσει από την Ένωση τη δυνα-τότητα να εξασφαλίσει την ενεργειακή της ασφάλεια και αυτοδυναμία να γλιτώσει τεράστια κονδύλια από εισαγω-γές ορυκτών καυσίμων και ταυτόχρονα να προστατεύσει τους πολίτες της από τις κυμαινόμενες τιμές ενέργειας Έχει έρθει πλέον η στιγμή για τους Ευρωπαίους ηγέτες να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων και να αναλάβουν τις δικές τους πρωτοβουλίες

ΜιΧαΛηΣ ΠΡΟΔΡΟΜΟυ

πετρελαίου Για τη μεταφορά του ρωσικού αερίου θα πα-ρακάμψει την Ουκρανία κυρίως μέσω των αγωγών South Stream και Nord Stream ndash μόνο που πίσω από τους δύο αγωγούς βρίσκεται πάλι η Gazprom Η έλευση της ενερ-γειακής επανάστασης μέσω του σχιστολιθικού αερίου από τους κακεντρεχείς αποκαλούμενη laquoπάρτι συνταξιούχωνraquo μάλλον θα αργήσει όχι μόνο λόγω του τεράστιου κόστους εξόρυξης σε σχέση με το αντίστοιχο των ΗΠΑ αλλά και απλούστατα επειδή τα ευρωπαϊκά αποθέματα δεν επαρ-κούν για να εξαλείψουν την εξάρτηση από τις εισαγωγές ndash στο ευνοϊκότερο σενάριο εκμετάλλευσης σχιστολιθικού αερίου η εξάρτηση αυτή μειώνεται στο 62 το 2035 από το 89 Σε κάθε περίπτωση σύμφωνα με τον Διεθνή Ορ-γανισμό Ενέργειας οι εκπομπές CO2 από τις μονάδες φυ-σικού αερίου πολύ σύντομα (2025) θα είναι υψηλότερες από τη μέση ένταση άνθρακα του παγκόσμιου μείγματος ηλεκτρικής ενέργειας κι έτσι το φυσικό αέριο θα χάσει τον τίτλο του ως laquoκαύσιμο χαμηλών εκπομπώνraquo Δεν μπορεί να λογίζεται συνεπώς παρά μόνο ως μεταβατική εναλ-λακτική για την επίτευξη ενός συστήματος ενέργειας μη-δενικών εκπομπών Μια μεταβατική εναλλακτική η οποία θα κοστίσει περίπου euro70δις ndashόσο δηλαδή απαιτείται για την κατασκευή νέων αγωγών υποδομών αποθήκευσης και μεταφοράς φυσικού αερίου σταθμούς LNGndash και θα δεσμεύσει την Ευρώπη σε ένα καύσιμο η τιμή του οποίου έχει τριπλασιαστεί την τελευταία δεκαετία

Το ερώτημα που τίθεται είναι ποια είναι η ενδεδειγμένη λύση που μπορεί να ικανοποιήσει το τρίπτυχο ανάπτυξη ndash προστασία του καταναλωτή ndash προστασία περιβάλλοντος

Την απάντηση δίνει η ίδια η ΕΕ μέσω της μελέτης αξι-ολόγησης της πορείας εφαρμογής της οδηγίας για την ενεργειακή αποδοτικότητα Σε αυτήν παρατίθενται οι επι-πτώσεις από τη θέσπιση ενός στόχου ενεργειακής αποδο-τικότητας 40 για το 2030 όχι μόνο μειώνεται η ανάγκη

Το ξέσπασμα της κρίσης στην Ουκρανία θορύβησε τους ευρωπαίους ηγέτες και επανέφερε στην επικαιρότητα ένα παλαιό ζήτημα Πώς μπορεί να θωρακιστεί η Ευρωπαϊκή Ένωση από πιθανό κλείσιμο της ρώσικης στρόφιγγας πα-ροχής φυσικού αερίου

Ένα πιθανό μποϊκοτάζ από την πλευρά της Ρωσίας (όπως άλλωστε έχει συμβεί δις στο πρόσφατο παρελθόν το 2006 και 2009) θα στερήσει από την Ευρώπη περίπου το 15 της ποσότητας εισαγόμενου φυσικού αερίου που χρειάζε-ται για να καλύψει τις ανάγκες της και το οποίο διέρχεται από τα εδάφη της Ουκρανίας Σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο οι πλέον ευάλωτες χώρες θα ήταν αυτές της νοτιοανατο-λικής Ευρώπης αλλά και η Ιταλία και η Γερμανία Η Ελ-λάδα είναι και αυτή εθισμένη στα ρωσικά κάλλη μιας και περίπου το 55 των εισαγωγών φυσικού αερίου προέρ-χονται από τη Ρωσία Πρέπει να σημειωθεί πως σε σχέση με το παρελθόν χάρη στο πλήθος διασυνδέσεων και νέων αγωγών όλες οι ευρωπαϊκές χώρες μπορούν να ανταπο-κριθούν ευκολότερα σε αντίστοιχα επεισόδια

Ίσως βέβαια τα λόγια του προέδρου Μπαρόσο να έκρυ-βαν μια δόση υπερβολής όταν αναφέρθηκε στην Ουκρα-νική κρίση ως τη μεγαλύτερη απειλή για την ευρωπαϊκή ειρήνη και ασφάλεια μετά την πτώση του laquoΣιδηρού Παρα-πετάσματοςraquo Και αυτό διότι αφενός το τανγκό της εξάρ-τησης θέλει δύο παρτεναίρ ndashσε περίπτωση μποϊκοτάζ η Gazprom θα έπρεπε να στερηθεί των εσόδων από τις εξα-γωγές φυσικού αερίου μέσω Ουκρανίας περίπου $33δις μόνο για το 2013ndash ενώ η Ρωσία καλείται να δείξει το κα-λό της πρόσωπο και στα πλαίσια της προσέγγισης της Κί-νας (με την οποία έκλεισε πρόσφατα το μεγαλύτερο deal πώλησης φυσικού αερίου αξίας $400 δις) Εξάλλου η ΕΕ αποτελεί τον πρώτο εμπορικό εταίρο της Ρωσίας καθώς σχεδόν οι μισές εισαγωγές και εξαγωγές της τελευταίας με κύκλο εργασιών περίπου euro337δις διεξάγονται με χώ-ρες-μέλη της ΕΕ Συνεπώς η Ρωσία χρειάζεται την ΕΕ όσο και η ΕΕ τη Ρωσία

Τα αντανακλαστικά των ευρωπαίων πολιτικών λειτούρ-γησαν άμεσα ndash προς ποια κατεύθυνση είναι ωστόσο το ερώτημα Έπειτα από απαίτηση του Ευρωπαϊκού Συμβου-λίου η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ετοίμασε και έδωσε στη δη-μοσιότητα το σχέδιο για τη διασφάλιση της ενεργειακής ασφάλειας της Ευρώπης Η στρατηγική απεμπλοκής της ΕΕ από το ρωσικό αέριο στηρίζεται όσο απίστευτο κι αν ακούγεται κυρίως στην περαιτέρω ανάπτυξη και ενίσχυ-ση των υποδομών φυσικού αερίου (LNG εγχώρια κοιτά-σματα πχ σχιστολιθικού αερίου νέοι αγωγοί μεταφοράς αξιοποίηση τρίτων προμηθευτών κλπ)

Τι σημαίνει αυτό Η Ευρώπη στην προσπάθεια να προ-σελκύσει τα υγραεριοφόρα πλοία μεταφοράς LNG θα πρέ-πει να είναι έτοιμη να αντιμετωπίσει το σκληρό ανταγω-νισμό από τις αναπτυσσόμενες χώρες της Ασίας με ότι αυτό συνεπάγεται για τις τιμές αγοράς καυσίμου πέφτο-ντας ταυτόχρονα στην αγκαλιά λίγων κυρίαρχων εταιρει-ών στην παραγωγή LNG (Shell Qatargas κά) Επιπλέον θα κόψει τον ομφάλιο λώρο με την ασταθή περιοχή της Ρωσίας βρίσκοντας απάνεμο καταφύγιο σε χώρες όπως η Νιγηρία η Αλγερία και το Ιράκ ndash ο εμφύλιος που μαίνεται στο τελευταίο έχει για ακόμα μια φορά εκτοξεύσει τις τιμές

Ουκρανική κρίση και ΕΕ το τανγκό της εξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα έχει δύο παρτεναίρ

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 09

ιΔιΩΤικΟΠΟιηΣη ΤηΣ ΝΟΜΟΘΕΣιαΣ - SOS

Τη στιγμή που στην Ελλάδα ιδιωτικοποι-ούνται τα δημόσια αγαθά στην ΕΕ ετοιμά-ζουν την ιδιωτικοποίηση της νομοθεσίας Η ιδιωτικοποίηση γίνεται κρυφά μέσω εμπο-ρικών συμφωνιών ΕΕ με Καναδά (CETA) και με Αμερική (TTIP) Η πρώτη έχει ήδη εγκριθεί από τις κυβερνήσεις και το μόνο που μπορεί να την ακυρώσει είναι το Ευ-ρωκοινοβούλιο Η μάχη αυτή είναι η μητέ-ρα τον μαχών Και όμως κανείς δεν ξέρει καν ότι εξελίσσεται

Με τη Συνθήκη της Λισαβόνας η Ευρω-παϊκή Ένωση απέκτησε το δικαίωμα να συνάπτει συμφωνίες προστασίας επενδύ-σεων Το ασκεί για πρώτη φορά στο πλαί-σιο της συγκεκριμένης συμφωνίας με τον Καναδά

Στη συμφωνία αυτή εισάγεται το δικαί-ωμα οποιουδήποτε ιδιώτη επενδυτή που ενοχλείται από κάποιο νέο νόμο για την προστασία των κοινωνικών δικαιωμάτων του περιβάλλοντος ή της δημόσιας υγείας να ζητεί την κατάργησή του Το δικαίωμα αυτό ορίζεται μέσω του ISDS (Investor state dispute settlement mechanism) ndash μηχα-νισμός επίλυσης διαφορών εταιριών με κράτη Η προσφυγή γίνεται όχι σε εθνικά ή ευρωπαϊκά δικαστήρια ούτε καν στον Πα-γκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου αλλά σε μια εξωθεσμική ειδική επιτροπή δικηγόρων Η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι σε κρίσι-μες νομοθεσίες η απόφαση είναι υπέρ των εταιρειών Με τον τρόπο αυτό οι εταιρείες αναλαμβάνουν το ρόλο του νομοθέτη Εί-ναι ένας έξυπνος τρόπος για να παρακάμ-ψουν τη Δημοκρατία την ανεξαρτησία και το κράτος δικαίου

Τέτοιες συμφωνίες υπάρχουν ήδη στην Ευρώπη αλλά μόνο μεταξύ μεμονωμένων κρατών Οι επιπτώσεις τους είναι χαρακτη-ριστικές για τι μας έρχεται στην Ευρώπη Η σουηδική εταιρεία Vattenfall μήνυσε το 2009 τη Γερμανία σχετικά με τους περιβαλ-λοντικούς όρους λειτουργίας ενός εργοστα-σίου παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στο Αμβούργο ζητώντας αποζημίωση ύψους 14 δισ ευρώ Η διένεξη τερματίστηκε με υποχώρηση της Γερμανίας Επιπλέον η ίδια εταιρεία μήνυσε τη Γερμανία ξανά το 2012 αυτή τη φορά για την απόφαση της γερμανικής κυβέρνησης να κλείσει τα εργο-στάσια πυρηνικής ενέργειας Η Vattenfall αυτή τη φορά έχει ζητήσει αποζημίωση πάνω 700 εκ ευρώ για το κλείσιμο δύο πυρηνικών της μονάδων στη Γερμανία Η απόφαση εκκρεμεί

Έως σήμερα η ευρωπαϊκή όμως νομοθεσία ήταν στο απυρόβλητο κάτι που προφανώς ενοχλεί Στο πλαίσιο της εμπορικής συμφω-

νίας ΕΕ - Καναδά οι καναδικές εταιρείες θα είναι σε θέση να ακυρώσουν την ευρωπαϊ-κή εθνική ή περιφερειακή νομοθεσία μας και να παρακάμψουν οποιοδήποτε νομικό περιορισμό που θα θεσπιστεί για την προ-στασία του δημοσίου συμφέροντος μέσα από τη βελτίωση των εργασιακών και περιβαλ-λοντικών κανόνων προκειμένου να αυξή-σουν τα κέρδη τους Η συμφωνία βέβαια με τον Καναδά αν εγκριθεί από το Ευρωπαϊ-κό Κοινοβούλιο θα αποτελέσει το πρότυπο που θα ακολουθήσουν όλες οι επερχόμενες εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ με ΗΠΑ που είναι υπό διαπραγμάτευση

Αρκεί βέβαια μια τέτοια συμφωνία για να ιδιωτικοποιηθεί η ευρωπαϊκή εθνική και τοπική νομοθεσία Οι πολυεθνικές ανοίγο-ντας θυγατρικές στον Καναδά θα μπορούν να ακυρώνουν αποφάσεις και νομοθεσίες σε ΕΕ και Ελλάδα Χαρακτηριστικό το πα-ράδειγμα της διαμάχης μεταξύ της καπνο-βιομηχανίας Philip Morris και της Αυστρα-λίας Η πολυεθνική του καπνού μήνυσε την Αυστραλία βασισμένη σε μια παρόμοια συμφωνία προστασίας επενδύσεων που εί-χε περιληφθεί στη διμερή επενδυτική συν-θήκη της Αυστραλίας με το Χονκ Κονγκ το 1993 Η Philip Morris είχε μια θυγατρική στο Χονκ Κονγκ η οποία άνοιξε γραφείο στην Αυστραλία Ενεργοποίησε τη συμφω-νία προστασίας επενδύσεων υποστηρίζοντας ότι το νομοσχέδιο θα μείωνε την αξία των επενδύσεών της στα εμπορικά σήματα και άλλα πνευματικά δικαιώματα

Δείτε όμως και άλλη μια υπόθεση που τελεσιδίκησε Η υπόθεση της χημικής βιο-μηχανίας Ethyl εναντίον του Καναδά που εκδικάστηκε με βάση αντίστοιχη διάτα-ξη που υπήρχε στη Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου της Βορείου Αμερικής (ΝΑFTA) Ένα πρόσθετο βενζίνης το ΜΜΤ που πα-

ρήγαγε η εταιρεία είχε απαγορευθεί στον Καναδά για λόγους προστασίας της δημό-σιας υγείας Η Ethyl η οποία κατασκεύαζε το ΜΜΤ μήνυσε τον Καναδά στην ειδική επιτροπή διαιτησίας όπως προέβλεπε η NAFTA Ο Καναδάς κατέληξε σε συμβιβα-σμό και πλήρωσε περίπου 16 εκατομμύρια δολάρια για ζημιά που υπέστη η υπόληψη της εταιρείας ενώ υποχρεώθηκε να ζητή-σει συγγνώμη για την άδικη απόφαση και να την άρει

Ανεξάρτητα όμως με την τελική απόφαση κάθε προσφυγή κοστίζει σε μια κυβέρνηση 10 έως 15 εκατομμύρια δολάρια ανά υπό-θεση για την υπεράσπισή της Οι ειδικές αυτές επιτροπές αποτελούνται από δικηγό-ρους (διαιτητές) που λειτουργούν χωρίς τις εγγυήσεις του ευρωπαϊκού δικαστικού συ-στήματος Παραδείγματος χάρη οι διαιτητές μπορούν να συμμετέχουν ως διαιτητές σε μια υπόθεση ενώ σε άλλη να εργάζονται ως δικηγόροι υπέρ των επενδυτών

Η εμπορική συμφωνία με τον Καναδά θα έρθει πολύ σύντομα προς ψήφιση στο Ευ-ρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στα εθνικά κοινο-βούλια Έχω αγωνιστεί για να κινητοποιή-σω τους συναδέλφους μου ευρωβουλευτές στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και υπάρχουν πλέον αντιδράσεις Όμως το νέο κοινοβού-λιο αν και θα διαφωνεί δεν θα απορρίψει τη συμφωνία με τον Καναδά αν δεν πιεστεί από την κοινωνία να το κάνει

Εάν εγκριθεί η συμφωνία με τον Κανα-δά οποιαδήποτε πολυεθνική θα μπορεί να αποτρέψει οποιαδήποτε νέα νομοθεσία που αυξάνει τον κατώτατο μισθό ή αποσκοπεί στην προστασία της δημόσιας υγείας του νερού της γης και του δάσους του τουρι-σμού και της αγροτικής οικονομίας Καναδι-κές εταιρείες θα προσπαθήσουν να εμποδί-σουν την ακύρωση εξορύξεων χρυσού όπως

αυτή στις Σκουριές αυτή τη φορά μέσω της εμπορικής συμφωνίας Παρόμοια για την ακύρωση ιδιωτικοποιήσεων

Πρέπει να υπάρξει κινητοποίηση και πί-εση από όλους μας για να αποκρούσουμε τη συμφωνία αυτή Χρειαζόμαστε ένα κί-νημα για τη Δημοκρατία και το δικαίωμα των τοπικών κοινωνιών να αποφασίζουν εκείνες για το μέλλον τους

Η πρώτη μάχη δίνεται τώρα καθώς δια-βάζετε αυτό το άρθρο Mέχρι την Κυριακή 6 Ιουλίου πραγματοποιείται δημόσια δια-βούλευση για το ISDS Όποιος συμμετέχει πρέπει να απαντήσει σε 13 τεχνικές ερω-τήσεις Γιrsquo αυτό τα αυστριακά συνδικάτα και η περιβαλλοντική οργάνωση Φίλοι της Γης ετοίμασαν μια εφαρμογή όπου μπαί-νεις και υπογράφεις τις απαντήσεις που έχουν ετοιμάσει εκείνοι στις 13 ερωτήσεις και έτσι παίρνει μέρος κάθε πολίτης με το όνομά του υπογράφοντας αυτομάτως στην ιστοσελίδα αυτή Είναι βέβαια στα αγγλικά γαλλικά και γερμανικά αλλά είναι πολύ πιο απλό για έναν πολίτη που δεν είναι έτοιμος να απαντήσει σε τεχνικά ζητήματα

Αν διαδοθεί η είδηση αν αντιδράσουμε με τη συμμετοχή μας στη διαβούλευση και στη συνεχεία όταν έρθει η συμφωνία προς ψήφιση στο ευρωκοινοβούλιο με την πίε-σή μας στους ευρωβουλευτές τότε θα χα-ρίσουμε ένα ηχηρό δια-ατλαντικό ξύπνημα σε όσους ονειρεύονται την ιδιωτικοποίηση της νομοθεσίας και νομίζουν ότι το έχουν ήδη πετύχει

κΡιΤΩΝ αΡΣΕΝηΣ

Το λινκ της καμπάνιας wwwno2isdseu

Το επίσημο λινκ της διαβούλευσης httptrade

eceuropaeuconsultat ions indexcfmconsul_

id=179

και http eceuropaeuyourvoice ipmforms

dispatch

Με τη Συνθήκη της Λισαβόνας η Ευρωπαϊκή Ένωση απέκτησε το δικαίωμα να συνάπτει συμφωνίες προστασίας επενδύσεων Στη συμ-φωνία αυτή εισάγεται το δικαίωμα οποιουδήποτε ιδιώτη επενδυτή που ενοχλείται από κάποιο νέο νόμο για την προστασία των κοινωνικών δι-καιωμάτων του περιβάλλοντος ή της δημόσιας υγείας να ζητεί την κατάργησή του

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1310

παραλίες πολύτιμο κοινό αγαθό

ΕΠιΜΕΛΕια ΦΕΡΕΝικη ΒαΤαΒαΛη

Αθήνα στα τέλη του 19ου αιώνα Η ανά-πτυξη του τραμ μεταφέρει την αναδυόμενη αστική ελίτ της πρωτεύουσας στη θάλασ-σα του Νέου Φαλήρου Στην περιοχή ανα-πτύσσεται η πρώτη οργανωμένη παραλία στη χώρα με όλες τις ανέσεις και τις πα-ρεμβάσεις του τοπίου που γίνονται σε αντί-στοιχα παραθαλάσσια θέρετρα στη Δύση με προεξάρχουσες μια επιβλητική για τα μέτρα της εποχής προβλήτα για ψυχαγω-γικούς σκοπούς και του ποδηλατοδρόμιου που αργότερα έγινε το στάδιο Καραϊσκάκη Σε αυτό τον τόπο έκανε τα πρώτα της μπά-νια η ελληνική αστική τάξη ακολουθώντας ανάλογες εξελίξεις σε πλήθος ευρωπαϊκών και αμερικάνικων πόλεων

Η παραλία του Νέου Φαλήρου όμως στα-διακά παρακμάζει Αρχικά με την εκβιομη-χάνιση της περιοχής στη συνέχεια με την καταστροφή της προβλήτας κατά τον Β΄ πα-γκόσμιο πόλεμο και τελικά ως αποτέλεσμα της ξέφρενης και άναρχης μεταπολεμικής αστικοποίησης Οι αγωγοί με τις ακαθαρ-σίες μεταφέρουν τα λύματά τους στην πε-ριοχή και έτσι η ακτή του Νέου Φαλήρου παύει να είναι laquoπαραλίαraquo

Σήμερα που η συζήτηση για τις ελλη-νικές παραλίες έχει ανάψει για τα καλά η ιστορία του ξεχασμένου αυτού χώρου πα-ραθερισμού είναι διδακτική Και αυτό για-τί η παραλία του Νέου Φαλήρου δεν ήταν απλά ένας laquoφυσικός πόροςraquo που διαλύθη-κε από την ανθρώπινη παρέμβαση Ήταν εξ αρχής ένας κατασκευασμένος τόπος αναψυχής κομμάτι των παρεμβάσεων στο δημόσιο χώρο του 19ου αιώνα που νομι-μοποιούνταν στο όνομα της αναγκαιότη-τας της επαφής των ελληνικών ελίτ με το φυσικό στοιχείο Τότε όπως και σήμερα ο λόγος γύρω από την ανάγκη επιστροφής στη φύση και την απόλαυση του φυσικού περιβάλλοντος είναι και ο ίδιος εγγεγραμ-μένος στη σταδιακή γιγάντωση του τουρι-στικού κυκλώματος

Η παραλία εφευρίσκεται τον 19ο αιώνα από την ιατρική επιστήμη και κατασκευά-ζεται ως τόπος ανάρρωσης του πάσχοντος σώματος Ως τέτοια σταδιακά μεταβάλλε-

η κΟιΝΩΝικη καΤαΣκΕυη της παραλίας

Η παραλία διά μέσου της κοινωνικής μίμησης των μεσαίων προς τα ανώτερα στρώματα και την καθιέρωση των πληρωμένων διακοπών γίνεται από τη μεσοπολεμική περίοδο πανευρωπαϊκά τόπος παιχνιδι-ού χώρος στον οποίο τα πλήθη μιας αναδυόμενης laquoμαζικής κοινωνί-αςraquo θα διασκεδάσουν θα παίξουν και θα αναπαραστήσουν τον εαυτό τους ως συμμέτοχους μιας καθολικής ισότητας

ται γίνεται χώρος κοινωνικοποίησης για τα ανώτερα στρώματα και βαθμιαία από το μεσοπόλεμο και μετά αποικιοποιείται από όλο και μεγαλύτερα τμήματα των δυτικών κοινωνιών Ακόμα στις αρχές του 20ού αι-ώνα η ελληνική λογοτεχνία όπως πχ το διήγημα laquoΌταν σκάνε τα λουλούδιαraquo του Δημοσθένη Βουτυρά για τον απαγορευμένο έρωτα δύο γυναικών που δεν μπορεί παρά να κρυφτεί στην ερημιά δίπλα στη θάλασσα αποκαλύπτει την παραλία ως τόπο απόμα-κρο καταραμένο και αφιλόξενο

Η παραλία διά μέσου της κοινωνικής μίμησης των μεσαίων προς τα ανώτερα στρώματα και την καθιέρωση των πληρω-μένων διακοπών γίνεται από τη μεσοπο-λεμική περίοδο πανευρωπαϊκά τόπος παι-χνιδιού χώρος στον οποίο τα πλήθη μιας αναδυόμενης laquoμαζικής κοινωνίαςraquo θα δι-ασκεδάσουν θα παίξουν και θα αναπαρα-στήσουν τον εαυτό τους ως συμμέτοχους μιας καθολικής ισότητας Ή όπως το δια-τύπωνε ο Ανρί Λεφέβρ laquoο μοναδικός χώ-ρος απόλαυσης που το ανθρώπινο είδος είχε καταφέρει να ανακαλύψει στη φύσηraquo Η παραλία καθίσταται έτσι το αίτημα και η ουτοπία ενός συνολικού εκδημοκρατισμού της κοινωνίας η φαντασίωση της άρσης ταξικών διακρίσεων και της καθολικότη-τας πολιτικών δικαιωμάτων

Η παραπάνω διαδικασία κοινωνικής κα-τασκευής της παραλίας δεν ήταν ουδέτερη φυσική ή άμοιρη πολιτικών σχεδιασμών Περιλαμβάνει διαχρονικά ένα σημαντικό βαθμό πολιτικού παρεμβατισμού και ρύθ-μισης Πολιτικών δηλαδή που από τη μια χωροθετούν και κατασκευάζουν το νέο χώ-ρο απόλαυσης δίπλα στη θάλασσα όπως οι μορφές προστασίας της και οι επενδύσεις σε δίκτυα μεταφοράς προς τις ακτές Και από την άλλη δημόσιων παρεμβάσεων ρύθ-μισης της νέας μορφής απογύμνωσης των ανθρώπινων σωμάτων είτε για να γίνουν διαχειρίσιμες οι κοινωνικές αντιδράσεις εναντίον της είτε για να γίνουν συμβατές με τους διευρυνόμενους κύκλους εμπορευ-ματοποίησης της αναψυχής

Υπό μια έννοια λοιπόν η κοινωνική

τάση και η πολιτική μέριμνα για την προ-στασία των παραλιών δεν ήταν πάντοτε τμήμα κάποιας οικολογικής ευαισθησίας Έχει κατrsquo επανάληψη αποτελέσει διεθνώς αλλά και στην Ελλάδα κομμάτι της διαδι-κασίας προστασίας του περιεχομένου του ίδιου του τουριστικού προϊόντος Δεν απο-τελούσε πάντοτε μια τάση απο-εμπορευ-ματοποίησης προς όφελος της προστασίας του δημόσιου χώρου όπως είναι σήμερα για την αριστερά αλλά κατά το παρελθόν έχει υπάρξει η προϋπόθεση της επιτυχούς εμπορευματοποίησης και της δημιουργίας ενός διευρυνόμενου τουριστικού κυκλώμα-τος γύρω από τις παραλίες

Η παραπάνω αντίφαση είναι εγγεγραμ-μένη στην ίδια τη δομή του τουριστικού εμπορεύματος Ο τουρισμός διέπεται από μια διαρκή ένταση ανάμεσα στα συμφέρο-

ντα του μεμονωμένου και του laquoσυλλογικούraquo κεφαλαιοκράτη ανάμεσα στο μελλοντικό επενδυτή και στο σημερινό επιχειρημα-τία Ο σημερινός επιχειρηματίας και υπό συνθήκες το κράτος θέλει να εξασφαλίσει μακροχρόνια τους όρους αναπαραγωγής του κεφαλαίου στον κλάδο την ικανότητα δηλαδή των καταναλωτών να χρησιμοποι-ούν πχ τις παραλίες περιοδικά και σε βά-θος χρόνου ώστε να διασφαλίζεται η κερ-δοφορία και η ανταγωνιστικότητά του στο μέλλον Αντίθετα ο μελλοντικός επενδυτής αδιαφορεί για ζητήματα χωροθέτησης και ενδιαφέρεται για την ικανότητα εμπέδω-σης του συσσωρευμένου κεφαλαίου του στο χώρο Έτσι στον τουρισμό η κερδοφο-ρία της μεμονωμένης επιχείρησης βρίσκε-ται σε σχέση δυνητικά ανταγωνιστική με αυτή του κλάδου συνολικά

και οι συνέπειες της επερχόμενης ιΔιΩΤικΟΠΟιηΣηΣ της

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 11

Το νομοσχέδιο για τον αιγιαλό αποτελεί την τελευταία λέξη σε μια σειρά νομοθετικών ρυθμίσεων που είδαν το φως στη διάρκεια της οικονομικής κρίσης και αποσκοπούν να καταστήσουν όσο το δυνα-τόν πιο laquoελκυστικήraquo την ελληνική δημόσια κτήση στους λεγόμενους επενδυτές

Σε πρώτη φάση ολόκληρη η δημόσια περιουσία του κράτους συ-μπεριλαμβανομένων δασών ευαίσθητων οικοσυστημάτων ακτών μι-κρών νησιών περιοχών φυσικού κάλλους κοκ μεταβιβάζεται σταδι-ακά στην ανώνυμη εταιρεία ΤΑΙΠΕΔ η οποία ιδρύθηκε με σκοπό να την εκμεταλλευθεί (με πωλήσεις πολυετείς μισθώσεις και παραχω-ρήσεις σε επενδυτές) έναντι κάποιου κατά κανόνα εξευτελιστικού τιμήματος που θα χρησιμοποιηθεί αποκλειστικά για την πληρωμή του χρέους της χώρας

Σε δεύτερη φάση ο επίδοξος επενδυτής απαλλάσσεται από τους χωροταξικούς και πολεοδομικούς περιορισμούς που έχουν θεσπι-στεί με τις ισχύουσες για κάθε συγκεκριμένη περιοχή χωροταξικές και πολεοδομικές ρυθμίσεις και προικοδοτείται με δικό του ξεχωρι-στό για κάθε ακίνητο καθεστώς το οποίο ουσιαστικά του επιτρέπει να αναπτύξει την περιοχή του όπως εκείνος θέλει σύμφωνα με το επενδυτικό του σχέδιο (νομοθεσία fast truck ΕΣΧΑΔΑ κλπ) Πα-ράλληλα εξουδετερώνονται για χάρη του όλες οι πάγιες διαδικασίες περιβαλλοντικής αδειοδότησης (εγκρίσεις αρχαιολογικής υπηρεσίας δασαρχείου κλπ) αφού οι αρμόδιες υπηρεσίες καλούνται πλέον να εκφέρουν τη γνώμη τους μέσα σε ασφυκτικές χρονικές προθεσμίες σε περίπτωση δε που δεν προλάβουν η έγκρισή τους θεωρείται δε-δομένη και οι υπάλληλοι υπόκεινται σε πειθαρχικές κυρώσεις

Μέσα στα πλαίσια αυτά εντάσσεται και το επίμαχο νομοσχέδιο για τον αιγιαλό Δεδομένου ότι τα περισσότερα από τα ακίνητα για το οποία υπάρχει επενδυτικό ενδιαφέρον είναι παραθαλάσσια το νο-μοσχέδιο παραχωρεί τμήματα του αιγιαλού και της παραλίας καθώς και θαλάσσιους και λιμναίους χώρους νησίδες υφάλους σκοπέλους κλπ στους επιχειρηματίες επενδυτές και επιτρέπει σε αυτούς χρή-σεις γης και κατασκευές οι οποίοι παραβιάζουν τις αρχές της βιώσι-μης ανάπτυξης το άρθρο 24 του Συντάγματος τις Διεθνείς Συμβάσεις για την προστασία του τοπίου της βιοποικιλότητας και των ακτών και την πάγια νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας

Ειδικότεραbull Επιτρέπει τη δημιουργία κατασκευών σε ακτές και αιγιαλούς για

κάθε επιχειρηματική δραστηριότηταbull Καταργεί ουσιαστικά την ελεύθερη πρόσβαση των πολιτών στις

παραλίεςbull Καταστρέφει ανεπανόρθωτα το τοπίο το περιβάλλον και τις αρχαι-

ότητεςbull Παραχωρεί λίμνες θάλασσες νησίδες υφάλους και σκοπέλουςbull Επιτρέπει μπαζώματα για την εξυπηρέτηση στρατηγικών τουριστι-

κών επενδύσεωνbull Νομιμοποιεί αυθαίρετα ξενοδοχεία και επιχειρήσεις

Οι περιβαλλοντικές οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες από την ψήφιση του νομοσχεδίου θα είναι καταστροφικές ανυπολόγιστες και μη αντιστρέψιμες Δεν πρόκειται μόνο για σοβαρότατο πλήγμα που θα υποστούν τα παράκτια οικοσυστήματα (αμμόλοφοι υγρότο-ποι ενδιαιτήματα προστατευόμενων ζώων και πτηνών) Ο αιγιαλός είναι ένα σύστημα δυναμικό και εξαιρετικά ευαίσθητο λόγω του ευ-μετάβλητου χαρακτήρα του (φυσική ή ανθρωπογενής διάβρωση της ακτής άνοδος της στάθμης της θάλασσας και αύξηση των ακραί-ων φυσικών φαινομένων λόγω κλιματικής αλλαγής μεταφορά και απόθεση φερτών υλικών κλπ) Οι ανθρώπινες παρεμβάσεις στην παράκτια παρόχθια ζώνη παρεμποδίζουν τις φυσικές διεργασίες εξισορρόπησης του συστήματος του αιγιαλού και οδηγούν σε μορ-φολογικές αλλαγές και διαβρώσεις που θα θέσουν αργά ή γρήγορα σε κίνδυνο όχι μόνο τις πολυπόθητες επενδύσεις αλλά και την ίδια την ύπαρξη των ακτών

Παράλληλα στις ελληνικές παράκτιες και παρόχθιες περιοχές βρί-σκονται ακόμα θαμμένοι περιμένοντας να αποκαλυφθούν ανεκτί-μητοι ενάλιοι αρχαιολογικοί χώροι (προϊστορικοί κλασικοί και ρω-μαϊκοί οικισμοί αρχαίες λιμενικές εγκαταστάσεις ναυάγια πλοίων κλπ) ενώ πολλά από τα νησιά που έχουν περιέλθει στο ΤΑΙΠΕΔ αποτελούν στο σύνολό τους κηρυγμένους αρχαιολογικούς χώρους Όλοι αυτοί οι αρχαιολογικοί θησαυροί θα κινδυνεύσουν σοβαρά όπως εκτιμούν οι αρχαιολόγοι

Είναι επομένως φανερό ότι το νομοσχέδιο δεν πλήττει μόνο το δικαίωμα πρόσβασης των πολιτών στις ελληνικές ακτές αλλά και πολλές πτυχές της βιώσιμης ανάπτυξης δεδομένου ότι παραβιάζει μεταξύ άλλων την Παγκόσμια Διακήρυξη του Ρίο (ΟΗΕ 1992) για τη βιώσιμη ανάπτυξη το άρθ 24 του Συντάγματος τον ισχύοντα αρ-χαιολογικό Νόμο 30282002 την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την προ-στασία της αρχαιολογικής κληρονομιάς του Λονδίνου (1969) που κυρώθηκε με τον Ν 112781 και αναθεωρήθηκε με τη σύμβαση της Βαλέττα (1992) την Ευρωπαϊκή Σύμβαση του Τοπίου (Ν38272010) την Παγκόσμια Σύμβαση για τη Βιοποικιλότητα που υπογράφηκε στη Σύνοδο του Ρίο το 1992 (Ν 220494) την Σύμβαση της Βαρκελώνης για την Προστασία της Μεσογείου κλπ Οι νομοθετικές αυτές ρυθμί-σεις προστατεύουν η κάθε μια από το δική της σκοπιά τα δημόσια αγαθά που σχετίζονται με τον αιγιαλό την παραλία και την παρά-κτια και παραλίμνια ζώνη

Γιrsquo αυτό το λόγο άλλωστε το νομοσχέδιο έχει προκαλέσει την έντο-νη αντίδραση όλων εκείνων πολιτών επιστημονικών περιβαλλο-ντικών και κοινωνικών οργανώσεων οι οποίοι ασπάζονται τις αρ-χές της βιώσιμης ανάπτυξης και πιστεύουν ότι οι αρχές αυτές πρέπει να αποτελούν τον οδηγό αλλά και το νομικό όριο για κάθε δημόσια πολιτική και κάθε ιδιωτική δράση Ένα όριο που δεν επιτρέπεται να παραβιαστεί για κανένα σκοπό πολύ περισσότερο όταν το διακύ-βευμα αφορά την απώλεια της πολύτιμης φυσικής και πολιτιστικής μας κληρονομιάς

Οι ακτές και ο αιγιαλός είναι το εθνικό μας σύμβολο η πηγή έμπνευσης για την επιστήμη την τέχνη και τη λογοτεχνία ανά τους αιώνες Ακόμη και με στυγνή οικονομική λογική αποτελεί το σημα-ντικότερο συγκριτικό πλεονέκτημα της χώρας Είναι ένα δώρο που μας χάρισε η φύση και η καλή μας τύχη για να το διαφυλάξουμε να το προστατεύσουμε και να το διατηρούμε ελεύθερο στη διάθεση όλων Ελλήνων και ξένων ώστε να το απολαμβάνουν όπως είναι χωρίς αλλοιώσεις και περιορισμούς Είναι χρέος μας να το αφήσουμε να επιτελεί το φυσικό του προορισμό απλά να υπάρχει

ΜαΡια καΡαΜαΝΩΦΠρόεδρος του Επιμελητηρίου Περιβάλλοντος και Βιωσιμότητος Σύμβουλος Επικρατείας

Στα παραπάνω βρίσκεται και ο λόγος που είναι τόσο παράδοξη και καταστροφική η σημερινή συντονισμένη απόπειρα εκποίη-σης πλήθος παραλιών μέσω του ΤΑΙΠΕΔ όσο φυσικά και ο νόμος περί αιγιαλού που αποπειράται να περάσει το υπουργείο Οικονομι-κών Γιατί στο όνομα της ανάπτυ-ξης της τουριστικής οικονομίας στη χώρα απαξιώνει την τεράστια συσσωρευμένη επένδυση που έχει πραγματοποιηθεί τα τελευταία 50 χρόνια για τη δημιουργία της υπο-δομής της σε τουριστικές υποδομές και ξενοδοχεία Γιατί η απόπειρα συνολικής ιδιωτικοποίησης των παραλιών της χώρας θυσιάζει την ικανότητα της υφιστάμενης του-ριστικής αγοράς να αναβαθμίσει το παρεχόμενο προϊόν της προς όφελος μεμονωμένων οικονομι-κών δρώντων άλλοτε γνωστών στο ελληνικό επιχειρηματικό σύμπαν αδιαφάνειας και άλλοτε άγνωστων δυνητικών ξένων επενδύσεων που ως φαντασίωση παρουσιά-ζονται να μας εξαγνίζουν από τη συλλογική ενοχή της έλλειψης ανταγωνιστικότητας

Δυστυχώς όμως οι κυβερνητι-κές αυτές πρωτοβουλίες είναι εν-δεικτικές και βαθύτερων κοινωνι-κών μετατοπίσεων Αντανακλούν τόσο την απόσυρση του δημόσιου από οικονομικές λειτουργίες στοι-χειώδους ρύθμισης της ιδιωτικής οικονομίας όσο όμως και τη δι-άλυση της έννοιας της καθολικό-τητας των διακοπών ως δικαίωμα προσβάσιμο στο πολίτη ανεξαρ-τήτου οικονομικής κατάστασης Η καθολική αναψυχή των εργαζομέ-νων καταρρέει μαζί με το συμπλη-ρωματικό ιδανικό της αυτό της καθολικής εργασίας Και μπροστά μας απλώνεται η έρημος του ιδιω-τικού του ιδιωτικοποιημένου και του μερικού Του μερικού συμφέ-ροντος του μερικού δικαιώματος και του ολικού κατακερματισμού του δημόσιου χώρου

Η παραλία λοιπόν φτιάχνεται για να εξυπηρετήσει κοινωνικές και οικονομικές ανάγκες Και κάθε τι το ανθρώπινο που δημιουργεί-ται καταστρέφεται κιόλας Σήμερα κάτω από την παραλία βρίσκεται το πλακόστρωτο της πλήρους ιδι-ωτικοποίησης και της κατάρρευ-σης του δημόσιου χώρου Ας την υπερασπιστούμε

ΜιΧαΛηΣ ΝικΟΛακακηΣΔιδάκτωρ Κοινωνιολογίας

ακΤΕΣ σύμβολο πηγή έμπνευσης πλεονέκτημα της χώρας

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1312

η ΠαΡαΛια και τα σαράντα κύματα

Το ένα μετά το άλλο κατατίθενται τους τελευταίους μήνες στη Βουλή κατεπείγο-ντα πάντα τα νομοσχέδια για τον αναπτυ-ξιακό και για το φυσικό σχεδιασμό Απο-φάσεις με μακροπρόθεσμο από τη φύση τους ορίζοντα που όμως στοιχίζονται ρητά στο laquoεκάστοτεraquo μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής Ανατροπές της λογικής και των προτεραιοτήτων του σχεδιασμού αλλαγές των διοικητικών αρ-μοδιοτήτων φωτογραφικές διατάξεις και ύποπτες τροπολογίες Συστηματική κατε-δάφιση του νομικού πολιτισμού και της συ-νταγματικής τάξης της χώρας με τα laquoέξυ-πνα όπλαraquo που χαλκεύονται από λομπίστες εταιρείες συμβούλων και ακαδημαϊκούς με παρελθόν στον πόλεμο εναντίον όλων για την εκπλήρωση των δικών τους laquoμνημο-νιακών υποχρεώσεωνraquo Στα γρήγορα και στα σκοτεινά στους γκρίζους χώρους όπου αποφασίζουν ένα μέλλον που δεν ανήκει σε όλους μας

Περνούν όλα Όσο πιο μεγάλο είναι το διακύβευμα τόσο μεγαλώνει και η κώφω-ση της κυβερνητικής πλειοψηφίας στον κοινοβουλευτικό διάλογο Σχεδόν τελε-τουργικές έχουν γίνει πια οι διαμαρτυρίες των πολεοδόμων και των αρχιτεκτόνων των επαγγελματικών ενώσεων των εξει-δικευμένων αρθρογράφων Προσχηματική και πάντα συνοπτική η διαβούλευση Στο διαδίκτυο βέβαια Για να ξεχάσουμε ότι η δημοκρατία απαιτεί ενσώματη και συντε-ταγμένη συμμετοχή όχι τους μοναχικούς σχολιαστές ιστοτόπων όχι την προβλημα-τική του καφενέ laquoτι θάκανα αν ήμουν πρω-θυπουργός για μια μέραraquo Για να ξεχάσου-με ότι η δημοκρατία ασκείται από πολίτες που αναγνωρίζουν τον εαυτό τους σε συλ-λογικότητες κι αυτές έχουν δικούς τους τό-πους και τρόπους και χρόνους διαπραγμά-τευσης της γνώμης της επιθυμίας και του συμφέροντος χρειάζονται και παράγουν υπεύθυνη πληροφορία κι όχι στάχτη στα μάτια χρειάζονται κι αναζητούν προοπτι-κή γιrsquo αυτούς εδώ τους ανθρώπους και τα παιδιά τους όχι την έντρομη αίσθηση του αναπότρεπτου την αποδοχή της σπάνης και της ανημπόριας χρειάζονται και ανα-ζητούν επιλογές εδώ και τώρα όχι προα-ποφασισμένους μονοδρόμους

Οι πολίτες σιωπούν όσο αποκλείονται όσο τρομοκρατούνται από τη βεβαιότητα ότι δεν έχουν λόγο σrsquo αυτό που αφορά τους ειδικούς της πολιτικής και της επιστήμης στο σχεδιασμό σαν διοικητικό πρωτόκολ-λο σαν ευκαιρία για παζάρι και σαν μέσο κολασμού Κι ωστόσο οι παραλίες έκαναν τη διαφορά με μια όσο ποτέ εκκωφαντική έκφραση της κοινής γνώμης με συζητήσεις

και εκδηλώσεις με διάλογο τόσο πλούσιο σε συνεισφορές σε ιδέες και αξιώσεις που τρόμαξε αυτούς που laquoδε λογαριάζουν το πολιτικό κόστοraquordquo τόσο ώστε να μην επιβα-ρύνουν το προεκλογικό κλίμα καταθέτο-ντας το νομοσχέδιο παρά τη σκανδαλωδώς ασφυκτική προθεσμία διαβούλευσης

Δεν νομίζω ότι ήταν το περιβαλλοντικό διακύβευμα μόλο που το θέμα σηκώθηκε πρώτα από τους πολεοδόμους και τις πε-ριβαλλοντικές οργανώσεις Η κοινή γνώ-μη αντέδρασε όπως είχε γίνει και τότε με την ΕΡΤ αναγνωρίζοντας ότι παίζεται κάτι που αφορά την καθημερινή εμπειρία των ανθρώπων τις πολύτιμες λίγες μέρες ξε-κούρασης τον Αύγουστο τις παιδικές τους αναμνήσεις από το πρώτο μπάνιο με τον πατέρα σrsquo εκείνη την αμμουδιά που δεν αναγνωρίζουν πια από το ταπεινό αυθαί-ρετο στη Νέα Μάκρη τη σωματική εμπειρία της θάλασσας και του ανοιχτού ορίζοντα τα πρώτα ραντεβού τα φυλαγμένα βαθιά μέσα στην καρδιά τους έναστρα βράδια της φοιτητικής ζωής τα καράβια για τα νησιά το βαθύ μπλε του Αιγαίου από το ύψος ενός ξωκλησιού μέσα στην ξεραΐλα με τον καλοκαιρινό αέρα να σφυρίζει Η προγραμματισμένη εκχώρηση ενός χώρου που είναι τόπος της ζωής όλων μας που συνδέεται με τις λιγοστές υλικές εκφράσεις της απόλαυσης αυτό μας έκανε να κατα-λάβουμε ότι μας αφορά ο σχεδιασμός του χώρου να καταλάβουμε τι παίζεται πίσω από την πλάτη μας

Ίσως δεν είναι απαραίτητο να πω ακόμα μια φορά τι παίζεται να μιλήσω για την προτεραιότητα που δίνεται στις μεγάλες τουριστικές και βιομηχανικές επενδύσεις για την εκχώρηση των δημόσιων κτημά-των για το τι σημαίνει για τη δημοκρατία να καταργείς το κοινόχρηστο του πιο συ-γκλονιστικού φυσικού πόρου ειδικά στην Ελλάδα Θάπρεπε τότε να μιλήσω και για το ζήτημα της συλλογικής ιδιοπροσωπεί-ας για το ζήτημα της φαντασιακής πρό-σληψης της ιστορίας και του μέλλοντος του τόπου μας σε συνάρτηση με τον τρόπο που διαχειριζόμαστε και ζούμε από κοινού τον οριακό χώρο ανάμεσα στο στεριανό και το υδάτινο στοιχείο ndash στα laquoεπιστημονικάraquo αναπτυξιακό πλεονέκτημα θα τόλεγα Αξί-ζει όμως να αναφερθώ σε μια σκέψη που μου εμπιστεύτηκε αγαπημένη συνάδελφος η Μαρία Καλατζοπούλου Την ίδια στιγμή που τέτοιες ρυθμίσεις φωτογραφίζουν τους προνομιούχους παραλήπτες στρώνοντας το δρόμο για εγκάρδια συνεννόηση ανάμεσα σε κυβερνητικά επιτελεία και μεγάλα συμ-φέροντα κλείνουν το μάτι με νόημα και σε κάθε λογής μικροσυμφέροντα Υποκλίνο-νται σrsquo όλους τους αντικοινωνικούς συμ-βιβασμούς που επέβαλε στον καθένα μας χρόνια πολλά το πελατειακό κράτος χρό-νια πολλά παραιτημένο από την ευθύνη του για τη στέγη τη δουλειά την αναψυχή και την ασφάλεια των μη προνομιούχων χρόνια πολλά συνδαυλίζοντας για δικό του όφελος την άνομη ελπίδα του αδύναμου

για ατομική διαφυγή προς ότι του υποσχέ-θηκαν σαν κοινωνική ανέλιξη Τώρα που ακόμα και η επιβίωση γίνεται αβέβαιη τώ-ρα που αυτή η ελπίδα γίνεται βραχνάς το ίδιο κράτος μας την πετάει κατά πρόσωπο Μια κι έχεις ευθύνες μας λέει για τη λεη-λασία της φύσης και για την καταστροφή των ακτών πρέπει να συμμετάσχεις στην προσπάθεια για την αξιοποίησή τους με το αζημίωτο Μας αφήνουν όλους με δόλο να πιστέψουμε ότι θάχουμε θέση στο τραπέ-ζι θα περισσέψει κάτι και για μας από την ανάπτυξη θα νομιμοποιήσουμε κάποτε το σπιτάκι μέσα στο χειμέριο κύμα θα στήσου-με κι εμείς την παράνομη καντίνα μας ή τις ξαπλώστρες μας τη μια πάνω στην άλλη εκεί που είναι πιο πολλές από τα βότσαλα οι γόπες εκεί που η μυρωδιά του αντηλι-ακού καλύπτει τη θαλασσινή αύρα

Μπορεί ένα πολυτελές ξενοδοχείο να κρατά κλειστή την πιο όμορφη παραλία της Αττικής μαζί μrsquo ένα από τους μείζονες αρχαιολογικούς χώρους της κι ένα άλλο πολυτελές ξενοδοχείο με την υπογραφή πρωτοπόρων αρχιτεκτόνων να κατέλαβε το μισό αρχαίο φρούριο της Ακροναυπλίας γκρεμίζοντας τον προμαχώνα Γκριμάλντι Όμως είναι από το δικό μας αίμα οι εσωτε-ρικοί μετανάστες που με το μικρό απόθεμα από την οικογενειακή επιχείρηση έστησαν μια θάλασσα από αυθαίρετα στις μοναδι-κές αμμοθίνες της Λούτσας Ποιος θυμάται τα κρίνα της άμμου που φύτρωναν κάποτε εκεί Είναι δικό μας αίμα οι βιοπαλαιστές που στρίμωξαν τα αποκρουστικά laquoτουριστι-κά δωμάτιαraquo και τα ταβερνάκια της σαιζόν των δύο μηνών σε νησιωτικά ακρογιάλια μέχρι χτες ανεξερεύνητα Για να συμπλη-ρώσουν το μισερό εισόδημα και νάχουν κά-τι για τα γεράματα Είναι δικό μας αίμα οι υπάλληλοι που επένδυσαν το μισθό τους σε απόμακρα οικοπεδάκια χωρίς υποδομές και σε οικοδομικούς συνεταιρισμούς χωρίς τίτλους σε δασικές περιοχές Με την ελπίδα ότι laquoκάποτε θα πάρει αξίαraquo αρκεί κάποι-ος βουλευτής να το σπρώξει Με τον τρό-πο που ένα διεφθαρμένο κράτος οφείλει για να υπάρξει να διαφθείρει και τη λαϊ-κή συνείδηση και το καλό γούστο να κά-νει τους ανθρώπους συνένοχους στη δική του απληστία συνένοχους στον ευτελισμό της καθημερινότητας και στην υποθήκευ-ση του μέλλοντός τους

Όταν από την αριστερά διατυπώνεται η αξίωση για τη συγκρότηση μιας πολιτικής προστασίας των παράκτιων οικοσυστημά-των (κοινοτική πολιτική) μιας πολιτικής αποκατάστασης του τοπίου των ακτών (προ-ωθείται από τον ΟΗΕ) μιας πολιτικής δι-αχείρισης των κινδύνων που απειλούν τις

Η τουριστική βιομηχανία θέλει τους παραγωγούς της να εξαπατούν και τους πελάτες της να ζουν με υποκατάστατα Αν όμως στην Ελλάδα θέ-λουμε να ζήσουμε από τον τουρισμό δεν πρέπει να του προσφέρουμε την ψυχή μας να του εκχωρήσουμε τη φύση που είναι η κληρονομιά μας να σκηνοθετήσουμε τη ζωή μας για χάρη του

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 13παραλίες από την κλιματική αλλαγή (συνομο-λογείται σε διεθνείς συμβάσεις) μιας πολιτικής αποκατάστασης του κοινόχρηστου χαρακτήρα του αιγιαλού (το απαιτεί η βασική νομοθεσία του ελληνικού κράτους από την επαύριο της ανεξαρτησίας) τότε μας ρωτούν τι προτιμάμε Τη συντελεσμένη από τη λαϊκή αυτοστέγαση καταστροφή ή την υψηλή αισθητική και την καθαριότητα ενός resort με κηπουρό και με ελεγχόμενη είσοδο Τον χωρίς κανόνες αντα-γωνισμό των μικρο-επαγγελματιών ή την εται-ρική ευθύνη μιας πολυεθνικής φίρμας

Φτηνά κόλπα Μπορούμε να σχεδιάσουμε και μπορούμε να ονειρευτούμε μελέτες ανάπλα-σης των περιοχών αυθαιρέτων που θα σέβο-νται και θα δίνουν νέα αξία στη φύση και στο δημόσιο χώρο και θα τιμούν τον κόπο και τις προσδοκίες των ανθρώπων για απόλαυση και για δουλειά Μπορούμε να ποντάρουμε σε μια μελετημένη διαβάθμιση των επιχειρηματικών μεγεθών στην ενίσχυση της μικρής επιχειρη-ματικότητας σε τουριστικούς συνεταιρισμούς λαϊκής βάσης που δεν θα χρειάζονται τα μονο-πώλια για να είναι βιώσιμοι στην καινοτομία που θα παράγεται από δικούς μας επιστήμο-νες και δημιουργικούς ανθρώπους μέσα στο διεθνή διάλογο Μπορούμε να μελετήσουμε οριζόντιες δικτυώσεις και συνέργειες σε τοπι-κή βάση που μαζί με τον τουρισμό να δίνουν άλλη προοπτική και στην αγροτική και στην πολιτιστική παραγωγή και στη βιοτεχνία Πά-νω απrsquo όλα όμως μπορούμε και οφείλουμε να παράγουμε ήθος και αισθητική μορφές από-λαυσης και μορφές αλληλοσεβασμού που δεν μπορούν να υπάρξουν όταν οι άνθρωποι είναι κυνηγημένοι τρόπους να ζούμε τον κόσμο που δεν μπορούμε να τους ανακαλύψουμε όταν σπρωχνόμαστε στο περιθώριο

Η τουριστική βιομηχανία θέλει τους παραγω-γούς της να εξαπατούν και τους πελάτες της να ζουν με υποκατάστατα Να τους περιποιούνται σαν πλούσιους να χαζεύουν σκηνοθετημένα τοπία που είναι σαν αληθινά να χαλαρώνουν σαν να μην έχουν έννοιες Η τουριστική βιο-μηχανία μας κατασκευάζει σαν πλάσματα που προσφέρουν τον εαυτό τους σε θέα σrsquo ένα τυ-φλό βλέμμα που κατευθύνεται μόνο σrsquo ότι έχει δει από πριν σrsquo ότι κάποια άλλα μάτια κάποι-ος φωτογραφικός φακός με φίλτρο έχει δει για λογαριασμό του Μας κατασκευάζει σαν πλάσματα που κοιτάζουν χωρίς νrsquo αγγίζουν μιλούν χωρίς να επικοινωνούν βαδίζουν χω-ρίς να διασταυρώνονται Αν όμως στην Ελλά-δα θέλουμε να ζήσουμε από τον τουρισμό δεν πρέπει να του προσφέρουμε την ψυχή μας να του εκχωρήσουμε τη φύση που είναι η κλη-ρονομιά μας να σκηνοθετήσουμε τη ζωή μας για χάρη του Γιατί αυτό δεν έχει μέλλον για μας Γιατί αυτό θα εξακολουθήσει να μας λεη-λατεί και να μας διώχνει Πρέπει να μπορούμε να διαλέγουμε αυτό που θα μοιραστούμε και να το μοιραζόμαστε με αξιοπρέπεια Αλλά γιrsquo αυτό θέλουμε δρόμο σοφία κι εμπιστοσύνη Θέλουμε μια άλλη πολιτική

ΜαΡια ΜαΡκΟυΛέκτορας Πολεοδομίας ΕΜΠ

Το ΕΛΚΕΘΕ είναι δημόσιος φορέας με σκοπό τη διε-ξαγωγή επιστημονικής έρευνας επί θεμάτων που απο-τελούν βασικά στοιχεία στο παρόν σχέδιο νόμου και του οποίου η Πολιτεία αγνόησε τη γνώση και εμπειρία Γιrsquo αυτό και είμαστε εδώ γιατι πιστευουμε ότι το νομοσχέδιο θα ξανακατατεθεί με μικρές ΜΟΝΟ τροποποιήσεις ώστε να προκαλει λιγώτερο Θα εξακολουθεί όμως να αντι-μετωπίζει το ευαίσθητο οικοσύστημα της παράκτιας και παρόχθιας ζώνης υπό το πρίσμα του laquoπράγματοςraquo προς οικονομική εκμετάλλευση Αλλά η παράκτια και παρό-χθια ζώνη αποτελούν ουσιώδη οικοσυστήματα - στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος που είναι ιδιαίτερα ευπαθή και δέχονται συνεχείς και εκτεταμένες πιέσεις λόγω της οικονομικής ανάπτυξης Και γιrsquo αυτό το ελληνικό Σύ-νταγμα προβλέπει την κρατική προστασία τους Το ίδιο προβλέπουν και συμβάσεις Διεθνών φορεων όπως τα Ηνωμένα Εθνη και η ΕΕ

Τα Ηνωμένα Εθνη στο πλαίσιο της Σύμβασης της Βαρ-κελώνης θέσπισαν το 2008 κοινό πλαίσιο για την ολοκλη-ρωμένη διαχείριση των παράκτιων ζωνών της Μεσογεί-ου το οποίο και συνυπόγραψε η Ελλάδα αποφεύγοντας ωστόσο να το κάνει Νόμο του Κράτους Προφανώς γιατι το πρωτόκολλο αυτό θεσπίζει το πλάτος της μη οικοδο-μήσημης παράκτιας ζώνης στα 100μ και όχι στο μέγιστο των 50μ του παρόντος νομοσχεδίου Αντίστοιχα και η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει εκδόσει Σύσταση για τις αρχές που πρέπει να διέπουν την ολοκληρωμένη διαχείριση των παράκτιων ζωνών

Το νομοσχέδιο έχει πολλά προβλήματα που προέρχο-νται ακριβώς από το σκοπό που θέλει να καλύψει Από τα βασικά είναι οι ορισμοί για παράδειγμα του αιγιαλού της παραλίας κλπ (άρθρο 1) και η οριοθέτησή τους Και εδώ έχουμε το δεύτερο μεγάλο πρόβλημα που είναι η μη λήψη υπόψη του ευμετάβλητου χαρακτήρα του αιγιαλού (μεταβολές σε πολύ μικρά χρονικά διαστήματα εξαιτίας φυσικών φαινόμενων και διεργασιών όπως μεταβολές της στάθμης της θάλασσας φυσική ή ανθρωπογενής δι-άβρωση της ακτής μεταφορά και απόθεση φερτών υλι-κών δράση τσουνάμι) Ενώ οι εμπειρικοί τρόποι εκτί-μησης της οριογραμμής αιγιαλού μόνο σε λίγες περι-πτώσεις μπορούν να θεωρηθούν ασφαλείς (πχ μόνο αν υπάρχουν μακροχρόνια στατιστικά δεδομένα) έτσι τελι-κά οι αποκλίσεις από την πραγματική κατάσταση μπο-ρεί να είναι πολύ μεγάλες ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΜΕ ΤΑ ΔΙΚΑ ΤΟΥΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ Τα παραπάνω σε συ-νάρτηση με την κλιματική αλλαγή (άνοδος της στάθμης της θάλασσας αύξηση των ακραίων φυσικών φαινομέ-νων) και το εξαιρετικά μειωμένο προτεινόμενο πλάτος της αδόμητης παράκτιας ζώνης (μέγιστο μόνο 50μ) θα έχουν δραματικές επιπτώσεις στις επιχειρούμενες οικο-δομικές επενδύσεις

Τρίτο σημαντικό προβλημα Η παράκτιαπαρόχθια ζώ-νη είναι ένα δυναμικό σύστημα στο οποίο οι ανθρώπινες παρεμβάσεις με κτίσματα και δρόμους έχουν άμεση αρ-νητική επίδραση γιατί παρεμποδίζουν τις φυσικές διερ-γασίες οδηγώντας την παράκτιαπαρόχθια ζώνη μοιραία σε μορφολογικές και οικολογικές αλλαγές Επιπλέον το παρόν νομοσχέδιο σε αντίθεση με το πρωτόκολλο ΟΔΠΖ των ΗΕ δεν λάμβάνει υπόψη οικολογικά κοινωνικο-οι-

κονομικά και πολιτισμικά στοιχεία καταγραφή των αν-θρωπογενών δραστηριοτήτων και παρεμβάσεων και αξι-ολόγηση αυτών και τέλος με την υποστήριξη των υπη-ρεσιών του Δήμου προσπάθεια ώστε να αναπτυχθούν οι laquoσυμμετοχικές διαδικασίεςraquo και να επιτευχθεί η αρμονική συνύπαρξη του ανθρώπου με τη φύση

Επιπλέον στο παρόν σχέδιο νόμου παρατηρείται πλή-θος από αστοχίες με περιβαλλοντικές επιπτώσεις όπωςbull διευκολύνει τη δημιουργία μόνιμων κατασκευών σε

παράλιεςπαρόχθιες ζώνες (άρθρο 12 amp 14)bull προβλέπει την παραχώρηση θαλάσσιου ή λιμναίου

χώρου χωρίς καν την απαίτηση τήρησης στοιχειωδών περιβαλλοντικών όρων (άρθρο 13)

bull επιτρέπει την επιχωμάτωση του θαλάσσιου χώρου για την εξυπηρέτηση επιχειρήσεων (άρθρο 13)

bull δεν θέτει προδιαγραφές για τον καθαρισμό με μηχανι-κά μέσα των παραλιών από laquoάχρηστα υλικάraquo και ούτε απαιτεί ειδική άδεια (άρθρο 13)

bull αποκλείει από το καθεστώς προστασίας πολλούς οικο-λογικά σημαντικούς υγρότοπους και παρόχθιες ζώνες (άρθρο 2)

bull καταργεί την υποχρέωση οριοθέτησης της παράκτιας ζώνης ως προϋπόθεση για την έγκριση ιδιωτικών ή δημόσιων αναπτυξιακών έργων (άρθρο 12)

bull επιτρέπει τη δίχως όρια κατάληψη παραλιών (άρθρο 11)

bull δίνει τη δυνατότητα νομιμοποίησης αυθαίρετων κα-τασκευών χωρίς να λαμβάνεται ουσιαστικά υπόψη η περιβαλλοντική επίπτωση των κατασκευών αυτών (άρ-θρα 12 amp15)

bull αγνοεί τη συνθήκη Aarhous (απομάκρυνση της Περι-φέρειας amp Τοπικής Αυτοδιοίκησης από τη λήψη απο-φάσεων περιβαλλοντικού χαρακτήρα - άρθρο 10)

bull προβλέπει πολύ μικρό χρόνο τόσο για τον έλεγχο της ορθότητας των προσωρινών οριογραμμών (άρθρο 3) όσο και για την απάντηση σε αιτήσεις έργων (άρθρα 7 12 13) γεγονός που μπορεί να οδηγήσει τελικά σε παραβατικότητα και καταστροφή της παράκτιας ζώ-νης

bull δεν αναφερει τίποτα για την προστασία παράκτιων ζωνών με θίνες Από τα παραπάνω φαίνεται ότι το νομοσχέδιο έχει πά-

ρα πολλά επιστημονικά προβλήματα και βάζει στο περι-θώριο έννοιες όπως η προστασία του φυσικού περιβάλ-λοντος η αειφορία και ο χωροταξικός σχεδιασμός προς χάρη της με κάθε τρόπο επιχειρηματικής εκμετάλλευσης γιrsquo αυτό και πρεπει να αποσυρθεί

ΒαΣιΛικη-αΓΓΕΛικη καΤΣικη ωκεανογράφος-οικοτοξικολόγος διευθύντρια ερευνών στο ΕΛΚΕΘΕ

κριτική στο σχέδιο νόμου laquoοριοθέτηση διαχείριση και προστασία αιγιαλού και παραλίαςraquo

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1314

τα κοινά και η laquoδημόσια κτήσηraquo του αιγιαλού

Για τους οικονομολόγους laquoκοινάraquo είναι τα αγαθά που κανείς δεν μπορεί (ή δεν πρέπει) να στερηθεί την απόλαυσή τους η οποία σε κάθε περίπτωση δεν μειώνει την διαθε-σιμότητά τους Όλοι δικαιούνται το κομμάτι τους από μία πίτα που δεν μειώνεται ποτέ Οι νομικοί συνήθως διακρίνουν σε κοινό-χρηστα (άμεσα διαθέσιμα σε όλους) και σε κοινά (όσα δεν είναι ούτε καταρχήν δε-κτικά ελέγχου ndash πχ ο ατμοσφαιρικός αέ-ρας) Οι διεθνείς συνθήκες μιλούν για αγα-θά που αποτελούν laquoκοινή κληρονομιάraquo της ανθρωπότητας στο προοίμιο του Πρωτό-κολλου την Συνθήκης της Βαρκελώνης για την προστασία του παράκτιου χωρου laquoτα συμβαλλόμενα μέρηraquo αναγνωρίζουν laquoότι οι παράκτιες ζώνες της Μεσογείου θαλάσσης αποτελούν κοινή φυσική και πολιτιστική κληρονομιά ότι πρέπει να προστατεύο-νται και να χρησιμοποιούνται με σύνεση προς όφελος των σημερινών και των μελ-λοντικών γενεώνraquo

Είναι εύκολο να βρει κανείς αδυναμί-ες στους ορισμούς αυτούς που έχουν μό-νο ευριστική σημασία Αντίθετα δύσκολα αποφεύγει κανείς τα κοινά είναι παντού ndash στους οικισμούς (δρόμοι πλατείες άλση πεζοδρόμια) στην φύση (αιγιαλός παραλία θάλασσα αέρας λίμνες ποτάμια ιχθυοτρό-φα ύδατα βιοποικιλότητα κλίμα) Σήμερα τα συναντάμε στις τεχνολογικές μας υπο-δομές (πχ το διαδίκτυο οι συχνότητες) ή στον πολιτισμό (πχ τα έθιμα την παραδο-σιακή γνώση τα μνημεία) Το laquoδικαίωμαraquo στα κοινά συνδέεται συχνά με αδιόρατους τρόπους με πιο γνωστά και ευρύτερα ανα-γνωρισμένα δικαιώματα σε μεγάλο βαθμό ταυτίζεται με το δικαίωμα σε ένα ισορρο-πημένο οικιστικό και φυσικό περιβάλλον

η απόλαυση των κοινών είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την υλοποίηση δικαιωμάτων όπως αυτό της υγείας επειδή (σχεδόν εξrsquo ορισμού) είναι διαθέσιμα σε όλους συμβάλλουν στην περι-βαλλοντική δικαιοσύνη ndash την ιδέα μίας ίσης δίκαιης πρόσβα-σης στους φυσικούς πόρους - ή εξαφανίζονται μαζί της Αποτε-λούν φυσικές ή τεχνητές κοινω-νικές υποδομές για την ελευθε-ρία της έκφρασης ή το δικαίω-μα του συνέρχεσθαι Σε μία από τις πολλές δικαστικές υποθέσεις που ξεπήδησαν από το κίνημα OWS (Waller κατά City of New York) το δικαστήριο ερωτήθηκε αν υπάρχει δικαίωμα διαδήλω-σης σε έναν ιδιωτικό (αλλά κοινό-χρηστο) χώρο όπως το Zuccotti Park Καθώς ιδιωτικοποιείται ο

δημόσιος χώρος παρόμοια ερωτήματα θα τεθούν ξανά

Από πού προέρχονται τα κοινά Ήταν πάντα μαζί μας συνυφασμένα με την ίδια την ιδέα της κοινότητας παρόντα ndash αν και μερικές φορές αόρατα - σε μία κοινωνία όπου η laquoοικονομία του ανθρώπου είναι βυθισμένη στις κοινωνικές του σχέσειςraquo (Polanyi) Η ιστορία τους είναι μία αλλη-λουχία από νίκες και ήττες συμβιβασμούς και διαρρυθμίσεις καινοτομίες και παρα-δόσεις ανάμεσα στο τοπικό και παγκόσμιο επίπεδο H Elinor Ostrom η οικονομολόγος που βραβεύθηκε με το Nobel οικονομίας το 2009 για τις μελέτες της πάνω στην οικο-νομική διακυβέρνηση των κοινών έγραφε στην μεταπτυχιακή της διατριβή (1964) laquoσε μία κοινωνία οι ιδιωτικοί φορείς δεν μπο-ρούν να παράσχουν πολλά από τα επιθυμη-τά αγαθά Μερικά αγαθά δεν είναι δυνατόν να αποκλειστούν από όσους αδυνατούν να πληρώσουν για αυτά Μερικά αγαθα έχουν ένα τέτοιο φάσμα κοινών και εναλλακτι-κών χρήσεων που η προτεραιότητα των αιτημάτων για την μία ή την άλλη χρή-ση δεν είναι δυνατόν να καθοριστεί από την αγορά Η ύπαρξη επιχειρηματικό-τητας στον ιδιωτικό τομέα εγείρει το ερώ-τημα αν υπάρχει μία παρόμοια λειτουργία για όσους παρέχουν δημόσια αγαθά ndash μία δημόσια επιχειρηματικότηταraquo Από τους βοσκοτόπους της Ελβετίας μέχρι τα αρδευ-τικά δίκτυα του Νεπάλ η Ostrom πέρασε την ζωή της συνομιλώντας με αυτούς τους ανώνυμους διαχειριστές των κοινών ndash τον οποιονδήποτε Στις σκανδιναυικές χώρες αναγνωρίζεται το δικαίωμα της περιπλά-νησης της χρήσης του δημόσιου χώρου ndash allemansraumltten στην Σουηδία- αυτολεξεί

το δικαίωμα laquoτου καθέναraquo Άθελά του () το δίκαο αναγνωρίζει ότι τα laquoκοινάraquo αποτε-λούν το υπόστρωμα αυτού που ονομάζουμε laquoπροσωπικότηταraquo σημεία όπου τέμνεται το δημόσιο και το ιδιωτικό

Αναζητώντας τα ίχνη των κοινών στα νομικά κείμενα κάποιος αρχίζει από το ρωμαϊκό δίκαιο οι Ρωμαίοι νομικοί διέ-κριναν ανάμεσα σε πράγματα που ανή-καν στην ιδιωτική σφαίρα διάθεσης και όχι (extra commercium) σε αυτά ανήκαν τα αδέσποτα (res nullius διαθέσιμα σε όποιαν τα υποτάξει πρώτος πχ τα άγρια ζώα) τα δημόσια (res publicus τα πράγ-ματα που ανήκουν στην ρυθμιστική αρμο-διότητα του δημοσίου) και τα κοινά (res omnium communia όσα από τη φύση τους δεν μπορούν να υποταχθούν στην εξουσία του ανθρώπου) Ένα περίφημο χωρίο του Ιουστινιανού αναφέρει ότι laquoσύμφωνα με το φυσικό νόμο ο αέρας τα νερά που κυλούν η θάλασσα και κατά συνέπεια ο αιγιαλός είναι κοινά σε όλους τους ανθρώπους κα-νείς συνεπώς δεν μπορεί να απογορεύσει σε κάποιον να πλησιάσει οποιοδήποτε ση-μείο του αιγιαλούraquo Το ρωμαϊκό δίκαιο δεν πρέπει να εξιδανικεύεται και σίγουρα απη-χεί μία εποχή που τα κοινά ήταν άφθονα και η ζήτηση για μερικά από αυτά μικρή Ωστόσο η μακροβιότητα μερικών ιδεών του είναι αξιοσημείωτη Στις αγγλοσαξωνικές χώρες ndash και μέσω αυτών σε χώρες όπως η Ινδίαndash υπάρχει η ιδέα του laquoδημόσιου κα-ταπιστεύματοςraquo (public trust) μερικοί φυ-σικοί πόροι είναι τόσο ξεχωριστοί που η διοίκηση μπορεί να τους διαχειριστεί μόνο προς όφελος όλων των ανθρώπων ndash ακόμα και αυτών που δεν έχουν ακόμα γεννηθεί Εκεί το laquoδημόσιο καταπίστευμαraquo περιλαμ-βάνει και τον αιγιαλό

Στη χώρα μας μέσω του βυζαντινορ-ρωμαϊκού και του οθωμανικού δικαίου ο οθωνικός νόμος laquoπερί διακρίσεως κτημά-τωνraquo αναγόρευσε τον αιγιαλό σε laquoδημόσια κτήσηraquo - συνδυάζοντας την κοινοχρησία με την ιδιοκτησία του δημοσίου Με αυτή τη νομική βάση ο Άρειος Πάγος επανει-λημμένα απέκρουσε αξιώσεις ιδιωτών στον αιγιαλό κατά την διάρκεια του 19ου αιώ-να Οι ισορροπίες αλλάζουν με τη βιομηχα-νοποίηση και τον τουρισμό που άλλαξαν την αξιολόγηση της μέχρι τότε λίγο-πολύ άχρηστης παράκτιας γης και κίνησαν μία διαδικασία που ονομάστηκε αλλού laquoβα-λεαριδοποίησηraquo (balearisation) Από την δεκαετία του lsquo20 ndash με καινοτομίες όπως η Επιτροπή καθορισμού του αιγιαλού (1923) η παραχώρηση του αιγιαλού για την κα-τασκευή κέντρων αναψυχής λουτρών και άλλων κοινωφελών επιχειρήσεων (1923) ή για άλλες επιχειρήσεις (1929) νέες οι-κονομικές χρήσεις μεταφέρονται μαζικά στην ακτή Την ίδια δεκαετία laquoεφευρέθη-κεraquo και η ζώνη που laquoεπαυξάνειraquo τον αιγια-λό όταν ο τελευταίος δεν επαρκεί ndash σήμερα γνωστή ως laquoπαραλίαraquo μία λέξη παλαιότε-ρα ταυτόσημη με τον αιγιαλό ndash και με τον πρώτο νόμο για τον αιγιαλό (1940) που ίσχυσε επί 61 χρόνια αναγνωρίστηκε και η κοινοχρησία της laquoαιγιαλός ήτοι η πε-ριστοιχούσα την θάλασσαν χερσαία ζώνη η βρεχομένη από τας μεγίστας πλην συνή-θεις αναβάσεις των κυμάτων είναι κτήμα κοινόχρηστο[η] προσαυξάνουσα τον αι-γιαλόν λωρίς γης καλείται εν τω παρόντι νόμω laquoπαραλίαraquoraquo Όμως τα μεταπολεμι-κά χρόνια ήταν ακόμα πιο καθοριστικά με νέα νομικά έργαλεία - όπως τα τουριστικά δημόσια κτήματα (1946 σήμερα στην δι-αχείριση της ΕΤΑ) οι διμερείς επενδυτικές

Σκαραμαγκάς 1959

Ηράκλειο Κρήτη Η φωτογραφία είναι τραβηγμένη μεταξύ 1935-1945

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 15

σχόλια επί του σχεδίου νόμου

Τι θα περίμενε κανείς από ένα Σχέδιο Νόμου για την laquoΟριο-θέτηση Διαχείριση και Προστασία Αιγιαλού και Παραλίαςraquo

Σύμφωνα με τον τίτλο του Σχεδίου Νόμου θα περίμενε κανείς να δεί τους βασικούς άξονες πάνω στους οποίους θα αναπτυχθεί το σχέδιο νόμου bull αιγιαλός και παραλία (τι είναι και πως εντάσ-σονται στη δυναμική και λειτουργία της Παράκτιας Ζώνης) bull διαχείριση φυσικών συστημάτων (με ποιες αρχές και με ποιές κατευθύνσεις) bull προστασία (προστασία φυσικών συστημάτων ή προστασία των ανθρωπογενών παρεμβάσεων)

Πέραν αυτών θα περίμενε κανείς να γίνει στοιχειώδης ανα-φορά στη μέχρι σήμερα πρακτική και εμπειρία στον ελληνικό χώρο στις κατευθύνσεις προτάσεις και οδηγίες ευρωπαϊκών αλλά και ευρύτερα διεθνών οργανισμών

Ποιο είναι το πνεύμα του Σχεδίου Νόμου για την laquoΟριοθέ-τηση Διαχείριση και Προστασία Αιγιαλού και Παραλίαςraquo Στον αντίποδα των όσων προαναφέρθηκαν ο νόμος δομείται στις εξής ενότητες bull καθορισμός οριογραμμών (άρθρα 3 4 5 6 7 8 9) bull παραχωρήσεις (άρθρα 10 11 12 13 14) και νομιμο-ποιήσεις αυθαιρέτων (άρθρα 15 16) bull προστασία κοινοχρησί-ας (προστασία αιγιαλού) (άρθρα 17 18) bull διατάξεις για λιμάνια (άρθρα 19202122) και μεταβατικές διατάξεις

Περί καθορισμού οριογραμμών βάζουμε όρια άρα απο-κλείουμε Η οριοθέτηση του αιγιαλού με βάση μια γραμμή η οποία για τις προσχωσιγενείς ακτές μεταβάλλεται διαρκώς bull είτε λόγω αλλαγής του μηχανισμού τροφοδοσίας της ακτής bull είτε λόγω αλλαγής του κυματικού καθεστώτος bull είτε λόγω μι-ας πιθανής μελλοντικής μεταβολής της στάθμης της θάλασσας bull είτε λόγω διάφορων ανθρωπογενών παρεμβάσεων δηλώνει εξαρχής τη μεγάλη σύγχυση που θα φέρει το Σχέδιο Νόμου στην εφαρμογή του

Σχεδόν όλο το Σχέδιο Νόμου διαπερνάται από την τάση του ldquoεκ-χωρώrdquo ldquoπαρα-χωρώrdquo ldquoνομίμως αυθαιρετώrdquo επί του χώρου θεώρηση που αποκόπτει τον ldquoομφάλιο λώροrdquo του κάθε πολί-τη από το χώρο αυτή την έντονη έλξη της φύσης του ανθρώ-που στην αμεσότητά του το χώρο τη χώρα το ldquoπάτριο έδα-φοςrdquo που έχει οριστεί και ως ldquoπατρίδαrdquo και τον οδηγεί στην πλήρη αδιαφορία γιrsquo αυτήν πράξη εγκληματική για τη συνο-χή των κοινωνιών

αυτή η διακίνηση (της εκ-χώρησης παρα-χώρησης αυ-θαιρεσίας) χρειάζεται και προστασία Παραχωρήσεις και προ-στασία (προστάτες) το πνεύμα του Σχεδίου Νόμου

Ο ldquoλόγοςrdquo στον αντίποδα των ldquoα-λόγωνrdquoΩς laquoπαράκτια ζώνηraquo ορίζεται η γεωμορφολογική έκταση εκα-

τέρωθεν της ακτογραμμής στην οποία αλληλεπιδρούν θαλάσσι-ες και χερσαίες φυσικές διεργασίες Η παράκτια ζώνη αποτελεί ένα πολύπλοκο σύστημα αβιοτικών και βιοτικών παραγόντων που συνυπάρχουν και συνθέτουν τη χαρακτηριστική γεω-ποι-κιλότητα και βιο-ποικιλότητα της ζώνης που αναγνωρίζεται με συγκεκριμένους τύπους γεωτόπων υγροτόπων βιοτόπων Η παράκτια ζώνη βρίσκεται σε κατάσταση δυναμικής ισορροπίας που τις περισσότερες φορές είναι ευαίσθητη και εύθραυστη

Σrsquo αυτό το ποικίλο περιβάλλον έχουν ενταχθεί μια πληθώρα ανθρωπογενών δραστηριοτήτων ενίοτε σε αρμονία με τη φυσική λειτουργία πολλάκις όμως σε δυσαρμονία και καταφανή περι-φρόνηση προς τη φυσική λειτουργία του συστήματος Οι κοινω-νίες που περιφρόνησαν τη λειτουργία των φυσικών συστημάτων έχασαν ένα πλούτο αξιών που είχαν από αυτά τα συστήματα

Οι κύριες διεργασίες που διαμορφώνουν τις ακτές (κυρίως τις προσχωσιγενείς ακτές) ανάγονται σε μια κατηγορία παρα-

γόντων που σχετίζεται με την τροφοδοσία της ακτής με υλικά (γεωλογία του ευρύτερου παράκτιου χώρου γεωμορφολογία υδρογραφικό δίκτυο κλιματολογικές συνθήκες φυτοκάλυψη) και μια άλλη κατηγορία που σχετίζεται με τους μηχανισμούς διευθέτησης των υλικών αυτών κατά μήκος των ακτών (ο κυ-ματισμός είναι ο σημαντικότερος παράγοντας που δίνει μορ-φή στις ακτές)

Μέρος αυτής της ολότητας του δυναμικού και πολύπλοκου φυσικού συστήματος της Παράκτιας Ζώνης αποτελούν και ο αι-γιαλός και η παραλία Ο αιγιαλός είναι ο χώρος απόσβεσης της κυματικής ενέργειας είναι ο χώρος του κύματος χώρος ευαί-σθητος και ευμετάβλητος Η παραλία μια λωρίδα γης μεταξύ αιγιαλού και χέρσου Αυτή την πολυπλοκότητα του φυσικού συστήματος ldquoφιλοδοξείrdquo να δια-χειριστεί το Σχέδιο Νόμου χωρίς όμως να το θεωρεί ως πολύπλοκο σύστημα

Η δυναμική λειτουργία των φυσικών συστημάτων υπαγο-ρεύει τις αρχές ldquoδια-χείρισηςrdquo Η ανεξέλεγκτη μεγέθυνση των ανθρωπογενών δραστηριοτήτων στις ακτές έχει γίνει καταφα-νής ως παράγοντας σημαντικής πίεσης στο φυσικό σύστημα Η πίεση αυτή έχει συντελέσει στην αλλαγή της κατάστασης της λειτουργίας του φυσικού συστήματος με σοβαρές επιπτώσεις και για τον άνθρωπο Οι επιπτώσεις αυτές υπαγορεύουν την λήψη μέτρων για βελτίωση αυτής της κατάστασης με laquoΣτρατη-γικό Σχέδιο Διαχείρισης Παράκτιας Ζώνηςraquo και εφαρμογή των αρχών της ldquoΟλοκληρωμένης Διαχείρισης της Παράκτιας Ζώ-νηςrdquo laquoΟλοκληρωμένη Διαχείριση Παράκτιας Ζώνηςraquo σημαίνει μια δυναμική διεργασία αξιοβίωτης (βιώσιμης αειφόρου) δια-χείρισης και χρήσης της παράκτιας ζώνης λαμβάνοντας υπό-ψη την εύθραυστη λειτουργία των παράκτιων συστημάτων και των παράκτιων γεωμορφών τις διάφορες ανθρωπογενείς δρα-στηριότητες και τις αλληλεπιδράσεις με τα φυσικά συστήματα (χερσαία και θαλάσσια) Η δυναμική λειτουργία των φυσικών συστημάτων υπαγορεύει τις αρχές ldquoδια-χείρισηςrdquo

Η μετάβαση από τη νοο-τροπία του ldquoκαθυποτάσσωrdquo τη φύση προς την αντίληψη του ldquoπροσαρμόζομαιrdquo στη λειτουργία της φύσης ως μέρος αυτής είναι το σημερινό ζητούμενο

Δυστυχώς το Σχέδιο Νόμου διαπερνάται από πρακτική laquoμε-σιτικού γραφείουraquo (real estate) Η φύση και ο άνθρωπος δεν εντάσσονται σε τέτοιες πρακτικές

Τα φυσικά συστήματα και τα φυσικά φαινόμενα δεν έχουν ανάγκη από προστασία ούτε από προστάτες ο άνθρωπος όμως Ο laquoάνθρωποςraquo αν δεν laquoοργανώσειraquo την ύπαρξή του με βάση τη θεώρηση της laquoπροσαρμογήςraquo στη λειτουργία της φύ-σης ως μέρος αυτής θα έχει διαρκώς ανάγκη προστασίας από απλά φυσικά φαινόμενα Θα έχει πάντα ένα φόβο ότι η φύση τον εκδικείται Η φύση δεν εκδικείται ο άνθρωπος ο laquoάφρωνraquo laquoαυτοraquo-τιμωρείται

Αντί επιλόγου το Σχέδιο Νόμου να αποσυρθεί χτες

ΧΡηΣΤΟΣ αΝαΓΝΩΣΤΟυΓεωλόγος ndash Ιζηματολόγος ερευνητής στο Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας του ΕΛΚΕΘΕ

συμφωνίες μεταξύ του ελληνικού δημοσίου και ιδιωτών (πχ για η σύμβαση δημοσίου ndash ΠΕΤΡΟΛΑ του 1972) laquoεξαιρετικήraquo νομο-θεσία για τα κεφάλαια εξωτερικού (1953) ή τις laquoπαραγωγικές επενδύσειςraquo (1961) μαζί με σωρεία ειδικών νόμων (πχ για την πα-ραχώρηση του πυθμένα της θάλασσας στα πλαίσια των πρώτων πετρελαϊκών ερευ-νών βιομηχανικές περιοχές laquoαλλοδαπές επιχειρήσεις υγρών καυσίμωνraquo) - αποκλει-στικές χρήσεις κατέλαβαν μεγάλα τμήματα του αιγιαλού Η αδόμητη ζώνη εφεξής 30 μέτρα επεκτάθηκε από την χούντα () σε όλες τις εκτός σχεδίου παραλιακές ζώνες Μόλις τον 21ο αιώνα και μετά το άρθρο 24 ο ισχύων νόμος (2001) αναγνωρίζει τον αιγιαλό και την παραλία ως στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος των οποίων η χάραξη πρέπει να είναι σε μερικές πε-ριπτώσεις υποχρεωτική

Η περιοδοποίηση αυτή είναι σημαντική καθώς υπάρχει η εντύπωση ότι υπάρχουν εκεί έξω άφθονες παραλίες - ανέγγιχτες άσπιλες άθικτες και τίποτα δεν θα χαθεί αν διαμοιράσουμε μερικές από αυτές σε φι-λικούς επενδυτές Καθώς η αποκλειστική χρήση ήδη προβλέπεται για τις στρατηγι-κές επενδύσεις και για τα δημόσια ακίνητα του Μεσοπρόθεσμου μπορεί να αναρωτη-θεί κανείς τι άλλάζει με το πρόφατο νομο-σχέδιο Αλλάζουν πολλά για παράδειγμα η υποχρεωτική χάραξη παραλίας καταργείται και η νομιμοποίηση αυθαιρέτων στον αιγι-αλό και στην παραλία και μάλιστα ιδιωτι-κών γενικεύεται Κάποια στιγμή πρέπει να παύσουμε να βλέπουμε την νομιμοποίηση αυτή ως μία laquoεξαιρετικήraquo ρύθμιση δεν εί-ναι παρά ένα είδος κρυφής απορρύθμισης με την μετατροπή ενός κοινού αγαθού σε αδέσποτο το οποίο έχει ήδη κατακτηθεί από όσους έχουν επαρκή οικονομική νομική και πολιτική εξουσία για να παραμερίσουν τους θεσμούς που εγγυούνται το laquoδικαίω-μα του καθενόςraquo ndash όπως η αδειοδότηση η διαβούλευση η συμμετοχή Τόσο με τα αυ-θαίρετα όσο και με τις επιχωματώσεις θυ-μάται κανείς κάτι που παρατήρησε ο Marx περιγράφοντας τις περιφράξεις (enclosures) των laquoκοινώνraquo αγρών στην Αγγλία του 18ου αι και την συμβολή τoυς στην δημιουργία μίας μάζας ανθρώπων που εξαρτάται ορι-στικά αποκομμένη από τις πολιτισμικές της αναφορές από τον μισθό ο καλύτερος τρό-πος να καταργηθεί η κοινοχρησία δεν είναι τόσο η αλλαγή του νόμου αλλά η οριστική υλική καταστροφή του κοινού αγαθού Τί-ποτα δεν προδίδει καλύτερα τις προθέσεις του νομοθέτη από την laquoτεκμαρτήraquo (sic) ζώνη παραλίας 10 μέτρων ενώπιον των ιδιωτικών έργων φθάσαμε λοιπόν μερικούς αιώνες αργότερα στο σημείο όπου ο χρήστης μίας παραλίας πρέπει μπροστά σε ένα ιδιωτικό έργο να laquoτεκμαίρειraquo (να φαντασιώνεται) δι-καιώματα που επιβιώνουν μόνο στην μνήμη Αυτό σίγουρα δεν είναι πρόοδος

ΓιΩΡΓΟΣ ΧαΣιΩΤηΣ

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1316

Έχουν περάσει χιλιάδες χρόνια από τότε αλλά καλό είναι να θυμόμαστε ότι ο ευρωπαϊκός πολιτισμός ξεκίνησε από κάποιο ακρογιάλι της χώρας μας Σε κάποια παραλία ίσως από αυτές που το ΤΑΙΠΕΔ έχει βάλει πωλητήριο έφτασε πριν χιλιάδες χρόνια από την Ανατολή η τερατόμορφη ζωόμορφη θεά της μη-τρότητας της μητέρας φύσης και έγινε Ήρα Αθηνά Άρτεμις Αφροδίτη Εστία Ο Ευρωπαϊκός πολιτισμός η φιλοσοφία ξεκίνησαν από αυτά τα ακρογιάλια Από αυτά τα ακρογιάλια ανοιχτά και κοινά σε όλους ξεκίνησαν οι αναζητήσεις των ανθρώπων για νέους τόπους Από εκεί έφευγαν τα εμπορεύματα τα προϊόντα οι ιδέες και εκεί έφταναν άλλα υλικά άγνωστα που βελτίωναν τη ζωή των ανθρώπων νέες ανακαλύψεις και νέες ιδέες που οργάνωναν τη σκέψη και τη ζωή Σε κάποιο από αυτά τα ακρογιάλια έφτασαν στην Ευρώπη το αλφάβητο και οι αριθμοί

Έχει χαραχθεί βαθειά στην ανθρώπινη συνείδηση ότι η παραλία είναι η πόρτα της μεγάλης φυγής από την πείνα την καταπίεση τον θάνατο Κοινόχρηστη ανά τους αιώνες ήταν ο στόχος από το laquoθάλαττα ndash θάλατταraquo των αρχαίων μέ-χρι τους μετανάστες σε άλλες χώρες ή από άλλες χώρες ελπίζοντας να μπουν σε κάποιο καρυδότσουφλο για το ταξί-δι σε κάποιο απέναντι ακρογιάλι ικέτες ζωής που καταλήγει σε στοίχημα ζωής ή θανάτου

Μικρό παιδί άκουγα τους μάγκες στον Πειραιά να αστειεύονται όταν ήθελαν να πουν ότι δεν κληρονόμησαν να λένε laquoμου άφησε πέντε στρέμματα θάλασσαraquo Ο αιγιαλός και η θάλασσα για τη λαϊκή συνείδηση ήταν και είναι κάτι εκτός συ-ναλλαγής Στο μέλλον όμως αν το σχέ-διο νόμου γίνει νόμος του κράτους θα μπορείς να ζητήσεις παραχώρηση θάλασ-σας να κάνεις τεχνητά νησιά και πάνω να οικοδομήσεις Πολιτισμικό σοκ για τους παππούδες και όχι μόνο του λιμα-νιού του Πειραιά

Ζούμε εποχές catastroika Δημόσια και κοινά σε όλους αγαθά εκτός συναλλαγής γίνονται αντικείμενα του πόθου των νέ-ων ολιγαρχών Οι παραλίες η θάλασσα τα δάση τα φυσικά οικοσυστήματα από κοινόχρηστα απαραίτητα για τη ζωή και την ποιότητα ζωής των ανθρώπων γίνε-ται προσπάθεια να μετατραπούν σε μέσο πλουτισμού της νέας ολιγαρχίας

Απέναντι σε αυτή την βάρβαρη επίθε-ση κατά της ζωής και του πολιτισμού οι πολίτες οργανώνονται Ήδη λειτουργεί με τη συμμετοχή περισσότερων από εκατό συλλογικοτήτων η επιτροπή laquoΑκτές ώρα μηδένraquo που οργανώνει τον αγώνα για κοινόχρηστες παραλίες στα πρότυπα του νικηφόρου αγώνα κατά της αναθεώρησης του άρθρου 24 του συντάγματος

Οι παραλίες το καλοκαίρι μας περιμέ-νουν για τους νέους αγώνες

ΜΠαΜΠηΣ ΜΠιΛιΝηΣ

ΥΓ1 Σημαντική η δράση της 29 Ιουνίου 2014 των νέων ΣΥΡΙΖΑ στην Μα-ρίνα Φλοίσβου ΑΕ στον Φαληρικό Όρμο Ένα παράδειγμα για το τι μας περιμένει με την ιδιωτικοποίηση των παραλιών πολύς δομημένος όγκος εντατικές χρήσεις γης με καταστή-ματα εστίασης και διασκέδασης ιδι-ωτική χρήση και όχι κοινόχρηστη στο δομημένο και στον αδόμητο χώ-ρο με έλεγχο από ιδιωτική φύλα-ξη που απαγόρευσε σε πολίτες να μοιράσουν προεκλογικά φυλλάδια πριν μερικές μέρες

ΥΓ2 Διαβάσαμε στον τύπο ότι το καρ-τέλ με τον ένα τόνο ηρωίνη θα ξέ-πλενε τα μαύρα έσοδά του επενδύο-ντας σε τουριστική επιχείρηση στο παράκτιο μέτωπο του Σαρωνικού στην Αττική

ΥΓ3 Το πρώτο μεγάλο στοίχημα για τις κινητοποιήσεις αποτελεί ο υπερ-μαραθώνιος laquo240 χιλιόμετρα για τον αιγιαλόraquo από τα Ίσθμια έως τον Μαραθώνα στην Αττική που γίνεται από 8 έως 12 Ιουλίου 2014

Παραλία αγ κοσμά μήπως ζούμε το τελευταίο καλοκαίρι μιας ελεύθερης πλαζ

Για πολλά χρόνια η παρα-λία του Αγ Κοσμά ήταν κλει-στή για τους ανθρώπους που δεν μπορούσαν ή δεν ήθελαν να πληρώσουν εισιτήριο Η εταιρία που εκμεταλλεύονταν την πλαζ την είχε αποκλεί-σει εισπράττοντας εισιτήρια τη μέρα και μετατρέποντάς την παράνομα σε χώρο δε-ξιώσεων και νυχτερινής δι-ασκέδασης τη νύχτα

Αυτά ως το καλοκαίρι του 2007 Όταν με μια πολυήμερη απεργία πείνας ο Δήμαρχος Κορτζίδης κατόρθωσε να συ-γκεντρώσει τις πιο ποικίλες δυνάμεις της αυτοδιοίκησης και των κινημάτων γύρω από το αίτημα της ελεύθερης πρό-σβασης στη θάλασσα

Με τη συμπαράσταση πλή-θους κοινωνικών φορέων ο Δήμος Ελληνικού συντόνισε την επιχείρηση αφαίρεσης των περιφράξεων της πλαζ Ήταν εκεί δεκάδες Οργανι-σμοί αυτοδιοίκησης το ΤΕΕ ο Δικηγορικός Σύλλογος της Αθήνας ο Πανελλήνιος Ια-τρικός σύλλογος το ΕΚΑ συνδικάτα πολιτικοί παρά-γοντες από όλους τους χώ-ρους και βεβαίως κάμποσες χιλιάδες ενεργοί πολίτες των κινημάτων πόλης

Ακολούθησαν τα δικαστή-ρια Δήμαρχος αντιδήμαρχοι αιρετοί και εργαζόμενοι στο Δήμο στοχοποιήθηκαν από τις εταιρίες που παράνομα εκμεταλλεύονταν την πλαζ Σύρονται ακόμη σήμερα αλλά και για πολλά χρόνια ακό-μη θα ταλαιπωρούνται σε ποινικές και αστικές δίκες Χαλάλι Για το δικαίωμα της ελεύθερης πρόσβασης στη θάλασσα

Κοιτάζοντας τις φωτογρα-φίες της εποχής όσοι ζήσα-με τα γεγονότα νιώθουμε τη συγκίνηση μαζί με την πε-ρηφάνια για ότι έγινε να ανακατεύονται με τη ανη-συχία για το τι πρόκειται να συμβεί

Διότι πέρασαν ήδη εφτά καλοκαίρια και μπαίνου-με στο όγδοο που χιλιάδες κάτοικοι του λεκανοπέδιου χαίρονται καθημερινά ελεύ-θερα την πλαζ ΑΜΕΑ που δεν μπορούσαν για χρόνια να κολυμπήσουν γιατί στις πλαζ δεν υπάρχει ο κατάλ-ληλος εξοπλισμός μπόρεσαν στον Αγ Κοσμά χάρις στις προσπάθειες του δήμου και των εθελοντών Καθημερινά εκατοντάδες μέλη των ΚΑΠΗ διάφορων δήμων της περι-

οχής καταφθάνουν για να χαρούν λίγη θάλασσα

Του χρόνου όμως τι θα γίνει Η δημοτική αρχή που θα αναλάβει το Σεπτέμβρη στο πρόγραμμά της μιλά για εφαρμογή laquoμικρούraquo εισιτη-ρίου για τους μη δημότες Και η περιοχή προσφέρε-ται ήδη μέσω ΤΑΙΠΕΔ στη Lamda του κου Λάτση Μαζί με το Αθλητικό κέντρο του Αγ Κοσμά και το πρώην αε-ροδρόμιο

Οι πολίτες θα χρειαστεί να υπερασπιστούν αυτό που καταχτήθηκε με πολύ αγώνα το 2007 Διότι όπως έδειξε η ζωή και ιδιαίτερα η εμπει-ρία των τελευταίων χρόνων όλα τα δικαιώματα με όσο αγώνα κι αν καταχτήθηκαν χρειάζονται αγώνες για την υπεράσπισή τους Και οι βου-τιές στον Αγ Κοσμά θα χρει-αστούν νέους αγώνες για να παραμείνουν ελεύθερες

ακηΣ ΜΠαΔΟΓιαΝΝηΣ

παραλία μου ιστορία μου

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 17

Φρεαττύδα και Βοτσαλάκιαhellip δυο παραλίες του Πειραιά που στο διάβα του χρόνου αφηγούνται την ιστορία της πόλης από την αρχαιότητα μέ-χρι σήμερα Αρκεί να ξαπλώσεις δίπλα στο κύμα να φέρεις το τοπίο μια γύρα με τα μάτια σου και όλη η αφήγηση ξετυλίγεται μπροστά σου Θα δεις το τείχος τα σπήλαια τις φυσικές ομορφιές τον υδροβιότοπο θα ακούσεις τις φωνές των χιλιάδων λουόμενων που βούτηξαν στα νερά τους τις χαρές και τα παιχνίδια Όμως καθώς μπαίνεις στη θάλασσα θα σκοντά-ψεις πάνω στα μπάζα που κείτονται ακόμα εκεί ζωντανά να θυμίζουν πως έθαψε την πόλη και τα μνημεία της ο Σκυλίτσης Ανάμεσα στα βότσαλα θα βρεις κομμάτια από πολύχρωμα μωσαϊκά και θα νο-σταλγήσεις εκείνη την εποχή που βλέπεις μόνο στις cards postales Τον Πειραιά με τα όμορφα νεοκλα-σικά μια πόλη που χάθηκε στο χρόνο και έχει αφή-σει πίσω της ετοιμόρροπα μελαγχολικά κουφάρια Θα θυμηθείς έναν Πειραιά που αγάπησαν πολύ οι πειραιώτες αλλά όχι οι Δήμαρχοι του Αφού κάνεις τη βουτιά σου θα θελήσεις να απλω-θείς στην παραλία για να στεγνώσεις κάτω από τον ήλιο όμως ο ήλιος είναι δυνατός και θα αναζητή-σεις σκιά Θα τη βρεις κάτω από τις ομπρέλες που έβαλε η Δημοτική Αρχή για σένα Και εκεί που θα βολευτείς και θα είσαι έτοιμος να κλείσεις τα μά-τια μια δυνατή μουσική θα σε προσγειώσει απότο-μα και ένας σερβιτόρος θα εμφανιστεί να σου πά-ρει παραγγελίαΚαι κάπως έτσι ξεκινά αντίστροφα η αφήγηση

Στις 30-1-2012 το Δημοτικό Συμβούλιο Πειραιά αποφα-σίζει την αξιοποίηση και διάθεση των παραλιών Φρεατ-τύδα και Βοτσαλάκια Ειδικότερα η σύμβαση παραχώρη-σης η οποία σε πολλά σημεία είναι αόριστη και ασαφής

προβλέπει για την πλαζ Βοτσαλάκια τη δημιουργία χώρου αναψυκτηρίου και ανάπτυξη τραπεζοκαθισμάτων χώρου για την τοποθέτηση ομπρελών και ξαπλωστρών οργανω-μένου ανοιχτού χώρου στάθμευσης χώρου catering στο δώμα του κεντρικού κτιρίου του δημοτικού κολυμβητηρίου και του παράπλευρου δομημένου χώρου του ορόφου θε-ρινού κινηματογράφου και ένταξη εντός αυτού κυλικείου Ενώ για την πλαζ Φρεαττύδα ορίζει τη δημιουργία χώρου αναψυκτηρίου σε λυόμενη κατασκευή με παράπλευρο στέ-γαστρο για την ανάπτυξη τραπεζοκαθισμάτων χώρου για την τοποθέτηση ομπρελών και ξαπλωστρών και οργανω-μένου ανοιχτού χώρου στάθμευσης

Η παραπάνω απόφαση της Δημοτικής Αρχής και όσες ακολούθησαν πάρθηκαν κατά πλειοψηφία με την υπερ-ψήφισή τους από την παράταξη του Δημάρχου και την καταψήφισή τους από τις λοιπές παρατάξεις της αντιπο-λίτευσης Τα σχέδια του Δήμου για την αξιοποίηση των παραλιών πυροδότησαν αντιδράσεις από την πλευρά των κατοίκων της πόλης οι οποίοι αποφασίζουν να μην επι-τρέψουν την παραχώρηση των μοναδικών παραλιών του Πειραιά στους ιδιώτες

Στις 3-5-2012 πραγματοποιείται ο διαγωνισμός για την εκμετάλλευση με τη μορφή μίσθωσης αιγιαλού παραλίας κοινόχρηστων χώρων στις παραλίες ο οποίος κατακυρώ-νεται με ετήσιο μίσθωμα 81000 ευρώ για τα Βοτσαλάκια και 52000 ευρώ για τη Φρεαττύδα Οι πλειοδοτικοί δι-αγωνισμοί για τις δύο παραλίες είναι παράνομοι καθώς οι αποφάσεις του ΔΣ στις οποίες στηρίζονται έχουν ακυ-ρωθεί Ο Δήμαρχος δίνει διαταγή να κλείσουν οι πόρτες του Δημαρχείου για να μην μπουν οι κάτοικοι Τελικά οι 200 περίπου παρευρισκόμενοι κάτοικοι κατορθώνουν να μπουν και καταθέτουν 2000 υπογραφές ενάντια στην ιδι-ωτικοποίηση που σήμερα αγγίζουν τις 5000

Οι δημότες αντιμετωπίζονται με τον πλέον απαξιωτικό τρόπο απειλούνται με συλλήψεις εξυβρίζονται και τελικά και οι δύο παραλίες δίνονται στον ίδιο γνωστό επιχειρη-

ματία που επί σειρά ετών διατηρεί κατάστημα υγει-ονομικού ενδιαφέροντος στην παραλία Βοτσαλάκια Το τελευταίο λειτουργεί μέ-χρι και σήμερα με ευθύνη του Δημάρχου κ Μιχαλο-λιάκου χωρίς άδεια ενώ έχει κριθεί αυθαίρετο τόσο από την Κτηματική Υπηρε-σία που εξέδωσε και πρω-τόκολλο κατεδάφισής του από το 2005 το οποίο δεν έχει εκτελεστεί ακόμα όσο και από το Κεντρικό Αρ-χαιολογικό Συμβούλιο του Υπουργείου Πολιτισμού με απόφαση του στις 2232013 Οι εγκαταστάσεις των δύο πλέον καταστημάτων ένα σε κάθε πλαζ όλο και επε-κτείνονται δημιουργώντας μια ανεξέλεγκτη κατάσταση εκμετάλλευσης των μοναδι-κών παραλιών της πόλης

από τους ιδιώτες με την ευλογία των Δημοτικών Αρχών Από την άλλη πλευρά η laquoΠρωτοβουλία κατοίκων για τα Βοτσαλάκια και τη Φρεαττύδαraquo εξακολουθεί να κάνει κι-νητοποιήσεις και μαζικές εκδηλώσεις με πολιτικό επιμορ-φωτικό και πολιτιστικό περιεχόμενο μέχρι και σήμερα με στόχο την οικειοποίηση των παραλιών και την ενημέρωση των κατοίκων της πόλης για όσα συμβαίνουν ( βλ httpfreevotsalakiafreatidawordpresscom)

Η εδραιωμένη επί σειρά ετών κατάσταση αυτή αλλά και η πρόσφατη υπογραφή της σύμβασης παραχώρησης κάθε άλλο παρά προφητικές ήταν Καθώς η ιστορία μιλάει και λέει ότι στην πολιτική σκηνή και δη στο πολιτικό παρα-σκήνιο τίποτα δεν είναι τυχαίο Και αναφέρομαι στο νομο-σχέδιο-έκτρωμα για τον αιγιαλό που έρχεται μεταξύ άλλων να νομιμοποιήσει όλες τις παραπάνω αυθαιρεσίες καθώς σύμφωνα με το τελευταίο αίρονται οι σημερινοί περιορι-σμοί που αφορούν στην έκταση της παραλίας που μπορεί να παραχωρηθεί για απλή χρήση αλλά και παρέχεται η δυνατότητα νομιμοποίησης αυθαίρετων κατασκευών που βρίσκονται στην παραλία και στον αιγιαλό στην περίπτω-ση που εξυπηρετούν επιχειρηματικούς σκοπούς

Σε μια εποχή που μας καταδικάζουν στην ανεργία μας κόβουν τους μισθούς και τις συντάξεις μας στερούν βα-σικά αγαθά και υπηρεσίες μας πετάνε έξω από τα σπί-τια μας και μας φορολογούν ακόμα και για τον αέρα που αναπνέουμε σε αυτή τη μυθική εποχή που αγγίζει τα όρια της επιστημονικής φαντασίας υπάρχει ακόμα πα-ρακάτωhellip Οι δημόσιοι και ελεύθεροι χώροι δεν ανήκουν πια στην πόλη και στους κατοίκους της αλλά στα μεγάλα συμφέροντα Οι παραλίες των διακοπών μας της ελευθε-ρίας και της χαλάρωσης μας ανήκουν σήμερα στο laquoμεγά-λο κεφάλαιοraquo της ιστορίας στο οποίο ο λαός αποτελεί μια θλιβερή υποσημείωση Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε ότι οι αντιφάσεις των συμφερόντων των διαφόρων κοινωνικών ομάδων δημιουργεί την ανάγκη διαρκούς διεκδίκησης του δικαιώματος στην πόλη ιδιαίτερα όταν η σύγκρουση αυτή λαμβάνει χώρα την εποχή της κρίσης όπου υπάρχει μια τοπική κοινωνία που δοκιμάζεται σκληρά Θα επιτρέψου-με λοιπόν ένα τέτοιο τέλος

ΒιΒιαΝ ΓΛΕΝη

Φρεαττύδα και Βοτσαλάκια δυο παραλίες στο λιμάνι

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1318

Οι ακΤΕΣ ΩΣ κΟιΝα αΓαΘα

laquoΟ νεοφιλελευθερισμός έχει καθοριστεί από τη μάχη της ιδιωτικής περιουσίας όχι μόνο ενάντια στην κρατική αλλά -και αυτό ίσως είναι το πιο σημαντικό- κυρίως ενά-ντια στην laquoκοινή ιδιοκτησίαraquo (common) [] Συχνά οι επιλογές οι οποίες μας παρουσιά-ζονται είναι μεταξύ του καπιταλισμού και του σοσιαλισμού της κυριαρχίας μεταξύ ιδιωτικής και κρατικής ιδιοκτησίας με την θεραπεία κατά τα δεινά του κρατικού ελέγ-χου να φαίνεται να είναι η ιδιωτικοποίηση και κατά του κεφαλαίου η κρατικοποίηση δηλαδή ο κρατικός έλεγχος Χρειάζεται να εξερευνήσουμε και μια άλλη πιθανότητα ούτε την ιδιωτική ιδιοκτησία του καπιτα-λισμού ούτε την δημόσια ιδιοκτησία του σοσιαλισμού αλλά το κοινό στον κομμου-νισμόraquo (Michael Hardt Reclaiming the common in communism [1])

Ενέργειες όπως αυτή του πρώην Υπουργού Οικονομικών Γιάννη Στουρνάρα ο οποίος κατέθεσε ένα νομοσχέδιο με το οποίο απει-λεί την ελεύθερη πρόσβαση των πολιτών στις ακτές είναι μια πικρή υπενθύμιση ότι τυπικά οι ακτές δεν είναι ο laquoκοινόςraquo μας χώρος Είναι απλά ένας χώρος στην ιδιο-κτησία του κράτους ο οποίος παραχωρείται στους πολίτες στους commoners από το κράτος μέχρις ότου εμφανιστεί η ευκαιρία για να μπουν στην αγορά Το νομοσχέδιο εκτός από το ότι θέλει να βάλει περιορι-σμούς στο μακρόχρονο δικαίωμα ελεύθε-ρης πρόσβασης στις ακτές προτείνει επί-σης την ιδιωτικοποίηση των ακτών αλλά και αμνηστία σε υφιστάμενες κατασκευές που δημιουργήθηκαν κατά παράβαση της ισχύουσας νομοθεσίας

Οι ακτές συχνά θεωρούνται ως μέρος των laquoκοινώνraquo (commons) ενός χώρου όπου η πρόσβαση είναι δωρεάν και η ευχαρίστη-ση του να απλά να είσαι laquoεκείraquo είναι η ίδια για όλους ασχέτως κοινωνικο-οικονομικής κατάστασης Ακτές αποτελούν για πολλούς (έστω και υποσυνείδητα) ένα ουτοπικό όραμα για το πώς θα μπορούσε να ήταν η κοινωνία στον γκρίζο εκείνο χώρο μεταξύ ιδιωτικού και κρατικού

Για να αντιληφθούμε την ιδεολογική ση-

μασία του νομοσχεδίου για τους αιγιαλούς είναι σημαντικό πρώτα να αντιληφθούμε τη σημασία των κοινών αγαθών ως απο-μεινάρια της εποχής όπου οι τοπικές κοι-νότητες ήταν υπεύθυνες για τη διαχείριση των δικών τους χώρων και αγαθών μακριά από την κυρίαρχη ιδεολογία για τη σημασία της ιδιωτικής περιουσίας laquoΚοινάraquo ονομά-ζουμε τα αγαθά τα οποία κληρονομήθηκαν από τις προηγούμενες γενιές δημιουργή-θηκαν συλλογικά ή που αποτελούν φυσι-κή κληρονομιά

Η εφεύρεση του όρου laquoη τραγωδία των κοινώνraquo (tragedy of the commons) από τον Garrett Hardin στο ομώνυμο κείμενό του στο περιοδικό Science το 1968 υπήρ-ξε ορόσημο στην ιστορία της διαχείρισης των κοινών αγαθών με τους υποστηρικτές του νεοφιλελευθερισμού να χρησιμοποιούν τον όρο και τη θεωρία του Hardin για να δικαιολογήσουν τις προσπάθειές τους για ιδιωτικοποίηση και εμπορευματοποίηση αγαθών που για χρόνια βρίσκονταν στα χέρια των τοπικών κοινοτήτων Με αυτό τον τρόπο αν θέλετε είχαμε ένα δεύτερο κύμα οικειοποίησης των κοινών μετά από την laquoπερίφραξηraquo όπως ονομάστηκε η με-τατροπή των κοινών (συνήθως της κοινο-τικής γης) σε ιδιωτική περιουσία πχ στην Αγγλία τον 18ο αιώνα

Στο κείμενό του ο Hardin προσπαθούσε να αναδείξει το πρόβλημα της ατομικής συ-μπεριφοράς απέναντι σε συλλογικά αγαθά υποστήριζε δηλαδή ότι όταν κάποια αγαθά δεν ανήκουν σε συγκεκριμένα άτομα αλλά σε όλους η εκμετάλλευσή τους αποφέρει ατομικά πλεονεκτήματα και κοινά μειονε-κτήματα με αποτέλεσμα μεμονωμένα άτο-μα να το εκμεταλλεύονται Όταν το 2009 η οικονομολόγος Elinor Ostrom βραβεύθηκε με το Νόμπελ Οικονομίας για τη θεωρία της για τη διαχείριση των κοινών πόρων ήρθαν στην επιφάνεια εναλλακτικές θεω-ρίες βασισμένες σε επιτυχημένα και απο-τυχημένα παραδείγματα αυτοδιαχειριζόμε-νων κοινοτήτων αφοπλίζοντας έτσι κυρί-αρχα πολιτικο-οικονομικά μοντέλα όπως η laquoτραγωδία των κοινώνraquo του Hardin Ο

David Harvey ταυτόχρονα στο βιβλίο του Rebel cities from the right to the city to the urban revolution το 2012 υποστηρίζει ότι το πρόβλημα στην θεωρία του Hardin δεν είναι τα κοινά καθαυτά αλλά η απο-τυχία της ατομικής ιδιοκτησίας να ικανο-ποιήσει τα κοινά συμφέροντα Ο Harvey δηλαδή τοποθέτησε το πρόβλημα σrsquo ένα πλαίσιο όπου το θέμα είναι η ατομική ιδι-οκτησία των αγαθών και κατά συνέπεια η προσπάθεια για μεγιστοποίηση του ατομι-κού κέρδους

Φυσικά όμως και τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά Σε μια εποχή όπου η επικρατέ-στερες ιδέες είναι βασισμένες σrsquo ένα καπι-ταλιστικό μοντέλο με ταξικό και πατριαρ-χικό υπόβαθρο και όπου οι κυβερνήσεις δίνουν προτεραιότητα στην οικονομική ανάπτυξη αντί στις κοινωνικο-οικολογι-κές ισορροπίες όσοι έχουν πρόσβαση στα κοινά (commoners) παγιδεύονται στο laquoμα-γκανοπήγαδο της παραγωγήςraquo (treadmill of production) έχοντας το δίλημμα εργα-σία έναντι της περιβαλλοντικής προστασίας [2] Οι αιγιαλοί όμως φαίνεται να ξυπνούν τις συνειδήσεις μας και παρόλη τη δύναμη των κυρίαρχων ιδεών της εποχής οι πολί-τες δεν αποδέχονται την οικειοποίηση της παραθαλάσσιας ουτοπίας από κανένα

Και δεν μιλούμε μόνο για το πρόσφατο νομοσχέδιο για τους αιγιαλούς Το 2007 οι πολίτες και ο δήμος του αθηναϊκού προ-αστίου του Ελληνικού κινητοποιήθηκαν ενάντια στους νονούς της νύχτας οι οποί-οι οικειοποιήθηκαν αυθαίρετα δημόσια πα-ραλία για τις ιδιωτικές τους επιχειρήσεις εμποδίζοντας την ελεύθερη πρόσβαση σε αυτή [3] Σε μια άλλη υπόθεση τον Μάιο του 2012 ήταν η δημοτική αρχή του Πει-ραιά η οποία μίσθωσε δύο από τις δημο-τικές παραλίες σε ιδιωτικές εταιρείες στην τιμή των euro134000 Για άλλη μια φορά ένα ισχυρό τοπικό κίνημα δημιουργήθηκε για να αντισταθεί [4]

Σε αντίθεση με την τσιμεντοκρατεία που εισέβαλε στις ακτές άλλων (ευρωπαϊκών τουλάχιστον) τουριστικών προορισμών η Ελλάδα έχει μέχρι τώρα προστατεύσει τις

φυσικές της ακτές επιτρέποντας έτσι στους ανθρώπους που έχουν πληγεί τόσο άσχημα από τα μέτρα λιτότητας να βρίσκουν μια ουτοπία σε χώρους με εξαιρετική φυσική ομορφιά Όπως και στην περίπτωση των Σκουριών στη Χαλκιδική οι άνθρωποι της Ελλάδας δεν νοιάζονται για την τιμή του χρυσού και διεκδικούν το δικαίωμά τους στα βουνά Με τον ίδιο τρόπο οι άνθρωποι της Ελλάδας δεν νοιάζονται για τις οικονο-μικές δυνατότητες της χρυσής άμμου και πολεμούν για να κρατήσουν το δικαίωμα τους στις ακτές

Η οικονομική κρίση έχει γίνει δικαιολο-γία για την προώθηση μιας οικονομικής ανάπτυξης με την οποία βίαια οικειοποι-ούνται τα περιβαλλοντικά και κοινωνικά μας δικαιώματα με σκοπό την περαιτέρω εδραίωση μιας νεοφιλελεύθερης ατζέντας Η ιδιωτικοποίηση του δημόσιου πλούτου έχει γίνει προτεραιότητα για πολλές κυ-βερνήσεις Στην Ελλάδα από τα μεταλλεία χρυσού στη Χαλκιδική μέχρι το νερό και την υγεία οι ιδιωτικοποιήσεις προσπαθούν να αφαιρέσουν από τους πολίτες όχι μόνο το δικαίωμα στη φύση αλλά και από άλλα ζωτικής σημασίας δικαιώματα Η προσοχή της κυβέρνησης και των ιδιωτικών συμ-φερόντων βρίσκονται απροκάλυπτα πλέον και στις οικονομικές δυνατότητες της ακτο-γραμμής και της χρυσής αμμουδιάς

Γινόμαστε μάρτυρες στις προσπάθειες του σφετερισμού ενός από τους τελευταίους laquoκοι-νούς χώρουςraquo (commons) από διαφορετικά επίπεδα εξουσίας από το κράτος μερικές φορές από τις δημοτικές αρχές αλλά και το ιδιωτικό κεφάλαιο Οι δούλοι του κεφαλαί-ου προσπαθούν να μεταμορφώσουν και να καλύψουν με τσιμέντο τις τελευταίες μας ουτοπίες Αλλά οι ουτοπίες είναι αυτές που συγκροτούν τη ζωή των ανθρώπων όπως το νερό και ο αέρας Ο Εδουάρδο Γκαλεά-νο (Eduardo Galeano) μας έχει διδάξει (και αυτό είναι που πρέπει να θυμόμαστε κα-θώς πολεμούμε για το δικαίωμα μας στις ακτές) ότι ο σκοπός της Ουτοπίας ldquoes para caminarrdquo είναι για να περπατούμε [5] Η μάχη για τις ακτές ως κοινό αγαθό θα συ-νεχίζεται καθώς παρακολουθούμε με οί-κτο τους δούλους του κεφαλαίου οι οποί-οι στη μάχη τους για την προώθηση της νεοφιλελεύθερης ιδέας έχουν εμπορευ-ματοποιήσει και τσιμεντοποιήσει τις δικές τους ουτοπίες

ΜαΡια ΧαΤζηΜιΧαηΛΕρευνήτρια σε θέματα κοινών αγαθών και θαλάσσιας

πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Άαλμποργκ στην Δανία

[1] httpwwwtheguardiancomcommentisfree2011feb03communism-capitalism-socialism-property

[2] httproarmagorg201406labor-environmental-movements-coalition

[3] httpunfollowcomgrweb-only8667-courteu

[4] httpfreevotsalakiafreatidawordpresscom

[5] https wwwyoutubecomwatchv=m-pgHlB8QdQ

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 19

laquoΗ Τουρκία συνορεύει στις τρεις πλευρές της με τη θάλασσαraquo Αυτό ήταν ένα από τα πρώτα πράγματα που μάθαμε στο σχολείο Εμφανιζόταν σαν κάτι για το οποίο μέσα από μια εθνικιστική οπτική θα έπρεπε να μας κάνει περήφανους Με συνολικό μή-κος ακτών 8333χλμ (περισσότερο από το 74 των συνόρων της) ίσως πράγματι αντιστοιχεί στην Τουρκία αυτή η έμφαση στις ακτές Αλλά τι σημαίνει αυτό για εμάς Μπορούμε να απολαμβάνουμε τη θάλασσα που μας περιβάλλει ή πρόκειται για κάτι που δεν μπορούμε να δούμε ή να σκεφτούμε Ξέρουμε ότι η θάλασσα είναι κάπου εδώ κοντά αλλά για τους περισσότερους από εμάς είναι απροσπέλαστη Μόνο για τρεις δεκαετίες οι παραλίες της Τουρκίας ήταν ανοιχτές στο κοινό Ήταν καθαρές ελεύθε-ρες και ndash πάνω απrsquo όλα ndash κοντά στα σπί-τια και τα διαμερίσματά μας Σήμερα όσες παραλίες υπάρχουν στην Κωνσταντινού-πολη είναι κατειλημμένες είτε από κτίρια είτε από δρόμους Και αν τύχει και κάποια παραλία ξέφυγε από αυτό το μοντέλο τότε ούτε που θα τολμούσες να βουτήξεις μέσα στα τοξικά νερά της θάλασσας

Η διάβρωση των ακτών

Από τη δεκαετία του 1970 η παράκτια ζώνη της Τουρκίας από τη Μαύρη Θάλασσα έως τη Μεσόγειο πάσχει από εντατική αστική ανάπτυξη Ο μαζικός τουρισμός παίζει βα-σικό ρόλο στην Αττάλεια και την Mugla Σε αυτές τις παραθαλάσσιες πόλεις κυριαρχούν τα υδροπάρκα τα γήπεδα γκόλφ τα ξενο-δοχεία και οι παραλίες που προσελκύουν τουρίστες Ωστόσο η αυξανόμενη αστική ανάπτυξη έχει αφανίσει τις ακτές της Κων-σταντινούπολης και της Kocaeli Σε αυτές τις ζώνες οι αμμόλοφοι έχουν αντικατασταθεί από αεροδρόμια γέφυρες μονάδες επεξερ-γασίας λυμάτων εγκαταστάσεις αναψυχής συμπεριλαμβανομένων αστικών πάρκων Σε άλλες περιοχές όπως στα Άδανα και τη Μερσίνα πρακτικές εντατικής καλλιέργει-ας (πχ εκκαθαρίσεις γης για καλλιέργειες και κατασκευή αρδευτικών καναλιών) έχουν προκαλέσει σοβαρές επιπτώσεις στις ακτές Η βιομηχανική ανάπτυξη (πχ η κατασκευή θερμοηλεκτρικών σταθμών αυτοκινητοδρό-μων και ναυπηγείων) έχει επίσης καταστρέ-ψει την παράκτια ζώνη στη Σαμψούντα και την Τραπεζούντα

Η εξαφάνιση της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς

Η αυξανόμενη πίεση από την αστικοποί-ηση και την εκβιομηχάνιση σε συνδυασμό με την κλιματική αλλαγή απειλούν τα πα-ράκτια οικοσυστήματα της Τουρκίας Πα-

τη τροποποίηση αλλάζει το πλάτος των ακτών από 50μ σε 10μ Αυτό σημαίνει ότι ζώνη ακτής πλάτους 40μ μπορεί να πουληθεί σε ιδι-ώτες Δημιουργείται έτσι μία νέα πηγή εσόδων για την κυβέρνηση που μάλι-στα παρουσιάζεται να λει-τουργεί προς όφελος του δημόσιου συμφέροντος Το χειρότερο απrsquo όλα όχι μόνο για το Νόμο για τις Παράκτιες Περιοχές αλλά και για το Νόμο για τις Δη-μόσιες Συμβάσεις το Νό-μο για την Προστασία της Φύσης και της Βιοποικιλό-τητας τον Κανονισμό για την Προστασία των Υγρο-τόπων και πολλές άλλες ρυθμίσεις είναι το γεγονός ότι τα τελευταία δέκα χρό-νια έχουν προσανατολιστεί στην ανάπτυξη ζωνών αντί της προστασίας

Οι Στόχοι της Τουρ-κίας για το 2023

Οι ακτές είναι για την κυβέρνηση το φιλέτο από το οποίο μπορεί να αντλή-σει έσοδα Και όλες οι πα-ραπάνω θεσμικές αλλαγές αποβλέπουν στην αξιοποί-ηση του φιλέτου αυτού Το κυβερνόν Κόμμα της Δικαι-οσύνης και της Ανάπτυξης (AKP) έχει το όραμα να κάνει μέχρι το 2023 την Τουρκία μία από τις δέκα ισχυρότερες οικονομίες στον κόσμο Οι Στό-χοι για το 2023 έχουν ήδη πολλές δυσμενείς επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον και την κοινωνία Ο Turhan Uslu ερευνητής του Πανεπιστημίου Gazi της Άγκυρας επιση-μαίνει ότι τα τελευταία 50 χρόνια 7487χλμ των τουρκικών ακτών (90 του συνόλου των ακτών της χώρας) έχουν υπερδομηθεί Σύμφωνα με ανακοινώσεις του Υπουργού Οικονομικών το 2013 οι δημόσιες εκτάσεις ndash οι περισσότερες από τις οποίες είναι αμ-μόλοφοι ndash είτε θα πουληθούν είτε θα ανα-πτυχθούν με κερδοφόρες κατασκευές στη γη Αυτό σημαίνει ότι αναμένεται να δού-με κι άλλες εγκαταστάσεις όπως γήπεδα γκολφ γήπεδα βόλεϊ θερμοηλεκτρικούς σταθμούς τουριστικές υποδομές ενεργει-ακούς αγωγούς αεροδρόμια εργοστάσια ανθρακωρυχεία δρόμους και αυτοκινητό-δρομους Το χειρότερο είναι ότι παράκτι-

ράκτια και θαλάσσια οικοσυστήματα υπο-βαθμίζονται από οικιακά και βιομηχανικά λύματα βλαβερές ουσίες που μεταφέρονται από την ενδοχώρα με τα ποτάμια γεωργικές πρακτικές σε παράκτιες περιοχές τουριστι-κές δραστηριότητες και υπερσυγκέντρωση παραθεριστικών κατοικιών εμπορικών και τουριστικών λιμένων και αλιευτικών υποδο-μών Σήμερα πολλά είδη ψαριών που ήταν σε αφθονία τη δεκαετία του 1970 κινδυ-νεύουν με αφανισμό για λόγους που συν-δέονται με την υπεραλιεία τη ρύπανση των υδάτων και την καταστροφή των φυσικών ενδιαιτημάτων Η ταχύτατη εξάπλωση των τουριστικών υποδομών και δραστηριοτή-των κατά μήκος των ακτών έχει καταστρέ-ψει ενδιαιτήματα ειδών όπως η θαλάσσια χελώνα τα δελφίνια και η φώκια μοναχός Τα πράγματα δεν είναι καλύτερα στον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς Φέροντας τη φήμη ενός τεράστιου υπαίθριου μουσείου η Τουρκία βρίσκεται στο σταυροδρόμι πολ-λών αρχαίων πολιτισμών αρκετοί από τους οποίους αναπτύχθηκαν στις ακτές Πρόκει-ται για ζώνες που βρίσκονται κάτω από την αυξανόμενη πίεση του μαζικού τουρισμού και της αστικοποίησης

Ενθαρρύνοντας την ανάπτυξη των ακτών

Σε αντίθεση με ότι συμβαίνει στην πρά-ξη το Άρθρο 43 του τουρκικού Συντάγμα-τος του 1982 ορίζει ότι οι ακτές αποτελούν κρατική οντότητα Το ίδιο άρθρο επίσης αναφέρει ότι η παραλία ο αιγιαλός και η όχθη των ποταμών πρέπει να σχεδιάζονται και να χρησιμοποιούνται μόνο με βάση το δημόσιο συμφέρον Ωστόσο υπάρχουν δώδεκα κρατικοί φορείς και περίπου τρι-άντα νόμοι για τις ακτές Πολλοί από αυ-τούς έρχονται σε αντίθεση με το στόχο της προστασίας όχι μόνο των ακτών αλλά και άλλων φυσικών πόρων Για παράδειγμα ο Νόμος 2634 για την Ενθάρρυνση του Του-ρισμού (1982) του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού έχει συμβάλλει στην προώ-θηση της ανάπτυξης των ακτών μέσα από ιδιωτικοποιήσεις εκτάσεων Ο Νόμος 3621 για τις Παράκτιες Περιοχές (1990) είναι ένα κείμενο για την προστασία των ακτών που ταυτόχρονα έχει νομιμοποιήσει σχεδόν όλες τις οικιστικές και βιομηχανικές εγκαταστά-σεις και δραστηριότητες στις παράκτιες περιοχές μέσα από τροποποιήσεις του στα χρόνια που ακολούθησαν την ψήφισή του Σύμφωνα με μία από τις τροποποιήσεις οι ακτές και η γη που προκύπτει από επιχω-ματώσεις και αποξήρανση δεν υπόκεινται στις προστατευτικές ρυθμίσεις του Νόμου 2863 για την Προστασία της Πολιτιστικής και Φυσικής Κληρονομιάς Η πιο πρόσφα-

ες πόλεις όπως η Κωνσταντινούπολη συ-νεχίζουν να υποδέχονται μετανάστες που αναζητούν αστικές υποδομές και ευκαιρίες εργασίας προκαλώντας μεγάλη αναπτυξι-ακή πίεση στις παράκτιες ζώνες

Ο ακτές είναι πολύτιμη πηγή ζωής για όλους και ιδιαίτερα σημαντικές για τη φυ-σική και πολιτιστική μας κληρονομιά Μέ-σα σε μισό μόνο αιώνα η Τουρκία έχασε ένα μεγάλο μέρος αυτής της πηγής ζωής Οι ακτές πρέπει να είναι υπό τη φροντίδα του δημόσιου και όχι στα χέρια ιδιωτικών εταιρειών που έχουν ως στόχο το κέρδος Εάν δε συμβεί αυτό τότε ndashσε αντίθεση με το όραμα του AKP- είναι πολύ πιθανό η Τουρκία να γίνει μέχρι το 2023 μία από τις δέκα χώρες με τις μεγαλύτερες περι-βαλλοντικές καταστροφές και συγκρούσεις στον κόσμο

Akgun ILHAN Ακτιβίστρια για το δικαίωμα στο νερό Τουρκία

ΤΟυΡκια κύματα ιδιωτικοποιήσεων στις ακτές μας

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1320

από τη λατινοποίηση στην κινεζοποίηση μια κΡηΤη δρόμος

Η μετεκλογική σοδειά από τις προσδοκίες που καλλιεργήθηκαν για ανατροπές στην τοπική αυτοδιοίκηση της Κρήτης απέδειξε οτι αφενός το ντόπιο βαθύ σύστημα έχει τις αντοχές και τις ρίζες του άγρουστα και από την άλλη οτι ο σπόρος της εναλλακτικής πρότασης είτε ήταν τζούφιος είτε έπεσε κι αυτός θύμα της εξαιρετικής ανομβρίας που για δεύτερη συνεχόμενη χρονια ταλαιπώ-ρησε τους αγρότες Παρόλαυτά ή ίσως και γι`αυτό η Κρήτη αυτό τον Ιούνη ζει κατά κάποιο τρόπο την κινηματογραφική σκηνή όπου ένα Fast Truck (Track το γράφουν στο ΥΠΑΝ) ευρωατλαντικής σχεδίασης αλλά made in China έρχεται καταπάνω της ενώ αυτή χωρίς να έχει πάρει χαμπάρι κοιτά με αγωνία ανάμεσα στις ξαπλώστρες με το λογότυπο της Invest in Greece μήπως έπεσε κάνα ευρώ από τους τουρίστες και ακούει στα ακουστικά του smartphone το success story του Σαμαρά του Γιώργου Εκτός όμως από τη συνηθισμένη για αυτή την εποχή μπάλα τη συνηθισμένη επέλαση των τουριστών και το συνηθισμένο μάπα καρπούζι ο φετινός Ιούνης έφερε και επέ-λαση καινούριων σχεδίων για επενδύσεις έργα υποδομής κατεπείγουσες αξιοποιήσεις κατεπείγοντα νομοσχέδια και άλλα φρούτα που επείγονται να ωριμάσουν μήπως κοψει κανείς το φυτό που τα τρέφει σύριζα

Η κάθοδος του Κινέζου πρωθυπουργού στην Κρήτη και η δήλωσή του οτι βλέπει στην Ελλάδα την πύλη εισόδου της Κίνας στην Ευρώπη δείχνει οτι η διαδικασία Λατι-νοποίησης της χώρας μπαίνει στο διαταύτα αρχής γεννομένης από το Νότο με τη ση-μειολογία που κουβαλά ο όρος στο παγκό-σμιο παιχνίδι της νεοαποικιακής εκμετάλ-λευσης ανθρώπινων και φυσικών πόρων Και αν αυτή τη φορά το λιμάνι του Νότου δεν ήταν στην επίσημη ατζέντα η κεντρι-κή θέση του αεροδρομίου του Καστελίου στις συζητήσεις δείχνει οτι η οικονομική και εμπορική υπερδύναμη είναι πιο κοντά από ποτέ στο να αποκτήσει μετά το λιμάνι του Πειραιά και τις άλλες στρατηγικές με-ταφορικές υποδομές-πύλες που χρειάζεται με όπλα το τεράστιο Κινέζικο πλεόνασμα τη γεωστρατηγική θέση της Κρήτης και το διακαή πόθο της Ελληνικής κυβέρνη-σης να απογειώσει από κάπου το δικό της success story

Στην ίδια λογική του είδα φώς και μπήκα η χώρα με τη μεγαλύτερη εγκατεστημένη ισχύ βΑΠΕ στον κόσμο υπέγραψε συμφω-νίες συνεργασίας με Ελληνικές αλλά και ξένες εταιρίες (EDF) για την εγκατάσταση ενεργειακών μεγαπρότζεκτς σε όλη την επι-κράτεια Η ΤΕΡΝΑ συγκεκριμένα με φτηνό χρήμα από την Κινέζικη Βιομηχανική και Εμπορική Τράπεζα (1η κρατική στον κόσμο

σε κεφάλαια με $19 τρις) και αρωγό την Sinohydro την κρατική μεγαεταιρία κατα-σκευής έργων υποδομής και φραγμάτων έκανε το ντίλ για το υβριδικό στο Αμάρι Ρε-θύμνου Το πακέτο περιλαμβάνει και άλλα έργα αντλισιοταμίευσης σε όλη την χώρα (122 δις Ευρώ) ανοίγοντας το δρόμο για την ιδιωτική διαχείρηση των νερών Αν πάνε καλά τα πράγματα πιθανά στο μέλλον να βοηθήσουν να ξεκολλήσει και το μεγα-λύτερο (1077 MW 359 ανεμογεννήτριες και καλώδιο διασύνδεσης) ενεργειακό έρ-γο βΑΠΕ της ΤΕΡΝΑ στην Κρήτη που έχει κρυώσει κάπως απεντασσόμενο από το fast track ενώ πιθανά πάλι ο Κοπελούζος να

περιμένει οι δικοί του στρατηγικοί εταίροι στην Προμηθέας Gas να ψωνίσουν με τη σειρά τους και να ξεκολλήσει και αυτός το δικό του έργο (1005 MW 437 ανεμογεν-νήτριες και καλώδιο διασύνδεσης)

Όμως το μεγάλο γεωπολιτικό και στα καθ` ημάς μικροπολιτικό παιχνίδι στα ενεργεια-κά της μεγαλονήσου αναμένεται να συνε-χιστεί τα επόμενα χρόνια με τους υδρογο-νάνθρακες τα έργα διασύνδεσης και την καθιέρωση της ως ενεργειακού κόμβου της ανατολικής Μεσογείου με ότι αυτό συνεπάγεται Στην πρόσφατη αιτιολογική έκθεση για την σκανδαλώδη επιδότηση 6 θέσεων εργασίας μέσω 6 έργων ΒΑΠΕ με 93 εκ Ευρώ από τον επενδυτικό νόμο πε-ριλαμβάνεται ο κατάλογος των έργων που εντάσσονται στον ευρωπαϊκό κανονισμό για τις διευρωπαϊκές ενεργειακές υποδο-μές Για την Κρήτη προβλέπει τo πέρασμα της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ισραήλ-Κύ-πρου-Ελλάδας (Euro-Asia Interconnector) και του αγωγού φυσικού αερίου East-Med Το τυράκι στη φάκα πέρα από την εθνική

υπερηφάνεια για το νέο γεωστρατηγικό μας ρόλο και τα δήθεν δισεκατομμύρια με την κάνουλα θα είναι οι εκατοντάδες χι-λιάδες θέσεις εργασίας (450000 λένε μόνο για την Κρήτη) στον τομέα των εξορύξεων που έπονται και η μετατροπή της Κρήτης από ldquoυπερδήμοrdquo σε ldquoυποκρατικήrdquo οντότη-τα μέσω των ανταποδοτικών τελών όπως προέβλεπαν προεκλογικά περιφερόμενοι στρατηγικοί αναλυτές στα γραφεία της επα-νεκλεγμένης περιφερειακής αρχής

Στο πλαίσιο αυτής της γεωπολιτικής ανα-βάθμισης της Κρήτης εντάσεται και η πρό-σφατη αίτηση στην Invest in Greece από τη VOPAK τη μεγαλύτερη εταιρεία απο-

θήκευσης και διαχείρισης πετρελαιοειδών στον κόσμο για τη δημιουργία σταθμού διαμετακόμισης στη νότια Σητεία σε έκτα-ση 400 στρεμμάτων Είναι αυτό που λέει ο λαός τώρα που βρήκαμε παπά που θά-βει αβέρτα στη Συρία την Ουκρανία και το Ιράκ και που όλως τυχαίως είναι κομβικές χώρες για την ενεργειακή τροφοδοσία της Ευρώπης ευκαιρία να θάψουμε πεντέξι και στη δικιά μας αυλή

Ένα εύλογο ερώτημα είναι πως όλα αυτά και άλλα πολλά θα χωρέσουν και θα συν-δυαστούν με την άλλη μεγάλη ιδέα για με-τατροπή των ελληνικών ακτών και νησιών και της Κρήτης ειδικότερα σε Μαγιόρκα της ανατολικής Μεσογείου Οι Κινέζοι επενδυ-τές υποσχέθηκαν να ξαναέρθουν σύντομα για να δουν και τα διαθέσιμα ακίνητα για τουριστική αξιοποίηση αλλά θα πρέπει να ξέρουν οτι θα στριμωχτούν στα γραφεία του ΤΑΙΠΕΔ μαζί με τους άλλους διεθνείς και εγχώριους παίκτες του real estate και των κατασκευών που διαγκωνίζονται ήδη ποιός θα πρωτοχτίσει τις εκατοντάδες χι-

λιάδες νέες τουριστικές κατοικίες και συ-μπλέγματα με προυπολογισμό πάνω από 10 δις Μέχρι τότε η κυβέρνηση τρέχει με διαδικασίες κατεπείγοντος να αμπα-λάρει το πακέτο περνώντας από το θερινό τμήμα της βουλής το νέο χωροταξικό και εντάσσοντας στην πραμάτεια του ΤΑΙΠΕΔ όσα από τα παραλιακά ldquoφιλέταrdquo της Κρή-της δεν έχουν ακόμα τσιμεντωθεί από τους ντόπιους παράγοντες του ΣΕΤΕ όπως πχ η δημοτική πλάζ του Καρτερού και η πρώ-ην αμερικάνικη βάση των Γουρνών Και αυτό ενώ ήδη δρομολογούνται βρίσκο-ντας ανέλπιστους συμμάχους σε τοπικούς φορείς και την απελπισμένη κοινωνία οι τουριστικές μεγαεπενδύσεις στην ανατολι-κή Κρήτη (Μονή Τοπλού Καβο Πλάκο) και βάζοντας το νησί από τα ανατολικά στην κιμαδομηχανή της ιδιωτικής πολεοδόμη-σης και χωροταξίας Στα ψιλά γράμματα του τουριστικού success story έχει περάσει οτι κάποιες τουριστικές επιχειρήσεις της Κρή-της έχουν πιάσει το νοημα της κινεζοποί-ησης και πληρώνουν πλέον με κουπόνια soupermarket και διαμονήφαγητό τους υπαλλήλους απαλλαγμένους βεβαίως από το βάρος των συλλογικών συμβάσεων και της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης αφού ετσι κι αλλιώς τα νοσοκομεία κλείνουν ή υπολειτουργούν

Το Fast Track που έρχεται καταπάνω στην Κρήτη ξαναθέτει το προεκλογικό ερώτημα αν υπάρχει πειστική και συγκεκριμένη εναλ-λακτική πρόταση Η απάντηση που δόθηκε στις εκλογές του Μάη πρέπει να ξεβολέψει τους πάντες κινήματα πολιτικούς κοινω-νικούς και επιστημονικούς φορείς απο τα κλιματιζόμενα γραφεία της πολιτικής και επιστημονικής τους αυτάρκειας Επείγει ο διάλογος και η σύνθεση για την επαναδι-ατύπωση και συγκεκριμενοποίηση αυτής της πρότασης Αλλά όχι σύνθεση ισσορο-πιστική και διαχειριστική ή πάνω σε μο-ντέλα που εφάρμοσε ο νεοαποικισμός στη Λατινική Αμερική με ακριβά δάνεια από την Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ ή στην Αφρική με φτηνά δάνεια απο τις κρατικές κινέζικες τράπεζες Ούτε με προτάσεις για αριστερόστροφή ldquoπραγματιστικήrdquo διαχεί-ρηση που καλλιεργούν αυταπάτες οτι οι ανεμογεννήτριες οι εξέδρες φυσικού αε-ρίου και οι τουριστικές επενδύσεις από την ντόπια ελιτ για την αλλοδαπή ελιτ με ερ-γαζόμενους ντόπιους ldquoνταλιτrdquo θα γίνουν συστατικά της ριζοσπαστικής στροφής που απαιτούν οι καιροί Αλλιώς οι σαμαράδες θα συνεχίσουν να φτιάχνουν μεγάλες ιδέες - σαμάρια για πειθήνια υποζύγια

κΩΣΤηΣ ΔαΜιαΝακηΣ αγρότης - βιολόγος

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 21

Την πολυαναμενόμενη ολοκλήρωση του χημικού αφοπλισμού της Συρίας με την απομάκρυνση και των τελευταίων φορτί-ων χημικών παραγόντων και πρόδρομων ουσιών ανακοίνωσε πανηγύρισε ο Οργα-νισμός για την Απαγόρευση των Χημικών Όπλων (OPCW) στις 23 Ιουνίου Η κατα-στροφή του συριακού χημικού οπλοστασίου που ευθύνεται για το θάνατο περισσότερων από 1400 ανθρώπων τον περασμένο Αύ-γουστο αποτελεί ένα σημαντικό βήμα για την εξάλειψη των χημικών όπλων παγκο-σμίως Το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS παρα-μένει σταθερό στην άποψη που έχει εκφρά-σει εδώ και δεκαετίες μαζί με εκατοντάδες άλλες οργανώσεις από όλο τον κόσμο για την επιτακτική ανάγκη να δοθεί ένα τέλος στην παραγωγή και χρήση χημικών όπλων να γίνει εξουδετέρωση - καταστροφή όλων των υπαρχόντων και να επιβληθούν διε-θνείς κυρώσεις σε όσους συνεχίζουν να κατασκευάζουν χρησιμοποιούν ή κατέχουν όπλα μαζικής καταστροφής χημικά πυρη-νικά βιολογικά Παράλληλα προτάσσει ως αναγκαίους όρους τον έλεγχο την αποδοκι-μασία και την υποβολή κυρώσεων σε όλες εκείνες τις χώρες κυβερνήσεις και εταιρεί-ες που ενώ αρχικά εξάγουν τεχνογνωσία τεχνολογία και πρώτες ύλες για την κατα-σκευή των οπλοστασίων έρχονται μετά να laquoλύσουνraquo τα προβλήματα που έχουν οι ίδι-ες δημιουργήσει συνήθως με το χειρότερο τρόπο Χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιας βλακείας αναλγησίας και στάσης απέναντι στη νομιμότητα και το δικαίωμα στην ει-ρήνη ενός ολοκλήρου λαού παραμένει το Ιράκ και ο Σαντάμ Χουσεΐν

Την ίδια στιγμή που η διεθνής κοινότητα πανηγυρίζει τον αφοπλισμό της Συρίας συ-νεχίζει να υπάρχει μια σειρά κρίσιμων ερω-τημάτων που πρέπει να απαντηθούν κυρίως όσον αφορά τα επόμενα βήματα της διαδικα-

σίας καταστροφής των χημικών Προτεραιό-τητας 1 (υψηλής τοξικότητας) Σύμφωνα με την ενημέρωση που υπάρχει τα χημικά φορ-τώθηκαν από τη Latakia στο δανέζικο πλοίο ldquoArk Futurardquo με τελικό προορισμό το λιμάνι Gioia Tauro της Ιταλίας όπου θα γίνει με-ταφόρτωση 560 τόννων εξ αυτών στο ldquoCape Rayrdquo Το μετασκευασμένο φορτηγό πλοίο του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ θα καταπλεύ-σει το αμέσως επόμενο διάστημα σε διεθνή ύδατα της Μεσογείου laquoκάπουraquo μεταξύ Κρή-της Μάλτας και Ιταλίας - η ακριβής τοποθε-σία δεν έχει γνωστοποιηθεί Η εξουδετέρωση των χημικών θα γίνει εν πλω με τη μέθοδο της υδρόλυσης η οποία έχει ευρέως χρησι-

περί της καταστροφής των ΧηΜικΩΝ ΟΠΛΩΝ της ΣυΡιαΣ

μοποιηθεί κατά το παρελθόν για την κατα-στροφή χημικών και αναμένεται να διαρκέσει μέχρι 90 ημέρες Για τις ανάγκες της συγκε-κριμένης επιχείρησης κατασκευάστηκαν το 2013 από τις ΗΠΑ δύο φορητά συστήματα (Field Deployable Hydrolysis Systems) Η συγκεκριμένη πλατφόρμα έχει δοκιμαστεί μόνο με υποκατάστατα που προσομοιάζουν με τη φυσική και χημική σύσταση των ndashπιο τοξικώνndash laquoσυγγενώνraquo τους Το σύστημα αυ-τό αδρανοποιεί τους χημικούς παράγοντες θερμαίνοντας και αναμιγνύοντάς τους (με-ταξύ άλλων) με νερό υδροξείδιο του νατρί-ου και υποχλωριώδες νάτριο με αποτέλεσμα να μετατρέπονται σε λιγότερο επικίνδυνες χημικές ουσίες που δεν μπορούν να χρησι-μοποιηθούν για την κατασκευή όπλων Τα laquoπροϊόνταraquo της υδρόλυσης θα αποθηκευτούν και εν συνεχεία θα μεταφερθούν σε κατάλ-ληλες χερσαίες εγκαταστάσεις επεξεργασί-ας επικίνδυνων αποβλήτων για περαιτέρω επεξεργασία και καταστροφή Σύμφωνα με τις πληροφορίες που είναι διαθέσιμες στην ιστοσελίδα του OPCW η Γερμανία και το Ην Βασίλειο είναι μεταξύ των χωρών που θα αναλάβουν την καταστροφή μέρους των προϊόντων αυτών

Η πληροφορία ότι τα χημικά όπλα ή τα προϊόντα της υδρόλυσης θα απορριφθούν στη θάλασσα που αναπαράγεται από πολ-λά εγχώρια ΜΜΕ είναι ανακριβής και ένα από τα προϊόντα της παραπληροφόρησης που πυροδοτεί η απουσία οποιασδήπο-τε ενημέρωσης από τους αρμοδίους προς τους πολίτες Από την ημέρα που έγινε γνωστό η επιλογή της εν πλω υδρόλυσης (μετά από πρόταση των ΗΠΑ) γεννιούνται φόβοι και πολλές ενστάσεις σχετικά με την επιλογή για άλλη μια φορά του ευάλωτου περιβάλλοντος της Μεσογείου για τέτοιου είδους προβληματικά και με μεγάλο κίνδυ-νο εγχειρήματα

Την ίδια ώρα που πρέπει να εφαρμοστεί άμεσα η Οδηγία Πλαίσιο για τη Θαλάσσια Στρατηγική και η ολοκληρωμένη διαχείριση και διατήρηση των θαλάσσιων και παράκτι-ων οικοσυστημάτων και ειδών που η ΕΕ έχει θέσει ως προτεραιότητα τη laquoΓαλάζια Ανάπτυξηraquo προωθώντας τη ως έναν από τους βασικότερους άξονες για ανάπτυξη και έξοδο από την κρίση των χωρών της Μεσογείου η επιλογή της εν πλω υδρόλυ-σης με πλοίο μάλιστα που δεν διαθέτει τα χαρακτηριστικά ασφαλούς ναυσιπλοΐας και πρόσθετης ασφάλειας για τέτοιου είδους επιχειρήσεις εντείνει τις ανησυχίες

Είναι δε απορίας άξιο πώς η Ελλάδα που έχει αναλάβει την Προεδρία του Συμβου-λίου της ΕΕ κατά το πρώτο εξάμηνο του 2014 (αλλά και οι υπόλοιπες χώρες της Μεσογείου ακόμα και η ΕΕ) μένει για μια άλλη φορά απαθής χωρίς να ενημερώνει φορείς και πολίτες όπως οφείλει για ένα τόσο σοβαρό γεγονός Οι καθυστερημένες διαβεβαιώσεις από το Υπουργείο Εξωτερι-κών περί laquohellipύπαρξη[ς] όλων των εγγυήσεων ασφαλείας σε σχέση με το θαλάσσιο περι-βάλλον της Μεσογείουhellipraquo (Μάρτιος 2014) χωρίς ωστόσο απτά στοιχεία και επιχειρή-ματα τροφοδοτεί το κλίμα αμφισβήτησης (που δικαιολογημένα υπάρχει) και αφήνει χώρο για κινδυνολογία και τρομοκρατία

Οι θαλάσσιες δραστηριότητες ενέχουν πάντα το κίνδυνο ατυχήματος Η επιλογή του πιο κατάλληλου και ασφαλούς- και όχι του πιο laquoβολικούraquo- σημείου στο θαλάσσιο (ή χερσαίο) χώρο και της αποδεδειγμένα ασφαλέστερης και πιο αποδεκτής μεθόδου καταστροφής σύμφωνα με τους διεθνείς ορ-γανισμούς και την επιστημονική κοινότητα καθώς και η λήψη όλων των απαραίτητων μέτρων πρόληψης αλλά και άμεσης αντιμε-τώπισης σε περίπτωση έκτακτου περιστα-τικού αποτελούν μονόδρομο Τέλος είναι αυτονόητο ότι βασικό στοιχείο αποτελεί η πλήρης διαφάνεια η ενεργός συμμετοχή και συνεχή ενημέρωση των πολιτών

Περιμένουμε από τα αρμόδια ελληνικά υπουργεία Εξωτερικών ΥΠΕΚΑ Ναυτιλί-ας και Αιγαίου να ενημερώσουν υπεύθυ-να φορείς και πολίτες να διαβεβαιώσουν με συγκεκριμένες επιστημονικές αναφο-ρές για την ασφάλεια της μεθόδου και τις επιπτώσεις στο θαλάσσιο περιβάλλον της Μεσογείου και να απαιτήσουν την αναβολή ή ακόμα και την ματαίωση του εγχειρήμα-τος αν θεωρήσουν ότι οι διαβεβαιώσεις που έχουν λάβει από τον OPCW και τον ΟΗΕ είναι ανεπαρκείς

ΔικΤυΟ ΜΕΣΟΓΕιΟΣ SOS

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1322

Στις περισσότερες περιοχές του πλανήτη μας ο χώρος διαμορφώνεται όχι μόνο από φυσικές διεργασίες αλλά και από ανθρώπινες παρεμβάσεις άλλοτε άμεσες και άλ-λοτε έμμεσες Στην εποχή μας πολλές από τις ανθρώπινες δραστηριότητες ndashόπως η εκμετάλλευση των πόρων και η αστικοποίησηndash εξαπλώνονται σε έκταση και αυξάνονται συνεχώς σε ένταση Είναι συγκλονιστικοί οι ταχύτατοι ρυθμοί με τους οποίους συντελούνται τέτοιες διαδικασίες αλλά και οι ριζικές τους επιπτώσεις Οι έμμεσες επιρροές μάλιστα διαχέονται και καλύπτουν το σύνολο του πλανήτη Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι επιπτώσεις στο χώρο από το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής αποτέλεσμα της αύξησης εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου

Ο χώρος όπως διαμορφώνεται από τη Φύση και τον Άνθρωπο αποτελεί τοπίο Σύμφωνα με τον ορισμό του Συμβουλίου της Ευρώπης

laquoτοπίοraquo σημαίνει μία περιοχή όπως γίνεται αντιληπτή από τους ανθρώπους του οποίου ο χαρακτήρας είναι το αποτέλεσμα της δράσης και αλληλεπίδρασης των φυσικών και ή ανθρώπινων παραγόντων

Αρχικά η έννοια του τοπίου ως χώρου με έντονο τοπι-κό χαρακτήρα αναγνωρίστηκε από τις καλές τέχνες και αποτέλεσε διαχρονική πηγή έμπνευσης για τη ζωγραφι-κή και τη χαρακτική τη λογοτεχνία και την αρχιτεκτονική και ίσως τη μουσική Τον 20ο αιώνα όμως έγινε κατανο-ητό ότι το τοπίο συνδυάζοντας τις μεταβολές των οικο-συστημάτων και της βιοποικιλότητας με τις επιρροές από τις ανθρώπινες δραστηριότητες μπορούσε να αποτελέσει χρήσιμο πλαίσιο για τη διαχείριση του χώρου Άρχισε έτσι η διερεύνηση του τοπίου από περιβαλλοντική και χωρο-ταξική σκοπιά

Στην Ευρώπη μια ήπειρο με πλούσια ιστορία και πολι-τισμό της οποίας ο χώρος έχει υποστεί μακρόχρονες και συχνά βίαιες ανθρώπινες παρεμβάσεις το τοπίο αναδείχτη-κε σε αντικείμενο διεπιστημονικής έρευνας Έτσι το 2000 υπογράφηκε στη Φλωρεντία η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για το Τοπίο στο πλαίσιο του Συμβουλίου της Ευρώπης που τέθηκε σε ισχύ το Μάρτιο του 2004 Σήμερα στη Σύμβα-ση μετέχουν 38 χώρες ενώ ετήσιες τεχνικές συναντήσεις έχουν επιτρέψει τη διερεύνηση πολλών πτυχών του τοπί-ου τη διαμόρφωση αλλά και τη διαχείρισή του

Πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι η Σύμβαση για το Τοπίο αποδίδει μεγάλη σημασία στις διαδικασίες κοινωνικής ενημέρωσης και συμμετοχής σε αντίθεση με άλλες περισ-σότερο τεχνοκρατικές προσεγγίσεις Από τη μία πλευρά αυτό αποτελεί θετική εξέλιξη ως προς τη δημοκρατικότη-τα των διαδικασιών από την άλλη όμως δεν έχει διαμορ-φωθεί επαρκώς στο πλαίσιό της μια πραγματιστική και συστηματική μεθοδολογία στη διαφύλαξη και διαχείριση των τοπίων που αποτελεί ακόμα στόχο πολλών προσπα-θειών Έχει όμως προωθηθεί σημαντικά η αναγνώριση του τοπίου στον Ευρωπαϊκό χώρο

Αντίθετα στο επίπεδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης η έν-νοια του τοπίου έχει παραμείνει ουσιαστικά στα αζήτη-τα χωρίς να έχει ενταχθεί οργανικά στα περιβαλλοντικά και χωρικά της προγράμματα Πιθανά αυτό να οφείλεται στη διχογνωμία που βασιλεύει στην Ευρωπαϊκή Ένωση ως προς την αρμοδιότητά της για τα θέματα του χωρικού σχεδιασμού Διχογνωμία που οδήγησε στην παραμέληση ή και εγκατάλειψη σημαντικότατων προγραμμάτων ευ-ρωπαϊκής χωροταξίας που είχε προωθήσει παλαιότερα ο

Μάριος Καμχής κύριο στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτρο-πής Ίσως όμως η παραμέληση αυτή να οφείλεται και στην αδυναμία σύνδεσης του τοπίου με τις laquoαναπτυξιακέςraquo ή και laquoοικονομίστικεςraquo θεωρήσεις που δεσπόζουν στη σημερινή Ένωση Τείνει να αγνοηθεί έτσι η καθοριστική συμβολή του τοπίου στην ποιότητα ζωής των κατοίκων στις μνήμες και συνέχεια των τόπων την πολιτιστική τους ταυτότητα στην υπεραξία που αυτή δημιουργεί και στην ενίσχυση της τουριστικής έλξης Έχουν χρηματοδοτηθεί κατά καιρούς Κοινοτικά προγράμματα που αφορούν το τοπίο χωρίς όμως να αξιοποιηθούν τα αποτελέσματα τους και να οδηγήσουν σε συνεκτική Κοινοτική πολιτική για το τοπίο

Στο διεθνές επίπεδο η Συνθήκη για την Παγκόσμια Κλη-ρονομιά της UNESCO αναγνωρίζει πλέον τοπία στον κατά-λογο των περιοχών της Βέβαια κατά την Ευρωπαϊκή Σύμ-βαση όλα τα τοπία μπορούν να θεωρηθούν ως πολιτιστικά και να απαιτήσουν ενασχόληση και μέριμνα Αλλά αυτά που επιλέγονται από την UNESCO είναι μόνον εκείνα που χαρα-κτηρίζονται από εξέχουσες παγκόσμιες αξίες (outstanding universal values) και είναι μέχρι σήμερα μόνο 85 από τα οποία 79 πολιτιστικά και 6 μεικτά Πρέπει εδώ να σημειωθεί ότι η UNESCO όχι μόνο ενδιαφέρεται αποκλειστικά για τα τοπία με εξέχουσες παγκόσμιες αξίες αλλά τα αντιμετωπίζει ως μία ακόμη κατηγορία παγκόσμιας πολιτισμικής (κυρίως) κληρονομιάς (heritage) κι όχι τόσο ως χωρικές ενότητες οι οποίες είναι ζωντανές και υπόκεινται σε συνεχείς αλλαγές ανάλογα με τις εκάστοτε περιβαλλοντικές κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες κάθε περιόδου

Η Ελλάδα υπήρξε μια από τις πρώτες χώρες που υπέγρα-ψαν την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για το Τοπίο το 2000 Χρει-άστηκε όμως μια δεκαετία για να κυρωθεί η Σύμβαση αυτή από το Κοινοβούλιο που έγινε με το Ν38272010 ΦΕΚ Α 3025022010 δείγμα της έλλειψης ενδιαφέροντος για το τοπίο που είχαν οι μέχρι τότε πολιτικές ηγεσίες

Ένα χρόνο μετά συγκροτήθηκε με υπουργική απόφα-ση η Εθνική Επιτροπή για το Τοπίο με κύριο μέλημα την

εκπλήρωση των υποχρεώσεων της Χώ-ρας που προέκυπταν από την εφαρμογή της Σύμβασης Η Επιτροπή στην οποία η συμμετοχή των μελών της δεν ήταν αμει-βόμενη λειτούργησε μόνο για ενάμισι έτος και μετά σταμάτησε τυπικά λόγω μη αντι-κατάστασης παραιτηθέντων μελών

Στο διάστημα λειτουργίας της η Επιτρο-πή προώθησε δύο κυρίως θέματα

Με τη βοήθεια της Διεύθυνσης Χωρο-ταξίας του ΥΠΕΚΑ ενέταξε τη διαχείριση του τοπίου στις μελέτες για την επικαιρο-ποίηση των Περιφερειακών Πλαισίων Χω-ροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανά-πτυξης που ανατέθηκαν το 2012 για τις 12 περιφέρειες της χώρας Οι μελέτες αυτές περιλαμβάνουν την καταγραφή των τοπί-ων διεθνούς εθνικής και περιφερειακής σημασίας καθώς και όσων έχουν υποστεί ριζικές βλάβες τη διαπίστωση των απειλών που προκαλούν την υποβάθμισής τους και τη διατύπωση γενικών κατευθύνσεων για τη διαφύλαξη ή αποκατάστασή τους Αντί-στοιχα η έννοια του τοπίου εντάχθηκε και στην αναθεώρηση του Ρυθμιστικού Σχεδίου

της Αθήνας Αττικής Ελπίζεται ότι τα αποτελέσματα των μελετών αυτών και η κτηθείσα εμπειρία θα μπορέσουν να αξιοποιηθούν και να αποτελέσουν εργαλεία για την καλή διαχείριση του ελληνικού τοπίου

Δυστυχώς όμως η δεύτερη καίρια πρωτοβουλία της Εθνι-κής Επιτροπής Τοπίου δεν μπόρεσε να υλοποιηθεί ακόμα Πρόκειται για την εκπόνηση μελέτης βάσης που θα περι-λάμβανε την κατάρτιση τυπολογίας του τοπίου την πιλο-τική εφαρμογή προδιαγραφών σε επίπεδο Καλλικράτειου δήμου την παροχή νομικής υποστήριξης για την εκπό-νηση αναγκαίων νομοθετικών ρυθμίσεων τη δημιουργία και λειτουργία Υποστηρικτικής Διαδικτυακής Γεωγραφι-κής Εφαρμογής και τη δημιουργία Βάσης Δεδομένων για το τοπίο την πραγματοποίηση σχετικών εκδηλώσεων δι-αβούλευσης την οργάνωση ενός διεθνούς συνεδρίου την παραγωγή έντυπου υλικού και θα κατέληγε σε διατύπωση εθνικής στρατηγικής για το τοπίο Παρά τη σοβαρή εργασία που έγινε από την Επιτροπή και τη Διεύθυνση Χωροταξί-ας του ΥΠΕΚΑ στην προετοιμασία των προδιαγραφών και των δελτίων έργου για χρηματοδότηση της μελέτης από το ΕΠΠΕΡΑΑ γραφειοκρατικές διαδικασίες ή και πολιτι-κή αδράνεια έχουν αναστείλει την προώθηση αυτής της τόσο χρήσιμης μελέτης Σημειώνεται εδώ ότι τα αποτελέ-σματα της επρόκειτο να τροφοδοτήσουν τα περιφερειακά πλαίσια που αναφέρθηκαν πιο πάνω πράγμα που δεν κα-τέστη δυνατό μέχρι σήμερα

Παρά τις κάποιες αρνητικές εξελίξεις και τη σημερινή δυσμενή συγκυρία η κοινωνική συνειδητοποίηση για το τοπίο εξακολουθεί να ενισχύεται στην Ελλάδα καθώς και η αναγνώριση της δυνητικής του συμβολής στις αναπτυ-ξιακές διαδικασίες ndashκυρίως στον ελληνικό τουρισμόndash αλ-λά και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής Παράγοντες που αργά ή γρήγορα θα ευαισθητοποιήσουν και την πολιτική ηγεσία της χώρας

ΘυΜιΟΣ ΠαΠαΓιαΝΝηΣAρχιτέκτων

ΤΟΠιΟ η ΣυΓΧΡΟΝη ΠΡΟΣΕΓΓιΣη

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 23

Το εξορυκτικό έργο Pascua Lama είχε να αντιμετωπίσει πολλές δυσκολίες από την αρχή πέρα από τις κοινωνικές αντιδράσεις σε Χιλή και Αργεντινή Οι εξελίξεις στη βι-ομηχανία του χρυσού παγκόσμια αλλά και οι ενδο-εταιρικές πολιτικές και οικονο-μικές αποφάσεις επηρέασαν ιδιαίτερα το έργο και τελικά οδήγησαν στην αναστολή του Αυτά τα στοιχεία είναι σημαντικά για τον τομέα της Πολιτικής Οικολογίας καθώς αναζητούμε τι καθορίζει αυτές τις εταιρικές αποφάσεις και ποιών τα συμφέροντα τελικά εξυπηρετούνται Σε αυτό το πλαίσιο η κά-θε επιχείρηση δεν αντιμετωπίζεται ως μο-νολιθική οντότητα αλλά ως ένα δυναμικό πλέγμα σχέσεων εξουσίας αμφισβήτησης και συνεργασίας μεταξύ των διαφόρων φο-ρέων και εκφάνσεων του κεφαλαίουΑν θέ-λουμε να κατανοήσουμε τα κίνητρα και τις πολιτικές της (καναδικής) Barrick Gold στο Pascua Lama της Χιλής πρέπει να laquoανοί-ξουμεraquo το μαύρο κουτί των εταιριών χρυ-σού και να μπούμε στον απόκρυφο κόσμο των χρηματοδοτήσεων που είναι η laquoκαρ-διάraquo της εξορυκτικής βιομηχανίας

Η έκρηξη της τιμής του χρυσού

Ένα σημαντικό στοιχείο που συνθέτει το σκηνικό είναι η τεράστια αύξηση στις τιμές του χρυσού κατά την τελευταία δεκαετία η οποία συνεπάγεται και αύξηση των εξο-ρύξεων σε παγκόσμιο επίπεδο Μέσα από το πρίσμα αυτού που θεωρείται ως η μεγα-λύτερη καταγεγραμμένη άνοδος του εμπο-ρεύματος από τη μεταπολεμική περίοδο και έπειτα (2003-2012) μεγάλες εξορυκτικές εταιρείες χρυσού όπως η Barrick Gold έχουν προχωρήσει σε μεγάλες εξαγορές και έχουν επεκτείνει τις δραστηριότητές τους Συνε-πώς παλαιότερα αδρανή ορυχεία που δεν θα ήταν οικονομικά βιώσιμα να λειτουρ-γήσουν με χαμηλότερες τιμές του χρυσού

έχουν ξαναμπεί στο παιχνίδι όπως είναι και η περίπτωση του Pascua Lama

Εκμεταλλευόμενοι το ενδιαφέρον των επεν-δυτών πολλοί από τους οποίους κερδοσκο-πούν πάνω στις μελλοντικές αυξήσεις των τιμών οι εταιρείες εκδίδουν νέες προσφορές μετοχών στις αγορές Η Wall Street Journalσε άρθρο της το 2012 ανέφερε ότι κατά την τε-λευταία δεκαετία οι τέσσερις μεγαλύτερες εταιρείες εξόρυξης χρυσού (BarrickGold Newmont Newcrest και Goldcorp) έχουν αυξήσει την έκδοση μετοχών κατά 117 Μάλιστα η Barrick Gold κατέχει το laquoβρα-βείοraquo των δύο μεγαλύτερων μετοχικών προ-σφορών στην ιστορία του Χρηματιστηρίου του Τορόντο για τη χρηματοδότηση της το Νοέμβριο του 2013 Οι θεσμικοί επενδυτές (που διαχειρίζονται κατά μίνιμουμ κεφάλαια της τάξης των 100 εκ δολαρίων) όπως τα hedge funds τα συνταξιοδοτικά ταμεία και τα αμοιβαία κεφάλαια είναι ανάμεσα σε εκείνους που κατέχουν σήμερα μεγάλο κε-φάλαιο μετοχών στα μητρώα των εταιρειών εξόρυξης χρυσού

Δημιουργώντας κέρδος για τους μετόχους

Οι θεσμικοί επενδυτές με το τεράστιο μέγεθος των επενδύσεών τους είναι δι-ατεθειμένοι να αναλάβουν ενεργό ρόλο για τις επενδύσεις τους πολύ περισσότερο από ότι οι ιδιώτες επενδυτές Οι μεγάλες συγκεντρώσεις της επένδυσης σε μια εται-ρία τους δίνει μεγαλύτερη διαπραγματευ-τική ισχύ (και μάλιστα ψήφων) ώστε να πιέσουν σε εταιρικά θέματα Οι θεσμικοί μέτοχοι της Barrick Gold προφανώς δεν αποτελούν εξαίρεση Η μη απόδοση των αναμενόμενων μερισμάτων στους μέτοχους αποτέλεσε το βασικό λόγο για να πιεστεί η διοίκηση να εγκαταλείψει το σχέδιο αύ-ξησης των επενδύσεων της laquoγια χάρη της

ανάπτυξηςraquo και να ιεραρχήσει πολύ ψηλά την απόδοση των κερδών στους μέτοχους Μάλιστα στα μέσα του 2012 ο Διευθύνων Συμβούλος απολύθηκε με βάση την κακή απόδοση των μετοχών ενώ συνεχείς ήταν και οι διαμάχες στο διοικητικό συμβούλιο καθώς έπρεπε να σηματοδοτηθεί μια νέα εποχή όπου οι αποδόσεις των μετόχων θα έχουν τον πρώτο λόγο

Λόγω όλων των παραπάνω η Barrick Gold υιοθετεί πλέον μια πιο συντηρητική προσέγγιση στην κατανομή κεφαλαίων μαζί με την υπόσχεση ότι laquoοι αποδόσεις (στους μετόχους) θα καθορίζουν την παραγωγή και όχι το αντίθετοraquo Η εταιρεία έχει αναβάλει για παράδειγμα 4 δισ δολαρίων προγραμ-ματισμένες κεφαλαιακές δαπάνες και έχει προχωρήσει πρόσθετες περικοπές των γε-νικών εξόδων Επιπλέον έχουν πουληθεί ορυχεία χαμηλής αποδοτικότητας και υψη-λού λειτουργικού κόστους όπως είναι τα ορυχεία Darlot Granny Smith και Lawlers στη δυτική Αυστραλία

Το αίνιγμα Pascua Lama

Το Pascua Lama σε αυτό το πλαίσιο απο-τελεί ένα γρίφο για την Barrick Gold Κα-θώς έχει χαρακτηριστεί ως το laquoμεγαλύτε-ρο ορυχείο χαμηλού κόστους στον κόσμοraquo θεωρείται η ναυαρχίδα των περιουσιακών στοιχείων της εταιρείας και αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της μελλοντικής παρα-γωγής χρυσού Είναι από τα μεγαλύτερα ανεκμετάλλευτα κοιτάσματα χρυσού στον κόσμο κατέχοντας την 11η θέση και το τρί-το μεγαλύτερο στη Λατινική Αμερική Για τη Barrick Gold υπήρξε το επίκεντρο των κεφαλαιακών της δαπανών με πάνω από 5 δις δολάρια μέχρι σήμερα Αποτελεί το σημαντικότερο λόγο συγκρούσεων μεταξύ της εταιρείας και των μετόχων της με ορι-σμένους μέτοχους να αμφισβητούν ακόμα

το κατά πόσον θα πρέπει να συνεχιστεί το έργο στο σημερινό περιβάλλον

Σε αυτή τη διαμάχη ήρθαν να προστεθούν η διαρκής αντίδραση και αβεβαιότητα για την περιβαλλοντική συμμόρφωση του έργου με τους κανονισμούς της Χιλής η χαμηλό-τερη τιμή του χρυσού σήμερα και τα 15 δις δολάρια έλλειμμα στα οικονομικά της εται-ρείας Όλοι αυτοί οι παράγοντες οδήγησαν στην αναστολή του έργου Η Barrick Gold μπορεί να κατέφερε με αυτή την απόφαση να περιορίσει τη ζημιά της όμως το μέλλον της τίθεται υπό αμφισβήτηση Η παραγωγή η μεγέθυνση και η υπόσχεση της μελλοντι-κής ανάπτυξης παραμένει αναπόσπαστο μέρος της επιχειρηματικής δραστηριότη-τας της και βάσει αυτών καθορίζεται και η βιωσιμότητά της Αυτό αναγκάζει την εται-ρεία να δηλώσει ότι δεν έχει απομακρυνθεί ολοκληρωτικά από το έργο Πράγματι μια απόφαση να αναστείλει τις τωρινές δρα-στηριότητες δεν σημαίνει ότι χάνει τα με-ταλλευτικά δικαιώματα (τα οποία δεν έχουν ημερομηνία λήξης εφόσον οι ετήσιες πλη-ρωμές γης καταβάλλονται)

Τι θα γίνει στο Pascua Lama

Προς το παρόν η εταιρεία έχει μετριάσει το κίνδυνο έκθεσής της στο έργο εξόρυξης στο Pascua Lama Όλα τα σημάδια δείχνουν μια επιβράδυνση στην εξορυκτική βιομηχανία εν γένει η οποία επιδεινώνεται με την αύξηση της επιφυλακτικότητας εκ μέρους των χρη-ματοοικονομικών επενδυτών να συνεισφέ-ρουν κεφάλαια στη βιομηχανία Αλλά εκεί που οι μικρές εταιρίες εξόρυξης (εταιρείες που αναλαμβάνουν μόνο εξερεύνηση)είτε πωλούνται ή κλείνουν σε περίοδο ύφεσης οι μεγάλες χρυσοθήρες δείχνουν αντοχή Πε-ρίοδοι υφέσεις και πτώσης χαρακτηρίζουν τον κύκλο εξόρυξης στο τέλος της προη-γούμενης ύφεσης για παράδειγμα τα σχέ-δια της λειτουργίας του Pascua Lama είχαν για να ξανακκκινίσουν λίγα χρόνια αργότερα όταν οι τιμές του χρυσού ανέκαμψαν Εκτός από το να περιμένει μέχρι να βελτιωθούν οι συνθήκες η εταιρεία εξετάζει να πουλήσει μέρος του μεριδίου της στο Pascua Lama Τέτοιες συμφωνίες συνεργασίας δεν είναι ασυνήθιστες στον τομέα των εξορύξεων με δεδομένη την υψηλή κεφαλαιακή δαπάνη που απαιτείται Προς το παρόν βέβαια πε-ριμένουν τη στιγμή που τα αποθέματα χρυ-σού στο Pascua Lama θα έχουν μεγαλύτερη αξία και χαμηλότερο επενδυτικό κίνδυνο αν εξορυχτούν από το να παραμένουν κά-τω από το έδαφος

JULIE REYESδιδακτορική ερευνήτρια Πολιτικής Οικολογίας

στο Πανεπιστήμιο του ΜάντσεστερΜετάφραση Δήμητρα Σπαθαρίδου

Επιμέλεια Γιώργος Βελεγράκης

ΧιΛη η στρατηγική της Barrick Gold στο ορυχείο χρυσού Pascua Lama

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1324

Αντιδράσεις για τα πρώτα φορτία ασφαλτώδους άμμου στην Ευρώπη

Για πρώτη φορά φορτία πετρελαίου ασφαλ-τώδους άμμου (tar sand oil) στάλθηκαν στην Ευρώπη και πιο συγκεκριμένα στην Ισπανία για επεξεργασία και διύλιση 600000 βαρέλια αρ-γού πετρελαίου της καναδικής εταιρείας Western

Canada Select (WCS) στάλθηκαν από την ισπανική πετρελαϊκή εταιρεία Repsol σε διυ-λιστήριο του Μπιλμπάο Η εξέλιξη αυτή πυροδότησε αντιδράσεις και διαδηλώσεις έξω από το εργοστάσιο το οποίο βρίσκεται σε μια ιδιαίτερα πυκνοκατοικημένη περιοχή Οι εκδηλώσεις διαμαρτυρίας υποστηρίζονται από τοπικές κινήσεις πολιτών και από περι-βαλλοντικές οργανώσεις που επισημαίνουν τους κινδύνους που δημιουργούν για τους κατοίκους και το περιβάλλον

Από τη μεριά της η εταιρεία απορρίπτει τα ενστάσεις κατοίκων και περιβαλλοντικών οργανώσεων και ισχυρίζεται ότι ο συγκεκριμένος τύπος αργού πετρελαίου παράγει την ίδια ποσότητα εκπομπών με οποιοδήποτε άλλο είδος πετρελαίου

Παρrsquoόλα αυτά μελέτες σε άλλες περιοχές του πλανήτη έχουν συνδέσει την ύπαρ-ξη διυλιστηρίων ασφαλτώδους άμμου με αυξημένα επίπεδα καρκίνου και αναπνευ-στικών νοσημάτων Απόπειρες της ΕΕ να ποσοτικοποιήσει τις εκπομπές αερίων ρύπων από διαδικασίες εξόρυξης και διύλισης πετρελαίου ασφαλτώδους άμμου έχουν προς το παρόν εγκαταλειφθεί μετά τις έντονες αντιδράσεις του Καναδά και της βιομηχανίας πετρελαίου

Ανεπαρκής ο περιορισμός της ΕΕ στα βιοκαύσιμα καταγγέλουν οικολογικές οργανώσεις

Στις 13 Ιουνίου και μετά από μήνες διαπραγματεύσεων οι υπουργοί Ενέργειας της ΕΕ αποφά-σισαν τον περιορισμό των βιοκαυσίμων στο 7 της ενέργειας της Ευρώπης για μεταφορές το 2020 και ενώ η αρχική πρόταση προέβλεπε όριο 5 Οικολογικές οργανώσεις όμως προειδο-ποιούν ότι ο περιορισμός είναι πολύ ήπιος και έρχεται καθυστερημένα Οι αρνητικές συνέπειες από βιοκαύσιμα θα αυξηθούν καθώς το όριο του 7 σημαίνει 50 αύξηση του σημερινού επιπέδου χρήσης βιοκαυσίμωνΠώς όμως τα βιοκαύσιμα που αποτελούν ένα είδος ανανεώσιμης πηγής ενέργειας έφτασαν να αποτελούν κίνδυνο για το περιβάλλονΒασικό επιχείρημα για την πολιτική υποστήριξης των βιοκαυσίμων στην ΕΕ (πχ βιοντήζελ) ήταν ότι έχουν ως αποτέλεσμα χαμηλότερες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου σε σχέση με τα ορυ-κτά καύσιμα δεδομένου πχ ότι τα φυτά που καλλιεργούνται για να παραχθούν τα βιοκαύσιμα απορροφούν διοξείδιο του άνθρακα Ίσως σημαντικότερα κίνητρα όμως ήταν οι αυξανόμενες τιμές των ορυκτών καυσίμων και η ενεργειακή ασφάλειαΚαθώς όμως οι ευρωπαϊκές χώρες και οι προμηθευτές καυσίμων υλοποιούσαν τους στόχους για τα βιοκαύσιμα το αποτέλεσμα ήταν η προώθηση σχεδόν αποκλειστικά βιοκαυσίμων που παράγονται από τροφικές και ενεργειακές καλλιέργειες όπως φοινικέλαιο σόγια ελαιοκράμβη (βιοντήζελ) σιτάρι και καλαμπόκι (αιθανόλη) Η επιστημονική κοινότητα έχει προειδοποιήσει ότι η αυξημένη ζήτηση για βιοκαύσιμα στην ΕΕ οδηγεί στην επέκταση της παγκόσμιας καλλιεργήσιμης γης σε βαθμό που μπορεί τελικά να αυ-ξήσει τις εκπομπές που συντελούν στην κλιματική αλλαγή Αυτή η έμμεση αλλαγή χρήσης γης (Indirect Land Use Change ndash ILUC) συντελείται ως εξής Επιφάνεια γης που μπορεί να χρησι-μοποιηθεί για καλλιέργεια τροφίμων τώρα χρησιμοποιείται για καλλιέργεια καυσίμων Αυτό έχει ως αποτελέσμα να χρειάζεται επιπλέον επιφάνεια καλλιεργήσιμης γης για τα τρόφιμα Η laquoνέαraquo γη συνήθως βρίσκεται σε τροπικές περιοχές όπου μεγάλα δάση κόβονται για να δημιουργηθεί χώρος για καλλιέργειες Αυτή η αποψίλωση μειώνει τα δέντρα και γενικότερα τη βλάστηση που απορροφά διοξείδιο του άνθρακα και αποβάλλει τεράστια μεγέθη αερίων θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα αναιρώντας τον αρχικό στόχο της πολιτικής της ΕΕ για τα βιοκαύσιμα Ταυτόχρονα ο ανταγωνισμός μεταξύ καλλιέργειας βιοκαυσίμων και τροφίμων για εκτάσεις γης και για νερό ανεβάζει τις τιμές των τροφίμων και εντείνει τις διακυμάνσεις των αγορών γεωρ-γικών προϊόντων ενώ οι επιδοτήσεις στα βιοκαύσιμα κοστίζουν περίπου 6 δισ euro το χρόνο στα ευρωπαϊκά κράτηΗ Ευρώπη είναι ήδη η ήπειρος με την υψηλότερη εξάρτηση από εκτάσεις γης εκτός των συνόρων της και έχει το δεύτερο υψηλότερο επίπεδο laquoκατανάλωσης γηςraquo κατά κεφαλήν Σύμφωνα με μελέ-τη του Οικονομικού Πανεπιστήμιου της Βιέννης για την οργάνωση laquoΦίλοι της Γηςraquo ΕυρώπηςΤο αποτύπωμα της κατανάλωσης βιοκαυσίμων σε επιφάνεια γης το 2010 ήταν 450 εκατομμύρια στρέμματα ισοδύναμο με την επιφάνεια της Σουηδίας Το 2030 αν η σημερινή τάση συνεχιστεί η κατανάλωση βιοκαυσίμων της ΕΕ αναμένεται να αυξηθεί κατά 58 χρησιμοποιώντας περίπου 700 εκατομ στρέμματα έκταση ίση με την επιφάνεια της Σουηδίας και της Πολωνίας μαζίΗ χρήση ξύλου για παραγωγή θερμότητας και ηλεκτρισμού προκαλεί το μεγαλύτερο αποτύπωμα περίπου 300 εκατομ στρέμματα δάσους το 2010 που προβλέπεται να φτάσουν τα 400 εκατομ στρέμματα το 2030 Αν όλο αυτό το ξύλο προερχόταν από το εσωτερικό της ΕΕ θα απαιτούσε σχεδόν το 40 όλης της παραγωγικής δασικής έκτασης της ΕυρώπηςΗ Ευρώπη πρέπει όχι μόνο να περιορίσει τη χρήση των βιοκαυσίμων για αυτοκίνητα αλλά και να περιορίσει την τεράστια έκταση γης που χρησιμοποιείται γενικότερα από την ΕΕ θέτοντας υποχρε-ωτικούς στόχους που περιορίζουν την υπερκατανάλωση Τα βιοκαύσιμα μπορούν να παίξουν ρόλο στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής όμως θα πρέπει αυτό να γίνει με χρήση υπολειμμάτων και αποβλήτων (βιοκαύσιμα δεύτερης γενιάς) αντί για την καύση δέντρων και καρπών

ε ίδαμε

Ομπάμα ndash Νέο πρόγραμμα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής

Στις 2 Ιουνίου ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μπάρακ Ομπάμα ανακοίνωσε μέσω της Υπη-ρεσίας Προστασίας του Πε-ριβάλλοντος (EPA) ένα νέο φιλόδοξο πρόγραμμα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερ-μοκηπίου κατά 30 μέχρι το 2030 (έτος βάσης το 2005) Το πρόγραμμα περιλαμβάνει

σειρά μέτρων όπως το κλείσιμο μονάδων ηλεκτροπαραγωγής από άνθρακα την προώ-θηση της εγκατάστασης αιολικών και φωτοβολταϊκών μονάδων την ενίσχυση πολιτικών εξοικονόμησης ενέργειας και την εισαγωγή συστημάτων ανταλλαγής ρύπων Ο προ-σανατολισμός του προγράμματος είναι προς την υιοθέτηση στόχων μείωσης εκπομπών σε επίπεδο Πολιτειών (States) και όχι σε ομοσπονδιακό επίπεδο Βασικός στόχος του προγράμματος είναι η δραστική μείωση των εκπομπών από τα εργοστάσια ηλεκτροπα-ραγωγής που αποτελούν το βασικό παραγωγό αερίων του θερμοκηπίου στις ΗΠΑ

Η πρωτοβουλία Ομπάμα δέχεται σθεναρή κριτική από τη βιομηχανία άνθρακα και τους ρεπουμπλικάνους που θεωρούν ότι το πρόγραμμα αυτό θα περικόψει τις θέσεις εργασί-ας στον κλάδο και θα αυξήσει τα τιμολόγια του ρεύματος Από την άλλη το πρόγραμ-μα αντιμετωπίστηκε πολύ θετικά από τις περιβαλλοντικές οργανώσεις οι οποίες όμως επισημαίνουν ότι και πάλι υπολείπεται των προβλέψεων της Διακυβερνητικής του ΟΗΕ (IPCC) για τις αναπτυγμένες χώρες Αντιδρούν τέλος στην υλοποίηση προγραμμάτων ανταλλαγής (cap and trade) και αντιστάθμισης (offsetting) των εκπομπών ρύπων μεταξύ των Πολιτειών καθώς χρησιμοποιώντας ως παράδειγμα τον αντίστοιχο ευρωπαϊκό μη-χανισμό (ETS) ισχυρίζονται ότι τέτοιου τύπου μηχανισμοί που βασίζονται στους νόμους της αγοράς αποτυγχάνουν να οδηγήσουν σε πραγματικές μειώσεις εκπομπών

Σε κάθε περίπτωση η εξαγγελία του συγκεκριμένου προγράμματος αποτελεί μια πολύ ενδιαφέρουσα εξέλιξη καθώς πρόκειται για την πρώτη εθελοντική δέσμευση των ΗΠΑ σε ένα φιλόδοξο σχέδιο αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 05μπεριφορά της ελληνικής αστυνομίας ενώ στην πολυσέλιδη έκθεσή της που εξέδωσε το Μάρτη του 2014 με τίτλο laquoΚράτος εν κράτει κουλτούρα κακομεταχείρισης και ατιμωρησίας στην ελληνική αστυνομίαraquo η Διεθνής Αμνηστία κάνει εκτενή αναφορά στις διαδηλώσεις στις Σκουριές

Υπάρχει και ένας τρίτος κύκλος παραβία-σης κρίσιμων δικαιωμάτων Από την έγκρισή της μέχρι σήμερα η έγκριση περιβαλλοντι-κών όρων καταπατήθηκε από την εταιρία πολλάκις και πάντα με τη συνδρομή ή την ανοχή του κράτους Σε πολλές περιπτώσεις οι κάτοικοι καταγγέλλουν ότι εκτελούνται παράνομες εργασίες και αντιμετωπίζονται από την κρατική μηχανή ως συνωμότες κι εχθροί της ανάπτυξης ενώ οι ελεγκτικοί μηχανισμοί φυσικά απουσιάζουν Μερικά παραδείγματα

- Ολόκληρες περιοχές βρέθηκαν να πί-νουν νερό με αρσενικό όπως έγινε στην περίπτωση του Νεοχωρίου που έπινε τέτοιο επί ενάμιση χρόνο

- Φορτηγά με τοξικά φορτία συμπυκνώ-ματα αρσενοπυρίτη αποκαλύπτονται λό-γω ατυχημάτων Η μεταφορά τους γίνεται προς το λιμάνι της Θεσσαλονίκης με τρό-πο παράνομο που ανάγκασε το Δήμο Βόλ-βης να ζητήσει την εφαρμογή του νόμου και με ασφαλιστικά μέτρα να διεκδικήσει τη διακοπή διέλευσης των φορτηγών από την περιοχή του

- Η εταιρεία υλοτομεί ανεξέλεγκτα και επεκτείνει τις εργασίες της σε περιοχές για τις οποίες δεν έχει άδεια

- Κτιριακά συγκροτήματα ξεπηδάν στη μέση του δάσους με τις εργασίες τους να ξεκινούν χωρίς άδεια δόμησης

Το παράδειγμα που ακολουθεί είναι εξαι-ρετικά χαρακτηριστικό γιατί συμπυκνώνει τις δυο προηγούμενες περιπτώσεις παραβί-ασης δικαιωμάτων τον χωρίς άδεια βιασμό του περιβάλλοντος με την καταστολή και την άδικη δίωξη αυτών που αντιδρούν και αποκαλύπτουν την παρανομία Πρόκειται για το λεγόμενο ρέμα (ή Λάκκο) Καρατζά όπου η εταιρεία σχεδιάζει να δημιουργήσει φράγμα ύψους άνω των 150 μέτρων για να συγκρατεί τα φερτά υλικά από τις εξορύ-ξεις Πρόκειαι για ένα από τα μεγαλύτερα φράγματα στη χώρα Ας δούμε λίγο πώς προωθήθηκε με τι διαδικασίες και με ποιο τίμημα για την τοπική κοινωνία

Το ρέμα (ή Λάκκο) Καρατζά

Την 21η Απριλίου του 2013 εκσκαφείς της εταιρίας εξόρυξης χρυσού στη Χαλκι-δική μπήκαν στο μη-οριοθετημένο ρέμα Καρατζά ανοίγοντας δρόμους εκχερσώ-νοντας αιωνόβιες οξιές και μπαζώνοντάς τες με επιχωματώσεις Στις 22 Απριλίου οι κάτοικοι της γύρω περιοχής μαζεύτηκαν στο σημείο καλώντας το δασάρχη και ζη-τώντας του να κάνει αυτοψία Ο δασάρχης αν και αρμόδιος υποσχέθηκε να laquoενημε-

ρώσει τους ανωτέρουςraquo του και επέδειξε ολιγωρία Στις 27 Απριλίου σε αντίστοιχη συγκέντρωση των κατοίκων της περιοχής και μετά τις καταγγελίες των κατοίκων ότι οι εργασίες εκτελούνται χωρίς άδεια ο αστυνομικός διευθυντής που ήταν παρών αντί να ζητήσει από τους ανθρώπους της εταιρείας να επιδείξουν την άδεια παρέ-πεμψε τους καταγγέλοντες σε συνάντηση στις 29 του μηνός όπου η εταιρεία θα την προσκόμιζε Η συνάντηση δεν συγκλήθη-κε ποτέ προδίδοντας μια προφανή διάθεση κωλυσιεργίας εκ μέρους των αρχών Από την 1η Μαΐου και για 10 ημέρες η περι-οχή γίνεται πεδίο συγκρούσεων πολίτες προσέρχονται στην περιοχή και διαμαρτύ-ρονται για τις παράνομες εργασίες ενώ οι παράνομες εργασίες συνεχίζονται με την προστασία των αστυνομικών αρχών που έχουν πλήρη επίγνωση του τι συντελείται εκεί Με την πίεση από γεγονότα υποστή-ριξης του αγώνα των κατοίκων η συνάντη-ση μεταξύ αρχών κατοίκων που αντιδρούν και εταιρείας καθορίζεται και πάλι για τις 13 Μαΐου Την παραμονή της συνάντησης πραγματοποιείται πορεία κατοίκων στην περιοχή με το αίτημα να αναβληθούν οι εργασίες μέχρι την προσκόμιση της άδειας από την εταιρεία Η απάντηση της αστυ-νομίας είναι άμεση επιτίθεται απρόκλητα στους συγκεντρωμένους με μανία υπέρμε-τρη βία και χημικά

Για τα επεισόδια εκείνης της ημέρας θα σχηματισθεί μια από τις δικογραφίες που έχουν συζητηθεί πολύ Θα πρότεινα για μια αναλυτική παρουσίασή της να δια-βάσετε το άρθρο μου laquoΗ χαμένη τιμή του Μπάμπη της Λίτσας και του Μανάβηraquo που δημοσιεύτηκε στο tvxs με τίτλο που εμπνέεται από τη λογοτεχνία Δυστυχώς και η ίδια η δικογραφία φαίνεται εξίσου εμπνευσμένη Άπειρες σελίδες κυρίως από ηχογραφημένες τηλεφωνικές συνομιλίες πολιτών όπως εκείνου που λέει ότι έχει κάποια laquoδουλειάraquo αλλά αφού μιλάει βρά-δυ Σαββάτου η δουλειά ερμηνεύεται από τις διωκτικές αρχές ως συμμετοχή σε συ-νωμοτικές πράξεις Πολίτης κατηγορείται ως υπεύθυνος για τη δημιουργία εκρηκτι-κού κλίματος γιατί σε συνέντευξή του σε εφημερίδα της Αθήνας περιγράφει ότι το κλίμα στην Ιερισσό είναι εκρηκτικό Μια σειρά καινοφανών συνδέσεων γεγονότων και ανθρώπων επισφραγίζεται από την κο-ρωνίδα της κατηγορίας για πυροβολισμό αστυνομικού Τούτο θα αποτελέσει και το έρεισμα για την κατηγορία των συμμετεχό-ντων στη διαμαρτυρία για την παραβίαση του νόμου στον Λάκκο Καρατζά ως μελών εγκληματικής οργάνωσης με τη δικογρα-φία να διανθίζεται κι από άλλα γεγονότα όπως τη φθορά αυτοκινήτου και την τοπο-θέτηση εμπρηστικού μηχανισμού με γκα-ζάκια σε βιτρίνα καταστήματος Όλα αυτά σε μια υπόθεση που εκκρεμεί και για την οποία θα προσθέσω μόνο ότι είμαι σίγου-

ρη ότι στο μέλλον θα αποτελεί αντικείμενο μελέτης στις νομικές σχολές

Στις 26 Ιουνίου του 2013 οι κάτοικοι καταθέτουν στο Μονομελές Πρωτοδικείο Χαλκιδικής αίτηση προσωρινής διαταγής για τη διακοπή των εργασιών απόφαση που λαμβάνεται στις 28 του ίδιου μήνα Ένα μήνα αργότερα το δικαστήριο επιφυ-λάσσεται να εκδώσει απόφαση επί της ου-σίας αλλά διατάζει την άρση της διακοπής των εργασιών

Η αίτηση ασφαλιστικών μέτρων εκδι-κάζεται στις 3 Σεπτεμβρίου Η Πρόεδρος του Μονομελούς Πρωτοδικείου Χαλκιδι-κής αποφαίνεται ότι πρόκειται για laquoαπλή νόμιμη υλοτόμησηraquo που γίνεται σύμφωνα με τους κανόνες υλοχρηστικής και τις δι-ατάξεις του ελληνικού δικαίου

Κι αν η μελέτη οριοθέτησης του ρέματος εκκρεμούσε από το 2006 όπου υποβλήθηκε αλλά δεν έπαιρνε έγκριση τούτο δεν εμπόδι-σε την εταιρεία να προχωρήσει από το φθι-νόπωρο στη δημιουργία μικρών φραγμάτων προκειμένου να αποκρύψει τα υλικά που εναποτίθενται στον ποταμό Μάταια καθώς το φωτογραφικό υλικό εκείνης της εποχής που έχουν συγκεντρώσει οι κάτοικοι προ-δίδει την πραγματική κατάσταση

Εδώ θα ήθελα να σημειώσω ότι αυτό το υλικό δεν ήταν εύκολο να ληφθεί ο δε φω-τογράφος κατηγορείται για συμμετοχή στη συμμορία της δικογραφίας που αναφέρα-με καθώς είναι και ιδιοκτήτης παντοπω-λείου που πουλάει γκαζάκια ίδιας μάρκας με αυτά που χρησιμοποιήθηκαν σε εμπρη-στική επίθεση

Με αλλεπάλληλες καταγγελίες και δια-μαρτυρίες των κατοίκων φτάνουμε πλέον στις 3 Ιουνίου του 2014 όπου αναλαμβά-νουν επιτέλους δράση οι επιθεωρητές με-ταλλείων και στις 46 εκδίδουν το σχετικό έγγραφο Διαπιστώνουν την παρανομία και επιβεβαιώνουν την απόφαση 14922013 του ΣτΕ η οποία έχει μείνει ουσιαστικά ανεφάρμοστη για πάνω από ένα χρόνο και ορίζει ότι laquoπριν από τη διενέργεια οιασδή-ποτε επεμβάσεως στα ρέματα Καρατζάς Λάκ-κος και Λοτσάνικο θα πρέπει να εγκριθεί ο καθορισμός των ορι-ογραμμών τους από το αρμόδιο κατά πε-ρίπτωση όργανοraquo που στην περίπτωση των δασικών ρεμάτων στις Σκουριές είναι ο Πρό-εδρος της Δημοκρα-τίας

Το αποτέλεσμα Στις 66 δημοσιεύεται στο ΦΕΚ το απαραίτητο Προεδρικό Διάταγμα οριοθέτησης των ρε-μάτων Δεν θα σχολι-άσω τη χρονική σύ-

μπτωση ούτε την προεργασία που έγινε με τροπολογία στο νομοσχέδιο του ΥΠΕΚΑ για τα υδατορέματα Κρατάω μόνο το γεγονός ότι για πάνω από ένα χρόνο οι εργασίες γίνονταν παράνομα με την κάλυψη πολ-λών αρχών και ότι σε αυτό το διάστημα πολλοί άνθρωποι απώλεσαν βασικά τους δικαιώματα είναι σήμερα υπόδικοι γιατί ξεσκέπασαν αυτή την παρανομία και δια-μαρτυρήθηκαν για αυτή

Αυτή είναι μία από τις πολλές μικρές ιστορίες laquoαντίστασηςraquo στη Χαλκιδική από το 2010 Οι κάτοικοι έπρεπε να κινητο-ποιηθούν συνεχόμενα για πάνω από ένα χρόνο για να εφαρμοστεί ο νόμος για μία ημέρα Σε ένα ρέμα που οριοθετήθηκε αφού καταστράφηκε και λίγο πριν laquoκα-ταργηθείraquo για να γίνει χαβούζα όπως και τα διπλανά ρέματα Μόνο που εκεί δεν θα θάβονται μόνο τα τοξικά κατάλοιπα Εκεί θάφτηκε κι ένα τμήμα της αξιοπιστίας της ελληνικής διοίκησης

Αυτές είναι οι συνθήκες κάτω από τις οποίες γίνεται επίκληση του δικαιώματος στην αντίσταση από το κίνημα ενάντια στην εξόρυξη στη Χαλκιδική ενώ βρίσκονται σε εξέλιξη τρεις κακουργηματικές δικογραφί-ες με δεκάδες κατηγορουμένους η καθεμία και με κάποιους από αυτούς laquoμπαλαντέρraquo σε όλες και η τοπική κοινωνία διχάζεται όλο και πιο βαθιά ανάμεσα στους υπέρμαχους και τους πολέμιους της επένδυσης

Για να επέλθει κοινωνική ειρήνη πρέπει να γυρίσουμε πίσω Στην αρχή του κύκλου της βίας στη διαβούλευση Ακόμα κι αν αυτό σήμερα φαίνεται σχεδόν ακατόρθω-το μόνο αν βγάλουμε από το επίκεντρο το κέρδος και την εταιρεία και επαναφέρου-με τον άνθρωπο και τη δημοκρατία έχου-με την ελπίδα να αποφύγουμε την κατα-στροφή στη Χαλκιδική Όχι μόνο του πε-ριβάλλοντος αλλά και της κοινωνίας και της δημοκρατίας

ΕΛΕαΝα ιΩαΝΝιΔΟυΔικηγόρος

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1306

οι εξελίξεις στην ευρωπαϊκή ένωση για τα ΜΕΤαΛΛαΓΜΕΝα

Δεν ξέρω τι προσδοκίες θα είχε κανείς από την ελληνική Προεδρία στην ΕΕ Πι-στεύω όμως ότι για όσους παρακολουθούν το ζήτημα των μεταλλαγμένων ίσως και να μην ήταν έκπληξη το γεγονός ότι ο υπουρ-γός Περιβάλλοντος κ Μανιάτης πήρε την πρωτοβουλία να ανοίξει το ζήτημα των Γε-νετικά Τροποποιημένων Οργανισμών (ΓΤΟ) και μάλιστα με δυσμενείς όρους για το πε-ριβάλλον την υγεία μας και για τη συντρι-πτική πλειοψηφία των Ελλήνων που έχουν δηλώσει laquoόχι στα μεταλλαγμέναraquo

Από το Φεβρουάριο του 2014 που δεν εγκρίθηκε η καλλιέργεια του γενετικά τρο-ποποιημένου καλαμποκιού 1507 δόθηκε η αφορμή στο ΥΠΕΚΑ να ανοίξει ξανά το θέμα της έγκρισης των ΓΤΟ Με αυτό ασχολήθη-κε το Συμβούλιο των Υπουργών Περιβάλ-λοντος το Μάρτιο του 2014 όπου δόθηκε στην Ελληνική Προεδρία η εξουσιοδότηση να ξεκινήσει το διάλογο για την τροποποί-ηση του πλαισίου για τους ΓΤΟ Στις 28 Μαΐου 2014 η ελληνική πλευρά κατέθεσε σε συνάντηση των κρατών μελών της ΕΕ πρόταση για τις εθνικές απαγορεύσεις καλ-λιέργειας μεταλλαγμένων η οποία έγινε δεκτή κατά πλειοψηφία Στις 12 Ιουνίου η πρόταση αυτή ψηφίστηκε από το Συμβού-λιο Υπουργών Περιβάλλοντος της ΕΕ και αναμένεται η ψήφισή της και από το Ευ-ρωκοινοβούλιο για να τεθεί σε ισχύ

Η βασική κριτική που γίνεται στην πρό-ταση της ελληνικής Προεδρίας έγκειται στην αναβάθμιση της διαπραγματευτικής θέσης των πολυεθνικών βιοτεχνολογίας έναντι στα κράτη-μέλη καθώς και στον περιορισμό των επιχειρημάτων για την αιτιολόγηση της απαγόρευσης Υπό αυτή την έννοια ενώ εκ πρώτης φαίνεται να δί-νει περισσότερες αρμοδιότητες και νομικά όπλα σε ένα κράτος-μέλος ώστε να μπορεί να απαγορεύει μονομερώς την καλλιέργεια ΓΤΟ καταλήγει στο αντίθετο

Η μέχρι σήμερα κατάσταση

Η έως τα σήμερα διαδικασία της ΕΕ για χορήγηση αδειών ΓΤΟ ήταν ενιαία για όλα τα κράτη-μέλη και καθιστούσε εξαιρετικά δύσκολη την καλλιέργεια μεταλλαγμένων στον ευρωπαϊκό χώρο Με βάση την ισχύ-ουσα ευρωπαϊκή νομοθεσία (άρθρο 30 της Οδηγίας 200118) οι αποφάσεις έγκρισης της καλλιέργειας των ΓΤΟ λαμβάνονται από Κανονιστική Επιτροπή έπειτα από εισήγη-ση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και κατόπιν γνωμοδότησης της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Ασφάλειας Τροφίμων (EFSA) Προκειμένου

η Κανονιστική Επιτροπή να καταλήξει σε απόφαση θα πρέπει να επιτευχθεί ειδι-κή πλειοψηφία η οποία όμως λόγω αντι-κρουόμενων θέσεων των κρατών- μελών δεν επιτυγχάνεται Διαφορετικά το θέμα προωθείται στο Συμβούλιο το οποίο έχει περιθώριο τριών μηνών να καταλήξει σε απόφαση πάλι με ειδική πλειοψηφία Εάν εντός του τριμήνου το Συμβούλιο καταλήξει ότι αντιτίθεται στην πρόταση η Επιτροπή οφείλει να την επανεξετάσει ενώ εάν λή-ξει η προθεσμία και το Συμβούλιο δεν έχει καταλήξει σε απόφαση η προτεινόμενη πράξη εφαρμογής εγκρίνεται υποχρεωτι-κά από την Επιτροπή

Δεδομένου λοιπόν του συσχετισμού δυνάμεων μεταξύ των χωρών που υποστη-ρίζουν και αυτών που αντιτίθενται στους ΓΤΟ πρακτικά έως σήμερα η αδειοδότηση των ΓΤΟ προς καλλιέργεια εξαρτάται απο-κλειστικά από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τη γνωμοδότηση της EFSA Σήμερα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ήδη αποφανθεί θετικά για 7 από τις 13 αιτήσεις που έχουν κατατεθεί ενώ για τις υπόλοιπες συνεχίζε-ται η αξιολόγηση των μελετών ανάλυσης κινδύνου Σήμερα καλλιεργείται μόνον ένας ΓΤΟ ο αραβόσιτος MON810 του αμερικα-νικού ομίλου Monsanto και καλλιεργείται μόνο στην Ισπανία ο οποίος ζήτησε ανανέ-ωση της έγκρισης καλλιέργειας Άλλοι δύο αραβόσιτοι (BT176 και T25) και η πατάτα Amflora αν και εγκεκριμένοι για καλλιέρ-γεια έχουν εγκαταλειφθεί Όμως υπάρχουν

και άλλα αιτήματα καλλιέργειας ΓΤΟ που περιμένουν έγκριση μεταξύ των οποίων ο αραβόσιτος TC1507 του ομίλου Pioneer (για τον οποίο υπήρξε σχετική συζήτηση τον Φεβρουάριο του 2014)

Ακόμα το ισχύον νομικό πλαίσιο δεν πα-ρέχει τη δυνατότητα στα κράτη-μέλη για μονομερή απαγόρευση παρόλο που αυτό συμβαίνει στη βάση όμως της πολιτικής απόφασης του κράτους-μέλους για αντίθε-ση στην καλλιέργεια μεταλλαγμένων στην επικράτειά του

Τον βασικό διαπραγματευτικό και απο-φασιστικό ρόλο έναντι των εταιρειών βιο-τεχνολογίας λοιπόν κατέχει η ΕΕ συνολι-κά και όχι η κάθε χώρα ξεχωριστά Με τον τρόπο αυτό η ευρωπαϊκή αγορά έχει κατα-φέρει εδώ και δεκαετίες να είναι laquoεκτόςraquo του παιχνιδιού των μεταλλαγμένων χάρη στις έντονες αντιδράσεις περιβαλλοντικών και καταναλωτικών οργανώσεών καθώς και αγροτών από όλη την Ευρώπη Οι πιέσεις όμως ιδίως από την Αμερική όπου δρα-στηριοποιείται έντονα τόσο η βιομηχανία όσο και το λόμπι των ΓΤΟ είναι διαρκείς και προσπαθούν να αντιστρέψουν αυτή την κατάσταση

Δεκαετίες προσπαθειών για αλλαγή πλαισίου βρίσκουν διέξοδοhellip

Η προσπάθεια αλλαγής του πλαισίου της ΕΕ για τα μεταλλαγμένα ξεκινά τουλάχιστον πριν από 14 χρόνια Πιο πρόσφατα από το

2010 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσπαθεί να τροποποιήσει τη σχετική Οδηγία 200118 έτσι ώστε να δίνεται η δυνατότητα στα κρά-τη-μέλη να απαγορεύουν την καλλιέργεια των ΓΤΟ που έχουν εγκριθεί στο επίπεδο της ΕΕ Με άλλα λόγια από το 2010 γίνε-ται προσπάθεια τροποποίησης του καθε-στώτος έγκρισης για την καλλιέργεια των μεταλλαγμένων στην Ευρώπη με στόχο να επιτραπεί σε όσες χώρες το επιθυμούν να τα καλλιεργήσουν Όσες χώρες δεν θέλουν έχουν τη δυνατότητα να επικαλεσθούν ποι-κίλους λόγους (δημοσία υγεία δημόσια τά-ξη προστασία του περιβάλλοντος χωροτα-ξία) ώστε να απαγορευτούν οι καλλιέργειες αυτές Σε αυτό αντιδρούσαν πολλές χώρες και ιδιαίτερα το Ηνωμένο Βασίλειο η Γαλ-λία η Γερμανία η Σλοβακία το Βέλγιο η Κύπρος και η Βουλγαρία που καταψήφι-σαν αντίστοιχη πρόταση της Προεδρίας της Δανίας πριν δύο χρόνια

Φαίνεται λοιπόν ότι η ελληνική πρόταση εκφράζοντας τις χώρες που επιθυμούν να προχωρήσει η καλλιέργεια μεταλλαγμένων κατάφερε να laquoπείσειraquo κι αυτές που διαφω-νούν και φοβούνται ότι θα δοθούν εγκρίσεις για καλλιέργειες οπότε θέλουν να διατη-ρήσουν το δικαίωμα να απαγορεύσουν τα μεταλλαγμένα τουλάχιστον στην επικράτειά τους Η ελληνική προεδρεία ήταν αυτή που πήρε την πολιτική απόφαση να επιτραπεί η καλλιέργεια ΓΤΟ σε όσες κοινοτικές χώρες το επιθυμούν δίνοντας άλλη τροπή στην εξέλιξη του ζητήματος πανευρωπαϊκά Οι

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 07μόνες χώρες που αντέδρασαν στην πρω-τοβουλία της Ελλάδας ήταν η Γαλλία και το Βέλγιο ενώ το Λουξεμβούργο εξέφρασε κάποιες επιφυλάξεις ως προς το περιεχό-μενο της πρότασης Η αλλαγή στάσης των Βρετανών και των Γερμανών συνέβαλε στο να ανοίξει η πόρτα για τη χωρίς εμπόδια καλλιέργεια ΓΤΟ

Τι προβλέπει η τροποποίηση

bull Στο κείμενο συμφωνίας συνδέεται η πρώτη φάση της αδειοδότησης δηλαδή το αίτημα της εκάστοτε εταιρείας βιοτεχνολογίας σε επίπεδο ΕΕ για να δοθεί εξουσιοδότηση για καλλιέργεια σε ευρωπαϊκό επίπεδο με τη δεύτερη φάση δηλαδή την αίτηση σε κάθε κράτος-μέλος όπου σχεδιάζεται καλλιέργεια ΓΤΟ

bull Για να προχωρήσει ένα κράτος-μέλος σε απαγόρευση καλλιέργειας ΓΤΟ πρέπει να προσφύγει στην Ευρωπαϊκή Επιτρο-πή και εκείνη θα αναλαμβάνει να ζητά από τις εταιρείες των μεταλλαγμένων να τα αποκλείουν όταν καταθέτουν αιτήμα-τα για νέες καλλιέργειες Στην περίπτωση που η εταιρεία δεν συναινέσει το κράτος- μέλος προχωρά εντός τριών μηνών στην απαγόρευση χωρίς τη σύμφωνη γνώμη της εταιρείας αλλά και χωρίς τη σύμφω-νη γνώμη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Η εταιρεία έχει πολύ στενά χρονικά πε-ριθώρια (30 ημέρες) για να μην αποδε-χτεί την εξαίρεση του κράτους από το γεωγραφικό πεδίο εφαρμογής της αδει-οδότησης του ΓΤΟ ενώ η μη απάντηση της εταιρείας εκλαμβάνεται ως αποδοχή της εξαίρεσης

bull Η αιτιάσεις που θα μπορούν να χρησιμο-ποιούν τα κράτη-μέλη για να απαγορεύ-σουν μια καλλιέργεια ΓΤΟ μπορούν να αφορούν περιβαλλοντικούς κοινωνικο-οικονομικούς λόγους χρήσεις γης χω-ροταξικό σχεδιασμό αγροτική πολιτική θέματα δημόσιας πολιτικής

bull Πρέπει να αναφερθεί ακόμα ότι οι χώρες δεν θα έχουν καν το δικαίωμα να απαγο-ρεύσουν τη διέλευση των μεταλλαγμένων οργανισμών από το έδαφός τους Με τον τρόπο αυτό ανοίγει διάπλατα ο δρόμος της διακίνησης των μεταλλαγμένων και της επέκτασής τους στη διατροφή ζώων και ανθρώπωνΑπό τα παραπάνω γίνεται φανερό ότι ει-

σάγεται στην ευρωπαϊκή διαδικασία έγκρι-σης ΓΤΟ η διαπραγμάτευση κάθε κράτους- μέλους που επιθυμεί να απαγορεύσει την καλλιέργεια του ΓΤΟ στο σύνολο ή σε μέ-ρος της επικράτειάς του με την εταιρεία που υπέβαλε αίτηση για την έγκρισή του Εγείρεται λοιπόν το ερώτημα για ποιο λό-γο οι εταιρείες βιοτεχνολογίας καθίστανται ισότιμοι συνομιλητές με τα κράτη-μέλη Εί-ναι φανερό ότι η διαπραγματευτική τους ισχύς αναβαθμίζεται έναντι των κρατών-με-λών και αποκτούν καθοριστικό ρόλο στην

απόφαση για το πού θα καλλιεργηθούν ΓΤΟ στον ευρωπαϊκό χώρο

Ακόμα θα πρέπει να συνεκτιμηθεί ότι τα κίνητρα ενός κράτους-μέλους που δικαιο-λογούν την απαγόρευση καλλιέργειας ΓΤΟ δεν έχουν νομική ισχύ στις εμπορικές συμ-φωνίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπο-ρίου (ΠΟΕ) Ο ΠΟΕ δέχεται ως έγκυρες μόνο εθνικές αποφάσεις που βασίζονται σε επι-στημονικά επιχειρήματα που επικαλούνται την υγεία ή τις περιβαλλοντικές ανησυχίες Κατά συνέπεια η διαδικασία αυτή θα μπο-ρούσε να προκαλέσει διαφορές που βασίζο-νται σε μη συμμόρφωση με τους κανόνες του ΠΟΕ Η πρόταση που υιοθετήθηκε από το Συμβούλιο των Υπουργών δεν εγγυάται στα κράτη-μέλη ότι οι απαγορεύσεις που θα εγείρουν θα έχουν νομική βάση και ως εκ τούτου θα είναι αδιαμφισβήτητες σε διεθνή δικαστήρια καθώς και έναντι του ΠΟΕ

Με την τροποποίηση του πλαισίου οδη-γούμαστε σε μια κατάσταση όπου η μια χώρα θα καλλιεργεί μεταλλαγμένα και η γειτονική της όχι Για την περίπτωση λοι-πόν διασυνοριακών επιμολύνσεων δεν γί-νεται λόγος Ούτε ακόμα και για τη διασυ-νοριακή ευθύνη σε περίπτωση γενετικής ρύπανσης

Προβληματισμοί

Έχουμε δει το τελευταίο διάστημα να γί-νονται προσπάθειες αλλαγής του καθεστώ-τος για το γενετικό υλικό εν γένει Τον Ια-νουάριο του 2014 υπήρξε η πιο πρόσφατη αλλαγή του θεσμικού πλαισίου εμπορίας σπόρων Η πανευρωπαϊκή κινητοποίηση καταναλωτών αγροτών περιβαλλοντικών οργανώσεων και κινημάτων έβαλε ένα μι-κρό φρένο στον πλήρη έλεγχο του γενετικού υλικού από τις εταιρείες βιοτεχνολογίας Η πρόσφατη τροποποίηση της Κοινής Αγρο-τικής Πολιτικής προκάλεσε τη δυσφορία πολλών λόγω του εικονικού laquoπρασινίσμα-τόςraquo της Σήμερα είμαστε αντιμέτωποι με το ζήτημα της αδειοδότησης της καλλιέργειας των μεταλλαγμένων στην Ευρώπη

Το ζήτημα της διαχείρισης του γενετικού υλικού είναι πρωταρχικής σημασίας τόσο για τους αγρότες όσα και για τους κατα-ναλωτές Παρατηρούμε όμως μια δυσανά-λογη αντίδραση σχετικά Αναρωτιέμαι για ποια ζητήματα τα ελληνικά αγροτικά σω-ματεία έχουν κινητοποιηθεί το τελευταίο διάστημα Σε κανένα από αυτά δεν βρίσκω το θέμα των σπόρων και των μεταλλαγμέ-νων Αυτοί που θα κληθούν αύριο να δου-λέψουν με πατενταρισμένους σπόρους και μεταλλαγμένα δεν έχουν ενδοιασμούς για αυτά Μόνο κάποιες οργανώσεις αγροτών στην Ευρώπη αντιδρούν Και πάλι όμως το στίγμα που δίνει ο αγροτικός κόσμος μέσω των ευρωπαϊκών θεσμικών του οργάνων COPA- COGECA (Ευρωπαϊκή Συνομοσπον-δία Αγροτικών Φορέων και Ευρωπαϊκή Συ-νομοσπονδία Αγροτικών Συνεταιρισμών)

είναι της σύμπλευσης με τις μεγάλες εται-ρείες βιοτεχνολογίας - τουλάχιστον στη διαβούλευση για την εμπορία των σπόρων τον Απρίλιο του 2014 Και σε αυτούς τους φορείς συμμετέχουν και οι ελληνικές ορ-γανώσεις των αγροτών και των αγροτικών συνεταιρισμών

Στα διλλήματα λοιπόν που θέτει το λόμπυ των εταιριών βιοτεχνολογίας α) για να τρα-φεί ο πλανήτης χρειαζόμαστε φθηνή τροφή και αυτή μπορεί να μας τη δώσουν τα με-ταλλαγμένα και β) για να υπάρχει πρόσβα-ση των αγροτών σε ποικιλία φυτικού γε-νετικού υλικού είναι αναγκαία τα ιδιωτικά δικαιώματα στους σπόρους και το πατεντά-ρισμα οι αγρότες τι έχουν να απαντήσουν Αν αυτά τα ζητήματα δεν είναι κορυφαία θέματα πανελλαδικής και πανευρωπαϊκής αγροτικής διεκδίκησης τότε ποιος ο κοι-νωνικός ρόλος των αγροτών Η καλή και καθαρή τροφή είναι δικαίωμα για όλους και δεν αποτελεί εμπορεύσιμο προϊόν για όποιον την παράγει και τη διακινεί

Γιατί από την πλευρά των καταναλωτών και των περιβαλλοντικών οργανώσεων και κινημάτων δεν υφίστανται τέτοια διλλήματα Και για να μην αδικώ κανένα και για μια μικρή μερίδα αγροτών ισχύει το ίδιο

Είναι λοιπόν ζωτικής σημασίας η δημι-ουργία συνεργειών του αγροτικού κόσμου με το κίνημα ενάντια στα μεταλλαγμένα (αλλά όχι μόνο) Θα πρέπει να βρεθεί από κοινού τρόπος προστασίας των εδαφών

8 λόγοι για τους οποίους λέμε laquoόχι στα μεταλλαγμέναraquo

1 Σε αντίθεση με την παραδοσιακή επιλογή και την υβριδοποίηση η γενετική τρο-ποποίηση παράγει νέες μορφές ζωής που δεν θα εμφανίζονταν ποτέ στη φύση

2 Οι ΓΤΟ διασταυρώνονται με φυσικούς οργανισμούς αναπαράγονται μεταναστεύ-ουν και μεταφέρονται με απρόβλεπτες και μη αναστρέψιμες συνέπειες για τον άνθρωπο και το περιβάλλον

3 Υπάρχει επιστημονική αβεβαιότητα για τους κινδύνους βλάβης της υγείας και του περιβάλλοντος

4 Η καλλιέργεια ΓΤΟ καταστρέφει τη βιοποικιλότητα ενός τόπου την οικολογική του ισορροπία και τη διατροφική του ασφάλεια

5 Η καλλιέργεια μεταλλαγμένων απαιτεί αυξημένη χρήση φυτοφαρμάκων προερ-χόμενα συνήθως από την ίδια εταιρεία που παρήγαγε και τους ΓΤΟ Με αυτό τον τρόπο αυξάνεται η αντοχή ζιζανίων και εντόμων σε εντομοκτόνα και ζιζανιοκτόνα αντίστοιχα

6 Οι ΓΤΟ μπορούν να επιμολύνουν συμβατικές και βιολογικές καλλιέργειες με τη μεταφορά γονιδίων και τη γενετική επιμόλυνση

7 Ο αγρότης που καλλιεργεί ΓΤΟ εξαρτάται απόλυτα από την εταιρεία παραγωγής τους Ακόμα πολλές ζωοτροφές προέρχονται από καλλιέργειες ΓΤΟ Χάνεται έτσι

η παραδοσιακή γεωργία και κτηνο-τροφία8 Ο καταναλωτής δεν μπορεί να διασφαλιστεί για την καθαρότητα της τροφής του και περιορίζονται οι διατροφικές του επιλογές Η δι-ατροφή του εξαρτάται όλο και πε-ρισσότερο από τους κολοσσούς του αγροδιατροφικού τομέα εις βάρος της παραδοσιακής καλλιέργειας της βιώσιμης γεωργίας και διατροφής

της γεωργίας και των κατοίκων του κάθε κράτους-μέλους

Είναι σίγουρο ότι το ισχύον νομικό πλαί-σιο για τους ΓΤΟ πρέπει να αναθεωρηθεί συνολικά καθώς και ο τρόπος αξιολόγησης των επιπτώσεών τους στην υγεία και το πε-ριβάλλον Κι αυτά θα έπρεπε να συζητηθούν προτού φτάσουμε στο σημείο να αποφασί-ζουμε τις συνθήκες κάτω από τις οποίες μια χώρα θα απαγορεύει την καλλιέργεια ΓΤΟ Η όποια αναθεώρηση όμως θα έπρε-πε κατά τη γνώμη μου να κινείται προς την κατεύθυνση της απαγόρευσης καλλι-έργειας των μεταλλαγμένων στην Ευρώπη συνολικά Να ισχυροποιεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή αλλά και τα κράτη-μέλη απένα-ντι στις εταιρείες βιοτεχνολογίας

Θα περίμενε κανείς από την ελληνική Προεδρία με την εμπειρία της κρίσης και των προβλημάτων της παραγωγικής ανα-συγκρότησης της χώρας μεγαλύτερη αγω-νιστικότητα απέναντι σε ζητήματα όπως αυτό της καλλιέργειας των μεταλλαγμένων και μεγαλύτερη αντίσταση στις πιέσεις του αγροδιατροφικού λόμπυ Γιατί είναι σαφές ότι η οικονομική και κοινωνική διέξοδος της χώρας μας αλλά και της Ευρώπης δεν μπορεί να γίνει μέσα από το δρόμο της laquoβι-ώσιμης ενταντικοποίησηςraquo και των γενετι-κά τροποποιημένων οργανισμών

ιΩαΝΝα ΘΕΟΔΟΣιΟυ

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1308

ιΔιΩΤικΟΠΟιηΣη ΤηΣ ΝΟΜΟΘΕΣιαΣ - SOS

εισαγωγών φυσικού αερίου σε ποσότητα τουλάχιστον ίση με τις εισαγωγές από τη Ρωσία αλλά παράλληλα αναπτύσ-σεται η οικονομία κατά 4 ετησίως αυξάνονται οι θέσεις εργασίας κατά 315 ετησίως και μειώνονται συνολικά οι εισαγωγές ορυκτών καυσίμων αξίας euro505δις ετησίως - euro315 δις ευρώ περισσότερα από το σχέδιο που είχε προ-τείνει η Επιτροπή τον Ιανουάριο

Είναι προφανές πως οι τολμηρές πολιτικές ενεργειακής αποδοτικότητας δεν αποτελούν πανάκεια Το παζλ συμπλη-ρώνεται με την αυξημένη διείσδυση ΑΠΕ την αύξηση χρή-σης ηλεκτρικής ενέργειας στα κτήρια και τις μεταφορές την ανάπτυξη μέσων αποθήκευσης ενέργειας την ανάπτυξη διασυνδέσεων τη διαχείριση της ζήτησης κά

Τα μηνύματα από τις Βρυξέλλες είναι διφορούμενα Από τη μια οι εκθέσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής τονίζουν τα οφέλη από την εφαρμογή γενναίων πολιτικών στους τομείς της ενεργειακής αποδοτικότητας και των ΑΠΕ οφέλη τα οποία συνειδητοποιούν και οι ευρωβουλευτές που ζητούν φιλόδοξα και δεσμευτικά μέτρα για το 2030 Από την άλλη οι απερχόμενοι Επίτροποι και ο Πρόεδρος Μπαρόσο φαίνεται να προτείνουν έναν υπερσυντηρητι-κό στόχο ενεργειακής αποδοτικότητας 27 για το 2030 Ο στόχος αυτός θα απαιτήσει ελάχιστη προσπάθεια από τα κράτη-μέλη και θα στερήσει από την Ένωση τη δυνα-τότητα να εξασφαλίσει την ενεργειακή της ασφάλεια και αυτοδυναμία να γλιτώσει τεράστια κονδύλια από εισαγω-γές ορυκτών καυσίμων και ταυτόχρονα να προστατεύσει τους πολίτες της από τις κυμαινόμενες τιμές ενέργειας Έχει έρθει πλέον η στιγμή για τους Ευρωπαίους ηγέτες να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων και να αναλάβουν τις δικές τους πρωτοβουλίες

ΜιΧαΛηΣ ΠΡΟΔΡΟΜΟυ

πετρελαίου Για τη μεταφορά του ρωσικού αερίου θα πα-ρακάμψει την Ουκρανία κυρίως μέσω των αγωγών South Stream και Nord Stream ndash μόνο που πίσω από τους δύο αγωγούς βρίσκεται πάλι η Gazprom Η έλευση της ενερ-γειακής επανάστασης μέσω του σχιστολιθικού αερίου από τους κακεντρεχείς αποκαλούμενη laquoπάρτι συνταξιούχωνraquo μάλλον θα αργήσει όχι μόνο λόγω του τεράστιου κόστους εξόρυξης σε σχέση με το αντίστοιχο των ΗΠΑ αλλά και απλούστατα επειδή τα ευρωπαϊκά αποθέματα δεν επαρ-κούν για να εξαλείψουν την εξάρτηση από τις εισαγωγές ndash στο ευνοϊκότερο σενάριο εκμετάλλευσης σχιστολιθικού αερίου η εξάρτηση αυτή μειώνεται στο 62 το 2035 από το 89 Σε κάθε περίπτωση σύμφωνα με τον Διεθνή Ορ-γανισμό Ενέργειας οι εκπομπές CO2 από τις μονάδες φυ-σικού αερίου πολύ σύντομα (2025) θα είναι υψηλότερες από τη μέση ένταση άνθρακα του παγκόσμιου μείγματος ηλεκτρικής ενέργειας κι έτσι το φυσικό αέριο θα χάσει τον τίτλο του ως laquoκαύσιμο χαμηλών εκπομπώνraquo Δεν μπορεί να λογίζεται συνεπώς παρά μόνο ως μεταβατική εναλ-λακτική για την επίτευξη ενός συστήματος ενέργειας μη-δενικών εκπομπών Μια μεταβατική εναλλακτική η οποία θα κοστίσει περίπου euro70δις ndashόσο δηλαδή απαιτείται για την κατασκευή νέων αγωγών υποδομών αποθήκευσης και μεταφοράς φυσικού αερίου σταθμούς LNGndash και θα δεσμεύσει την Ευρώπη σε ένα καύσιμο η τιμή του οποίου έχει τριπλασιαστεί την τελευταία δεκαετία

Το ερώτημα που τίθεται είναι ποια είναι η ενδεδειγμένη λύση που μπορεί να ικανοποιήσει το τρίπτυχο ανάπτυξη ndash προστασία του καταναλωτή ndash προστασία περιβάλλοντος

Την απάντηση δίνει η ίδια η ΕΕ μέσω της μελέτης αξι-ολόγησης της πορείας εφαρμογής της οδηγίας για την ενεργειακή αποδοτικότητα Σε αυτήν παρατίθενται οι επι-πτώσεις από τη θέσπιση ενός στόχου ενεργειακής αποδο-τικότητας 40 για το 2030 όχι μόνο μειώνεται η ανάγκη

Το ξέσπασμα της κρίσης στην Ουκρανία θορύβησε τους ευρωπαίους ηγέτες και επανέφερε στην επικαιρότητα ένα παλαιό ζήτημα Πώς μπορεί να θωρακιστεί η Ευρωπαϊκή Ένωση από πιθανό κλείσιμο της ρώσικης στρόφιγγας πα-ροχής φυσικού αερίου

Ένα πιθανό μποϊκοτάζ από την πλευρά της Ρωσίας (όπως άλλωστε έχει συμβεί δις στο πρόσφατο παρελθόν το 2006 και 2009) θα στερήσει από την Ευρώπη περίπου το 15 της ποσότητας εισαγόμενου φυσικού αερίου που χρειάζε-ται για να καλύψει τις ανάγκες της και το οποίο διέρχεται από τα εδάφη της Ουκρανίας Σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο οι πλέον ευάλωτες χώρες θα ήταν αυτές της νοτιοανατο-λικής Ευρώπης αλλά και η Ιταλία και η Γερμανία Η Ελ-λάδα είναι και αυτή εθισμένη στα ρωσικά κάλλη μιας και περίπου το 55 των εισαγωγών φυσικού αερίου προέρ-χονται από τη Ρωσία Πρέπει να σημειωθεί πως σε σχέση με το παρελθόν χάρη στο πλήθος διασυνδέσεων και νέων αγωγών όλες οι ευρωπαϊκές χώρες μπορούν να ανταπο-κριθούν ευκολότερα σε αντίστοιχα επεισόδια

Ίσως βέβαια τα λόγια του προέδρου Μπαρόσο να έκρυ-βαν μια δόση υπερβολής όταν αναφέρθηκε στην Ουκρα-νική κρίση ως τη μεγαλύτερη απειλή για την ευρωπαϊκή ειρήνη και ασφάλεια μετά την πτώση του laquoΣιδηρού Παρα-πετάσματοςraquo Και αυτό διότι αφενός το τανγκό της εξάρ-τησης θέλει δύο παρτεναίρ ndashσε περίπτωση μποϊκοτάζ η Gazprom θα έπρεπε να στερηθεί των εσόδων από τις εξα-γωγές φυσικού αερίου μέσω Ουκρανίας περίπου $33δις μόνο για το 2013ndash ενώ η Ρωσία καλείται να δείξει το κα-λό της πρόσωπο και στα πλαίσια της προσέγγισης της Κί-νας (με την οποία έκλεισε πρόσφατα το μεγαλύτερο deal πώλησης φυσικού αερίου αξίας $400 δις) Εξάλλου η ΕΕ αποτελεί τον πρώτο εμπορικό εταίρο της Ρωσίας καθώς σχεδόν οι μισές εισαγωγές και εξαγωγές της τελευταίας με κύκλο εργασιών περίπου euro337δις διεξάγονται με χώ-ρες-μέλη της ΕΕ Συνεπώς η Ρωσία χρειάζεται την ΕΕ όσο και η ΕΕ τη Ρωσία

Τα αντανακλαστικά των ευρωπαίων πολιτικών λειτούρ-γησαν άμεσα ndash προς ποια κατεύθυνση είναι ωστόσο το ερώτημα Έπειτα από απαίτηση του Ευρωπαϊκού Συμβου-λίου η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ετοίμασε και έδωσε στη δη-μοσιότητα το σχέδιο για τη διασφάλιση της ενεργειακής ασφάλειας της Ευρώπης Η στρατηγική απεμπλοκής της ΕΕ από το ρωσικό αέριο στηρίζεται όσο απίστευτο κι αν ακούγεται κυρίως στην περαιτέρω ανάπτυξη και ενίσχυ-ση των υποδομών φυσικού αερίου (LNG εγχώρια κοιτά-σματα πχ σχιστολιθικού αερίου νέοι αγωγοί μεταφοράς αξιοποίηση τρίτων προμηθευτών κλπ)

Τι σημαίνει αυτό Η Ευρώπη στην προσπάθεια να προ-σελκύσει τα υγραεριοφόρα πλοία μεταφοράς LNG θα πρέ-πει να είναι έτοιμη να αντιμετωπίσει το σκληρό ανταγω-νισμό από τις αναπτυσσόμενες χώρες της Ασίας με ότι αυτό συνεπάγεται για τις τιμές αγοράς καυσίμου πέφτο-ντας ταυτόχρονα στην αγκαλιά λίγων κυρίαρχων εταιρει-ών στην παραγωγή LNG (Shell Qatargas κά) Επιπλέον θα κόψει τον ομφάλιο λώρο με την ασταθή περιοχή της Ρωσίας βρίσκοντας απάνεμο καταφύγιο σε χώρες όπως η Νιγηρία η Αλγερία και το Ιράκ ndash ο εμφύλιος που μαίνεται στο τελευταίο έχει για ακόμα μια φορά εκτοξεύσει τις τιμές

Ουκρανική κρίση και ΕΕ το τανγκό της εξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα έχει δύο παρτεναίρ

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 09

ιΔιΩΤικΟΠΟιηΣη ΤηΣ ΝΟΜΟΘΕΣιαΣ - SOS

Τη στιγμή που στην Ελλάδα ιδιωτικοποι-ούνται τα δημόσια αγαθά στην ΕΕ ετοιμά-ζουν την ιδιωτικοποίηση της νομοθεσίας Η ιδιωτικοποίηση γίνεται κρυφά μέσω εμπο-ρικών συμφωνιών ΕΕ με Καναδά (CETA) και με Αμερική (TTIP) Η πρώτη έχει ήδη εγκριθεί από τις κυβερνήσεις και το μόνο που μπορεί να την ακυρώσει είναι το Ευ-ρωκοινοβούλιο Η μάχη αυτή είναι η μητέ-ρα τον μαχών Και όμως κανείς δεν ξέρει καν ότι εξελίσσεται

Με τη Συνθήκη της Λισαβόνας η Ευρω-παϊκή Ένωση απέκτησε το δικαίωμα να συνάπτει συμφωνίες προστασίας επενδύ-σεων Το ασκεί για πρώτη φορά στο πλαί-σιο της συγκεκριμένης συμφωνίας με τον Καναδά

Στη συμφωνία αυτή εισάγεται το δικαί-ωμα οποιουδήποτε ιδιώτη επενδυτή που ενοχλείται από κάποιο νέο νόμο για την προστασία των κοινωνικών δικαιωμάτων του περιβάλλοντος ή της δημόσιας υγείας να ζητεί την κατάργησή του Το δικαίωμα αυτό ορίζεται μέσω του ISDS (Investor state dispute settlement mechanism) ndash μηχα-νισμός επίλυσης διαφορών εταιριών με κράτη Η προσφυγή γίνεται όχι σε εθνικά ή ευρωπαϊκά δικαστήρια ούτε καν στον Πα-γκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου αλλά σε μια εξωθεσμική ειδική επιτροπή δικηγόρων Η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι σε κρίσι-μες νομοθεσίες η απόφαση είναι υπέρ των εταιρειών Με τον τρόπο αυτό οι εταιρείες αναλαμβάνουν το ρόλο του νομοθέτη Εί-ναι ένας έξυπνος τρόπος για να παρακάμ-ψουν τη Δημοκρατία την ανεξαρτησία και το κράτος δικαίου

Τέτοιες συμφωνίες υπάρχουν ήδη στην Ευρώπη αλλά μόνο μεταξύ μεμονωμένων κρατών Οι επιπτώσεις τους είναι χαρακτη-ριστικές για τι μας έρχεται στην Ευρώπη Η σουηδική εταιρεία Vattenfall μήνυσε το 2009 τη Γερμανία σχετικά με τους περιβαλ-λοντικούς όρους λειτουργίας ενός εργοστα-σίου παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στο Αμβούργο ζητώντας αποζημίωση ύψους 14 δισ ευρώ Η διένεξη τερματίστηκε με υποχώρηση της Γερμανίας Επιπλέον η ίδια εταιρεία μήνυσε τη Γερμανία ξανά το 2012 αυτή τη φορά για την απόφαση της γερμανικής κυβέρνησης να κλείσει τα εργο-στάσια πυρηνικής ενέργειας Η Vattenfall αυτή τη φορά έχει ζητήσει αποζημίωση πάνω 700 εκ ευρώ για το κλείσιμο δύο πυρηνικών της μονάδων στη Γερμανία Η απόφαση εκκρεμεί

Έως σήμερα η ευρωπαϊκή όμως νομοθεσία ήταν στο απυρόβλητο κάτι που προφανώς ενοχλεί Στο πλαίσιο της εμπορικής συμφω-

νίας ΕΕ - Καναδά οι καναδικές εταιρείες θα είναι σε θέση να ακυρώσουν την ευρωπαϊ-κή εθνική ή περιφερειακή νομοθεσία μας και να παρακάμψουν οποιοδήποτε νομικό περιορισμό που θα θεσπιστεί για την προ-στασία του δημοσίου συμφέροντος μέσα από τη βελτίωση των εργασιακών και περιβαλ-λοντικών κανόνων προκειμένου να αυξή-σουν τα κέρδη τους Η συμφωνία βέβαια με τον Καναδά αν εγκριθεί από το Ευρωπαϊ-κό Κοινοβούλιο θα αποτελέσει το πρότυπο που θα ακολουθήσουν όλες οι επερχόμενες εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ με ΗΠΑ που είναι υπό διαπραγμάτευση

Αρκεί βέβαια μια τέτοια συμφωνία για να ιδιωτικοποιηθεί η ευρωπαϊκή εθνική και τοπική νομοθεσία Οι πολυεθνικές ανοίγο-ντας θυγατρικές στον Καναδά θα μπορούν να ακυρώνουν αποφάσεις και νομοθεσίες σε ΕΕ και Ελλάδα Χαρακτηριστικό το πα-ράδειγμα της διαμάχης μεταξύ της καπνο-βιομηχανίας Philip Morris και της Αυστρα-λίας Η πολυεθνική του καπνού μήνυσε την Αυστραλία βασισμένη σε μια παρόμοια συμφωνία προστασίας επενδύσεων που εί-χε περιληφθεί στη διμερή επενδυτική συν-θήκη της Αυστραλίας με το Χονκ Κονγκ το 1993 Η Philip Morris είχε μια θυγατρική στο Χονκ Κονγκ η οποία άνοιξε γραφείο στην Αυστραλία Ενεργοποίησε τη συμφω-νία προστασίας επενδύσεων υποστηρίζοντας ότι το νομοσχέδιο θα μείωνε την αξία των επενδύσεών της στα εμπορικά σήματα και άλλα πνευματικά δικαιώματα

Δείτε όμως και άλλη μια υπόθεση που τελεσιδίκησε Η υπόθεση της χημικής βιο-μηχανίας Ethyl εναντίον του Καναδά που εκδικάστηκε με βάση αντίστοιχη διάτα-ξη που υπήρχε στη Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου της Βορείου Αμερικής (ΝΑFTA) Ένα πρόσθετο βενζίνης το ΜΜΤ που πα-

ρήγαγε η εταιρεία είχε απαγορευθεί στον Καναδά για λόγους προστασίας της δημό-σιας υγείας Η Ethyl η οποία κατασκεύαζε το ΜΜΤ μήνυσε τον Καναδά στην ειδική επιτροπή διαιτησίας όπως προέβλεπε η NAFTA Ο Καναδάς κατέληξε σε συμβιβα-σμό και πλήρωσε περίπου 16 εκατομμύρια δολάρια για ζημιά που υπέστη η υπόληψη της εταιρείας ενώ υποχρεώθηκε να ζητή-σει συγγνώμη για την άδικη απόφαση και να την άρει

Ανεξάρτητα όμως με την τελική απόφαση κάθε προσφυγή κοστίζει σε μια κυβέρνηση 10 έως 15 εκατομμύρια δολάρια ανά υπό-θεση για την υπεράσπισή της Οι ειδικές αυτές επιτροπές αποτελούνται από δικηγό-ρους (διαιτητές) που λειτουργούν χωρίς τις εγγυήσεις του ευρωπαϊκού δικαστικού συ-στήματος Παραδείγματος χάρη οι διαιτητές μπορούν να συμμετέχουν ως διαιτητές σε μια υπόθεση ενώ σε άλλη να εργάζονται ως δικηγόροι υπέρ των επενδυτών

Η εμπορική συμφωνία με τον Καναδά θα έρθει πολύ σύντομα προς ψήφιση στο Ευ-ρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στα εθνικά κοινο-βούλια Έχω αγωνιστεί για να κινητοποιή-σω τους συναδέλφους μου ευρωβουλευτές στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και υπάρχουν πλέον αντιδράσεις Όμως το νέο κοινοβού-λιο αν και θα διαφωνεί δεν θα απορρίψει τη συμφωνία με τον Καναδά αν δεν πιεστεί από την κοινωνία να το κάνει

Εάν εγκριθεί η συμφωνία με τον Κανα-δά οποιαδήποτε πολυεθνική θα μπορεί να αποτρέψει οποιαδήποτε νέα νομοθεσία που αυξάνει τον κατώτατο μισθό ή αποσκοπεί στην προστασία της δημόσιας υγείας του νερού της γης και του δάσους του τουρι-σμού και της αγροτικής οικονομίας Καναδι-κές εταιρείες θα προσπαθήσουν να εμποδί-σουν την ακύρωση εξορύξεων χρυσού όπως

αυτή στις Σκουριές αυτή τη φορά μέσω της εμπορικής συμφωνίας Παρόμοια για την ακύρωση ιδιωτικοποιήσεων

Πρέπει να υπάρξει κινητοποίηση και πί-εση από όλους μας για να αποκρούσουμε τη συμφωνία αυτή Χρειαζόμαστε ένα κί-νημα για τη Δημοκρατία και το δικαίωμα των τοπικών κοινωνιών να αποφασίζουν εκείνες για το μέλλον τους

Η πρώτη μάχη δίνεται τώρα καθώς δια-βάζετε αυτό το άρθρο Mέχρι την Κυριακή 6 Ιουλίου πραγματοποιείται δημόσια δια-βούλευση για το ISDS Όποιος συμμετέχει πρέπει να απαντήσει σε 13 τεχνικές ερω-τήσεις Γιrsquo αυτό τα αυστριακά συνδικάτα και η περιβαλλοντική οργάνωση Φίλοι της Γης ετοίμασαν μια εφαρμογή όπου μπαί-νεις και υπογράφεις τις απαντήσεις που έχουν ετοιμάσει εκείνοι στις 13 ερωτήσεις και έτσι παίρνει μέρος κάθε πολίτης με το όνομά του υπογράφοντας αυτομάτως στην ιστοσελίδα αυτή Είναι βέβαια στα αγγλικά γαλλικά και γερμανικά αλλά είναι πολύ πιο απλό για έναν πολίτη που δεν είναι έτοιμος να απαντήσει σε τεχνικά ζητήματα

Αν διαδοθεί η είδηση αν αντιδράσουμε με τη συμμετοχή μας στη διαβούλευση και στη συνεχεία όταν έρθει η συμφωνία προς ψήφιση στο ευρωκοινοβούλιο με την πίε-σή μας στους ευρωβουλευτές τότε θα χα-ρίσουμε ένα ηχηρό δια-ατλαντικό ξύπνημα σε όσους ονειρεύονται την ιδιωτικοποίηση της νομοθεσίας και νομίζουν ότι το έχουν ήδη πετύχει

κΡιΤΩΝ αΡΣΕΝηΣ

Το λινκ της καμπάνιας wwwno2isdseu

Το επίσημο λινκ της διαβούλευσης httptrade

eceuropaeuconsultat ions indexcfmconsul_

id=179

και http eceuropaeuyourvoice ipmforms

dispatch

Με τη Συνθήκη της Λισαβόνας η Ευρωπαϊκή Ένωση απέκτησε το δικαίωμα να συνάπτει συμφωνίες προστασίας επενδύσεων Στη συμ-φωνία αυτή εισάγεται το δικαίωμα οποιουδήποτε ιδιώτη επενδυτή που ενοχλείται από κάποιο νέο νόμο για την προστασία των κοινωνικών δι-καιωμάτων του περιβάλλοντος ή της δημόσιας υγείας να ζητεί την κατάργησή του

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1310

παραλίες πολύτιμο κοινό αγαθό

ΕΠιΜΕΛΕια ΦΕΡΕΝικη ΒαΤαΒαΛη

Αθήνα στα τέλη του 19ου αιώνα Η ανά-πτυξη του τραμ μεταφέρει την αναδυόμενη αστική ελίτ της πρωτεύουσας στη θάλασ-σα του Νέου Φαλήρου Στην περιοχή ανα-πτύσσεται η πρώτη οργανωμένη παραλία στη χώρα με όλες τις ανέσεις και τις πα-ρεμβάσεις του τοπίου που γίνονται σε αντί-στοιχα παραθαλάσσια θέρετρα στη Δύση με προεξάρχουσες μια επιβλητική για τα μέτρα της εποχής προβλήτα για ψυχαγω-γικούς σκοπούς και του ποδηλατοδρόμιου που αργότερα έγινε το στάδιο Καραϊσκάκη Σε αυτό τον τόπο έκανε τα πρώτα της μπά-νια η ελληνική αστική τάξη ακολουθώντας ανάλογες εξελίξεις σε πλήθος ευρωπαϊκών και αμερικάνικων πόλεων

Η παραλία του Νέου Φαλήρου όμως στα-διακά παρακμάζει Αρχικά με την εκβιομη-χάνιση της περιοχής στη συνέχεια με την καταστροφή της προβλήτας κατά τον Β΄ πα-γκόσμιο πόλεμο και τελικά ως αποτέλεσμα της ξέφρενης και άναρχης μεταπολεμικής αστικοποίησης Οι αγωγοί με τις ακαθαρ-σίες μεταφέρουν τα λύματά τους στην πε-ριοχή και έτσι η ακτή του Νέου Φαλήρου παύει να είναι laquoπαραλίαraquo

Σήμερα που η συζήτηση για τις ελλη-νικές παραλίες έχει ανάψει για τα καλά η ιστορία του ξεχασμένου αυτού χώρου πα-ραθερισμού είναι διδακτική Και αυτό για-τί η παραλία του Νέου Φαλήρου δεν ήταν απλά ένας laquoφυσικός πόροςraquo που διαλύθη-κε από την ανθρώπινη παρέμβαση Ήταν εξ αρχής ένας κατασκευασμένος τόπος αναψυχής κομμάτι των παρεμβάσεων στο δημόσιο χώρο του 19ου αιώνα που νομι-μοποιούνταν στο όνομα της αναγκαιότη-τας της επαφής των ελληνικών ελίτ με το φυσικό στοιχείο Τότε όπως και σήμερα ο λόγος γύρω από την ανάγκη επιστροφής στη φύση και την απόλαυση του φυσικού περιβάλλοντος είναι και ο ίδιος εγγεγραμ-μένος στη σταδιακή γιγάντωση του τουρι-στικού κυκλώματος

Η παραλία εφευρίσκεται τον 19ο αιώνα από την ιατρική επιστήμη και κατασκευά-ζεται ως τόπος ανάρρωσης του πάσχοντος σώματος Ως τέτοια σταδιακά μεταβάλλε-

η κΟιΝΩΝικη καΤαΣκΕυη της παραλίας

Η παραλία διά μέσου της κοινωνικής μίμησης των μεσαίων προς τα ανώτερα στρώματα και την καθιέρωση των πληρωμένων διακοπών γίνεται από τη μεσοπολεμική περίοδο πανευρωπαϊκά τόπος παιχνιδι-ού χώρος στον οποίο τα πλήθη μιας αναδυόμενης laquoμαζικής κοινωνί-αςraquo θα διασκεδάσουν θα παίξουν και θα αναπαραστήσουν τον εαυτό τους ως συμμέτοχους μιας καθολικής ισότητας

ται γίνεται χώρος κοινωνικοποίησης για τα ανώτερα στρώματα και βαθμιαία από το μεσοπόλεμο και μετά αποικιοποιείται από όλο και μεγαλύτερα τμήματα των δυτικών κοινωνιών Ακόμα στις αρχές του 20ού αι-ώνα η ελληνική λογοτεχνία όπως πχ το διήγημα laquoΌταν σκάνε τα λουλούδιαraquo του Δημοσθένη Βουτυρά για τον απαγορευμένο έρωτα δύο γυναικών που δεν μπορεί παρά να κρυφτεί στην ερημιά δίπλα στη θάλασσα αποκαλύπτει την παραλία ως τόπο απόμα-κρο καταραμένο και αφιλόξενο

Η παραλία διά μέσου της κοινωνικής μίμησης των μεσαίων προς τα ανώτερα στρώματα και την καθιέρωση των πληρω-μένων διακοπών γίνεται από τη μεσοπο-λεμική περίοδο πανευρωπαϊκά τόπος παι-χνιδιού χώρος στον οποίο τα πλήθη μιας αναδυόμενης laquoμαζικής κοινωνίαςraquo θα δι-ασκεδάσουν θα παίξουν και θα αναπαρα-στήσουν τον εαυτό τους ως συμμέτοχους μιας καθολικής ισότητας Ή όπως το δια-τύπωνε ο Ανρί Λεφέβρ laquoο μοναδικός χώ-ρος απόλαυσης που το ανθρώπινο είδος είχε καταφέρει να ανακαλύψει στη φύσηraquo Η παραλία καθίσταται έτσι το αίτημα και η ουτοπία ενός συνολικού εκδημοκρατισμού της κοινωνίας η φαντασίωση της άρσης ταξικών διακρίσεων και της καθολικότη-τας πολιτικών δικαιωμάτων

Η παραπάνω διαδικασία κοινωνικής κα-τασκευής της παραλίας δεν ήταν ουδέτερη φυσική ή άμοιρη πολιτικών σχεδιασμών Περιλαμβάνει διαχρονικά ένα σημαντικό βαθμό πολιτικού παρεμβατισμού και ρύθ-μισης Πολιτικών δηλαδή που από τη μια χωροθετούν και κατασκευάζουν το νέο χώ-ρο απόλαυσης δίπλα στη θάλασσα όπως οι μορφές προστασίας της και οι επενδύσεις σε δίκτυα μεταφοράς προς τις ακτές Και από την άλλη δημόσιων παρεμβάσεων ρύθ-μισης της νέας μορφής απογύμνωσης των ανθρώπινων σωμάτων είτε για να γίνουν διαχειρίσιμες οι κοινωνικές αντιδράσεις εναντίον της είτε για να γίνουν συμβατές με τους διευρυνόμενους κύκλους εμπορευ-ματοποίησης της αναψυχής

Υπό μια έννοια λοιπόν η κοινωνική

τάση και η πολιτική μέριμνα για την προ-στασία των παραλιών δεν ήταν πάντοτε τμήμα κάποιας οικολογικής ευαισθησίας Έχει κατrsquo επανάληψη αποτελέσει διεθνώς αλλά και στην Ελλάδα κομμάτι της διαδι-κασίας προστασίας του περιεχομένου του ίδιου του τουριστικού προϊόντος Δεν απο-τελούσε πάντοτε μια τάση απο-εμπορευ-ματοποίησης προς όφελος της προστασίας του δημόσιου χώρου όπως είναι σήμερα για την αριστερά αλλά κατά το παρελθόν έχει υπάρξει η προϋπόθεση της επιτυχούς εμπορευματοποίησης και της δημιουργίας ενός διευρυνόμενου τουριστικού κυκλώμα-τος γύρω από τις παραλίες

Η παραπάνω αντίφαση είναι εγγεγραμ-μένη στην ίδια τη δομή του τουριστικού εμπορεύματος Ο τουρισμός διέπεται από μια διαρκή ένταση ανάμεσα στα συμφέρο-

ντα του μεμονωμένου και του laquoσυλλογικούraquo κεφαλαιοκράτη ανάμεσα στο μελλοντικό επενδυτή και στο σημερινό επιχειρημα-τία Ο σημερινός επιχειρηματίας και υπό συνθήκες το κράτος θέλει να εξασφαλίσει μακροχρόνια τους όρους αναπαραγωγής του κεφαλαίου στον κλάδο την ικανότητα δηλαδή των καταναλωτών να χρησιμοποι-ούν πχ τις παραλίες περιοδικά και σε βά-θος χρόνου ώστε να διασφαλίζεται η κερ-δοφορία και η ανταγωνιστικότητά του στο μέλλον Αντίθετα ο μελλοντικός επενδυτής αδιαφορεί για ζητήματα χωροθέτησης και ενδιαφέρεται για την ικανότητα εμπέδω-σης του συσσωρευμένου κεφαλαίου του στο χώρο Έτσι στον τουρισμό η κερδοφο-ρία της μεμονωμένης επιχείρησης βρίσκε-ται σε σχέση δυνητικά ανταγωνιστική με αυτή του κλάδου συνολικά

και οι συνέπειες της επερχόμενης ιΔιΩΤικΟΠΟιηΣηΣ της

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 11

Το νομοσχέδιο για τον αιγιαλό αποτελεί την τελευταία λέξη σε μια σειρά νομοθετικών ρυθμίσεων που είδαν το φως στη διάρκεια της οικονομικής κρίσης και αποσκοπούν να καταστήσουν όσο το δυνα-τόν πιο laquoελκυστικήraquo την ελληνική δημόσια κτήση στους λεγόμενους επενδυτές

Σε πρώτη φάση ολόκληρη η δημόσια περιουσία του κράτους συ-μπεριλαμβανομένων δασών ευαίσθητων οικοσυστημάτων ακτών μι-κρών νησιών περιοχών φυσικού κάλλους κοκ μεταβιβάζεται σταδι-ακά στην ανώνυμη εταιρεία ΤΑΙΠΕΔ η οποία ιδρύθηκε με σκοπό να την εκμεταλλευθεί (με πωλήσεις πολυετείς μισθώσεις και παραχω-ρήσεις σε επενδυτές) έναντι κάποιου κατά κανόνα εξευτελιστικού τιμήματος που θα χρησιμοποιηθεί αποκλειστικά για την πληρωμή του χρέους της χώρας

Σε δεύτερη φάση ο επίδοξος επενδυτής απαλλάσσεται από τους χωροταξικούς και πολεοδομικούς περιορισμούς που έχουν θεσπι-στεί με τις ισχύουσες για κάθε συγκεκριμένη περιοχή χωροταξικές και πολεοδομικές ρυθμίσεις και προικοδοτείται με δικό του ξεχωρι-στό για κάθε ακίνητο καθεστώς το οποίο ουσιαστικά του επιτρέπει να αναπτύξει την περιοχή του όπως εκείνος θέλει σύμφωνα με το επενδυτικό του σχέδιο (νομοθεσία fast truck ΕΣΧΑΔΑ κλπ) Πα-ράλληλα εξουδετερώνονται για χάρη του όλες οι πάγιες διαδικασίες περιβαλλοντικής αδειοδότησης (εγκρίσεις αρχαιολογικής υπηρεσίας δασαρχείου κλπ) αφού οι αρμόδιες υπηρεσίες καλούνται πλέον να εκφέρουν τη γνώμη τους μέσα σε ασφυκτικές χρονικές προθεσμίες σε περίπτωση δε που δεν προλάβουν η έγκρισή τους θεωρείται δε-δομένη και οι υπάλληλοι υπόκεινται σε πειθαρχικές κυρώσεις

Μέσα στα πλαίσια αυτά εντάσσεται και το επίμαχο νομοσχέδιο για τον αιγιαλό Δεδομένου ότι τα περισσότερα από τα ακίνητα για το οποία υπάρχει επενδυτικό ενδιαφέρον είναι παραθαλάσσια το νο-μοσχέδιο παραχωρεί τμήματα του αιγιαλού και της παραλίας καθώς και θαλάσσιους και λιμναίους χώρους νησίδες υφάλους σκοπέλους κλπ στους επιχειρηματίες επενδυτές και επιτρέπει σε αυτούς χρή-σεις γης και κατασκευές οι οποίοι παραβιάζουν τις αρχές της βιώσι-μης ανάπτυξης το άρθρο 24 του Συντάγματος τις Διεθνείς Συμβάσεις για την προστασία του τοπίου της βιοποικιλότητας και των ακτών και την πάγια νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας

Ειδικότεραbull Επιτρέπει τη δημιουργία κατασκευών σε ακτές και αιγιαλούς για

κάθε επιχειρηματική δραστηριότηταbull Καταργεί ουσιαστικά την ελεύθερη πρόσβαση των πολιτών στις

παραλίεςbull Καταστρέφει ανεπανόρθωτα το τοπίο το περιβάλλον και τις αρχαι-

ότητεςbull Παραχωρεί λίμνες θάλασσες νησίδες υφάλους και σκοπέλουςbull Επιτρέπει μπαζώματα για την εξυπηρέτηση στρατηγικών τουριστι-

κών επενδύσεωνbull Νομιμοποιεί αυθαίρετα ξενοδοχεία και επιχειρήσεις

Οι περιβαλλοντικές οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες από την ψήφιση του νομοσχεδίου θα είναι καταστροφικές ανυπολόγιστες και μη αντιστρέψιμες Δεν πρόκειται μόνο για σοβαρότατο πλήγμα που θα υποστούν τα παράκτια οικοσυστήματα (αμμόλοφοι υγρότο-ποι ενδιαιτήματα προστατευόμενων ζώων και πτηνών) Ο αιγιαλός είναι ένα σύστημα δυναμικό και εξαιρετικά ευαίσθητο λόγω του ευ-μετάβλητου χαρακτήρα του (φυσική ή ανθρωπογενής διάβρωση της ακτής άνοδος της στάθμης της θάλασσας και αύξηση των ακραί-ων φυσικών φαινομένων λόγω κλιματικής αλλαγής μεταφορά και απόθεση φερτών υλικών κλπ) Οι ανθρώπινες παρεμβάσεις στην παράκτια παρόχθια ζώνη παρεμποδίζουν τις φυσικές διεργασίες εξισορρόπησης του συστήματος του αιγιαλού και οδηγούν σε μορ-φολογικές αλλαγές και διαβρώσεις που θα θέσουν αργά ή γρήγορα σε κίνδυνο όχι μόνο τις πολυπόθητες επενδύσεις αλλά και την ίδια την ύπαρξη των ακτών

Παράλληλα στις ελληνικές παράκτιες και παρόχθιες περιοχές βρί-σκονται ακόμα θαμμένοι περιμένοντας να αποκαλυφθούν ανεκτί-μητοι ενάλιοι αρχαιολογικοί χώροι (προϊστορικοί κλασικοί και ρω-μαϊκοί οικισμοί αρχαίες λιμενικές εγκαταστάσεις ναυάγια πλοίων κλπ) ενώ πολλά από τα νησιά που έχουν περιέλθει στο ΤΑΙΠΕΔ αποτελούν στο σύνολό τους κηρυγμένους αρχαιολογικούς χώρους Όλοι αυτοί οι αρχαιολογικοί θησαυροί θα κινδυνεύσουν σοβαρά όπως εκτιμούν οι αρχαιολόγοι

Είναι επομένως φανερό ότι το νομοσχέδιο δεν πλήττει μόνο το δικαίωμα πρόσβασης των πολιτών στις ελληνικές ακτές αλλά και πολλές πτυχές της βιώσιμης ανάπτυξης δεδομένου ότι παραβιάζει μεταξύ άλλων την Παγκόσμια Διακήρυξη του Ρίο (ΟΗΕ 1992) για τη βιώσιμη ανάπτυξη το άρθ 24 του Συντάγματος τον ισχύοντα αρ-χαιολογικό Νόμο 30282002 την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την προ-στασία της αρχαιολογικής κληρονομιάς του Λονδίνου (1969) που κυρώθηκε με τον Ν 112781 και αναθεωρήθηκε με τη σύμβαση της Βαλέττα (1992) την Ευρωπαϊκή Σύμβαση του Τοπίου (Ν38272010) την Παγκόσμια Σύμβαση για τη Βιοποικιλότητα που υπογράφηκε στη Σύνοδο του Ρίο το 1992 (Ν 220494) την Σύμβαση της Βαρκελώνης για την Προστασία της Μεσογείου κλπ Οι νομοθετικές αυτές ρυθμί-σεις προστατεύουν η κάθε μια από το δική της σκοπιά τα δημόσια αγαθά που σχετίζονται με τον αιγιαλό την παραλία και την παρά-κτια και παραλίμνια ζώνη

Γιrsquo αυτό το λόγο άλλωστε το νομοσχέδιο έχει προκαλέσει την έντο-νη αντίδραση όλων εκείνων πολιτών επιστημονικών περιβαλλο-ντικών και κοινωνικών οργανώσεων οι οποίοι ασπάζονται τις αρ-χές της βιώσιμης ανάπτυξης και πιστεύουν ότι οι αρχές αυτές πρέπει να αποτελούν τον οδηγό αλλά και το νομικό όριο για κάθε δημόσια πολιτική και κάθε ιδιωτική δράση Ένα όριο που δεν επιτρέπεται να παραβιαστεί για κανένα σκοπό πολύ περισσότερο όταν το διακύ-βευμα αφορά την απώλεια της πολύτιμης φυσικής και πολιτιστικής μας κληρονομιάς

Οι ακτές και ο αιγιαλός είναι το εθνικό μας σύμβολο η πηγή έμπνευσης για την επιστήμη την τέχνη και τη λογοτεχνία ανά τους αιώνες Ακόμη και με στυγνή οικονομική λογική αποτελεί το σημα-ντικότερο συγκριτικό πλεονέκτημα της χώρας Είναι ένα δώρο που μας χάρισε η φύση και η καλή μας τύχη για να το διαφυλάξουμε να το προστατεύσουμε και να το διατηρούμε ελεύθερο στη διάθεση όλων Ελλήνων και ξένων ώστε να το απολαμβάνουν όπως είναι χωρίς αλλοιώσεις και περιορισμούς Είναι χρέος μας να το αφήσουμε να επιτελεί το φυσικό του προορισμό απλά να υπάρχει

ΜαΡια καΡαΜαΝΩΦΠρόεδρος του Επιμελητηρίου Περιβάλλοντος και Βιωσιμότητος Σύμβουλος Επικρατείας

Στα παραπάνω βρίσκεται και ο λόγος που είναι τόσο παράδοξη και καταστροφική η σημερινή συντονισμένη απόπειρα εκποίη-σης πλήθος παραλιών μέσω του ΤΑΙΠΕΔ όσο φυσικά και ο νόμος περί αιγιαλού που αποπειράται να περάσει το υπουργείο Οικονομι-κών Γιατί στο όνομα της ανάπτυ-ξης της τουριστικής οικονομίας στη χώρα απαξιώνει την τεράστια συσσωρευμένη επένδυση που έχει πραγματοποιηθεί τα τελευταία 50 χρόνια για τη δημιουργία της υπο-δομής της σε τουριστικές υποδομές και ξενοδοχεία Γιατί η απόπειρα συνολικής ιδιωτικοποίησης των παραλιών της χώρας θυσιάζει την ικανότητα της υφιστάμενης του-ριστικής αγοράς να αναβαθμίσει το παρεχόμενο προϊόν της προς όφελος μεμονωμένων οικονομι-κών δρώντων άλλοτε γνωστών στο ελληνικό επιχειρηματικό σύμπαν αδιαφάνειας και άλλοτε άγνωστων δυνητικών ξένων επενδύσεων που ως φαντασίωση παρουσιά-ζονται να μας εξαγνίζουν από τη συλλογική ενοχή της έλλειψης ανταγωνιστικότητας

Δυστυχώς όμως οι κυβερνητι-κές αυτές πρωτοβουλίες είναι εν-δεικτικές και βαθύτερων κοινωνι-κών μετατοπίσεων Αντανακλούν τόσο την απόσυρση του δημόσιου από οικονομικές λειτουργίες στοι-χειώδους ρύθμισης της ιδιωτικής οικονομίας όσο όμως και τη δι-άλυση της έννοιας της καθολικό-τητας των διακοπών ως δικαίωμα προσβάσιμο στο πολίτη ανεξαρ-τήτου οικονομικής κατάστασης Η καθολική αναψυχή των εργαζομέ-νων καταρρέει μαζί με το συμπλη-ρωματικό ιδανικό της αυτό της καθολικής εργασίας Και μπροστά μας απλώνεται η έρημος του ιδιω-τικού του ιδιωτικοποιημένου και του μερικού Του μερικού συμφέ-ροντος του μερικού δικαιώματος και του ολικού κατακερματισμού του δημόσιου χώρου

Η παραλία λοιπόν φτιάχνεται για να εξυπηρετήσει κοινωνικές και οικονομικές ανάγκες Και κάθε τι το ανθρώπινο που δημιουργεί-ται καταστρέφεται κιόλας Σήμερα κάτω από την παραλία βρίσκεται το πλακόστρωτο της πλήρους ιδι-ωτικοποίησης και της κατάρρευ-σης του δημόσιου χώρου Ας την υπερασπιστούμε

ΜιΧαΛηΣ ΝικΟΛακακηΣΔιδάκτωρ Κοινωνιολογίας

ακΤΕΣ σύμβολο πηγή έμπνευσης πλεονέκτημα της χώρας

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1312

η ΠαΡαΛια και τα σαράντα κύματα

Το ένα μετά το άλλο κατατίθενται τους τελευταίους μήνες στη Βουλή κατεπείγο-ντα πάντα τα νομοσχέδια για τον αναπτυ-ξιακό και για το φυσικό σχεδιασμό Απο-φάσεις με μακροπρόθεσμο από τη φύση τους ορίζοντα που όμως στοιχίζονται ρητά στο laquoεκάστοτεraquo μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής Ανατροπές της λογικής και των προτεραιοτήτων του σχεδιασμού αλλαγές των διοικητικών αρ-μοδιοτήτων φωτογραφικές διατάξεις και ύποπτες τροπολογίες Συστηματική κατε-δάφιση του νομικού πολιτισμού και της συ-νταγματικής τάξης της χώρας με τα laquoέξυ-πνα όπλαraquo που χαλκεύονται από λομπίστες εταιρείες συμβούλων και ακαδημαϊκούς με παρελθόν στον πόλεμο εναντίον όλων για την εκπλήρωση των δικών τους laquoμνημο-νιακών υποχρεώσεωνraquo Στα γρήγορα και στα σκοτεινά στους γκρίζους χώρους όπου αποφασίζουν ένα μέλλον που δεν ανήκει σε όλους μας

Περνούν όλα Όσο πιο μεγάλο είναι το διακύβευμα τόσο μεγαλώνει και η κώφω-ση της κυβερνητικής πλειοψηφίας στον κοινοβουλευτικό διάλογο Σχεδόν τελε-τουργικές έχουν γίνει πια οι διαμαρτυρίες των πολεοδόμων και των αρχιτεκτόνων των επαγγελματικών ενώσεων των εξει-δικευμένων αρθρογράφων Προσχηματική και πάντα συνοπτική η διαβούλευση Στο διαδίκτυο βέβαια Για να ξεχάσουμε ότι η δημοκρατία απαιτεί ενσώματη και συντε-ταγμένη συμμετοχή όχι τους μοναχικούς σχολιαστές ιστοτόπων όχι την προβλημα-τική του καφενέ laquoτι θάκανα αν ήμουν πρω-θυπουργός για μια μέραraquo Για να ξεχάσου-με ότι η δημοκρατία ασκείται από πολίτες που αναγνωρίζουν τον εαυτό τους σε συλ-λογικότητες κι αυτές έχουν δικούς τους τό-πους και τρόπους και χρόνους διαπραγμά-τευσης της γνώμης της επιθυμίας και του συμφέροντος χρειάζονται και παράγουν υπεύθυνη πληροφορία κι όχι στάχτη στα μάτια χρειάζονται κι αναζητούν προοπτι-κή γιrsquo αυτούς εδώ τους ανθρώπους και τα παιδιά τους όχι την έντρομη αίσθηση του αναπότρεπτου την αποδοχή της σπάνης και της ανημπόριας χρειάζονται και ανα-ζητούν επιλογές εδώ και τώρα όχι προα-ποφασισμένους μονοδρόμους

Οι πολίτες σιωπούν όσο αποκλείονται όσο τρομοκρατούνται από τη βεβαιότητα ότι δεν έχουν λόγο σrsquo αυτό που αφορά τους ειδικούς της πολιτικής και της επιστήμης στο σχεδιασμό σαν διοικητικό πρωτόκολ-λο σαν ευκαιρία για παζάρι και σαν μέσο κολασμού Κι ωστόσο οι παραλίες έκαναν τη διαφορά με μια όσο ποτέ εκκωφαντική έκφραση της κοινής γνώμης με συζητήσεις

και εκδηλώσεις με διάλογο τόσο πλούσιο σε συνεισφορές σε ιδέες και αξιώσεις που τρόμαξε αυτούς που laquoδε λογαριάζουν το πολιτικό κόστοraquordquo τόσο ώστε να μην επιβα-ρύνουν το προεκλογικό κλίμα καταθέτο-ντας το νομοσχέδιο παρά τη σκανδαλωδώς ασφυκτική προθεσμία διαβούλευσης

Δεν νομίζω ότι ήταν το περιβαλλοντικό διακύβευμα μόλο που το θέμα σηκώθηκε πρώτα από τους πολεοδόμους και τις πε-ριβαλλοντικές οργανώσεις Η κοινή γνώ-μη αντέδρασε όπως είχε γίνει και τότε με την ΕΡΤ αναγνωρίζοντας ότι παίζεται κάτι που αφορά την καθημερινή εμπειρία των ανθρώπων τις πολύτιμες λίγες μέρες ξε-κούρασης τον Αύγουστο τις παιδικές τους αναμνήσεις από το πρώτο μπάνιο με τον πατέρα σrsquo εκείνη την αμμουδιά που δεν αναγνωρίζουν πια από το ταπεινό αυθαί-ρετο στη Νέα Μάκρη τη σωματική εμπειρία της θάλασσας και του ανοιχτού ορίζοντα τα πρώτα ραντεβού τα φυλαγμένα βαθιά μέσα στην καρδιά τους έναστρα βράδια της φοιτητικής ζωής τα καράβια για τα νησιά το βαθύ μπλε του Αιγαίου από το ύψος ενός ξωκλησιού μέσα στην ξεραΐλα με τον καλοκαιρινό αέρα να σφυρίζει Η προγραμματισμένη εκχώρηση ενός χώρου που είναι τόπος της ζωής όλων μας που συνδέεται με τις λιγοστές υλικές εκφράσεις της απόλαυσης αυτό μας έκανε να κατα-λάβουμε ότι μας αφορά ο σχεδιασμός του χώρου να καταλάβουμε τι παίζεται πίσω από την πλάτη μας

Ίσως δεν είναι απαραίτητο να πω ακόμα μια φορά τι παίζεται να μιλήσω για την προτεραιότητα που δίνεται στις μεγάλες τουριστικές και βιομηχανικές επενδύσεις για την εκχώρηση των δημόσιων κτημά-των για το τι σημαίνει για τη δημοκρατία να καταργείς το κοινόχρηστο του πιο συ-γκλονιστικού φυσικού πόρου ειδικά στην Ελλάδα Θάπρεπε τότε να μιλήσω και για το ζήτημα της συλλογικής ιδιοπροσωπεί-ας για το ζήτημα της φαντασιακής πρό-σληψης της ιστορίας και του μέλλοντος του τόπου μας σε συνάρτηση με τον τρόπο που διαχειριζόμαστε και ζούμε από κοινού τον οριακό χώρο ανάμεσα στο στεριανό και το υδάτινο στοιχείο ndash στα laquoεπιστημονικάraquo αναπτυξιακό πλεονέκτημα θα τόλεγα Αξί-ζει όμως να αναφερθώ σε μια σκέψη που μου εμπιστεύτηκε αγαπημένη συνάδελφος η Μαρία Καλατζοπούλου Την ίδια στιγμή που τέτοιες ρυθμίσεις φωτογραφίζουν τους προνομιούχους παραλήπτες στρώνοντας το δρόμο για εγκάρδια συνεννόηση ανάμεσα σε κυβερνητικά επιτελεία και μεγάλα συμ-φέροντα κλείνουν το μάτι με νόημα και σε κάθε λογής μικροσυμφέροντα Υποκλίνο-νται σrsquo όλους τους αντικοινωνικούς συμ-βιβασμούς που επέβαλε στον καθένα μας χρόνια πολλά το πελατειακό κράτος χρό-νια πολλά παραιτημένο από την ευθύνη του για τη στέγη τη δουλειά την αναψυχή και την ασφάλεια των μη προνομιούχων χρόνια πολλά συνδαυλίζοντας για δικό του όφελος την άνομη ελπίδα του αδύναμου

για ατομική διαφυγή προς ότι του υποσχέ-θηκαν σαν κοινωνική ανέλιξη Τώρα που ακόμα και η επιβίωση γίνεται αβέβαιη τώ-ρα που αυτή η ελπίδα γίνεται βραχνάς το ίδιο κράτος μας την πετάει κατά πρόσωπο Μια κι έχεις ευθύνες μας λέει για τη λεη-λασία της φύσης και για την καταστροφή των ακτών πρέπει να συμμετάσχεις στην προσπάθεια για την αξιοποίησή τους με το αζημίωτο Μας αφήνουν όλους με δόλο να πιστέψουμε ότι θάχουμε θέση στο τραπέ-ζι θα περισσέψει κάτι και για μας από την ανάπτυξη θα νομιμοποιήσουμε κάποτε το σπιτάκι μέσα στο χειμέριο κύμα θα στήσου-με κι εμείς την παράνομη καντίνα μας ή τις ξαπλώστρες μας τη μια πάνω στην άλλη εκεί που είναι πιο πολλές από τα βότσαλα οι γόπες εκεί που η μυρωδιά του αντηλι-ακού καλύπτει τη θαλασσινή αύρα

Μπορεί ένα πολυτελές ξενοδοχείο να κρατά κλειστή την πιο όμορφη παραλία της Αττικής μαζί μrsquo ένα από τους μείζονες αρχαιολογικούς χώρους της κι ένα άλλο πολυτελές ξενοδοχείο με την υπογραφή πρωτοπόρων αρχιτεκτόνων να κατέλαβε το μισό αρχαίο φρούριο της Ακροναυπλίας γκρεμίζοντας τον προμαχώνα Γκριμάλντι Όμως είναι από το δικό μας αίμα οι εσωτε-ρικοί μετανάστες που με το μικρό απόθεμα από την οικογενειακή επιχείρηση έστησαν μια θάλασσα από αυθαίρετα στις μοναδι-κές αμμοθίνες της Λούτσας Ποιος θυμάται τα κρίνα της άμμου που φύτρωναν κάποτε εκεί Είναι δικό μας αίμα οι βιοπαλαιστές που στρίμωξαν τα αποκρουστικά laquoτουριστι-κά δωμάτιαraquo και τα ταβερνάκια της σαιζόν των δύο μηνών σε νησιωτικά ακρογιάλια μέχρι χτες ανεξερεύνητα Για να συμπλη-ρώσουν το μισερό εισόδημα και νάχουν κά-τι για τα γεράματα Είναι δικό μας αίμα οι υπάλληλοι που επένδυσαν το μισθό τους σε απόμακρα οικοπεδάκια χωρίς υποδομές και σε οικοδομικούς συνεταιρισμούς χωρίς τίτλους σε δασικές περιοχές Με την ελπίδα ότι laquoκάποτε θα πάρει αξίαraquo αρκεί κάποι-ος βουλευτής να το σπρώξει Με τον τρό-πο που ένα διεφθαρμένο κράτος οφείλει για να υπάρξει να διαφθείρει και τη λαϊ-κή συνείδηση και το καλό γούστο να κά-νει τους ανθρώπους συνένοχους στη δική του απληστία συνένοχους στον ευτελισμό της καθημερινότητας και στην υποθήκευ-ση του μέλλοντός τους

Όταν από την αριστερά διατυπώνεται η αξίωση για τη συγκρότηση μιας πολιτικής προστασίας των παράκτιων οικοσυστημά-των (κοινοτική πολιτική) μιας πολιτικής αποκατάστασης του τοπίου των ακτών (προ-ωθείται από τον ΟΗΕ) μιας πολιτικής δι-αχείρισης των κινδύνων που απειλούν τις

Η τουριστική βιομηχανία θέλει τους παραγωγούς της να εξαπατούν και τους πελάτες της να ζουν με υποκατάστατα Αν όμως στην Ελλάδα θέ-λουμε να ζήσουμε από τον τουρισμό δεν πρέπει να του προσφέρουμε την ψυχή μας να του εκχωρήσουμε τη φύση που είναι η κληρονομιά μας να σκηνοθετήσουμε τη ζωή μας για χάρη του

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 13παραλίες από την κλιματική αλλαγή (συνομο-λογείται σε διεθνείς συμβάσεις) μιας πολιτικής αποκατάστασης του κοινόχρηστου χαρακτήρα του αιγιαλού (το απαιτεί η βασική νομοθεσία του ελληνικού κράτους από την επαύριο της ανεξαρτησίας) τότε μας ρωτούν τι προτιμάμε Τη συντελεσμένη από τη λαϊκή αυτοστέγαση καταστροφή ή την υψηλή αισθητική και την καθαριότητα ενός resort με κηπουρό και με ελεγχόμενη είσοδο Τον χωρίς κανόνες αντα-γωνισμό των μικρο-επαγγελματιών ή την εται-ρική ευθύνη μιας πολυεθνικής φίρμας

Φτηνά κόλπα Μπορούμε να σχεδιάσουμε και μπορούμε να ονειρευτούμε μελέτες ανάπλα-σης των περιοχών αυθαιρέτων που θα σέβο-νται και θα δίνουν νέα αξία στη φύση και στο δημόσιο χώρο και θα τιμούν τον κόπο και τις προσδοκίες των ανθρώπων για απόλαυση και για δουλειά Μπορούμε να ποντάρουμε σε μια μελετημένη διαβάθμιση των επιχειρηματικών μεγεθών στην ενίσχυση της μικρής επιχειρη-ματικότητας σε τουριστικούς συνεταιρισμούς λαϊκής βάσης που δεν θα χρειάζονται τα μονο-πώλια για να είναι βιώσιμοι στην καινοτομία που θα παράγεται από δικούς μας επιστήμο-νες και δημιουργικούς ανθρώπους μέσα στο διεθνή διάλογο Μπορούμε να μελετήσουμε οριζόντιες δικτυώσεις και συνέργειες σε τοπι-κή βάση που μαζί με τον τουρισμό να δίνουν άλλη προοπτική και στην αγροτική και στην πολιτιστική παραγωγή και στη βιοτεχνία Πά-νω απrsquo όλα όμως μπορούμε και οφείλουμε να παράγουμε ήθος και αισθητική μορφές από-λαυσης και μορφές αλληλοσεβασμού που δεν μπορούν να υπάρξουν όταν οι άνθρωποι είναι κυνηγημένοι τρόπους να ζούμε τον κόσμο που δεν μπορούμε να τους ανακαλύψουμε όταν σπρωχνόμαστε στο περιθώριο

Η τουριστική βιομηχανία θέλει τους παραγω-γούς της να εξαπατούν και τους πελάτες της να ζουν με υποκατάστατα Να τους περιποιούνται σαν πλούσιους να χαζεύουν σκηνοθετημένα τοπία που είναι σαν αληθινά να χαλαρώνουν σαν να μην έχουν έννοιες Η τουριστική βιο-μηχανία μας κατασκευάζει σαν πλάσματα που προσφέρουν τον εαυτό τους σε θέα σrsquo ένα τυ-φλό βλέμμα που κατευθύνεται μόνο σrsquo ότι έχει δει από πριν σrsquo ότι κάποια άλλα μάτια κάποι-ος φωτογραφικός φακός με φίλτρο έχει δει για λογαριασμό του Μας κατασκευάζει σαν πλάσματα που κοιτάζουν χωρίς νrsquo αγγίζουν μιλούν χωρίς να επικοινωνούν βαδίζουν χω-ρίς να διασταυρώνονται Αν όμως στην Ελλά-δα θέλουμε να ζήσουμε από τον τουρισμό δεν πρέπει να του προσφέρουμε την ψυχή μας να του εκχωρήσουμε τη φύση που είναι η κλη-ρονομιά μας να σκηνοθετήσουμε τη ζωή μας για χάρη του Γιατί αυτό δεν έχει μέλλον για μας Γιατί αυτό θα εξακολουθήσει να μας λεη-λατεί και να μας διώχνει Πρέπει να μπορούμε να διαλέγουμε αυτό που θα μοιραστούμε και να το μοιραζόμαστε με αξιοπρέπεια Αλλά γιrsquo αυτό θέλουμε δρόμο σοφία κι εμπιστοσύνη Θέλουμε μια άλλη πολιτική

ΜαΡια ΜαΡκΟυΛέκτορας Πολεοδομίας ΕΜΠ

Το ΕΛΚΕΘΕ είναι δημόσιος φορέας με σκοπό τη διε-ξαγωγή επιστημονικής έρευνας επί θεμάτων που απο-τελούν βασικά στοιχεία στο παρόν σχέδιο νόμου και του οποίου η Πολιτεία αγνόησε τη γνώση και εμπειρία Γιrsquo αυτό και είμαστε εδώ γιατι πιστευουμε ότι το νομοσχέδιο θα ξανακατατεθεί με μικρές ΜΟΝΟ τροποποιήσεις ώστε να προκαλει λιγώτερο Θα εξακολουθεί όμως να αντι-μετωπίζει το ευαίσθητο οικοσύστημα της παράκτιας και παρόχθιας ζώνης υπό το πρίσμα του laquoπράγματοςraquo προς οικονομική εκμετάλλευση Αλλά η παράκτια και παρό-χθια ζώνη αποτελούν ουσιώδη οικοσυστήματα - στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος που είναι ιδιαίτερα ευπαθή και δέχονται συνεχείς και εκτεταμένες πιέσεις λόγω της οικονομικής ανάπτυξης Και γιrsquo αυτό το ελληνικό Σύ-νταγμα προβλέπει την κρατική προστασία τους Το ίδιο προβλέπουν και συμβάσεις Διεθνών φορεων όπως τα Ηνωμένα Εθνη και η ΕΕ

Τα Ηνωμένα Εθνη στο πλαίσιο της Σύμβασης της Βαρ-κελώνης θέσπισαν το 2008 κοινό πλαίσιο για την ολοκλη-ρωμένη διαχείριση των παράκτιων ζωνών της Μεσογεί-ου το οποίο και συνυπόγραψε η Ελλάδα αποφεύγοντας ωστόσο να το κάνει Νόμο του Κράτους Προφανώς γιατι το πρωτόκολλο αυτό θεσπίζει το πλάτος της μη οικοδο-μήσημης παράκτιας ζώνης στα 100μ και όχι στο μέγιστο των 50μ του παρόντος νομοσχεδίου Αντίστοιχα και η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει εκδόσει Σύσταση για τις αρχές που πρέπει να διέπουν την ολοκληρωμένη διαχείριση των παράκτιων ζωνών

Το νομοσχέδιο έχει πολλά προβλήματα που προέρχο-νται ακριβώς από το σκοπό που θέλει να καλύψει Από τα βασικά είναι οι ορισμοί για παράδειγμα του αιγιαλού της παραλίας κλπ (άρθρο 1) και η οριοθέτησή τους Και εδώ έχουμε το δεύτερο μεγάλο πρόβλημα που είναι η μη λήψη υπόψη του ευμετάβλητου χαρακτήρα του αιγιαλού (μεταβολές σε πολύ μικρά χρονικά διαστήματα εξαιτίας φυσικών φαινόμενων και διεργασιών όπως μεταβολές της στάθμης της θάλασσας φυσική ή ανθρωπογενής δι-άβρωση της ακτής μεταφορά και απόθεση φερτών υλι-κών δράση τσουνάμι) Ενώ οι εμπειρικοί τρόποι εκτί-μησης της οριογραμμής αιγιαλού μόνο σε λίγες περι-πτώσεις μπορούν να θεωρηθούν ασφαλείς (πχ μόνο αν υπάρχουν μακροχρόνια στατιστικά δεδομένα) έτσι τελι-κά οι αποκλίσεις από την πραγματική κατάσταση μπο-ρεί να είναι πολύ μεγάλες ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΜΕ ΤΑ ΔΙΚΑ ΤΟΥΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ Τα παραπάνω σε συ-νάρτηση με την κλιματική αλλαγή (άνοδος της στάθμης της θάλασσας αύξηση των ακραίων φυσικών φαινομέ-νων) και το εξαιρετικά μειωμένο προτεινόμενο πλάτος της αδόμητης παράκτιας ζώνης (μέγιστο μόνο 50μ) θα έχουν δραματικές επιπτώσεις στις επιχειρούμενες οικο-δομικές επενδύσεις

Τρίτο σημαντικό προβλημα Η παράκτιαπαρόχθια ζώ-νη είναι ένα δυναμικό σύστημα στο οποίο οι ανθρώπινες παρεμβάσεις με κτίσματα και δρόμους έχουν άμεση αρ-νητική επίδραση γιατί παρεμποδίζουν τις φυσικές διερ-γασίες οδηγώντας την παράκτιαπαρόχθια ζώνη μοιραία σε μορφολογικές και οικολογικές αλλαγές Επιπλέον το παρόν νομοσχέδιο σε αντίθεση με το πρωτόκολλο ΟΔΠΖ των ΗΕ δεν λάμβάνει υπόψη οικολογικά κοινωνικο-οι-

κονομικά και πολιτισμικά στοιχεία καταγραφή των αν-θρωπογενών δραστηριοτήτων και παρεμβάσεων και αξι-ολόγηση αυτών και τέλος με την υποστήριξη των υπη-ρεσιών του Δήμου προσπάθεια ώστε να αναπτυχθούν οι laquoσυμμετοχικές διαδικασίεςraquo και να επιτευχθεί η αρμονική συνύπαρξη του ανθρώπου με τη φύση

Επιπλέον στο παρόν σχέδιο νόμου παρατηρείται πλή-θος από αστοχίες με περιβαλλοντικές επιπτώσεις όπωςbull διευκολύνει τη δημιουργία μόνιμων κατασκευών σε

παράλιεςπαρόχθιες ζώνες (άρθρο 12 amp 14)bull προβλέπει την παραχώρηση θαλάσσιου ή λιμναίου

χώρου χωρίς καν την απαίτηση τήρησης στοιχειωδών περιβαλλοντικών όρων (άρθρο 13)

bull επιτρέπει την επιχωμάτωση του θαλάσσιου χώρου για την εξυπηρέτηση επιχειρήσεων (άρθρο 13)

bull δεν θέτει προδιαγραφές για τον καθαρισμό με μηχανι-κά μέσα των παραλιών από laquoάχρηστα υλικάraquo και ούτε απαιτεί ειδική άδεια (άρθρο 13)

bull αποκλείει από το καθεστώς προστασίας πολλούς οικο-λογικά σημαντικούς υγρότοπους και παρόχθιες ζώνες (άρθρο 2)

bull καταργεί την υποχρέωση οριοθέτησης της παράκτιας ζώνης ως προϋπόθεση για την έγκριση ιδιωτικών ή δημόσιων αναπτυξιακών έργων (άρθρο 12)

bull επιτρέπει τη δίχως όρια κατάληψη παραλιών (άρθρο 11)

bull δίνει τη δυνατότητα νομιμοποίησης αυθαίρετων κα-τασκευών χωρίς να λαμβάνεται ουσιαστικά υπόψη η περιβαλλοντική επίπτωση των κατασκευών αυτών (άρ-θρα 12 amp15)

bull αγνοεί τη συνθήκη Aarhous (απομάκρυνση της Περι-φέρειας amp Τοπικής Αυτοδιοίκησης από τη λήψη απο-φάσεων περιβαλλοντικού χαρακτήρα - άρθρο 10)

bull προβλέπει πολύ μικρό χρόνο τόσο για τον έλεγχο της ορθότητας των προσωρινών οριογραμμών (άρθρο 3) όσο και για την απάντηση σε αιτήσεις έργων (άρθρα 7 12 13) γεγονός που μπορεί να οδηγήσει τελικά σε παραβατικότητα και καταστροφή της παράκτιας ζώ-νης

bull δεν αναφερει τίποτα για την προστασία παράκτιων ζωνών με θίνες Από τα παραπάνω φαίνεται ότι το νομοσχέδιο έχει πά-

ρα πολλά επιστημονικά προβλήματα και βάζει στο περι-θώριο έννοιες όπως η προστασία του φυσικού περιβάλ-λοντος η αειφορία και ο χωροταξικός σχεδιασμός προς χάρη της με κάθε τρόπο επιχειρηματικής εκμετάλλευσης γιrsquo αυτό και πρεπει να αποσυρθεί

ΒαΣιΛικη-αΓΓΕΛικη καΤΣικη ωκεανογράφος-οικοτοξικολόγος διευθύντρια ερευνών στο ΕΛΚΕΘΕ

κριτική στο σχέδιο νόμου laquoοριοθέτηση διαχείριση και προστασία αιγιαλού και παραλίαςraquo

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1314

τα κοινά και η laquoδημόσια κτήσηraquo του αιγιαλού

Για τους οικονομολόγους laquoκοινάraquo είναι τα αγαθά που κανείς δεν μπορεί (ή δεν πρέπει) να στερηθεί την απόλαυσή τους η οποία σε κάθε περίπτωση δεν μειώνει την διαθε-σιμότητά τους Όλοι δικαιούνται το κομμάτι τους από μία πίτα που δεν μειώνεται ποτέ Οι νομικοί συνήθως διακρίνουν σε κοινό-χρηστα (άμεσα διαθέσιμα σε όλους) και σε κοινά (όσα δεν είναι ούτε καταρχήν δε-κτικά ελέγχου ndash πχ ο ατμοσφαιρικός αέ-ρας) Οι διεθνείς συνθήκες μιλούν για αγα-θά που αποτελούν laquoκοινή κληρονομιάraquo της ανθρωπότητας στο προοίμιο του Πρωτό-κολλου την Συνθήκης της Βαρκελώνης για την προστασία του παράκτιου χωρου laquoτα συμβαλλόμενα μέρηraquo αναγνωρίζουν laquoότι οι παράκτιες ζώνες της Μεσογείου θαλάσσης αποτελούν κοινή φυσική και πολιτιστική κληρονομιά ότι πρέπει να προστατεύο-νται και να χρησιμοποιούνται με σύνεση προς όφελος των σημερινών και των μελ-λοντικών γενεώνraquo

Είναι εύκολο να βρει κανείς αδυναμί-ες στους ορισμούς αυτούς που έχουν μό-νο ευριστική σημασία Αντίθετα δύσκολα αποφεύγει κανείς τα κοινά είναι παντού ndash στους οικισμούς (δρόμοι πλατείες άλση πεζοδρόμια) στην φύση (αιγιαλός παραλία θάλασσα αέρας λίμνες ποτάμια ιχθυοτρό-φα ύδατα βιοποικιλότητα κλίμα) Σήμερα τα συναντάμε στις τεχνολογικές μας υπο-δομές (πχ το διαδίκτυο οι συχνότητες) ή στον πολιτισμό (πχ τα έθιμα την παραδο-σιακή γνώση τα μνημεία) Το laquoδικαίωμαraquo στα κοινά συνδέεται συχνά με αδιόρατους τρόπους με πιο γνωστά και ευρύτερα ανα-γνωρισμένα δικαιώματα σε μεγάλο βαθμό ταυτίζεται με το δικαίωμα σε ένα ισορρο-πημένο οικιστικό και φυσικό περιβάλλον

η απόλαυση των κοινών είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την υλοποίηση δικαιωμάτων όπως αυτό της υγείας επειδή (σχεδόν εξrsquo ορισμού) είναι διαθέσιμα σε όλους συμβάλλουν στην περι-βαλλοντική δικαιοσύνη ndash την ιδέα μίας ίσης δίκαιης πρόσβα-σης στους φυσικούς πόρους - ή εξαφανίζονται μαζί της Αποτε-λούν φυσικές ή τεχνητές κοινω-νικές υποδομές για την ελευθε-ρία της έκφρασης ή το δικαίω-μα του συνέρχεσθαι Σε μία από τις πολλές δικαστικές υποθέσεις που ξεπήδησαν από το κίνημα OWS (Waller κατά City of New York) το δικαστήριο ερωτήθηκε αν υπάρχει δικαίωμα διαδήλω-σης σε έναν ιδιωτικό (αλλά κοινό-χρηστο) χώρο όπως το Zuccotti Park Καθώς ιδιωτικοποιείται ο

δημόσιος χώρος παρόμοια ερωτήματα θα τεθούν ξανά

Από πού προέρχονται τα κοινά Ήταν πάντα μαζί μας συνυφασμένα με την ίδια την ιδέα της κοινότητας παρόντα ndash αν και μερικές φορές αόρατα - σε μία κοινωνία όπου η laquoοικονομία του ανθρώπου είναι βυθισμένη στις κοινωνικές του σχέσειςraquo (Polanyi) Η ιστορία τους είναι μία αλλη-λουχία από νίκες και ήττες συμβιβασμούς και διαρρυθμίσεις καινοτομίες και παρα-δόσεις ανάμεσα στο τοπικό και παγκόσμιο επίπεδο H Elinor Ostrom η οικονομολόγος που βραβεύθηκε με το Nobel οικονομίας το 2009 για τις μελέτες της πάνω στην οικο-νομική διακυβέρνηση των κοινών έγραφε στην μεταπτυχιακή της διατριβή (1964) laquoσε μία κοινωνία οι ιδιωτικοί φορείς δεν μπο-ρούν να παράσχουν πολλά από τα επιθυμη-τά αγαθά Μερικά αγαθά δεν είναι δυνατόν να αποκλειστούν από όσους αδυνατούν να πληρώσουν για αυτά Μερικά αγαθα έχουν ένα τέτοιο φάσμα κοινών και εναλλακτι-κών χρήσεων που η προτεραιότητα των αιτημάτων για την μία ή την άλλη χρή-ση δεν είναι δυνατόν να καθοριστεί από την αγορά Η ύπαρξη επιχειρηματικό-τητας στον ιδιωτικό τομέα εγείρει το ερώ-τημα αν υπάρχει μία παρόμοια λειτουργία για όσους παρέχουν δημόσια αγαθά ndash μία δημόσια επιχειρηματικότηταraquo Από τους βοσκοτόπους της Ελβετίας μέχρι τα αρδευ-τικά δίκτυα του Νεπάλ η Ostrom πέρασε την ζωή της συνομιλώντας με αυτούς τους ανώνυμους διαχειριστές των κοινών ndash τον οποιονδήποτε Στις σκανδιναυικές χώρες αναγνωρίζεται το δικαίωμα της περιπλά-νησης της χρήσης του δημόσιου χώρου ndash allemansraumltten στην Σουηδία- αυτολεξεί

το δικαίωμα laquoτου καθέναraquo Άθελά του () το δίκαο αναγνωρίζει ότι τα laquoκοινάraquo αποτε-λούν το υπόστρωμα αυτού που ονομάζουμε laquoπροσωπικότηταraquo σημεία όπου τέμνεται το δημόσιο και το ιδιωτικό

Αναζητώντας τα ίχνη των κοινών στα νομικά κείμενα κάποιος αρχίζει από το ρωμαϊκό δίκαιο οι Ρωμαίοι νομικοί διέ-κριναν ανάμεσα σε πράγματα που ανή-καν στην ιδιωτική σφαίρα διάθεσης και όχι (extra commercium) σε αυτά ανήκαν τα αδέσποτα (res nullius διαθέσιμα σε όποιαν τα υποτάξει πρώτος πχ τα άγρια ζώα) τα δημόσια (res publicus τα πράγ-ματα που ανήκουν στην ρυθμιστική αρμο-διότητα του δημοσίου) και τα κοινά (res omnium communia όσα από τη φύση τους δεν μπορούν να υποταχθούν στην εξουσία του ανθρώπου) Ένα περίφημο χωρίο του Ιουστινιανού αναφέρει ότι laquoσύμφωνα με το φυσικό νόμο ο αέρας τα νερά που κυλούν η θάλασσα και κατά συνέπεια ο αιγιαλός είναι κοινά σε όλους τους ανθρώπους κα-νείς συνεπώς δεν μπορεί να απογορεύσει σε κάποιον να πλησιάσει οποιοδήποτε ση-μείο του αιγιαλούraquo Το ρωμαϊκό δίκαιο δεν πρέπει να εξιδανικεύεται και σίγουρα απη-χεί μία εποχή που τα κοινά ήταν άφθονα και η ζήτηση για μερικά από αυτά μικρή Ωστόσο η μακροβιότητα μερικών ιδεών του είναι αξιοσημείωτη Στις αγγλοσαξωνικές χώρες ndash και μέσω αυτών σε χώρες όπως η Ινδίαndash υπάρχει η ιδέα του laquoδημόσιου κα-ταπιστεύματοςraquo (public trust) μερικοί φυ-σικοί πόροι είναι τόσο ξεχωριστοί που η διοίκηση μπορεί να τους διαχειριστεί μόνο προς όφελος όλων των ανθρώπων ndash ακόμα και αυτών που δεν έχουν ακόμα γεννηθεί Εκεί το laquoδημόσιο καταπίστευμαraquo περιλαμ-βάνει και τον αιγιαλό

Στη χώρα μας μέσω του βυζαντινορ-ρωμαϊκού και του οθωμανικού δικαίου ο οθωνικός νόμος laquoπερί διακρίσεως κτημά-τωνraquo αναγόρευσε τον αιγιαλό σε laquoδημόσια κτήσηraquo - συνδυάζοντας την κοινοχρησία με την ιδιοκτησία του δημοσίου Με αυτή τη νομική βάση ο Άρειος Πάγος επανει-λημμένα απέκρουσε αξιώσεις ιδιωτών στον αιγιαλό κατά την διάρκεια του 19ου αιώ-να Οι ισορροπίες αλλάζουν με τη βιομηχα-νοποίηση και τον τουρισμό που άλλαξαν την αξιολόγηση της μέχρι τότε λίγο-πολύ άχρηστης παράκτιας γης και κίνησαν μία διαδικασία που ονομάστηκε αλλού laquoβα-λεαριδοποίησηraquo (balearisation) Από την δεκαετία του lsquo20 ndash με καινοτομίες όπως η Επιτροπή καθορισμού του αιγιαλού (1923) η παραχώρηση του αιγιαλού για την κα-τασκευή κέντρων αναψυχής λουτρών και άλλων κοινωφελών επιχειρήσεων (1923) ή για άλλες επιχειρήσεις (1929) νέες οι-κονομικές χρήσεις μεταφέρονται μαζικά στην ακτή Την ίδια δεκαετία laquoεφευρέθη-κεraquo και η ζώνη που laquoεπαυξάνειraquo τον αιγια-λό όταν ο τελευταίος δεν επαρκεί ndash σήμερα γνωστή ως laquoπαραλίαraquo μία λέξη παλαιότε-ρα ταυτόσημη με τον αιγιαλό ndash και με τον πρώτο νόμο για τον αιγιαλό (1940) που ίσχυσε επί 61 χρόνια αναγνωρίστηκε και η κοινοχρησία της laquoαιγιαλός ήτοι η πε-ριστοιχούσα την θάλασσαν χερσαία ζώνη η βρεχομένη από τας μεγίστας πλην συνή-θεις αναβάσεις των κυμάτων είναι κτήμα κοινόχρηστο[η] προσαυξάνουσα τον αι-γιαλόν λωρίς γης καλείται εν τω παρόντι νόμω laquoπαραλίαraquoraquo Όμως τα μεταπολεμι-κά χρόνια ήταν ακόμα πιο καθοριστικά με νέα νομικά έργαλεία - όπως τα τουριστικά δημόσια κτήματα (1946 σήμερα στην δι-αχείριση της ΕΤΑ) οι διμερείς επενδυτικές

Σκαραμαγκάς 1959

Ηράκλειο Κρήτη Η φωτογραφία είναι τραβηγμένη μεταξύ 1935-1945

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 15

σχόλια επί του σχεδίου νόμου

Τι θα περίμενε κανείς από ένα Σχέδιο Νόμου για την laquoΟριο-θέτηση Διαχείριση και Προστασία Αιγιαλού και Παραλίαςraquo

Σύμφωνα με τον τίτλο του Σχεδίου Νόμου θα περίμενε κανείς να δεί τους βασικούς άξονες πάνω στους οποίους θα αναπτυχθεί το σχέδιο νόμου bull αιγιαλός και παραλία (τι είναι και πως εντάσ-σονται στη δυναμική και λειτουργία της Παράκτιας Ζώνης) bull διαχείριση φυσικών συστημάτων (με ποιες αρχές και με ποιές κατευθύνσεις) bull προστασία (προστασία φυσικών συστημάτων ή προστασία των ανθρωπογενών παρεμβάσεων)

Πέραν αυτών θα περίμενε κανείς να γίνει στοιχειώδης ανα-φορά στη μέχρι σήμερα πρακτική και εμπειρία στον ελληνικό χώρο στις κατευθύνσεις προτάσεις και οδηγίες ευρωπαϊκών αλλά και ευρύτερα διεθνών οργανισμών

Ποιο είναι το πνεύμα του Σχεδίου Νόμου για την laquoΟριοθέ-τηση Διαχείριση και Προστασία Αιγιαλού και Παραλίαςraquo Στον αντίποδα των όσων προαναφέρθηκαν ο νόμος δομείται στις εξής ενότητες bull καθορισμός οριογραμμών (άρθρα 3 4 5 6 7 8 9) bull παραχωρήσεις (άρθρα 10 11 12 13 14) και νομιμο-ποιήσεις αυθαιρέτων (άρθρα 15 16) bull προστασία κοινοχρησί-ας (προστασία αιγιαλού) (άρθρα 17 18) bull διατάξεις για λιμάνια (άρθρα 19202122) και μεταβατικές διατάξεις

Περί καθορισμού οριογραμμών βάζουμε όρια άρα απο-κλείουμε Η οριοθέτηση του αιγιαλού με βάση μια γραμμή η οποία για τις προσχωσιγενείς ακτές μεταβάλλεται διαρκώς bull είτε λόγω αλλαγής του μηχανισμού τροφοδοσίας της ακτής bull είτε λόγω αλλαγής του κυματικού καθεστώτος bull είτε λόγω μι-ας πιθανής μελλοντικής μεταβολής της στάθμης της θάλασσας bull είτε λόγω διάφορων ανθρωπογενών παρεμβάσεων δηλώνει εξαρχής τη μεγάλη σύγχυση που θα φέρει το Σχέδιο Νόμου στην εφαρμογή του

Σχεδόν όλο το Σχέδιο Νόμου διαπερνάται από την τάση του ldquoεκ-χωρώrdquo ldquoπαρα-χωρώrdquo ldquoνομίμως αυθαιρετώrdquo επί του χώρου θεώρηση που αποκόπτει τον ldquoομφάλιο λώροrdquo του κάθε πολί-τη από το χώρο αυτή την έντονη έλξη της φύσης του ανθρώ-που στην αμεσότητά του το χώρο τη χώρα το ldquoπάτριο έδα-φοςrdquo που έχει οριστεί και ως ldquoπατρίδαrdquo και τον οδηγεί στην πλήρη αδιαφορία γιrsquo αυτήν πράξη εγκληματική για τη συνο-χή των κοινωνιών

αυτή η διακίνηση (της εκ-χώρησης παρα-χώρησης αυ-θαιρεσίας) χρειάζεται και προστασία Παραχωρήσεις και προ-στασία (προστάτες) το πνεύμα του Σχεδίου Νόμου

Ο ldquoλόγοςrdquo στον αντίποδα των ldquoα-λόγωνrdquoΩς laquoπαράκτια ζώνηraquo ορίζεται η γεωμορφολογική έκταση εκα-

τέρωθεν της ακτογραμμής στην οποία αλληλεπιδρούν θαλάσσι-ες και χερσαίες φυσικές διεργασίες Η παράκτια ζώνη αποτελεί ένα πολύπλοκο σύστημα αβιοτικών και βιοτικών παραγόντων που συνυπάρχουν και συνθέτουν τη χαρακτηριστική γεω-ποι-κιλότητα και βιο-ποικιλότητα της ζώνης που αναγνωρίζεται με συγκεκριμένους τύπους γεωτόπων υγροτόπων βιοτόπων Η παράκτια ζώνη βρίσκεται σε κατάσταση δυναμικής ισορροπίας που τις περισσότερες φορές είναι ευαίσθητη και εύθραυστη

Σrsquo αυτό το ποικίλο περιβάλλον έχουν ενταχθεί μια πληθώρα ανθρωπογενών δραστηριοτήτων ενίοτε σε αρμονία με τη φυσική λειτουργία πολλάκις όμως σε δυσαρμονία και καταφανή περι-φρόνηση προς τη φυσική λειτουργία του συστήματος Οι κοινω-νίες που περιφρόνησαν τη λειτουργία των φυσικών συστημάτων έχασαν ένα πλούτο αξιών που είχαν από αυτά τα συστήματα

Οι κύριες διεργασίες που διαμορφώνουν τις ακτές (κυρίως τις προσχωσιγενείς ακτές) ανάγονται σε μια κατηγορία παρα-

γόντων που σχετίζεται με την τροφοδοσία της ακτής με υλικά (γεωλογία του ευρύτερου παράκτιου χώρου γεωμορφολογία υδρογραφικό δίκτυο κλιματολογικές συνθήκες φυτοκάλυψη) και μια άλλη κατηγορία που σχετίζεται με τους μηχανισμούς διευθέτησης των υλικών αυτών κατά μήκος των ακτών (ο κυ-ματισμός είναι ο σημαντικότερος παράγοντας που δίνει μορ-φή στις ακτές)

Μέρος αυτής της ολότητας του δυναμικού και πολύπλοκου φυσικού συστήματος της Παράκτιας Ζώνης αποτελούν και ο αι-γιαλός και η παραλία Ο αιγιαλός είναι ο χώρος απόσβεσης της κυματικής ενέργειας είναι ο χώρος του κύματος χώρος ευαί-σθητος και ευμετάβλητος Η παραλία μια λωρίδα γης μεταξύ αιγιαλού και χέρσου Αυτή την πολυπλοκότητα του φυσικού συστήματος ldquoφιλοδοξείrdquo να δια-χειριστεί το Σχέδιο Νόμου χωρίς όμως να το θεωρεί ως πολύπλοκο σύστημα

Η δυναμική λειτουργία των φυσικών συστημάτων υπαγο-ρεύει τις αρχές ldquoδια-χείρισηςrdquo Η ανεξέλεγκτη μεγέθυνση των ανθρωπογενών δραστηριοτήτων στις ακτές έχει γίνει καταφα-νής ως παράγοντας σημαντικής πίεσης στο φυσικό σύστημα Η πίεση αυτή έχει συντελέσει στην αλλαγή της κατάστασης της λειτουργίας του φυσικού συστήματος με σοβαρές επιπτώσεις και για τον άνθρωπο Οι επιπτώσεις αυτές υπαγορεύουν την λήψη μέτρων για βελτίωση αυτής της κατάστασης με laquoΣτρατη-γικό Σχέδιο Διαχείρισης Παράκτιας Ζώνηςraquo και εφαρμογή των αρχών της ldquoΟλοκληρωμένης Διαχείρισης της Παράκτιας Ζώ-νηςrdquo laquoΟλοκληρωμένη Διαχείριση Παράκτιας Ζώνηςraquo σημαίνει μια δυναμική διεργασία αξιοβίωτης (βιώσιμης αειφόρου) δια-χείρισης και χρήσης της παράκτιας ζώνης λαμβάνοντας υπό-ψη την εύθραυστη λειτουργία των παράκτιων συστημάτων και των παράκτιων γεωμορφών τις διάφορες ανθρωπογενείς δρα-στηριότητες και τις αλληλεπιδράσεις με τα φυσικά συστήματα (χερσαία και θαλάσσια) Η δυναμική λειτουργία των φυσικών συστημάτων υπαγορεύει τις αρχές ldquoδια-χείρισηςrdquo

Η μετάβαση από τη νοο-τροπία του ldquoκαθυποτάσσωrdquo τη φύση προς την αντίληψη του ldquoπροσαρμόζομαιrdquo στη λειτουργία της φύσης ως μέρος αυτής είναι το σημερινό ζητούμενο

Δυστυχώς το Σχέδιο Νόμου διαπερνάται από πρακτική laquoμε-σιτικού γραφείουraquo (real estate) Η φύση και ο άνθρωπος δεν εντάσσονται σε τέτοιες πρακτικές

Τα φυσικά συστήματα και τα φυσικά φαινόμενα δεν έχουν ανάγκη από προστασία ούτε από προστάτες ο άνθρωπος όμως Ο laquoάνθρωποςraquo αν δεν laquoοργανώσειraquo την ύπαρξή του με βάση τη θεώρηση της laquoπροσαρμογήςraquo στη λειτουργία της φύ-σης ως μέρος αυτής θα έχει διαρκώς ανάγκη προστασίας από απλά φυσικά φαινόμενα Θα έχει πάντα ένα φόβο ότι η φύση τον εκδικείται Η φύση δεν εκδικείται ο άνθρωπος ο laquoάφρωνraquo laquoαυτοraquo-τιμωρείται

Αντί επιλόγου το Σχέδιο Νόμου να αποσυρθεί χτες

ΧΡηΣΤΟΣ αΝαΓΝΩΣΤΟυΓεωλόγος ndash Ιζηματολόγος ερευνητής στο Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας του ΕΛΚΕΘΕ

συμφωνίες μεταξύ του ελληνικού δημοσίου και ιδιωτών (πχ για η σύμβαση δημοσίου ndash ΠΕΤΡΟΛΑ του 1972) laquoεξαιρετικήraquo νομο-θεσία για τα κεφάλαια εξωτερικού (1953) ή τις laquoπαραγωγικές επενδύσειςraquo (1961) μαζί με σωρεία ειδικών νόμων (πχ για την πα-ραχώρηση του πυθμένα της θάλασσας στα πλαίσια των πρώτων πετρελαϊκών ερευ-νών βιομηχανικές περιοχές laquoαλλοδαπές επιχειρήσεις υγρών καυσίμωνraquo) - αποκλει-στικές χρήσεις κατέλαβαν μεγάλα τμήματα του αιγιαλού Η αδόμητη ζώνη εφεξής 30 μέτρα επεκτάθηκε από την χούντα () σε όλες τις εκτός σχεδίου παραλιακές ζώνες Μόλις τον 21ο αιώνα και μετά το άρθρο 24 ο ισχύων νόμος (2001) αναγνωρίζει τον αιγιαλό και την παραλία ως στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος των οποίων η χάραξη πρέπει να είναι σε μερικές πε-ριπτώσεις υποχρεωτική

Η περιοδοποίηση αυτή είναι σημαντική καθώς υπάρχει η εντύπωση ότι υπάρχουν εκεί έξω άφθονες παραλίες - ανέγγιχτες άσπιλες άθικτες και τίποτα δεν θα χαθεί αν διαμοιράσουμε μερικές από αυτές σε φι-λικούς επενδυτές Καθώς η αποκλειστική χρήση ήδη προβλέπεται για τις στρατηγι-κές επενδύσεις και για τα δημόσια ακίνητα του Μεσοπρόθεσμου μπορεί να αναρωτη-θεί κανείς τι άλλάζει με το πρόφατο νομο-σχέδιο Αλλάζουν πολλά για παράδειγμα η υποχρεωτική χάραξη παραλίας καταργείται και η νομιμοποίηση αυθαιρέτων στον αιγι-αλό και στην παραλία και μάλιστα ιδιωτι-κών γενικεύεται Κάποια στιγμή πρέπει να παύσουμε να βλέπουμε την νομιμοποίηση αυτή ως μία laquoεξαιρετικήraquo ρύθμιση δεν εί-ναι παρά ένα είδος κρυφής απορρύθμισης με την μετατροπή ενός κοινού αγαθού σε αδέσποτο το οποίο έχει ήδη κατακτηθεί από όσους έχουν επαρκή οικονομική νομική και πολιτική εξουσία για να παραμερίσουν τους θεσμούς που εγγυούνται το laquoδικαίω-μα του καθενόςraquo ndash όπως η αδειοδότηση η διαβούλευση η συμμετοχή Τόσο με τα αυ-θαίρετα όσο και με τις επιχωματώσεις θυ-μάται κανείς κάτι που παρατήρησε ο Marx περιγράφοντας τις περιφράξεις (enclosures) των laquoκοινώνraquo αγρών στην Αγγλία του 18ου αι και την συμβολή τoυς στην δημιουργία μίας μάζας ανθρώπων που εξαρτάται ορι-στικά αποκομμένη από τις πολιτισμικές της αναφορές από τον μισθό ο καλύτερος τρό-πος να καταργηθεί η κοινοχρησία δεν είναι τόσο η αλλαγή του νόμου αλλά η οριστική υλική καταστροφή του κοινού αγαθού Τί-ποτα δεν προδίδει καλύτερα τις προθέσεις του νομοθέτη από την laquoτεκμαρτήraquo (sic) ζώνη παραλίας 10 μέτρων ενώπιον των ιδιωτικών έργων φθάσαμε λοιπόν μερικούς αιώνες αργότερα στο σημείο όπου ο χρήστης μίας παραλίας πρέπει μπροστά σε ένα ιδιωτικό έργο να laquoτεκμαίρειraquo (να φαντασιώνεται) δι-καιώματα που επιβιώνουν μόνο στην μνήμη Αυτό σίγουρα δεν είναι πρόοδος

ΓιΩΡΓΟΣ ΧαΣιΩΤηΣ

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1316

Έχουν περάσει χιλιάδες χρόνια από τότε αλλά καλό είναι να θυμόμαστε ότι ο ευρωπαϊκός πολιτισμός ξεκίνησε από κάποιο ακρογιάλι της χώρας μας Σε κάποια παραλία ίσως από αυτές που το ΤΑΙΠΕΔ έχει βάλει πωλητήριο έφτασε πριν χιλιάδες χρόνια από την Ανατολή η τερατόμορφη ζωόμορφη θεά της μη-τρότητας της μητέρας φύσης και έγινε Ήρα Αθηνά Άρτεμις Αφροδίτη Εστία Ο Ευρωπαϊκός πολιτισμός η φιλοσοφία ξεκίνησαν από αυτά τα ακρογιάλια Από αυτά τα ακρογιάλια ανοιχτά και κοινά σε όλους ξεκίνησαν οι αναζητήσεις των ανθρώπων για νέους τόπους Από εκεί έφευγαν τα εμπορεύματα τα προϊόντα οι ιδέες και εκεί έφταναν άλλα υλικά άγνωστα που βελτίωναν τη ζωή των ανθρώπων νέες ανακαλύψεις και νέες ιδέες που οργάνωναν τη σκέψη και τη ζωή Σε κάποιο από αυτά τα ακρογιάλια έφτασαν στην Ευρώπη το αλφάβητο και οι αριθμοί

Έχει χαραχθεί βαθειά στην ανθρώπινη συνείδηση ότι η παραλία είναι η πόρτα της μεγάλης φυγής από την πείνα την καταπίεση τον θάνατο Κοινόχρηστη ανά τους αιώνες ήταν ο στόχος από το laquoθάλαττα ndash θάλατταraquo των αρχαίων μέ-χρι τους μετανάστες σε άλλες χώρες ή από άλλες χώρες ελπίζοντας να μπουν σε κάποιο καρυδότσουφλο για το ταξί-δι σε κάποιο απέναντι ακρογιάλι ικέτες ζωής που καταλήγει σε στοίχημα ζωής ή θανάτου

Μικρό παιδί άκουγα τους μάγκες στον Πειραιά να αστειεύονται όταν ήθελαν να πουν ότι δεν κληρονόμησαν να λένε laquoμου άφησε πέντε στρέμματα θάλασσαraquo Ο αιγιαλός και η θάλασσα για τη λαϊκή συνείδηση ήταν και είναι κάτι εκτός συ-ναλλαγής Στο μέλλον όμως αν το σχέ-διο νόμου γίνει νόμος του κράτους θα μπορείς να ζητήσεις παραχώρηση θάλασ-σας να κάνεις τεχνητά νησιά και πάνω να οικοδομήσεις Πολιτισμικό σοκ για τους παππούδες και όχι μόνο του λιμα-νιού του Πειραιά

Ζούμε εποχές catastroika Δημόσια και κοινά σε όλους αγαθά εκτός συναλλαγής γίνονται αντικείμενα του πόθου των νέ-ων ολιγαρχών Οι παραλίες η θάλασσα τα δάση τα φυσικά οικοσυστήματα από κοινόχρηστα απαραίτητα για τη ζωή και την ποιότητα ζωής των ανθρώπων γίνε-ται προσπάθεια να μετατραπούν σε μέσο πλουτισμού της νέας ολιγαρχίας

Απέναντι σε αυτή την βάρβαρη επίθε-ση κατά της ζωής και του πολιτισμού οι πολίτες οργανώνονται Ήδη λειτουργεί με τη συμμετοχή περισσότερων από εκατό συλλογικοτήτων η επιτροπή laquoΑκτές ώρα μηδένraquo που οργανώνει τον αγώνα για κοινόχρηστες παραλίες στα πρότυπα του νικηφόρου αγώνα κατά της αναθεώρησης του άρθρου 24 του συντάγματος

Οι παραλίες το καλοκαίρι μας περιμέ-νουν για τους νέους αγώνες

ΜΠαΜΠηΣ ΜΠιΛιΝηΣ

ΥΓ1 Σημαντική η δράση της 29 Ιουνίου 2014 των νέων ΣΥΡΙΖΑ στην Μα-ρίνα Φλοίσβου ΑΕ στον Φαληρικό Όρμο Ένα παράδειγμα για το τι μας περιμένει με την ιδιωτικοποίηση των παραλιών πολύς δομημένος όγκος εντατικές χρήσεις γης με καταστή-ματα εστίασης και διασκέδασης ιδι-ωτική χρήση και όχι κοινόχρηστη στο δομημένο και στον αδόμητο χώ-ρο με έλεγχο από ιδιωτική φύλα-ξη που απαγόρευσε σε πολίτες να μοιράσουν προεκλογικά φυλλάδια πριν μερικές μέρες

ΥΓ2 Διαβάσαμε στον τύπο ότι το καρ-τέλ με τον ένα τόνο ηρωίνη θα ξέ-πλενε τα μαύρα έσοδά του επενδύο-ντας σε τουριστική επιχείρηση στο παράκτιο μέτωπο του Σαρωνικού στην Αττική

ΥΓ3 Το πρώτο μεγάλο στοίχημα για τις κινητοποιήσεις αποτελεί ο υπερ-μαραθώνιος laquo240 χιλιόμετρα για τον αιγιαλόraquo από τα Ίσθμια έως τον Μαραθώνα στην Αττική που γίνεται από 8 έως 12 Ιουλίου 2014

Παραλία αγ κοσμά μήπως ζούμε το τελευταίο καλοκαίρι μιας ελεύθερης πλαζ

Για πολλά χρόνια η παρα-λία του Αγ Κοσμά ήταν κλει-στή για τους ανθρώπους που δεν μπορούσαν ή δεν ήθελαν να πληρώσουν εισιτήριο Η εταιρία που εκμεταλλεύονταν την πλαζ την είχε αποκλεί-σει εισπράττοντας εισιτήρια τη μέρα και μετατρέποντάς την παράνομα σε χώρο δε-ξιώσεων και νυχτερινής δι-ασκέδασης τη νύχτα

Αυτά ως το καλοκαίρι του 2007 Όταν με μια πολυήμερη απεργία πείνας ο Δήμαρχος Κορτζίδης κατόρθωσε να συ-γκεντρώσει τις πιο ποικίλες δυνάμεις της αυτοδιοίκησης και των κινημάτων γύρω από το αίτημα της ελεύθερης πρό-σβασης στη θάλασσα

Με τη συμπαράσταση πλή-θους κοινωνικών φορέων ο Δήμος Ελληνικού συντόνισε την επιχείρηση αφαίρεσης των περιφράξεων της πλαζ Ήταν εκεί δεκάδες Οργανι-σμοί αυτοδιοίκησης το ΤΕΕ ο Δικηγορικός Σύλλογος της Αθήνας ο Πανελλήνιος Ια-τρικός σύλλογος το ΕΚΑ συνδικάτα πολιτικοί παρά-γοντες από όλους τους χώ-ρους και βεβαίως κάμποσες χιλιάδες ενεργοί πολίτες των κινημάτων πόλης

Ακολούθησαν τα δικαστή-ρια Δήμαρχος αντιδήμαρχοι αιρετοί και εργαζόμενοι στο Δήμο στοχοποιήθηκαν από τις εταιρίες που παράνομα εκμεταλλεύονταν την πλαζ Σύρονται ακόμη σήμερα αλλά και για πολλά χρόνια ακό-μη θα ταλαιπωρούνται σε ποινικές και αστικές δίκες Χαλάλι Για το δικαίωμα της ελεύθερης πρόσβασης στη θάλασσα

Κοιτάζοντας τις φωτογρα-φίες της εποχής όσοι ζήσα-με τα γεγονότα νιώθουμε τη συγκίνηση μαζί με την πε-ρηφάνια για ότι έγινε να ανακατεύονται με τη ανη-συχία για το τι πρόκειται να συμβεί

Διότι πέρασαν ήδη εφτά καλοκαίρια και μπαίνου-με στο όγδοο που χιλιάδες κάτοικοι του λεκανοπέδιου χαίρονται καθημερινά ελεύ-θερα την πλαζ ΑΜΕΑ που δεν μπορούσαν για χρόνια να κολυμπήσουν γιατί στις πλαζ δεν υπάρχει ο κατάλ-ληλος εξοπλισμός μπόρεσαν στον Αγ Κοσμά χάρις στις προσπάθειες του δήμου και των εθελοντών Καθημερινά εκατοντάδες μέλη των ΚΑΠΗ διάφορων δήμων της περι-

οχής καταφθάνουν για να χαρούν λίγη θάλασσα

Του χρόνου όμως τι θα γίνει Η δημοτική αρχή που θα αναλάβει το Σεπτέμβρη στο πρόγραμμά της μιλά για εφαρμογή laquoμικρούraquo εισιτη-ρίου για τους μη δημότες Και η περιοχή προσφέρε-ται ήδη μέσω ΤΑΙΠΕΔ στη Lamda του κου Λάτση Μαζί με το Αθλητικό κέντρο του Αγ Κοσμά και το πρώην αε-ροδρόμιο

Οι πολίτες θα χρειαστεί να υπερασπιστούν αυτό που καταχτήθηκε με πολύ αγώνα το 2007 Διότι όπως έδειξε η ζωή και ιδιαίτερα η εμπει-ρία των τελευταίων χρόνων όλα τα δικαιώματα με όσο αγώνα κι αν καταχτήθηκαν χρειάζονται αγώνες για την υπεράσπισή τους Και οι βου-τιές στον Αγ Κοσμά θα χρει-αστούν νέους αγώνες για να παραμείνουν ελεύθερες

ακηΣ ΜΠαΔΟΓιαΝΝηΣ

παραλία μου ιστορία μου

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 17

Φρεαττύδα και Βοτσαλάκιαhellip δυο παραλίες του Πειραιά που στο διάβα του χρόνου αφηγούνται την ιστορία της πόλης από την αρχαιότητα μέ-χρι σήμερα Αρκεί να ξαπλώσεις δίπλα στο κύμα να φέρεις το τοπίο μια γύρα με τα μάτια σου και όλη η αφήγηση ξετυλίγεται μπροστά σου Θα δεις το τείχος τα σπήλαια τις φυσικές ομορφιές τον υδροβιότοπο θα ακούσεις τις φωνές των χιλιάδων λουόμενων που βούτηξαν στα νερά τους τις χαρές και τα παιχνίδια Όμως καθώς μπαίνεις στη θάλασσα θα σκοντά-ψεις πάνω στα μπάζα που κείτονται ακόμα εκεί ζωντανά να θυμίζουν πως έθαψε την πόλη και τα μνημεία της ο Σκυλίτσης Ανάμεσα στα βότσαλα θα βρεις κομμάτια από πολύχρωμα μωσαϊκά και θα νο-σταλγήσεις εκείνη την εποχή που βλέπεις μόνο στις cards postales Τον Πειραιά με τα όμορφα νεοκλα-σικά μια πόλη που χάθηκε στο χρόνο και έχει αφή-σει πίσω της ετοιμόρροπα μελαγχολικά κουφάρια Θα θυμηθείς έναν Πειραιά που αγάπησαν πολύ οι πειραιώτες αλλά όχι οι Δήμαρχοι του Αφού κάνεις τη βουτιά σου θα θελήσεις να απλω-θείς στην παραλία για να στεγνώσεις κάτω από τον ήλιο όμως ο ήλιος είναι δυνατός και θα αναζητή-σεις σκιά Θα τη βρεις κάτω από τις ομπρέλες που έβαλε η Δημοτική Αρχή για σένα Και εκεί που θα βολευτείς και θα είσαι έτοιμος να κλείσεις τα μά-τια μια δυνατή μουσική θα σε προσγειώσει απότο-μα και ένας σερβιτόρος θα εμφανιστεί να σου πά-ρει παραγγελίαΚαι κάπως έτσι ξεκινά αντίστροφα η αφήγηση

Στις 30-1-2012 το Δημοτικό Συμβούλιο Πειραιά αποφα-σίζει την αξιοποίηση και διάθεση των παραλιών Φρεατ-τύδα και Βοτσαλάκια Ειδικότερα η σύμβαση παραχώρη-σης η οποία σε πολλά σημεία είναι αόριστη και ασαφής

προβλέπει για την πλαζ Βοτσαλάκια τη δημιουργία χώρου αναψυκτηρίου και ανάπτυξη τραπεζοκαθισμάτων χώρου για την τοποθέτηση ομπρελών και ξαπλωστρών οργανω-μένου ανοιχτού χώρου στάθμευσης χώρου catering στο δώμα του κεντρικού κτιρίου του δημοτικού κολυμβητηρίου και του παράπλευρου δομημένου χώρου του ορόφου θε-ρινού κινηματογράφου και ένταξη εντός αυτού κυλικείου Ενώ για την πλαζ Φρεαττύδα ορίζει τη δημιουργία χώρου αναψυκτηρίου σε λυόμενη κατασκευή με παράπλευρο στέ-γαστρο για την ανάπτυξη τραπεζοκαθισμάτων χώρου για την τοποθέτηση ομπρελών και ξαπλωστρών και οργανω-μένου ανοιχτού χώρου στάθμευσης

Η παραπάνω απόφαση της Δημοτικής Αρχής και όσες ακολούθησαν πάρθηκαν κατά πλειοψηφία με την υπερ-ψήφισή τους από την παράταξη του Δημάρχου και την καταψήφισή τους από τις λοιπές παρατάξεις της αντιπο-λίτευσης Τα σχέδια του Δήμου για την αξιοποίηση των παραλιών πυροδότησαν αντιδράσεις από την πλευρά των κατοίκων της πόλης οι οποίοι αποφασίζουν να μην επι-τρέψουν την παραχώρηση των μοναδικών παραλιών του Πειραιά στους ιδιώτες

Στις 3-5-2012 πραγματοποιείται ο διαγωνισμός για την εκμετάλλευση με τη μορφή μίσθωσης αιγιαλού παραλίας κοινόχρηστων χώρων στις παραλίες ο οποίος κατακυρώ-νεται με ετήσιο μίσθωμα 81000 ευρώ για τα Βοτσαλάκια και 52000 ευρώ για τη Φρεαττύδα Οι πλειοδοτικοί δι-αγωνισμοί για τις δύο παραλίες είναι παράνομοι καθώς οι αποφάσεις του ΔΣ στις οποίες στηρίζονται έχουν ακυ-ρωθεί Ο Δήμαρχος δίνει διαταγή να κλείσουν οι πόρτες του Δημαρχείου για να μην μπουν οι κάτοικοι Τελικά οι 200 περίπου παρευρισκόμενοι κάτοικοι κατορθώνουν να μπουν και καταθέτουν 2000 υπογραφές ενάντια στην ιδι-ωτικοποίηση που σήμερα αγγίζουν τις 5000

Οι δημότες αντιμετωπίζονται με τον πλέον απαξιωτικό τρόπο απειλούνται με συλλήψεις εξυβρίζονται και τελικά και οι δύο παραλίες δίνονται στον ίδιο γνωστό επιχειρη-

ματία που επί σειρά ετών διατηρεί κατάστημα υγει-ονομικού ενδιαφέροντος στην παραλία Βοτσαλάκια Το τελευταίο λειτουργεί μέ-χρι και σήμερα με ευθύνη του Δημάρχου κ Μιχαλο-λιάκου χωρίς άδεια ενώ έχει κριθεί αυθαίρετο τόσο από την Κτηματική Υπηρε-σία που εξέδωσε και πρω-τόκολλο κατεδάφισής του από το 2005 το οποίο δεν έχει εκτελεστεί ακόμα όσο και από το Κεντρικό Αρ-χαιολογικό Συμβούλιο του Υπουργείου Πολιτισμού με απόφαση του στις 2232013 Οι εγκαταστάσεις των δύο πλέον καταστημάτων ένα σε κάθε πλαζ όλο και επε-κτείνονται δημιουργώντας μια ανεξέλεγκτη κατάσταση εκμετάλλευσης των μοναδι-κών παραλιών της πόλης

από τους ιδιώτες με την ευλογία των Δημοτικών Αρχών Από την άλλη πλευρά η laquoΠρωτοβουλία κατοίκων για τα Βοτσαλάκια και τη Φρεαττύδαraquo εξακολουθεί να κάνει κι-νητοποιήσεις και μαζικές εκδηλώσεις με πολιτικό επιμορ-φωτικό και πολιτιστικό περιεχόμενο μέχρι και σήμερα με στόχο την οικειοποίηση των παραλιών και την ενημέρωση των κατοίκων της πόλης για όσα συμβαίνουν ( βλ httpfreevotsalakiafreatidawordpresscom)

Η εδραιωμένη επί σειρά ετών κατάσταση αυτή αλλά και η πρόσφατη υπογραφή της σύμβασης παραχώρησης κάθε άλλο παρά προφητικές ήταν Καθώς η ιστορία μιλάει και λέει ότι στην πολιτική σκηνή και δη στο πολιτικό παρα-σκήνιο τίποτα δεν είναι τυχαίο Και αναφέρομαι στο νομο-σχέδιο-έκτρωμα για τον αιγιαλό που έρχεται μεταξύ άλλων να νομιμοποιήσει όλες τις παραπάνω αυθαιρεσίες καθώς σύμφωνα με το τελευταίο αίρονται οι σημερινοί περιορι-σμοί που αφορούν στην έκταση της παραλίας που μπορεί να παραχωρηθεί για απλή χρήση αλλά και παρέχεται η δυνατότητα νομιμοποίησης αυθαίρετων κατασκευών που βρίσκονται στην παραλία και στον αιγιαλό στην περίπτω-ση που εξυπηρετούν επιχειρηματικούς σκοπούς

Σε μια εποχή που μας καταδικάζουν στην ανεργία μας κόβουν τους μισθούς και τις συντάξεις μας στερούν βα-σικά αγαθά και υπηρεσίες μας πετάνε έξω από τα σπί-τια μας και μας φορολογούν ακόμα και για τον αέρα που αναπνέουμε σε αυτή τη μυθική εποχή που αγγίζει τα όρια της επιστημονικής φαντασίας υπάρχει ακόμα πα-ρακάτωhellip Οι δημόσιοι και ελεύθεροι χώροι δεν ανήκουν πια στην πόλη και στους κατοίκους της αλλά στα μεγάλα συμφέροντα Οι παραλίες των διακοπών μας της ελευθε-ρίας και της χαλάρωσης μας ανήκουν σήμερα στο laquoμεγά-λο κεφάλαιοraquo της ιστορίας στο οποίο ο λαός αποτελεί μια θλιβερή υποσημείωση Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε ότι οι αντιφάσεις των συμφερόντων των διαφόρων κοινωνικών ομάδων δημιουργεί την ανάγκη διαρκούς διεκδίκησης του δικαιώματος στην πόλη ιδιαίτερα όταν η σύγκρουση αυτή λαμβάνει χώρα την εποχή της κρίσης όπου υπάρχει μια τοπική κοινωνία που δοκιμάζεται σκληρά Θα επιτρέψου-με λοιπόν ένα τέτοιο τέλος

ΒιΒιαΝ ΓΛΕΝη

Φρεαττύδα και Βοτσαλάκια δυο παραλίες στο λιμάνι

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1318

Οι ακΤΕΣ ΩΣ κΟιΝα αΓαΘα

laquoΟ νεοφιλελευθερισμός έχει καθοριστεί από τη μάχη της ιδιωτικής περιουσίας όχι μόνο ενάντια στην κρατική αλλά -και αυτό ίσως είναι το πιο σημαντικό- κυρίως ενά-ντια στην laquoκοινή ιδιοκτησίαraquo (common) [] Συχνά οι επιλογές οι οποίες μας παρουσιά-ζονται είναι μεταξύ του καπιταλισμού και του σοσιαλισμού της κυριαρχίας μεταξύ ιδιωτικής και κρατικής ιδιοκτησίας με την θεραπεία κατά τα δεινά του κρατικού ελέγ-χου να φαίνεται να είναι η ιδιωτικοποίηση και κατά του κεφαλαίου η κρατικοποίηση δηλαδή ο κρατικός έλεγχος Χρειάζεται να εξερευνήσουμε και μια άλλη πιθανότητα ούτε την ιδιωτική ιδιοκτησία του καπιτα-λισμού ούτε την δημόσια ιδιοκτησία του σοσιαλισμού αλλά το κοινό στον κομμου-νισμόraquo (Michael Hardt Reclaiming the common in communism [1])

Ενέργειες όπως αυτή του πρώην Υπουργού Οικονομικών Γιάννη Στουρνάρα ο οποίος κατέθεσε ένα νομοσχέδιο με το οποίο απει-λεί την ελεύθερη πρόσβαση των πολιτών στις ακτές είναι μια πικρή υπενθύμιση ότι τυπικά οι ακτές δεν είναι ο laquoκοινόςraquo μας χώρος Είναι απλά ένας χώρος στην ιδιο-κτησία του κράτους ο οποίος παραχωρείται στους πολίτες στους commoners από το κράτος μέχρις ότου εμφανιστεί η ευκαιρία για να μπουν στην αγορά Το νομοσχέδιο εκτός από το ότι θέλει να βάλει περιορι-σμούς στο μακρόχρονο δικαίωμα ελεύθε-ρης πρόσβασης στις ακτές προτείνει επί-σης την ιδιωτικοποίηση των ακτών αλλά και αμνηστία σε υφιστάμενες κατασκευές που δημιουργήθηκαν κατά παράβαση της ισχύουσας νομοθεσίας

Οι ακτές συχνά θεωρούνται ως μέρος των laquoκοινώνraquo (commons) ενός χώρου όπου η πρόσβαση είναι δωρεάν και η ευχαρίστη-ση του να απλά να είσαι laquoεκείraquo είναι η ίδια για όλους ασχέτως κοινωνικο-οικονομικής κατάστασης Ακτές αποτελούν για πολλούς (έστω και υποσυνείδητα) ένα ουτοπικό όραμα για το πώς θα μπορούσε να ήταν η κοινωνία στον γκρίζο εκείνο χώρο μεταξύ ιδιωτικού και κρατικού

Για να αντιληφθούμε την ιδεολογική ση-

μασία του νομοσχεδίου για τους αιγιαλούς είναι σημαντικό πρώτα να αντιληφθούμε τη σημασία των κοινών αγαθών ως απο-μεινάρια της εποχής όπου οι τοπικές κοι-νότητες ήταν υπεύθυνες για τη διαχείριση των δικών τους χώρων και αγαθών μακριά από την κυρίαρχη ιδεολογία για τη σημασία της ιδιωτικής περιουσίας laquoΚοινάraquo ονομά-ζουμε τα αγαθά τα οποία κληρονομήθηκαν από τις προηγούμενες γενιές δημιουργή-θηκαν συλλογικά ή που αποτελούν φυσι-κή κληρονομιά

Η εφεύρεση του όρου laquoη τραγωδία των κοινώνraquo (tragedy of the commons) από τον Garrett Hardin στο ομώνυμο κείμενό του στο περιοδικό Science το 1968 υπήρ-ξε ορόσημο στην ιστορία της διαχείρισης των κοινών αγαθών με τους υποστηρικτές του νεοφιλελευθερισμού να χρησιμοποιούν τον όρο και τη θεωρία του Hardin για να δικαιολογήσουν τις προσπάθειές τους για ιδιωτικοποίηση και εμπορευματοποίηση αγαθών που για χρόνια βρίσκονταν στα χέρια των τοπικών κοινοτήτων Με αυτό τον τρόπο αν θέλετε είχαμε ένα δεύτερο κύμα οικειοποίησης των κοινών μετά από την laquoπερίφραξηraquo όπως ονομάστηκε η με-τατροπή των κοινών (συνήθως της κοινο-τικής γης) σε ιδιωτική περιουσία πχ στην Αγγλία τον 18ο αιώνα

Στο κείμενό του ο Hardin προσπαθούσε να αναδείξει το πρόβλημα της ατομικής συ-μπεριφοράς απέναντι σε συλλογικά αγαθά υποστήριζε δηλαδή ότι όταν κάποια αγαθά δεν ανήκουν σε συγκεκριμένα άτομα αλλά σε όλους η εκμετάλλευσή τους αποφέρει ατομικά πλεονεκτήματα και κοινά μειονε-κτήματα με αποτέλεσμα μεμονωμένα άτο-μα να το εκμεταλλεύονται Όταν το 2009 η οικονομολόγος Elinor Ostrom βραβεύθηκε με το Νόμπελ Οικονομίας για τη θεωρία της για τη διαχείριση των κοινών πόρων ήρθαν στην επιφάνεια εναλλακτικές θεω-ρίες βασισμένες σε επιτυχημένα και απο-τυχημένα παραδείγματα αυτοδιαχειριζόμε-νων κοινοτήτων αφοπλίζοντας έτσι κυρί-αρχα πολιτικο-οικονομικά μοντέλα όπως η laquoτραγωδία των κοινώνraquo του Hardin Ο

David Harvey ταυτόχρονα στο βιβλίο του Rebel cities from the right to the city to the urban revolution το 2012 υποστηρίζει ότι το πρόβλημα στην θεωρία του Hardin δεν είναι τα κοινά καθαυτά αλλά η απο-τυχία της ατομικής ιδιοκτησίας να ικανο-ποιήσει τα κοινά συμφέροντα Ο Harvey δηλαδή τοποθέτησε το πρόβλημα σrsquo ένα πλαίσιο όπου το θέμα είναι η ατομική ιδι-οκτησία των αγαθών και κατά συνέπεια η προσπάθεια για μεγιστοποίηση του ατομι-κού κέρδους

Φυσικά όμως και τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά Σε μια εποχή όπου η επικρατέ-στερες ιδέες είναι βασισμένες σrsquo ένα καπι-ταλιστικό μοντέλο με ταξικό και πατριαρ-χικό υπόβαθρο και όπου οι κυβερνήσεις δίνουν προτεραιότητα στην οικονομική ανάπτυξη αντί στις κοινωνικο-οικολογι-κές ισορροπίες όσοι έχουν πρόσβαση στα κοινά (commoners) παγιδεύονται στο laquoμα-γκανοπήγαδο της παραγωγήςraquo (treadmill of production) έχοντας το δίλημμα εργα-σία έναντι της περιβαλλοντικής προστασίας [2] Οι αιγιαλοί όμως φαίνεται να ξυπνούν τις συνειδήσεις μας και παρόλη τη δύναμη των κυρίαρχων ιδεών της εποχής οι πολί-τες δεν αποδέχονται την οικειοποίηση της παραθαλάσσιας ουτοπίας από κανένα

Και δεν μιλούμε μόνο για το πρόσφατο νομοσχέδιο για τους αιγιαλούς Το 2007 οι πολίτες και ο δήμος του αθηναϊκού προ-αστίου του Ελληνικού κινητοποιήθηκαν ενάντια στους νονούς της νύχτας οι οποί-οι οικειοποιήθηκαν αυθαίρετα δημόσια πα-ραλία για τις ιδιωτικές τους επιχειρήσεις εμποδίζοντας την ελεύθερη πρόσβαση σε αυτή [3] Σε μια άλλη υπόθεση τον Μάιο του 2012 ήταν η δημοτική αρχή του Πει-ραιά η οποία μίσθωσε δύο από τις δημο-τικές παραλίες σε ιδιωτικές εταιρείες στην τιμή των euro134000 Για άλλη μια φορά ένα ισχυρό τοπικό κίνημα δημιουργήθηκε για να αντισταθεί [4]

Σε αντίθεση με την τσιμεντοκρατεία που εισέβαλε στις ακτές άλλων (ευρωπαϊκών τουλάχιστον) τουριστικών προορισμών η Ελλάδα έχει μέχρι τώρα προστατεύσει τις

φυσικές της ακτές επιτρέποντας έτσι στους ανθρώπους που έχουν πληγεί τόσο άσχημα από τα μέτρα λιτότητας να βρίσκουν μια ουτοπία σε χώρους με εξαιρετική φυσική ομορφιά Όπως και στην περίπτωση των Σκουριών στη Χαλκιδική οι άνθρωποι της Ελλάδας δεν νοιάζονται για την τιμή του χρυσού και διεκδικούν το δικαίωμά τους στα βουνά Με τον ίδιο τρόπο οι άνθρωποι της Ελλάδας δεν νοιάζονται για τις οικονο-μικές δυνατότητες της χρυσής άμμου και πολεμούν για να κρατήσουν το δικαίωμα τους στις ακτές

Η οικονομική κρίση έχει γίνει δικαιολο-γία για την προώθηση μιας οικονομικής ανάπτυξης με την οποία βίαια οικειοποι-ούνται τα περιβαλλοντικά και κοινωνικά μας δικαιώματα με σκοπό την περαιτέρω εδραίωση μιας νεοφιλελεύθερης ατζέντας Η ιδιωτικοποίηση του δημόσιου πλούτου έχει γίνει προτεραιότητα για πολλές κυ-βερνήσεις Στην Ελλάδα από τα μεταλλεία χρυσού στη Χαλκιδική μέχρι το νερό και την υγεία οι ιδιωτικοποιήσεις προσπαθούν να αφαιρέσουν από τους πολίτες όχι μόνο το δικαίωμα στη φύση αλλά και από άλλα ζωτικής σημασίας δικαιώματα Η προσοχή της κυβέρνησης και των ιδιωτικών συμ-φερόντων βρίσκονται απροκάλυπτα πλέον και στις οικονομικές δυνατότητες της ακτο-γραμμής και της χρυσής αμμουδιάς

Γινόμαστε μάρτυρες στις προσπάθειες του σφετερισμού ενός από τους τελευταίους laquoκοι-νούς χώρουςraquo (commons) από διαφορετικά επίπεδα εξουσίας από το κράτος μερικές φορές από τις δημοτικές αρχές αλλά και το ιδιωτικό κεφάλαιο Οι δούλοι του κεφαλαί-ου προσπαθούν να μεταμορφώσουν και να καλύψουν με τσιμέντο τις τελευταίες μας ουτοπίες Αλλά οι ουτοπίες είναι αυτές που συγκροτούν τη ζωή των ανθρώπων όπως το νερό και ο αέρας Ο Εδουάρδο Γκαλεά-νο (Eduardo Galeano) μας έχει διδάξει (και αυτό είναι που πρέπει να θυμόμαστε κα-θώς πολεμούμε για το δικαίωμα μας στις ακτές) ότι ο σκοπός της Ουτοπίας ldquoes para caminarrdquo είναι για να περπατούμε [5] Η μάχη για τις ακτές ως κοινό αγαθό θα συ-νεχίζεται καθώς παρακολουθούμε με οί-κτο τους δούλους του κεφαλαίου οι οποί-οι στη μάχη τους για την προώθηση της νεοφιλελεύθερης ιδέας έχουν εμπορευ-ματοποιήσει και τσιμεντοποιήσει τις δικές τους ουτοπίες

ΜαΡια ΧαΤζηΜιΧαηΛΕρευνήτρια σε θέματα κοινών αγαθών και θαλάσσιας

πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Άαλμποργκ στην Δανία

[1] httpwwwtheguardiancomcommentisfree2011feb03communism-capitalism-socialism-property

[2] httproarmagorg201406labor-environmental-movements-coalition

[3] httpunfollowcomgrweb-only8667-courteu

[4] httpfreevotsalakiafreatidawordpresscom

[5] https wwwyoutubecomwatchv=m-pgHlB8QdQ

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 19

laquoΗ Τουρκία συνορεύει στις τρεις πλευρές της με τη θάλασσαraquo Αυτό ήταν ένα από τα πρώτα πράγματα που μάθαμε στο σχολείο Εμφανιζόταν σαν κάτι για το οποίο μέσα από μια εθνικιστική οπτική θα έπρεπε να μας κάνει περήφανους Με συνολικό μή-κος ακτών 8333χλμ (περισσότερο από το 74 των συνόρων της) ίσως πράγματι αντιστοιχεί στην Τουρκία αυτή η έμφαση στις ακτές Αλλά τι σημαίνει αυτό για εμάς Μπορούμε να απολαμβάνουμε τη θάλασσα που μας περιβάλλει ή πρόκειται για κάτι που δεν μπορούμε να δούμε ή να σκεφτούμε Ξέρουμε ότι η θάλασσα είναι κάπου εδώ κοντά αλλά για τους περισσότερους από εμάς είναι απροσπέλαστη Μόνο για τρεις δεκαετίες οι παραλίες της Τουρκίας ήταν ανοιχτές στο κοινό Ήταν καθαρές ελεύθε-ρες και ndash πάνω απrsquo όλα ndash κοντά στα σπί-τια και τα διαμερίσματά μας Σήμερα όσες παραλίες υπάρχουν στην Κωνσταντινού-πολη είναι κατειλημμένες είτε από κτίρια είτε από δρόμους Και αν τύχει και κάποια παραλία ξέφυγε από αυτό το μοντέλο τότε ούτε που θα τολμούσες να βουτήξεις μέσα στα τοξικά νερά της θάλασσας

Η διάβρωση των ακτών

Από τη δεκαετία του 1970 η παράκτια ζώνη της Τουρκίας από τη Μαύρη Θάλασσα έως τη Μεσόγειο πάσχει από εντατική αστική ανάπτυξη Ο μαζικός τουρισμός παίζει βα-σικό ρόλο στην Αττάλεια και την Mugla Σε αυτές τις παραθαλάσσιες πόλεις κυριαρχούν τα υδροπάρκα τα γήπεδα γκόλφ τα ξενο-δοχεία και οι παραλίες που προσελκύουν τουρίστες Ωστόσο η αυξανόμενη αστική ανάπτυξη έχει αφανίσει τις ακτές της Κων-σταντινούπολης και της Kocaeli Σε αυτές τις ζώνες οι αμμόλοφοι έχουν αντικατασταθεί από αεροδρόμια γέφυρες μονάδες επεξερ-γασίας λυμάτων εγκαταστάσεις αναψυχής συμπεριλαμβανομένων αστικών πάρκων Σε άλλες περιοχές όπως στα Άδανα και τη Μερσίνα πρακτικές εντατικής καλλιέργει-ας (πχ εκκαθαρίσεις γης για καλλιέργειες και κατασκευή αρδευτικών καναλιών) έχουν προκαλέσει σοβαρές επιπτώσεις στις ακτές Η βιομηχανική ανάπτυξη (πχ η κατασκευή θερμοηλεκτρικών σταθμών αυτοκινητοδρό-μων και ναυπηγείων) έχει επίσης καταστρέ-ψει την παράκτια ζώνη στη Σαμψούντα και την Τραπεζούντα

Η εξαφάνιση της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς

Η αυξανόμενη πίεση από την αστικοποί-ηση και την εκβιομηχάνιση σε συνδυασμό με την κλιματική αλλαγή απειλούν τα πα-ράκτια οικοσυστήματα της Τουρκίας Πα-

τη τροποποίηση αλλάζει το πλάτος των ακτών από 50μ σε 10μ Αυτό σημαίνει ότι ζώνη ακτής πλάτους 40μ μπορεί να πουληθεί σε ιδι-ώτες Δημιουργείται έτσι μία νέα πηγή εσόδων για την κυβέρνηση που μάλι-στα παρουσιάζεται να λει-τουργεί προς όφελος του δημόσιου συμφέροντος Το χειρότερο απrsquo όλα όχι μόνο για το Νόμο για τις Παράκτιες Περιοχές αλλά και για το Νόμο για τις Δη-μόσιες Συμβάσεις το Νό-μο για την Προστασία της Φύσης και της Βιοποικιλό-τητας τον Κανονισμό για την Προστασία των Υγρο-τόπων και πολλές άλλες ρυθμίσεις είναι το γεγονός ότι τα τελευταία δέκα χρό-νια έχουν προσανατολιστεί στην ανάπτυξη ζωνών αντί της προστασίας

Οι Στόχοι της Τουρ-κίας για το 2023

Οι ακτές είναι για την κυβέρνηση το φιλέτο από το οποίο μπορεί να αντλή-σει έσοδα Και όλες οι πα-ραπάνω θεσμικές αλλαγές αποβλέπουν στην αξιοποί-ηση του φιλέτου αυτού Το κυβερνόν Κόμμα της Δικαι-οσύνης και της Ανάπτυξης (AKP) έχει το όραμα να κάνει μέχρι το 2023 την Τουρκία μία από τις δέκα ισχυρότερες οικονομίες στον κόσμο Οι Στό-χοι για το 2023 έχουν ήδη πολλές δυσμενείς επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον και την κοινωνία Ο Turhan Uslu ερευνητής του Πανεπιστημίου Gazi της Άγκυρας επιση-μαίνει ότι τα τελευταία 50 χρόνια 7487χλμ των τουρκικών ακτών (90 του συνόλου των ακτών της χώρας) έχουν υπερδομηθεί Σύμφωνα με ανακοινώσεις του Υπουργού Οικονομικών το 2013 οι δημόσιες εκτάσεις ndash οι περισσότερες από τις οποίες είναι αμ-μόλοφοι ndash είτε θα πουληθούν είτε θα ανα-πτυχθούν με κερδοφόρες κατασκευές στη γη Αυτό σημαίνει ότι αναμένεται να δού-με κι άλλες εγκαταστάσεις όπως γήπεδα γκολφ γήπεδα βόλεϊ θερμοηλεκτρικούς σταθμούς τουριστικές υποδομές ενεργει-ακούς αγωγούς αεροδρόμια εργοστάσια ανθρακωρυχεία δρόμους και αυτοκινητό-δρομους Το χειρότερο είναι ότι παράκτι-

ράκτια και θαλάσσια οικοσυστήματα υπο-βαθμίζονται από οικιακά και βιομηχανικά λύματα βλαβερές ουσίες που μεταφέρονται από την ενδοχώρα με τα ποτάμια γεωργικές πρακτικές σε παράκτιες περιοχές τουριστι-κές δραστηριότητες και υπερσυγκέντρωση παραθεριστικών κατοικιών εμπορικών και τουριστικών λιμένων και αλιευτικών υποδο-μών Σήμερα πολλά είδη ψαριών που ήταν σε αφθονία τη δεκαετία του 1970 κινδυ-νεύουν με αφανισμό για λόγους που συν-δέονται με την υπεραλιεία τη ρύπανση των υδάτων και την καταστροφή των φυσικών ενδιαιτημάτων Η ταχύτατη εξάπλωση των τουριστικών υποδομών και δραστηριοτή-των κατά μήκος των ακτών έχει καταστρέ-ψει ενδιαιτήματα ειδών όπως η θαλάσσια χελώνα τα δελφίνια και η φώκια μοναχός Τα πράγματα δεν είναι καλύτερα στον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς Φέροντας τη φήμη ενός τεράστιου υπαίθριου μουσείου η Τουρκία βρίσκεται στο σταυροδρόμι πολ-λών αρχαίων πολιτισμών αρκετοί από τους οποίους αναπτύχθηκαν στις ακτές Πρόκει-ται για ζώνες που βρίσκονται κάτω από την αυξανόμενη πίεση του μαζικού τουρισμού και της αστικοποίησης

Ενθαρρύνοντας την ανάπτυξη των ακτών

Σε αντίθεση με ότι συμβαίνει στην πρά-ξη το Άρθρο 43 του τουρκικού Συντάγμα-τος του 1982 ορίζει ότι οι ακτές αποτελούν κρατική οντότητα Το ίδιο άρθρο επίσης αναφέρει ότι η παραλία ο αιγιαλός και η όχθη των ποταμών πρέπει να σχεδιάζονται και να χρησιμοποιούνται μόνο με βάση το δημόσιο συμφέρον Ωστόσο υπάρχουν δώδεκα κρατικοί φορείς και περίπου τρι-άντα νόμοι για τις ακτές Πολλοί από αυ-τούς έρχονται σε αντίθεση με το στόχο της προστασίας όχι μόνο των ακτών αλλά και άλλων φυσικών πόρων Για παράδειγμα ο Νόμος 2634 για την Ενθάρρυνση του Του-ρισμού (1982) του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού έχει συμβάλλει στην προώ-θηση της ανάπτυξης των ακτών μέσα από ιδιωτικοποιήσεις εκτάσεων Ο Νόμος 3621 για τις Παράκτιες Περιοχές (1990) είναι ένα κείμενο για την προστασία των ακτών που ταυτόχρονα έχει νομιμοποιήσει σχεδόν όλες τις οικιστικές και βιομηχανικές εγκαταστά-σεις και δραστηριότητες στις παράκτιες περιοχές μέσα από τροποποιήσεις του στα χρόνια που ακολούθησαν την ψήφισή του Σύμφωνα με μία από τις τροποποιήσεις οι ακτές και η γη που προκύπτει από επιχω-ματώσεις και αποξήρανση δεν υπόκεινται στις προστατευτικές ρυθμίσεις του Νόμου 2863 για την Προστασία της Πολιτιστικής και Φυσικής Κληρονομιάς Η πιο πρόσφα-

ες πόλεις όπως η Κωνσταντινούπολη συ-νεχίζουν να υποδέχονται μετανάστες που αναζητούν αστικές υποδομές και ευκαιρίες εργασίας προκαλώντας μεγάλη αναπτυξι-ακή πίεση στις παράκτιες ζώνες

Ο ακτές είναι πολύτιμη πηγή ζωής για όλους και ιδιαίτερα σημαντικές για τη φυ-σική και πολιτιστική μας κληρονομιά Μέ-σα σε μισό μόνο αιώνα η Τουρκία έχασε ένα μεγάλο μέρος αυτής της πηγής ζωής Οι ακτές πρέπει να είναι υπό τη φροντίδα του δημόσιου και όχι στα χέρια ιδιωτικών εταιρειών που έχουν ως στόχο το κέρδος Εάν δε συμβεί αυτό τότε ndashσε αντίθεση με το όραμα του AKP- είναι πολύ πιθανό η Τουρκία να γίνει μέχρι το 2023 μία από τις δέκα χώρες με τις μεγαλύτερες περι-βαλλοντικές καταστροφές και συγκρούσεις στον κόσμο

Akgun ILHAN Ακτιβίστρια για το δικαίωμα στο νερό Τουρκία

ΤΟυΡκια κύματα ιδιωτικοποιήσεων στις ακτές μας

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1320

από τη λατινοποίηση στην κινεζοποίηση μια κΡηΤη δρόμος

Η μετεκλογική σοδειά από τις προσδοκίες που καλλιεργήθηκαν για ανατροπές στην τοπική αυτοδιοίκηση της Κρήτης απέδειξε οτι αφενός το ντόπιο βαθύ σύστημα έχει τις αντοχές και τις ρίζες του άγρουστα και από την άλλη οτι ο σπόρος της εναλλακτικής πρότασης είτε ήταν τζούφιος είτε έπεσε κι αυτός θύμα της εξαιρετικής ανομβρίας που για δεύτερη συνεχόμενη χρονια ταλαιπώ-ρησε τους αγρότες Παρόλαυτά ή ίσως και γι`αυτό η Κρήτη αυτό τον Ιούνη ζει κατά κάποιο τρόπο την κινηματογραφική σκηνή όπου ένα Fast Truck (Track το γράφουν στο ΥΠΑΝ) ευρωατλαντικής σχεδίασης αλλά made in China έρχεται καταπάνω της ενώ αυτή χωρίς να έχει πάρει χαμπάρι κοιτά με αγωνία ανάμεσα στις ξαπλώστρες με το λογότυπο της Invest in Greece μήπως έπεσε κάνα ευρώ από τους τουρίστες και ακούει στα ακουστικά του smartphone το success story του Σαμαρά του Γιώργου Εκτός όμως από τη συνηθισμένη για αυτή την εποχή μπάλα τη συνηθισμένη επέλαση των τουριστών και το συνηθισμένο μάπα καρπούζι ο φετινός Ιούνης έφερε και επέ-λαση καινούριων σχεδίων για επενδύσεις έργα υποδομής κατεπείγουσες αξιοποιήσεις κατεπείγοντα νομοσχέδια και άλλα φρούτα που επείγονται να ωριμάσουν μήπως κοψει κανείς το φυτό που τα τρέφει σύριζα

Η κάθοδος του Κινέζου πρωθυπουργού στην Κρήτη και η δήλωσή του οτι βλέπει στην Ελλάδα την πύλη εισόδου της Κίνας στην Ευρώπη δείχνει οτι η διαδικασία Λατι-νοποίησης της χώρας μπαίνει στο διαταύτα αρχής γεννομένης από το Νότο με τη ση-μειολογία που κουβαλά ο όρος στο παγκό-σμιο παιχνίδι της νεοαποικιακής εκμετάλ-λευσης ανθρώπινων και φυσικών πόρων Και αν αυτή τη φορά το λιμάνι του Νότου δεν ήταν στην επίσημη ατζέντα η κεντρι-κή θέση του αεροδρομίου του Καστελίου στις συζητήσεις δείχνει οτι η οικονομική και εμπορική υπερδύναμη είναι πιο κοντά από ποτέ στο να αποκτήσει μετά το λιμάνι του Πειραιά και τις άλλες στρατηγικές με-ταφορικές υποδομές-πύλες που χρειάζεται με όπλα το τεράστιο Κινέζικο πλεόνασμα τη γεωστρατηγική θέση της Κρήτης και το διακαή πόθο της Ελληνικής κυβέρνη-σης να απογειώσει από κάπου το δικό της success story

Στην ίδια λογική του είδα φώς και μπήκα η χώρα με τη μεγαλύτερη εγκατεστημένη ισχύ βΑΠΕ στον κόσμο υπέγραψε συμφω-νίες συνεργασίας με Ελληνικές αλλά και ξένες εταιρίες (EDF) για την εγκατάσταση ενεργειακών μεγαπρότζεκτς σε όλη την επι-κράτεια Η ΤΕΡΝΑ συγκεκριμένα με φτηνό χρήμα από την Κινέζικη Βιομηχανική και Εμπορική Τράπεζα (1η κρατική στον κόσμο

σε κεφάλαια με $19 τρις) και αρωγό την Sinohydro την κρατική μεγαεταιρία κατα-σκευής έργων υποδομής και φραγμάτων έκανε το ντίλ για το υβριδικό στο Αμάρι Ρε-θύμνου Το πακέτο περιλαμβάνει και άλλα έργα αντλισιοταμίευσης σε όλη την χώρα (122 δις Ευρώ) ανοίγοντας το δρόμο για την ιδιωτική διαχείρηση των νερών Αν πάνε καλά τα πράγματα πιθανά στο μέλλον να βοηθήσουν να ξεκολλήσει και το μεγα-λύτερο (1077 MW 359 ανεμογεννήτριες και καλώδιο διασύνδεσης) ενεργειακό έρ-γο βΑΠΕ της ΤΕΡΝΑ στην Κρήτη που έχει κρυώσει κάπως απεντασσόμενο από το fast track ενώ πιθανά πάλι ο Κοπελούζος να

περιμένει οι δικοί του στρατηγικοί εταίροι στην Προμηθέας Gas να ψωνίσουν με τη σειρά τους και να ξεκολλήσει και αυτός το δικό του έργο (1005 MW 437 ανεμογεν-νήτριες και καλώδιο διασύνδεσης)

Όμως το μεγάλο γεωπολιτικό και στα καθ` ημάς μικροπολιτικό παιχνίδι στα ενεργεια-κά της μεγαλονήσου αναμένεται να συνε-χιστεί τα επόμενα χρόνια με τους υδρογο-νάνθρακες τα έργα διασύνδεσης και την καθιέρωση της ως ενεργειακού κόμβου της ανατολικής Μεσογείου με ότι αυτό συνεπάγεται Στην πρόσφατη αιτιολογική έκθεση για την σκανδαλώδη επιδότηση 6 θέσεων εργασίας μέσω 6 έργων ΒΑΠΕ με 93 εκ Ευρώ από τον επενδυτικό νόμο πε-ριλαμβάνεται ο κατάλογος των έργων που εντάσσονται στον ευρωπαϊκό κανονισμό για τις διευρωπαϊκές ενεργειακές υποδο-μές Για την Κρήτη προβλέπει τo πέρασμα της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ισραήλ-Κύ-πρου-Ελλάδας (Euro-Asia Interconnector) και του αγωγού φυσικού αερίου East-Med Το τυράκι στη φάκα πέρα από την εθνική

υπερηφάνεια για το νέο γεωστρατηγικό μας ρόλο και τα δήθεν δισεκατομμύρια με την κάνουλα θα είναι οι εκατοντάδες χι-λιάδες θέσεις εργασίας (450000 λένε μόνο για την Κρήτη) στον τομέα των εξορύξεων που έπονται και η μετατροπή της Κρήτης από ldquoυπερδήμοrdquo σε ldquoυποκρατικήrdquo οντότη-τα μέσω των ανταποδοτικών τελών όπως προέβλεπαν προεκλογικά περιφερόμενοι στρατηγικοί αναλυτές στα γραφεία της επα-νεκλεγμένης περιφερειακής αρχής

Στο πλαίσιο αυτής της γεωπολιτικής ανα-βάθμισης της Κρήτης εντάσεται και η πρό-σφατη αίτηση στην Invest in Greece από τη VOPAK τη μεγαλύτερη εταιρεία απο-

θήκευσης και διαχείρισης πετρελαιοειδών στον κόσμο για τη δημιουργία σταθμού διαμετακόμισης στη νότια Σητεία σε έκτα-ση 400 στρεμμάτων Είναι αυτό που λέει ο λαός τώρα που βρήκαμε παπά που θά-βει αβέρτα στη Συρία την Ουκρανία και το Ιράκ και που όλως τυχαίως είναι κομβικές χώρες για την ενεργειακή τροφοδοσία της Ευρώπης ευκαιρία να θάψουμε πεντέξι και στη δικιά μας αυλή

Ένα εύλογο ερώτημα είναι πως όλα αυτά και άλλα πολλά θα χωρέσουν και θα συν-δυαστούν με την άλλη μεγάλη ιδέα για με-τατροπή των ελληνικών ακτών και νησιών και της Κρήτης ειδικότερα σε Μαγιόρκα της ανατολικής Μεσογείου Οι Κινέζοι επενδυ-τές υποσχέθηκαν να ξαναέρθουν σύντομα για να δουν και τα διαθέσιμα ακίνητα για τουριστική αξιοποίηση αλλά θα πρέπει να ξέρουν οτι θα στριμωχτούν στα γραφεία του ΤΑΙΠΕΔ μαζί με τους άλλους διεθνείς και εγχώριους παίκτες του real estate και των κατασκευών που διαγκωνίζονται ήδη ποιός θα πρωτοχτίσει τις εκατοντάδες χι-

λιάδες νέες τουριστικές κατοικίες και συ-μπλέγματα με προυπολογισμό πάνω από 10 δις Μέχρι τότε η κυβέρνηση τρέχει με διαδικασίες κατεπείγοντος να αμπα-λάρει το πακέτο περνώντας από το θερινό τμήμα της βουλής το νέο χωροταξικό και εντάσσοντας στην πραμάτεια του ΤΑΙΠΕΔ όσα από τα παραλιακά ldquoφιλέταrdquo της Κρή-της δεν έχουν ακόμα τσιμεντωθεί από τους ντόπιους παράγοντες του ΣΕΤΕ όπως πχ η δημοτική πλάζ του Καρτερού και η πρώ-ην αμερικάνικη βάση των Γουρνών Και αυτό ενώ ήδη δρομολογούνται βρίσκο-ντας ανέλπιστους συμμάχους σε τοπικούς φορείς και την απελπισμένη κοινωνία οι τουριστικές μεγαεπενδύσεις στην ανατολι-κή Κρήτη (Μονή Τοπλού Καβο Πλάκο) και βάζοντας το νησί από τα ανατολικά στην κιμαδομηχανή της ιδιωτικής πολεοδόμη-σης και χωροταξίας Στα ψιλά γράμματα του τουριστικού success story έχει περάσει οτι κάποιες τουριστικές επιχειρήσεις της Κρή-της έχουν πιάσει το νοημα της κινεζοποί-ησης και πληρώνουν πλέον με κουπόνια soupermarket και διαμονήφαγητό τους υπαλλήλους απαλλαγμένους βεβαίως από το βάρος των συλλογικών συμβάσεων και της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης αφού ετσι κι αλλιώς τα νοσοκομεία κλείνουν ή υπολειτουργούν

Το Fast Track που έρχεται καταπάνω στην Κρήτη ξαναθέτει το προεκλογικό ερώτημα αν υπάρχει πειστική και συγκεκριμένη εναλ-λακτική πρόταση Η απάντηση που δόθηκε στις εκλογές του Μάη πρέπει να ξεβολέψει τους πάντες κινήματα πολιτικούς κοινω-νικούς και επιστημονικούς φορείς απο τα κλιματιζόμενα γραφεία της πολιτικής και επιστημονικής τους αυτάρκειας Επείγει ο διάλογος και η σύνθεση για την επαναδι-ατύπωση και συγκεκριμενοποίηση αυτής της πρότασης Αλλά όχι σύνθεση ισσορο-πιστική και διαχειριστική ή πάνω σε μο-ντέλα που εφάρμοσε ο νεοαποικισμός στη Λατινική Αμερική με ακριβά δάνεια από την Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ ή στην Αφρική με φτηνά δάνεια απο τις κρατικές κινέζικες τράπεζες Ούτε με προτάσεις για αριστερόστροφή ldquoπραγματιστικήrdquo διαχεί-ρηση που καλλιεργούν αυταπάτες οτι οι ανεμογεννήτριες οι εξέδρες φυσικού αε-ρίου και οι τουριστικές επενδύσεις από την ντόπια ελιτ για την αλλοδαπή ελιτ με ερ-γαζόμενους ντόπιους ldquoνταλιτrdquo θα γίνουν συστατικά της ριζοσπαστικής στροφής που απαιτούν οι καιροί Αλλιώς οι σαμαράδες θα συνεχίσουν να φτιάχνουν μεγάλες ιδέες - σαμάρια για πειθήνια υποζύγια

κΩΣΤηΣ ΔαΜιαΝακηΣ αγρότης - βιολόγος

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 21

Την πολυαναμενόμενη ολοκλήρωση του χημικού αφοπλισμού της Συρίας με την απομάκρυνση και των τελευταίων φορτί-ων χημικών παραγόντων και πρόδρομων ουσιών ανακοίνωσε πανηγύρισε ο Οργα-νισμός για την Απαγόρευση των Χημικών Όπλων (OPCW) στις 23 Ιουνίου Η κατα-στροφή του συριακού χημικού οπλοστασίου που ευθύνεται για το θάνατο περισσότερων από 1400 ανθρώπων τον περασμένο Αύ-γουστο αποτελεί ένα σημαντικό βήμα για την εξάλειψη των χημικών όπλων παγκο-σμίως Το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS παρα-μένει σταθερό στην άποψη που έχει εκφρά-σει εδώ και δεκαετίες μαζί με εκατοντάδες άλλες οργανώσεις από όλο τον κόσμο για την επιτακτική ανάγκη να δοθεί ένα τέλος στην παραγωγή και χρήση χημικών όπλων να γίνει εξουδετέρωση - καταστροφή όλων των υπαρχόντων και να επιβληθούν διε-θνείς κυρώσεις σε όσους συνεχίζουν να κατασκευάζουν χρησιμοποιούν ή κατέχουν όπλα μαζικής καταστροφής χημικά πυρη-νικά βιολογικά Παράλληλα προτάσσει ως αναγκαίους όρους τον έλεγχο την αποδοκι-μασία και την υποβολή κυρώσεων σε όλες εκείνες τις χώρες κυβερνήσεις και εταιρεί-ες που ενώ αρχικά εξάγουν τεχνογνωσία τεχνολογία και πρώτες ύλες για την κατα-σκευή των οπλοστασίων έρχονται μετά να laquoλύσουνraquo τα προβλήματα που έχουν οι ίδι-ες δημιουργήσει συνήθως με το χειρότερο τρόπο Χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιας βλακείας αναλγησίας και στάσης απέναντι στη νομιμότητα και το δικαίωμα στην ει-ρήνη ενός ολοκλήρου λαού παραμένει το Ιράκ και ο Σαντάμ Χουσεΐν

Την ίδια στιγμή που η διεθνής κοινότητα πανηγυρίζει τον αφοπλισμό της Συρίας συ-νεχίζει να υπάρχει μια σειρά κρίσιμων ερω-τημάτων που πρέπει να απαντηθούν κυρίως όσον αφορά τα επόμενα βήματα της διαδικα-

σίας καταστροφής των χημικών Προτεραιό-τητας 1 (υψηλής τοξικότητας) Σύμφωνα με την ενημέρωση που υπάρχει τα χημικά φορ-τώθηκαν από τη Latakia στο δανέζικο πλοίο ldquoArk Futurardquo με τελικό προορισμό το λιμάνι Gioia Tauro της Ιταλίας όπου θα γίνει με-ταφόρτωση 560 τόννων εξ αυτών στο ldquoCape Rayrdquo Το μετασκευασμένο φορτηγό πλοίο του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ θα καταπλεύ-σει το αμέσως επόμενο διάστημα σε διεθνή ύδατα της Μεσογείου laquoκάπουraquo μεταξύ Κρή-της Μάλτας και Ιταλίας - η ακριβής τοποθε-σία δεν έχει γνωστοποιηθεί Η εξουδετέρωση των χημικών θα γίνει εν πλω με τη μέθοδο της υδρόλυσης η οποία έχει ευρέως χρησι-

περί της καταστροφής των ΧηΜικΩΝ ΟΠΛΩΝ της ΣυΡιαΣ

μοποιηθεί κατά το παρελθόν για την κατα-στροφή χημικών και αναμένεται να διαρκέσει μέχρι 90 ημέρες Για τις ανάγκες της συγκε-κριμένης επιχείρησης κατασκευάστηκαν το 2013 από τις ΗΠΑ δύο φορητά συστήματα (Field Deployable Hydrolysis Systems) Η συγκεκριμένη πλατφόρμα έχει δοκιμαστεί μόνο με υποκατάστατα που προσομοιάζουν με τη φυσική και χημική σύσταση των ndashπιο τοξικώνndash laquoσυγγενώνraquo τους Το σύστημα αυ-τό αδρανοποιεί τους χημικούς παράγοντες θερμαίνοντας και αναμιγνύοντάς τους (με-ταξύ άλλων) με νερό υδροξείδιο του νατρί-ου και υποχλωριώδες νάτριο με αποτέλεσμα να μετατρέπονται σε λιγότερο επικίνδυνες χημικές ουσίες που δεν μπορούν να χρησι-μοποιηθούν για την κατασκευή όπλων Τα laquoπροϊόνταraquo της υδρόλυσης θα αποθηκευτούν και εν συνεχεία θα μεταφερθούν σε κατάλ-ληλες χερσαίες εγκαταστάσεις επεξεργασί-ας επικίνδυνων αποβλήτων για περαιτέρω επεξεργασία και καταστροφή Σύμφωνα με τις πληροφορίες που είναι διαθέσιμες στην ιστοσελίδα του OPCW η Γερμανία και το Ην Βασίλειο είναι μεταξύ των χωρών που θα αναλάβουν την καταστροφή μέρους των προϊόντων αυτών

Η πληροφορία ότι τα χημικά όπλα ή τα προϊόντα της υδρόλυσης θα απορριφθούν στη θάλασσα που αναπαράγεται από πολ-λά εγχώρια ΜΜΕ είναι ανακριβής και ένα από τα προϊόντα της παραπληροφόρησης που πυροδοτεί η απουσία οποιασδήπο-τε ενημέρωσης από τους αρμοδίους προς τους πολίτες Από την ημέρα που έγινε γνωστό η επιλογή της εν πλω υδρόλυσης (μετά από πρόταση των ΗΠΑ) γεννιούνται φόβοι και πολλές ενστάσεις σχετικά με την επιλογή για άλλη μια φορά του ευάλωτου περιβάλλοντος της Μεσογείου για τέτοιου είδους προβληματικά και με μεγάλο κίνδυ-νο εγχειρήματα

Την ίδια ώρα που πρέπει να εφαρμοστεί άμεσα η Οδηγία Πλαίσιο για τη Θαλάσσια Στρατηγική και η ολοκληρωμένη διαχείριση και διατήρηση των θαλάσσιων και παράκτι-ων οικοσυστημάτων και ειδών που η ΕΕ έχει θέσει ως προτεραιότητα τη laquoΓαλάζια Ανάπτυξηraquo προωθώντας τη ως έναν από τους βασικότερους άξονες για ανάπτυξη και έξοδο από την κρίση των χωρών της Μεσογείου η επιλογή της εν πλω υδρόλυ-σης με πλοίο μάλιστα που δεν διαθέτει τα χαρακτηριστικά ασφαλούς ναυσιπλοΐας και πρόσθετης ασφάλειας για τέτοιου είδους επιχειρήσεις εντείνει τις ανησυχίες

Είναι δε απορίας άξιο πώς η Ελλάδα που έχει αναλάβει την Προεδρία του Συμβου-λίου της ΕΕ κατά το πρώτο εξάμηνο του 2014 (αλλά και οι υπόλοιπες χώρες της Μεσογείου ακόμα και η ΕΕ) μένει για μια άλλη φορά απαθής χωρίς να ενημερώνει φορείς και πολίτες όπως οφείλει για ένα τόσο σοβαρό γεγονός Οι καθυστερημένες διαβεβαιώσεις από το Υπουργείο Εξωτερι-κών περί laquohellipύπαρξη[ς] όλων των εγγυήσεων ασφαλείας σε σχέση με το θαλάσσιο περι-βάλλον της Μεσογείουhellipraquo (Μάρτιος 2014) χωρίς ωστόσο απτά στοιχεία και επιχειρή-ματα τροφοδοτεί το κλίμα αμφισβήτησης (που δικαιολογημένα υπάρχει) και αφήνει χώρο για κινδυνολογία και τρομοκρατία

Οι θαλάσσιες δραστηριότητες ενέχουν πάντα το κίνδυνο ατυχήματος Η επιλογή του πιο κατάλληλου και ασφαλούς- και όχι του πιο laquoβολικούraquo- σημείου στο θαλάσσιο (ή χερσαίο) χώρο και της αποδεδειγμένα ασφαλέστερης και πιο αποδεκτής μεθόδου καταστροφής σύμφωνα με τους διεθνείς ορ-γανισμούς και την επιστημονική κοινότητα καθώς και η λήψη όλων των απαραίτητων μέτρων πρόληψης αλλά και άμεσης αντιμε-τώπισης σε περίπτωση έκτακτου περιστα-τικού αποτελούν μονόδρομο Τέλος είναι αυτονόητο ότι βασικό στοιχείο αποτελεί η πλήρης διαφάνεια η ενεργός συμμετοχή και συνεχή ενημέρωση των πολιτών

Περιμένουμε από τα αρμόδια ελληνικά υπουργεία Εξωτερικών ΥΠΕΚΑ Ναυτιλί-ας και Αιγαίου να ενημερώσουν υπεύθυ-να φορείς και πολίτες να διαβεβαιώσουν με συγκεκριμένες επιστημονικές αναφο-ρές για την ασφάλεια της μεθόδου και τις επιπτώσεις στο θαλάσσιο περιβάλλον της Μεσογείου και να απαιτήσουν την αναβολή ή ακόμα και την ματαίωση του εγχειρήμα-τος αν θεωρήσουν ότι οι διαβεβαιώσεις που έχουν λάβει από τον OPCW και τον ΟΗΕ είναι ανεπαρκείς

ΔικΤυΟ ΜΕΣΟΓΕιΟΣ SOS

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1322

Στις περισσότερες περιοχές του πλανήτη μας ο χώρος διαμορφώνεται όχι μόνο από φυσικές διεργασίες αλλά και από ανθρώπινες παρεμβάσεις άλλοτε άμεσες και άλ-λοτε έμμεσες Στην εποχή μας πολλές από τις ανθρώπινες δραστηριότητες ndashόπως η εκμετάλλευση των πόρων και η αστικοποίησηndash εξαπλώνονται σε έκταση και αυξάνονται συνεχώς σε ένταση Είναι συγκλονιστικοί οι ταχύτατοι ρυθμοί με τους οποίους συντελούνται τέτοιες διαδικασίες αλλά και οι ριζικές τους επιπτώσεις Οι έμμεσες επιρροές μάλιστα διαχέονται και καλύπτουν το σύνολο του πλανήτη Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι επιπτώσεις στο χώρο από το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής αποτέλεσμα της αύξησης εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου

Ο χώρος όπως διαμορφώνεται από τη Φύση και τον Άνθρωπο αποτελεί τοπίο Σύμφωνα με τον ορισμό του Συμβουλίου της Ευρώπης

laquoτοπίοraquo σημαίνει μία περιοχή όπως γίνεται αντιληπτή από τους ανθρώπους του οποίου ο χαρακτήρας είναι το αποτέλεσμα της δράσης και αλληλεπίδρασης των φυσικών και ή ανθρώπινων παραγόντων

Αρχικά η έννοια του τοπίου ως χώρου με έντονο τοπι-κό χαρακτήρα αναγνωρίστηκε από τις καλές τέχνες και αποτέλεσε διαχρονική πηγή έμπνευσης για τη ζωγραφι-κή και τη χαρακτική τη λογοτεχνία και την αρχιτεκτονική και ίσως τη μουσική Τον 20ο αιώνα όμως έγινε κατανο-ητό ότι το τοπίο συνδυάζοντας τις μεταβολές των οικο-συστημάτων και της βιοποικιλότητας με τις επιρροές από τις ανθρώπινες δραστηριότητες μπορούσε να αποτελέσει χρήσιμο πλαίσιο για τη διαχείριση του χώρου Άρχισε έτσι η διερεύνηση του τοπίου από περιβαλλοντική και χωρο-ταξική σκοπιά

Στην Ευρώπη μια ήπειρο με πλούσια ιστορία και πολι-τισμό της οποίας ο χώρος έχει υποστεί μακρόχρονες και συχνά βίαιες ανθρώπινες παρεμβάσεις το τοπίο αναδείχτη-κε σε αντικείμενο διεπιστημονικής έρευνας Έτσι το 2000 υπογράφηκε στη Φλωρεντία η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για το Τοπίο στο πλαίσιο του Συμβουλίου της Ευρώπης που τέθηκε σε ισχύ το Μάρτιο του 2004 Σήμερα στη Σύμβα-ση μετέχουν 38 χώρες ενώ ετήσιες τεχνικές συναντήσεις έχουν επιτρέψει τη διερεύνηση πολλών πτυχών του τοπί-ου τη διαμόρφωση αλλά και τη διαχείρισή του

Πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι η Σύμβαση για το Τοπίο αποδίδει μεγάλη σημασία στις διαδικασίες κοινωνικής ενημέρωσης και συμμετοχής σε αντίθεση με άλλες περισ-σότερο τεχνοκρατικές προσεγγίσεις Από τη μία πλευρά αυτό αποτελεί θετική εξέλιξη ως προς τη δημοκρατικότη-τα των διαδικασιών από την άλλη όμως δεν έχει διαμορ-φωθεί επαρκώς στο πλαίσιό της μια πραγματιστική και συστηματική μεθοδολογία στη διαφύλαξη και διαχείριση των τοπίων που αποτελεί ακόμα στόχο πολλών προσπα-θειών Έχει όμως προωθηθεί σημαντικά η αναγνώριση του τοπίου στον Ευρωπαϊκό χώρο

Αντίθετα στο επίπεδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης η έν-νοια του τοπίου έχει παραμείνει ουσιαστικά στα αζήτη-τα χωρίς να έχει ενταχθεί οργανικά στα περιβαλλοντικά και χωρικά της προγράμματα Πιθανά αυτό να οφείλεται στη διχογνωμία που βασιλεύει στην Ευρωπαϊκή Ένωση ως προς την αρμοδιότητά της για τα θέματα του χωρικού σχεδιασμού Διχογνωμία που οδήγησε στην παραμέληση ή και εγκατάλειψη σημαντικότατων προγραμμάτων ευ-ρωπαϊκής χωροταξίας που είχε προωθήσει παλαιότερα ο

Μάριος Καμχής κύριο στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτρο-πής Ίσως όμως η παραμέληση αυτή να οφείλεται και στην αδυναμία σύνδεσης του τοπίου με τις laquoαναπτυξιακέςraquo ή και laquoοικονομίστικεςraquo θεωρήσεις που δεσπόζουν στη σημερινή Ένωση Τείνει να αγνοηθεί έτσι η καθοριστική συμβολή του τοπίου στην ποιότητα ζωής των κατοίκων στις μνήμες και συνέχεια των τόπων την πολιτιστική τους ταυτότητα στην υπεραξία που αυτή δημιουργεί και στην ενίσχυση της τουριστικής έλξης Έχουν χρηματοδοτηθεί κατά καιρούς Κοινοτικά προγράμματα που αφορούν το τοπίο χωρίς όμως να αξιοποιηθούν τα αποτελέσματα τους και να οδηγήσουν σε συνεκτική Κοινοτική πολιτική για το τοπίο

Στο διεθνές επίπεδο η Συνθήκη για την Παγκόσμια Κλη-ρονομιά της UNESCO αναγνωρίζει πλέον τοπία στον κατά-λογο των περιοχών της Βέβαια κατά την Ευρωπαϊκή Σύμ-βαση όλα τα τοπία μπορούν να θεωρηθούν ως πολιτιστικά και να απαιτήσουν ενασχόληση και μέριμνα Αλλά αυτά που επιλέγονται από την UNESCO είναι μόνον εκείνα που χαρα-κτηρίζονται από εξέχουσες παγκόσμιες αξίες (outstanding universal values) και είναι μέχρι σήμερα μόνο 85 από τα οποία 79 πολιτιστικά και 6 μεικτά Πρέπει εδώ να σημειωθεί ότι η UNESCO όχι μόνο ενδιαφέρεται αποκλειστικά για τα τοπία με εξέχουσες παγκόσμιες αξίες αλλά τα αντιμετωπίζει ως μία ακόμη κατηγορία παγκόσμιας πολιτισμικής (κυρίως) κληρονομιάς (heritage) κι όχι τόσο ως χωρικές ενότητες οι οποίες είναι ζωντανές και υπόκεινται σε συνεχείς αλλαγές ανάλογα με τις εκάστοτε περιβαλλοντικές κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες κάθε περιόδου

Η Ελλάδα υπήρξε μια από τις πρώτες χώρες που υπέγρα-ψαν την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για το Τοπίο το 2000 Χρει-άστηκε όμως μια δεκαετία για να κυρωθεί η Σύμβαση αυτή από το Κοινοβούλιο που έγινε με το Ν38272010 ΦΕΚ Α 3025022010 δείγμα της έλλειψης ενδιαφέροντος για το τοπίο που είχαν οι μέχρι τότε πολιτικές ηγεσίες

Ένα χρόνο μετά συγκροτήθηκε με υπουργική απόφα-ση η Εθνική Επιτροπή για το Τοπίο με κύριο μέλημα την

εκπλήρωση των υποχρεώσεων της Χώ-ρας που προέκυπταν από την εφαρμογή της Σύμβασης Η Επιτροπή στην οποία η συμμετοχή των μελών της δεν ήταν αμει-βόμενη λειτούργησε μόνο για ενάμισι έτος και μετά σταμάτησε τυπικά λόγω μη αντι-κατάστασης παραιτηθέντων μελών

Στο διάστημα λειτουργίας της η Επιτρο-πή προώθησε δύο κυρίως θέματα

Με τη βοήθεια της Διεύθυνσης Χωρο-ταξίας του ΥΠΕΚΑ ενέταξε τη διαχείριση του τοπίου στις μελέτες για την επικαιρο-ποίηση των Περιφερειακών Πλαισίων Χω-ροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανά-πτυξης που ανατέθηκαν το 2012 για τις 12 περιφέρειες της χώρας Οι μελέτες αυτές περιλαμβάνουν την καταγραφή των τοπί-ων διεθνούς εθνικής και περιφερειακής σημασίας καθώς και όσων έχουν υποστεί ριζικές βλάβες τη διαπίστωση των απειλών που προκαλούν την υποβάθμισής τους και τη διατύπωση γενικών κατευθύνσεων για τη διαφύλαξη ή αποκατάστασή τους Αντί-στοιχα η έννοια του τοπίου εντάχθηκε και στην αναθεώρηση του Ρυθμιστικού Σχεδίου

της Αθήνας Αττικής Ελπίζεται ότι τα αποτελέσματα των μελετών αυτών και η κτηθείσα εμπειρία θα μπορέσουν να αξιοποιηθούν και να αποτελέσουν εργαλεία για την καλή διαχείριση του ελληνικού τοπίου

Δυστυχώς όμως η δεύτερη καίρια πρωτοβουλία της Εθνι-κής Επιτροπής Τοπίου δεν μπόρεσε να υλοποιηθεί ακόμα Πρόκειται για την εκπόνηση μελέτης βάσης που θα περι-λάμβανε την κατάρτιση τυπολογίας του τοπίου την πιλο-τική εφαρμογή προδιαγραφών σε επίπεδο Καλλικράτειου δήμου την παροχή νομικής υποστήριξης για την εκπό-νηση αναγκαίων νομοθετικών ρυθμίσεων τη δημιουργία και λειτουργία Υποστηρικτικής Διαδικτυακής Γεωγραφι-κής Εφαρμογής και τη δημιουργία Βάσης Δεδομένων για το τοπίο την πραγματοποίηση σχετικών εκδηλώσεων δι-αβούλευσης την οργάνωση ενός διεθνούς συνεδρίου την παραγωγή έντυπου υλικού και θα κατέληγε σε διατύπωση εθνικής στρατηγικής για το τοπίο Παρά τη σοβαρή εργασία που έγινε από την Επιτροπή και τη Διεύθυνση Χωροταξί-ας του ΥΠΕΚΑ στην προετοιμασία των προδιαγραφών και των δελτίων έργου για χρηματοδότηση της μελέτης από το ΕΠΠΕΡΑΑ γραφειοκρατικές διαδικασίες ή και πολιτι-κή αδράνεια έχουν αναστείλει την προώθηση αυτής της τόσο χρήσιμης μελέτης Σημειώνεται εδώ ότι τα αποτελέ-σματα της επρόκειτο να τροφοδοτήσουν τα περιφερειακά πλαίσια που αναφέρθηκαν πιο πάνω πράγμα που δεν κα-τέστη δυνατό μέχρι σήμερα

Παρά τις κάποιες αρνητικές εξελίξεις και τη σημερινή δυσμενή συγκυρία η κοινωνική συνειδητοποίηση για το τοπίο εξακολουθεί να ενισχύεται στην Ελλάδα καθώς και η αναγνώριση της δυνητικής του συμβολής στις αναπτυ-ξιακές διαδικασίες ndashκυρίως στον ελληνικό τουρισμόndash αλ-λά και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής Παράγοντες που αργά ή γρήγορα θα ευαισθητοποιήσουν και την πολιτική ηγεσία της χώρας

ΘυΜιΟΣ ΠαΠαΓιαΝΝηΣAρχιτέκτων

ΤΟΠιΟ η ΣυΓΧΡΟΝη ΠΡΟΣΕΓΓιΣη

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 23

Το εξορυκτικό έργο Pascua Lama είχε να αντιμετωπίσει πολλές δυσκολίες από την αρχή πέρα από τις κοινωνικές αντιδράσεις σε Χιλή και Αργεντινή Οι εξελίξεις στη βι-ομηχανία του χρυσού παγκόσμια αλλά και οι ενδο-εταιρικές πολιτικές και οικονο-μικές αποφάσεις επηρέασαν ιδιαίτερα το έργο και τελικά οδήγησαν στην αναστολή του Αυτά τα στοιχεία είναι σημαντικά για τον τομέα της Πολιτικής Οικολογίας καθώς αναζητούμε τι καθορίζει αυτές τις εταιρικές αποφάσεις και ποιών τα συμφέροντα τελικά εξυπηρετούνται Σε αυτό το πλαίσιο η κά-θε επιχείρηση δεν αντιμετωπίζεται ως μο-νολιθική οντότητα αλλά ως ένα δυναμικό πλέγμα σχέσεων εξουσίας αμφισβήτησης και συνεργασίας μεταξύ των διαφόρων φο-ρέων και εκφάνσεων του κεφαλαίουΑν θέ-λουμε να κατανοήσουμε τα κίνητρα και τις πολιτικές της (καναδικής) Barrick Gold στο Pascua Lama της Χιλής πρέπει να laquoανοί-ξουμεraquo το μαύρο κουτί των εταιριών χρυ-σού και να μπούμε στον απόκρυφο κόσμο των χρηματοδοτήσεων που είναι η laquoκαρ-διάraquo της εξορυκτικής βιομηχανίας

Η έκρηξη της τιμής του χρυσού

Ένα σημαντικό στοιχείο που συνθέτει το σκηνικό είναι η τεράστια αύξηση στις τιμές του χρυσού κατά την τελευταία δεκαετία η οποία συνεπάγεται και αύξηση των εξο-ρύξεων σε παγκόσμιο επίπεδο Μέσα από το πρίσμα αυτού που θεωρείται ως η μεγα-λύτερη καταγεγραμμένη άνοδος του εμπο-ρεύματος από τη μεταπολεμική περίοδο και έπειτα (2003-2012) μεγάλες εξορυκτικές εταιρείες χρυσού όπως η Barrick Gold έχουν προχωρήσει σε μεγάλες εξαγορές και έχουν επεκτείνει τις δραστηριότητές τους Συνε-πώς παλαιότερα αδρανή ορυχεία που δεν θα ήταν οικονομικά βιώσιμα να λειτουρ-γήσουν με χαμηλότερες τιμές του χρυσού

έχουν ξαναμπεί στο παιχνίδι όπως είναι και η περίπτωση του Pascua Lama

Εκμεταλλευόμενοι το ενδιαφέρον των επεν-δυτών πολλοί από τους οποίους κερδοσκο-πούν πάνω στις μελλοντικές αυξήσεις των τιμών οι εταιρείες εκδίδουν νέες προσφορές μετοχών στις αγορές Η Wall Street Journalσε άρθρο της το 2012 ανέφερε ότι κατά την τε-λευταία δεκαετία οι τέσσερις μεγαλύτερες εταιρείες εξόρυξης χρυσού (BarrickGold Newmont Newcrest και Goldcorp) έχουν αυξήσει την έκδοση μετοχών κατά 117 Μάλιστα η Barrick Gold κατέχει το laquoβρα-βείοraquo των δύο μεγαλύτερων μετοχικών προ-σφορών στην ιστορία του Χρηματιστηρίου του Τορόντο για τη χρηματοδότηση της το Νοέμβριο του 2013 Οι θεσμικοί επενδυτές (που διαχειρίζονται κατά μίνιμουμ κεφάλαια της τάξης των 100 εκ δολαρίων) όπως τα hedge funds τα συνταξιοδοτικά ταμεία και τα αμοιβαία κεφάλαια είναι ανάμεσα σε εκείνους που κατέχουν σήμερα μεγάλο κε-φάλαιο μετοχών στα μητρώα των εταιρειών εξόρυξης χρυσού

Δημιουργώντας κέρδος για τους μετόχους

Οι θεσμικοί επενδυτές με το τεράστιο μέγεθος των επενδύσεών τους είναι δι-ατεθειμένοι να αναλάβουν ενεργό ρόλο για τις επενδύσεις τους πολύ περισσότερο από ότι οι ιδιώτες επενδυτές Οι μεγάλες συγκεντρώσεις της επένδυσης σε μια εται-ρία τους δίνει μεγαλύτερη διαπραγματευ-τική ισχύ (και μάλιστα ψήφων) ώστε να πιέσουν σε εταιρικά θέματα Οι θεσμικοί μέτοχοι της Barrick Gold προφανώς δεν αποτελούν εξαίρεση Η μη απόδοση των αναμενόμενων μερισμάτων στους μέτοχους αποτέλεσε το βασικό λόγο για να πιεστεί η διοίκηση να εγκαταλείψει το σχέδιο αύ-ξησης των επενδύσεων της laquoγια χάρη της

ανάπτυξηςraquo και να ιεραρχήσει πολύ ψηλά την απόδοση των κερδών στους μέτοχους Μάλιστα στα μέσα του 2012 ο Διευθύνων Συμβούλος απολύθηκε με βάση την κακή απόδοση των μετοχών ενώ συνεχείς ήταν και οι διαμάχες στο διοικητικό συμβούλιο καθώς έπρεπε να σηματοδοτηθεί μια νέα εποχή όπου οι αποδόσεις των μετόχων θα έχουν τον πρώτο λόγο

Λόγω όλων των παραπάνω η Barrick Gold υιοθετεί πλέον μια πιο συντηρητική προσέγγιση στην κατανομή κεφαλαίων μαζί με την υπόσχεση ότι laquoοι αποδόσεις (στους μετόχους) θα καθορίζουν την παραγωγή και όχι το αντίθετοraquo Η εταιρεία έχει αναβάλει για παράδειγμα 4 δισ δολαρίων προγραμ-ματισμένες κεφαλαιακές δαπάνες και έχει προχωρήσει πρόσθετες περικοπές των γε-νικών εξόδων Επιπλέον έχουν πουληθεί ορυχεία χαμηλής αποδοτικότητας και υψη-λού λειτουργικού κόστους όπως είναι τα ορυχεία Darlot Granny Smith και Lawlers στη δυτική Αυστραλία

Το αίνιγμα Pascua Lama

Το Pascua Lama σε αυτό το πλαίσιο απο-τελεί ένα γρίφο για την Barrick Gold Κα-θώς έχει χαρακτηριστεί ως το laquoμεγαλύτε-ρο ορυχείο χαμηλού κόστους στον κόσμοraquo θεωρείται η ναυαρχίδα των περιουσιακών στοιχείων της εταιρείας και αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της μελλοντικής παρα-γωγής χρυσού Είναι από τα μεγαλύτερα ανεκμετάλλευτα κοιτάσματα χρυσού στον κόσμο κατέχοντας την 11η θέση και το τρί-το μεγαλύτερο στη Λατινική Αμερική Για τη Barrick Gold υπήρξε το επίκεντρο των κεφαλαιακών της δαπανών με πάνω από 5 δις δολάρια μέχρι σήμερα Αποτελεί το σημαντικότερο λόγο συγκρούσεων μεταξύ της εταιρείας και των μετόχων της με ορι-σμένους μέτοχους να αμφισβητούν ακόμα

το κατά πόσον θα πρέπει να συνεχιστεί το έργο στο σημερινό περιβάλλον

Σε αυτή τη διαμάχη ήρθαν να προστεθούν η διαρκής αντίδραση και αβεβαιότητα για την περιβαλλοντική συμμόρφωση του έργου με τους κανονισμούς της Χιλής η χαμηλό-τερη τιμή του χρυσού σήμερα και τα 15 δις δολάρια έλλειμμα στα οικονομικά της εται-ρείας Όλοι αυτοί οι παράγοντες οδήγησαν στην αναστολή του έργου Η Barrick Gold μπορεί να κατέφερε με αυτή την απόφαση να περιορίσει τη ζημιά της όμως το μέλλον της τίθεται υπό αμφισβήτηση Η παραγωγή η μεγέθυνση και η υπόσχεση της μελλοντι-κής ανάπτυξης παραμένει αναπόσπαστο μέρος της επιχειρηματικής δραστηριότη-τας της και βάσει αυτών καθορίζεται και η βιωσιμότητά της Αυτό αναγκάζει την εται-ρεία να δηλώσει ότι δεν έχει απομακρυνθεί ολοκληρωτικά από το έργο Πράγματι μια απόφαση να αναστείλει τις τωρινές δρα-στηριότητες δεν σημαίνει ότι χάνει τα με-ταλλευτικά δικαιώματα (τα οποία δεν έχουν ημερομηνία λήξης εφόσον οι ετήσιες πλη-ρωμές γης καταβάλλονται)

Τι θα γίνει στο Pascua Lama

Προς το παρόν η εταιρεία έχει μετριάσει το κίνδυνο έκθεσής της στο έργο εξόρυξης στο Pascua Lama Όλα τα σημάδια δείχνουν μια επιβράδυνση στην εξορυκτική βιομηχανία εν γένει η οποία επιδεινώνεται με την αύξηση της επιφυλακτικότητας εκ μέρους των χρη-ματοοικονομικών επενδυτών να συνεισφέ-ρουν κεφάλαια στη βιομηχανία Αλλά εκεί που οι μικρές εταιρίες εξόρυξης (εταιρείες που αναλαμβάνουν μόνο εξερεύνηση)είτε πωλούνται ή κλείνουν σε περίοδο ύφεσης οι μεγάλες χρυσοθήρες δείχνουν αντοχή Πε-ρίοδοι υφέσεις και πτώσης χαρακτηρίζουν τον κύκλο εξόρυξης στο τέλος της προη-γούμενης ύφεσης για παράδειγμα τα σχέ-δια της λειτουργίας του Pascua Lama είχαν για να ξανακκκινίσουν λίγα χρόνια αργότερα όταν οι τιμές του χρυσού ανέκαμψαν Εκτός από το να περιμένει μέχρι να βελτιωθούν οι συνθήκες η εταιρεία εξετάζει να πουλήσει μέρος του μεριδίου της στο Pascua Lama Τέτοιες συμφωνίες συνεργασίας δεν είναι ασυνήθιστες στον τομέα των εξορύξεων με δεδομένη την υψηλή κεφαλαιακή δαπάνη που απαιτείται Προς το παρόν βέβαια πε-ριμένουν τη στιγμή που τα αποθέματα χρυ-σού στο Pascua Lama θα έχουν μεγαλύτερη αξία και χαμηλότερο επενδυτικό κίνδυνο αν εξορυχτούν από το να παραμένουν κά-τω από το έδαφος

JULIE REYESδιδακτορική ερευνήτρια Πολιτικής Οικολογίας

στο Πανεπιστήμιο του ΜάντσεστερΜετάφραση Δήμητρα Σπαθαρίδου

Επιμέλεια Γιώργος Βελεγράκης

ΧιΛη η στρατηγική της Barrick Gold στο ορυχείο χρυσού Pascua Lama

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1324

Αντιδράσεις για τα πρώτα φορτία ασφαλτώδους άμμου στην Ευρώπη

Για πρώτη φορά φορτία πετρελαίου ασφαλ-τώδους άμμου (tar sand oil) στάλθηκαν στην Ευρώπη και πιο συγκεκριμένα στην Ισπανία για επεξεργασία και διύλιση 600000 βαρέλια αρ-γού πετρελαίου της καναδικής εταιρείας Western

Canada Select (WCS) στάλθηκαν από την ισπανική πετρελαϊκή εταιρεία Repsol σε διυ-λιστήριο του Μπιλμπάο Η εξέλιξη αυτή πυροδότησε αντιδράσεις και διαδηλώσεις έξω από το εργοστάσιο το οποίο βρίσκεται σε μια ιδιαίτερα πυκνοκατοικημένη περιοχή Οι εκδηλώσεις διαμαρτυρίας υποστηρίζονται από τοπικές κινήσεις πολιτών και από περι-βαλλοντικές οργανώσεις που επισημαίνουν τους κινδύνους που δημιουργούν για τους κατοίκους και το περιβάλλον

Από τη μεριά της η εταιρεία απορρίπτει τα ενστάσεις κατοίκων και περιβαλλοντικών οργανώσεων και ισχυρίζεται ότι ο συγκεκριμένος τύπος αργού πετρελαίου παράγει την ίδια ποσότητα εκπομπών με οποιοδήποτε άλλο είδος πετρελαίου

Παρrsquoόλα αυτά μελέτες σε άλλες περιοχές του πλανήτη έχουν συνδέσει την ύπαρ-ξη διυλιστηρίων ασφαλτώδους άμμου με αυξημένα επίπεδα καρκίνου και αναπνευ-στικών νοσημάτων Απόπειρες της ΕΕ να ποσοτικοποιήσει τις εκπομπές αερίων ρύπων από διαδικασίες εξόρυξης και διύλισης πετρελαίου ασφαλτώδους άμμου έχουν προς το παρόν εγκαταλειφθεί μετά τις έντονες αντιδράσεις του Καναδά και της βιομηχανίας πετρελαίου

Ανεπαρκής ο περιορισμός της ΕΕ στα βιοκαύσιμα καταγγέλουν οικολογικές οργανώσεις

Στις 13 Ιουνίου και μετά από μήνες διαπραγματεύσεων οι υπουργοί Ενέργειας της ΕΕ αποφά-σισαν τον περιορισμό των βιοκαυσίμων στο 7 της ενέργειας της Ευρώπης για μεταφορές το 2020 και ενώ η αρχική πρόταση προέβλεπε όριο 5 Οικολογικές οργανώσεις όμως προειδο-ποιούν ότι ο περιορισμός είναι πολύ ήπιος και έρχεται καθυστερημένα Οι αρνητικές συνέπειες από βιοκαύσιμα θα αυξηθούν καθώς το όριο του 7 σημαίνει 50 αύξηση του σημερινού επιπέδου χρήσης βιοκαυσίμωνΠώς όμως τα βιοκαύσιμα που αποτελούν ένα είδος ανανεώσιμης πηγής ενέργειας έφτασαν να αποτελούν κίνδυνο για το περιβάλλονΒασικό επιχείρημα για την πολιτική υποστήριξης των βιοκαυσίμων στην ΕΕ (πχ βιοντήζελ) ήταν ότι έχουν ως αποτέλεσμα χαμηλότερες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου σε σχέση με τα ορυ-κτά καύσιμα δεδομένου πχ ότι τα φυτά που καλλιεργούνται για να παραχθούν τα βιοκαύσιμα απορροφούν διοξείδιο του άνθρακα Ίσως σημαντικότερα κίνητρα όμως ήταν οι αυξανόμενες τιμές των ορυκτών καυσίμων και η ενεργειακή ασφάλειαΚαθώς όμως οι ευρωπαϊκές χώρες και οι προμηθευτές καυσίμων υλοποιούσαν τους στόχους για τα βιοκαύσιμα το αποτέλεσμα ήταν η προώθηση σχεδόν αποκλειστικά βιοκαυσίμων που παράγονται από τροφικές και ενεργειακές καλλιέργειες όπως φοινικέλαιο σόγια ελαιοκράμβη (βιοντήζελ) σιτάρι και καλαμπόκι (αιθανόλη) Η επιστημονική κοινότητα έχει προειδοποιήσει ότι η αυξημένη ζήτηση για βιοκαύσιμα στην ΕΕ οδηγεί στην επέκταση της παγκόσμιας καλλιεργήσιμης γης σε βαθμό που μπορεί τελικά να αυ-ξήσει τις εκπομπές που συντελούν στην κλιματική αλλαγή Αυτή η έμμεση αλλαγή χρήσης γης (Indirect Land Use Change ndash ILUC) συντελείται ως εξής Επιφάνεια γης που μπορεί να χρησι-μοποιηθεί για καλλιέργεια τροφίμων τώρα χρησιμοποιείται για καλλιέργεια καυσίμων Αυτό έχει ως αποτελέσμα να χρειάζεται επιπλέον επιφάνεια καλλιεργήσιμης γης για τα τρόφιμα Η laquoνέαraquo γη συνήθως βρίσκεται σε τροπικές περιοχές όπου μεγάλα δάση κόβονται για να δημιουργηθεί χώρος για καλλιέργειες Αυτή η αποψίλωση μειώνει τα δέντρα και γενικότερα τη βλάστηση που απορροφά διοξείδιο του άνθρακα και αποβάλλει τεράστια μεγέθη αερίων θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα αναιρώντας τον αρχικό στόχο της πολιτικής της ΕΕ για τα βιοκαύσιμα Ταυτόχρονα ο ανταγωνισμός μεταξύ καλλιέργειας βιοκαυσίμων και τροφίμων για εκτάσεις γης και για νερό ανεβάζει τις τιμές των τροφίμων και εντείνει τις διακυμάνσεις των αγορών γεωρ-γικών προϊόντων ενώ οι επιδοτήσεις στα βιοκαύσιμα κοστίζουν περίπου 6 δισ euro το χρόνο στα ευρωπαϊκά κράτηΗ Ευρώπη είναι ήδη η ήπειρος με την υψηλότερη εξάρτηση από εκτάσεις γης εκτός των συνόρων της και έχει το δεύτερο υψηλότερο επίπεδο laquoκατανάλωσης γηςraquo κατά κεφαλήν Σύμφωνα με μελέ-τη του Οικονομικού Πανεπιστήμιου της Βιέννης για την οργάνωση laquoΦίλοι της Γηςraquo ΕυρώπηςΤο αποτύπωμα της κατανάλωσης βιοκαυσίμων σε επιφάνεια γης το 2010 ήταν 450 εκατομμύρια στρέμματα ισοδύναμο με την επιφάνεια της Σουηδίας Το 2030 αν η σημερινή τάση συνεχιστεί η κατανάλωση βιοκαυσίμων της ΕΕ αναμένεται να αυξηθεί κατά 58 χρησιμοποιώντας περίπου 700 εκατομ στρέμματα έκταση ίση με την επιφάνεια της Σουηδίας και της Πολωνίας μαζίΗ χρήση ξύλου για παραγωγή θερμότητας και ηλεκτρισμού προκαλεί το μεγαλύτερο αποτύπωμα περίπου 300 εκατομ στρέμματα δάσους το 2010 που προβλέπεται να φτάσουν τα 400 εκατομ στρέμματα το 2030 Αν όλο αυτό το ξύλο προερχόταν από το εσωτερικό της ΕΕ θα απαιτούσε σχεδόν το 40 όλης της παραγωγικής δασικής έκτασης της ΕυρώπηςΗ Ευρώπη πρέπει όχι μόνο να περιορίσει τη χρήση των βιοκαυσίμων για αυτοκίνητα αλλά και να περιορίσει την τεράστια έκταση γης που χρησιμοποιείται γενικότερα από την ΕΕ θέτοντας υποχρε-ωτικούς στόχους που περιορίζουν την υπερκατανάλωση Τα βιοκαύσιμα μπορούν να παίξουν ρόλο στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής όμως θα πρέπει αυτό να γίνει με χρήση υπολειμμάτων και αποβλήτων (βιοκαύσιμα δεύτερης γενιάς) αντί για την καύση δέντρων και καρπών

ε ίδαμε

Ομπάμα ndash Νέο πρόγραμμα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής

Στις 2 Ιουνίου ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μπάρακ Ομπάμα ανακοίνωσε μέσω της Υπη-ρεσίας Προστασίας του Πε-ριβάλλοντος (EPA) ένα νέο φιλόδοξο πρόγραμμα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερ-μοκηπίου κατά 30 μέχρι το 2030 (έτος βάσης το 2005) Το πρόγραμμα περιλαμβάνει

σειρά μέτρων όπως το κλείσιμο μονάδων ηλεκτροπαραγωγής από άνθρακα την προώ-θηση της εγκατάστασης αιολικών και φωτοβολταϊκών μονάδων την ενίσχυση πολιτικών εξοικονόμησης ενέργειας και την εισαγωγή συστημάτων ανταλλαγής ρύπων Ο προ-σανατολισμός του προγράμματος είναι προς την υιοθέτηση στόχων μείωσης εκπομπών σε επίπεδο Πολιτειών (States) και όχι σε ομοσπονδιακό επίπεδο Βασικός στόχος του προγράμματος είναι η δραστική μείωση των εκπομπών από τα εργοστάσια ηλεκτροπα-ραγωγής που αποτελούν το βασικό παραγωγό αερίων του θερμοκηπίου στις ΗΠΑ

Η πρωτοβουλία Ομπάμα δέχεται σθεναρή κριτική από τη βιομηχανία άνθρακα και τους ρεπουμπλικάνους που θεωρούν ότι το πρόγραμμα αυτό θα περικόψει τις θέσεις εργασί-ας στον κλάδο και θα αυξήσει τα τιμολόγια του ρεύματος Από την άλλη το πρόγραμ-μα αντιμετωπίστηκε πολύ θετικά από τις περιβαλλοντικές οργανώσεις οι οποίες όμως επισημαίνουν ότι και πάλι υπολείπεται των προβλέψεων της Διακυβερνητικής του ΟΗΕ (IPCC) για τις αναπτυγμένες χώρες Αντιδρούν τέλος στην υλοποίηση προγραμμάτων ανταλλαγής (cap and trade) και αντιστάθμισης (offsetting) των εκπομπών ρύπων μεταξύ των Πολιτειών καθώς χρησιμοποιώντας ως παράδειγμα τον αντίστοιχο ευρωπαϊκό μη-χανισμό (ETS) ισχυρίζονται ότι τέτοιου τύπου μηχανισμοί που βασίζονται στους νόμους της αγοράς αποτυγχάνουν να οδηγήσουν σε πραγματικές μειώσεις εκπομπών

Σε κάθε περίπτωση η εξαγγελία του συγκεκριμένου προγράμματος αποτελεί μια πολύ ενδιαφέρουσα εξέλιξη καθώς πρόκειται για την πρώτη εθελοντική δέσμευση των ΗΠΑ σε ένα φιλόδοξο σχέδιο αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1306

οι εξελίξεις στην ευρωπαϊκή ένωση για τα ΜΕΤαΛΛαΓΜΕΝα

Δεν ξέρω τι προσδοκίες θα είχε κανείς από την ελληνική Προεδρία στην ΕΕ Πι-στεύω όμως ότι για όσους παρακολουθούν το ζήτημα των μεταλλαγμένων ίσως και να μην ήταν έκπληξη το γεγονός ότι ο υπουρ-γός Περιβάλλοντος κ Μανιάτης πήρε την πρωτοβουλία να ανοίξει το ζήτημα των Γε-νετικά Τροποποιημένων Οργανισμών (ΓΤΟ) και μάλιστα με δυσμενείς όρους για το πε-ριβάλλον την υγεία μας και για τη συντρι-πτική πλειοψηφία των Ελλήνων που έχουν δηλώσει laquoόχι στα μεταλλαγμέναraquo

Από το Φεβρουάριο του 2014 που δεν εγκρίθηκε η καλλιέργεια του γενετικά τρο-ποποιημένου καλαμποκιού 1507 δόθηκε η αφορμή στο ΥΠΕΚΑ να ανοίξει ξανά το θέμα της έγκρισης των ΓΤΟ Με αυτό ασχολήθη-κε το Συμβούλιο των Υπουργών Περιβάλ-λοντος το Μάρτιο του 2014 όπου δόθηκε στην Ελληνική Προεδρία η εξουσιοδότηση να ξεκινήσει το διάλογο για την τροποποί-ηση του πλαισίου για τους ΓΤΟ Στις 28 Μαΐου 2014 η ελληνική πλευρά κατέθεσε σε συνάντηση των κρατών μελών της ΕΕ πρόταση για τις εθνικές απαγορεύσεις καλ-λιέργειας μεταλλαγμένων η οποία έγινε δεκτή κατά πλειοψηφία Στις 12 Ιουνίου η πρόταση αυτή ψηφίστηκε από το Συμβού-λιο Υπουργών Περιβάλλοντος της ΕΕ και αναμένεται η ψήφισή της και από το Ευ-ρωκοινοβούλιο για να τεθεί σε ισχύ

Η βασική κριτική που γίνεται στην πρό-ταση της ελληνικής Προεδρίας έγκειται στην αναβάθμιση της διαπραγματευτικής θέσης των πολυεθνικών βιοτεχνολογίας έναντι στα κράτη-μέλη καθώς και στον περιορισμό των επιχειρημάτων για την αιτιολόγηση της απαγόρευσης Υπό αυτή την έννοια ενώ εκ πρώτης φαίνεται να δί-νει περισσότερες αρμοδιότητες και νομικά όπλα σε ένα κράτος-μέλος ώστε να μπορεί να απαγορεύει μονομερώς την καλλιέργεια ΓΤΟ καταλήγει στο αντίθετο

Η μέχρι σήμερα κατάσταση

Η έως τα σήμερα διαδικασία της ΕΕ για χορήγηση αδειών ΓΤΟ ήταν ενιαία για όλα τα κράτη-μέλη και καθιστούσε εξαιρετικά δύσκολη την καλλιέργεια μεταλλαγμένων στον ευρωπαϊκό χώρο Με βάση την ισχύ-ουσα ευρωπαϊκή νομοθεσία (άρθρο 30 της Οδηγίας 200118) οι αποφάσεις έγκρισης της καλλιέργειας των ΓΤΟ λαμβάνονται από Κανονιστική Επιτροπή έπειτα από εισήγη-ση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και κατόπιν γνωμοδότησης της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Ασφάλειας Τροφίμων (EFSA) Προκειμένου

η Κανονιστική Επιτροπή να καταλήξει σε απόφαση θα πρέπει να επιτευχθεί ειδι-κή πλειοψηφία η οποία όμως λόγω αντι-κρουόμενων θέσεων των κρατών- μελών δεν επιτυγχάνεται Διαφορετικά το θέμα προωθείται στο Συμβούλιο το οποίο έχει περιθώριο τριών μηνών να καταλήξει σε απόφαση πάλι με ειδική πλειοψηφία Εάν εντός του τριμήνου το Συμβούλιο καταλήξει ότι αντιτίθεται στην πρόταση η Επιτροπή οφείλει να την επανεξετάσει ενώ εάν λή-ξει η προθεσμία και το Συμβούλιο δεν έχει καταλήξει σε απόφαση η προτεινόμενη πράξη εφαρμογής εγκρίνεται υποχρεωτι-κά από την Επιτροπή

Δεδομένου λοιπόν του συσχετισμού δυνάμεων μεταξύ των χωρών που υποστη-ρίζουν και αυτών που αντιτίθενται στους ΓΤΟ πρακτικά έως σήμερα η αδειοδότηση των ΓΤΟ προς καλλιέργεια εξαρτάται απο-κλειστικά από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τη γνωμοδότηση της EFSA Σήμερα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ήδη αποφανθεί θετικά για 7 από τις 13 αιτήσεις που έχουν κατατεθεί ενώ για τις υπόλοιπες συνεχίζε-ται η αξιολόγηση των μελετών ανάλυσης κινδύνου Σήμερα καλλιεργείται μόνον ένας ΓΤΟ ο αραβόσιτος MON810 του αμερικα-νικού ομίλου Monsanto και καλλιεργείται μόνο στην Ισπανία ο οποίος ζήτησε ανανέ-ωση της έγκρισης καλλιέργειας Άλλοι δύο αραβόσιτοι (BT176 και T25) και η πατάτα Amflora αν και εγκεκριμένοι για καλλιέρ-γεια έχουν εγκαταλειφθεί Όμως υπάρχουν

και άλλα αιτήματα καλλιέργειας ΓΤΟ που περιμένουν έγκριση μεταξύ των οποίων ο αραβόσιτος TC1507 του ομίλου Pioneer (για τον οποίο υπήρξε σχετική συζήτηση τον Φεβρουάριο του 2014)

Ακόμα το ισχύον νομικό πλαίσιο δεν πα-ρέχει τη δυνατότητα στα κράτη-μέλη για μονομερή απαγόρευση παρόλο που αυτό συμβαίνει στη βάση όμως της πολιτικής απόφασης του κράτους-μέλους για αντίθε-ση στην καλλιέργεια μεταλλαγμένων στην επικράτειά του

Τον βασικό διαπραγματευτικό και απο-φασιστικό ρόλο έναντι των εταιρειών βιο-τεχνολογίας λοιπόν κατέχει η ΕΕ συνολι-κά και όχι η κάθε χώρα ξεχωριστά Με τον τρόπο αυτό η ευρωπαϊκή αγορά έχει κατα-φέρει εδώ και δεκαετίες να είναι laquoεκτόςraquo του παιχνιδιού των μεταλλαγμένων χάρη στις έντονες αντιδράσεις περιβαλλοντικών και καταναλωτικών οργανώσεών καθώς και αγροτών από όλη την Ευρώπη Οι πιέσεις όμως ιδίως από την Αμερική όπου δρα-στηριοποιείται έντονα τόσο η βιομηχανία όσο και το λόμπι των ΓΤΟ είναι διαρκείς και προσπαθούν να αντιστρέψουν αυτή την κατάσταση

Δεκαετίες προσπαθειών για αλλαγή πλαισίου βρίσκουν διέξοδοhellip

Η προσπάθεια αλλαγής του πλαισίου της ΕΕ για τα μεταλλαγμένα ξεκινά τουλάχιστον πριν από 14 χρόνια Πιο πρόσφατα από το

2010 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσπαθεί να τροποποιήσει τη σχετική Οδηγία 200118 έτσι ώστε να δίνεται η δυνατότητα στα κρά-τη-μέλη να απαγορεύουν την καλλιέργεια των ΓΤΟ που έχουν εγκριθεί στο επίπεδο της ΕΕ Με άλλα λόγια από το 2010 γίνε-ται προσπάθεια τροποποίησης του καθε-στώτος έγκρισης για την καλλιέργεια των μεταλλαγμένων στην Ευρώπη με στόχο να επιτραπεί σε όσες χώρες το επιθυμούν να τα καλλιεργήσουν Όσες χώρες δεν θέλουν έχουν τη δυνατότητα να επικαλεσθούν ποι-κίλους λόγους (δημοσία υγεία δημόσια τά-ξη προστασία του περιβάλλοντος χωροτα-ξία) ώστε να απαγορευτούν οι καλλιέργειες αυτές Σε αυτό αντιδρούσαν πολλές χώρες και ιδιαίτερα το Ηνωμένο Βασίλειο η Γαλ-λία η Γερμανία η Σλοβακία το Βέλγιο η Κύπρος και η Βουλγαρία που καταψήφι-σαν αντίστοιχη πρόταση της Προεδρίας της Δανίας πριν δύο χρόνια

Φαίνεται λοιπόν ότι η ελληνική πρόταση εκφράζοντας τις χώρες που επιθυμούν να προχωρήσει η καλλιέργεια μεταλλαγμένων κατάφερε να laquoπείσειraquo κι αυτές που διαφω-νούν και φοβούνται ότι θα δοθούν εγκρίσεις για καλλιέργειες οπότε θέλουν να διατη-ρήσουν το δικαίωμα να απαγορεύσουν τα μεταλλαγμένα τουλάχιστον στην επικράτειά τους Η ελληνική προεδρεία ήταν αυτή που πήρε την πολιτική απόφαση να επιτραπεί η καλλιέργεια ΓΤΟ σε όσες κοινοτικές χώρες το επιθυμούν δίνοντας άλλη τροπή στην εξέλιξη του ζητήματος πανευρωπαϊκά Οι

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 07μόνες χώρες που αντέδρασαν στην πρω-τοβουλία της Ελλάδας ήταν η Γαλλία και το Βέλγιο ενώ το Λουξεμβούργο εξέφρασε κάποιες επιφυλάξεις ως προς το περιεχό-μενο της πρότασης Η αλλαγή στάσης των Βρετανών και των Γερμανών συνέβαλε στο να ανοίξει η πόρτα για τη χωρίς εμπόδια καλλιέργεια ΓΤΟ

Τι προβλέπει η τροποποίηση

bull Στο κείμενο συμφωνίας συνδέεται η πρώτη φάση της αδειοδότησης δηλαδή το αίτημα της εκάστοτε εταιρείας βιοτεχνολογίας σε επίπεδο ΕΕ για να δοθεί εξουσιοδότηση για καλλιέργεια σε ευρωπαϊκό επίπεδο με τη δεύτερη φάση δηλαδή την αίτηση σε κάθε κράτος-μέλος όπου σχεδιάζεται καλλιέργεια ΓΤΟ

bull Για να προχωρήσει ένα κράτος-μέλος σε απαγόρευση καλλιέργειας ΓΤΟ πρέπει να προσφύγει στην Ευρωπαϊκή Επιτρο-πή και εκείνη θα αναλαμβάνει να ζητά από τις εταιρείες των μεταλλαγμένων να τα αποκλείουν όταν καταθέτουν αιτήμα-τα για νέες καλλιέργειες Στην περίπτωση που η εταιρεία δεν συναινέσει το κράτος- μέλος προχωρά εντός τριών μηνών στην απαγόρευση χωρίς τη σύμφωνη γνώμη της εταιρείας αλλά και χωρίς τη σύμφω-νη γνώμη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Η εταιρεία έχει πολύ στενά χρονικά πε-ριθώρια (30 ημέρες) για να μην αποδε-χτεί την εξαίρεση του κράτους από το γεωγραφικό πεδίο εφαρμογής της αδει-οδότησης του ΓΤΟ ενώ η μη απάντηση της εταιρείας εκλαμβάνεται ως αποδοχή της εξαίρεσης

bull Η αιτιάσεις που θα μπορούν να χρησιμο-ποιούν τα κράτη-μέλη για να απαγορεύ-σουν μια καλλιέργεια ΓΤΟ μπορούν να αφορούν περιβαλλοντικούς κοινωνικο-οικονομικούς λόγους χρήσεις γης χω-ροταξικό σχεδιασμό αγροτική πολιτική θέματα δημόσιας πολιτικής

bull Πρέπει να αναφερθεί ακόμα ότι οι χώρες δεν θα έχουν καν το δικαίωμα να απαγο-ρεύσουν τη διέλευση των μεταλλαγμένων οργανισμών από το έδαφός τους Με τον τρόπο αυτό ανοίγει διάπλατα ο δρόμος της διακίνησης των μεταλλαγμένων και της επέκτασής τους στη διατροφή ζώων και ανθρώπωνΑπό τα παραπάνω γίνεται φανερό ότι ει-

σάγεται στην ευρωπαϊκή διαδικασία έγκρι-σης ΓΤΟ η διαπραγμάτευση κάθε κράτους- μέλους που επιθυμεί να απαγορεύσει την καλλιέργεια του ΓΤΟ στο σύνολο ή σε μέ-ρος της επικράτειάς του με την εταιρεία που υπέβαλε αίτηση για την έγκρισή του Εγείρεται λοιπόν το ερώτημα για ποιο λό-γο οι εταιρείες βιοτεχνολογίας καθίστανται ισότιμοι συνομιλητές με τα κράτη-μέλη Εί-ναι φανερό ότι η διαπραγματευτική τους ισχύς αναβαθμίζεται έναντι των κρατών-με-λών και αποκτούν καθοριστικό ρόλο στην

απόφαση για το πού θα καλλιεργηθούν ΓΤΟ στον ευρωπαϊκό χώρο

Ακόμα θα πρέπει να συνεκτιμηθεί ότι τα κίνητρα ενός κράτους-μέλους που δικαιο-λογούν την απαγόρευση καλλιέργειας ΓΤΟ δεν έχουν νομική ισχύ στις εμπορικές συμ-φωνίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπο-ρίου (ΠΟΕ) Ο ΠΟΕ δέχεται ως έγκυρες μόνο εθνικές αποφάσεις που βασίζονται σε επι-στημονικά επιχειρήματα που επικαλούνται την υγεία ή τις περιβαλλοντικές ανησυχίες Κατά συνέπεια η διαδικασία αυτή θα μπο-ρούσε να προκαλέσει διαφορές που βασίζο-νται σε μη συμμόρφωση με τους κανόνες του ΠΟΕ Η πρόταση που υιοθετήθηκε από το Συμβούλιο των Υπουργών δεν εγγυάται στα κράτη-μέλη ότι οι απαγορεύσεις που θα εγείρουν θα έχουν νομική βάση και ως εκ τούτου θα είναι αδιαμφισβήτητες σε διεθνή δικαστήρια καθώς και έναντι του ΠΟΕ

Με την τροποποίηση του πλαισίου οδη-γούμαστε σε μια κατάσταση όπου η μια χώρα θα καλλιεργεί μεταλλαγμένα και η γειτονική της όχι Για την περίπτωση λοι-πόν διασυνοριακών επιμολύνσεων δεν γί-νεται λόγος Ούτε ακόμα και για τη διασυ-νοριακή ευθύνη σε περίπτωση γενετικής ρύπανσης

Προβληματισμοί

Έχουμε δει το τελευταίο διάστημα να γί-νονται προσπάθειες αλλαγής του καθεστώ-τος για το γενετικό υλικό εν γένει Τον Ια-νουάριο του 2014 υπήρξε η πιο πρόσφατη αλλαγή του θεσμικού πλαισίου εμπορίας σπόρων Η πανευρωπαϊκή κινητοποίηση καταναλωτών αγροτών περιβαλλοντικών οργανώσεων και κινημάτων έβαλε ένα μι-κρό φρένο στον πλήρη έλεγχο του γενετικού υλικού από τις εταιρείες βιοτεχνολογίας Η πρόσφατη τροποποίηση της Κοινής Αγρο-τικής Πολιτικής προκάλεσε τη δυσφορία πολλών λόγω του εικονικού laquoπρασινίσμα-τόςraquo της Σήμερα είμαστε αντιμέτωποι με το ζήτημα της αδειοδότησης της καλλιέργειας των μεταλλαγμένων στην Ευρώπη

Το ζήτημα της διαχείρισης του γενετικού υλικού είναι πρωταρχικής σημασίας τόσο για τους αγρότες όσα και για τους κατα-ναλωτές Παρατηρούμε όμως μια δυσανά-λογη αντίδραση σχετικά Αναρωτιέμαι για ποια ζητήματα τα ελληνικά αγροτικά σω-ματεία έχουν κινητοποιηθεί το τελευταίο διάστημα Σε κανένα από αυτά δεν βρίσκω το θέμα των σπόρων και των μεταλλαγμέ-νων Αυτοί που θα κληθούν αύριο να δου-λέψουν με πατενταρισμένους σπόρους και μεταλλαγμένα δεν έχουν ενδοιασμούς για αυτά Μόνο κάποιες οργανώσεις αγροτών στην Ευρώπη αντιδρούν Και πάλι όμως το στίγμα που δίνει ο αγροτικός κόσμος μέσω των ευρωπαϊκών θεσμικών του οργάνων COPA- COGECA (Ευρωπαϊκή Συνομοσπον-δία Αγροτικών Φορέων και Ευρωπαϊκή Συ-νομοσπονδία Αγροτικών Συνεταιρισμών)

είναι της σύμπλευσης με τις μεγάλες εται-ρείες βιοτεχνολογίας - τουλάχιστον στη διαβούλευση για την εμπορία των σπόρων τον Απρίλιο του 2014 Και σε αυτούς τους φορείς συμμετέχουν και οι ελληνικές ορ-γανώσεις των αγροτών και των αγροτικών συνεταιρισμών

Στα διλλήματα λοιπόν που θέτει το λόμπυ των εταιριών βιοτεχνολογίας α) για να τρα-φεί ο πλανήτης χρειαζόμαστε φθηνή τροφή και αυτή μπορεί να μας τη δώσουν τα με-ταλλαγμένα και β) για να υπάρχει πρόσβα-ση των αγροτών σε ποικιλία φυτικού γε-νετικού υλικού είναι αναγκαία τα ιδιωτικά δικαιώματα στους σπόρους και το πατεντά-ρισμα οι αγρότες τι έχουν να απαντήσουν Αν αυτά τα ζητήματα δεν είναι κορυφαία θέματα πανελλαδικής και πανευρωπαϊκής αγροτικής διεκδίκησης τότε ποιος ο κοι-νωνικός ρόλος των αγροτών Η καλή και καθαρή τροφή είναι δικαίωμα για όλους και δεν αποτελεί εμπορεύσιμο προϊόν για όποιον την παράγει και τη διακινεί

Γιατί από την πλευρά των καταναλωτών και των περιβαλλοντικών οργανώσεων και κινημάτων δεν υφίστανται τέτοια διλλήματα Και για να μην αδικώ κανένα και για μια μικρή μερίδα αγροτών ισχύει το ίδιο

Είναι λοιπόν ζωτικής σημασίας η δημι-ουργία συνεργειών του αγροτικού κόσμου με το κίνημα ενάντια στα μεταλλαγμένα (αλλά όχι μόνο) Θα πρέπει να βρεθεί από κοινού τρόπος προστασίας των εδαφών

8 λόγοι για τους οποίους λέμε laquoόχι στα μεταλλαγμέναraquo

1 Σε αντίθεση με την παραδοσιακή επιλογή και την υβριδοποίηση η γενετική τρο-ποποίηση παράγει νέες μορφές ζωής που δεν θα εμφανίζονταν ποτέ στη φύση

2 Οι ΓΤΟ διασταυρώνονται με φυσικούς οργανισμούς αναπαράγονται μεταναστεύ-ουν και μεταφέρονται με απρόβλεπτες και μη αναστρέψιμες συνέπειες για τον άνθρωπο και το περιβάλλον

3 Υπάρχει επιστημονική αβεβαιότητα για τους κινδύνους βλάβης της υγείας και του περιβάλλοντος

4 Η καλλιέργεια ΓΤΟ καταστρέφει τη βιοποικιλότητα ενός τόπου την οικολογική του ισορροπία και τη διατροφική του ασφάλεια

5 Η καλλιέργεια μεταλλαγμένων απαιτεί αυξημένη χρήση φυτοφαρμάκων προερ-χόμενα συνήθως από την ίδια εταιρεία που παρήγαγε και τους ΓΤΟ Με αυτό τον τρόπο αυξάνεται η αντοχή ζιζανίων και εντόμων σε εντομοκτόνα και ζιζανιοκτόνα αντίστοιχα

6 Οι ΓΤΟ μπορούν να επιμολύνουν συμβατικές και βιολογικές καλλιέργειες με τη μεταφορά γονιδίων και τη γενετική επιμόλυνση

7 Ο αγρότης που καλλιεργεί ΓΤΟ εξαρτάται απόλυτα από την εταιρεία παραγωγής τους Ακόμα πολλές ζωοτροφές προέρχονται από καλλιέργειες ΓΤΟ Χάνεται έτσι

η παραδοσιακή γεωργία και κτηνο-τροφία8 Ο καταναλωτής δεν μπορεί να διασφαλιστεί για την καθαρότητα της τροφής του και περιορίζονται οι διατροφικές του επιλογές Η δι-ατροφή του εξαρτάται όλο και πε-ρισσότερο από τους κολοσσούς του αγροδιατροφικού τομέα εις βάρος της παραδοσιακής καλλιέργειας της βιώσιμης γεωργίας και διατροφής

της γεωργίας και των κατοίκων του κάθε κράτους-μέλους

Είναι σίγουρο ότι το ισχύον νομικό πλαί-σιο για τους ΓΤΟ πρέπει να αναθεωρηθεί συνολικά καθώς και ο τρόπος αξιολόγησης των επιπτώσεών τους στην υγεία και το πε-ριβάλλον Κι αυτά θα έπρεπε να συζητηθούν προτού φτάσουμε στο σημείο να αποφασί-ζουμε τις συνθήκες κάτω από τις οποίες μια χώρα θα απαγορεύει την καλλιέργεια ΓΤΟ Η όποια αναθεώρηση όμως θα έπρε-πε κατά τη γνώμη μου να κινείται προς την κατεύθυνση της απαγόρευσης καλλι-έργειας των μεταλλαγμένων στην Ευρώπη συνολικά Να ισχυροποιεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή αλλά και τα κράτη-μέλη απένα-ντι στις εταιρείες βιοτεχνολογίας

Θα περίμενε κανείς από την ελληνική Προεδρία με την εμπειρία της κρίσης και των προβλημάτων της παραγωγικής ανα-συγκρότησης της χώρας μεγαλύτερη αγω-νιστικότητα απέναντι σε ζητήματα όπως αυτό της καλλιέργειας των μεταλλαγμένων και μεγαλύτερη αντίσταση στις πιέσεις του αγροδιατροφικού λόμπυ Γιατί είναι σαφές ότι η οικονομική και κοινωνική διέξοδος της χώρας μας αλλά και της Ευρώπης δεν μπορεί να γίνει μέσα από το δρόμο της laquoβι-ώσιμης ενταντικοποίησηςraquo και των γενετι-κά τροποποιημένων οργανισμών

ιΩαΝΝα ΘΕΟΔΟΣιΟυ

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1308

ιΔιΩΤικΟΠΟιηΣη ΤηΣ ΝΟΜΟΘΕΣιαΣ - SOS

εισαγωγών φυσικού αερίου σε ποσότητα τουλάχιστον ίση με τις εισαγωγές από τη Ρωσία αλλά παράλληλα αναπτύσ-σεται η οικονομία κατά 4 ετησίως αυξάνονται οι θέσεις εργασίας κατά 315 ετησίως και μειώνονται συνολικά οι εισαγωγές ορυκτών καυσίμων αξίας euro505δις ετησίως - euro315 δις ευρώ περισσότερα από το σχέδιο που είχε προ-τείνει η Επιτροπή τον Ιανουάριο

Είναι προφανές πως οι τολμηρές πολιτικές ενεργειακής αποδοτικότητας δεν αποτελούν πανάκεια Το παζλ συμπλη-ρώνεται με την αυξημένη διείσδυση ΑΠΕ την αύξηση χρή-σης ηλεκτρικής ενέργειας στα κτήρια και τις μεταφορές την ανάπτυξη μέσων αποθήκευσης ενέργειας την ανάπτυξη διασυνδέσεων τη διαχείριση της ζήτησης κά

Τα μηνύματα από τις Βρυξέλλες είναι διφορούμενα Από τη μια οι εκθέσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής τονίζουν τα οφέλη από την εφαρμογή γενναίων πολιτικών στους τομείς της ενεργειακής αποδοτικότητας και των ΑΠΕ οφέλη τα οποία συνειδητοποιούν και οι ευρωβουλευτές που ζητούν φιλόδοξα και δεσμευτικά μέτρα για το 2030 Από την άλλη οι απερχόμενοι Επίτροποι και ο Πρόεδρος Μπαρόσο φαίνεται να προτείνουν έναν υπερσυντηρητι-κό στόχο ενεργειακής αποδοτικότητας 27 για το 2030 Ο στόχος αυτός θα απαιτήσει ελάχιστη προσπάθεια από τα κράτη-μέλη και θα στερήσει από την Ένωση τη δυνα-τότητα να εξασφαλίσει την ενεργειακή της ασφάλεια και αυτοδυναμία να γλιτώσει τεράστια κονδύλια από εισαγω-γές ορυκτών καυσίμων και ταυτόχρονα να προστατεύσει τους πολίτες της από τις κυμαινόμενες τιμές ενέργειας Έχει έρθει πλέον η στιγμή για τους Ευρωπαίους ηγέτες να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων και να αναλάβουν τις δικές τους πρωτοβουλίες

ΜιΧαΛηΣ ΠΡΟΔΡΟΜΟυ

πετρελαίου Για τη μεταφορά του ρωσικού αερίου θα πα-ρακάμψει την Ουκρανία κυρίως μέσω των αγωγών South Stream και Nord Stream ndash μόνο που πίσω από τους δύο αγωγούς βρίσκεται πάλι η Gazprom Η έλευση της ενερ-γειακής επανάστασης μέσω του σχιστολιθικού αερίου από τους κακεντρεχείς αποκαλούμενη laquoπάρτι συνταξιούχωνraquo μάλλον θα αργήσει όχι μόνο λόγω του τεράστιου κόστους εξόρυξης σε σχέση με το αντίστοιχο των ΗΠΑ αλλά και απλούστατα επειδή τα ευρωπαϊκά αποθέματα δεν επαρ-κούν για να εξαλείψουν την εξάρτηση από τις εισαγωγές ndash στο ευνοϊκότερο σενάριο εκμετάλλευσης σχιστολιθικού αερίου η εξάρτηση αυτή μειώνεται στο 62 το 2035 από το 89 Σε κάθε περίπτωση σύμφωνα με τον Διεθνή Ορ-γανισμό Ενέργειας οι εκπομπές CO2 από τις μονάδες φυ-σικού αερίου πολύ σύντομα (2025) θα είναι υψηλότερες από τη μέση ένταση άνθρακα του παγκόσμιου μείγματος ηλεκτρικής ενέργειας κι έτσι το φυσικό αέριο θα χάσει τον τίτλο του ως laquoκαύσιμο χαμηλών εκπομπώνraquo Δεν μπορεί να λογίζεται συνεπώς παρά μόνο ως μεταβατική εναλ-λακτική για την επίτευξη ενός συστήματος ενέργειας μη-δενικών εκπομπών Μια μεταβατική εναλλακτική η οποία θα κοστίσει περίπου euro70δις ndashόσο δηλαδή απαιτείται για την κατασκευή νέων αγωγών υποδομών αποθήκευσης και μεταφοράς φυσικού αερίου σταθμούς LNGndash και θα δεσμεύσει την Ευρώπη σε ένα καύσιμο η τιμή του οποίου έχει τριπλασιαστεί την τελευταία δεκαετία

Το ερώτημα που τίθεται είναι ποια είναι η ενδεδειγμένη λύση που μπορεί να ικανοποιήσει το τρίπτυχο ανάπτυξη ndash προστασία του καταναλωτή ndash προστασία περιβάλλοντος

Την απάντηση δίνει η ίδια η ΕΕ μέσω της μελέτης αξι-ολόγησης της πορείας εφαρμογής της οδηγίας για την ενεργειακή αποδοτικότητα Σε αυτήν παρατίθενται οι επι-πτώσεις από τη θέσπιση ενός στόχου ενεργειακής αποδο-τικότητας 40 για το 2030 όχι μόνο μειώνεται η ανάγκη

Το ξέσπασμα της κρίσης στην Ουκρανία θορύβησε τους ευρωπαίους ηγέτες και επανέφερε στην επικαιρότητα ένα παλαιό ζήτημα Πώς μπορεί να θωρακιστεί η Ευρωπαϊκή Ένωση από πιθανό κλείσιμο της ρώσικης στρόφιγγας πα-ροχής φυσικού αερίου

Ένα πιθανό μποϊκοτάζ από την πλευρά της Ρωσίας (όπως άλλωστε έχει συμβεί δις στο πρόσφατο παρελθόν το 2006 και 2009) θα στερήσει από την Ευρώπη περίπου το 15 της ποσότητας εισαγόμενου φυσικού αερίου που χρειάζε-ται για να καλύψει τις ανάγκες της και το οποίο διέρχεται από τα εδάφη της Ουκρανίας Σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο οι πλέον ευάλωτες χώρες θα ήταν αυτές της νοτιοανατο-λικής Ευρώπης αλλά και η Ιταλία και η Γερμανία Η Ελ-λάδα είναι και αυτή εθισμένη στα ρωσικά κάλλη μιας και περίπου το 55 των εισαγωγών φυσικού αερίου προέρ-χονται από τη Ρωσία Πρέπει να σημειωθεί πως σε σχέση με το παρελθόν χάρη στο πλήθος διασυνδέσεων και νέων αγωγών όλες οι ευρωπαϊκές χώρες μπορούν να ανταπο-κριθούν ευκολότερα σε αντίστοιχα επεισόδια

Ίσως βέβαια τα λόγια του προέδρου Μπαρόσο να έκρυ-βαν μια δόση υπερβολής όταν αναφέρθηκε στην Ουκρα-νική κρίση ως τη μεγαλύτερη απειλή για την ευρωπαϊκή ειρήνη και ασφάλεια μετά την πτώση του laquoΣιδηρού Παρα-πετάσματοςraquo Και αυτό διότι αφενός το τανγκό της εξάρ-τησης θέλει δύο παρτεναίρ ndashσε περίπτωση μποϊκοτάζ η Gazprom θα έπρεπε να στερηθεί των εσόδων από τις εξα-γωγές φυσικού αερίου μέσω Ουκρανίας περίπου $33δις μόνο για το 2013ndash ενώ η Ρωσία καλείται να δείξει το κα-λό της πρόσωπο και στα πλαίσια της προσέγγισης της Κί-νας (με την οποία έκλεισε πρόσφατα το μεγαλύτερο deal πώλησης φυσικού αερίου αξίας $400 δις) Εξάλλου η ΕΕ αποτελεί τον πρώτο εμπορικό εταίρο της Ρωσίας καθώς σχεδόν οι μισές εισαγωγές και εξαγωγές της τελευταίας με κύκλο εργασιών περίπου euro337δις διεξάγονται με χώ-ρες-μέλη της ΕΕ Συνεπώς η Ρωσία χρειάζεται την ΕΕ όσο και η ΕΕ τη Ρωσία

Τα αντανακλαστικά των ευρωπαίων πολιτικών λειτούρ-γησαν άμεσα ndash προς ποια κατεύθυνση είναι ωστόσο το ερώτημα Έπειτα από απαίτηση του Ευρωπαϊκού Συμβου-λίου η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ετοίμασε και έδωσε στη δη-μοσιότητα το σχέδιο για τη διασφάλιση της ενεργειακής ασφάλειας της Ευρώπης Η στρατηγική απεμπλοκής της ΕΕ από το ρωσικό αέριο στηρίζεται όσο απίστευτο κι αν ακούγεται κυρίως στην περαιτέρω ανάπτυξη και ενίσχυ-ση των υποδομών φυσικού αερίου (LNG εγχώρια κοιτά-σματα πχ σχιστολιθικού αερίου νέοι αγωγοί μεταφοράς αξιοποίηση τρίτων προμηθευτών κλπ)

Τι σημαίνει αυτό Η Ευρώπη στην προσπάθεια να προ-σελκύσει τα υγραεριοφόρα πλοία μεταφοράς LNG θα πρέ-πει να είναι έτοιμη να αντιμετωπίσει το σκληρό ανταγω-νισμό από τις αναπτυσσόμενες χώρες της Ασίας με ότι αυτό συνεπάγεται για τις τιμές αγοράς καυσίμου πέφτο-ντας ταυτόχρονα στην αγκαλιά λίγων κυρίαρχων εταιρει-ών στην παραγωγή LNG (Shell Qatargas κά) Επιπλέον θα κόψει τον ομφάλιο λώρο με την ασταθή περιοχή της Ρωσίας βρίσκοντας απάνεμο καταφύγιο σε χώρες όπως η Νιγηρία η Αλγερία και το Ιράκ ndash ο εμφύλιος που μαίνεται στο τελευταίο έχει για ακόμα μια φορά εκτοξεύσει τις τιμές

Ουκρανική κρίση και ΕΕ το τανγκό της εξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα έχει δύο παρτεναίρ

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 09

ιΔιΩΤικΟΠΟιηΣη ΤηΣ ΝΟΜΟΘΕΣιαΣ - SOS

Τη στιγμή που στην Ελλάδα ιδιωτικοποι-ούνται τα δημόσια αγαθά στην ΕΕ ετοιμά-ζουν την ιδιωτικοποίηση της νομοθεσίας Η ιδιωτικοποίηση γίνεται κρυφά μέσω εμπο-ρικών συμφωνιών ΕΕ με Καναδά (CETA) και με Αμερική (TTIP) Η πρώτη έχει ήδη εγκριθεί από τις κυβερνήσεις και το μόνο που μπορεί να την ακυρώσει είναι το Ευ-ρωκοινοβούλιο Η μάχη αυτή είναι η μητέ-ρα τον μαχών Και όμως κανείς δεν ξέρει καν ότι εξελίσσεται

Με τη Συνθήκη της Λισαβόνας η Ευρω-παϊκή Ένωση απέκτησε το δικαίωμα να συνάπτει συμφωνίες προστασίας επενδύ-σεων Το ασκεί για πρώτη φορά στο πλαί-σιο της συγκεκριμένης συμφωνίας με τον Καναδά

Στη συμφωνία αυτή εισάγεται το δικαί-ωμα οποιουδήποτε ιδιώτη επενδυτή που ενοχλείται από κάποιο νέο νόμο για την προστασία των κοινωνικών δικαιωμάτων του περιβάλλοντος ή της δημόσιας υγείας να ζητεί την κατάργησή του Το δικαίωμα αυτό ορίζεται μέσω του ISDS (Investor state dispute settlement mechanism) ndash μηχα-νισμός επίλυσης διαφορών εταιριών με κράτη Η προσφυγή γίνεται όχι σε εθνικά ή ευρωπαϊκά δικαστήρια ούτε καν στον Πα-γκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου αλλά σε μια εξωθεσμική ειδική επιτροπή δικηγόρων Η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι σε κρίσι-μες νομοθεσίες η απόφαση είναι υπέρ των εταιρειών Με τον τρόπο αυτό οι εταιρείες αναλαμβάνουν το ρόλο του νομοθέτη Εί-ναι ένας έξυπνος τρόπος για να παρακάμ-ψουν τη Δημοκρατία την ανεξαρτησία και το κράτος δικαίου

Τέτοιες συμφωνίες υπάρχουν ήδη στην Ευρώπη αλλά μόνο μεταξύ μεμονωμένων κρατών Οι επιπτώσεις τους είναι χαρακτη-ριστικές για τι μας έρχεται στην Ευρώπη Η σουηδική εταιρεία Vattenfall μήνυσε το 2009 τη Γερμανία σχετικά με τους περιβαλ-λοντικούς όρους λειτουργίας ενός εργοστα-σίου παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στο Αμβούργο ζητώντας αποζημίωση ύψους 14 δισ ευρώ Η διένεξη τερματίστηκε με υποχώρηση της Γερμανίας Επιπλέον η ίδια εταιρεία μήνυσε τη Γερμανία ξανά το 2012 αυτή τη φορά για την απόφαση της γερμανικής κυβέρνησης να κλείσει τα εργο-στάσια πυρηνικής ενέργειας Η Vattenfall αυτή τη φορά έχει ζητήσει αποζημίωση πάνω 700 εκ ευρώ για το κλείσιμο δύο πυρηνικών της μονάδων στη Γερμανία Η απόφαση εκκρεμεί

Έως σήμερα η ευρωπαϊκή όμως νομοθεσία ήταν στο απυρόβλητο κάτι που προφανώς ενοχλεί Στο πλαίσιο της εμπορικής συμφω-

νίας ΕΕ - Καναδά οι καναδικές εταιρείες θα είναι σε θέση να ακυρώσουν την ευρωπαϊ-κή εθνική ή περιφερειακή νομοθεσία μας και να παρακάμψουν οποιοδήποτε νομικό περιορισμό που θα θεσπιστεί για την προ-στασία του δημοσίου συμφέροντος μέσα από τη βελτίωση των εργασιακών και περιβαλ-λοντικών κανόνων προκειμένου να αυξή-σουν τα κέρδη τους Η συμφωνία βέβαια με τον Καναδά αν εγκριθεί από το Ευρωπαϊ-κό Κοινοβούλιο θα αποτελέσει το πρότυπο που θα ακολουθήσουν όλες οι επερχόμενες εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ με ΗΠΑ που είναι υπό διαπραγμάτευση

Αρκεί βέβαια μια τέτοια συμφωνία για να ιδιωτικοποιηθεί η ευρωπαϊκή εθνική και τοπική νομοθεσία Οι πολυεθνικές ανοίγο-ντας θυγατρικές στον Καναδά θα μπορούν να ακυρώνουν αποφάσεις και νομοθεσίες σε ΕΕ και Ελλάδα Χαρακτηριστικό το πα-ράδειγμα της διαμάχης μεταξύ της καπνο-βιομηχανίας Philip Morris και της Αυστρα-λίας Η πολυεθνική του καπνού μήνυσε την Αυστραλία βασισμένη σε μια παρόμοια συμφωνία προστασίας επενδύσεων που εί-χε περιληφθεί στη διμερή επενδυτική συν-θήκη της Αυστραλίας με το Χονκ Κονγκ το 1993 Η Philip Morris είχε μια θυγατρική στο Χονκ Κονγκ η οποία άνοιξε γραφείο στην Αυστραλία Ενεργοποίησε τη συμφω-νία προστασίας επενδύσεων υποστηρίζοντας ότι το νομοσχέδιο θα μείωνε την αξία των επενδύσεών της στα εμπορικά σήματα και άλλα πνευματικά δικαιώματα

Δείτε όμως και άλλη μια υπόθεση που τελεσιδίκησε Η υπόθεση της χημικής βιο-μηχανίας Ethyl εναντίον του Καναδά που εκδικάστηκε με βάση αντίστοιχη διάτα-ξη που υπήρχε στη Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου της Βορείου Αμερικής (ΝΑFTA) Ένα πρόσθετο βενζίνης το ΜΜΤ που πα-

ρήγαγε η εταιρεία είχε απαγορευθεί στον Καναδά για λόγους προστασίας της δημό-σιας υγείας Η Ethyl η οποία κατασκεύαζε το ΜΜΤ μήνυσε τον Καναδά στην ειδική επιτροπή διαιτησίας όπως προέβλεπε η NAFTA Ο Καναδάς κατέληξε σε συμβιβα-σμό και πλήρωσε περίπου 16 εκατομμύρια δολάρια για ζημιά που υπέστη η υπόληψη της εταιρείας ενώ υποχρεώθηκε να ζητή-σει συγγνώμη για την άδικη απόφαση και να την άρει

Ανεξάρτητα όμως με την τελική απόφαση κάθε προσφυγή κοστίζει σε μια κυβέρνηση 10 έως 15 εκατομμύρια δολάρια ανά υπό-θεση για την υπεράσπισή της Οι ειδικές αυτές επιτροπές αποτελούνται από δικηγό-ρους (διαιτητές) που λειτουργούν χωρίς τις εγγυήσεις του ευρωπαϊκού δικαστικού συ-στήματος Παραδείγματος χάρη οι διαιτητές μπορούν να συμμετέχουν ως διαιτητές σε μια υπόθεση ενώ σε άλλη να εργάζονται ως δικηγόροι υπέρ των επενδυτών

Η εμπορική συμφωνία με τον Καναδά θα έρθει πολύ σύντομα προς ψήφιση στο Ευ-ρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στα εθνικά κοινο-βούλια Έχω αγωνιστεί για να κινητοποιή-σω τους συναδέλφους μου ευρωβουλευτές στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και υπάρχουν πλέον αντιδράσεις Όμως το νέο κοινοβού-λιο αν και θα διαφωνεί δεν θα απορρίψει τη συμφωνία με τον Καναδά αν δεν πιεστεί από την κοινωνία να το κάνει

Εάν εγκριθεί η συμφωνία με τον Κανα-δά οποιαδήποτε πολυεθνική θα μπορεί να αποτρέψει οποιαδήποτε νέα νομοθεσία που αυξάνει τον κατώτατο μισθό ή αποσκοπεί στην προστασία της δημόσιας υγείας του νερού της γης και του δάσους του τουρι-σμού και της αγροτικής οικονομίας Καναδι-κές εταιρείες θα προσπαθήσουν να εμποδί-σουν την ακύρωση εξορύξεων χρυσού όπως

αυτή στις Σκουριές αυτή τη φορά μέσω της εμπορικής συμφωνίας Παρόμοια για την ακύρωση ιδιωτικοποιήσεων

Πρέπει να υπάρξει κινητοποίηση και πί-εση από όλους μας για να αποκρούσουμε τη συμφωνία αυτή Χρειαζόμαστε ένα κί-νημα για τη Δημοκρατία και το δικαίωμα των τοπικών κοινωνιών να αποφασίζουν εκείνες για το μέλλον τους

Η πρώτη μάχη δίνεται τώρα καθώς δια-βάζετε αυτό το άρθρο Mέχρι την Κυριακή 6 Ιουλίου πραγματοποιείται δημόσια δια-βούλευση για το ISDS Όποιος συμμετέχει πρέπει να απαντήσει σε 13 τεχνικές ερω-τήσεις Γιrsquo αυτό τα αυστριακά συνδικάτα και η περιβαλλοντική οργάνωση Φίλοι της Γης ετοίμασαν μια εφαρμογή όπου μπαί-νεις και υπογράφεις τις απαντήσεις που έχουν ετοιμάσει εκείνοι στις 13 ερωτήσεις και έτσι παίρνει μέρος κάθε πολίτης με το όνομά του υπογράφοντας αυτομάτως στην ιστοσελίδα αυτή Είναι βέβαια στα αγγλικά γαλλικά και γερμανικά αλλά είναι πολύ πιο απλό για έναν πολίτη που δεν είναι έτοιμος να απαντήσει σε τεχνικά ζητήματα

Αν διαδοθεί η είδηση αν αντιδράσουμε με τη συμμετοχή μας στη διαβούλευση και στη συνεχεία όταν έρθει η συμφωνία προς ψήφιση στο ευρωκοινοβούλιο με την πίε-σή μας στους ευρωβουλευτές τότε θα χα-ρίσουμε ένα ηχηρό δια-ατλαντικό ξύπνημα σε όσους ονειρεύονται την ιδιωτικοποίηση της νομοθεσίας και νομίζουν ότι το έχουν ήδη πετύχει

κΡιΤΩΝ αΡΣΕΝηΣ

Το λινκ της καμπάνιας wwwno2isdseu

Το επίσημο λινκ της διαβούλευσης httptrade

eceuropaeuconsultat ions indexcfmconsul_

id=179

και http eceuropaeuyourvoice ipmforms

dispatch

Με τη Συνθήκη της Λισαβόνας η Ευρωπαϊκή Ένωση απέκτησε το δικαίωμα να συνάπτει συμφωνίες προστασίας επενδύσεων Στη συμ-φωνία αυτή εισάγεται το δικαίωμα οποιουδήποτε ιδιώτη επενδυτή που ενοχλείται από κάποιο νέο νόμο για την προστασία των κοινωνικών δι-καιωμάτων του περιβάλλοντος ή της δημόσιας υγείας να ζητεί την κατάργησή του

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1310

παραλίες πολύτιμο κοινό αγαθό

ΕΠιΜΕΛΕια ΦΕΡΕΝικη ΒαΤαΒαΛη

Αθήνα στα τέλη του 19ου αιώνα Η ανά-πτυξη του τραμ μεταφέρει την αναδυόμενη αστική ελίτ της πρωτεύουσας στη θάλασ-σα του Νέου Φαλήρου Στην περιοχή ανα-πτύσσεται η πρώτη οργανωμένη παραλία στη χώρα με όλες τις ανέσεις και τις πα-ρεμβάσεις του τοπίου που γίνονται σε αντί-στοιχα παραθαλάσσια θέρετρα στη Δύση με προεξάρχουσες μια επιβλητική για τα μέτρα της εποχής προβλήτα για ψυχαγω-γικούς σκοπούς και του ποδηλατοδρόμιου που αργότερα έγινε το στάδιο Καραϊσκάκη Σε αυτό τον τόπο έκανε τα πρώτα της μπά-νια η ελληνική αστική τάξη ακολουθώντας ανάλογες εξελίξεις σε πλήθος ευρωπαϊκών και αμερικάνικων πόλεων

Η παραλία του Νέου Φαλήρου όμως στα-διακά παρακμάζει Αρχικά με την εκβιομη-χάνιση της περιοχής στη συνέχεια με την καταστροφή της προβλήτας κατά τον Β΄ πα-γκόσμιο πόλεμο και τελικά ως αποτέλεσμα της ξέφρενης και άναρχης μεταπολεμικής αστικοποίησης Οι αγωγοί με τις ακαθαρ-σίες μεταφέρουν τα λύματά τους στην πε-ριοχή και έτσι η ακτή του Νέου Φαλήρου παύει να είναι laquoπαραλίαraquo

Σήμερα που η συζήτηση για τις ελλη-νικές παραλίες έχει ανάψει για τα καλά η ιστορία του ξεχασμένου αυτού χώρου πα-ραθερισμού είναι διδακτική Και αυτό για-τί η παραλία του Νέου Φαλήρου δεν ήταν απλά ένας laquoφυσικός πόροςraquo που διαλύθη-κε από την ανθρώπινη παρέμβαση Ήταν εξ αρχής ένας κατασκευασμένος τόπος αναψυχής κομμάτι των παρεμβάσεων στο δημόσιο χώρο του 19ου αιώνα που νομι-μοποιούνταν στο όνομα της αναγκαιότη-τας της επαφής των ελληνικών ελίτ με το φυσικό στοιχείο Τότε όπως και σήμερα ο λόγος γύρω από την ανάγκη επιστροφής στη φύση και την απόλαυση του φυσικού περιβάλλοντος είναι και ο ίδιος εγγεγραμ-μένος στη σταδιακή γιγάντωση του τουρι-στικού κυκλώματος

Η παραλία εφευρίσκεται τον 19ο αιώνα από την ιατρική επιστήμη και κατασκευά-ζεται ως τόπος ανάρρωσης του πάσχοντος σώματος Ως τέτοια σταδιακά μεταβάλλε-

η κΟιΝΩΝικη καΤαΣκΕυη της παραλίας

Η παραλία διά μέσου της κοινωνικής μίμησης των μεσαίων προς τα ανώτερα στρώματα και την καθιέρωση των πληρωμένων διακοπών γίνεται από τη μεσοπολεμική περίοδο πανευρωπαϊκά τόπος παιχνιδι-ού χώρος στον οποίο τα πλήθη μιας αναδυόμενης laquoμαζικής κοινωνί-αςraquo θα διασκεδάσουν θα παίξουν και θα αναπαραστήσουν τον εαυτό τους ως συμμέτοχους μιας καθολικής ισότητας

ται γίνεται χώρος κοινωνικοποίησης για τα ανώτερα στρώματα και βαθμιαία από το μεσοπόλεμο και μετά αποικιοποιείται από όλο και μεγαλύτερα τμήματα των δυτικών κοινωνιών Ακόμα στις αρχές του 20ού αι-ώνα η ελληνική λογοτεχνία όπως πχ το διήγημα laquoΌταν σκάνε τα λουλούδιαraquo του Δημοσθένη Βουτυρά για τον απαγορευμένο έρωτα δύο γυναικών που δεν μπορεί παρά να κρυφτεί στην ερημιά δίπλα στη θάλασσα αποκαλύπτει την παραλία ως τόπο απόμα-κρο καταραμένο και αφιλόξενο

Η παραλία διά μέσου της κοινωνικής μίμησης των μεσαίων προς τα ανώτερα στρώματα και την καθιέρωση των πληρω-μένων διακοπών γίνεται από τη μεσοπο-λεμική περίοδο πανευρωπαϊκά τόπος παι-χνιδιού χώρος στον οποίο τα πλήθη μιας αναδυόμενης laquoμαζικής κοινωνίαςraquo θα δι-ασκεδάσουν θα παίξουν και θα αναπαρα-στήσουν τον εαυτό τους ως συμμέτοχους μιας καθολικής ισότητας Ή όπως το δια-τύπωνε ο Ανρί Λεφέβρ laquoο μοναδικός χώ-ρος απόλαυσης που το ανθρώπινο είδος είχε καταφέρει να ανακαλύψει στη φύσηraquo Η παραλία καθίσταται έτσι το αίτημα και η ουτοπία ενός συνολικού εκδημοκρατισμού της κοινωνίας η φαντασίωση της άρσης ταξικών διακρίσεων και της καθολικότη-τας πολιτικών δικαιωμάτων

Η παραπάνω διαδικασία κοινωνικής κα-τασκευής της παραλίας δεν ήταν ουδέτερη φυσική ή άμοιρη πολιτικών σχεδιασμών Περιλαμβάνει διαχρονικά ένα σημαντικό βαθμό πολιτικού παρεμβατισμού και ρύθ-μισης Πολιτικών δηλαδή που από τη μια χωροθετούν και κατασκευάζουν το νέο χώ-ρο απόλαυσης δίπλα στη θάλασσα όπως οι μορφές προστασίας της και οι επενδύσεις σε δίκτυα μεταφοράς προς τις ακτές Και από την άλλη δημόσιων παρεμβάσεων ρύθ-μισης της νέας μορφής απογύμνωσης των ανθρώπινων σωμάτων είτε για να γίνουν διαχειρίσιμες οι κοινωνικές αντιδράσεις εναντίον της είτε για να γίνουν συμβατές με τους διευρυνόμενους κύκλους εμπορευ-ματοποίησης της αναψυχής

Υπό μια έννοια λοιπόν η κοινωνική

τάση και η πολιτική μέριμνα για την προ-στασία των παραλιών δεν ήταν πάντοτε τμήμα κάποιας οικολογικής ευαισθησίας Έχει κατrsquo επανάληψη αποτελέσει διεθνώς αλλά και στην Ελλάδα κομμάτι της διαδι-κασίας προστασίας του περιεχομένου του ίδιου του τουριστικού προϊόντος Δεν απο-τελούσε πάντοτε μια τάση απο-εμπορευ-ματοποίησης προς όφελος της προστασίας του δημόσιου χώρου όπως είναι σήμερα για την αριστερά αλλά κατά το παρελθόν έχει υπάρξει η προϋπόθεση της επιτυχούς εμπορευματοποίησης και της δημιουργίας ενός διευρυνόμενου τουριστικού κυκλώμα-τος γύρω από τις παραλίες

Η παραπάνω αντίφαση είναι εγγεγραμ-μένη στην ίδια τη δομή του τουριστικού εμπορεύματος Ο τουρισμός διέπεται από μια διαρκή ένταση ανάμεσα στα συμφέρο-

ντα του μεμονωμένου και του laquoσυλλογικούraquo κεφαλαιοκράτη ανάμεσα στο μελλοντικό επενδυτή και στο σημερινό επιχειρημα-τία Ο σημερινός επιχειρηματίας και υπό συνθήκες το κράτος θέλει να εξασφαλίσει μακροχρόνια τους όρους αναπαραγωγής του κεφαλαίου στον κλάδο την ικανότητα δηλαδή των καταναλωτών να χρησιμοποι-ούν πχ τις παραλίες περιοδικά και σε βά-θος χρόνου ώστε να διασφαλίζεται η κερ-δοφορία και η ανταγωνιστικότητά του στο μέλλον Αντίθετα ο μελλοντικός επενδυτής αδιαφορεί για ζητήματα χωροθέτησης και ενδιαφέρεται για την ικανότητα εμπέδω-σης του συσσωρευμένου κεφαλαίου του στο χώρο Έτσι στον τουρισμό η κερδοφο-ρία της μεμονωμένης επιχείρησης βρίσκε-ται σε σχέση δυνητικά ανταγωνιστική με αυτή του κλάδου συνολικά

και οι συνέπειες της επερχόμενης ιΔιΩΤικΟΠΟιηΣηΣ της

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 11

Το νομοσχέδιο για τον αιγιαλό αποτελεί την τελευταία λέξη σε μια σειρά νομοθετικών ρυθμίσεων που είδαν το φως στη διάρκεια της οικονομικής κρίσης και αποσκοπούν να καταστήσουν όσο το δυνα-τόν πιο laquoελκυστικήraquo την ελληνική δημόσια κτήση στους λεγόμενους επενδυτές

Σε πρώτη φάση ολόκληρη η δημόσια περιουσία του κράτους συ-μπεριλαμβανομένων δασών ευαίσθητων οικοσυστημάτων ακτών μι-κρών νησιών περιοχών φυσικού κάλλους κοκ μεταβιβάζεται σταδι-ακά στην ανώνυμη εταιρεία ΤΑΙΠΕΔ η οποία ιδρύθηκε με σκοπό να την εκμεταλλευθεί (με πωλήσεις πολυετείς μισθώσεις και παραχω-ρήσεις σε επενδυτές) έναντι κάποιου κατά κανόνα εξευτελιστικού τιμήματος που θα χρησιμοποιηθεί αποκλειστικά για την πληρωμή του χρέους της χώρας

Σε δεύτερη φάση ο επίδοξος επενδυτής απαλλάσσεται από τους χωροταξικούς και πολεοδομικούς περιορισμούς που έχουν θεσπι-στεί με τις ισχύουσες για κάθε συγκεκριμένη περιοχή χωροταξικές και πολεοδομικές ρυθμίσεις και προικοδοτείται με δικό του ξεχωρι-στό για κάθε ακίνητο καθεστώς το οποίο ουσιαστικά του επιτρέπει να αναπτύξει την περιοχή του όπως εκείνος θέλει σύμφωνα με το επενδυτικό του σχέδιο (νομοθεσία fast truck ΕΣΧΑΔΑ κλπ) Πα-ράλληλα εξουδετερώνονται για χάρη του όλες οι πάγιες διαδικασίες περιβαλλοντικής αδειοδότησης (εγκρίσεις αρχαιολογικής υπηρεσίας δασαρχείου κλπ) αφού οι αρμόδιες υπηρεσίες καλούνται πλέον να εκφέρουν τη γνώμη τους μέσα σε ασφυκτικές χρονικές προθεσμίες σε περίπτωση δε που δεν προλάβουν η έγκρισή τους θεωρείται δε-δομένη και οι υπάλληλοι υπόκεινται σε πειθαρχικές κυρώσεις

Μέσα στα πλαίσια αυτά εντάσσεται και το επίμαχο νομοσχέδιο για τον αιγιαλό Δεδομένου ότι τα περισσότερα από τα ακίνητα για το οποία υπάρχει επενδυτικό ενδιαφέρον είναι παραθαλάσσια το νο-μοσχέδιο παραχωρεί τμήματα του αιγιαλού και της παραλίας καθώς και θαλάσσιους και λιμναίους χώρους νησίδες υφάλους σκοπέλους κλπ στους επιχειρηματίες επενδυτές και επιτρέπει σε αυτούς χρή-σεις γης και κατασκευές οι οποίοι παραβιάζουν τις αρχές της βιώσι-μης ανάπτυξης το άρθρο 24 του Συντάγματος τις Διεθνείς Συμβάσεις για την προστασία του τοπίου της βιοποικιλότητας και των ακτών και την πάγια νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας

Ειδικότεραbull Επιτρέπει τη δημιουργία κατασκευών σε ακτές και αιγιαλούς για

κάθε επιχειρηματική δραστηριότηταbull Καταργεί ουσιαστικά την ελεύθερη πρόσβαση των πολιτών στις

παραλίεςbull Καταστρέφει ανεπανόρθωτα το τοπίο το περιβάλλον και τις αρχαι-

ότητεςbull Παραχωρεί λίμνες θάλασσες νησίδες υφάλους και σκοπέλουςbull Επιτρέπει μπαζώματα για την εξυπηρέτηση στρατηγικών τουριστι-

κών επενδύσεωνbull Νομιμοποιεί αυθαίρετα ξενοδοχεία και επιχειρήσεις

Οι περιβαλλοντικές οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες από την ψήφιση του νομοσχεδίου θα είναι καταστροφικές ανυπολόγιστες και μη αντιστρέψιμες Δεν πρόκειται μόνο για σοβαρότατο πλήγμα που θα υποστούν τα παράκτια οικοσυστήματα (αμμόλοφοι υγρότο-ποι ενδιαιτήματα προστατευόμενων ζώων και πτηνών) Ο αιγιαλός είναι ένα σύστημα δυναμικό και εξαιρετικά ευαίσθητο λόγω του ευ-μετάβλητου χαρακτήρα του (φυσική ή ανθρωπογενής διάβρωση της ακτής άνοδος της στάθμης της θάλασσας και αύξηση των ακραί-ων φυσικών φαινομένων λόγω κλιματικής αλλαγής μεταφορά και απόθεση φερτών υλικών κλπ) Οι ανθρώπινες παρεμβάσεις στην παράκτια παρόχθια ζώνη παρεμποδίζουν τις φυσικές διεργασίες εξισορρόπησης του συστήματος του αιγιαλού και οδηγούν σε μορ-φολογικές αλλαγές και διαβρώσεις που θα θέσουν αργά ή γρήγορα σε κίνδυνο όχι μόνο τις πολυπόθητες επενδύσεις αλλά και την ίδια την ύπαρξη των ακτών

Παράλληλα στις ελληνικές παράκτιες και παρόχθιες περιοχές βρί-σκονται ακόμα θαμμένοι περιμένοντας να αποκαλυφθούν ανεκτί-μητοι ενάλιοι αρχαιολογικοί χώροι (προϊστορικοί κλασικοί και ρω-μαϊκοί οικισμοί αρχαίες λιμενικές εγκαταστάσεις ναυάγια πλοίων κλπ) ενώ πολλά από τα νησιά που έχουν περιέλθει στο ΤΑΙΠΕΔ αποτελούν στο σύνολό τους κηρυγμένους αρχαιολογικούς χώρους Όλοι αυτοί οι αρχαιολογικοί θησαυροί θα κινδυνεύσουν σοβαρά όπως εκτιμούν οι αρχαιολόγοι

Είναι επομένως φανερό ότι το νομοσχέδιο δεν πλήττει μόνο το δικαίωμα πρόσβασης των πολιτών στις ελληνικές ακτές αλλά και πολλές πτυχές της βιώσιμης ανάπτυξης δεδομένου ότι παραβιάζει μεταξύ άλλων την Παγκόσμια Διακήρυξη του Ρίο (ΟΗΕ 1992) για τη βιώσιμη ανάπτυξη το άρθ 24 του Συντάγματος τον ισχύοντα αρ-χαιολογικό Νόμο 30282002 την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την προ-στασία της αρχαιολογικής κληρονομιάς του Λονδίνου (1969) που κυρώθηκε με τον Ν 112781 και αναθεωρήθηκε με τη σύμβαση της Βαλέττα (1992) την Ευρωπαϊκή Σύμβαση του Τοπίου (Ν38272010) την Παγκόσμια Σύμβαση για τη Βιοποικιλότητα που υπογράφηκε στη Σύνοδο του Ρίο το 1992 (Ν 220494) την Σύμβαση της Βαρκελώνης για την Προστασία της Μεσογείου κλπ Οι νομοθετικές αυτές ρυθμί-σεις προστατεύουν η κάθε μια από το δική της σκοπιά τα δημόσια αγαθά που σχετίζονται με τον αιγιαλό την παραλία και την παρά-κτια και παραλίμνια ζώνη

Γιrsquo αυτό το λόγο άλλωστε το νομοσχέδιο έχει προκαλέσει την έντο-νη αντίδραση όλων εκείνων πολιτών επιστημονικών περιβαλλο-ντικών και κοινωνικών οργανώσεων οι οποίοι ασπάζονται τις αρ-χές της βιώσιμης ανάπτυξης και πιστεύουν ότι οι αρχές αυτές πρέπει να αποτελούν τον οδηγό αλλά και το νομικό όριο για κάθε δημόσια πολιτική και κάθε ιδιωτική δράση Ένα όριο που δεν επιτρέπεται να παραβιαστεί για κανένα σκοπό πολύ περισσότερο όταν το διακύ-βευμα αφορά την απώλεια της πολύτιμης φυσικής και πολιτιστικής μας κληρονομιάς

Οι ακτές και ο αιγιαλός είναι το εθνικό μας σύμβολο η πηγή έμπνευσης για την επιστήμη την τέχνη και τη λογοτεχνία ανά τους αιώνες Ακόμη και με στυγνή οικονομική λογική αποτελεί το σημα-ντικότερο συγκριτικό πλεονέκτημα της χώρας Είναι ένα δώρο που μας χάρισε η φύση και η καλή μας τύχη για να το διαφυλάξουμε να το προστατεύσουμε και να το διατηρούμε ελεύθερο στη διάθεση όλων Ελλήνων και ξένων ώστε να το απολαμβάνουν όπως είναι χωρίς αλλοιώσεις και περιορισμούς Είναι χρέος μας να το αφήσουμε να επιτελεί το φυσικό του προορισμό απλά να υπάρχει

ΜαΡια καΡαΜαΝΩΦΠρόεδρος του Επιμελητηρίου Περιβάλλοντος και Βιωσιμότητος Σύμβουλος Επικρατείας

Στα παραπάνω βρίσκεται και ο λόγος που είναι τόσο παράδοξη και καταστροφική η σημερινή συντονισμένη απόπειρα εκποίη-σης πλήθος παραλιών μέσω του ΤΑΙΠΕΔ όσο φυσικά και ο νόμος περί αιγιαλού που αποπειράται να περάσει το υπουργείο Οικονομι-κών Γιατί στο όνομα της ανάπτυ-ξης της τουριστικής οικονομίας στη χώρα απαξιώνει την τεράστια συσσωρευμένη επένδυση που έχει πραγματοποιηθεί τα τελευταία 50 χρόνια για τη δημιουργία της υπο-δομής της σε τουριστικές υποδομές και ξενοδοχεία Γιατί η απόπειρα συνολικής ιδιωτικοποίησης των παραλιών της χώρας θυσιάζει την ικανότητα της υφιστάμενης του-ριστικής αγοράς να αναβαθμίσει το παρεχόμενο προϊόν της προς όφελος μεμονωμένων οικονομι-κών δρώντων άλλοτε γνωστών στο ελληνικό επιχειρηματικό σύμπαν αδιαφάνειας και άλλοτε άγνωστων δυνητικών ξένων επενδύσεων που ως φαντασίωση παρουσιά-ζονται να μας εξαγνίζουν από τη συλλογική ενοχή της έλλειψης ανταγωνιστικότητας

Δυστυχώς όμως οι κυβερνητι-κές αυτές πρωτοβουλίες είναι εν-δεικτικές και βαθύτερων κοινωνι-κών μετατοπίσεων Αντανακλούν τόσο την απόσυρση του δημόσιου από οικονομικές λειτουργίες στοι-χειώδους ρύθμισης της ιδιωτικής οικονομίας όσο όμως και τη δι-άλυση της έννοιας της καθολικό-τητας των διακοπών ως δικαίωμα προσβάσιμο στο πολίτη ανεξαρ-τήτου οικονομικής κατάστασης Η καθολική αναψυχή των εργαζομέ-νων καταρρέει μαζί με το συμπλη-ρωματικό ιδανικό της αυτό της καθολικής εργασίας Και μπροστά μας απλώνεται η έρημος του ιδιω-τικού του ιδιωτικοποιημένου και του μερικού Του μερικού συμφέ-ροντος του μερικού δικαιώματος και του ολικού κατακερματισμού του δημόσιου χώρου

Η παραλία λοιπόν φτιάχνεται για να εξυπηρετήσει κοινωνικές και οικονομικές ανάγκες Και κάθε τι το ανθρώπινο που δημιουργεί-ται καταστρέφεται κιόλας Σήμερα κάτω από την παραλία βρίσκεται το πλακόστρωτο της πλήρους ιδι-ωτικοποίησης και της κατάρρευ-σης του δημόσιου χώρου Ας την υπερασπιστούμε

ΜιΧαΛηΣ ΝικΟΛακακηΣΔιδάκτωρ Κοινωνιολογίας

ακΤΕΣ σύμβολο πηγή έμπνευσης πλεονέκτημα της χώρας

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1312

η ΠαΡαΛια και τα σαράντα κύματα

Το ένα μετά το άλλο κατατίθενται τους τελευταίους μήνες στη Βουλή κατεπείγο-ντα πάντα τα νομοσχέδια για τον αναπτυ-ξιακό και για το φυσικό σχεδιασμό Απο-φάσεις με μακροπρόθεσμο από τη φύση τους ορίζοντα που όμως στοιχίζονται ρητά στο laquoεκάστοτεraquo μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής Ανατροπές της λογικής και των προτεραιοτήτων του σχεδιασμού αλλαγές των διοικητικών αρ-μοδιοτήτων φωτογραφικές διατάξεις και ύποπτες τροπολογίες Συστηματική κατε-δάφιση του νομικού πολιτισμού και της συ-νταγματικής τάξης της χώρας με τα laquoέξυ-πνα όπλαraquo που χαλκεύονται από λομπίστες εταιρείες συμβούλων και ακαδημαϊκούς με παρελθόν στον πόλεμο εναντίον όλων για την εκπλήρωση των δικών τους laquoμνημο-νιακών υποχρεώσεωνraquo Στα γρήγορα και στα σκοτεινά στους γκρίζους χώρους όπου αποφασίζουν ένα μέλλον που δεν ανήκει σε όλους μας

Περνούν όλα Όσο πιο μεγάλο είναι το διακύβευμα τόσο μεγαλώνει και η κώφω-ση της κυβερνητικής πλειοψηφίας στον κοινοβουλευτικό διάλογο Σχεδόν τελε-τουργικές έχουν γίνει πια οι διαμαρτυρίες των πολεοδόμων και των αρχιτεκτόνων των επαγγελματικών ενώσεων των εξει-δικευμένων αρθρογράφων Προσχηματική και πάντα συνοπτική η διαβούλευση Στο διαδίκτυο βέβαια Για να ξεχάσουμε ότι η δημοκρατία απαιτεί ενσώματη και συντε-ταγμένη συμμετοχή όχι τους μοναχικούς σχολιαστές ιστοτόπων όχι την προβλημα-τική του καφενέ laquoτι θάκανα αν ήμουν πρω-θυπουργός για μια μέραraquo Για να ξεχάσου-με ότι η δημοκρατία ασκείται από πολίτες που αναγνωρίζουν τον εαυτό τους σε συλ-λογικότητες κι αυτές έχουν δικούς τους τό-πους και τρόπους και χρόνους διαπραγμά-τευσης της γνώμης της επιθυμίας και του συμφέροντος χρειάζονται και παράγουν υπεύθυνη πληροφορία κι όχι στάχτη στα μάτια χρειάζονται κι αναζητούν προοπτι-κή γιrsquo αυτούς εδώ τους ανθρώπους και τα παιδιά τους όχι την έντρομη αίσθηση του αναπότρεπτου την αποδοχή της σπάνης και της ανημπόριας χρειάζονται και ανα-ζητούν επιλογές εδώ και τώρα όχι προα-ποφασισμένους μονοδρόμους

Οι πολίτες σιωπούν όσο αποκλείονται όσο τρομοκρατούνται από τη βεβαιότητα ότι δεν έχουν λόγο σrsquo αυτό που αφορά τους ειδικούς της πολιτικής και της επιστήμης στο σχεδιασμό σαν διοικητικό πρωτόκολ-λο σαν ευκαιρία για παζάρι και σαν μέσο κολασμού Κι ωστόσο οι παραλίες έκαναν τη διαφορά με μια όσο ποτέ εκκωφαντική έκφραση της κοινής γνώμης με συζητήσεις

και εκδηλώσεις με διάλογο τόσο πλούσιο σε συνεισφορές σε ιδέες και αξιώσεις που τρόμαξε αυτούς που laquoδε λογαριάζουν το πολιτικό κόστοraquordquo τόσο ώστε να μην επιβα-ρύνουν το προεκλογικό κλίμα καταθέτο-ντας το νομοσχέδιο παρά τη σκανδαλωδώς ασφυκτική προθεσμία διαβούλευσης

Δεν νομίζω ότι ήταν το περιβαλλοντικό διακύβευμα μόλο που το θέμα σηκώθηκε πρώτα από τους πολεοδόμους και τις πε-ριβαλλοντικές οργανώσεις Η κοινή γνώ-μη αντέδρασε όπως είχε γίνει και τότε με την ΕΡΤ αναγνωρίζοντας ότι παίζεται κάτι που αφορά την καθημερινή εμπειρία των ανθρώπων τις πολύτιμες λίγες μέρες ξε-κούρασης τον Αύγουστο τις παιδικές τους αναμνήσεις από το πρώτο μπάνιο με τον πατέρα σrsquo εκείνη την αμμουδιά που δεν αναγνωρίζουν πια από το ταπεινό αυθαί-ρετο στη Νέα Μάκρη τη σωματική εμπειρία της θάλασσας και του ανοιχτού ορίζοντα τα πρώτα ραντεβού τα φυλαγμένα βαθιά μέσα στην καρδιά τους έναστρα βράδια της φοιτητικής ζωής τα καράβια για τα νησιά το βαθύ μπλε του Αιγαίου από το ύψος ενός ξωκλησιού μέσα στην ξεραΐλα με τον καλοκαιρινό αέρα να σφυρίζει Η προγραμματισμένη εκχώρηση ενός χώρου που είναι τόπος της ζωής όλων μας που συνδέεται με τις λιγοστές υλικές εκφράσεις της απόλαυσης αυτό μας έκανε να κατα-λάβουμε ότι μας αφορά ο σχεδιασμός του χώρου να καταλάβουμε τι παίζεται πίσω από την πλάτη μας

Ίσως δεν είναι απαραίτητο να πω ακόμα μια φορά τι παίζεται να μιλήσω για την προτεραιότητα που δίνεται στις μεγάλες τουριστικές και βιομηχανικές επενδύσεις για την εκχώρηση των δημόσιων κτημά-των για το τι σημαίνει για τη δημοκρατία να καταργείς το κοινόχρηστο του πιο συ-γκλονιστικού φυσικού πόρου ειδικά στην Ελλάδα Θάπρεπε τότε να μιλήσω και για το ζήτημα της συλλογικής ιδιοπροσωπεί-ας για το ζήτημα της φαντασιακής πρό-σληψης της ιστορίας και του μέλλοντος του τόπου μας σε συνάρτηση με τον τρόπο που διαχειριζόμαστε και ζούμε από κοινού τον οριακό χώρο ανάμεσα στο στεριανό και το υδάτινο στοιχείο ndash στα laquoεπιστημονικάraquo αναπτυξιακό πλεονέκτημα θα τόλεγα Αξί-ζει όμως να αναφερθώ σε μια σκέψη που μου εμπιστεύτηκε αγαπημένη συνάδελφος η Μαρία Καλατζοπούλου Την ίδια στιγμή που τέτοιες ρυθμίσεις φωτογραφίζουν τους προνομιούχους παραλήπτες στρώνοντας το δρόμο για εγκάρδια συνεννόηση ανάμεσα σε κυβερνητικά επιτελεία και μεγάλα συμ-φέροντα κλείνουν το μάτι με νόημα και σε κάθε λογής μικροσυμφέροντα Υποκλίνο-νται σrsquo όλους τους αντικοινωνικούς συμ-βιβασμούς που επέβαλε στον καθένα μας χρόνια πολλά το πελατειακό κράτος χρό-νια πολλά παραιτημένο από την ευθύνη του για τη στέγη τη δουλειά την αναψυχή και την ασφάλεια των μη προνομιούχων χρόνια πολλά συνδαυλίζοντας για δικό του όφελος την άνομη ελπίδα του αδύναμου

για ατομική διαφυγή προς ότι του υποσχέ-θηκαν σαν κοινωνική ανέλιξη Τώρα που ακόμα και η επιβίωση γίνεται αβέβαιη τώ-ρα που αυτή η ελπίδα γίνεται βραχνάς το ίδιο κράτος μας την πετάει κατά πρόσωπο Μια κι έχεις ευθύνες μας λέει για τη λεη-λασία της φύσης και για την καταστροφή των ακτών πρέπει να συμμετάσχεις στην προσπάθεια για την αξιοποίησή τους με το αζημίωτο Μας αφήνουν όλους με δόλο να πιστέψουμε ότι θάχουμε θέση στο τραπέ-ζι θα περισσέψει κάτι και για μας από την ανάπτυξη θα νομιμοποιήσουμε κάποτε το σπιτάκι μέσα στο χειμέριο κύμα θα στήσου-με κι εμείς την παράνομη καντίνα μας ή τις ξαπλώστρες μας τη μια πάνω στην άλλη εκεί που είναι πιο πολλές από τα βότσαλα οι γόπες εκεί που η μυρωδιά του αντηλι-ακού καλύπτει τη θαλασσινή αύρα

Μπορεί ένα πολυτελές ξενοδοχείο να κρατά κλειστή την πιο όμορφη παραλία της Αττικής μαζί μrsquo ένα από τους μείζονες αρχαιολογικούς χώρους της κι ένα άλλο πολυτελές ξενοδοχείο με την υπογραφή πρωτοπόρων αρχιτεκτόνων να κατέλαβε το μισό αρχαίο φρούριο της Ακροναυπλίας γκρεμίζοντας τον προμαχώνα Γκριμάλντι Όμως είναι από το δικό μας αίμα οι εσωτε-ρικοί μετανάστες που με το μικρό απόθεμα από την οικογενειακή επιχείρηση έστησαν μια θάλασσα από αυθαίρετα στις μοναδι-κές αμμοθίνες της Λούτσας Ποιος θυμάται τα κρίνα της άμμου που φύτρωναν κάποτε εκεί Είναι δικό μας αίμα οι βιοπαλαιστές που στρίμωξαν τα αποκρουστικά laquoτουριστι-κά δωμάτιαraquo και τα ταβερνάκια της σαιζόν των δύο μηνών σε νησιωτικά ακρογιάλια μέχρι χτες ανεξερεύνητα Για να συμπλη-ρώσουν το μισερό εισόδημα και νάχουν κά-τι για τα γεράματα Είναι δικό μας αίμα οι υπάλληλοι που επένδυσαν το μισθό τους σε απόμακρα οικοπεδάκια χωρίς υποδομές και σε οικοδομικούς συνεταιρισμούς χωρίς τίτλους σε δασικές περιοχές Με την ελπίδα ότι laquoκάποτε θα πάρει αξίαraquo αρκεί κάποι-ος βουλευτής να το σπρώξει Με τον τρό-πο που ένα διεφθαρμένο κράτος οφείλει για να υπάρξει να διαφθείρει και τη λαϊ-κή συνείδηση και το καλό γούστο να κά-νει τους ανθρώπους συνένοχους στη δική του απληστία συνένοχους στον ευτελισμό της καθημερινότητας και στην υποθήκευ-ση του μέλλοντός τους

Όταν από την αριστερά διατυπώνεται η αξίωση για τη συγκρότηση μιας πολιτικής προστασίας των παράκτιων οικοσυστημά-των (κοινοτική πολιτική) μιας πολιτικής αποκατάστασης του τοπίου των ακτών (προ-ωθείται από τον ΟΗΕ) μιας πολιτικής δι-αχείρισης των κινδύνων που απειλούν τις

Η τουριστική βιομηχανία θέλει τους παραγωγούς της να εξαπατούν και τους πελάτες της να ζουν με υποκατάστατα Αν όμως στην Ελλάδα θέ-λουμε να ζήσουμε από τον τουρισμό δεν πρέπει να του προσφέρουμε την ψυχή μας να του εκχωρήσουμε τη φύση που είναι η κληρονομιά μας να σκηνοθετήσουμε τη ζωή μας για χάρη του

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 13παραλίες από την κλιματική αλλαγή (συνομο-λογείται σε διεθνείς συμβάσεις) μιας πολιτικής αποκατάστασης του κοινόχρηστου χαρακτήρα του αιγιαλού (το απαιτεί η βασική νομοθεσία του ελληνικού κράτους από την επαύριο της ανεξαρτησίας) τότε μας ρωτούν τι προτιμάμε Τη συντελεσμένη από τη λαϊκή αυτοστέγαση καταστροφή ή την υψηλή αισθητική και την καθαριότητα ενός resort με κηπουρό και με ελεγχόμενη είσοδο Τον χωρίς κανόνες αντα-γωνισμό των μικρο-επαγγελματιών ή την εται-ρική ευθύνη μιας πολυεθνικής φίρμας

Φτηνά κόλπα Μπορούμε να σχεδιάσουμε και μπορούμε να ονειρευτούμε μελέτες ανάπλα-σης των περιοχών αυθαιρέτων που θα σέβο-νται και θα δίνουν νέα αξία στη φύση και στο δημόσιο χώρο και θα τιμούν τον κόπο και τις προσδοκίες των ανθρώπων για απόλαυση και για δουλειά Μπορούμε να ποντάρουμε σε μια μελετημένη διαβάθμιση των επιχειρηματικών μεγεθών στην ενίσχυση της μικρής επιχειρη-ματικότητας σε τουριστικούς συνεταιρισμούς λαϊκής βάσης που δεν θα χρειάζονται τα μονο-πώλια για να είναι βιώσιμοι στην καινοτομία που θα παράγεται από δικούς μας επιστήμο-νες και δημιουργικούς ανθρώπους μέσα στο διεθνή διάλογο Μπορούμε να μελετήσουμε οριζόντιες δικτυώσεις και συνέργειες σε τοπι-κή βάση που μαζί με τον τουρισμό να δίνουν άλλη προοπτική και στην αγροτική και στην πολιτιστική παραγωγή και στη βιοτεχνία Πά-νω απrsquo όλα όμως μπορούμε και οφείλουμε να παράγουμε ήθος και αισθητική μορφές από-λαυσης και μορφές αλληλοσεβασμού που δεν μπορούν να υπάρξουν όταν οι άνθρωποι είναι κυνηγημένοι τρόπους να ζούμε τον κόσμο που δεν μπορούμε να τους ανακαλύψουμε όταν σπρωχνόμαστε στο περιθώριο

Η τουριστική βιομηχανία θέλει τους παραγω-γούς της να εξαπατούν και τους πελάτες της να ζουν με υποκατάστατα Να τους περιποιούνται σαν πλούσιους να χαζεύουν σκηνοθετημένα τοπία που είναι σαν αληθινά να χαλαρώνουν σαν να μην έχουν έννοιες Η τουριστική βιο-μηχανία μας κατασκευάζει σαν πλάσματα που προσφέρουν τον εαυτό τους σε θέα σrsquo ένα τυ-φλό βλέμμα που κατευθύνεται μόνο σrsquo ότι έχει δει από πριν σrsquo ότι κάποια άλλα μάτια κάποι-ος φωτογραφικός φακός με φίλτρο έχει δει για λογαριασμό του Μας κατασκευάζει σαν πλάσματα που κοιτάζουν χωρίς νrsquo αγγίζουν μιλούν χωρίς να επικοινωνούν βαδίζουν χω-ρίς να διασταυρώνονται Αν όμως στην Ελλά-δα θέλουμε να ζήσουμε από τον τουρισμό δεν πρέπει να του προσφέρουμε την ψυχή μας να του εκχωρήσουμε τη φύση που είναι η κλη-ρονομιά μας να σκηνοθετήσουμε τη ζωή μας για χάρη του Γιατί αυτό δεν έχει μέλλον για μας Γιατί αυτό θα εξακολουθήσει να μας λεη-λατεί και να μας διώχνει Πρέπει να μπορούμε να διαλέγουμε αυτό που θα μοιραστούμε και να το μοιραζόμαστε με αξιοπρέπεια Αλλά γιrsquo αυτό θέλουμε δρόμο σοφία κι εμπιστοσύνη Θέλουμε μια άλλη πολιτική

ΜαΡια ΜαΡκΟυΛέκτορας Πολεοδομίας ΕΜΠ

Το ΕΛΚΕΘΕ είναι δημόσιος φορέας με σκοπό τη διε-ξαγωγή επιστημονικής έρευνας επί θεμάτων που απο-τελούν βασικά στοιχεία στο παρόν σχέδιο νόμου και του οποίου η Πολιτεία αγνόησε τη γνώση και εμπειρία Γιrsquo αυτό και είμαστε εδώ γιατι πιστευουμε ότι το νομοσχέδιο θα ξανακατατεθεί με μικρές ΜΟΝΟ τροποποιήσεις ώστε να προκαλει λιγώτερο Θα εξακολουθεί όμως να αντι-μετωπίζει το ευαίσθητο οικοσύστημα της παράκτιας και παρόχθιας ζώνης υπό το πρίσμα του laquoπράγματοςraquo προς οικονομική εκμετάλλευση Αλλά η παράκτια και παρό-χθια ζώνη αποτελούν ουσιώδη οικοσυστήματα - στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος που είναι ιδιαίτερα ευπαθή και δέχονται συνεχείς και εκτεταμένες πιέσεις λόγω της οικονομικής ανάπτυξης Και γιrsquo αυτό το ελληνικό Σύ-νταγμα προβλέπει την κρατική προστασία τους Το ίδιο προβλέπουν και συμβάσεις Διεθνών φορεων όπως τα Ηνωμένα Εθνη και η ΕΕ

Τα Ηνωμένα Εθνη στο πλαίσιο της Σύμβασης της Βαρ-κελώνης θέσπισαν το 2008 κοινό πλαίσιο για την ολοκλη-ρωμένη διαχείριση των παράκτιων ζωνών της Μεσογεί-ου το οποίο και συνυπόγραψε η Ελλάδα αποφεύγοντας ωστόσο να το κάνει Νόμο του Κράτους Προφανώς γιατι το πρωτόκολλο αυτό θεσπίζει το πλάτος της μη οικοδο-μήσημης παράκτιας ζώνης στα 100μ και όχι στο μέγιστο των 50μ του παρόντος νομοσχεδίου Αντίστοιχα και η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει εκδόσει Σύσταση για τις αρχές που πρέπει να διέπουν την ολοκληρωμένη διαχείριση των παράκτιων ζωνών

Το νομοσχέδιο έχει πολλά προβλήματα που προέρχο-νται ακριβώς από το σκοπό που θέλει να καλύψει Από τα βασικά είναι οι ορισμοί για παράδειγμα του αιγιαλού της παραλίας κλπ (άρθρο 1) και η οριοθέτησή τους Και εδώ έχουμε το δεύτερο μεγάλο πρόβλημα που είναι η μη λήψη υπόψη του ευμετάβλητου χαρακτήρα του αιγιαλού (μεταβολές σε πολύ μικρά χρονικά διαστήματα εξαιτίας φυσικών φαινόμενων και διεργασιών όπως μεταβολές της στάθμης της θάλασσας φυσική ή ανθρωπογενής δι-άβρωση της ακτής μεταφορά και απόθεση φερτών υλι-κών δράση τσουνάμι) Ενώ οι εμπειρικοί τρόποι εκτί-μησης της οριογραμμής αιγιαλού μόνο σε λίγες περι-πτώσεις μπορούν να θεωρηθούν ασφαλείς (πχ μόνο αν υπάρχουν μακροχρόνια στατιστικά δεδομένα) έτσι τελι-κά οι αποκλίσεις από την πραγματική κατάσταση μπο-ρεί να είναι πολύ μεγάλες ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΜΕ ΤΑ ΔΙΚΑ ΤΟΥΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ Τα παραπάνω σε συ-νάρτηση με την κλιματική αλλαγή (άνοδος της στάθμης της θάλασσας αύξηση των ακραίων φυσικών φαινομέ-νων) και το εξαιρετικά μειωμένο προτεινόμενο πλάτος της αδόμητης παράκτιας ζώνης (μέγιστο μόνο 50μ) θα έχουν δραματικές επιπτώσεις στις επιχειρούμενες οικο-δομικές επενδύσεις

Τρίτο σημαντικό προβλημα Η παράκτιαπαρόχθια ζώ-νη είναι ένα δυναμικό σύστημα στο οποίο οι ανθρώπινες παρεμβάσεις με κτίσματα και δρόμους έχουν άμεση αρ-νητική επίδραση γιατί παρεμποδίζουν τις φυσικές διερ-γασίες οδηγώντας την παράκτιαπαρόχθια ζώνη μοιραία σε μορφολογικές και οικολογικές αλλαγές Επιπλέον το παρόν νομοσχέδιο σε αντίθεση με το πρωτόκολλο ΟΔΠΖ των ΗΕ δεν λάμβάνει υπόψη οικολογικά κοινωνικο-οι-

κονομικά και πολιτισμικά στοιχεία καταγραφή των αν-θρωπογενών δραστηριοτήτων και παρεμβάσεων και αξι-ολόγηση αυτών και τέλος με την υποστήριξη των υπη-ρεσιών του Δήμου προσπάθεια ώστε να αναπτυχθούν οι laquoσυμμετοχικές διαδικασίεςraquo και να επιτευχθεί η αρμονική συνύπαρξη του ανθρώπου με τη φύση

Επιπλέον στο παρόν σχέδιο νόμου παρατηρείται πλή-θος από αστοχίες με περιβαλλοντικές επιπτώσεις όπωςbull διευκολύνει τη δημιουργία μόνιμων κατασκευών σε

παράλιεςπαρόχθιες ζώνες (άρθρο 12 amp 14)bull προβλέπει την παραχώρηση θαλάσσιου ή λιμναίου

χώρου χωρίς καν την απαίτηση τήρησης στοιχειωδών περιβαλλοντικών όρων (άρθρο 13)

bull επιτρέπει την επιχωμάτωση του θαλάσσιου χώρου για την εξυπηρέτηση επιχειρήσεων (άρθρο 13)

bull δεν θέτει προδιαγραφές για τον καθαρισμό με μηχανι-κά μέσα των παραλιών από laquoάχρηστα υλικάraquo και ούτε απαιτεί ειδική άδεια (άρθρο 13)

bull αποκλείει από το καθεστώς προστασίας πολλούς οικο-λογικά σημαντικούς υγρότοπους και παρόχθιες ζώνες (άρθρο 2)

bull καταργεί την υποχρέωση οριοθέτησης της παράκτιας ζώνης ως προϋπόθεση για την έγκριση ιδιωτικών ή δημόσιων αναπτυξιακών έργων (άρθρο 12)

bull επιτρέπει τη δίχως όρια κατάληψη παραλιών (άρθρο 11)

bull δίνει τη δυνατότητα νομιμοποίησης αυθαίρετων κα-τασκευών χωρίς να λαμβάνεται ουσιαστικά υπόψη η περιβαλλοντική επίπτωση των κατασκευών αυτών (άρ-θρα 12 amp15)

bull αγνοεί τη συνθήκη Aarhous (απομάκρυνση της Περι-φέρειας amp Τοπικής Αυτοδιοίκησης από τη λήψη απο-φάσεων περιβαλλοντικού χαρακτήρα - άρθρο 10)

bull προβλέπει πολύ μικρό χρόνο τόσο για τον έλεγχο της ορθότητας των προσωρινών οριογραμμών (άρθρο 3) όσο και για την απάντηση σε αιτήσεις έργων (άρθρα 7 12 13) γεγονός που μπορεί να οδηγήσει τελικά σε παραβατικότητα και καταστροφή της παράκτιας ζώ-νης

bull δεν αναφερει τίποτα για την προστασία παράκτιων ζωνών με θίνες Από τα παραπάνω φαίνεται ότι το νομοσχέδιο έχει πά-

ρα πολλά επιστημονικά προβλήματα και βάζει στο περι-θώριο έννοιες όπως η προστασία του φυσικού περιβάλ-λοντος η αειφορία και ο χωροταξικός σχεδιασμός προς χάρη της με κάθε τρόπο επιχειρηματικής εκμετάλλευσης γιrsquo αυτό και πρεπει να αποσυρθεί

ΒαΣιΛικη-αΓΓΕΛικη καΤΣικη ωκεανογράφος-οικοτοξικολόγος διευθύντρια ερευνών στο ΕΛΚΕΘΕ

κριτική στο σχέδιο νόμου laquoοριοθέτηση διαχείριση και προστασία αιγιαλού και παραλίαςraquo

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1314

τα κοινά και η laquoδημόσια κτήσηraquo του αιγιαλού

Για τους οικονομολόγους laquoκοινάraquo είναι τα αγαθά που κανείς δεν μπορεί (ή δεν πρέπει) να στερηθεί την απόλαυσή τους η οποία σε κάθε περίπτωση δεν μειώνει την διαθε-σιμότητά τους Όλοι δικαιούνται το κομμάτι τους από μία πίτα που δεν μειώνεται ποτέ Οι νομικοί συνήθως διακρίνουν σε κοινό-χρηστα (άμεσα διαθέσιμα σε όλους) και σε κοινά (όσα δεν είναι ούτε καταρχήν δε-κτικά ελέγχου ndash πχ ο ατμοσφαιρικός αέ-ρας) Οι διεθνείς συνθήκες μιλούν για αγα-θά που αποτελούν laquoκοινή κληρονομιάraquo της ανθρωπότητας στο προοίμιο του Πρωτό-κολλου την Συνθήκης της Βαρκελώνης για την προστασία του παράκτιου χωρου laquoτα συμβαλλόμενα μέρηraquo αναγνωρίζουν laquoότι οι παράκτιες ζώνες της Μεσογείου θαλάσσης αποτελούν κοινή φυσική και πολιτιστική κληρονομιά ότι πρέπει να προστατεύο-νται και να χρησιμοποιούνται με σύνεση προς όφελος των σημερινών και των μελ-λοντικών γενεώνraquo

Είναι εύκολο να βρει κανείς αδυναμί-ες στους ορισμούς αυτούς που έχουν μό-νο ευριστική σημασία Αντίθετα δύσκολα αποφεύγει κανείς τα κοινά είναι παντού ndash στους οικισμούς (δρόμοι πλατείες άλση πεζοδρόμια) στην φύση (αιγιαλός παραλία θάλασσα αέρας λίμνες ποτάμια ιχθυοτρό-φα ύδατα βιοποικιλότητα κλίμα) Σήμερα τα συναντάμε στις τεχνολογικές μας υπο-δομές (πχ το διαδίκτυο οι συχνότητες) ή στον πολιτισμό (πχ τα έθιμα την παραδο-σιακή γνώση τα μνημεία) Το laquoδικαίωμαraquo στα κοινά συνδέεται συχνά με αδιόρατους τρόπους με πιο γνωστά και ευρύτερα ανα-γνωρισμένα δικαιώματα σε μεγάλο βαθμό ταυτίζεται με το δικαίωμα σε ένα ισορρο-πημένο οικιστικό και φυσικό περιβάλλον

η απόλαυση των κοινών είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την υλοποίηση δικαιωμάτων όπως αυτό της υγείας επειδή (σχεδόν εξrsquo ορισμού) είναι διαθέσιμα σε όλους συμβάλλουν στην περι-βαλλοντική δικαιοσύνη ndash την ιδέα μίας ίσης δίκαιης πρόσβα-σης στους φυσικούς πόρους - ή εξαφανίζονται μαζί της Αποτε-λούν φυσικές ή τεχνητές κοινω-νικές υποδομές για την ελευθε-ρία της έκφρασης ή το δικαίω-μα του συνέρχεσθαι Σε μία από τις πολλές δικαστικές υποθέσεις που ξεπήδησαν από το κίνημα OWS (Waller κατά City of New York) το δικαστήριο ερωτήθηκε αν υπάρχει δικαίωμα διαδήλω-σης σε έναν ιδιωτικό (αλλά κοινό-χρηστο) χώρο όπως το Zuccotti Park Καθώς ιδιωτικοποιείται ο

δημόσιος χώρος παρόμοια ερωτήματα θα τεθούν ξανά

Από πού προέρχονται τα κοινά Ήταν πάντα μαζί μας συνυφασμένα με την ίδια την ιδέα της κοινότητας παρόντα ndash αν και μερικές φορές αόρατα - σε μία κοινωνία όπου η laquoοικονομία του ανθρώπου είναι βυθισμένη στις κοινωνικές του σχέσειςraquo (Polanyi) Η ιστορία τους είναι μία αλλη-λουχία από νίκες και ήττες συμβιβασμούς και διαρρυθμίσεις καινοτομίες και παρα-δόσεις ανάμεσα στο τοπικό και παγκόσμιο επίπεδο H Elinor Ostrom η οικονομολόγος που βραβεύθηκε με το Nobel οικονομίας το 2009 για τις μελέτες της πάνω στην οικο-νομική διακυβέρνηση των κοινών έγραφε στην μεταπτυχιακή της διατριβή (1964) laquoσε μία κοινωνία οι ιδιωτικοί φορείς δεν μπο-ρούν να παράσχουν πολλά από τα επιθυμη-τά αγαθά Μερικά αγαθά δεν είναι δυνατόν να αποκλειστούν από όσους αδυνατούν να πληρώσουν για αυτά Μερικά αγαθα έχουν ένα τέτοιο φάσμα κοινών και εναλλακτι-κών χρήσεων που η προτεραιότητα των αιτημάτων για την μία ή την άλλη χρή-ση δεν είναι δυνατόν να καθοριστεί από την αγορά Η ύπαρξη επιχειρηματικό-τητας στον ιδιωτικό τομέα εγείρει το ερώ-τημα αν υπάρχει μία παρόμοια λειτουργία για όσους παρέχουν δημόσια αγαθά ndash μία δημόσια επιχειρηματικότηταraquo Από τους βοσκοτόπους της Ελβετίας μέχρι τα αρδευ-τικά δίκτυα του Νεπάλ η Ostrom πέρασε την ζωή της συνομιλώντας με αυτούς τους ανώνυμους διαχειριστές των κοινών ndash τον οποιονδήποτε Στις σκανδιναυικές χώρες αναγνωρίζεται το δικαίωμα της περιπλά-νησης της χρήσης του δημόσιου χώρου ndash allemansraumltten στην Σουηδία- αυτολεξεί

το δικαίωμα laquoτου καθέναraquo Άθελά του () το δίκαο αναγνωρίζει ότι τα laquoκοινάraquo αποτε-λούν το υπόστρωμα αυτού που ονομάζουμε laquoπροσωπικότηταraquo σημεία όπου τέμνεται το δημόσιο και το ιδιωτικό

Αναζητώντας τα ίχνη των κοινών στα νομικά κείμενα κάποιος αρχίζει από το ρωμαϊκό δίκαιο οι Ρωμαίοι νομικοί διέ-κριναν ανάμεσα σε πράγματα που ανή-καν στην ιδιωτική σφαίρα διάθεσης και όχι (extra commercium) σε αυτά ανήκαν τα αδέσποτα (res nullius διαθέσιμα σε όποιαν τα υποτάξει πρώτος πχ τα άγρια ζώα) τα δημόσια (res publicus τα πράγ-ματα που ανήκουν στην ρυθμιστική αρμο-διότητα του δημοσίου) και τα κοινά (res omnium communia όσα από τη φύση τους δεν μπορούν να υποταχθούν στην εξουσία του ανθρώπου) Ένα περίφημο χωρίο του Ιουστινιανού αναφέρει ότι laquoσύμφωνα με το φυσικό νόμο ο αέρας τα νερά που κυλούν η θάλασσα και κατά συνέπεια ο αιγιαλός είναι κοινά σε όλους τους ανθρώπους κα-νείς συνεπώς δεν μπορεί να απογορεύσει σε κάποιον να πλησιάσει οποιοδήποτε ση-μείο του αιγιαλούraquo Το ρωμαϊκό δίκαιο δεν πρέπει να εξιδανικεύεται και σίγουρα απη-χεί μία εποχή που τα κοινά ήταν άφθονα και η ζήτηση για μερικά από αυτά μικρή Ωστόσο η μακροβιότητα μερικών ιδεών του είναι αξιοσημείωτη Στις αγγλοσαξωνικές χώρες ndash και μέσω αυτών σε χώρες όπως η Ινδίαndash υπάρχει η ιδέα του laquoδημόσιου κα-ταπιστεύματοςraquo (public trust) μερικοί φυ-σικοί πόροι είναι τόσο ξεχωριστοί που η διοίκηση μπορεί να τους διαχειριστεί μόνο προς όφελος όλων των ανθρώπων ndash ακόμα και αυτών που δεν έχουν ακόμα γεννηθεί Εκεί το laquoδημόσιο καταπίστευμαraquo περιλαμ-βάνει και τον αιγιαλό

Στη χώρα μας μέσω του βυζαντινορ-ρωμαϊκού και του οθωμανικού δικαίου ο οθωνικός νόμος laquoπερί διακρίσεως κτημά-τωνraquo αναγόρευσε τον αιγιαλό σε laquoδημόσια κτήσηraquo - συνδυάζοντας την κοινοχρησία με την ιδιοκτησία του δημοσίου Με αυτή τη νομική βάση ο Άρειος Πάγος επανει-λημμένα απέκρουσε αξιώσεις ιδιωτών στον αιγιαλό κατά την διάρκεια του 19ου αιώ-να Οι ισορροπίες αλλάζουν με τη βιομηχα-νοποίηση και τον τουρισμό που άλλαξαν την αξιολόγηση της μέχρι τότε λίγο-πολύ άχρηστης παράκτιας γης και κίνησαν μία διαδικασία που ονομάστηκε αλλού laquoβα-λεαριδοποίησηraquo (balearisation) Από την δεκαετία του lsquo20 ndash με καινοτομίες όπως η Επιτροπή καθορισμού του αιγιαλού (1923) η παραχώρηση του αιγιαλού για την κα-τασκευή κέντρων αναψυχής λουτρών και άλλων κοινωφελών επιχειρήσεων (1923) ή για άλλες επιχειρήσεις (1929) νέες οι-κονομικές χρήσεις μεταφέρονται μαζικά στην ακτή Την ίδια δεκαετία laquoεφευρέθη-κεraquo και η ζώνη που laquoεπαυξάνειraquo τον αιγια-λό όταν ο τελευταίος δεν επαρκεί ndash σήμερα γνωστή ως laquoπαραλίαraquo μία λέξη παλαιότε-ρα ταυτόσημη με τον αιγιαλό ndash και με τον πρώτο νόμο για τον αιγιαλό (1940) που ίσχυσε επί 61 χρόνια αναγνωρίστηκε και η κοινοχρησία της laquoαιγιαλός ήτοι η πε-ριστοιχούσα την θάλασσαν χερσαία ζώνη η βρεχομένη από τας μεγίστας πλην συνή-θεις αναβάσεις των κυμάτων είναι κτήμα κοινόχρηστο[η] προσαυξάνουσα τον αι-γιαλόν λωρίς γης καλείται εν τω παρόντι νόμω laquoπαραλίαraquoraquo Όμως τα μεταπολεμι-κά χρόνια ήταν ακόμα πιο καθοριστικά με νέα νομικά έργαλεία - όπως τα τουριστικά δημόσια κτήματα (1946 σήμερα στην δι-αχείριση της ΕΤΑ) οι διμερείς επενδυτικές

Σκαραμαγκάς 1959

Ηράκλειο Κρήτη Η φωτογραφία είναι τραβηγμένη μεταξύ 1935-1945

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 15

σχόλια επί του σχεδίου νόμου

Τι θα περίμενε κανείς από ένα Σχέδιο Νόμου για την laquoΟριο-θέτηση Διαχείριση και Προστασία Αιγιαλού και Παραλίαςraquo

Σύμφωνα με τον τίτλο του Σχεδίου Νόμου θα περίμενε κανείς να δεί τους βασικούς άξονες πάνω στους οποίους θα αναπτυχθεί το σχέδιο νόμου bull αιγιαλός και παραλία (τι είναι και πως εντάσ-σονται στη δυναμική και λειτουργία της Παράκτιας Ζώνης) bull διαχείριση φυσικών συστημάτων (με ποιες αρχές και με ποιές κατευθύνσεις) bull προστασία (προστασία φυσικών συστημάτων ή προστασία των ανθρωπογενών παρεμβάσεων)

Πέραν αυτών θα περίμενε κανείς να γίνει στοιχειώδης ανα-φορά στη μέχρι σήμερα πρακτική και εμπειρία στον ελληνικό χώρο στις κατευθύνσεις προτάσεις και οδηγίες ευρωπαϊκών αλλά και ευρύτερα διεθνών οργανισμών

Ποιο είναι το πνεύμα του Σχεδίου Νόμου για την laquoΟριοθέ-τηση Διαχείριση και Προστασία Αιγιαλού και Παραλίαςraquo Στον αντίποδα των όσων προαναφέρθηκαν ο νόμος δομείται στις εξής ενότητες bull καθορισμός οριογραμμών (άρθρα 3 4 5 6 7 8 9) bull παραχωρήσεις (άρθρα 10 11 12 13 14) και νομιμο-ποιήσεις αυθαιρέτων (άρθρα 15 16) bull προστασία κοινοχρησί-ας (προστασία αιγιαλού) (άρθρα 17 18) bull διατάξεις για λιμάνια (άρθρα 19202122) και μεταβατικές διατάξεις

Περί καθορισμού οριογραμμών βάζουμε όρια άρα απο-κλείουμε Η οριοθέτηση του αιγιαλού με βάση μια γραμμή η οποία για τις προσχωσιγενείς ακτές μεταβάλλεται διαρκώς bull είτε λόγω αλλαγής του μηχανισμού τροφοδοσίας της ακτής bull είτε λόγω αλλαγής του κυματικού καθεστώτος bull είτε λόγω μι-ας πιθανής μελλοντικής μεταβολής της στάθμης της θάλασσας bull είτε λόγω διάφορων ανθρωπογενών παρεμβάσεων δηλώνει εξαρχής τη μεγάλη σύγχυση που θα φέρει το Σχέδιο Νόμου στην εφαρμογή του

Σχεδόν όλο το Σχέδιο Νόμου διαπερνάται από την τάση του ldquoεκ-χωρώrdquo ldquoπαρα-χωρώrdquo ldquoνομίμως αυθαιρετώrdquo επί του χώρου θεώρηση που αποκόπτει τον ldquoομφάλιο λώροrdquo του κάθε πολί-τη από το χώρο αυτή την έντονη έλξη της φύσης του ανθρώ-που στην αμεσότητά του το χώρο τη χώρα το ldquoπάτριο έδα-φοςrdquo που έχει οριστεί και ως ldquoπατρίδαrdquo και τον οδηγεί στην πλήρη αδιαφορία γιrsquo αυτήν πράξη εγκληματική για τη συνο-χή των κοινωνιών

αυτή η διακίνηση (της εκ-χώρησης παρα-χώρησης αυ-θαιρεσίας) χρειάζεται και προστασία Παραχωρήσεις και προ-στασία (προστάτες) το πνεύμα του Σχεδίου Νόμου

Ο ldquoλόγοςrdquo στον αντίποδα των ldquoα-λόγωνrdquoΩς laquoπαράκτια ζώνηraquo ορίζεται η γεωμορφολογική έκταση εκα-

τέρωθεν της ακτογραμμής στην οποία αλληλεπιδρούν θαλάσσι-ες και χερσαίες φυσικές διεργασίες Η παράκτια ζώνη αποτελεί ένα πολύπλοκο σύστημα αβιοτικών και βιοτικών παραγόντων που συνυπάρχουν και συνθέτουν τη χαρακτηριστική γεω-ποι-κιλότητα και βιο-ποικιλότητα της ζώνης που αναγνωρίζεται με συγκεκριμένους τύπους γεωτόπων υγροτόπων βιοτόπων Η παράκτια ζώνη βρίσκεται σε κατάσταση δυναμικής ισορροπίας που τις περισσότερες φορές είναι ευαίσθητη και εύθραυστη

Σrsquo αυτό το ποικίλο περιβάλλον έχουν ενταχθεί μια πληθώρα ανθρωπογενών δραστηριοτήτων ενίοτε σε αρμονία με τη φυσική λειτουργία πολλάκις όμως σε δυσαρμονία και καταφανή περι-φρόνηση προς τη φυσική λειτουργία του συστήματος Οι κοινω-νίες που περιφρόνησαν τη λειτουργία των φυσικών συστημάτων έχασαν ένα πλούτο αξιών που είχαν από αυτά τα συστήματα

Οι κύριες διεργασίες που διαμορφώνουν τις ακτές (κυρίως τις προσχωσιγενείς ακτές) ανάγονται σε μια κατηγορία παρα-

γόντων που σχετίζεται με την τροφοδοσία της ακτής με υλικά (γεωλογία του ευρύτερου παράκτιου χώρου γεωμορφολογία υδρογραφικό δίκτυο κλιματολογικές συνθήκες φυτοκάλυψη) και μια άλλη κατηγορία που σχετίζεται με τους μηχανισμούς διευθέτησης των υλικών αυτών κατά μήκος των ακτών (ο κυ-ματισμός είναι ο σημαντικότερος παράγοντας που δίνει μορ-φή στις ακτές)

Μέρος αυτής της ολότητας του δυναμικού και πολύπλοκου φυσικού συστήματος της Παράκτιας Ζώνης αποτελούν και ο αι-γιαλός και η παραλία Ο αιγιαλός είναι ο χώρος απόσβεσης της κυματικής ενέργειας είναι ο χώρος του κύματος χώρος ευαί-σθητος και ευμετάβλητος Η παραλία μια λωρίδα γης μεταξύ αιγιαλού και χέρσου Αυτή την πολυπλοκότητα του φυσικού συστήματος ldquoφιλοδοξείrdquo να δια-χειριστεί το Σχέδιο Νόμου χωρίς όμως να το θεωρεί ως πολύπλοκο σύστημα

Η δυναμική λειτουργία των φυσικών συστημάτων υπαγο-ρεύει τις αρχές ldquoδια-χείρισηςrdquo Η ανεξέλεγκτη μεγέθυνση των ανθρωπογενών δραστηριοτήτων στις ακτές έχει γίνει καταφα-νής ως παράγοντας σημαντικής πίεσης στο φυσικό σύστημα Η πίεση αυτή έχει συντελέσει στην αλλαγή της κατάστασης της λειτουργίας του φυσικού συστήματος με σοβαρές επιπτώσεις και για τον άνθρωπο Οι επιπτώσεις αυτές υπαγορεύουν την λήψη μέτρων για βελτίωση αυτής της κατάστασης με laquoΣτρατη-γικό Σχέδιο Διαχείρισης Παράκτιας Ζώνηςraquo και εφαρμογή των αρχών της ldquoΟλοκληρωμένης Διαχείρισης της Παράκτιας Ζώ-νηςrdquo laquoΟλοκληρωμένη Διαχείριση Παράκτιας Ζώνηςraquo σημαίνει μια δυναμική διεργασία αξιοβίωτης (βιώσιμης αειφόρου) δια-χείρισης και χρήσης της παράκτιας ζώνης λαμβάνοντας υπό-ψη την εύθραυστη λειτουργία των παράκτιων συστημάτων και των παράκτιων γεωμορφών τις διάφορες ανθρωπογενείς δρα-στηριότητες και τις αλληλεπιδράσεις με τα φυσικά συστήματα (χερσαία και θαλάσσια) Η δυναμική λειτουργία των φυσικών συστημάτων υπαγορεύει τις αρχές ldquoδια-χείρισηςrdquo

Η μετάβαση από τη νοο-τροπία του ldquoκαθυποτάσσωrdquo τη φύση προς την αντίληψη του ldquoπροσαρμόζομαιrdquo στη λειτουργία της φύσης ως μέρος αυτής είναι το σημερινό ζητούμενο

Δυστυχώς το Σχέδιο Νόμου διαπερνάται από πρακτική laquoμε-σιτικού γραφείουraquo (real estate) Η φύση και ο άνθρωπος δεν εντάσσονται σε τέτοιες πρακτικές

Τα φυσικά συστήματα και τα φυσικά φαινόμενα δεν έχουν ανάγκη από προστασία ούτε από προστάτες ο άνθρωπος όμως Ο laquoάνθρωποςraquo αν δεν laquoοργανώσειraquo την ύπαρξή του με βάση τη θεώρηση της laquoπροσαρμογήςraquo στη λειτουργία της φύ-σης ως μέρος αυτής θα έχει διαρκώς ανάγκη προστασίας από απλά φυσικά φαινόμενα Θα έχει πάντα ένα φόβο ότι η φύση τον εκδικείται Η φύση δεν εκδικείται ο άνθρωπος ο laquoάφρωνraquo laquoαυτοraquo-τιμωρείται

Αντί επιλόγου το Σχέδιο Νόμου να αποσυρθεί χτες

ΧΡηΣΤΟΣ αΝαΓΝΩΣΤΟυΓεωλόγος ndash Ιζηματολόγος ερευνητής στο Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας του ΕΛΚΕΘΕ

συμφωνίες μεταξύ του ελληνικού δημοσίου και ιδιωτών (πχ για η σύμβαση δημοσίου ndash ΠΕΤΡΟΛΑ του 1972) laquoεξαιρετικήraquo νομο-θεσία για τα κεφάλαια εξωτερικού (1953) ή τις laquoπαραγωγικές επενδύσειςraquo (1961) μαζί με σωρεία ειδικών νόμων (πχ για την πα-ραχώρηση του πυθμένα της θάλασσας στα πλαίσια των πρώτων πετρελαϊκών ερευ-νών βιομηχανικές περιοχές laquoαλλοδαπές επιχειρήσεις υγρών καυσίμωνraquo) - αποκλει-στικές χρήσεις κατέλαβαν μεγάλα τμήματα του αιγιαλού Η αδόμητη ζώνη εφεξής 30 μέτρα επεκτάθηκε από την χούντα () σε όλες τις εκτός σχεδίου παραλιακές ζώνες Μόλις τον 21ο αιώνα και μετά το άρθρο 24 ο ισχύων νόμος (2001) αναγνωρίζει τον αιγιαλό και την παραλία ως στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος των οποίων η χάραξη πρέπει να είναι σε μερικές πε-ριπτώσεις υποχρεωτική

Η περιοδοποίηση αυτή είναι σημαντική καθώς υπάρχει η εντύπωση ότι υπάρχουν εκεί έξω άφθονες παραλίες - ανέγγιχτες άσπιλες άθικτες και τίποτα δεν θα χαθεί αν διαμοιράσουμε μερικές από αυτές σε φι-λικούς επενδυτές Καθώς η αποκλειστική χρήση ήδη προβλέπεται για τις στρατηγι-κές επενδύσεις και για τα δημόσια ακίνητα του Μεσοπρόθεσμου μπορεί να αναρωτη-θεί κανείς τι άλλάζει με το πρόφατο νομο-σχέδιο Αλλάζουν πολλά για παράδειγμα η υποχρεωτική χάραξη παραλίας καταργείται και η νομιμοποίηση αυθαιρέτων στον αιγι-αλό και στην παραλία και μάλιστα ιδιωτι-κών γενικεύεται Κάποια στιγμή πρέπει να παύσουμε να βλέπουμε την νομιμοποίηση αυτή ως μία laquoεξαιρετικήraquo ρύθμιση δεν εί-ναι παρά ένα είδος κρυφής απορρύθμισης με την μετατροπή ενός κοινού αγαθού σε αδέσποτο το οποίο έχει ήδη κατακτηθεί από όσους έχουν επαρκή οικονομική νομική και πολιτική εξουσία για να παραμερίσουν τους θεσμούς που εγγυούνται το laquoδικαίω-μα του καθενόςraquo ndash όπως η αδειοδότηση η διαβούλευση η συμμετοχή Τόσο με τα αυ-θαίρετα όσο και με τις επιχωματώσεις θυ-μάται κανείς κάτι που παρατήρησε ο Marx περιγράφοντας τις περιφράξεις (enclosures) των laquoκοινώνraquo αγρών στην Αγγλία του 18ου αι και την συμβολή τoυς στην δημιουργία μίας μάζας ανθρώπων που εξαρτάται ορι-στικά αποκομμένη από τις πολιτισμικές της αναφορές από τον μισθό ο καλύτερος τρό-πος να καταργηθεί η κοινοχρησία δεν είναι τόσο η αλλαγή του νόμου αλλά η οριστική υλική καταστροφή του κοινού αγαθού Τί-ποτα δεν προδίδει καλύτερα τις προθέσεις του νομοθέτη από την laquoτεκμαρτήraquo (sic) ζώνη παραλίας 10 μέτρων ενώπιον των ιδιωτικών έργων φθάσαμε λοιπόν μερικούς αιώνες αργότερα στο σημείο όπου ο χρήστης μίας παραλίας πρέπει μπροστά σε ένα ιδιωτικό έργο να laquoτεκμαίρειraquo (να φαντασιώνεται) δι-καιώματα που επιβιώνουν μόνο στην μνήμη Αυτό σίγουρα δεν είναι πρόοδος

ΓιΩΡΓΟΣ ΧαΣιΩΤηΣ

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1316

Έχουν περάσει χιλιάδες χρόνια από τότε αλλά καλό είναι να θυμόμαστε ότι ο ευρωπαϊκός πολιτισμός ξεκίνησε από κάποιο ακρογιάλι της χώρας μας Σε κάποια παραλία ίσως από αυτές που το ΤΑΙΠΕΔ έχει βάλει πωλητήριο έφτασε πριν χιλιάδες χρόνια από την Ανατολή η τερατόμορφη ζωόμορφη θεά της μη-τρότητας της μητέρας φύσης και έγινε Ήρα Αθηνά Άρτεμις Αφροδίτη Εστία Ο Ευρωπαϊκός πολιτισμός η φιλοσοφία ξεκίνησαν από αυτά τα ακρογιάλια Από αυτά τα ακρογιάλια ανοιχτά και κοινά σε όλους ξεκίνησαν οι αναζητήσεις των ανθρώπων για νέους τόπους Από εκεί έφευγαν τα εμπορεύματα τα προϊόντα οι ιδέες και εκεί έφταναν άλλα υλικά άγνωστα που βελτίωναν τη ζωή των ανθρώπων νέες ανακαλύψεις και νέες ιδέες που οργάνωναν τη σκέψη και τη ζωή Σε κάποιο από αυτά τα ακρογιάλια έφτασαν στην Ευρώπη το αλφάβητο και οι αριθμοί

Έχει χαραχθεί βαθειά στην ανθρώπινη συνείδηση ότι η παραλία είναι η πόρτα της μεγάλης φυγής από την πείνα την καταπίεση τον θάνατο Κοινόχρηστη ανά τους αιώνες ήταν ο στόχος από το laquoθάλαττα ndash θάλατταraquo των αρχαίων μέ-χρι τους μετανάστες σε άλλες χώρες ή από άλλες χώρες ελπίζοντας να μπουν σε κάποιο καρυδότσουφλο για το ταξί-δι σε κάποιο απέναντι ακρογιάλι ικέτες ζωής που καταλήγει σε στοίχημα ζωής ή θανάτου

Μικρό παιδί άκουγα τους μάγκες στον Πειραιά να αστειεύονται όταν ήθελαν να πουν ότι δεν κληρονόμησαν να λένε laquoμου άφησε πέντε στρέμματα θάλασσαraquo Ο αιγιαλός και η θάλασσα για τη λαϊκή συνείδηση ήταν και είναι κάτι εκτός συ-ναλλαγής Στο μέλλον όμως αν το σχέ-διο νόμου γίνει νόμος του κράτους θα μπορείς να ζητήσεις παραχώρηση θάλασ-σας να κάνεις τεχνητά νησιά και πάνω να οικοδομήσεις Πολιτισμικό σοκ για τους παππούδες και όχι μόνο του λιμα-νιού του Πειραιά

Ζούμε εποχές catastroika Δημόσια και κοινά σε όλους αγαθά εκτός συναλλαγής γίνονται αντικείμενα του πόθου των νέ-ων ολιγαρχών Οι παραλίες η θάλασσα τα δάση τα φυσικά οικοσυστήματα από κοινόχρηστα απαραίτητα για τη ζωή και την ποιότητα ζωής των ανθρώπων γίνε-ται προσπάθεια να μετατραπούν σε μέσο πλουτισμού της νέας ολιγαρχίας

Απέναντι σε αυτή την βάρβαρη επίθε-ση κατά της ζωής και του πολιτισμού οι πολίτες οργανώνονται Ήδη λειτουργεί με τη συμμετοχή περισσότερων από εκατό συλλογικοτήτων η επιτροπή laquoΑκτές ώρα μηδένraquo που οργανώνει τον αγώνα για κοινόχρηστες παραλίες στα πρότυπα του νικηφόρου αγώνα κατά της αναθεώρησης του άρθρου 24 του συντάγματος

Οι παραλίες το καλοκαίρι μας περιμέ-νουν για τους νέους αγώνες

ΜΠαΜΠηΣ ΜΠιΛιΝηΣ

ΥΓ1 Σημαντική η δράση της 29 Ιουνίου 2014 των νέων ΣΥΡΙΖΑ στην Μα-ρίνα Φλοίσβου ΑΕ στον Φαληρικό Όρμο Ένα παράδειγμα για το τι μας περιμένει με την ιδιωτικοποίηση των παραλιών πολύς δομημένος όγκος εντατικές χρήσεις γης με καταστή-ματα εστίασης και διασκέδασης ιδι-ωτική χρήση και όχι κοινόχρηστη στο δομημένο και στον αδόμητο χώ-ρο με έλεγχο από ιδιωτική φύλα-ξη που απαγόρευσε σε πολίτες να μοιράσουν προεκλογικά φυλλάδια πριν μερικές μέρες

ΥΓ2 Διαβάσαμε στον τύπο ότι το καρ-τέλ με τον ένα τόνο ηρωίνη θα ξέ-πλενε τα μαύρα έσοδά του επενδύο-ντας σε τουριστική επιχείρηση στο παράκτιο μέτωπο του Σαρωνικού στην Αττική

ΥΓ3 Το πρώτο μεγάλο στοίχημα για τις κινητοποιήσεις αποτελεί ο υπερ-μαραθώνιος laquo240 χιλιόμετρα για τον αιγιαλόraquo από τα Ίσθμια έως τον Μαραθώνα στην Αττική που γίνεται από 8 έως 12 Ιουλίου 2014

Παραλία αγ κοσμά μήπως ζούμε το τελευταίο καλοκαίρι μιας ελεύθερης πλαζ

Για πολλά χρόνια η παρα-λία του Αγ Κοσμά ήταν κλει-στή για τους ανθρώπους που δεν μπορούσαν ή δεν ήθελαν να πληρώσουν εισιτήριο Η εταιρία που εκμεταλλεύονταν την πλαζ την είχε αποκλεί-σει εισπράττοντας εισιτήρια τη μέρα και μετατρέποντάς την παράνομα σε χώρο δε-ξιώσεων και νυχτερινής δι-ασκέδασης τη νύχτα

Αυτά ως το καλοκαίρι του 2007 Όταν με μια πολυήμερη απεργία πείνας ο Δήμαρχος Κορτζίδης κατόρθωσε να συ-γκεντρώσει τις πιο ποικίλες δυνάμεις της αυτοδιοίκησης και των κινημάτων γύρω από το αίτημα της ελεύθερης πρό-σβασης στη θάλασσα

Με τη συμπαράσταση πλή-θους κοινωνικών φορέων ο Δήμος Ελληνικού συντόνισε την επιχείρηση αφαίρεσης των περιφράξεων της πλαζ Ήταν εκεί δεκάδες Οργανι-σμοί αυτοδιοίκησης το ΤΕΕ ο Δικηγορικός Σύλλογος της Αθήνας ο Πανελλήνιος Ια-τρικός σύλλογος το ΕΚΑ συνδικάτα πολιτικοί παρά-γοντες από όλους τους χώ-ρους και βεβαίως κάμποσες χιλιάδες ενεργοί πολίτες των κινημάτων πόλης

Ακολούθησαν τα δικαστή-ρια Δήμαρχος αντιδήμαρχοι αιρετοί και εργαζόμενοι στο Δήμο στοχοποιήθηκαν από τις εταιρίες που παράνομα εκμεταλλεύονταν την πλαζ Σύρονται ακόμη σήμερα αλλά και για πολλά χρόνια ακό-μη θα ταλαιπωρούνται σε ποινικές και αστικές δίκες Χαλάλι Για το δικαίωμα της ελεύθερης πρόσβασης στη θάλασσα

Κοιτάζοντας τις φωτογρα-φίες της εποχής όσοι ζήσα-με τα γεγονότα νιώθουμε τη συγκίνηση μαζί με την πε-ρηφάνια για ότι έγινε να ανακατεύονται με τη ανη-συχία για το τι πρόκειται να συμβεί

Διότι πέρασαν ήδη εφτά καλοκαίρια και μπαίνου-με στο όγδοο που χιλιάδες κάτοικοι του λεκανοπέδιου χαίρονται καθημερινά ελεύ-θερα την πλαζ ΑΜΕΑ που δεν μπορούσαν για χρόνια να κολυμπήσουν γιατί στις πλαζ δεν υπάρχει ο κατάλ-ληλος εξοπλισμός μπόρεσαν στον Αγ Κοσμά χάρις στις προσπάθειες του δήμου και των εθελοντών Καθημερινά εκατοντάδες μέλη των ΚΑΠΗ διάφορων δήμων της περι-

οχής καταφθάνουν για να χαρούν λίγη θάλασσα

Του χρόνου όμως τι θα γίνει Η δημοτική αρχή που θα αναλάβει το Σεπτέμβρη στο πρόγραμμά της μιλά για εφαρμογή laquoμικρούraquo εισιτη-ρίου για τους μη δημότες Και η περιοχή προσφέρε-ται ήδη μέσω ΤΑΙΠΕΔ στη Lamda του κου Λάτση Μαζί με το Αθλητικό κέντρο του Αγ Κοσμά και το πρώην αε-ροδρόμιο

Οι πολίτες θα χρειαστεί να υπερασπιστούν αυτό που καταχτήθηκε με πολύ αγώνα το 2007 Διότι όπως έδειξε η ζωή και ιδιαίτερα η εμπει-ρία των τελευταίων χρόνων όλα τα δικαιώματα με όσο αγώνα κι αν καταχτήθηκαν χρειάζονται αγώνες για την υπεράσπισή τους Και οι βου-τιές στον Αγ Κοσμά θα χρει-αστούν νέους αγώνες για να παραμείνουν ελεύθερες

ακηΣ ΜΠαΔΟΓιαΝΝηΣ

παραλία μου ιστορία μου

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 17

Φρεαττύδα και Βοτσαλάκιαhellip δυο παραλίες του Πειραιά που στο διάβα του χρόνου αφηγούνται την ιστορία της πόλης από την αρχαιότητα μέ-χρι σήμερα Αρκεί να ξαπλώσεις δίπλα στο κύμα να φέρεις το τοπίο μια γύρα με τα μάτια σου και όλη η αφήγηση ξετυλίγεται μπροστά σου Θα δεις το τείχος τα σπήλαια τις φυσικές ομορφιές τον υδροβιότοπο θα ακούσεις τις φωνές των χιλιάδων λουόμενων που βούτηξαν στα νερά τους τις χαρές και τα παιχνίδια Όμως καθώς μπαίνεις στη θάλασσα θα σκοντά-ψεις πάνω στα μπάζα που κείτονται ακόμα εκεί ζωντανά να θυμίζουν πως έθαψε την πόλη και τα μνημεία της ο Σκυλίτσης Ανάμεσα στα βότσαλα θα βρεις κομμάτια από πολύχρωμα μωσαϊκά και θα νο-σταλγήσεις εκείνη την εποχή που βλέπεις μόνο στις cards postales Τον Πειραιά με τα όμορφα νεοκλα-σικά μια πόλη που χάθηκε στο χρόνο και έχει αφή-σει πίσω της ετοιμόρροπα μελαγχολικά κουφάρια Θα θυμηθείς έναν Πειραιά που αγάπησαν πολύ οι πειραιώτες αλλά όχι οι Δήμαρχοι του Αφού κάνεις τη βουτιά σου θα θελήσεις να απλω-θείς στην παραλία για να στεγνώσεις κάτω από τον ήλιο όμως ο ήλιος είναι δυνατός και θα αναζητή-σεις σκιά Θα τη βρεις κάτω από τις ομπρέλες που έβαλε η Δημοτική Αρχή για σένα Και εκεί που θα βολευτείς και θα είσαι έτοιμος να κλείσεις τα μά-τια μια δυνατή μουσική θα σε προσγειώσει απότο-μα και ένας σερβιτόρος θα εμφανιστεί να σου πά-ρει παραγγελίαΚαι κάπως έτσι ξεκινά αντίστροφα η αφήγηση

Στις 30-1-2012 το Δημοτικό Συμβούλιο Πειραιά αποφα-σίζει την αξιοποίηση και διάθεση των παραλιών Φρεατ-τύδα και Βοτσαλάκια Ειδικότερα η σύμβαση παραχώρη-σης η οποία σε πολλά σημεία είναι αόριστη και ασαφής

προβλέπει για την πλαζ Βοτσαλάκια τη δημιουργία χώρου αναψυκτηρίου και ανάπτυξη τραπεζοκαθισμάτων χώρου για την τοποθέτηση ομπρελών και ξαπλωστρών οργανω-μένου ανοιχτού χώρου στάθμευσης χώρου catering στο δώμα του κεντρικού κτιρίου του δημοτικού κολυμβητηρίου και του παράπλευρου δομημένου χώρου του ορόφου θε-ρινού κινηματογράφου και ένταξη εντός αυτού κυλικείου Ενώ για την πλαζ Φρεαττύδα ορίζει τη δημιουργία χώρου αναψυκτηρίου σε λυόμενη κατασκευή με παράπλευρο στέ-γαστρο για την ανάπτυξη τραπεζοκαθισμάτων χώρου για την τοποθέτηση ομπρελών και ξαπλωστρών και οργανω-μένου ανοιχτού χώρου στάθμευσης

Η παραπάνω απόφαση της Δημοτικής Αρχής και όσες ακολούθησαν πάρθηκαν κατά πλειοψηφία με την υπερ-ψήφισή τους από την παράταξη του Δημάρχου και την καταψήφισή τους από τις λοιπές παρατάξεις της αντιπο-λίτευσης Τα σχέδια του Δήμου για την αξιοποίηση των παραλιών πυροδότησαν αντιδράσεις από την πλευρά των κατοίκων της πόλης οι οποίοι αποφασίζουν να μην επι-τρέψουν την παραχώρηση των μοναδικών παραλιών του Πειραιά στους ιδιώτες

Στις 3-5-2012 πραγματοποιείται ο διαγωνισμός για την εκμετάλλευση με τη μορφή μίσθωσης αιγιαλού παραλίας κοινόχρηστων χώρων στις παραλίες ο οποίος κατακυρώ-νεται με ετήσιο μίσθωμα 81000 ευρώ για τα Βοτσαλάκια και 52000 ευρώ για τη Φρεαττύδα Οι πλειοδοτικοί δι-αγωνισμοί για τις δύο παραλίες είναι παράνομοι καθώς οι αποφάσεις του ΔΣ στις οποίες στηρίζονται έχουν ακυ-ρωθεί Ο Δήμαρχος δίνει διαταγή να κλείσουν οι πόρτες του Δημαρχείου για να μην μπουν οι κάτοικοι Τελικά οι 200 περίπου παρευρισκόμενοι κάτοικοι κατορθώνουν να μπουν και καταθέτουν 2000 υπογραφές ενάντια στην ιδι-ωτικοποίηση που σήμερα αγγίζουν τις 5000

Οι δημότες αντιμετωπίζονται με τον πλέον απαξιωτικό τρόπο απειλούνται με συλλήψεις εξυβρίζονται και τελικά και οι δύο παραλίες δίνονται στον ίδιο γνωστό επιχειρη-

ματία που επί σειρά ετών διατηρεί κατάστημα υγει-ονομικού ενδιαφέροντος στην παραλία Βοτσαλάκια Το τελευταίο λειτουργεί μέ-χρι και σήμερα με ευθύνη του Δημάρχου κ Μιχαλο-λιάκου χωρίς άδεια ενώ έχει κριθεί αυθαίρετο τόσο από την Κτηματική Υπηρε-σία που εξέδωσε και πρω-τόκολλο κατεδάφισής του από το 2005 το οποίο δεν έχει εκτελεστεί ακόμα όσο και από το Κεντρικό Αρ-χαιολογικό Συμβούλιο του Υπουργείου Πολιτισμού με απόφαση του στις 2232013 Οι εγκαταστάσεις των δύο πλέον καταστημάτων ένα σε κάθε πλαζ όλο και επε-κτείνονται δημιουργώντας μια ανεξέλεγκτη κατάσταση εκμετάλλευσης των μοναδι-κών παραλιών της πόλης

από τους ιδιώτες με την ευλογία των Δημοτικών Αρχών Από την άλλη πλευρά η laquoΠρωτοβουλία κατοίκων για τα Βοτσαλάκια και τη Φρεαττύδαraquo εξακολουθεί να κάνει κι-νητοποιήσεις και μαζικές εκδηλώσεις με πολιτικό επιμορ-φωτικό και πολιτιστικό περιεχόμενο μέχρι και σήμερα με στόχο την οικειοποίηση των παραλιών και την ενημέρωση των κατοίκων της πόλης για όσα συμβαίνουν ( βλ httpfreevotsalakiafreatidawordpresscom)

Η εδραιωμένη επί σειρά ετών κατάσταση αυτή αλλά και η πρόσφατη υπογραφή της σύμβασης παραχώρησης κάθε άλλο παρά προφητικές ήταν Καθώς η ιστορία μιλάει και λέει ότι στην πολιτική σκηνή και δη στο πολιτικό παρα-σκήνιο τίποτα δεν είναι τυχαίο Και αναφέρομαι στο νομο-σχέδιο-έκτρωμα για τον αιγιαλό που έρχεται μεταξύ άλλων να νομιμοποιήσει όλες τις παραπάνω αυθαιρεσίες καθώς σύμφωνα με το τελευταίο αίρονται οι σημερινοί περιορι-σμοί που αφορούν στην έκταση της παραλίας που μπορεί να παραχωρηθεί για απλή χρήση αλλά και παρέχεται η δυνατότητα νομιμοποίησης αυθαίρετων κατασκευών που βρίσκονται στην παραλία και στον αιγιαλό στην περίπτω-ση που εξυπηρετούν επιχειρηματικούς σκοπούς

Σε μια εποχή που μας καταδικάζουν στην ανεργία μας κόβουν τους μισθούς και τις συντάξεις μας στερούν βα-σικά αγαθά και υπηρεσίες μας πετάνε έξω από τα σπί-τια μας και μας φορολογούν ακόμα και για τον αέρα που αναπνέουμε σε αυτή τη μυθική εποχή που αγγίζει τα όρια της επιστημονικής φαντασίας υπάρχει ακόμα πα-ρακάτωhellip Οι δημόσιοι και ελεύθεροι χώροι δεν ανήκουν πια στην πόλη και στους κατοίκους της αλλά στα μεγάλα συμφέροντα Οι παραλίες των διακοπών μας της ελευθε-ρίας και της χαλάρωσης μας ανήκουν σήμερα στο laquoμεγά-λο κεφάλαιοraquo της ιστορίας στο οποίο ο λαός αποτελεί μια θλιβερή υποσημείωση Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε ότι οι αντιφάσεις των συμφερόντων των διαφόρων κοινωνικών ομάδων δημιουργεί την ανάγκη διαρκούς διεκδίκησης του δικαιώματος στην πόλη ιδιαίτερα όταν η σύγκρουση αυτή λαμβάνει χώρα την εποχή της κρίσης όπου υπάρχει μια τοπική κοινωνία που δοκιμάζεται σκληρά Θα επιτρέψου-με λοιπόν ένα τέτοιο τέλος

ΒιΒιαΝ ΓΛΕΝη

Φρεαττύδα και Βοτσαλάκια δυο παραλίες στο λιμάνι

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1318

Οι ακΤΕΣ ΩΣ κΟιΝα αΓαΘα

laquoΟ νεοφιλελευθερισμός έχει καθοριστεί από τη μάχη της ιδιωτικής περιουσίας όχι μόνο ενάντια στην κρατική αλλά -και αυτό ίσως είναι το πιο σημαντικό- κυρίως ενά-ντια στην laquoκοινή ιδιοκτησίαraquo (common) [] Συχνά οι επιλογές οι οποίες μας παρουσιά-ζονται είναι μεταξύ του καπιταλισμού και του σοσιαλισμού της κυριαρχίας μεταξύ ιδιωτικής και κρατικής ιδιοκτησίας με την θεραπεία κατά τα δεινά του κρατικού ελέγ-χου να φαίνεται να είναι η ιδιωτικοποίηση και κατά του κεφαλαίου η κρατικοποίηση δηλαδή ο κρατικός έλεγχος Χρειάζεται να εξερευνήσουμε και μια άλλη πιθανότητα ούτε την ιδιωτική ιδιοκτησία του καπιτα-λισμού ούτε την δημόσια ιδιοκτησία του σοσιαλισμού αλλά το κοινό στον κομμου-νισμόraquo (Michael Hardt Reclaiming the common in communism [1])

Ενέργειες όπως αυτή του πρώην Υπουργού Οικονομικών Γιάννη Στουρνάρα ο οποίος κατέθεσε ένα νομοσχέδιο με το οποίο απει-λεί την ελεύθερη πρόσβαση των πολιτών στις ακτές είναι μια πικρή υπενθύμιση ότι τυπικά οι ακτές δεν είναι ο laquoκοινόςraquo μας χώρος Είναι απλά ένας χώρος στην ιδιο-κτησία του κράτους ο οποίος παραχωρείται στους πολίτες στους commoners από το κράτος μέχρις ότου εμφανιστεί η ευκαιρία για να μπουν στην αγορά Το νομοσχέδιο εκτός από το ότι θέλει να βάλει περιορι-σμούς στο μακρόχρονο δικαίωμα ελεύθε-ρης πρόσβασης στις ακτές προτείνει επί-σης την ιδιωτικοποίηση των ακτών αλλά και αμνηστία σε υφιστάμενες κατασκευές που δημιουργήθηκαν κατά παράβαση της ισχύουσας νομοθεσίας

Οι ακτές συχνά θεωρούνται ως μέρος των laquoκοινώνraquo (commons) ενός χώρου όπου η πρόσβαση είναι δωρεάν και η ευχαρίστη-ση του να απλά να είσαι laquoεκείraquo είναι η ίδια για όλους ασχέτως κοινωνικο-οικονομικής κατάστασης Ακτές αποτελούν για πολλούς (έστω και υποσυνείδητα) ένα ουτοπικό όραμα για το πώς θα μπορούσε να ήταν η κοινωνία στον γκρίζο εκείνο χώρο μεταξύ ιδιωτικού και κρατικού

Για να αντιληφθούμε την ιδεολογική ση-

μασία του νομοσχεδίου για τους αιγιαλούς είναι σημαντικό πρώτα να αντιληφθούμε τη σημασία των κοινών αγαθών ως απο-μεινάρια της εποχής όπου οι τοπικές κοι-νότητες ήταν υπεύθυνες για τη διαχείριση των δικών τους χώρων και αγαθών μακριά από την κυρίαρχη ιδεολογία για τη σημασία της ιδιωτικής περιουσίας laquoΚοινάraquo ονομά-ζουμε τα αγαθά τα οποία κληρονομήθηκαν από τις προηγούμενες γενιές δημιουργή-θηκαν συλλογικά ή που αποτελούν φυσι-κή κληρονομιά

Η εφεύρεση του όρου laquoη τραγωδία των κοινώνraquo (tragedy of the commons) από τον Garrett Hardin στο ομώνυμο κείμενό του στο περιοδικό Science το 1968 υπήρ-ξε ορόσημο στην ιστορία της διαχείρισης των κοινών αγαθών με τους υποστηρικτές του νεοφιλελευθερισμού να χρησιμοποιούν τον όρο και τη θεωρία του Hardin για να δικαιολογήσουν τις προσπάθειές τους για ιδιωτικοποίηση και εμπορευματοποίηση αγαθών που για χρόνια βρίσκονταν στα χέρια των τοπικών κοινοτήτων Με αυτό τον τρόπο αν θέλετε είχαμε ένα δεύτερο κύμα οικειοποίησης των κοινών μετά από την laquoπερίφραξηraquo όπως ονομάστηκε η με-τατροπή των κοινών (συνήθως της κοινο-τικής γης) σε ιδιωτική περιουσία πχ στην Αγγλία τον 18ο αιώνα

Στο κείμενό του ο Hardin προσπαθούσε να αναδείξει το πρόβλημα της ατομικής συ-μπεριφοράς απέναντι σε συλλογικά αγαθά υποστήριζε δηλαδή ότι όταν κάποια αγαθά δεν ανήκουν σε συγκεκριμένα άτομα αλλά σε όλους η εκμετάλλευσή τους αποφέρει ατομικά πλεονεκτήματα και κοινά μειονε-κτήματα με αποτέλεσμα μεμονωμένα άτο-μα να το εκμεταλλεύονται Όταν το 2009 η οικονομολόγος Elinor Ostrom βραβεύθηκε με το Νόμπελ Οικονομίας για τη θεωρία της για τη διαχείριση των κοινών πόρων ήρθαν στην επιφάνεια εναλλακτικές θεω-ρίες βασισμένες σε επιτυχημένα και απο-τυχημένα παραδείγματα αυτοδιαχειριζόμε-νων κοινοτήτων αφοπλίζοντας έτσι κυρί-αρχα πολιτικο-οικονομικά μοντέλα όπως η laquoτραγωδία των κοινώνraquo του Hardin Ο

David Harvey ταυτόχρονα στο βιβλίο του Rebel cities from the right to the city to the urban revolution το 2012 υποστηρίζει ότι το πρόβλημα στην θεωρία του Hardin δεν είναι τα κοινά καθαυτά αλλά η απο-τυχία της ατομικής ιδιοκτησίας να ικανο-ποιήσει τα κοινά συμφέροντα Ο Harvey δηλαδή τοποθέτησε το πρόβλημα σrsquo ένα πλαίσιο όπου το θέμα είναι η ατομική ιδι-οκτησία των αγαθών και κατά συνέπεια η προσπάθεια για μεγιστοποίηση του ατομι-κού κέρδους

Φυσικά όμως και τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά Σε μια εποχή όπου η επικρατέ-στερες ιδέες είναι βασισμένες σrsquo ένα καπι-ταλιστικό μοντέλο με ταξικό και πατριαρ-χικό υπόβαθρο και όπου οι κυβερνήσεις δίνουν προτεραιότητα στην οικονομική ανάπτυξη αντί στις κοινωνικο-οικολογι-κές ισορροπίες όσοι έχουν πρόσβαση στα κοινά (commoners) παγιδεύονται στο laquoμα-γκανοπήγαδο της παραγωγήςraquo (treadmill of production) έχοντας το δίλημμα εργα-σία έναντι της περιβαλλοντικής προστασίας [2] Οι αιγιαλοί όμως φαίνεται να ξυπνούν τις συνειδήσεις μας και παρόλη τη δύναμη των κυρίαρχων ιδεών της εποχής οι πολί-τες δεν αποδέχονται την οικειοποίηση της παραθαλάσσιας ουτοπίας από κανένα

Και δεν μιλούμε μόνο για το πρόσφατο νομοσχέδιο για τους αιγιαλούς Το 2007 οι πολίτες και ο δήμος του αθηναϊκού προ-αστίου του Ελληνικού κινητοποιήθηκαν ενάντια στους νονούς της νύχτας οι οποί-οι οικειοποιήθηκαν αυθαίρετα δημόσια πα-ραλία για τις ιδιωτικές τους επιχειρήσεις εμποδίζοντας την ελεύθερη πρόσβαση σε αυτή [3] Σε μια άλλη υπόθεση τον Μάιο του 2012 ήταν η δημοτική αρχή του Πει-ραιά η οποία μίσθωσε δύο από τις δημο-τικές παραλίες σε ιδιωτικές εταιρείες στην τιμή των euro134000 Για άλλη μια φορά ένα ισχυρό τοπικό κίνημα δημιουργήθηκε για να αντισταθεί [4]

Σε αντίθεση με την τσιμεντοκρατεία που εισέβαλε στις ακτές άλλων (ευρωπαϊκών τουλάχιστον) τουριστικών προορισμών η Ελλάδα έχει μέχρι τώρα προστατεύσει τις

φυσικές της ακτές επιτρέποντας έτσι στους ανθρώπους που έχουν πληγεί τόσο άσχημα από τα μέτρα λιτότητας να βρίσκουν μια ουτοπία σε χώρους με εξαιρετική φυσική ομορφιά Όπως και στην περίπτωση των Σκουριών στη Χαλκιδική οι άνθρωποι της Ελλάδας δεν νοιάζονται για την τιμή του χρυσού και διεκδικούν το δικαίωμά τους στα βουνά Με τον ίδιο τρόπο οι άνθρωποι της Ελλάδας δεν νοιάζονται για τις οικονο-μικές δυνατότητες της χρυσής άμμου και πολεμούν για να κρατήσουν το δικαίωμα τους στις ακτές

Η οικονομική κρίση έχει γίνει δικαιολο-γία για την προώθηση μιας οικονομικής ανάπτυξης με την οποία βίαια οικειοποι-ούνται τα περιβαλλοντικά και κοινωνικά μας δικαιώματα με σκοπό την περαιτέρω εδραίωση μιας νεοφιλελεύθερης ατζέντας Η ιδιωτικοποίηση του δημόσιου πλούτου έχει γίνει προτεραιότητα για πολλές κυ-βερνήσεις Στην Ελλάδα από τα μεταλλεία χρυσού στη Χαλκιδική μέχρι το νερό και την υγεία οι ιδιωτικοποιήσεις προσπαθούν να αφαιρέσουν από τους πολίτες όχι μόνο το δικαίωμα στη φύση αλλά και από άλλα ζωτικής σημασίας δικαιώματα Η προσοχή της κυβέρνησης και των ιδιωτικών συμ-φερόντων βρίσκονται απροκάλυπτα πλέον και στις οικονομικές δυνατότητες της ακτο-γραμμής και της χρυσής αμμουδιάς

Γινόμαστε μάρτυρες στις προσπάθειες του σφετερισμού ενός από τους τελευταίους laquoκοι-νούς χώρουςraquo (commons) από διαφορετικά επίπεδα εξουσίας από το κράτος μερικές φορές από τις δημοτικές αρχές αλλά και το ιδιωτικό κεφάλαιο Οι δούλοι του κεφαλαί-ου προσπαθούν να μεταμορφώσουν και να καλύψουν με τσιμέντο τις τελευταίες μας ουτοπίες Αλλά οι ουτοπίες είναι αυτές που συγκροτούν τη ζωή των ανθρώπων όπως το νερό και ο αέρας Ο Εδουάρδο Γκαλεά-νο (Eduardo Galeano) μας έχει διδάξει (και αυτό είναι που πρέπει να θυμόμαστε κα-θώς πολεμούμε για το δικαίωμα μας στις ακτές) ότι ο σκοπός της Ουτοπίας ldquoes para caminarrdquo είναι για να περπατούμε [5] Η μάχη για τις ακτές ως κοινό αγαθό θα συ-νεχίζεται καθώς παρακολουθούμε με οί-κτο τους δούλους του κεφαλαίου οι οποί-οι στη μάχη τους για την προώθηση της νεοφιλελεύθερης ιδέας έχουν εμπορευ-ματοποιήσει και τσιμεντοποιήσει τις δικές τους ουτοπίες

ΜαΡια ΧαΤζηΜιΧαηΛΕρευνήτρια σε θέματα κοινών αγαθών και θαλάσσιας

πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Άαλμποργκ στην Δανία

[1] httpwwwtheguardiancomcommentisfree2011feb03communism-capitalism-socialism-property

[2] httproarmagorg201406labor-environmental-movements-coalition

[3] httpunfollowcomgrweb-only8667-courteu

[4] httpfreevotsalakiafreatidawordpresscom

[5] https wwwyoutubecomwatchv=m-pgHlB8QdQ

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 19

laquoΗ Τουρκία συνορεύει στις τρεις πλευρές της με τη θάλασσαraquo Αυτό ήταν ένα από τα πρώτα πράγματα που μάθαμε στο σχολείο Εμφανιζόταν σαν κάτι για το οποίο μέσα από μια εθνικιστική οπτική θα έπρεπε να μας κάνει περήφανους Με συνολικό μή-κος ακτών 8333χλμ (περισσότερο από το 74 των συνόρων της) ίσως πράγματι αντιστοιχεί στην Τουρκία αυτή η έμφαση στις ακτές Αλλά τι σημαίνει αυτό για εμάς Μπορούμε να απολαμβάνουμε τη θάλασσα που μας περιβάλλει ή πρόκειται για κάτι που δεν μπορούμε να δούμε ή να σκεφτούμε Ξέρουμε ότι η θάλασσα είναι κάπου εδώ κοντά αλλά για τους περισσότερους από εμάς είναι απροσπέλαστη Μόνο για τρεις δεκαετίες οι παραλίες της Τουρκίας ήταν ανοιχτές στο κοινό Ήταν καθαρές ελεύθε-ρες και ndash πάνω απrsquo όλα ndash κοντά στα σπί-τια και τα διαμερίσματά μας Σήμερα όσες παραλίες υπάρχουν στην Κωνσταντινού-πολη είναι κατειλημμένες είτε από κτίρια είτε από δρόμους Και αν τύχει και κάποια παραλία ξέφυγε από αυτό το μοντέλο τότε ούτε που θα τολμούσες να βουτήξεις μέσα στα τοξικά νερά της θάλασσας

Η διάβρωση των ακτών

Από τη δεκαετία του 1970 η παράκτια ζώνη της Τουρκίας από τη Μαύρη Θάλασσα έως τη Μεσόγειο πάσχει από εντατική αστική ανάπτυξη Ο μαζικός τουρισμός παίζει βα-σικό ρόλο στην Αττάλεια και την Mugla Σε αυτές τις παραθαλάσσιες πόλεις κυριαρχούν τα υδροπάρκα τα γήπεδα γκόλφ τα ξενο-δοχεία και οι παραλίες που προσελκύουν τουρίστες Ωστόσο η αυξανόμενη αστική ανάπτυξη έχει αφανίσει τις ακτές της Κων-σταντινούπολης και της Kocaeli Σε αυτές τις ζώνες οι αμμόλοφοι έχουν αντικατασταθεί από αεροδρόμια γέφυρες μονάδες επεξερ-γασίας λυμάτων εγκαταστάσεις αναψυχής συμπεριλαμβανομένων αστικών πάρκων Σε άλλες περιοχές όπως στα Άδανα και τη Μερσίνα πρακτικές εντατικής καλλιέργει-ας (πχ εκκαθαρίσεις γης για καλλιέργειες και κατασκευή αρδευτικών καναλιών) έχουν προκαλέσει σοβαρές επιπτώσεις στις ακτές Η βιομηχανική ανάπτυξη (πχ η κατασκευή θερμοηλεκτρικών σταθμών αυτοκινητοδρό-μων και ναυπηγείων) έχει επίσης καταστρέ-ψει την παράκτια ζώνη στη Σαμψούντα και την Τραπεζούντα

Η εξαφάνιση της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς

Η αυξανόμενη πίεση από την αστικοποί-ηση και την εκβιομηχάνιση σε συνδυασμό με την κλιματική αλλαγή απειλούν τα πα-ράκτια οικοσυστήματα της Τουρκίας Πα-

τη τροποποίηση αλλάζει το πλάτος των ακτών από 50μ σε 10μ Αυτό σημαίνει ότι ζώνη ακτής πλάτους 40μ μπορεί να πουληθεί σε ιδι-ώτες Δημιουργείται έτσι μία νέα πηγή εσόδων για την κυβέρνηση που μάλι-στα παρουσιάζεται να λει-τουργεί προς όφελος του δημόσιου συμφέροντος Το χειρότερο απrsquo όλα όχι μόνο για το Νόμο για τις Παράκτιες Περιοχές αλλά και για το Νόμο για τις Δη-μόσιες Συμβάσεις το Νό-μο για την Προστασία της Φύσης και της Βιοποικιλό-τητας τον Κανονισμό για την Προστασία των Υγρο-τόπων και πολλές άλλες ρυθμίσεις είναι το γεγονός ότι τα τελευταία δέκα χρό-νια έχουν προσανατολιστεί στην ανάπτυξη ζωνών αντί της προστασίας

Οι Στόχοι της Τουρ-κίας για το 2023

Οι ακτές είναι για την κυβέρνηση το φιλέτο από το οποίο μπορεί να αντλή-σει έσοδα Και όλες οι πα-ραπάνω θεσμικές αλλαγές αποβλέπουν στην αξιοποί-ηση του φιλέτου αυτού Το κυβερνόν Κόμμα της Δικαι-οσύνης και της Ανάπτυξης (AKP) έχει το όραμα να κάνει μέχρι το 2023 την Τουρκία μία από τις δέκα ισχυρότερες οικονομίες στον κόσμο Οι Στό-χοι για το 2023 έχουν ήδη πολλές δυσμενείς επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον και την κοινωνία Ο Turhan Uslu ερευνητής του Πανεπιστημίου Gazi της Άγκυρας επιση-μαίνει ότι τα τελευταία 50 χρόνια 7487χλμ των τουρκικών ακτών (90 του συνόλου των ακτών της χώρας) έχουν υπερδομηθεί Σύμφωνα με ανακοινώσεις του Υπουργού Οικονομικών το 2013 οι δημόσιες εκτάσεις ndash οι περισσότερες από τις οποίες είναι αμ-μόλοφοι ndash είτε θα πουληθούν είτε θα ανα-πτυχθούν με κερδοφόρες κατασκευές στη γη Αυτό σημαίνει ότι αναμένεται να δού-με κι άλλες εγκαταστάσεις όπως γήπεδα γκολφ γήπεδα βόλεϊ θερμοηλεκτρικούς σταθμούς τουριστικές υποδομές ενεργει-ακούς αγωγούς αεροδρόμια εργοστάσια ανθρακωρυχεία δρόμους και αυτοκινητό-δρομους Το χειρότερο είναι ότι παράκτι-

ράκτια και θαλάσσια οικοσυστήματα υπο-βαθμίζονται από οικιακά και βιομηχανικά λύματα βλαβερές ουσίες που μεταφέρονται από την ενδοχώρα με τα ποτάμια γεωργικές πρακτικές σε παράκτιες περιοχές τουριστι-κές δραστηριότητες και υπερσυγκέντρωση παραθεριστικών κατοικιών εμπορικών και τουριστικών λιμένων και αλιευτικών υποδο-μών Σήμερα πολλά είδη ψαριών που ήταν σε αφθονία τη δεκαετία του 1970 κινδυ-νεύουν με αφανισμό για λόγους που συν-δέονται με την υπεραλιεία τη ρύπανση των υδάτων και την καταστροφή των φυσικών ενδιαιτημάτων Η ταχύτατη εξάπλωση των τουριστικών υποδομών και δραστηριοτή-των κατά μήκος των ακτών έχει καταστρέ-ψει ενδιαιτήματα ειδών όπως η θαλάσσια χελώνα τα δελφίνια και η φώκια μοναχός Τα πράγματα δεν είναι καλύτερα στον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς Φέροντας τη φήμη ενός τεράστιου υπαίθριου μουσείου η Τουρκία βρίσκεται στο σταυροδρόμι πολ-λών αρχαίων πολιτισμών αρκετοί από τους οποίους αναπτύχθηκαν στις ακτές Πρόκει-ται για ζώνες που βρίσκονται κάτω από την αυξανόμενη πίεση του μαζικού τουρισμού και της αστικοποίησης

Ενθαρρύνοντας την ανάπτυξη των ακτών

Σε αντίθεση με ότι συμβαίνει στην πρά-ξη το Άρθρο 43 του τουρκικού Συντάγμα-τος του 1982 ορίζει ότι οι ακτές αποτελούν κρατική οντότητα Το ίδιο άρθρο επίσης αναφέρει ότι η παραλία ο αιγιαλός και η όχθη των ποταμών πρέπει να σχεδιάζονται και να χρησιμοποιούνται μόνο με βάση το δημόσιο συμφέρον Ωστόσο υπάρχουν δώδεκα κρατικοί φορείς και περίπου τρι-άντα νόμοι για τις ακτές Πολλοί από αυ-τούς έρχονται σε αντίθεση με το στόχο της προστασίας όχι μόνο των ακτών αλλά και άλλων φυσικών πόρων Για παράδειγμα ο Νόμος 2634 για την Ενθάρρυνση του Του-ρισμού (1982) του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού έχει συμβάλλει στην προώ-θηση της ανάπτυξης των ακτών μέσα από ιδιωτικοποιήσεις εκτάσεων Ο Νόμος 3621 για τις Παράκτιες Περιοχές (1990) είναι ένα κείμενο για την προστασία των ακτών που ταυτόχρονα έχει νομιμοποιήσει σχεδόν όλες τις οικιστικές και βιομηχανικές εγκαταστά-σεις και δραστηριότητες στις παράκτιες περιοχές μέσα από τροποποιήσεις του στα χρόνια που ακολούθησαν την ψήφισή του Σύμφωνα με μία από τις τροποποιήσεις οι ακτές και η γη που προκύπτει από επιχω-ματώσεις και αποξήρανση δεν υπόκεινται στις προστατευτικές ρυθμίσεις του Νόμου 2863 για την Προστασία της Πολιτιστικής και Φυσικής Κληρονομιάς Η πιο πρόσφα-

ες πόλεις όπως η Κωνσταντινούπολη συ-νεχίζουν να υποδέχονται μετανάστες που αναζητούν αστικές υποδομές και ευκαιρίες εργασίας προκαλώντας μεγάλη αναπτυξι-ακή πίεση στις παράκτιες ζώνες

Ο ακτές είναι πολύτιμη πηγή ζωής για όλους και ιδιαίτερα σημαντικές για τη φυ-σική και πολιτιστική μας κληρονομιά Μέ-σα σε μισό μόνο αιώνα η Τουρκία έχασε ένα μεγάλο μέρος αυτής της πηγής ζωής Οι ακτές πρέπει να είναι υπό τη φροντίδα του δημόσιου και όχι στα χέρια ιδιωτικών εταιρειών που έχουν ως στόχο το κέρδος Εάν δε συμβεί αυτό τότε ndashσε αντίθεση με το όραμα του AKP- είναι πολύ πιθανό η Τουρκία να γίνει μέχρι το 2023 μία από τις δέκα χώρες με τις μεγαλύτερες περι-βαλλοντικές καταστροφές και συγκρούσεις στον κόσμο

Akgun ILHAN Ακτιβίστρια για το δικαίωμα στο νερό Τουρκία

ΤΟυΡκια κύματα ιδιωτικοποιήσεων στις ακτές μας

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1320

από τη λατινοποίηση στην κινεζοποίηση μια κΡηΤη δρόμος

Η μετεκλογική σοδειά από τις προσδοκίες που καλλιεργήθηκαν για ανατροπές στην τοπική αυτοδιοίκηση της Κρήτης απέδειξε οτι αφενός το ντόπιο βαθύ σύστημα έχει τις αντοχές και τις ρίζες του άγρουστα και από την άλλη οτι ο σπόρος της εναλλακτικής πρότασης είτε ήταν τζούφιος είτε έπεσε κι αυτός θύμα της εξαιρετικής ανομβρίας που για δεύτερη συνεχόμενη χρονια ταλαιπώ-ρησε τους αγρότες Παρόλαυτά ή ίσως και γι`αυτό η Κρήτη αυτό τον Ιούνη ζει κατά κάποιο τρόπο την κινηματογραφική σκηνή όπου ένα Fast Truck (Track το γράφουν στο ΥΠΑΝ) ευρωατλαντικής σχεδίασης αλλά made in China έρχεται καταπάνω της ενώ αυτή χωρίς να έχει πάρει χαμπάρι κοιτά με αγωνία ανάμεσα στις ξαπλώστρες με το λογότυπο της Invest in Greece μήπως έπεσε κάνα ευρώ από τους τουρίστες και ακούει στα ακουστικά του smartphone το success story του Σαμαρά του Γιώργου Εκτός όμως από τη συνηθισμένη για αυτή την εποχή μπάλα τη συνηθισμένη επέλαση των τουριστών και το συνηθισμένο μάπα καρπούζι ο φετινός Ιούνης έφερε και επέ-λαση καινούριων σχεδίων για επενδύσεις έργα υποδομής κατεπείγουσες αξιοποιήσεις κατεπείγοντα νομοσχέδια και άλλα φρούτα που επείγονται να ωριμάσουν μήπως κοψει κανείς το φυτό που τα τρέφει σύριζα

Η κάθοδος του Κινέζου πρωθυπουργού στην Κρήτη και η δήλωσή του οτι βλέπει στην Ελλάδα την πύλη εισόδου της Κίνας στην Ευρώπη δείχνει οτι η διαδικασία Λατι-νοποίησης της χώρας μπαίνει στο διαταύτα αρχής γεννομένης από το Νότο με τη ση-μειολογία που κουβαλά ο όρος στο παγκό-σμιο παιχνίδι της νεοαποικιακής εκμετάλ-λευσης ανθρώπινων και φυσικών πόρων Και αν αυτή τη φορά το λιμάνι του Νότου δεν ήταν στην επίσημη ατζέντα η κεντρι-κή θέση του αεροδρομίου του Καστελίου στις συζητήσεις δείχνει οτι η οικονομική και εμπορική υπερδύναμη είναι πιο κοντά από ποτέ στο να αποκτήσει μετά το λιμάνι του Πειραιά και τις άλλες στρατηγικές με-ταφορικές υποδομές-πύλες που χρειάζεται με όπλα το τεράστιο Κινέζικο πλεόνασμα τη γεωστρατηγική θέση της Κρήτης και το διακαή πόθο της Ελληνικής κυβέρνη-σης να απογειώσει από κάπου το δικό της success story

Στην ίδια λογική του είδα φώς και μπήκα η χώρα με τη μεγαλύτερη εγκατεστημένη ισχύ βΑΠΕ στον κόσμο υπέγραψε συμφω-νίες συνεργασίας με Ελληνικές αλλά και ξένες εταιρίες (EDF) για την εγκατάσταση ενεργειακών μεγαπρότζεκτς σε όλη την επι-κράτεια Η ΤΕΡΝΑ συγκεκριμένα με φτηνό χρήμα από την Κινέζικη Βιομηχανική και Εμπορική Τράπεζα (1η κρατική στον κόσμο

σε κεφάλαια με $19 τρις) και αρωγό την Sinohydro την κρατική μεγαεταιρία κατα-σκευής έργων υποδομής και φραγμάτων έκανε το ντίλ για το υβριδικό στο Αμάρι Ρε-θύμνου Το πακέτο περιλαμβάνει και άλλα έργα αντλισιοταμίευσης σε όλη την χώρα (122 δις Ευρώ) ανοίγοντας το δρόμο για την ιδιωτική διαχείρηση των νερών Αν πάνε καλά τα πράγματα πιθανά στο μέλλον να βοηθήσουν να ξεκολλήσει και το μεγα-λύτερο (1077 MW 359 ανεμογεννήτριες και καλώδιο διασύνδεσης) ενεργειακό έρ-γο βΑΠΕ της ΤΕΡΝΑ στην Κρήτη που έχει κρυώσει κάπως απεντασσόμενο από το fast track ενώ πιθανά πάλι ο Κοπελούζος να

περιμένει οι δικοί του στρατηγικοί εταίροι στην Προμηθέας Gas να ψωνίσουν με τη σειρά τους και να ξεκολλήσει και αυτός το δικό του έργο (1005 MW 437 ανεμογεν-νήτριες και καλώδιο διασύνδεσης)

Όμως το μεγάλο γεωπολιτικό και στα καθ` ημάς μικροπολιτικό παιχνίδι στα ενεργεια-κά της μεγαλονήσου αναμένεται να συνε-χιστεί τα επόμενα χρόνια με τους υδρογο-νάνθρακες τα έργα διασύνδεσης και την καθιέρωση της ως ενεργειακού κόμβου της ανατολικής Μεσογείου με ότι αυτό συνεπάγεται Στην πρόσφατη αιτιολογική έκθεση για την σκανδαλώδη επιδότηση 6 θέσεων εργασίας μέσω 6 έργων ΒΑΠΕ με 93 εκ Ευρώ από τον επενδυτικό νόμο πε-ριλαμβάνεται ο κατάλογος των έργων που εντάσσονται στον ευρωπαϊκό κανονισμό για τις διευρωπαϊκές ενεργειακές υποδο-μές Για την Κρήτη προβλέπει τo πέρασμα της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ισραήλ-Κύ-πρου-Ελλάδας (Euro-Asia Interconnector) και του αγωγού φυσικού αερίου East-Med Το τυράκι στη φάκα πέρα από την εθνική

υπερηφάνεια για το νέο γεωστρατηγικό μας ρόλο και τα δήθεν δισεκατομμύρια με την κάνουλα θα είναι οι εκατοντάδες χι-λιάδες θέσεις εργασίας (450000 λένε μόνο για την Κρήτη) στον τομέα των εξορύξεων που έπονται και η μετατροπή της Κρήτης από ldquoυπερδήμοrdquo σε ldquoυποκρατικήrdquo οντότη-τα μέσω των ανταποδοτικών τελών όπως προέβλεπαν προεκλογικά περιφερόμενοι στρατηγικοί αναλυτές στα γραφεία της επα-νεκλεγμένης περιφερειακής αρχής

Στο πλαίσιο αυτής της γεωπολιτικής ανα-βάθμισης της Κρήτης εντάσεται και η πρό-σφατη αίτηση στην Invest in Greece από τη VOPAK τη μεγαλύτερη εταιρεία απο-

θήκευσης και διαχείρισης πετρελαιοειδών στον κόσμο για τη δημιουργία σταθμού διαμετακόμισης στη νότια Σητεία σε έκτα-ση 400 στρεμμάτων Είναι αυτό που λέει ο λαός τώρα που βρήκαμε παπά που θά-βει αβέρτα στη Συρία την Ουκρανία και το Ιράκ και που όλως τυχαίως είναι κομβικές χώρες για την ενεργειακή τροφοδοσία της Ευρώπης ευκαιρία να θάψουμε πεντέξι και στη δικιά μας αυλή

Ένα εύλογο ερώτημα είναι πως όλα αυτά και άλλα πολλά θα χωρέσουν και θα συν-δυαστούν με την άλλη μεγάλη ιδέα για με-τατροπή των ελληνικών ακτών και νησιών και της Κρήτης ειδικότερα σε Μαγιόρκα της ανατολικής Μεσογείου Οι Κινέζοι επενδυ-τές υποσχέθηκαν να ξαναέρθουν σύντομα για να δουν και τα διαθέσιμα ακίνητα για τουριστική αξιοποίηση αλλά θα πρέπει να ξέρουν οτι θα στριμωχτούν στα γραφεία του ΤΑΙΠΕΔ μαζί με τους άλλους διεθνείς και εγχώριους παίκτες του real estate και των κατασκευών που διαγκωνίζονται ήδη ποιός θα πρωτοχτίσει τις εκατοντάδες χι-

λιάδες νέες τουριστικές κατοικίες και συ-μπλέγματα με προυπολογισμό πάνω από 10 δις Μέχρι τότε η κυβέρνηση τρέχει με διαδικασίες κατεπείγοντος να αμπα-λάρει το πακέτο περνώντας από το θερινό τμήμα της βουλής το νέο χωροταξικό και εντάσσοντας στην πραμάτεια του ΤΑΙΠΕΔ όσα από τα παραλιακά ldquoφιλέταrdquo της Κρή-της δεν έχουν ακόμα τσιμεντωθεί από τους ντόπιους παράγοντες του ΣΕΤΕ όπως πχ η δημοτική πλάζ του Καρτερού και η πρώ-ην αμερικάνικη βάση των Γουρνών Και αυτό ενώ ήδη δρομολογούνται βρίσκο-ντας ανέλπιστους συμμάχους σε τοπικούς φορείς και την απελπισμένη κοινωνία οι τουριστικές μεγαεπενδύσεις στην ανατολι-κή Κρήτη (Μονή Τοπλού Καβο Πλάκο) και βάζοντας το νησί από τα ανατολικά στην κιμαδομηχανή της ιδιωτικής πολεοδόμη-σης και χωροταξίας Στα ψιλά γράμματα του τουριστικού success story έχει περάσει οτι κάποιες τουριστικές επιχειρήσεις της Κρή-της έχουν πιάσει το νοημα της κινεζοποί-ησης και πληρώνουν πλέον με κουπόνια soupermarket και διαμονήφαγητό τους υπαλλήλους απαλλαγμένους βεβαίως από το βάρος των συλλογικών συμβάσεων και της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης αφού ετσι κι αλλιώς τα νοσοκομεία κλείνουν ή υπολειτουργούν

Το Fast Track που έρχεται καταπάνω στην Κρήτη ξαναθέτει το προεκλογικό ερώτημα αν υπάρχει πειστική και συγκεκριμένη εναλ-λακτική πρόταση Η απάντηση που δόθηκε στις εκλογές του Μάη πρέπει να ξεβολέψει τους πάντες κινήματα πολιτικούς κοινω-νικούς και επιστημονικούς φορείς απο τα κλιματιζόμενα γραφεία της πολιτικής και επιστημονικής τους αυτάρκειας Επείγει ο διάλογος και η σύνθεση για την επαναδι-ατύπωση και συγκεκριμενοποίηση αυτής της πρότασης Αλλά όχι σύνθεση ισσορο-πιστική και διαχειριστική ή πάνω σε μο-ντέλα που εφάρμοσε ο νεοαποικισμός στη Λατινική Αμερική με ακριβά δάνεια από την Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ ή στην Αφρική με φτηνά δάνεια απο τις κρατικές κινέζικες τράπεζες Ούτε με προτάσεις για αριστερόστροφή ldquoπραγματιστικήrdquo διαχεί-ρηση που καλλιεργούν αυταπάτες οτι οι ανεμογεννήτριες οι εξέδρες φυσικού αε-ρίου και οι τουριστικές επενδύσεις από την ντόπια ελιτ για την αλλοδαπή ελιτ με ερ-γαζόμενους ντόπιους ldquoνταλιτrdquo θα γίνουν συστατικά της ριζοσπαστικής στροφής που απαιτούν οι καιροί Αλλιώς οι σαμαράδες θα συνεχίσουν να φτιάχνουν μεγάλες ιδέες - σαμάρια για πειθήνια υποζύγια

κΩΣΤηΣ ΔαΜιαΝακηΣ αγρότης - βιολόγος

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 21

Την πολυαναμενόμενη ολοκλήρωση του χημικού αφοπλισμού της Συρίας με την απομάκρυνση και των τελευταίων φορτί-ων χημικών παραγόντων και πρόδρομων ουσιών ανακοίνωσε πανηγύρισε ο Οργα-νισμός για την Απαγόρευση των Χημικών Όπλων (OPCW) στις 23 Ιουνίου Η κατα-στροφή του συριακού χημικού οπλοστασίου που ευθύνεται για το θάνατο περισσότερων από 1400 ανθρώπων τον περασμένο Αύ-γουστο αποτελεί ένα σημαντικό βήμα για την εξάλειψη των χημικών όπλων παγκο-σμίως Το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS παρα-μένει σταθερό στην άποψη που έχει εκφρά-σει εδώ και δεκαετίες μαζί με εκατοντάδες άλλες οργανώσεις από όλο τον κόσμο για την επιτακτική ανάγκη να δοθεί ένα τέλος στην παραγωγή και χρήση χημικών όπλων να γίνει εξουδετέρωση - καταστροφή όλων των υπαρχόντων και να επιβληθούν διε-θνείς κυρώσεις σε όσους συνεχίζουν να κατασκευάζουν χρησιμοποιούν ή κατέχουν όπλα μαζικής καταστροφής χημικά πυρη-νικά βιολογικά Παράλληλα προτάσσει ως αναγκαίους όρους τον έλεγχο την αποδοκι-μασία και την υποβολή κυρώσεων σε όλες εκείνες τις χώρες κυβερνήσεις και εταιρεί-ες που ενώ αρχικά εξάγουν τεχνογνωσία τεχνολογία και πρώτες ύλες για την κατα-σκευή των οπλοστασίων έρχονται μετά να laquoλύσουνraquo τα προβλήματα που έχουν οι ίδι-ες δημιουργήσει συνήθως με το χειρότερο τρόπο Χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιας βλακείας αναλγησίας και στάσης απέναντι στη νομιμότητα και το δικαίωμα στην ει-ρήνη ενός ολοκλήρου λαού παραμένει το Ιράκ και ο Σαντάμ Χουσεΐν

Την ίδια στιγμή που η διεθνής κοινότητα πανηγυρίζει τον αφοπλισμό της Συρίας συ-νεχίζει να υπάρχει μια σειρά κρίσιμων ερω-τημάτων που πρέπει να απαντηθούν κυρίως όσον αφορά τα επόμενα βήματα της διαδικα-

σίας καταστροφής των χημικών Προτεραιό-τητας 1 (υψηλής τοξικότητας) Σύμφωνα με την ενημέρωση που υπάρχει τα χημικά φορ-τώθηκαν από τη Latakia στο δανέζικο πλοίο ldquoArk Futurardquo με τελικό προορισμό το λιμάνι Gioia Tauro της Ιταλίας όπου θα γίνει με-ταφόρτωση 560 τόννων εξ αυτών στο ldquoCape Rayrdquo Το μετασκευασμένο φορτηγό πλοίο του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ θα καταπλεύ-σει το αμέσως επόμενο διάστημα σε διεθνή ύδατα της Μεσογείου laquoκάπουraquo μεταξύ Κρή-της Μάλτας και Ιταλίας - η ακριβής τοποθε-σία δεν έχει γνωστοποιηθεί Η εξουδετέρωση των χημικών θα γίνει εν πλω με τη μέθοδο της υδρόλυσης η οποία έχει ευρέως χρησι-

περί της καταστροφής των ΧηΜικΩΝ ΟΠΛΩΝ της ΣυΡιαΣ

μοποιηθεί κατά το παρελθόν για την κατα-στροφή χημικών και αναμένεται να διαρκέσει μέχρι 90 ημέρες Για τις ανάγκες της συγκε-κριμένης επιχείρησης κατασκευάστηκαν το 2013 από τις ΗΠΑ δύο φορητά συστήματα (Field Deployable Hydrolysis Systems) Η συγκεκριμένη πλατφόρμα έχει δοκιμαστεί μόνο με υποκατάστατα που προσομοιάζουν με τη φυσική και χημική σύσταση των ndashπιο τοξικώνndash laquoσυγγενώνraquo τους Το σύστημα αυ-τό αδρανοποιεί τους χημικούς παράγοντες θερμαίνοντας και αναμιγνύοντάς τους (με-ταξύ άλλων) με νερό υδροξείδιο του νατρί-ου και υποχλωριώδες νάτριο με αποτέλεσμα να μετατρέπονται σε λιγότερο επικίνδυνες χημικές ουσίες που δεν μπορούν να χρησι-μοποιηθούν για την κατασκευή όπλων Τα laquoπροϊόνταraquo της υδρόλυσης θα αποθηκευτούν και εν συνεχεία θα μεταφερθούν σε κατάλ-ληλες χερσαίες εγκαταστάσεις επεξεργασί-ας επικίνδυνων αποβλήτων για περαιτέρω επεξεργασία και καταστροφή Σύμφωνα με τις πληροφορίες που είναι διαθέσιμες στην ιστοσελίδα του OPCW η Γερμανία και το Ην Βασίλειο είναι μεταξύ των χωρών που θα αναλάβουν την καταστροφή μέρους των προϊόντων αυτών

Η πληροφορία ότι τα χημικά όπλα ή τα προϊόντα της υδρόλυσης θα απορριφθούν στη θάλασσα που αναπαράγεται από πολ-λά εγχώρια ΜΜΕ είναι ανακριβής και ένα από τα προϊόντα της παραπληροφόρησης που πυροδοτεί η απουσία οποιασδήπο-τε ενημέρωσης από τους αρμοδίους προς τους πολίτες Από την ημέρα που έγινε γνωστό η επιλογή της εν πλω υδρόλυσης (μετά από πρόταση των ΗΠΑ) γεννιούνται φόβοι και πολλές ενστάσεις σχετικά με την επιλογή για άλλη μια φορά του ευάλωτου περιβάλλοντος της Μεσογείου για τέτοιου είδους προβληματικά και με μεγάλο κίνδυ-νο εγχειρήματα

Την ίδια ώρα που πρέπει να εφαρμοστεί άμεσα η Οδηγία Πλαίσιο για τη Θαλάσσια Στρατηγική και η ολοκληρωμένη διαχείριση και διατήρηση των θαλάσσιων και παράκτι-ων οικοσυστημάτων και ειδών που η ΕΕ έχει θέσει ως προτεραιότητα τη laquoΓαλάζια Ανάπτυξηraquo προωθώντας τη ως έναν από τους βασικότερους άξονες για ανάπτυξη και έξοδο από την κρίση των χωρών της Μεσογείου η επιλογή της εν πλω υδρόλυ-σης με πλοίο μάλιστα που δεν διαθέτει τα χαρακτηριστικά ασφαλούς ναυσιπλοΐας και πρόσθετης ασφάλειας για τέτοιου είδους επιχειρήσεις εντείνει τις ανησυχίες

Είναι δε απορίας άξιο πώς η Ελλάδα που έχει αναλάβει την Προεδρία του Συμβου-λίου της ΕΕ κατά το πρώτο εξάμηνο του 2014 (αλλά και οι υπόλοιπες χώρες της Μεσογείου ακόμα και η ΕΕ) μένει για μια άλλη φορά απαθής χωρίς να ενημερώνει φορείς και πολίτες όπως οφείλει για ένα τόσο σοβαρό γεγονός Οι καθυστερημένες διαβεβαιώσεις από το Υπουργείο Εξωτερι-κών περί laquohellipύπαρξη[ς] όλων των εγγυήσεων ασφαλείας σε σχέση με το θαλάσσιο περι-βάλλον της Μεσογείουhellipraquo (Μάρτιος 2014) χωρίς ωστόσο απτά στοιχεία και επιχειρή-ματα τροφοδοτεί το κλίμα αμφισβήτησης (που δικαιολογημένα υπάρχει) και αφήνει χώρο για κινδυνολογία και τρομοκρατία

Οι θαλάσσιες δραστηριότητες ενέχουν πάντα το κίνδυνο ατυχήματος Η επιλογή του πιο κατάλληλου και ασφαλούς- και όχι του πιο laquoβολικούraquo- σημείου στο θαλάσσιο (ή χερσαίο) χώρο και της αποδεδειγμένα ασφαλέστερης και πιο αποδεκτής μεθόδου καταστροφής σύμφωνα με τους διεθνείς ορ-γανισμούς και την επιστημονική κοινότητα καθώς και η λήψη όλων των απαραίτητων μέτρων πρόληψης αλλά και άμεσης αντιμε-τώπισης σε περίπτωση έκτακτου περιστα-τικού αποτελούν μονόδρομο Τέλος είναι αυτονόητο ότι βασικό στοιχείο αποτελεί η πλήρης διαφάνεια η ενεργός συμμετοχή και συνεχή ενημέρωση των πολιτών

Περιμένουμε από τα αρμόδια ελληνικά υπουργεία Εξωτερικών ΥΠΕΚΑ Ναυτιλί-ας και Αιγαίου να ενημερώσουν υπεύθυ-να φορείς και πολίτες να διαβεβαιώσουν με συγκεκριμένες επιστημονικές αναφο-ρές για την ασφάλεια της μεθόδου και τις επιπτώσεις στο θαλάσσιο περιβάλλον της Μεσογείου και να απαιτήσουν την αναβολή ή ακόμα και την ματαίωση του εγχειρήμα-τος αν θεωρήσουν ότι οι διαβεβαιώσεις που έχουν λάβει από τον OPCW και τον ΟΗΕ είναι ανεπαρκείς

ΔικΤυΟ ΜΕΣΟΓΕιΟΣ SOS

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1322

Στις περισσότερες περιοχές του πλανήτη μας ο χώρος διαμορφώνεται όχι μόνο από φυσικές διεργασίες αλλά και από ανθρώπινες παρεμβάσεις άλλοτε άμεσες και άλ-λοτε έμμεσες Στην εποχή μας πολλές από τις ανθρώπινες δραστηριότητες ndashόπως η εκμετάλλευση των πόρων και η αστικοποίησηndash εξαπλώνονται σε έκταση και αυξάνονται συνεχώς σε ένταση Είναι συγκλονιστικοί οι ταχύτατοι ρυθμοί με τους οποίους συντελούνται τέτοιες διαδικασίες αλλά και οι ριζικές τους επιπτώσεις Οι έμμεσες επιρροές μάλιστα διαχέονται και καλύπτουν το σύνολο του πλανήτη Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι επιπτώσεις στο χώρο από το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής αποτέλεσμα της αύξησης εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου

Ο χώρος όπως διαμορφώνεται από τη Φύση και τον Άνθρωπο αποτελεί τοπίο Σύμφωνα με τον ορισμό του Συμβουλίου της Ευρώπης

laquoτοπίοraquo σημαίνει μία περιοχή όπως γίνεται αντιληπτή από τους ανθρώπους του οποίου ο χαρακτήρας είναι το αποτέλεσμα της δράσης και αλληλεπίδρασης των φυσικών και ή ανθρώπινων παραγόντων

Αρχικά η έννοια του τοπίου ως χώρου με έντονο τοπι-κό χαρακτήρα αναγνωρίστηκε από τις καλές τέχνες και αποτέλεσε διαχρονική πηγή έμπνευσης για τη ζωγραφι-κή και τη χαρακτική τη λογοτεχνία και την αρχιτεκτονική και ίσως τη μουσική Τον 20ο αιώνα όμως έγινε κατανο-ητό ότι το τοπίο συνδυάζοντας τις μεταβολές των οικο-συστημάτων και της βιοποικιλότητας με τις επιρροές από τις ανθρώπινες δραστηριότητες μπορούσε να αποτελέσει χρήσιμο πλαίσιο για τη διαχείριση του χώρου Άρχισε έτσι η διερεύνηση του τοπίου από περιβαλλοντική και χωρο-ταξική σκοπιά

Στην Ευρώπη μια ήπειρο με πλούσια ιστορία και πολι-τισμό της οποίας ο χώρος έχει υποστεί μακρόχρονες και συχνά βίαιες ανθρώπινες παρεμβάσεις το τοπίο αναδείχτη-κε σε αντικείμενο διεπιστημονικής έρευνας Έτσι το 2000 υπογράφηκε στη Φλωρεντία η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για το Τοπίο στο πλαίσιο του Συμβουλίου της Ευρώπης που τέθηκε σε ισχύ το Μάρτιο του 2004 Σήμερα στη Σύμβα-ση μετέχουν 38 χώρες ενώ ετήσιες τεχνικές συναντήσεις έχουν επιτρέψει τη διερεύνηση πολλών πτυχών του τοπί-ου τη διαμόρφωση αλλά και τη διαχείρισή του

Πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι η Σύμβαση για το Τοπίο αποδίδει μεγάλη σημασία στις διαδικασίες κοινωνικής ενημέρωσης και συμμετοχής σε αντίθεση με άλλες περισ-σότερο τεχνοκρατικές προσεγγίσεις Από τη μία πλευρά αυτό αποτελεί θετική εξέλιξη ως προς τη δημοκρατικότη-τα των διαδικασιών από την άλλη όμως δεν έχει διαμορ-φωθεί επαρκώς στο πλαίσιό της μια πραγματιστική και συστηματική μεθοδολογία στη διαφύλαξη και διαχείριση των τοπίων που αποτελεί ακόμα στόχο πολλών προσπα-θειών Έχει όμως προωθηθεί σημαντικά η αναγνώριση του τοπίου στον Ευρωπαϊκό χώρο

Αντίθετα στο επίπεδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης η έν-νοια του τοπίου έχει παραμείνει ουσιαστικά στα αζήτη-τα χωρίς να έχει ενταχθεί οργανικά στα περιβαλλοντικά και χωρικά της προγράμματα Πιθανά αυτό να οφείλεται στη διχογνωμία που βασιλεύει στην Ευρωπαϊκή Ένωση ως προς την αρμοδιότητά της για τα θέματα του χωρικού σχεδιασμού Διχογνωμία που οδήγησε στην παραμέληση ή και εγκατάλειψη σημαντικότατων προγραμμάτων ευ-ρωπαϊκής χωροταξίας που είχε προωθήσει παλαιότερα ο

Μάριος Καμχής κύριο στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτρο-πής Ίσως όμως η παραμέληση αυτή να οφείλεται και στην αδυναμία σύνδεσης του τοπίου με τις laquoαναπτυξιακέςraquo ή και laquoοικονομίστικεςraquo θεωρήσεις που δεσπόζουν στη σημερινή Ένωση Τείνει να αγνοηθεί έτσι η καθοριστική συμβολή του τοπίου στην ποιότητα ζωής των κατοίκων στις μνήμες και συνέχεια των τόπων την πολιτιστική τους ταυτότητα στην υπεραξία που αυτή δημιουργεί και στην ενίσχυση της τουριστικής έλξης Έχουν χρηματοδοτηθεί κατά καιρούς Κοινοτικά προγράμματα που αφορούν το τοπίο χωρίς όμως να αξιοποιηθούν τα αποτελέσματα τους και να οδηγήσουν σε συνεκτική Κοινοτική πολιτική για το τοπίο

Στο διεθνές επίπεδο η Συνθήκη για την Παγκόσμια Κλη-ρονομιά της UNESCO αναγνωρίζει πλέον τοπία στον κατά-λογο των περιοχών της Βέβαια κατά την Ευρωπαϊκή Σύμ-βαση όλα τα τοπία μπορούν να θεωρηθούν ως πολιτιστικά και να απαιτήσουν ενασχόληση και μέριμνα Αλλά αυτά που επιλέγονται από την UNESCO είναι μόνον εκείνα που χαρα-κτηρίζονται από εξέχουσες παγκόσμιες αξίες (outstanding universal values) και είναι μέχρι σήμερα μόνο 85 από τα οποία 79 πολιτιστικά και 6 μεικτά Πρέπει εδώ να σημειωθεί ότι η UNESCO όχι μόνο ενδιαφέρεται αποκλειστικά για τα τοπία με εξέχουσες παγκόσμιες αξίες αλλά τα αντιμετωπίζει ως μία ακόμη κατηγορία παγκόσμιας πολιτισμικής (κυρίως) κληρονομιάς (heritage) κι όχι τόσο ως χωρικές ενότητες οι οποίες είναι ζωντανές και υπόκεινται σε συνεχείς αλλαγές ανάλογα με τις εκάστοτε περιβαλλοντικές κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες κάθε περιόδου

Η Ελλάδα υπήρξε μια από τις πρώτες χώρες που υπέγρα-ψαν την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για το Τοπίο το 2000 Χρει-άστηκε όμως μια δεκαετία για να κυρωθεί η Σύμβαση αυτή από το Κοινοβούλιο που έγινε με το Ν38272010 ΦΕΚ Α 3025022010 δείγμα της έλλειψης ενδιαφέροντος για το τοπίο που είχαν οι μέχρι τότε πολιτικές ηγεσίες

Ένα χρόνο μετά συγκροτήθηκε με υπουργική απόφα-ση η Εθνική Επιτροπή για το Τοπίο με κύριο μέλημα την

εκπλήρωση των υποχρεώσεων της Χώ-ρας που προέκυπταν από την εφαρμογή της Σύμβασης Η Επιτροπή στην οποία η συμμετοχή των μελών της δεν ήταν αμει-βόμενη λειτούργησε μόνο για ενάμισι έτος και μετά σταμάτησε τυπικά λόγω μη αντι-κατάστασης παραιτηθέντων μελών

Στο διάστημα λειτουργίας της η Επιτρο-πή προώθησε δύο κυρίως θέματα

Με τη βοήθεια της Διεύθυνσης Χωρο-ταξίας του ΥΠΕΚΑ ενέταξε τη διαχείριση του τοπίου στις μελέτες για την επικαιρο-ποίηση των Περιφερειακών Πλαισίων Χω-ροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανά-πτυξης που ανατέθηκαν το 2012 για τις 12 περιφέρειες της χώρας Οι μελέτες αυτές περιλαμβάνουν την καταγραφή των τοπί-ων διεθνούς εθνικής και περιφερειακής σημασίας καθώς και όσων έχουν υποστεί ριζικές βλάβες τη διαπίστωση των απειλών που προκαλούν την υποβάθμισής τους και τη διατύπωση γενικών κατευθύνσεων για τη διαφύλαξη ή αποκατάστασή τους Αντί-στοιχα η έννοια του τοπίου εντάχθηκε και στην αναθεώρηση του Ρυθμιστικού Σχεδίου

της Αθήνας Αττικής Ελπίζεται ότι τα αποτελέσματα των μελετών αυτών και η κτηθείσα εμπειρία θα μπορέσουν να αξιοποιηθούν και να αποτελέσουν εργαλεία για την καλή διαχείριση του ελληνικού τοπίου

Δυστυχώς όμως η δεύτερη καίρια πρωτοβουλία της Εθνι-κής Επιτροπής Τοπίου δεν μπόρεσε να υλοποιηθεί ακόμα Πρόκειται για την εκπόνηση μελέτης βάσης που θα περι-λάμβανε την κατάρτιση τυπολογίας του τοπίου την πιλο-τική εφαρμογή προδιαγραφών σε επίπεδο Καλλικράτειου δήμου την παροχή νομικής υποστήριξης για την εκπό-νηση αναγκαίων νομοθετικών ρυθμίσεων τη δημιουργία και λειτουργία Υποστηρικτικής Διαδικτυακής Γεωγραφι-κής Εφαρμογής και τη δημιουργία Βάσης Δεδομένων για το τοπίο την πραγματοποίηση σχετικών εκδηλώσεων δι-αβούλευσης την οργάνωση ενός διεθνούς συνεδρίου την παραγωγή έντυπου υλικού και θα κατέληγε σε διατύπωση εθνικής στρατηγικής για το τοπίο Παρά τη σοβαρή εργασία που έγινε από την Επιτροπή και τη Διεύθυνση Χωροταξί-ας του ΥΠΕΚΑ στην προετοιμασία των προδιαγραφών και των δελτίων έργου για χρηματοδότηση της μελέτης από το ΕΠΠΕΡΑΑ γραφειοκρατικές διαδικασίες ή και πολιτι-κή αδράνεια έχουν αναστείλει την προώθηση αυτής της τόσο χρήσιμης μελέτης Σημειώνεται εδώ ότι τα αποτελέ-σματα της επρόκειτο να τροφοδοτήσουν τα περιφερειακά πλαίσια που αναφέρθηκαν πιο πάνω πράγμα που δεν κα-τέστη δυνατό μέχρι σήμερα

Παρά τις κάποιες αρνητικές εξελίξεις και τη σημερινή δυσμενή συγκυρία η κοινωνική συνειδητοποίηση για το τοπίο εξακολουθεί να ενισχύεται στην Ελλάδα καθώς και η αναγνώριση της δυνητικής του συμβολής στις αναπτυ-ξιακές διαδικασίες ndashκυρίως στον ελληνικό τουρισμόndash αλ-λά και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής Παράγοντες που αργά ή γρήγορα θα ευαισθητοποιήσουν και την πολιτική ηγεσία της χώρας

ΘυΜιΟΣ ΠαΠαΓιαΝΝηΣAρχιτέκτων

ΤΟΠιΟ η ΣυΓΧΡΟΝη ΠΡΟΣΕΓΓιΣη

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 23

Το εξορυκτικό έργο Pascua Lama είχε να αντιμετωπίσει πολλές δυσκολίες από την αρχή πέρα από τις κοινωνικές αντιδράσεις σε Χιλή και Αργεντινή Οι εξελίξεις στη βι-ομηχανία του χρυσού παγκόσμια αλλά και οι ενδο-εταιρικές πολιτικές και οικονο-μικές αποφάσεις επηρέασαν ιδιαίτερα το έργο και τελικά οδήγησαν στην αναστολή του Αυτά τα στοιχεία είναι σημαντικά για τον τομέα της Πολιτικής Οικολογίας καθώς αναζητούμε τι καθορίζει αυτές τις εταιρικές αποφάσεις και ποιών τα συμφέροντα τελικά εξυπηρετούνται Σε αυτό το πλαίσιο η κά-θε επιχείρηση δεν αντιμετωπίζεται ως μο-νολιθική οντότητα αλλά ως ένα δυναμικό πλέγμα σχέσεων εξουσίας αμφισβήτησης και συνεργασίας μεταξύ των διαφόρων φο-ρέων και εκφάνσεων του κεφαλαίουΑν θέ-λουμε να κατανοήσουμε τα κίνητρα και τις πολιτικές της (καναδικής) Barrick Gold στο Pascua Lama της Χιλής πρέπει να laquoανοί-ξουμεraquo το μαύρο κουτί των εταιριών χρυ-σού και να μπούμε στον απόκρυφο κόσμο των χρηματοδοτήσεων που είναι η laquoκαρ-διάraquo της εξορυκτικής βιομηχανίας

Η έκρηξη της τιμής του χρυσού

Ένα σημαντικό στοιχείο που συνθέτει το σκηνικό είναι η τεράστια αύξηση στις τιμές του χρυσού κατά την τελευταία δεκαετία η οποία συνεπάγεται και αύξηση των εξο-ρύξεων σε παγκόσμιο επίπεδο Μέσα από το πρίσμα αυτού που θεωρείται ως η μεγα-λύτερη καταγεγραμμένη άνοδος του εμπο-ρεύματος από τη μεταπολεμική περίοδο και έπειτα (2003-2012) μεγάλες εξορυκτικές εταιρείες χρυσού όπως η Barrick Gold έχουν προχωρήσει σε μεγάλες εξαγορές και έχουν επεκτείνει τις δραστηριότητές τους Συνε-πώς παλαιότερα αδρανή ορυχεία που δεν θα ήταν οικονομικά βιώσιμα να λειτουρ-γήσουν με χαμηλότερες τιμές του χρυσού

έχουν ξαναμπεί στο παιχνίδι όπως είναι και η περίπτωση του Pascua Lama

Εκμεταλλευόμενοι το ενδιαφέρον των επεν-δυτών πολλοί από τους οποίους κερδοσκο-πούν πάνω στις μελλοντικές αυξήσεις των τιμών οι εταιρείες εκδίδουν νέες προσφορές μετοχών στις αγορές Η Wall Street Journalσε άρθρο της το 2012 ανέφερε ότι κατά την τε-λευταία δεκαετία οι τέσσερις μεγαλύτερες εταιρείες εξόρυξης χρυσού (BarrickGold Newmont Newcrest και Goldcorp) έχουν αυξήσει την έκδοση μετοχών κατά 117 Μάλιστα η Barrick Gold κατέχει το laquoβρα-βείοraquo των δύο μεγαλύτερων μετοχικών προ-σφορών στην ιστορία του Χρηματιστηρίου του Τορόντο για τη χρηματοδότηση της το Νοέμβριο του 2013 Οι θεσμικοί επενδυτές (που διαχειρίζονται κατά μίνιμουμ κεφάλαια της τάξης των 100 εκ δολαρίων) όπως τα hedge funds τα συνταξιοδοτικά ταμεία και τα αμοιβαία κεφάλαια είναι ανάμεσα σε εκείνους που κατέχουν σήμερα μεγάλο κε-φάλαιο μετοχών στα μητρώα των εταιρειών εξόρυξης χρυσού

Δημιουργώντας κέρδος για τους μετόχους

Οι θεσμικοί επενδυτές με το τεράστιο μέγεθος των επενδύσεών τους είναι δι-ατεθειμένοι να αναλάβουν ενεργό ρόλο για τις επενδύσεις τους πολύ περισσότερο από ότι οι ιδιώτες επενδυτές Οι μεγάλες συγκεντρώσεις της επένδυσης σε μια εται-ρία τους δίνει μεγαλύτερη διαπραγματευ-τική ισχύ (και μάλιστα ψήφων) ώστε να πιέσουν σε εταιρικά θέματα Οι θεσμικοί μέτοχοι της Barrick Gold προφανώς δεν αποτελούν εξαίρεση Η μη απόδοση των αναμενόμενων μερισμάτων στους μέτοχους αποτέλεσε το βασικό λόγο για να πιεστεί η διοίκηση να εγκαταλείψει το σχέδιο αύ-ξησης των επενδύσεων της laquoγια χάρη της

ανάπτυξηςraquo και να ιεραρχήσει πολύ ψηλά την απόδοση των κερδών στους μέτοχους Μάλιστα στα μέσα του 2012 ο Διευθύνων Συμβούλος απολύθηκε με βάση την κακή απόδοση των μετοχών ενώ συνεχείς ήταν και οι διαμάχες στο διοικητικό συμβούλιο καθώς έπρεπε να σηματοδοτηθεί μια νέα εποχή όπου οι αποδόσεις των μετόχων θα έχουν τον πρώτο λόγο

Λόγω όλων των παραπάνω η Barrick Gold υιοθετεί πλέον μια πιο συντηρητική προσέγγιση στην κατανομή κεφαλαίων μαζί με την υπόσχεση ότι laquoοι αποδόσεις (στους μετόχους) θα καθορίζουν την παραγωγή και όχι το αντίθετοraquo Η εταιρεία έχει αναβάλει για παράδειγμα 4 δισ δολαρίων προγραμ-ματισμένες κεφαλαιακές δαπάνες και έχει προχωρήσει πρόσθετες περικοπές των γε-νικών εξόδων Επιπλέον έχουν πουληθεί ορυχεία χαμηλής αποδοτικότητας και υψη-λού λειτουργικού κόστους όπως είναι τα ορυχεία Darlot Granny Smith και Lawlers στη δυτική Αυστραλία

Το αίνιγμα Pascua Lama

Το Pascua Lama σε αυτό το πλαίσιο απο-τελεί ένα γρίφο για την Barrick Gold Κα-θώς έχει χαρακτηριστεί ως το laquoμεγαλύτε-ρο ορυχείο χαμηλού κόστους στον κόσμοraquo θεωρείται η ναυαρχίδα των περιουσιακών στοιχείων της εταιρείας και αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της μελλοντικής παρα-γωγής χρυσού Είναι από τα μεγαλύτερα ανεκμετάλλευτα κοιτάσματα χρυσού στον κόσμο κατέχοντας την 11η θέση και το τρί-το μεγαλύτερο στη Λατινική Αμερική Για τη Barrick Gold υπήρξε το επίκεντρο των κεφαλαιακών της δαπανών με πάνω από 5 δις δολάρια μέχρι σήμερα Αποτελεί το σημαντικότερο λόγο συγκρούσεων μεταξύ της εταιρείας και των μετόχων της με ορι-σμένους μέτοχους να αμφισβητούν ακόμα

το κατά πόσον θα πρέπει να συνεχιστεί το έργο στο σημερινό περιβάλλον

Σε αυτή τη διαμάχη ήρθαν να προστεθούν η διαρκής αντίδραση και αβεβαιότητα για την περιβαλλοντική συμμόρφωση του έργου με τους κανονισμούς της Χιλής η χαμηλό-τερη τιμή του χρυσού σήμερα και τα 15 δις δολάρια έλλειμμα στα οικονομικά της εται-ρείας Όλοι αυτοί οι παράγοντες οδήγησαν στην αναστολή του έργου Η Barrick Gold μπορεί να κατέφερε με αυτή την απόφαση να περιορίσει τη ζημιά της όμως το μέλλον της τίθεται υπό αμφισβήτηση Η παραγωγή η μεγέθυνση και η υπόσχεση της μελλοντι-κής ανάπτυξης παραμένει αναπόσπαστο μέρος της επιχειρηματικής δραστηριότη-τας της και βάσει αυτών καθορίζεται και η βιωσιμότητά της Αυτό αναγκάζει την εται-ρεία να δηλώσει ότι δεν έχει απομακρυνθεί ολοκληρωτικά από το έργο Πράγματι μια απόφαση να αναστείλει τις τωρινές δρα-στηριότητες δεν σημαίνει ότι χάνει τα με-ταλλευτικά δικαιώματα (τα οποία δεν έχουν ημερομηνία λήξης εφόσον οι ετήσιες πλη-ρωμές γης καταβάλλονται)

Τι θα γίνει στο Pascua Lama

Προς το παρόν η εταιρεία έχει μετριάσει το κίνδυνο έκθεσής της στο έργο εξόρυξης στο Pascua Lama Όλα τα σημάδια δείχνουν μια επιβράδυνση στην εξορυκτική βιομηχανία εν γένει η οποία επιδεινώνεται με την αύξηση της επιφυλακτικότητας εκ μέρους των χρη-ματοοικονομικών επενδυτών να συνεισφέ-ρουν κεφάλαια στη βιομηχανία Αλλά εκεί που οι μικρές εταιρίες εξόρυξης (εταιρείες που αναλαμβάνουν μόνο εξερεύνηση)είτε πωλούνται ή κλείνουν σε περίοδο ύφεσης οι μεγάλες χρυσοθήρες δείχνουν αντοχή Πε-ρίοδοι υφέσεις και πτώσης χαρακτηρίζουν τον κύκλο εξόρυξης στο τέλος της προη-γούμενης ύφεσης για παράδειγμα τα σχέ-δια της λειτουργίας του Pascua Lama είχαν για να ξανακκκινίσουν λίγα χρόνια αργότερα όταν οι τιμές του χρυσού ανέκαμψαν Εκτός από το να περιμένει μέχρι να βελτιωθούν οι συνθήκες η εταιρεία εξετάζει να πουλήσει μέρος του μεριδίου της στο Pascua Lama Τέτοιες συμφωνίες συνεργασίας δεν είναι ασυνήθιστες στον τομέα των εξορύξεων με δεδομένη την υψηλή κεφαλαιακή δαπάνη που απαιτείται Προς το παρόν βέβαια πε-ριμένουν τη στιγμή που τα αποθέματα χρυ-σού στο Pascua Lama θα έχουν μεγαλύτερη αξία και χαμηλότερο επενδυτικό κίνδυνο αν εξορυχτούν από το να παραμένουν κά-τω από το έδαφος

JULIE REYESδιδακτορική ερευνήτρια Πολιτικής Οικολογίας

στο Πανεπιστήμιο του ΜάντσεστερΜετάφραση Δήμητρα Σπαθαρίδου

Επιμέλεια Γιώργος Βελεγράκης

ΧιΛη η στρατηγική της Barrick Gold στο ορυχείο χρυσού Pascua Lama

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1324

Αντιδράσεις για τα πρώτα φορτία ασφαλτώδους άμμου στην Ευρώπη

Για πρώτη φορά φορτία πετρελαίου ασφαλ-τώδους άμμου (tar sand oil) στάλθηκαν στην Ευρώπη και πιο συγκεκριμένα στην Ισπανία για επεξεργασία και διύλιση 600000 βαρέλια αρ-γού πετρελαίου της καναδικής εταιρείας Western

Canada Select (WCS) στάλθηκαν από την ισπανική πετρελαϊκή εταιρεία Repsol σε διυ-λιστήριο του Μπιλμπάο Η εξέλιξη αυτή πυροδότησε αντιδράσεις και διαδηλώσεις έξω από το εργοστάσιο το οποίο βρίσκεται σε μια ιδιαίτερα πυκνοκατοικημένη περιοχή Οι εκδηλώσεις διαμαρτυρίας υποστηρίζονται από τοπικές κινήσεις πολιτών και από περι-βαλλοντικές οργανώσεις που επισημαίνουν τους κινδύνους που δημιουργούν για τους κατοίκους και το περιβάλλον

Από τη μεριά της η εταιρεία απορρίπτει τα ενστάσεις κατοίκων και περιβαλλοντικών οργανώσεων και ισχυρίζεται ότι ο συγκεκριμένος τύπος αργού πετρελαίου παράγει την ίδια ποσότητα εκπομπών με οποιοδήποτε άλλο είδος πετρελαίου

Παρrsquoόλα αυτά μελέτες σε άλλες περιοχές του πλανήτη έχουν συνδέσει την ύπαρ-ξη διυλιστηρίων ασφαλτώδους άμμου με αυξημένα επίπεδα καρκίνου και αναπνευ-στικών νοσημάτων Απόπειρες της ΕΕ να ποσοτικοποιήσει τις εκπομπές αερίων ρύπων από διαδικασίες εξόρυξης και διύλισης πετρελαίου ασφαλτώδους άμμου έχουν προς το παρόν εγκαταλειφθεί μετά τις έντονες αντιδράσεις του Καναδά και της βιομηχανίας πετρελαίου

Ανεπαρκής ο περιορισμός της ΕΕ στα βιοκαύσιμα καταγγέλουν οικολογικές οργανώσεις

Στις 13 Ιουνίου και μετά από μήνες διαπραγματεύσεων οι υπουργοί Ενέργειας της ΕΕ αποφά-σισαν τον περιορισμό των βιοκαυσίμων στο 7 της ενέργειας της Ευρώπης για μεταφορές το 2020 και ενώ η αρχική πρόταση προέβλεπε όριο 5 Οικολογικές οργανώσεις όμως προειδο-ποιούν ότι ο περιορισμός είναι πολύ ήπιος και έρχεται καθυστερημένα Οι αρνητικές συνέπειες από βιοκαύσιμα θα αυξηθούν καθώς το όριο του 7 σημαίνει 50 αύξηση του σημερινού επιπέδου χρήσης βιοκαυσίμωνΠώς όμως τα βιοκαύσιμα που αποτελούν ένα είδος ανανεώσιμης πηγής ενέργειας έφτασαν να αποτελούν κίνδυνο για το περιβάλλονΒασικό επιχείρημα για την πολιτική υποστήριξης των βιοκαυσίμων στην ΕΕ (πχ βιοντήζελ) ήταν ότι έχουν ως αποτέλεσμα χαμηλότερες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου σε σχέση με τα ορυ-κτά καύσιμα δεδομένου πχ ότι τα φυτά που καλλιεργούνται για να παραχθούν τα βιοκαύσιμα απορροφούν διοξείδιο του άνθρακα Ίσως σημαντικότερα κίνητρα όμως ήταν οι αυξανόμενες τιμές των ορυκτών καυσίμων και η ενεργειακή ασφάλειαΚαθώς όμως οι ευρωπαϊκές χώρες και οι προμηθευτές καυσίμων υλοποιούσαν τους στόχους για τα βιοκαύσιμα το αποτέλεσμα ήταν η προώθηση σχεδόν αποκλειστικά βιοκαυσίμων που παράγονται από τροφικές και ενεργειακές καλλιέργειες όπως φοινικέλαιο σόγια ελαιοκράμβη (βιοντήζελ) σιτάρι και καλαμπόκι (αιθανόλη) Η επιστημονική κοινότητα έχει προειδοποιήσει ότι η αυξημένη ζήτηση για βιοκαύσιμα στην ΕΕ οδηγεί στην επέκταση της παγκόσμιας καλλιεργήσιμης γης σε βαθμό που μπορεί τελικά να αυ-ξήσει τις εκπομπές που συντελούν στην κλιματική αλλαγή Αυτή η έμμεση αλλαγή χρήσης γης (Indirect Land Use Change ndash ILUC) συντελείται ως εξής Επιφάνεια γης που μπορεί να χρησι-μοποιηθεί για καλλιέργεια τροφίμων τώρα χρησιμοποιείται για καλλιέργεια καυσίμων Αυτό έχει ως αποτελέσμα να χρειάζεται επιπλέον επιφάνεια καλλιεργήσιμης γης για τα τρόφιμα Η laquoνέαraquo γη συνήθως βρίσκεται σε τροπικές περιοχές όπου μεγάλα δάση κόβονται για να δημιουργηθεί χώρος για καλλιέργειες Αυτή η αποψίλωση μειώνει τα δέντρα και γενικότερα τη βλάστηση που απορροφά διοξείδιο του άνθρακα και αποβάλλει τεράστια μεγέθη αερίων θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα αναιρώντας τον αρχικό στόχο της πολιτικής της ΕΕ για τα βιοκαύσιμα Ταυτόχρονα ο ανταγωνισμός μεταξύ καλλιέργειας βιοκαυσίμων και τροφίμων για εκτάσεις γης και για νερό ανεβάζει τις τιμές των τροφίμων και εντείνει τις διακυμάνσεις των αγορών γεωρ-γικών προϊόντων ενώ οι επιδοτήσεις στα βιοκαύσιμα κοστίζουν περίπου 6 δισ euro το χρόνο στα ευρωπαϊκά κράτηΗ Ευρώπη είναι ήδη η ήπειρος με την υψηλότερη εξάρτηση από εκτάσεις γης εκτός των συνόρων της και έχει το δεύτερο υψηλότερο επίπεδο laquoκατανάλωσης γηςraquo κατά κεφαλήν Σύμφωνα με μελέ-τη του Οικονομικού Πανεπιστήμιου της Βιέννης για την οργάνωση laquoΦίλοι της Γηςraquo ΕυρώπηςΤο αποτύπωμα της κατανάλωσης βιοκαυσίμων σε επιφάνεια γης το 2010 ήταν 450 εκατομμύρια στρέμματα ισοδύναμο με την επιφάνεια της Σουηδίας Το 2030 αν η σημερινή τάση συνεχιστεί η κατανάλωση βιοκαυσίμων της ΕΕ αναμένεται να αυξηθεί κατά 58 χρησιμοποιώντας περίπου 700 εκατομ στρέμματα έκταση ίση με την επιφάνεια της Σουηδίας και της Πολωνίας μαζίΗ χρήση ξύλου για παραγωγή θερμότητας και ηλεκτρισμού προκαλεί το μεγαλύτερο αποτύπωμα περίπου 300 εκατομ στρέμματα δάσους το 2010 που προβλέπεται να φτάσουν τα 400 εκατομ στρέμματα το 2030 Αν όλο αυτό το ξύλο προερχόταν από το εσωτερικό της ΕΕ θα απαιτούσε σχεδόν το 40 όλης της παραγωγικής δασικής έκτασης της ΕυρώπηςΗ Ευρώπη πρέπει όχι μόνο να περιορίσει τη χρήση των βιοκαυσίμων για αυτοκίνητα αλλά και να περιορίσει την τεράστια έκταση γης που χρησιμοποιείται γενικότερα από την ΕΕ θέτοντας υποχρε-ωτικούς στόχους που περιορίζουν την υπερκατανάλωση Τα βιοκαύσιμα μπορούν να παίξουν ρόλο στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής όμως θα πρέπει αυτό να γίνει με χρήση υπολειμμάτων και αποβλήτων (βιοκαύσιμα δεύτερης γενιάς) αντί για την καύση δέντρων και καρπών

ε ίδαμε

Ομπάμα ndash Νέο πρόγραμμα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής

Στις 2 Ιουνίου ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μπάρακ Ομπάμα ανακοίνωσε μέσω της Υπη-ρεσίας Προστασίας του Πε-ριβάλλοντος (EPA) ένα νέο φιλόδοξο πρόγραμμα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερ-μοκηπίου κατά 30 μέχρι το 2030 (έτος βάσης το 2005) Το πρόγραμμα περιλαμβάνει

σειρά μέτρων όπως το κλείσιμο μονάδων ηλεκτροπαραγωγής από άνθρακα την προώ-θηση της εγκατάστασης αιολικών και φωτοβολταϊκών μονάδων την ενίσχυση πολιτικών εξοικονόμησης ενέργειας και την εισαγωγή συστημάτων ανταλλαγής ρύπων Ο προ-σανατολισμός του προγράμματος είναι προς την υιοθέτηση στόχων μείωσης εκπομπών σε επίπεδο Πολιτειών (States) και όχι σε ομοσπονδιακό επίπεδο Βασικός στόχος του προγράμματος είναι η δραστική μείωση των εκπομπών από τα εργοστάσια ηλεκτροπα-ραγωγής που αποτελούν το βασικό παραγωγό αερίων του θερμοκηπίου στις ΗΠΑ

Η πρωτοβουλία Ομπάμα δέχεται σθεναρή κριτική από τη βιομηχανία άνθρακα και τους ρεπουμπλικάνους που θεωρούν ότι το πρόγραμμα αυτό θα περικόψει τις θέσεις εργασί-ας στον κλάδο και θα αυξήσει τα τιμολόγια του ρεύματος Από την άλλη το πρόγραμ-μα αντιμετωπίστηκε πολύ θετικά από τις περιβαλλοντικές οργανώσεις οι οποίες όμως επισημαίνουν ότι και πάλι υπολείπεται των προβλέψεων της Διακυβερνητικής του ΟΗΕ (IPCC) για τις αναπτυγμένες χώρες Αντιδρούν τέλος στην υλοποίηση προγραμμάτων ανταλλαγής (cap and trade) και αντιστάθμισης (offsetting) των εκπομπών ρύπων μεταξύ των Πολιτειών καθώς χρησιμοποιώντας ως παράδειγμα τον αντίστοιχο ευρωπαϊκό μη-χανισμό (ETS) ισχυρίζονται ότι τέτοιου τύπου μηχανισμοί που βασίζονται στους νόμους της αγοράς αποτυγχάνουν να οδηγήσουν σε πραγματικές μειώσεις εκπομπών

Σε κάθε περίπτωση η εξαγγελία του συγκεκριμένου προγράμματος αποτελεί μια πολύ ενδιαφέρουσα εξέλιξη καθώς πρόκειται για την πρώτη εθελοντική δέσμευση των ΗΠΑ σε ένα φιλόδοξο σχέδιο αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 07μόνες χώρες που αντέδρασαν στην πρω-τοβουλία της Ελλάδας ήταν η Γαλλία και το Βέλγιο ενώ το Λουξεμβούργο εξέφρασε κάποιες επιφυλάξεις ως προς το περιεχό-μενο της πρότασης Η αλλαγή στάσης των Βρετανών και των Γερμανών συνέβαλε στο να ανοίξει η πόρτα για τη χωρίς εμπόδια καλλιέργεια ΓΤΟ

Τι προβλέπει η τροποποίηση

bull Στο κείμενο συμφωνίας συνδέεται η πρώτη φάση της αδειοδότησης δηλαδή το αίτημα της εκάστοτε εταιρείας βιοτεχνολογίας σε επίπεδο ΕΕ για να δοθεί εξουσιοδότηση για καλλιέργεια σε ευρωπαϊκό επίπεδο με τη δεύτερη φάση δηλαδή την αίτηση σε κάθε κράτος-μέλος όπου σχεδιάζεται καλλιέργεια ΓΤΟ

bull Για να προχωρήσει ένα κράτος-μέλος σε απαγόρευση καλλιέργειας ΓΤΟ πρέπει να προσφύγει στην Ευρωπαϊκή Επιτρο-πή και εκείνη θα αναλαμβάνει να ζητά από τις εταιρείες των μεταλλαγμένων να τα αποκλείουν όταν καταθέτουν αιτήμα-τα για νέες καλλιέργειες Στην περίπτωση που η εταιρεία δεν συναινέσει το κράτος- μέλος προχωρά εντός τριών μηνών στην απαγόρευση χωρίς τη σύμφωνη γνώμη της εταιρείας αλλά και χωρίς τη σύμφω-νη γνώμη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Η εταιρεία έχει πολύ στενά χρονικά πε-ριθώρια (30 ημέρες) για να μην αποδε-χτεί την εξαίρεση του κράτους από το γεωγραφικό πεδίο εφαρμογής της αδει-οδότησης του ΓΤΟ ενώ η μη απάντηση της εταιρείας εκλαμβάνεται ως αποδοχή της εξαίρεσης

bull Η αιτιάσεις που θα μπορούν να χρησιμο-ποιούν τα κράτη-μέλη για να απαγορεύ-σουν μια καλλιέργεια ΓΤΟ μπορούν να αφορούν περιβαλλοντικούς κοινωνικο-οικονομικούς λόγους χρήσεις γης χω-ροταξικό σχεδιασμό αγροτική πολιτική θέματα δημόσιας πολιτικής

bull Πρέπει να αναφερθεί ακόμα ότι οι χώρες δεν θα έχουν καν το δικαίωμα να απαγο-ρεύσουν τη διέλευση των μεταλλαγμένων οργανισμών από το έδαφός τους Με τον τρόπο αυτό ανοίγει διάπλατα ο δρόμος της διακίνησης των μεταλλαγμένων και της επέκτασής τους στη διατροφή ζώων και ανθρώπωνΑπό τα παραπάνω γίνεται φανερό ότι ει-

σάγεται στην ευρωπαϊκή διαδικασία έγκρι-σης ΓΤΟ η διαπραγμάτευση κάθε κράτους- μέλους που επιθυμεί να απαγορεύσει την καλλιέργεια του ΓΤΟ στο σύνολο ή σε μέ-ρος της επικράτειάς του με την εταιρεία που υπέβαλε αίτηση για την έγκρισή του Εγείρεται λοιπόν το ερώτημα για ποιο λό-γο οι εταιρείες βιοτεχνολογίας καθίστανται ισότιμοι συνομιλητές με τα κράτη-μέλη Εί-ναι φανερό ότι η διαπραγματευτική τους ισχύς αναβαθμίζεται έναντι των κρατών-με-λών και αποκτούν καθοριστικό ρόλο στην

απόφαση για το πού θα καλλιεργηθούν ΓΤΟ στον ευρωπαϊκό χώρο

Ακόμα θα πρέπει να συνεκτιμηθεί ότι τα κίνητρα ενός κράτους-μέλους που δικαιο-λογούν την απαγόρευση καλλιέργειας ΓΤΟ δεν έχουν νομική ισχύ στις εμπορικές συμ-φωνίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπο-ρίου (ΠΟΕ) Ο ΠΟΕ δέχεται ως έγκυρες μόνο εθνικές αποφάσεις που βασίζονται σε επι-στημονικά επιχειρήματα που επικαλούνται την υγεία ή τις περιβαλλοντικές ανησυχίες Κατά συνέπεια η διαδικασία αυτή θα μπο-ρούσε να προκαλέσει διαφορές που βασίζο-νται σε μη συμμόρφωση με τους κανόνες του ΠΟΕ Η πρόταση που υιοθετήθηκε από το Συμβούλιο των Υπουργών δεν εγγυάται στα κράτη-μέλη ότι οι απαγορεύσεις που θα εγείρουν θα έχουν νομική βάση και ως εκ τούτου θα είναι αδιαμφισβήτητες σε διεθνή δικαστήρια καθώς και έναντι του ΠΟΕ

Με την τροποποίηση του πλαισίου οδη-γούμαστε σε μια κατάσταση όπου η μια χώρα θα καλλιεργεί μεταλλαγμένα και η γειτονική της όχι Για την περίπτωση λοι-πόν διασυνοριακών επιμολύνσεων δεν γί-νεται λόγος Ούτε ακόμα και για τη διασυ-νοριακή ευθύνη σε περίπτωση γενετικής ρύπανσης

Προβληματισμοί

Έχουμε δει το τελευταίο διάστημα να γί-νονται προσπάθειες αλλαγής του καθεστώ-τος για το γενετικό υλικό εν γένει Τον Ια-νουάριο του 2014 υπήρξε η πιο πρόσφατη αλλαγή του θεσμικού πλαισίου εμπορίας σπόρων Η πανευρωπαϊκή κινητοποίηση καταναλωτών αγροτών περιβαλλοντικών οργανώσεων και κινημάτων έβαλε ένα μι-κρό φρένο στον πλήρη έλεγχο του γενετικού υλικού από τις εταιρείες βιοτεχνολογίας Η πρόσφατη τροποποίηση της Κοινής Αγρο-τικής Πολιτικής προκάλεσε τη δυσφορία πολλών λόγω του εικονικού laquoπρασινίσμα-τόςraquo της Σήμερα είμαστε αντιμέτωποι με το ζήτημα της αδειοδότησης της καλλιέργειας των μεταλλαγμένων στην Ευρώπη

Το ζήτημα της διαχείρισης του γενετικού υλικού είναι πρωταρχικής σημασίας τόσο για τους αγρότες όσα και για τους κατα-ναλωτές Παρατηρούμε όμως μια δυσανά-λογη αντίδραση σχετικά Αναρωτιέμαι για ποια ζητήματα τα ελληνικά αγροτικά σω-ματεία έχουν κινητοποιηθεί το τελευταίο διάστημα Σε κανένα από αυτά δεν βρίσκω το θέμα των σπόρων και των μεταλλαγμέ-νων Αυτοί που θα κληθούν αύριο να δου-λέψουν με πατενταρισμένους σπόρους και μεταλλαγμένα δεν έχουν ενδοιασμούς για αυτά Μόνο κάποιες οργανώσεις αγροτών στην Ευρώπη αντιδρούν Και πάλι όμως το στίγμα που δίνει ο αγροτικός κόσμος μέσω των ευρωπαϊκών θεσμικών του οργάνων COPA- COGECA (Ευρωπαϊκή Συνομοσπον-δία Αγροτικών Φορέων και Ευρωπαϊκή Συ-νομοσπονδία Αγροτικών Συνεταιρισμών)

είναι της σύμπλευσης με τις μεγάλες εται-ρείες βιοτεχνολογίας - τουλάχιστον στη διαβούλευση για την εμπορία των σπόρων τον Απρίλιο του 2014 Και σε αυτούς τους φορείς συμμετέχουν και οι ελληνικές ορ-γανώσεις των αγροτών και των αγροτικών συνεταιρισμών

Στα διλλήματα λοιπόν που θέτει το λόμπυ των εταιριών βιοτεχνολογίας α) για να τρα-φεί ο πλανήτης χρειαζόμαστε φθηνή τροφή και αυτή μπορεί να μας τη δώσουν τα με-ταλλαγμένα και β) για να υπάρχει πρόσβα-ση των αγροτών σε ποικιλία φυτικού γε-νετικού υλικού είναι αναγκαία τα ιδιωτικά δικαιώματα στους σπόρους και το πατεντά-ρισμα οι αγρότες τι έχουν να απαντήσουν Αν αυτά τα ζητήματα δεν είναι κορυφαία θέματα πανελλαδικής και πανευρωπαϊκής αγροτικής διεκδίκησης τότε ποιος ο κοι-νωνικός ρόλος των αγροτών Η καλή και καθαρή τροφή είναι δικαίωμα για όλους και δεν αποτελεί εμπορεύσιμο προϊόν για όποιον την παράγει και τη διακινεί

Γιατί από την πλευρά των καταναλωτών και των περιβαλλοντικών οργανώσεων και κινημάτων δεν υφίστανται τέτοια διλλήματα Και για να μην αδικώ κανένα και για μια μικρή μερίδα αγροτών ισχύει το ίδιο

Είναι λοιπόν ζωτικής σημασίας η δημι-ουργία συνεργειών του αγροτικού κόσμου με το κίνημα ενάντια στα μεταλλαγμένα (αλλά όχι μόνο) Θα πρέπει να βρεθεί από κοινού τρόπος προστασίας των εδαφών

8 λόγοι για τους οποίους λέμε laquoόχι στα μεταλλαγμέναraquo

1 Σε αντίθεση με την παραδοσιακή επιλογή και την υβριδοποίηση η γενετική τρο-ποποίηση παράγει νέες μορφές ζωής που δεν θα εμφανίζονταν ποτέ στη φύση

2 Οι ΓΤΟ διασταυρώνονται με φυσικούς οργανισμούς αναπαράγονται μεταναστεύ-ουν και μεταφέρονται με απρόβλεπτες και μη αναστρέψιμες συνέπειες για τον άνθρωπο και το περιβάλλον

3 Υπάρχει επιστημονική αβεβαιότητα για τους κινδύνους βλάβης της υγείας και του περιβάλλοντος

4 Η καλλιέργεια ΓΤΟ καταστρέφει τη βιοποικιλότητα ενός τόπου την οικολογική του ισορροπία και τη διατροφική του ασφάλεια

5 Η καλλιέργεια μεταλλαγμένων απαιτεί αυξημένη χρήση φυτοφαρμάκων προερ-χόμενα συνήθως από την ίδια εταιρεία που παρήγαγε και τους ΓΤΟ Με αυτό τον τρόπο αυξάνεται η αντοχή ζιζανίων και εντόμων σε εντομοκτόνα και ζιζανιοκτόνα αντίστοιχα

6 Οι ΓΤΟ μπορούν να επιμολύνουν συμβατικές και βιολογικές καλλιέργειες με τη μεταφορά γονιδίων και τη γενετική επιμόλυνση

7 Ο αγρότης που καλλιεργεί ΓΤΟ εξαρτάται απόλυτα από την εταιρεία παραγωγής τους Ακόμα πολλές ζωοτροφές προέρχονται από καλλιέργειες ΓΤΟ Χάνεται έτσι

η παραδοσιακή γεωργία και κτηνο-τροφία8 Ο καταναλωτής δεν μπορεί να διασφαλιστεί για την καθαρότητα της τροφής του και περιορίζονται οι διατροφικές του επιλογές Η δι-ατροφή του εξαρτάται όλο και πε-ρισσότερο από τους κολοσσούς του αγροδιατροφικού τομέα εις βάρος της παραδοσιακής καλλιέργειας της βιώσιμης γεωργίας και διατροφής

της γεωργίας και των κατοίκων του κάθε κράτους-μέλους

Είναι σίγουρο ότι το ισχύον νομικό πλαί-σιο για τους ΓΤΟ πρέπει να αναθεωρηθεί συνολικά καθώς και ο τρόπος αξιολόγησης των επιπτώσεών τους στην υγεία και το πε-ριβάλλον Κι αυτά θα έπρεπε να συζητηθούν προτού φτάσουμε στο σημείο να αποφασί-ζουμε τις συνθήκες κάτω από τις οποίες μια χώρα θα απαγορεύει την καλλιέργεια ΓΤΟ Η όποια αναθεώρηση όμως θα έπρε-πε κατά τη γνώμη μου να κινείται προς την κατεύθυνση της απαγόρευσης καλλι-έργειας των μεταλλαγμένων στην Ευρώπη συνολικά Να ισχυροποιεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή αλλά και τα κράτη-μέλη απένα-ντι στις εταιρείες βιοτεχνολογίας

Θα περίμενε κανείς από την ελληνική Προεδρία με την εμπειρία της κρίσης και των προβλημάτων της παραγωγικής ανα-συγκρότησης της χώρας μεγαλύτερη αγω-νιστικότητα απέναντι σε ζητήματα όπως αυτό της καλλιέργειας των μεταλλαγμένων και μεγαλύτερη αντίσταση στις πιέσεις του αγροδιατροφικού λόμπυ Γιατί είναι σαφές ότι η οικονομική και κοινωνική διέξοδος της χώρας μας αλλά και της Ευρώπης δεν μπορεί να γίνει μέσα από το δρόμο της laquoβι-ώσιμης ενταντικοποίησηςraquo και των γενετι-κά τροποποιημένων οργανισμών

ιΩαΝΝα ΘΕΟΔΟΣιΟυ

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1308

ιΔιΩΤικΟΠΟιηΣη ΤηΣ ΝΟΜΟΘΕΣιαΣ - SOS

εισαγωγών φυσικού αερίου σε ποσότητα τουλάχιστον ίση με τις εισαγωγές από τη Ρωσία αλλά παράλληλα αναπτύσ-σεται η οικονομία κατά 4 ετησίως αυξάνονται οι θέσεις εργασίας κατά 315 ετησίως και μειώνονται συνολικά οι εισαγωγές ορυκτών καυσίμων αξίας euro505δις ετησίως - euro315 δις ευρώ περισσότερα από το σχέδιο που είχε προ-τείνει η Επιτροπή τον Ιανουάριο

Είναι προφανές πως οι τολμηρές πολιτικές ενεργειακής αποδοτικότητας δεν αποτελούν πανάκεια Το παζλ συμπλη-ρώνεται με την αυξημένη διείσδυση ΑΠΕ την αύξηση χρή-σης ηλεκτρικής ενέργειας στα κτήρια και τις μεταφορές την ανάπτυξη μέσων αποθήκευσης ενέργειας την ανάπτυξη διασυνδέσεων τη διαχείριση της ζήτησης κά

Τα μηνύματα από τις Βρυξέλλες είναι διφορούμενα Από τη μια οι εκθέσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής τονίζουν τα οφέλη από την εφαρμογή γενναίων πολιτικών στους τομείς της ενεργειακής αποδοτικότητας και των ΑΠΕ οφέλη τα οποία συνειδητοποιούν και οι ευρωβουλευτές που ζητούν φιλόδοξα και δεσμευτικά μέτρα για το 2030 Από την άλλη οι απερχόμενοι Επίτροποι και ο Πρόεδρος Μπαρόσο φαίνεται να προτείνουν έναν υπερσυντηρητι-κό στόχο ενεργειακής αποδοτικότητας 27 για το 2030 Ο στόχος αυτός θα απαιτήσει ελάχιστη προσπάθεια από τα κράτη-μέλη και θα στερήσει από την Ένωση τη δυνα-τότητα να εξασφαλίσει την ενεργειακή της ασφάλεια και αυτοδυναμία να γλιτώσει τεράστια κονδύλια από εισαγω-γές ορυκτών καυσίμων και ταυτόχρονα να προστατεύσει τους πολίτες της από τις κυμαινόμενες τιμές ενέργειας Έχει έρθει πλέον η στιγμή για τους Ευρωπαίους ηγέτες να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων και να αναλάβουν τις δικές τους πρωτοβουλίες

ΜιΧαΛηΣ ΠΡΟΔΡΟΜΟυ

πετρελαίου Για τη μεταφορά του ρωσικού αερίου θα πα-ρακάμψει την Ουκρανία κυρίως μέσω των αγωγών South Stream και Nord Stream ndash μόνο που πίσω από τους δύο αγωγούς βρίσκεται πάλι η Gazprom Η έλευση της ενερ-γειακής επανάστασης μέσω του σχιστολιθικού αερίου από τους κακεντρεχείς αποκαλούμενη laquoπάρτι συνταξιούχωνraquo μάλλον θα αργήσει όχι μόνο λόγω του τεράστιου κόστους εξόρυξης σε σχέση με το αντίστοιχο των ΗΠΑ αλλά και απλούστατα επειδή τα ευρωπαϊκά αποθέματα δεν επαρ-κούν για να εξαλείψουν την εξάρτηση από τις εισαγωγές ndash στο ευνοϊκότερο σενάριο εκμετάλλευσης σχιστολιθικού αερίου η εξάρτηση αυτή μειώνεται στο 62 το 2035 από το 89 Σε κάθε περίπτωση σύμφωνα με τον Διεθνή Ορ-γανισμό Ενέργειας οι εκπομπές CO2 από τις μονάδες φυ-σικού αερίου πολύ σύντομα (2025) θα είναι υψηλότερες από τη μέση ένταση άνθρακα του παγκόσμιου μείγματος ηλεκτρικής ενέργειας κι έτσι το φυσικό αέριο θα χάσει τον τίτλο του ως laquoκαύσιμο χαμηλών εκπομπώνraquo Δεν μπορεί να λογίζεται συνεπώς παρά μόνο ως μεταβατική εναλ-λακτική για την επίτευξη ενός συστήματος ενέργειας μη-δενικών εκπομπών Μια μεταβατική εναλλακτική η οποία θα κοστίσει περίπου euro70δις ndashόσο δηλαδή απαιτείται για την κατασκευή νέων αγωγών υποδομών αποθήκευσης και μεταφοράς φυσικού αερίου σταθμούς LNGndash και θα δεσμεύσει την Ευρώπη σε ένα καύσιμο η τιμή του οποίου έχει τριπλασιαστεί την τελευταία δεκαετία

Το ερώτημα που τίθεται είναι ποια είναι η ενδεδειγμένη λύση που μπορεί να ικανοποιήσει το τρίπτυχο ανάπτυξη ndash προστασία του καταναλωτή ndash προστασία περιβάλλοντος

Την απάντηση δίνει η ίδια η ΕΕ μέσω της μελέτης αξι-ολόγησης της πορείας εφαρμογής της οδηγίας για την ενεργειακή αποδοτικότητα Σε αυτήν παρατίθενται οι επι-πτώσεις από τη θέσπιση ενός στόχου ενεργειακής αποδο-τικότητας 40 για το 2030 όχι μόνο μειώνεται η ανάγκη

Το ξέσπασμα της κρίσης στην Ουκρανία θορύβησε τους ευρωπαίους ηγέτες και επανέφερε στην επικαιρότητα ένα παλαιό ζήτημα Πώς μπορεί να θωρακιστεί η Ευρωπαϊκή Ένωση από πιθανό κλείσιμο της ρώσικης στρόφιγγας πα-ροχής φυσικού αερίου

Ένα πιθανό μποϊκοτάζ από την πλευρά της Ρωσίας (όπως άλλωστε έχει συμβεί δις στο πρόσφατο παρελθόν το 2006 και 2009) θα στερήσει από την Ευρώπη περίπου το 15 της ποσότητας εισαγόμενου φυσικού αερίου που χρειάζε-ται για να καλύψει τις ανάγκες της και το οποίο διέρχεται από τα εδάφη της Ουκρανίας Σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο οι πλέον ευάλωτες χώρες θα ήταν αυτές της νοτιοανατο-λικής Ευρώπης αλλά και η Ιταλία και η Γερμανία Η Ελ-λάδα είναι και αυτή εθισμένη στα ρωσικά κάλλη μιας και περίπου το 55 των εισαγωγών φυσικού αερίου προέρ-χονται από τη Ρωσία Πρέπει να σημειωθεί πως σε σχέση με το παρελθόν χάρη στο πλήθος διασυνδέσεων και νέων αγωγών όλες οι ευρωπαϊκές χώρες μπορούν να ανταπο-κριθούν ευκολότερα σε αντίστοιχα επεισόδια

Ίσως βέβαια τα λόγια του προέδρου Μπαρόσο να έκρυ-βαν μια δόση υπερβολής όταν αναφέρθηκε στην Ουκρα-νική κρίση ως τη μεγαλύτερη απειλή για την ευρωπαϊκή ειρήνη και ασφάλεια μετά την πτώση του laquoΣιδηρού Παρα-πετάσματοςraquo Και αυτό διότι αφενός το τανγκό της εξάρ-τησης θέλει δύο παρτεναίρ ndashσε περίπτωση μποϊκοτάζ η Gazprom θα έπρεπε να στερηθεί των εσόδων από τις εξα-γωγές φυσικού αερίου μέσω Ουκρανίας περίπου $33δις μόνο για το 2013ndash ενώ η Ρωσία καλείται να δείξει το κα-λό της πρόσωπο και στα πλαίσια της προσέγγισης της Κί-νας (με την οποία έκλεισε πρόσφατα το μεγαλύτερο deal πώλησης φυσικού αερίου αξίας $400 δις) Εξάλλου η ΕΕ αποτελεί τον πρώτο εμπορικό εταίρο της Ρωσίας καθώς σχεδόν οι μισές εισαγωγές και εξαγωγές της τελευταίας με κύκλο εργασιών περίπου euro337δις διεξάγονται με χώ-ρες-μέλη της ΕΕ Συνεπώς η Ρωσία χρειάζεται την ΕΕ όσο και η ΕΕ τη Ρωσία

Τα αντανακλαστικά των ευρωπαίων πολιτικών λειτούρ-γησαν άμεσα ndash προς ποια κατεύθυνση είναι ωστόσο το ερώτημα Έπειτα από απαίτηση του Ευρωπαϊκού Συμβου-λίου η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ετοίμασε και έδωσε στη δη-μοσιότητα το σχέδιο για τη διασφάλιση της ενεργειακής ασφάλειας της Ευρώπης Η στρατηγική απεμπλοκής της ΕΕ από το ρωσικό αέριο στηρίζεται όσο απίστευτο κι αν ακούγεται κυρίως στην περαιτέρω ανάπτυξη και ενίσχυ-ση των υποδομών φυσικού αερίου (LNG εγχώρια κοιτά-σματα πχ σχιστολιθικού αερίου νέοι αγωγοί μεταφοράς αξιοποίηση τρίτων προμηθευτών κλπ)

Τι σημαίνει αυτό Η Ευρώπη στην προσπάθεια να προ-σελκύσει τα υγραεριοφόρα πλοία μεταφοράς LNG θα πρέ-πει να είναι έτοιμη να αντιμετωπίσει το σκληρό ανταγω-νισμό από τις αναπτυσσόμενες χώρες της Ασίας με ότι αυτό συνεπάγεται για τις τιμές αγοράς καυσίμου πέφτο-ντας ταυτόχρονα στην αγκαλιά λίγων κυρίαρχων εταιρει-ών στην παραγωγή LNG (Shell Qatargas κά) Επιπλέον θα κόψει τον ομφάλιο λώρο με την ασταθή περιοχή της Ρωσίας βρίσκοντας απάνεμο καταφύγιο σε χώρες όπως η Νιγηρία η Αλγερία και το Ιράκ ndash ο εμφύλιος που μαίνεται στο τελευταίο έχει για ακόμα μια φορά εκτοξεύσει τις τιμές

Ουκρανική κρίση και ΕΕ το τανγκό της εξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα έχει δύο παρτεναίρ

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 09

ιΔιΩΤικΟΠΟιηΣη ΤηΣ ΝΟΜΟΘΕΣιαΣ - SOS

Τη στιγμή που στην Ελλάδα ιδιωτικοποι-ούνται τα δημόσια αγαθά στην ΕΕ ετοιμά-ζουν την ιδιωτικοποίηση της νομοθεσίας Η ιδιωτικοποίηση γίνεται κρυφά μέσω εμπο-ρικών συμφωνιών ΕΕ με Καναδά (CETA) και με Αμερική (TTIP) Η πρώτη έχει ήδη εγκριθεί από τις κυβερνήσεις και το μόνο που μπορεί να την ακυρώσει είναι το Ευ-ρωκοινοβούλιο Η μάχη αυτή είναι η μητέ-ρα τον μαχών Και όμως κανείς δεν ξέρει καν ότι εξελίσσεται

Με τη Συνθήκη της Λισαβόνας η Ευρω-παϊκή Ένωση απέκτησε το δικαίωμα να συνάπτει συμφωνίες προστασίας επενδύ-σεων Το ασκεί για πρώτη φορά στο πλαί-σιο της συγκεκριμένης συμφωνίας με τον Καναδά

Στη συμφωνία αυτή εισάγεται το δικαί-ωμα οποιουδήποτε ιδιώτη επενδυτή που ενοχλείται από κάποιο νέο νόμο για την προστασία των κοινωνικών δικαιωμάτων του περιβάλλοντος ή της δημόσιας υγείας να ζητεί την κατάργησή του Το δικαίωμα αυτό ορίζεται μέσω του ISDS (Investor state dispute settlement mechanism) ndash μηχα-νισμός επίλυσης διαφορών εταιριών με κράτη Η προσφυγή γίνεται όχι σε εθνικά ή ευρωπαϊκά δικαστήρια ούτε καν στον Πα-γκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου αλλά σε μια εξωθεσμική ειδική επιτροπή δικηγόρων Η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι σε κρίσι-μες νομοθεσίες η απόφαση είναι υπέρ των εταιρειών Με τον τρόπο αυτό οι εταιρείες αναλαμβάνουν το ρόλο του νομοθέτη Εί-ναι ένας έξυπνος τρόπος για να παρακάμ-ψουν τη Δημοκρατία την ανεξαρτησία και το κράτος δικαίου

Τέτοιες συμφωνίες υπάρχουν ήδη στην Ευρώπη αλλά μόνο μεταξύ μεμονωμένων κρατών Οι επιπτώσεις τους είναι χαρακτη-ριστικές για τι μας έρχεται στην Ευρώπη Η σουηδική εταιρεία Vattenfall μήνυσε το 2009 τη Γερμανία σχετικά με τους περιβαλ-λοντικούς όρους λειτουργίας ενός εργοστα-σίου παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στο Αμβούργο ζητώντας αποζημίωση ύψους 14 δισ ευρώ Η διένεξη τερματίστηκε με υποχώρηση της Γερμανίας Επιπλέον η ίδια εταιρεία μήνυσε τη Γερμανία ξανά το 2012 αυτή τη φορά για την απόφαση της γερμανικής κυβέρνησης να κλείσει τα εργο-στάσια πυρηνικής ενέργειας Η Vattenfall αυτή τη φορά έχει ζητήσει αποζημίωση πάνω 700 εκ ευρώ για το κλείσιμο δύο πυρηνικών της μονάδων στη Γερμανία Η απόφαση εκκρεμεί

Έως σήμερα η ευρωπαϊκή όμως νομοθεσία ήταν στο απυρόβλητο κάτι που προφανώς ενοχλεί Στο πλαίσιο της εμπορικής συμφω-

νίας ΕΕ - Καναδά οι καναδικές εταιρείες θα είναι σε θέση να ακυρώσουν την ευρωπαϊ-κή εθνική ή περιφερειακή νομοθεσία μας και να παρακάμψουν οποιοδήποτε νομικό περιορισμό που θα θεσπιστεί για την προ-στασία του δημοσίου συμφέροντος μέσα από τη βελτίωση των εργασιακών και περιβαλ-λοντικών κανόνων προκειμένου να αυξή-σουν τα κέρδη τους Η συμφωνία βέβαια με τον Καναδά αν εγκριθεί από το Ευρωπαϊ-κό Κοινοβούλιο θα αποτελέσει το πρότυπο που θα ακολουθήσουν όλες οι επερχόμενες εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ με ΗΠΑ που είναι υπό διαπραγμάτευση

Αρκεί βέβαια μια τέτοια συμφωνία για να ιδιωτικοποιηθεί η ευρωπαϊκή εθνική και τοπική νομοθεσία Οι πολυεθνικές ανοίγο-ντας θυγατρικές στον Καναδά θα μπορούν να ακυρώνουν αποφάσεις και νομοθεσίες σε ΕΕ και Ελλάδα Χαρακτηριστικό το πα-ράδειγμα της διαμάχης μεταξύ της καπνο-βιομηχανίας Philip Morris και της Αυστρα-λίας Η πολυεθνική του καπνού μήνυσε την Αυστραλία βασισμένη σε μια παρόμοια συμφωνία προστασίας επενδύσεων που εί-χε περιληφθεί στη διμερή επενδυτική συν-θήκη της Αυστραλίας με το Χονκ Κονγκ το 1993 Η Philip Morris είχε μια θυγατρική στο Χονκ Κονγκ η οποία άνοιξε γραφείο στην Αυστραλία Ενεργοποίησε τη συμφω-νία προστασίας επενδύσεων υποστηρίζοντας ότι το νομοσχέδιο θα μείωνε την αξία των επενδύσεών της στα εμπορικά σήματα και άλλα πνευματικά δικαιώματα

Δείτε όμως και άλλη μια υπόθεση που τελεσιδίκησε Η υπόθεση της χημικής βιο-μηχανίας Ethyl εναντίον του Καναδά που εκδικάστηκε με βάση αντίστοιχη διάτα-ξη που υπήρχε στη Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου της Βορείου Αμερικής (ΝΑFTA) Ένα πρόσθετο βενζίνης το ΜΜΤ που πα-

ρήγαγε η εταιρεία είχε απαγορευθεί στον Καναδά για λόγους προστασίας της δημό-σιας υγείας Η Ethyl η οποία κατασκεύαζε το ΜΜΤ μήνυσε τον Καναδά στην ειδική επιτροπή διαιτησίας όπως προέβλεπε η NAFTA Ο Καναδάς κατέληξε σε συμβιβα-σμό και πλήρωσε περίπου 16 εκατομμύρια δολάρια για ζημιά που υπέστη η υπόληψη της εταιρείας ενώ υποχρεώθηκε να ζητή-σει συγγνώμη για την άδικη απόφαση και να την άρει

Ανεξάρτητα όμως με την τελική απόφαση κάθε προσφυγή κοστίζει σε μια κυβέρνηση 10 έως 15 εκατομμύρια δολάρια ανά υπό-θεση για την υπεράσπισή της Οι ειδικές αυτές επιτροπές αποτελούνται από δικηγό-ρους (διαιτητές) που λειτουργούν χωρίς τις εγγυήσεις του ευρωπαϊκού δικαστικού συ-στήματος Παραδείγματος χάρη οι διαιτητές μπορούν να συμμετέχουν ως διαιτητές σε μια υπόθεση ενώ σε άλλη να εργάζονται ως δικηγόροι υπέρ των επενδυτών

Η εμπορική συμφωνία με τον Καναδά θα έρθει πολύ σύντομα προς ψήφιση στο Ευ-ρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στα εθνικά κοινο-βούλια Έχω αγωνιστεί για να κινητοποιή-σω τους συναδέλφους μου ευρωβουλευτές στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και υπάρχουν πλέον αντιδράσεις Όμως το νέο κοινοβού-λιο αν και θα διαφωνεί δεν θα απορρίψει τη συμφωνία με τον Καναδά αν δεν πιεστεί από την κοινωνία να το κάνει

Εάν εγκριθεί η συμφωνία με τον Κανα-δά οποιαδήποτε πολυεθνική θα μπορεί να αποτρέψει οποιαδήποτε νέα νομοθεσία που αυξάνει τον κατώτατο μισθό ή αποσκοπεί στην προστασία της δημόσιας υγείας του νερού της γης και του δάσους του τουρι-σμού και της αγροτικής οικονομίας Καναδι-κές εταιρείες θα προσπαθήσουν να εμποδί-σουν την ακύρωση εξορύξεων χρυσού όπως

αυτή στις Σκουριές αυτή τη φορά μέσω της εμπορικής συμφωνίας Παρόμοια για την ακύρωση ιδιωτικοποιήσεων

Πρέπει να υπάρξει κινητοποίηση και πί-εση από όλους μας για να αποκρούσουμε τη συμφωνία αυτή Χρειαζόμαστε ένα κί-νημα για τη Δημοκρατία και το δικαίωμα των τοπικών κοινωνιών να αποφασίζουν εκείνες για το μέλλον τους

Η πρώτη μάχη δίνεται τώρα καθώς δια-βάζετε αυτό το άρθρο Mέχρι την Κυριακή 6 Ιουλίου πραγματοποιείται δημόσια δια-βούλευση για το ISDS Όποιος συμμετέχει πρέπει να απαντήσει σε 13 τεχνικές ερω-τήσεις Γιrsquo αυτό τα αυστριακά συνδικάτα και η περιβαλλοντική οργάνωση Φίλοι της Γης ετοίμασαν μια εφαρμογή όπου μπαί-νεις και υπογράφεις τις απαντήσεις που έχουν ετοιμάσει εκείνοι στις 13 ερωτήσεις και έτσι παίρνει μέρος κάθε πολίτης με το όνομά του υπογράφοντας αυτομάτως στην ιστοσελίδα αυτή Είναι βέβαια στα αγγλικά γαλλικά και γερμανικά αλλά είναι πολύ πιο απλό για έναν πολίτη που δεν είναι έτοιμος να απαντήσει σε τεχνικά ζητήματα

Αν διαδοθεί η είδηση αν αντιδράσουμε με τη συμμετοχή μας στη διαβούλευση και στη συνεχεία όταν έρθει η συμφωνία προς ψήφιση στο ευρωκοινοβούλιο με την πίε-σή μας στους ευρωβουλευτές τότε θα χα-ρίσουμε ένα ηχηρό δια-ατλαντικό ξύπνημα σε όσους ονειρεύονται την ιδιωτικοποίηση της νομοθεσίας και νομίζουν ότι το έχουν ήδη πετύχει

κΡιΤΩΝ αΡΣΕΝηΣ

Το λινκ της καμπάνιας wwwno2isdseu

Το επίσημο λινκ της διαβούλευσης httptrade

eceuropaeuconsultat ions indexcfmconsul_

id=179

και http eceuropaeuyourvoice ipmforms

dispatch

Με τη Συνθήκη της Λισαβόνας η Ευρωπαϊκή Ένωση απέκτησε το δικαίωμα να συνάπτει συμφωνίες προστασίας επενδύσεων Στη συμ-φωνία αυτή εισάγεται το δικαίωμα οποιουδήποτε ιδιώτη επενδυτή που ενοχλείται από κάποιο νέο νόμο για την προστασία των κοινωνικών δι-καιωμάτων του περιβάλλοντος ή της δημόσιας υγείας να ζητεί την κατάργησή του

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1310

παραλίες πολύτιμο κοινό αγαθό

ΕΠιΜΕΛΕια ΦΕΡΕΝικη ΒαΤαΒαΛη

Αθήνα στα τέλη του 19ου αιώνα Η ανά-πτυξη του τραμ μεταφέρει την αναδυόμενη αστική ελίτ της πρωτεύουσας στη θάλασ-σα του Νέου Φαλήρου Στην περιοχή ανα-πτύσσεται η πρώτη οργανωμένη παραλία στη χώρα με όλες τις ανέσεις και τις πα-ρεμβάσεις του τοπίου που γίνονται σε αντί-στοιχα παραθαλάσσια θέρετρα στη Δύση με προεξάρχουσες μια επιβλητική για τα μέτρα της εποχής προβλήτα για ψυχαγω-γικούς σκοπούς και του ποδηλατοδρόμιου που αργότερα έγινε το στάδιο Καραϊσκάκη Σε αυτό τον τόπο έκανε τα πρώτα της μπά-νια η ελληνική αστική τάξη ακολουθώντας ανάλογες εξελίξεις σε πλήθος ευρωπαϊκών και αμερικάνικων πόλεων

Η παραλία του Νέου Φαλήρου όμως στα-διακά παρακμάζει Αρχικά με την εκβιομη-χάνιση της περιοχής στη συνέχεια με την καταστροφή της προβλήτας κατά τον Β΄ πα-γκόσμιο πόλεμο και τελικά ως αποτέλεσμα της ξέφρενης και άναρχης μεταπολεμικής αστικοποίησης Οι αγωγοί με τις ακαθαρ-σίες μεταφέρουν τα λύματά τους στην πε-ριοχή και έτσι η ακτή του Νέου Φαλήρου παύει να είναι laquoπαραλίαraquo

Σήμερα που η συζήτηση για τις ελλη-νικές παραλίες έχει ανάψει για τα καλά η ιστορία του ξεχασμένου αυτού χώρου πα-ραθερισμού είναι διδακτική Και αυτό για-τί η παραλία του Νέου Φαλήρου δεν ήταν απλά ένας laquoφυσικός πόροςraquo που διαλύθη-κε από την ανθρώπινη παρέμβαση Ήταν εξ αρχής ένας κατασκευασμένος τόπος αναψυχής κομμάτι των παρεμβάσεων στο δημόσιο χώρο του 19ου αιώνα που νομι-μοποιούνταν στο όνομα της αναγκαιότη-τας της επαφής των ελληνικών ελίτ με το φυσικό στοιχείο Τότε όπως και σήμερα ο λόγος γύρω από την ανάγκη επιστροφής στη φύση και την απόλαυση του φυσικού περιβάλλοντος είναι και ο ίδιος εγγεγραμ-μένος στη σταδιακή γιγάντωση του τουρι-στικού κυκλώματος

Η παραλία εφευρίσκεται τον 19ο αιώνα από την ιατρική επιστήμη και κατασκευά-ζεται ως τόπος ανάρρωσης του πάσχοντος σώματος Ως τέτοια σταδιακά μεταβάλλε-

η κΟιΝΩΝικη καΤαΣκΕυη της παραλίας

Η παραλία διά μέσου της κοινωνικής μίμησης των μεσαίων προς τα ανώτερα στρώματα και την καθιέρωση των πληρωμένων διακοπών γίνεται από τη μεσοπολεμική περίοδο πανευρωπαϊκά τόπος παιχνιδι-ού χώρος στον οποίο τα πλήθη μιας αναδυόμενης laquoμαζικής κοινωνί-αςraquo θα διασκεδάσουν θα παίξουν και θα αναπαραστήσουν τον εαυτό τους ως συμμέτοχους μιας καθολικής ισότητας

ται γίνεται χώρος κοινωνικοποίησης για τα ανώτερα στρώματα και βαθμιαία από το μεσοπόλεμο και μετά αποικιοποιείται από όλο και μεγαλύτερα τμήματα των δυτικών κοινωνιών Ακόμα στις αρχές του 20ού αι-ώνα η ελληνική λογοτεχνία όπως πχ το διήγημα laquoΌταν σκάνε τα λουλούδιαraquo του Δημοσθένη Βουτυρά για τον απαγορευμένο έρωτα δύο γυναικών που δεν μπορεί παρά να κρυφτεί στην ερημιά δίπλα στη θάλασσα αποκαλύπτει την παραλία ως τόπο απόμα-κρο καταραμένο και αφιλόξενο

Η παραλία διά μέσου της κοινωνικής μίμησης των μεσαίων προς τα ανώτερα στρώματα και την καθιέρωση των πληρω-μένων διακοπών γίνεται από τη μεσοπο-λεμική περίοδο πανευρωπαϊκά τόπος παι-χνιδιού χώρος στον οποίο τα πλήθη μιας αναδυόμενης laquoμαζικής κοινωνίαςraquo θα δι-ασκεδάσουν θα παίξουν και θα αναπαρα-στήσουν τον εαυτό τους ως συμμέτοχους μιας καθολικής ισότητας Ή όπως το δια-τύπωνε ο Ανρί Λεφέβρ laquoο μοναδικός χώ-ρος απόλαυσης που το ανθρώπινο είδος είχε καταφέρει να ανακαλύψει στη φύσηraquo Η παραλία καθίσταται έτσι το αίτημα και η ουτοπία ενός συνολικού εκδημοκρατισμού της κοινωνίας η φαντασίωση της άρσης ταξικών διακρίσεων και της καθολικότη-τας πολιτικών δικαιωμάτων

Η παραπάνω διαδικασία κοινωνικής κα-τασκευής της παραλίας δεν ήταν ουδέτερη φυσική ή άμοιρη πολιτικών σχεδιασμών Περιλαμβάνει διαχρονικά ένα σημαντικό βαθμό πολιτικού παρεμβατισμού και ρύθ-μισης Πολιτικών δηλαδή που από τη μια χωροθετούν και κατασκευάζουν το νέο χώ-ρο απόλαυσης δίπλα στη θάλασσα όπως οι μορφές προστασίας της και οι επενδύσεις σε δίκτυα μεταφοράς προς τις ακτές Και από την άλλη δημόσιων παρεμβάσεων ρύθ-μισης της νέας μορφής απογύμνωσης των ανθρώπινων σωμάτων είτε για να γίνουν διαχειρίσιμες οι κοινωνικές αντιδράσεις εναντίον της είτε για να γίνουν συμβατές με τους διευρυνόμενους κύκλους εμπορευ-ματοποίησης της αναψυχής

Υπό μια έννοια λοιπόν η κοινωνική

τάση και η πολιτική μέριμνα για την προ-στασία των παραλιών δεν ήταν πάντοτε τμήμα κάποιας οικολογικής ευαισθησίας Έχει κατrsquo επανάληψη αποτελέσει διεθνώς αλλά και στην Ελλάδα κομμάτι της διαδι-κασίας προστασίας του περιεχομένου του ίδιου του τουριστικού προϊόντος Δεν απο-τελούσε πάντοτε μια τάση απο-εμπορευ-ματοποίησης προς όφελος της προστασίας του δημόσιου χώρου όπως είναι σήμερα για την αριστερά αλλά κατά το παρελθόν έχει υπάρξει η προϋπόθεση της επιτυχούς εμπορευματοποίησης και της δημιουργίας ενός διευρυνόμενου τουριστικού κυκλώμα-τος γύρω από τις παραλίες

Η παραπάνω αντίφαση είναι εγγεγραμ-μένη στην ίδια τη δομή του τουριστικού εμπορεύματος Ο τουρισμός διέπεται από μια διαρκή ένταση ανάμεσα στα συμφέρο-

ντα του μεμονωμένου και του laquoσυλλογικούraquo κεφαλαιοκράτη ανάμεσα στο μελλοντικό επενδυτή και στο σημερινό επιχειρημα-τία Ο σημερινός επιχειρηματίας και υπό συνθήκες το κράτος θέλει να εξασφαλίσει μακροχρόνια τους όρους αναπαραγωγής του κεφαλαίου στον κλάδο την ικανότητα δηλαδή των καταναλωτών να χρησιμοποι-ούν πχ τις παραλίες περιοδικά και σε βά-θος χρόνου ώστε να διασφαλίζεται η κερ-δοφορία και η ανταγωνιστικότητά του στο μέλλον Αντίθετα ο μελλοντικός επενδυτής αδιαφορεί για ζητήματα χωροθέτησης και ενδιαφέρεται για την ικανότητα εμπέδω-σης του συσσωρευμένου κεφαλαίου του στο χώρο Έτσι στον τουρισμό η κερδοφο-ρία της μεμονωμένης επιχείρησης βρίσκε-ται σε σχέση δυνητικά ανταγωνιστική με αυτή του κλάδου συνολικά

και οι συνέπειες της επερχόμενης ιΔιΩΤικΟΠΟιηΣηΣ της

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 11

Το νομοσχέδιο για τον αιγιαλό αποτελεί την τελευταία λέξη σε μια σειρά νομοθετικών ρυθμίσεων που είδαν το φως στη διάρκεια της οικονομικής κρίσης και αποσκοπούν να καταστήσουν όσο το δυνα-τόν πιο laquoελκυστικήraquo την ελληνική δημόσια κτήση στους λεγόμενους επενδυτές

Σε πρώτη φάση ολόκληρη η δημόσια περιουσία του κράτους συ-μπεριλαμβανομένων δασών ευαίσθητων οικοσυστημάτων ακτών μι-κρών νησιών περιοχών φυσικού κάλλους κοκ μεταβιβάζεται σταδι-ακά στην ανώνυμη εταιρεία ΤΑΙΠΕΔ η οποία ιδρύθηκε με σκοπό να την εκμεταλλευθεί (με πωλήσεις πολυετείς μισθώσεις και παραχω-ρήσεις σε επενδυτές) έναντι κάποιου κατά κανόνα εξευτελιστικού τιμήματος που θα χρησιμοποιηθεί αποκλειστικά για την πληρωμή του χρέους της χώρας

Σε δεύτερη φάση ο επίδοξος επενδυτής απαλλάσσεται από τους χωροταξικούς και πολεοδομικούς περιορισμούς που έχουν θεσπι-στεί με τις ισχύουσες για κάθε συγκεκριμένη περιοχή χωροταξικές και πολεοδομικές ρυθμίσεις και προικοδοτείται με δικό του ξεχωρι-στό για κάθε ακίνητο καθεστώς το οποίο ουσιαστικά του επιτρέπει να αναπτύξει την περιοχή του όπως εκείνος θέλει σύμφωνα με το επενδυτικό του σχέδιο (νομοθεσία fast truck ΕΣΧΑΔΑ κλπ) Πα-ράλληλα εξουδετερώνονται για χάρη του όλες οι πάγιες διαδικασίες περιβαλλοντικής αδειοδότησης (εγκρίσεις αρχαιολογικής υπηρεσίας δασαρχείου κλπ) αφού οι αρμόδιες υπηρεσίες καλούνται πλέον να εκφέρουν τη γνώμη τους μέσα σε ασφυκτικές χρονικές προθεσμίες σε περίπτωση δε που δεν προλάβουν η έγκρισή τους θεωρείται δε-δομένη και οι υπάλληλοι υπόκεινται σε πειθαρχικές κυρώσεις

Μέσα στα πλαίσια αυτά εντάσσεται και το επίμαχο νομοσχέδιο για τον αιγιαλό Δεδομένου ότι τα περισσότερα από τα ακίνητα για το οποία υπάρχει επενδυτικό ενδιαφέρον είναι παραθαλάσσια το νο-μοσχέδιο παραχωρεί τμήματα του αιγιαλού και της παραλίας καθώς και θαλάσσιους και λιμναίους χώρους νησίδες υφάλους σκοπέλους κλπ στους επιχειρηματίες επενδυτές και επιτρέπει σε αυτούς χρή-σεις γης και κατασκευές οι οποίοι παραβιάζουν τις αρχές της βιώσι-μης ανάπτυξης το άρθρο 24 του Συντάγματος τις Διεθνείς Συμβάσεις για την προστασία του τοπίου της βιοποικιλότητας και των ακτών και την πάγια νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας

Ειδικότεραbull Επιτρέπει τη δημιουργία κατασκευών σε ακτές και αιγιαλούς για

κάθε επιχειρηματική δραστηριότηταbull Καταργεί ουσιαστικά την ελεύθερη πρόσβαση των πολιτών στις

παραλίεςbull Καταστρέφει ανεπανόρθωτα το τοπίο το περιβάλλον και τις αρχαι-

ότητεςbull Παραχωρεί λίμνες θάλασσες νησίδες υφάλους και σκοπέλουςbull Επιτρέπει μπαζώματα για την εξυπηρέτηση στρατηγικών τουριστι-

κών επενδύσεωνbull Νομιμοποιεί αυθαίρετα ξενοδοχεία και επιχειρήσεις

Οι περιβαλλοντικές οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες από την ψήφιση του νομοσχεδίου θα είναι καταστροφικές ανυπολόγιστες και μη αντιστρέψιμες Δεν πρόκειται μόνο για σοβαρότατο πλήγμα που θα υποστούν τα παράκτια οικοσυστήματα (αμμόλοφοι υγρότο-ποι ενδιαιτήματα προστατευόμενων ζώων και πτηνών) Ο αιγιαλός είναι ένα σύστημα δυναμικό και εξαιρετικά ευαίσθητο λόγω του ευ-μετάβλητου χαρακτήρα του (φυσική ή ανθρωπογενής διάβρωση της ακτής άνοδος της στάθμης της θάλασσας και αύξηση των ακραί-ων φυσικών φαινομένων λόγω κλιματικής αλλαγής μεταφορά και απόθεση φερτών υλικών κλπ) Οι ανθρώπινες παρεμβάσεις στην παράκτια παρόχθια ζώνη παρεμποδίζουν τις φυσικές διεργασίες εξισορρόπησης του συστήματος του αιγιαλού και οδηγούν σε μορ-φολογικές αλλαγές και διαβρώσεις που θα θέσουν αργά ή γρήγορα σε κίνδυνο όχι μόνο τις πολυπόθητες επενδύσεις αλλά και την ίδια την ύπαρξη των ακτών

Παράλληλα στις ελληνικές παράκτιες και παρόχθιες περιοχές βρί-σκονται ακόμα θαμμένοι περιμένοντας να αποκαλυφθούν ανεκτί-μητοι ενάλιοι αρχαιολογικοί χώροι (προϊστορικοί κλασικοί και ρω-μαϊκοί οικισμοί αρχαίες λιμενικές εγκαταστάσεις ναυάγια πλοίων κλπ) ενώ πολλά από τα νησιά που έχουν περιέλθει στο ΤΑΙΠΕΔ αποτελούν στο σύνολό τους κηρυγμένους αρχαιολογικούς χώρους Όλοι αυτοί οι αρχαιολογικοί θησαυροί θα κινδυνεύσουν σοβαρά όπως εκτιμούν οι αρχαιολόγοι

Είναι επομένως φανερό ότι το νομοσχέδιο δεν πλήττει μόνο το δικαίωμα πρόσβασης των πολιτών στις ελληνικές ακτές αλλά και πολλές πτυχές της βιώσιμης ανάπτυξης δεδομένου ότι παραβιάζει μεταξύ άλλων την Παγκόσμια Διακήρυξη του Ρίο (ΟΗΕ 1992) για τη βιώσιμη ανάπτυξη το άρθ 24 του Συντάγματος τον ισχύοντα αρ-χαιολογικό Νόμο 30282002 την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την προ-στασία της αρχαιολογικής κληρονομιάς του Λονδίνου (1969) που κυρώθηκε με τον Ν 112781 και αναθεωρήθηκε με τη σύμβαση της Βαλέττα (1992) την Ευρωπαϊκή Σύμβαση του Τοπίου (Ν38272010) την Παγκόσμια Σύμβαση για τη Βιοποικιλότητα που υπογράφηκε στη Σύνοδο του Ρίο το 1992 (Ν 220494) την Σύμβαση της Βαρκελώνης για την Προστασία της Μεσογείου κλπ Οι νομοθετικές αυτές ρυθμί-σεις προστατεύουν η κάθε μια από το δική της σκοπιά τα δημόσια αγαθά που σχετίζονται με τον αιγιαλό την παραλία και την παρά-κτια και παραλίμνια ζώνη

Γιrsquo αυτό το λόγο άλλωστε το νομοσχέδιο έχει προκαλέσει την έντο-νη αντίδραση όλων εκείνων πολιτών επιστημονικών περιβαλλο-ντικών και κοινωνικών οργανώσεων οι οποίοι ασπάζονται τις αρ-χές της βιώσιμης ανάπτυξης και πιστεύουν ότι οι αρχές αυτές πρέπει να αποτελούν τον οδηγό αλλά και το νομικό όριο για κάθε δημόσια πολιτική και κάθε ιδιωτική δράση Ένα όριο που δεν επιτρέπεται να παραβιαστεί για κανένα σκοπό πολύ περισσότερο όταν το διακύ-βευμα αφορά την απώλεια της πολύτιμης φυσικής και πολιτιστικής μας κληρονομιάς

Οι ακτές και ο αιγιαλός είναι το εθνικό μας σύμβολο η πηγή έμπνευσης για την επιστήμη την τέχνη και τη λογοτεχνία ανά τους αιώνες Ακόμη και με στυγνή οικονομική λογική αποτελεί το σημα-ντικότερο συγκριτικό πλεονέκτημα της χώρας Είναι ένα δώρο που μας χάρισε η φύση και η καλή μας τύχη για να το διαφυλάξουμε να το προστατεύσουμε και να το διατηρούμε ελεύθερο στη διάθεση όλων Ελλήνων και ξένων ώστε να το απολαμβάνουν όπως είναι χωρίς αλλοιώσεις και περιορισμούς Είναι χρέος μας να το αφήσουμε να επιτελεί το φυσικό του προορισμό απλά να υπάρχει

ΜαΡια καΡαΜαΝΩΦΠρόεδρος του Επιμελητηρίου Περιβάλλοντος και Βιωσιμότητος Σύμβουλος Επικρατείας

Στα παραπάνω βρίσκεται και ο λόγος που είναι τόσο παράδοξη και καταστροφική η σημερινή συντονισμένη απόπειρα εκποίη-σης πλήθος παραλιών μέσω του ΤΑΙΠΕΔ όσο φυσικά και ο νόμος περί αιγιαλού που αποπειράται να περάσει το υπουργείο Οικονομι-κών Γιατί στο όνομα της ανάπτυ-ξης της τουριστικής οικονομίας στη χώρα απαξιώνει την τεράστια συσσωρευμένη επένδυση που έχει πραγματοποιηθεί τα τελευταία 50 χρόνια για τη δημιουργία της υπο-δομής της σε τουριστικές υποδομές και ξενοδοχεία Γιατί η απόπειρα συνολικής ιδιωτικοποίησης των παραλιών της χώρας θυσιάζει την ικανότητα της υφιστάμενης του-ριστικής αγοράς να αναβαθμίσει το παρεχόμενο προϊόν της προς όφελος μεμονωμένων οικονομι-κών δρώντων άλλοτε γνωστών στο ελληνικό επιχειρηματικό σύμπαν αδιαφάνειας και άλλοτε άγνωστων δυνητικών ξένων επενδύσεων που ως φαντασίωση παρουσιά-ζονται να μας εξαγνίζουν από τη συλλογική ενοχή της έλλειψης ανταγωνιστικότητας

Δυστυχώς όμως οι κυβερνητι-κές αυτές πρωτοβουλίες είναι εν-δεικτικές και βαθύτερων κοινωνι-κών μετατοπίσεων Αντανακλούν τόσο την απόσυρση του δημόσιου από οικονομικές λειτουργίες στοι-χειώδους ρύθμισης της ιδιωτικής οικονομίας όσο όμως και τη δι-άλυση της έννοιας της καθολικό-τητας των διακοπών ως δικαίωμα προσβάσιμο στο πολίτη ανεξαρ-τήτου οικονομικής κατάστασης Η καθολική αναψυχή των εργαζομέ-νων καταρρέει μαζί με το συμπλη-ρωματικό ιδανικό της αυτό της καθολικής εργασίας Και μπροστά μας απλώνεται η έρημος του ιδιω-τικού του ιδιωτικοποιημένου και του μερικού Του μερικού συμφέ-ροντος του μερικού δικαιώματος και του ολικού κατακερματισμού του δημόσιου χώρου

Η παραλία λοιπόν φτιάχνεται για να εξυπηρετήσει κοινωνικές και οικονομικές ανάγκες Και κάθε τι το ανθρώπινο που δημιουργεί-ται καταστρέφεται κιόλας Σήμερα κάτω από την παραλία βρίσκεται το πλακόστρωτο της πλήρους ιδι-ωτικοποίησης και της κατάρρευ-σης του δημόσιου χώρου Ας την υπερασπιστούμε

ΜιΧαΛηΣ ΝικΟΛακακηΣΔιδάκτωρ Κοινωνιολογίας

ακΤΕΣ σύμβολο πηγή έμπνευσης πλεονέκτημα της χώρας

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1312

η ΠαΡαΛια και τα σαράντα κύματα

Το ένα μετά το άλλο κατατίθενται τους τελευταίους μήνες στη Βουλή κατεπείγο-ντα πάντα τα νομοσχέδια για τον αναπτυ-ξιακό και για το φυσικό σχεδιασμό Απο-φάσεις με μακροπρόθεσμο από τη φύση τους ορίζοντα που όμως στοιχίζονται ρητά στο laquoεκάστοτεraquo μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής Ανατροπές της λογικής και των προτεραιοτήτων του σχεδιασμού αλλαγές των διοικητικών αρ-μοδιοτήτων φωτογραφικές διατάξεις και ύποπτες τροπολογίες Συστηματική κατε-δάφιση του νομικού πολιτισμού και της συ-νταγματικής τάξης της χώρας με τα laquoέξυ-πνα όπλαraquo που χαλκεύονται από λομπίστες εταιρείες συμβούλων και ακαδημαϊκούς με παρελθόν στον πόλεμο εναντίον όλων για την εκπλήρωση των δικών τους laquoμνημο-νιακών υποχρεώσεωνraquo Στα γρήγορα και στα σκοτεινά στους γκρίζους χώρους όπου αποφασίζουν ένα μέλλον που δεν ανήκει σε όλους μας

Περνούν όλα Όσο πιο μεγάλο είναι το διακύβευμα τόσο μεγαλώνει και η κώφω-ση της κυβερνητικής πλειοψηφίας στον κοινοβουλευτικό διάλογο Σχεδόν τελε-τουργικές έχουν γίνει πια οι διαμαρτυρίες των πολεοδόμων και των αρχιτεκτόνων των επαγγελματικών ενώσεων των εξει-δικευμένων αρθρογράφων Προσχηματική και πάντα συνοπτική η διαβούλευση Στο διαδίκτυο βέβαια Για να ξεχάσουμε ότι η δημοκρατία απαιτεί ενσώματη και συντε-ταγμένη συμμετοχή όχι τους μοναχικούς σχολιαστές ιστοτόπων όχι την προβλημα-τική του καφενέ laquoτι θάκανα αν ήμουν πρω-θυπουργός για μια μέραraquo Για να ξεχάσου-με ότι η δημοκρατία ασκείται από πολίτες που αναγνωρίζουν τον εαυτό τους σε συλ-λογικότητες κι αυτές έχουν δικούς τους τό-πους και τρόπους και χρόνους διαπραγμά-τευσης της γνώμης της επιθυμίας και του συμφέροντος χρειάζονται και παράγουν υπεύθυνη πληροφορία κι όχι στάχτη στα μάτια χρειάζονται κι αναζητούν προοπτι-κή γιrsquo αυτούς εδώ τους ανθρώπους και τα παιδιά τους όχι την έντρομη αίσθηση του αναπότρεπτου την αποδοχή της σπάνης και της ανημπόριας χρειάζονται και ανα-ζητούν επιλογές εδώ και τώρα όχι προα-ποφασισμένους μονοδρόμους

Οι πολίτες σιωπούν όσο αποκλείονται όσο τρομοκρατούνται από τη βεβαιότητα ότι δεν έχουν λόγο σrsquo αυτό που αφορά τους ειδικούς της πολιτικής και της επιστήμης στο σχεδιασμό σαν διοικητικό πρωτόκολ-λο σαν ευκαιρία για παζάρι και σαν μέσο κολασμού Κι ωστόσο οι παραλίες έκαναν τη διαφορά με μια όσο ποτέ εκκωφαντική έκφραση της κοινής γνώμης με συζητήσεις

και εκδηλώσεις με διάλογο τόσο πλούσιο σε συνεισφορές σε ιδέες και αξιώσεις που τρόμαξε αυτούς που laquoδε λογαριάζουν το πολιτικό κόστοraquordquo τόσο ώστε να μην επιβα-ρύνουν το προεκλογικό κλίμα καταθέτο-ντας το νομοσχέδιο παρά τη σκανδαλωδώς ασφυκτική προθεσμία διαβούλευσης

Δεν νομίζω ότι ήταν το περιβαλλοντικό διακύβευμα μόλο που το θέμα σηκώθηκε πρώτα από τους πολεοδόμους και τις πε-ριβαλλοντικές οργανώσεις Η κοινή γνώ-μη αντέδρασε όπως είχε γίνει και τότε με την ΕΡΤ αναγνωρίζοντας ότι παίζεται κάτι που αφορά την καθημερινή εμπειρία των ανθρώπων τις πολύτιμες λίγες μέρες ξε-κούρασης τον Αύγουστο τις παιδικές τους αναμνήσεις από το πρώτο μπάνιο με τον πατέρα σrsquo εκείνη την αμμουδιά που δεν αναγνωρίζουν πια από το ταπεινό αυθαί-ρετο στη Νέα Μάκρη τη σωματική εμπειρία της θάλασσας και του ανοιχτού ορίζοντα τα πρώτα ραντεβού τα φυλαγμένα βαθιά μέσα στην καρδιά τους έναστρα βράδια της φοιτητικής ζωής τα καράβια για τα νησιά το βαθύ μπλε του Αιγαίου από το ύψος ενός ξωκλησιού μέσα στην ξεραΐλα με τον καλοκαιρινό αέρα να σφυρίζει Η προγραμματισμένη εκχώρηση ενός χώρου που είναι τόπος της ζωής όλων μας που συνδέεται με τις λιγοστές υλικές εκφράσεις της απόλαυσης αυτό μας έκανε να κατα-λάβουμε ότι μας αφορά ο σχεδιασμός του χώρου να καταλάβουμε τι παίζεται πίσω από την πλάτη μας

Ίσως δεν είναι απαραίτητο να πω ακόμα μια φορά τι παίζεται να μιλήσω για την προτεραιότητα που δίνεται στις μεγάλες τουριστικές και βιομηχανικές επενδύσεις για την εκχώρηση των δημόσιων κτημά-των για το τι σημαίνει για τη δημοκρατία να καταργείς το κοινόχρηστο του πιο συ-γκλονιστικού φυσικού πόρου ειδικά στην Ελλάδα Θάπρεπε τότε να μιλήσω και για το ζήτημα της συλλογικής ιδιοπροσωπεί-ας για το ζήτημα της φαντασιακής πρό-σληψης της ιστορίας και του μέλλοντος του τόπου μας σε συνάρτηση με τον τρόπο που διαχειριζόμαστε και ζούμε από κοινού τον οριακό χώρο ανάμεσα στο στεριανό και το υδάτινο στοιχείο ndash στα laquoεπιστημονικάraquo αναπτυξιακό πλεονέκτημα θα τόλεγα Αξί-ζει όμως να αναφερθώ σε μια σκέψη που μου εμπιστεύτηκε αγαπημένη συνάδελφος η Μαρία Καλατζοπούλου Την ίδια στιγμή που τέτοιες ρυθμίσεις φωτογραφίζουν τους προνομιούχους παραλήπτες στρώνοντας το δρόμο για εγκάρδια συνεννόηση ανάμεσα σε κυβερνητικά επιτελεία και μεγάλα συμ-φέροντα κλείνουν το μάτι με νόημα και σε κάθε λογής μικροσυμφέροντα Υποκλίνο-νται σrsquo όλους τους αντικοινωνικούς συμ-βιβασμούς που επέβαλε στον καθένα μας χρόνια πολλά το πελατειακό κράτος χρό-νια πολλά παραιτημένο από την ευθύνη του για τη στέγη τη δουλειά την αναψυχή και την ασφάλεια των μη προνομιούχων χρόνια πολλά συνδαυλίζοντας για δικό του όφελος την άνομη ελπίδα του αδύναμου

για ατομική διαφυγή προς ότι του υποσχέ-θηκαν σαν κοινωνική ανέλιξη Τώρα που ακόμα και η επιβίωση γίνεται αβέβαιη τώ-ρα που αυτή η ελπίδα γίνεται βραχνάς το ίδιο κράτος μας την πετάει κατά πρόσωπο Μια κι έχεις ευθύνες μας λέει για τη λεη-λασία της φύσης και για την καταστροφή των ακτών πρέπει να συμμετάσχεις στην προσπάθεια για την αξιοποίησή τους με το αζημίωτο Μας αφήνουν όλους με δόλο να πιστέψουμε ότι θάχουμε θέση στο τραπέ-ζι θα περισσέψει κάτι και για μας από την ανάπτυξη θα νομιμοποιήσουμε κάποτε το σπιτάκι μέσα στο χειμέριο κύμα θα στήσου-με κι εμείς την παράνομη καντίνα μας ή τις ξαπλώστρες μας τη μια πάνω στην άλλη εκεί που είναι πιο πολλές από τα βότσαλα οι γόπες εκεί που η μυρωδιά του αντηλι-ακού καλύπτει τη θαλασσινή αύρα

Μπορεί ένα πολυτελές ξενοδοχείο να κρατά κλειστή την πιο όμορφη παραλία της Αττικής μαζί μrsquo ένα από τους μείζονες αρχαιολογικούς χώρους της κι ένα άλλο πολυτελές ξενοδοχείο με την υπογραφή πρωτοπόρων αρχιτεκτόνων να κατέλαβε το μισό αρχαίο φρούριο της Ακροναυπλίας γκρεμίζοντας τον προμαχώνα Γκριμάλντι Όμως είναι από το δικό μας αίμα οι εσωτε-ρικοί μετανάστες που με το μικρό απόθεμα από την οικογενειακή επιχείρηση έστησαν μια θάλασσα από αυθαίρετα στις μοναδι-κές αμμοθίνες της Λούτσας Ποιος θυμάται τα κρίνα της άμμου που φύτρωναν κάποτε εκεί Είναι δικό μας αίμα οι βιοπαλαιστές που στρίμωξαν τα αποκρουστικά laquoτουριστι-κά δωμάτιαraquo και τα ταβερνάκια της σαιζόν των δύο μηνών σε νησιωτικά ακρογιάλια μέχρι χτες ανεξερεύνητα Για να συμπλη-ρώσουν το μισερό εισόδημα και νάχουν κά-τι για τα γεράματα Είναι δικό μας αίμα οι υπάλληλοι που επένδυσαν το μισθό τους σε απόμακρα οικοπεδάκια χωρίς υποδομές και σε οικοδομικούς συνεταιρισμούς χωρίς τίτλους σε δασικές περιοχές Με την ελπίδα ότι laquoκάποτε θα πάρει αξίαraquo αρκεί κάποι-ος βουλευτής να το σπρώξει Με τον τρό-πο που ένα διεφθαρμένο κράτος οφείλει για να υπάρξει να διαφθείρει και τη λαϊ-κή συνείδηση και το καλό γούστο να κά-νει τους ανθρώπους συνένοχους στη δική του απληστία συνένοχους στον ευτελισμό της καθημερινότητας και στην υποθήκευ-ση του μέλλοντός τους

Όταν από την αριστερά διατυπώνεται η αξίωση για τη συγκρότηση μιας πολιτικής προστασίας των παράκτιων οικοσυστημά-των (κοινοτική πολιτική) μιας πολιτικής αποκατάστασης του τοπίου των ακτών (προ-ωθείται από τον ΟΗΕ) μιας πολιτικής δι-αχείρισης των κινδύνων που απειλούν τις

Η τουριστική βιομηχανία θέλει τους παραγωγούς της να εξαπατούν και τους πελάτες της να ζουν με υποκατάστατα Αν όμως στην Ελλάδα θέ-λουμε να ζήσουμε από τον τουρισμό δεν πρέπει να του προσφέρουμε την ψυχή μας να του εκχωρήσουμε τη φύση που είναι η κληρονομιά μας να σκηνοθετήσουμε τη ζωή μας για χάρη του

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 13παραλίες από την κλιματική αλλαγή (συνομο-λογείται σε διεθνείς συμβάσεις) μιας πολιτικής αποκατάστασης του κοινόχρηστου χαρακτήρα του αιγιαλού (το απαιτεί η βασική νομοθεσία του ελληνικού κράτους από την επαύριο της ανεξαρτησίας) τότε μας ρωτούν τι προτιμάμε Τη συντελεσμένη από τη λαϊκή αυτοστέγαση καταστροφή ή την υψηλή αισθητική και την καθαριότητα ενός resort με κηπουρό και με ελεγχόμενη είσοδο Τον χωρίς κανόνες αντα-γωνισμό των μικρο-επαγγελματιών ή την εται-ρική ευθύνη μιας πολυεθνικής φίρμας

Φτηνά κόλπα Μπορούμε να σχεδιάσουμε και μπορούμε να ονειρευτούμε μελέτες ανάπλα-σης των περιοχών αυθαιρέτων που θα σέβο-νται και θα δίνουν νέα αξία στη φύση και στο δημόσιο χώρο και θα τιμούν τον κόπο και τις προσδοκίες των ανθρώπων για απόλαυση και για δουλειά Μπορούμε να ποντάρουμε σε μια μελετημένη διαβάθμιση των επιχειρηματικών μεγεθών στην ενίσχυση της μικρής επιχειρη-ματικότητας σε τουριστικούς συνεταιρισμούς λαϊκής βάσης που δεν θα χρειάζονται τα μονο-πώλια για να είναι βιώσιμοι στην καινοτομία που θα παράγεται από δικούς μας επιστήμο-νες και δημιουργικούς ανθρώπους μέσα στο διεθνή διάλογο Μπορούμε να μελετήσουμε οριζόντιες δικτυώσεις και συνέργειες σε τοπι-κή βάση που μαζί με τον τουρισμό να δίνουν άλλη προοπτική και στην αγροτική και στην πολιτιστική παραγωγή και στη βιοτεχνία Πά-νω απrsquo όλα όμως μπορούμε και οφείλουμε να παράγουμε ήθος και αισθητική μορφές από-λαυσης και μορφές αλληλοσεβασμού που δεν μπορούν να υπάρξουν όταν οι άνθρωποι είναι κυνηγημένοι τρόπους να ζούμε τον κόσμο που δεν μπορούμε να τους ανακαλύψουμε όταν σπρωχνόμαστε στο περιθώριο

Η τουριστική βιομηχανία θέλει τους παραγω-γούς της να εξαπατούν και τους πελάτες της να ζουν με υποκατάστατα Να τους περιποιούνται σαν πλούσιους να χαζεύουν σκηνοθετημένα τοπία που είναι σαν αληθινά να χαλαρώνουν σαν να μην έχουν έννοιες Η τουριστική βιο-μηχανία μας κατασκευάζει σαν πλάσματα που προσφέρουν τον εαυτό τους σε θέα σrsquo ένα τυ-φλό βλέμμα που κατευθύνεται μόνο σrsquo ότι έχει δει από πριν σrsquo ότι κάποια άλλα μάτια κάποι-ος φωτογραφικός φακός με φίλτρο έχει δει για λογαριασμό του Μας κατασκευάζει σαν πλάσματα που κοιτάζουν χωρίς νrsquo αγγίζουν μιλούν χωρίς να επικοινωνούν βαδίζουν χω-ρίς να διασταυρώνονται Αν όμως στην Ελλά-δα θέλουμε να ζήσουμε από τον τουρισμό δεν πρέπει να του προσφέρουμε την ψυχή μας να του εκχωρήσουμε τη φύση που είναι η κλη-ρονομιά μας να σκηνοθετήσουμε τη ζωή μας για χάρη του Γιατί αυτό δεν έχει μέλλον για μας Γιατί αυτό θα εξακολουθήσει να μας λεη-λατεί και να μας διώχνει Πρέπει να μπορούμε να διαλέγουμε αυτό που θα μοιραστούμε και να το μοιραζόμαστε με αξιοπρέπεια Αλλά γιrsquo αυτό θέλουμε δρόμο σοφία κι εμπιστοσύνη Θέλουμε μια άλλη πολιτική

ΜαΡια ΜαΡκΟυΛέκτορας Πολεοδομίας ΕΜΠ

Το ΕΛΚΕΘΕ είναι δημόσιος φορέας με σκοπό τη διε-ξαγωγή επιστημονικής έρευνας επί θεμάτων που απο-τελούν βασικά στοιχεία στο παρόν σχέδιο νόμου και του οποίου η Πολιτεία αγνόησε τη γνώση και εμπειρία Γιrsquo αυτό και είμαστε εδώ γιατι πιστευουμε ότι το νομοσχέδιο θα ξανακατατεθεί με μικρές ΜΟΝΟ τροποποιήσεις ώστε να προκαλει λιγώτερο Θα εξακολουθεί όμως να αντι-μετωπίζει το ευαίσθητο οικοσύστημα της παράκτιας και παρόχθιας ζώνης υπό το πρίσμα του laquoπράγματοςraquo προς οικονομική εκμετάλλευση Αλλά η παράκτια και παρό-χθια ζώνη αποτελούν ουσιώδη οικοσυστήματα - στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος που είναι ιδιαίτερα ευπαθή και δέχονται συνεχείς και εκτεταμένες πιέσεις λόγω της οικονομικής ανάπτυξης Και γιrsquo αυτό το ελληνικό Σύ-νταγμα προβλέπει την κρατική προστασία τους Το ίδιο προβλέπουν και συμβάσεις Διεθνών φορεων όπως τα Ηνωμένα Εθνη και η ΕΕ

Τα Ηνωμένα Εθνη στο πλαίσιο της Σύμβασης της Βαρ-κελώνης θέσπισαν το 2008 κοινό πλαίσιο για την ολοκλη-ρωμένη διαχείριση των παράκτιων ζωνών της Μεσογεί-ου το οποίο και συνυπόγραψε η Ελλάδα αποφεύγοντας ωστόσο να το κάνει Νόμο του Κράτους Προφανώς γιατι το πρωτόκολλο αυτό θεσπίζει το πλάτος της μη οικοδο-μήσημης παράκτιας ζώνης στα 100μ και όχι στο μέγιστο των 50μ του παρόντος νομοσχεδίου Αντίστοιχα και η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει εκδόσει Σύσταση για τις αρχές που πρέπει να διέπουν την ολοκληρωμένη διαχείριση των παράκτιων ζωνών

Το νομοσχέδιο έχει πολλά προβλήματα που προέρχο-νται ακριβώς από το σκοπό που θέλει να καλύψει Από τα βασικά είναι οι ορισμοί για παράδειγμα του αιγιαλού της παραλίας κλπ (άρθρο 1) και η οριοθέτησή τους Και εδώ έχουμε το δεύτερο μεγάλο πρόβλημα που είναι η μη λήψη υπόψη του ευμετάβλητου χαρακτήρα του αιγιαλού (μεταβολές σε πολύ μικρά χρονικά διαστήματα εξαιτίας φυσικών φαινόμενων και διεργασιών όπως μεταβολές της στάθμης της θάλασσας φυσική ή ανθρωπογενής δι-άβρωση της ακτής μεταφορά και απόθεση φερτών υλι-κών δράση τσουνάμι) Ενώ οι εμπειρικοί τρόποι εκτί-μησης της οριογραμμής αιγιαλού μόνο σε λίγες περι-πτώσεις μπορούν να θεωρηθούν ασφαλείς (πχ μόνο αν υπάρχουν μακροχρόνια στατιστικά δεδομένα) έτσι τελι-κά οι αποκλίσεις από την πραγματική κατάσταση μπο-ρεί να είναι πολύ μεγάλες ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΜΕ ΤΑ ΔΙΚΑ ΤΟΥΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ Τα παραπάνω σε συ-νάρτηση με την κλιματική αλλαγή (άνοδος της στάθμης της θάλασσας αύξηση των ακραίων φυσικών φαινομέ-νων) και το εξαιρετικά μειωμένο προτεινόμενο πλάτος της αδόμητης παράκτιας ζώνης (μέγιστο μόνο 50μ) θα έχουν δραματικές επιπτώσεις στις επιχειρούμενες οικο-δομικές επενδύσεις

Τρίτο σημαντικό προβλημα Η παράκτιαπαρόχθια ζώ-νη είναι ένα δυναμικό σύστημα στο οποίο οι ανθρώπινες παρεμβάσεις με κτίσματα και δρόμους έχουν άμεση αρ-νητική επίδραση γιατί παρεμποδίζουν τις φυσικές διερ-γασίες οδηγώντας την παράκτιαπαρόχθια ζώνη μοιραία σε μορφολογικές και οικολογικές αλλαγές Επιπλέον το παρόν νομοσχέδιο σε αντίθεση με το πρωτόκολλο ΟΔΠΖ των ΗΕ δεν λάμβάνει υπόψη οικολογικά κοινωνικο-οι-

κονομικά και πολιτισμικά στοιχεία καταγραφή των αν-θρωπογενών δραστηριοτήτων και παρεμβάσεων και αξι-ολόγηση αυτών και τέλος με την υποστήριξη των υπη-ρεσιών του Δήμου προσπάθεια ώστε να αναπτυχθούν οι laquoσυμμετοχικές διαδικασίεςraquo και να επιτευχθεί η αρμονική συνύπαρξη του ανθρώπου με τη φύση

Επιπλέον στο παρόν σχέδιο νόμου παρατηρείται πλή-θος από αστοχίες με περιβαλλοντικές επιπτώσεις όπωςbull διευκολύνει τη δημιουργία μόνιμων κατασκευών σε

παράλιεςπαρόχθιες ζώνες (άρθρο 12 amp 14)bull προβλέπει την παραχώρηση θαλάσσιου ή λιμναίου

χώρου χωρίς καν την απαίτηση τήρησης στοιχειωδών περιβαλλοντικών όρων (άρθρο 13)

bull επιτρέπει την επιχωμάτωση του θαλάσσιου χώρου για την εξυπηρέτηση επιχειρήσεων (άρθρο 13)

bull δεν θέτει προδιαγραφές για τον καθαρισμό με μηχανι-κά μέσα των παραλιών από laquoάχρηστα υλικάraquo και ούτε απαιτεί ειδική άδεια (άρθρο 13)

bull αποκλείει από το καθεστώς προστασίας πολλούς οικο-λογικά σημαντικούς υγρότοπους και παρόχθιες ζώνες (άρθρο 2)

bull καταργεί την υποχρέωση οριοθέτησης της παράκτιας ζώνης ως προϋπόθεση για την έγκριση ιδιωτικών ή δημόσιων αναπτυξιακών έργων (άρθρο 12)

bull επιτρέπει τη δίχως όρια κατάληψη παραλιών (άρθρο 11)

bull δίνει τη δυνατότητα νομιμοποίησης αυθαίρετων κα-τασκευών χωρίς να λαμβάνεται ουσιαστικά υπόψη η περιβαλλοντική επίπτωση των κατασκευών αυτών (άρ-θρα 12 amp15)

bull αγνοεί τη συνθήκη Aarhous (απομάκρυνση της Περι-φέρειας amp Τοπικής Αυτοδιοίκησης από τη λήψη απο-φάσεων περιβαλλοντικού χαρακτήρα - άρθρο 10)

bull προβλέπει πολύ μικρό χρόνο τόσο για τον έλεγχο της ορθότητας των προσωρινών οριογραμμών (άρθρο 3) όσο και για την απάντηση σε αιτήσεις έργων (άρθρα 7 12 13) γεγονός που μπορεί να οδηγήσει τελικά σε παραβατικότητα και καταστροφή της παράκτιας ζώ-νης

bull δεν αναφερει τίποτα για την προστασία παράκτιων ζωνών με θίνες Από τα παραπάνω φαίνεται ότι το νομοσχέδιο έχει πά-

ρα πολλά επιστημονικά προβλήματα και βάζει στο περι-θώριο έννοιες όπως η προστασία του φυσικού περιβάλ-λοντος η αειφορία και ο χωροταξικός σχεδιασμός προς χάρη της με κάθε τρόπο επιχειρηματικής εκμετάλλευσης γιrsquo αυτό και πρεπει να αποσυρθεί

ΒαΣιΛικη-αΓΓΕΛικη καΤΣικη ωκεανογράφος-οικοτοξικολόγος διευθύντρια ερευνών στο ΕΛΚΕΘΕ

κριτική στο σχέδιο νόμου laquoοριοθέτηση διαχείριση και προστασία αιγιαλού και παραλίαςraquo

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1314

τα κοινά και η laquoδημόσια κτήσηraquo του αιγιαλού

Για τους οικονομολόγους laquoκοινάraquo είναι τα αγαθά που κανείς δεν μπορεί (ή δεν πρέπει) να στερηθεί την απόλαυσή τους η οποία σε κάθε περίπτωση δεν μειώνει την διαθε-σιμότητά τους Όλοι δικαιούνται το κομμάτι τους από μία πίτα που δεν μειώνεται ποτέ Οι νομικοί συνήθως διακρίνουν σε κοινό-χρηστα (άμεσα διαθέσιμα σε όλους) και σε κοινά (όσα δεν είναι ούτε καταρχήν δε-κτικά ελέγχου ndash πχ ο ατμοσφαιρικός αέ-ρας) Οι διεθνείς συνθήκες μιλούν για αγα-θά που αποτελούν laquoκοινή κληρονομιάraquo της ανθρωπότητας στο προοίμιο του Πρωτό-κολλου την Συνθήκης της Βαρκελώνης για την προστασία του παράκτιου χωρου laquoτα συμβαλλόμενα μέρηraquo αναγνωρίζουν laquoότι οι παράκτιες ζώνες της Μεσογείου θαλάσσης αποτελούν κοινή φυσική και πολιτιστική κληρονομιά ότι πρέπει να προστατεύο-νται και να χρησιμοποιούνται με σύνεση προς όφελος των σημερινών και των μελ-λοντικών γενεώνraquo

Είναι εύκολο να βρει κανείς αδυναμί-ες στους ορισμούς αυτούς που έχουν μό-νο ευριστική σημασία Αντίθετα δύσκολα αποφεύγει κανείς τα κοινά είναι παντού ndash στους οικισμούς (δρόμοι πλατείες άλση πεζοδρόμια) στην φύση (αιγιαλός παραλία θάλασσα αέρας λίμνες ποτάμια ιχθυοτρό-φα ύδατα βιοποικιλότητα κλίμα) Σήμερα τα συναντάμε στις τεχνολογικές μας υπο-δομές (πχ το διαδίκτυο οι συχνότητες) ή στον πολιτισμό (πχ τα έθιμα την παραδο-σιακή γνώση τα μνημεία) Το laquoδικαίωμαraquo στα κοινά συνδέεται συχνά με αδιόρατους τρόπους με πιο γνωστά και ευρύτερα ανα-γνωρισμένα δικαιώματα σε μεγάλο βαθμό ταυτίζεται με το δικαίωμα σε ένα ισορρο-πημένο οικιστικό και φυσικό περιβάλλον

η απόλαυση των κοινών είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την υλοποίηση δικαιωμάτων όπως αυτό της υγείας επειδή (σχεδόν εξrsquo ορισμού) είναι διαθέσιμα σε όλους συμβάλλουν στην περι-βαλλοντική δικαιοσύνη ndash την ιδέα μίας ίσης δίκαιης πρόσβα-σης στους φυσικούς πόρους - ή εξαφανίζονται μαζί της Αποτε-λούν φυσικές ή τεχνητές κοινω-νικές υποδομές για την ελευθε-ρία της έκφρασης ή το δικαίω-μα του συνέρχεσθαι Σε μία από τις πολλές δικαστικές υποθέσεις που ξεπήδησαν από το κίνημα OWS (Waller κατά City of New York) το δικαστήριο ερωτήθηκε αν υπάρχει δικαίωμα διαδήλω-σης σε έναν ιδιωτικό (αλλά κοινό-χρηστο) χώρο όπως το Zuccotti Park Καθώς ιδιωτικοποιείται ο

δημόσιος χώρος παρόμοια ερωτήματα θα τεθούν ξανά

Από πού προέρχονται τα κοινά Ήταν πάντα μαζί μας συνυφασμένα με την ίδια την ιδέα της κοινότητας παρόντα ndash αν και μερικές φορές αόρατα - σε μία κοινωνία όπου η laquoοικονομία του ανθρώπου είναι βυθισμένη στις κοινωνικές του σχέσειςraquo (Polanyi) Η ιστορία τους είναι μία αλλη-λουχία από νίκες και ήττες συμβιβασμούς και διαρρυθμίσεις καινοτομίες και παρα-δόσεις ανάμεσα στο τοπικό και παγκόσμιο επίπεδο H Elinor Ostrom η οικονομολόγος που βραβεύθηκε με το Nobel οικονομίας το 2009 για τις μελέτες της πάνω στην οικο-νομική διακυβέρνηση των κοινών έγραφε στην μεταπτυχιακή της διατριβή (1964) laquoσε μία κοινωνία οι ιδιωτικοί φορείς δεν μπο-ρούν να παράσχουν πολλά από τα επιθυμη-τά αγαθά Μερικά αγαθά δεν είναι δυνατόν να αποκλειστούν από όσους αδυνατούν να πληρώσουν για αυτά Μερικά αγαθα έχουν ένα τέτοιο φάσμα κοινών και εναλλακτι-κών χρήσεων που η προτεραιότητα των αιτημάτων για την μία ή την άλλη χρή-ση δεν είναι δυνατόν να καθοριστεί από την αγορά Η ύπαρξη επιχειρηματικό-τητας στον ιδιωτικό τομέα εγείρει το ερώ-τημα αν υπάρχει μία παρόμοια λειτουργία για όσους παρέχουν δημόσια αγαθά ndash μία δημόσια επιχειρηματικότηταraquo Από τους βοσκοτόπους της Ελβετίας μέχρι τα αρδευ-τικά δίκτυα του Νεπάλ η Ostrom πέρασε την ζωή της συνομιλώντας με αυτούς τους ανώνυμους διαχειριστές των κοινών ndash τον οποιονδήποτε Στις σκανδιναυικές χώρες αναγνωρίζεται το δικαίωμα της περιπλά-νησης της χρήσης του δημόσιου χώρου ndash allemansraumltten στην Σουηδία- αυτολεξεί

το δικαίωμα laquoτου καθέναraquo Άθελά του () το δίκαο αναγνωρίζει ότι τα laquoκοινάraquo αποτε-λούν το υπόστρωμα αυτού που ονομάζουμε laquoπροσωπικότηταraquo σημεία όπου τέμνεται το δημόσιο και το ιδιωτικό

Αναζητώντας τα ίχνη των κοινών στα νομικά κείμενα κάποιος αρχίζει από το ρωμαϊκό δίκαιο οι Ρωμαίοι νομικοί διέ-κριναν ανάμεσα σε πράγματα που ανή-καν στην ιδιωτική σφαίρα διάθεσης και όχι (extra commercium) σε αυτά ανήκαν τα αδέσποτα (res nullius διαθέσιμα σε όποιαν τα υποτάξει πρώτος πχ τα άγρια ζώα) τα δημόσια (res publicus τα πράγ-ματα που ανήκουν στην ρυθμιστική αρμο-διότητα του δημοσίου) και τα κοινά (res omnium communia όσα από τη φύση τους δεν μπορούν να υποταχθούν στην εξουσία του ανθρώπου) Ένα περίφημο χωρίο του Ιουστινιανού αναφέρει ότι laquoσύμφωνα με το φυσικό νόμο ο αέρας τα νερά που κυλούν η θάλασσα και κατά συνέπεια ο αιγιαλός είναι κοινά σε όλους τους ανθρώπους κα-νείς συνεπώς δεν μπορεί να απογορεύσει σε κάποιον να πλησιάσει οποιοδήποτε ση-μείο του αιγιαλούraquo Το ρωμαϊκό δίκαιο δεν πρέπει να εξιδανικεύεται και σίγουρα απη-χεί μία εποχή που τα κοινά ήταν άφθονα και η ζήτηση για μερικά από αυτά μικρή Ωστόσο η μακροβιότητα μερικών ιδεών του είναι αξιοσημείωτη Στις αγγλοσαξωνικές χώρες ndash και μέσω αυτών σε χώρες όπως η Ινδίαndash υπάρχει η ιδέα του laquoδημόσιου κα-ταπιστεύματοςraquo (public trust) μερικοί φυ-σικοί πόροι είναι τόσο ξεχωριστοί που η διοίκηση μπορεί να τους διαχειριστεί μόνο προς όφελος όλων των ανθρώπων ndash ακόμα και αυτών που δεν έχουν ακόμα γεννηθεί Εκεί το laquoδημόσιο καταπίστευμαraquo περιλαμ-βάνει και τον αιγιαλό

Στη χώρα μας μέσω του βυζαντινορ-ρωμαϊκού και του οθωμανικού δικαίου ο οθωνικός νόμος laquoπερί διακρίσεως κτημά-τωνraquo αναγόρευσε τον αιγιαλό σε laquoδημόσια κτήσηraquo - συνδυάζοντας την κοινοχρησία με την ιδιοκτησία του δημοσίου Με αυτή τη νομική βάση ο Άρειος Πάγος επανει-λημμένα απέκρουσε αξιώσεις ιδιωτών στον αιγιαλό κατά την διάρκεια του 19ου αιώ-να Οι ισορροπίες αλλάζουν με τη βιομηχα-νοποίηση και τον τουρισμό που άλλαξαν την αξιολόγηση της μέχρι τότε λίγο-πολύ άχρηστης παράκτιας γης και κίνησαν μία διαδικασία που ονομάστηκε αλλού laquoβα-λεαριδοποίησηraquo (balearisation) Από την δεκαετία του lsquo20 ndash με καινοτομίες όπως η Επιτροπή καθορισμού του αιγιαλού (1923) η παραχώρηση του αιγιαλού για την κα-τασκευή κέντρων αναψυχής λουτρών και άλλων κοινωφελών επιχειρήσεων (1923) ή για άλλες επιχειρήσεις (1929) νέες οι-κονομικές χρήσεις μεταφέρονται μαζικά στην ακτή Την ίδια δεκαετία laquoεφευρέθη-κεraquo και η ζώνη που laquoεπαυξάνειraquo τον αιγια-λό όταν ο τελευταίος δεν επαρκεί ndash σήμερα γνωστή ως laquoπαραλίαraquo μία λέξη παλαιότε-ρα ταυτόσημη με τον αιγιαλό ndash και με τον πρώτο νόμο για τον αιγιαλό (1940) που ίσχυσε επί 61 χρόνια αναγνωρίστηκε και η κοινοχρησία της laquoαιγιαλός ήτοι η πε-ριστοιχούσα την θάλασσαν χερσαία ζώνη η βρεχομένη από τας μεγίστας πλην συνή-θεις αναβάσεις των κυμάτων είναι κτήμα κοινόχρηστο[η] προσαυξάνουσα τον αι-γιαλόν λωρίς γης καλείται εν τω παρόντι νόμω laquoπαραλίαraquoraquo Όμως τα μεταπολεμι-κά χρόνια ήταν ακόμα πιο καθοριστικά με νέα νομικά έργαλεία - όπως τα τουριστικά δημόσια κτήματα (1946 σήμερα στην δι-αχείριση της ΕΤΑ) οι διμερείς επενδυτικές

Σκαραμαγκάς 1959

Ηράκλειο Κρήτη Η φωτογραφία είναι τραβηγμένη μεταξύ 1935-1945

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 15

σχόλια επί του σχεδίου νόμου

Τι θα περίμενε κανείς από ένα Σχέδιο Νόμου για την laquoΟριο-θέτηση Διαχείριση και Προστασία Αιγιαλού και Παραλίαςraquo

Σύμφωνα με τον τίτλο του Σχεδίου Νόμου θα περίμενε κανείς να δεί τους βασικούς άξονες πάνω στους οποίους θα αναπτυχθεί το σχέδιο νόμου bull αιγιαλός και παραλία (τι είναι και πως εντάσ-σονται στη δυναμική και λειτουργία της Παράκτιας Ζώνης) bull διαχείριση φυσικών συστημάτων (με ποιες αρχές και με ποιές κατευθύνσεις) bull προστασία (προστασία φυσικών συστημάτων ή προστασία των ανθρωπογενών παρεμβάσεων)

Πέραν αυτών θα περίμενε κανείς να γίνει στοιχειώδης ανα-φορά στη μέχρι σήμερα πρακτική και εμπειρία στον ελληνικό χώρο στις κατευθύνσεις προτάσεις και οδηγίες ευρωπαϊκών αλλά και ευρύτερα διεθνών οργανισμών

Ποιο είναι το πνεύμα του Σχεδίου Νόμου για την laquoΟριοθέ-τηση Διαχείριση και Προστασία Αιγιαλού και Παραλίαςraquo Στον αντίποδα των όσων προαναφέρθηκαν ο νόμος δομείται στις εξής ενότητες bull καθορισμός οριογραμμών (άρθρα 3 4 5 6 7 8 9) bull παραχωρήσεις (άρθρα 10 11 12 13 14) και νομιμο-ποιήσεις αυθαιρέτων (άρθρα 15 16) bull προστασία κοινοχρησί-ας (προστασία αιγιαλού) (άρθρα 17 18) bull διατάξεις για λιμάνια (άρθρα 19202122) και μεταβατικές διατάξεις

Περί καθορισμού οριογραμμών βάζουμε όρια άρα απο-κλείουμε Η οριοθέτηση του αιγιαλού με βάση μια γραμμή η οποία για τις προσχωσιγενείς ακτές μεταβάλλεται διαρκώς bull είτε λόγω αλλαγής του μηχανισμού τροφοδοσίας της ακτής bull είτε λόγω αλλαγής του κυματικού καθεστώτος bull είτε λόγω μι-ας πιθανής μελλοντικής μεταβολής της στάθμης της θάλασσας bull είτε λόγω διάφορων ανθρωπογενών παρεμβάσεων δηλώνει εξαρχής τη μεγάλη σύγχυση που θα φέρει το Σχέδιο Νόμου στην εφαρμογή του

Σχεδόν όλο το Σχέδιο Νόμου διαπερνάται από την τάση του ldquoεκ-χωρώrdquo ldquoπαρα-χωρώrdquo ldquoνομίμως αυθαιρετώrdquo επί του χώρου θεώρηση που αποκόπτει τον ldquoομφάλιο λώροrdquo του κάθε πολί-τη από το χώρο αυτή την έντονη έλξη της φύσης του ανθρώ-που στην αμεσότητά του το χώρο τη χώρα το ldquoπάτριο έδα-φοςrdquo που έχει οριστεί και ως ldquoπατρίδαrdquo και τον οδηγεί στην πλήρη αδιαφορία γιrsquo αυτήν πράξη εγκληματική για τη συνο-χή των κοινωνιών

αυτή η διακίνηση (της εκ-χώρησης παρα-χώρησης αυ-θαιρεσίας) χρειάζεται και προστασία Παραχωρήσεις και προ-στασία (προστάτες) το πνεύμα του Σχεδίου Νόμου

Ο ldquoλόγοςrdquo στον αντίποδα των ldquoα-λόγωνrdquoΩς laquoπαράκτια ζώνηraquo ορίζεται η γεωμορφολογική έκταση εκα-

τέρωθεν της ακτογραμμής στην οποία αλληλεπιδρούν θαλάσσι-ες και χερσαίες φυσικές διεργασίες Η παράκτια ζώνη αποτελεί ένα πολύπλοκο σύστημα αβιοτικών και βιοτικών παραγόντων που συνυπάρχουν και συνθέτουν τη χαρακτηριστική γεω-ποι-κιλότητα και βιο-ποικιλότητα της ζώνης που αναγνωρίζεται με συγκεκριμένους τύπους γεωτόπων υγροτόπων βιοτόπων Η παράκτια ζώνη βρίσκεται σε κατάσταση δυναμικής ισορροπίας που τις περισσότερες φορές είναι ευαίσθητη και εύθραυστη

Σrsquo αυτό το ποικίλο περιβάλλον έχουν ενταχθεί μια πληθώρα ανθρωπογενών δραστηριοτήτων ενίοτε σε αρμονία με τη φυσική λειτουργία πολλάκις όμως σε δυσαρμονία και καταφανή περι-φρόνηση προς τη φυσική λειτουργία του συστήματος Οι κοινω-νίες που περιφρόνησαν τη λειτουργία των φυσικών συστημάτων έχασαν ένα πλούτο αξιών που είχαν από αυτά τα συστήματα

Οι κύριες διεργασίες που διαμορφώνουν τις ακτές (κυρίως τις προσχωσιγενείς ακτές) ανάγονται σε μια κατηγορία παρα-

γόντων που σχετίζεται με την τροφοδοσία της ακτής με υλικά (γεωλογία του ευρύτερου παράκτιου χώρου γεωμορφολογία υδρογραφικό δίκτυο κλιματολογικές συνθήκες φυτοκάλυψη) και μια άλλη κατηγορία που σχετίζεται με τους μηχανισμούς διευθέτησης των υλικών αυτών κατά μήκος των ακτών (ο κυ-ματισμός είναι ο σημαντικότερος παράγοντας που δίνει μορ-φή στις ακτές)

Μέρος αυτής της ολότητας του δυναμικού και πολύπλοκου φυσικού συστήματος της Παράκτιας Ζώνης αποτελούν και ο αι-γιαλός και η παραλία Ο αιγιαλός είναι ο χώρος απόσβεσης της κυματικής ενέργειας είναι ο χώρος του κύματος χώρος ευαί-σθητος και ευμετάβλητος Η παραλία μια λωρίδα γης μεταξύ αιγιαλού και χέρσου Αυτή την πολυπλοκότητα του φυσικού συστήματος ldquoφιλοδοξείrdquo να δια-χειριστεί το Σχέδιο Νόμου χωρίς όμως να το θεωρεί ως πολύπλοκο σύστημα

Η δυναμική λειτουργία των φυσικών συστημάτων υπαγο-ρεύει τις αρχές ldquoδια-χείρισηςrdquo Η ανεξέλεγκτη μεγέθυνση των ανθρωπογενών δραστηριοτήτων στις ακτές έχει γίνει καταφα-νής ως παράγοντας σημαντικής πίεσης στο φυσικό σύστημα Η πίεση αυτή έχει συντελέσει στην αλλαγή της κατάστασης της λειτουργίας του φυσικού συστήματος με σοβαρές επιπτώσεις και για τον άνθρωπο Οι επιπτώσεις αυτές υπαγορεύουν την λήψη μέτρων για βελτίωση αυτής της κατάστασης με laquoΣτρατη-γικό Σχέδιο Διαχείρισης Παράκτιας Ζώνηςraquo και εφαρμογή των αρχών της ldquoΟλοκληρωμένης Διαχείρισης της Παράκτιας Ζώ-νηςrdquo laquoΟλοκληρωμένη Διαχείριση Παράκτιας Ζώνηςraquo σημαίνει μια δυναμική διεργασία αξιοβίωτης (βιώσιμης αειφόρου) δια-χείρισης και χρήσης της παράκτιας ζώνης λαμβάνοντας υπό-ψη την εύθραυστη λειτουργία των παράκτιων συστημάτων και των παράκτιων γεωμορφών τις διάφορες ανθρωπογενείς δρα-στηριότητες και τις αλληλεπιδράσεις με τα φυσικά συστήματα (χερσαία και θαλάσσια) Η δυναμική λειτουργία των φυσικών συστημάτων υπαγορεύει τις αρχές ldquoδια-χείρισηςrdquo

Η μετάβαση από τη νοο-τροπία του ldquoκαθυποτάσσωrdquo τη φύση προς την αντίληψη του ldquoπροσαρμόζομαιrdquo στη λειτουργία της φύσης ως μέρος αυτής είναι το σημερινό ζητούμενο

Δυστυχώς το Σχέδιο Νόμου διαπερνάται από πρακτική laquoμε-σιτικού γραφείουraquo (real estate) Η φύση και ο άνθρωπος δεν εντάσσονται σε τέτοιες πρακτικές

Τα φυσικά συστήματα και τα φυσικά φαινόμενα δεν έχουν ανάγκη από προστασία ούτε από προστάτες ο άνθρωπος όμως Ο laquoάνθρωποςraquo αν δεν laquoοργανώσειraquo την ύπαρξή του με βάση τη θεώρηση της laquoπροσαρμογήςraquo στη λειτουργία της φύ-σης ως μέρος αυτής θα έχει διαρκώς ανάγκη προστασίας από απλά φυσικά φαινόμενα Θα έχει πάντα ένα φόβο ότι η φύση τον εκδικείται Η φύση δεν εκδικείται ο άνθρωπος ο laquoάφρωνraquo laquoαυτοraquo-τιμωρείται

Αντί επιλόγου το Σχέδιο Νόμου να αποσυρθεί χτες

ΧΡηΣΤΟΣ αΝαΓΝΩΣΤΟυΓεωλόγος ndash Ιζηματολόγος ερευνητής στο Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας του ΕΛΚΕΘΕ

συμφωνίες μεταξύ του ελληνικού δημοσίου και ιδιωτών (πχ για η σύμβαση δημοσίου ndash ΠΕΤΡΟΛΑ του 1972) laquoεξαιρετικήraquo νομο-θεσία για τα κεφάλαια εξωτερικού (1953) ή τις laquoπαραγωγικές επενδύσειςraquo (1961) μαζί με σωρεία ειδικών νόμων (πχ για την πα-ραχώρηση του πυθμένα της θάλασσας στα πλαίσια των πρώτων πετρελαϊκών ερευ-νών βιομηχανικές περιοχές laquoαλλοδαπές επιχειρήσεις υγρών καυσίμωνraquo) - αποκλει-στικές χρήσεις κατέλαβαν μεγάλα τμήματα του αιγιαλού Η αδόμητη ζώνη εφεξής 30 μέτρα επεκτάθηκε από την χούντα () σε όλες τις εκτός σχεδίου παραλιακές ζώνες Μόλις τον 21ο αιώνα και μετά το άρθρο 24 ο ισχύων νόμος (2001) αναγνωρίζει τον αιγιαλό και την παραλία ως στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος των οποίων η χάραξη πρέπει να είναι σε μερικές πε-ριπτώσεις υποχρεωτική

Η περιοδοποίηση αυτή είναι σημαντική καθώς υπάρχει η εντύπωση ότι υπάρχουν εκεί έξω άφθονες παραλίες - ανέγγιχτες άσπιλες άθικτες και τίποτα δεν θα χαθεί αν διαμοιράσουμε μερικές από αυτές σε φι-λικούς επενδυτές Καθώς η αποκλειστική χρήση ήδη προβλέπεται για τις στρατηγι-κές επενδύσεις και για τα δημόσια ακίνητα του Μεσοπρόθεσμου μπορεί να αναρωτη-θεί κανείς τι άλλάζει με το πρόφατο νομο-σχέδιο Αλλάζουν πολλά για παράδειγμα η υποχρεωτική χάραξη παραλίας καταργείται και η νομιμοποίηση αυθαιρέτων στον αιγι-αλό και στην παραλία και μάλιστα ιδιωτι-κών γενικεύεται Κάποια στιγμή πρέπει να παύσουμε να βλέπουμε την νομιμοποίηση αυτή ως μία laquoεξαιρετικήraquo ρύθμιση δεν εί-ναι παρά ένα είδος κρυφής απορρύθμισης με την μετατροπή ενός κοινού αγαθού σε αδέσποτο το οποίο έχει ήδη κατακτηθεί από όσους έχουν επαρκή οικονομική νομική και πολιτική εξουσία για να παραμερίσουν τους θεσμούς που εγγυούνται το laquoδικαίω-μα του καθενόςraquo ndash όπως η αδειοδότηση η διαβούλευση η συμμετοχή Τόσο με τα αυ-θαίρετα όσο και με τις επιχωματώσεις θυ-μάται κανείς κάτι που παρατήρησε ο Marx περιγράφοντας τις περιφράξεις (enclosures) των laquoκοινώνraquo αγρών στην Αγγλία του 18ου αι και την συμβολή τoυς στην δημιουργία μίας μάζας ανθρώπων που εξαρτάται ορι-στικά αποκομμένη από τις πολιτισμικές της αναφορές από τον μισθό ο καλύτερος τρό-πος να καταργηθεί η κοινοχρησία δεν είναι τόσο η αλλαγή του νόμου αλλά η οριστική υλική καταστροφή του κοινού αγαθού Τί-ποτα δεν προδίδει καλύτερα τις προθέσεις του νομοθέτη από την laquoτεκμαρτήraquo (sic) ζώνη παραλίας 10 μέτρων ενώπιον των ιδιωτικών έργων φθάσαμε λοιπόν μερικούς αιώνες αργότερα στο σημείο όπου ο χρήστης μίας παραλίας πρέπει μπροστά σε ένα ιδιωτικό έργο να laquoτεκμαίρειraquo (να φαντασιώνεται) δι-καιώματα που επιβιώνουν μόνο στην μνήμη Αυτό σίγουρα δεν είναι πρόοδος

ΓιΩΡΓΟΣ ΧαΣιΩΤηΣ

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1316

Έχουν περάσει χιλιάδες χρόνια από τότε αλλά καλό είναι να θυμόμαστε ότι ο ευρωπαϊκός πολιτισμός ξεκίνησε από κάποιο ακρογιάλι της χώρας μας Σε κάποια παραλία ίσως από αυτές που το ΤΑΙΠΕΔ έχει βάλει πωλητήριο έφτασε πριν χιλιάδες χρόνια από την Ανατολή η τερατόμορφη ζωόμορφη θεά της μη-τρότητας της μητέρας φύσης και έγινε Ήρα Αθηνά Άρτεμις Αφροδίτη Εστία Ο Ευρωπαϊκός πολιτισμός η φιλοσοφία ξεκίνησαν από αυτά τα ακρογιάλια Από αυτά τα ακρογιάλια ανοιχτά και κοινά σε όλους ξεκίνησαν οι αναζητήσεις των ανθρώπων για νέους τόπους Από εκεί έφευγαν τα εμπορεύματα τα προϊόντα οι ιδέες και εκεί έφταναν άλλα υλικά άγνωστα που βελτίωναν τη ζωή των ανθρώπων νέες ανακαλύψεις και νέες ιδέες που οργάνωναν τη σκέψη και τη ζωή Σε κάποιο από αυτά τα ακρογιάλια έφτασαν στην Ευρώπη το αλφάβητο και οι αριθμοί

Έχει χαραχθεί βαθειά στην ανθρώπινη συνείδηση ότι η παραλία είναι η πόρτα της μεγάλης φυγής από την πείνα την καταπίεση τον θάνατο Κοινόχρηστη ανά τους αιώνες ήταν ο στόχος από το laquoθάλαττα ndash θάλατταraquo των αρχαίων μέ-χρι τους μετανάστες σε άλλες χώρες ή από άλλες χώρες ελπίζοντας να μπουν σε κάποιο καρυδότσουφλο για το ταξί-δι σε κάποιο απέναντι ακρογιάλι ικέτες ζωής που καταλήγει σε στοίχημα ζωής ή θανάτου

Μικρό παιδί άκουγα τους μάγκες στον Πειραιά να αστειεύονται όταν ήθελαν να πουν ότι δεν κληρονόμησαν να λένε laquoμου άφησε πέντε στρέμματα θάλασσαraquo Ο αιγιαλός και η θάλασσα για τη λαϊκή συνείδηση ήταν και είναι κάτι εκτός συ-ναλλαγής Στο μέλλον όμως αν το σχέ-διο νόμου γίνει νόμος του κράτους θα μπορείς να ζητήσεις παραχώρηση θάλασ-σας να κάνεις τεχνητά νησιά και πάνω να οικοδομήσεις Πολιτισμικό σοκ για τους παππούδες και όχι μόνο του λιμα-νιού του Πειραιά

Ζούμε εποχές catastroika Δημόσια και κοινά σε όλους αγαθά εκτός συναλλαγής γίνονται αντικείμενα του πόθου των νέ-ων ολιγαρχών Οι παραλίες η θάλασσα τα δάση τα φυσικά οικοσυστήματα από κοινόχρηστα απαραίτητα για τη ζωή και την ποιότητα ζωής των ανθρώπων γίνε-ται προσπάθεια να μετατραπούν σε μέσο πλουτισμού της νέας ολιγαρχίας

Απέναντι σε αυτή την βάρβαρη επίθε-ση κατά της ζωής και του πολιτισμού οι πολίτες οργανώνονται Ήδη λειτουργεί με τη συμμετοχή περισσότερων από εκατό συλλογικοτήτων η επιτροπή laquoΑκτές ώρα μηδένraquo που οργανώνει τον αγώνα για κοινόχρηστες παραλίες στα πρότυπα του νικηφόρου αγώνα κατά της αναθεώρησης του άρθρου 24 του συντάγματος

Οι παραλίες το καλοκαίρι μας περιμέ-νουν για τους νέους αγώνες

ΜΠαΜΠηΣ ΜΠιΛιΝηΣ

ΥΓ1 Σημαντική η δράση της 29 Ιουνίου 2014 των νέων ΣΥΡΙΖΑ στην Μα-ρίνα Φλοίσβου ΑΕ στον Φαληρικό Όρμο Ένα παράδειγμα για το τι μας περιμένει με την ιδιωτικοποίηση των παραλιών πολύς δομημένος όγκος εντατικές χρήσεις γης με καταστή-ματα εστίασης και διασκέδασης ιδι-ωτική χρήση και όχι κοινόχρηστη στο δομημένο και στον αδόμητο χώ-ρο με έλεγχο από ιδιωτική φύλα-ξη που απαγόρευσε σε πολίτες να μοιράσουν προεκλογικά φυλλάδια πριν μερικές μέρες

ΥΓ2 Διαβάσαμε στον τύπο ότι το καρ-τέλ με τον ένα τόνο ηρωίνη θα ξέ-πλενε τα μαύρα έσοδά του επενδύο-ντας σε τουριστική επιχείρηση στο παράκτιο μέτωπο του Σαρωνικού στην Αττική

ΥΓ3 Το πρώτο μεγάλο στοίχημα για τις κινητοποιήσεις αποτελεί ο υπερ-μαραθώνιος laquo240 χιλιόμετρα για τον αιγιαλόraquo από τα Ίσθμια έως τον Μαραθώνα στην Αττική που γίνεται από 8 έως 12 Ιουλίου 2014

Παραλία αγ κοσμά μήπως ζούμε το τελευταίο καλοκαίρι μιας ελεύθερης πλαζ

Για πολλά χρόνια η παρα-λία του Αγ Κοσμά ήταν κλει-στή για τους ανθρώπους που δεν μπορούσαν ή δεν ήθελαν να πληρώσουν εισιτήριο Η εταιρία που εκμεταλλεύονταν την πλαζ την είχε αποκλεί-σει εισπράττοντας εισιτήρια τη μέρα και μετατρέποντάς την παράνομα σε χώρο δε-ξιώσεων και νυχτερινής δι-ασκέδασης τη νύχτα

Αυτά ως το καλοκαίρι του 2007 Όταν με μια πολυήμερη απεργία πείνας ο Δήμαρχος Κορτζίδης κατόρθωσε να συ-γκεντρώσει τις πιο ποικίλες δυνάμεις της αυτοδιοίκησης και των κινημάτων γύρω από το αίτημα της ελεύθερης πρό-σβασης στη θάλασσα

Με τη συμπαράσταση πλή-θους κοινωνικών φορέων ο Δήμος Ελληνικού συντόνισε την επιχείρηση αφαίρεσης των περιφράξεων της πλαζ Ήταν εκεί δεκάδες Οργανι-σμοί αυτοδιοίκησης το ΤΕΕ ο Δικηγορικός Σύλλογος της Αθήνας ο Πανελλήνιος Ια-τρικός σύλλογος το ΕΚΑ συνδικάτα πολιτικοί παρά-γοντες από όλους τους χώ-ρους και βεβαίως κάμποσες χιλιάδες ενεργοί πολίτες των κινημάτων πόλης

Ακολούθησαν τα δικαστή-ρια Δήμαρχος αντιδήμαρχοι αιρετοί και εργαζόμενοι στο Δήμο στοχοποιήθηκαν από τις εταιρίες που παράνομα εκμεταλλεύονταν την πλαζ Σύρονται ακόμη σήμερα αλλά και για πολλά χρόνια ακό-μη θα ταλαιπωρούνται σε ποινικές και αστικές δίκες Χαλάλι Για το δικαίωμα της ελεύθερης πρόσβασης στη θάλασσα

Κοιτάζοντας τις φωτογρα-φίες της εποχής όσοι ζήσα-με τα γεγονότα νιώθουμε τη συγκίνηση μαζί με την πε-ρηφάνια για ότι έγινε να ανακατεύονται με τη ανη-συχία για το τι πρόκειται να συμβεί

Διότι πέρασαν ήδη εφτά καλοκαίρια και μπαίνου-με στο όγδοο που χιλιάδες κάτοικοι του λεκανοπέδιου χαίρονται καθημερινά ελεύ-θερα την πλαζ ΑΜΕΑ που δεν μπορούσαν για χρόνια να κολυμπήσουν γιατί στις πλαζ δεν υπάρχει ο κατάλ-ληλος εξοπλισμός μπόρεσαν στον Αγ Κοσμά χάρις στις προσπάθειες του δήμου και των εθελοντών Καθημερινά εκατοντάδες μέλη των ΚΑΠΗ διάφορων δήμων της περι-

οχής καταφθάνουν για να χαρούν λίγη θάλασσα

Του χρόνου όμως τι θα γίνει Η δημοτική αρχή που θα αναλάβει το Σεπτέμβρη στο πρόγραμμά της μιλά για εφαρμογή laquoμικρούraquo εισιτη-ρίου για τους μη δημότες Και η περιοχή προσφέρε-ται ήδη μέσω ΤΑΙΠΕΔ στη Lamda του κου Λάτση Μαζί με το Αθλητικό κέντρο του Αγ Κοσμά και το πρώην αε-ροδρόμιο

Οι πολίτες θα χρειαστεί να υπερασπιστούν αυτό που καταχτήθηκε με πολύ αγώνα το 2007 Διότι όπως έδειξε η ζωή και ιδιαίτερα η εμπει-ρία των τελευταίων χρόνων όλα τα δικαιώματα με όσο αγώνα κι αν καταχτήθηκαν χρειάζονται αγώνες για την υπεράσπισή τους Και οι βου-τιές στον Αγ Κοσμά θα χρει-αστούν νέους αγώνες για να παραμείνουν ελεύθερες

ακηΣ ΜΠαΔΟΓιαΝΝηΣ

παραλία μου ιστορία μου

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 17

Φρεαττύδα και Βοτσαλάκιαhellip δυο παραλίες του Πειραιά που στο διάβα του χρόνου αφηγούνται την ιστορία της πόλης από την αρχαιότητα μέ-χρι σήμερα Αρκεί να ξαπλώσεις δίπλα στο κύμα να φέρεις το τοπίο μια γύρα με τα μάτια σου και όλη η αφήγηση ξετυλίγεται μπροστά σου Θα δεις το τείχος τα σπήλαια τις φυσικές ομορφιές τον υδροβιότοπο θα ακούσεις τις φωνές των χιλιάδων λουόμενων που βούτηξαν στα νερά τους τις χαρές και τα παιχνίδια Όμως καθώς μπαίνεις στη θάλασσα θα σκοντά-ψεις πάνω στα μπάζα που κείτονται ακόμα εκεί ζωντανά να θυμίζουν πως έθαψε την πόλη και τα μνημεία της ο Σκυλίτσης Ανάμεσα στα βότσαλα θα βρεις κομμάτια από πολύχρωμα μωσαϊκά και θα νο-σταλγήσεις εκείνη την εποχή που βλέπεις μόνο στις cards postales Τον Πειραιά με τα όμορφα νεοκλα-σικά μια πόλη που χάθηκε στο χρόνο και έχει αφή-σει πίσω της ετοιμόρροπα μελαγχολικά κουφάρια Θα θυμηθείς έναν Πειραιά που αγάπησαν πολύ οι πειραιώτες αλλά όχι οι Δήμαρχοι του Αφού κάνεις τη βουτιά σου θα θελήσεις να απλω-θείς στην παραλία για να στεγνώσεις κάτω από τον ήλιο όμως ο ήλιος είναι δυνατός και θα αναζητή-σεις σκιά Θα τη βρεις κάτω από τις ομπρέλες που έβαλε η Δημοτική Αρχή για σένα Και εκεί που θα βολευτείς και θα είσαι έτοιμος να κλείσεις τα μά-τια μια δυνατή μουσική θα σε προσγειώσει απότο-μα και ένας σερβιτόρος θα εμφανιστεί να σου πά-ρει παραγγελίαΚαι κάπως έτσι ξεκινά αντίστροφα η αφήγηση

Στις 30-1-2012 το Δημοτικό Συμβούλιο Πειραιά αποφα-σίζει την αξιοποίηση και διάθεση των παραλιών Φρεατ-τύδα και Βοτσαλάκια Ειδικότερα η σύμβαση παραχώρη-σης η οποία σε πολλά σημεία είναι αόριστη και ασαφής

προβλέπει για την πλαζ Βοτσαλάκια τη δημιουργία χώρου αναψυκτηρίου και ανάπτυξη τραπεζοκαθισμάτων χώρου για την τοποθέτηση ομπρελών και ξαπλωστρών οργανω-μένου ανοιχτού χώρου στάθμευσης χώρου catering στο δώμα του κεντρικού κτιρίου του δημοτικού κολυμβητηρίου και του παράπλευρου δομημένου χώρου του ορόφου θε-ρινού κινηματογράφου και ένταξη εντός αυτού κυλικείου Ενώ για την πλαζ Φρεαττύδα ορίζει τη δημιουργία χώρου αναψυκτηρίου σε λυόμενη κατασκευή με παράπλευρο στέ-γαστρο για την ανάπτυξη τραπεζοκαθισμάτων χώρου για την τοποθέτηση ομπρελών και ξαπλωστρών και οργανω-μένου ανοιχτού χώρου στάθμευσης

Η παραπάνω απόφαση της Δημοτικής Αρχής και όσες ακολούθησαν πάρθηκαν κατά πλειοψηφία με την υπερ-ψήφισή τους από την παράταξη του Δημάρχου και την καταψήφισή τους από τις λοιπές παρατάξεις της αντιπο-λίτευσης Τα σχέδια του Δήμου για την αξιοποίηση των παραλιών πυροδότησαν αντιδράσεις από την πλευρά των κατοίκων της πόλης οι οποίοι αποφασίζουν να μην επι-τρέψουν την παραχώρηση των μοναδικών παραλιών του Πειραιά στους ιδιώτες

Στις 3-5-2012 πραγματοποιείται ο διαγωνισμός για την εκμετάλλευση με τη μορφή μίσθωσης αιγιαλού παραλίας κοινόχρηστων χώρων στις παραλίες ο οποίος κατακυρώ-νεται με ετήσιο μίσθωμα 81000 ευρώ για τα Βοτσαλάκια και 52000 ευρώ για τη Φρεαττύδα Οι πλειοδοτικοί δι-αγωνισμοί για τις δύο παραλίες είναι παράνομοι καθώς οι αποφάσεις του ΔΣ στις οποίες στηρίζονται έχουν ακυ-ρωθεί Ο Δήμαρχος δίνει διαταγή να κλείσουν οι πόρτες του Δημαρχείου για να μην μπουν οι κάτοικοι Τελικά οι 200 περίπου παρευρισκόμενοι κάτοικοι κατορθώνουν να μπουν και καταθέτουν 2000 υπογραφές ενάντια στην ιδι-ωτικοποίηση που σήμερα αγγίζουν τις 5000

Οι δημότες αντιμετωπίζονται με τον πλέον απαξιωτικό τρόπο απειλούνται με συλλήψεις εξυβρίζονται και τελικά και οι δύο παραλίες δίνονται στον ίδιο γνωστό επιχειρη-

ματία που επί σειρά ετών διατηρεί κατάστημα υγει-ονομικού ενδιαφέροντος στην παραλία Βοτσαλάκια Το τελευταίο λειτουργεί μέ-χρι και σήμερα με ευθύνη του Δημάρχου κ Μιχαλο-λιάκου χωρίς άδεια ενώ έχει κριθεί αυθαίρετο τόσο από την Κτηματική Υπηρε-σία που εξέδωσε και πρω-τόκολλο κατεδάφισής του από το 2005 το οποίο δεν έχει εκτελεστεί ακόμα όσο και από το Κεντρικό Αρ-χαιολογικό Συμβούλιο του Υπουργείου Πολιτισμού με απόφαση του στις 2232013 Οι εγκαταστάσεις των δύο πλέον καταστημάτων ένα σε κάθε πλαζ όλο και επε-κτείνονται δημιουργώντας μια ανεξέλεγκτη κατάσταση εκμετάλλευσης των μοναδι-κών παραλιών της πόλης

από τους ιδιώτες με την ευλογία των Δημοτικών Αρχών Από την άλλη πλευρά η laquoΠρωτοβουλία κατοίκων για τα Βοτσαλάκια και τη Φρεαττύδαraquo εξακολουθεί να κάνει κι-νητοποιήσεις και μαζικές εκδηλώσεις με πολιτικό επιμορ-φωτικό και πολιτιστικό περιεχόμενο μέχρι και σήμερα με στόχο την οικειοποίηση των παραλιών και την ενημέρωση των κατοίκων της πόλης για όσα συμβαίνουν ( βλ httpfreevotsalakiafreatidawordpresscom)

Η εδραιωμένη επί σειρά ετών κατάσταση αυτή αλλά και η πρόσφατη υπογραφή της σύμβασης παραχώρησης κάθε άλλο παρά προφητικές ήταν Καθώς η ιστορία μιλάει και λέει ότι στην πολιτική σκηνή και δη στο πολιτικό παρα-σκήνιο τίποτα δεν είναι τυχαίο Και αναφέρομαι στο νομο-σχέδιο-έκτρωμα για τον αιγιαλό που έρχεται μεταξύ άλλων να νομιμοποιήσει όλες τις παραπάνω αυθαιρεσίες καθώς σύμφωνα με το τελευταίο αίρονται οι σημερινοί περιορι-σμοί που αφορούν στην έκταση της παραλίας που μπορεί να παραχωρηθεί για απλή χρήση αλλά και παρέχεται η δυνατότητα νομιμοποίησης αυθαίρετων κατασκευών που βρίσκονται στην παραλία και στον αιγιαλό στην περίπτω-ση που εξυπηρετούν επιχειρηματικούς σκοπούς

Σε μια εποχή που μας καταδικάζουν στην ανεργία μας κόβουν τους μισθούς και τις συντάξεις μας στερούν βα-σικά αγαθά και υπηρεσίες μας πετάνε έξω από τα σπί-τια μας και μας φορολογούν ακόμα και για τον αέρα που αναπνέουμε σε αυτή τη μυθική εποχή που αγγίζει τα όρια της επιστημονικής φαντασίας υπάρχει ακόμα πα-ρακάτωhellip Οι δημόσιοι και ελεύθεροι χώροι δεν ανήκουν πια στην πόλη και στους κατοίκους της αλλά στα μεγάλα συμφέροντα Οι παραλίες των διακοπών μας της ελευθε-ρίας και της χαλάρωσης μας ανήκουν σήμερα στο laquoμεγά-λο κεφάλαιοraquo της ιστορίας στο οποίο ο λαός αποτελεί μια θλιβερή υποσημείωση Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε ότι οι αντιφάσεις των συμφερόντων των διαφόρων κοινωνικών ομάδων δημιουργεί την ανάγκη διαρκούς διεκδίκησης του δικαιώματος στην πόλη ιδιαίτερα όταν η σύγκρουση αυτή λαμβάνει χώρα την εποχή της κρίσης όπου υπάρχει μια τοπική κοινωνία που δοκιμάζεται σκληρά Θα επιτρέψου-με λοιπόν ένα τέτοιο τέλος

ΒιΒιαΝ ΓΛΕΝη

Φρεαττύδα και Βοτσαλάκια δυο παραλίες στο λιμάνι

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1318

Οι ακΤΕΣ ΩΣ κΟιΝα αΓαΘα

laquoΟ νεοφιλελευθερισμός έχει καθοριστεί από τη μάχη της ιδιωτικής περιουσίας όχι μόνο ενάντια στην κρατική αλλά -και αυτό ίσως είναι το πιο σημαντικό- κυρίως ενά-ντια στην laquoκοινή ιδιοκτησίαraquo (common) [] Συχνά οι επιλογές οι οποίες μας παρουσιά-ζονται είναι μεταξύ του καπιταλισμού και του σοσιαλισμού της κυριαρχίας μεταξύ ιδιωτικής και κρατικής ιδιοκτησίας με την θεραπεία κατά τα δεινά του κρατικού ελέγ-χου να φαίνεται να είναι η ιδιωτικοποίηση και κατά του κεφαλαίου η κρατικοποίηση δηλαδή ο κρατικός έλεγχος Χρειάζεται να εξερευνήσουμε και μια άλλη πιθανότητα ούτε την ιδιωτική ιδιοκτησία του καπιτα-λισμού ούτε την δημόσια ιδιοκτησία του σοσιαλισμού αλλά το κοινό στον κομμου-νισμόraquo (Michael Hardt Reclaiming the common in communism [1])

Ενέργειες όπως αυτή του πρώην Υπουργού Οικονομικών Γιάννη Στουρνάρα ο οποίος κατέθεσε ένα νομοσχέδιο με το οποίο απει-λεί την ελεύθερη πρόσβαση των πολιτών στις ακτές είναι μια πικρή υπενθύμιση ότι τυπικά οι ακτές δεν είναι ο laquoκοινόςraquo μας χώρος Είναι απλά ένας χώρος στην ιδιο-κτησία του κράτους ο οποίος παραχωρείται στους πολίτες στους commoners από το κράτος μέχρις ότου εμφανιστεί η ευκαιρία για να μπουν στην αγορά Το νομοσχέδιο εκτός από το ότι θέλει να βάλει περιορι-σμούς στο μακρόχρονο δικαίωμα ελεύθε-ρης πρόσβασης στις ακτές προτείνει επί-σης την ιδιωτικοποίηση των ακτών αλλά και αμνηστία σε υφιστάμενες κατασκευές που δημιουργήθηκαν κατά παράβαση της ισχύουσας νομοθεσίας

Οι ακτές συχνά θεωρούνται ως μέρος των laquoκοινώνraquo (commons) ενός χώρου όπου η πρόσβαση είναι δωρεάν και η ευχαρίστη-ση του να απλά να είσαι laquoεκείraquo είναι η ίδια για όλους ασχέτως κοινωνικο-οικονομικής κατάστασης Ακτές αποτελούν για πολλούς (έστω και υποσυνείδητα) ένα ουτοπικό όραμα για το πώς θα μπορούσε να ήταν η κοινωνία στον γκρίζο εκείνο χώρο μεταξύ ιδιωτικού και κρατικού

Για να αντιληφθούμε την ιδεολογική ση-

μασία του νομοσχεδίου για τους αιγιαλούς είναι σημαντικό πρώτα να αντιληφθούμε τη σημασία των κοινών αγαθών ως απο-μεινάρια της εποχής όπου οι τοπικές κοι-νότητες ήταν υπεύθυνες για τη διαχείριση των δικών τους χώρων και αγαθών μακριά από την κυρίαρχη ιδεολογία για τη σημασία της ιδιωτικής περιουσίας laquoΚοινάraquo ονομά-ζουμε τα αγαθά τα οποία κληρονομήθηκαν από τις προηγούμενες γενιές δημιουργή-θηκαν συλλογικά ή που αποτελούν φυσι-κή κληρονομιά

Η εφεύρεση του όρου laquoη τραγωδία των κοινώνraquo (tragedy of the commons) από τον Garrett Hardin στο ομώνυμο κείμενό του στο περιοδικό Science το 1968 υπήρ-ξε ορόσημο στην ιστορία της διαχείρισης των κοινών αγαθών με τους υποστηρικτές του νεοφιλελευθερισμού να χρησιμοποιούν τον όρο και τη θεωρία του Hardin για να δικαιολογήσουν τις προσπάθειές τους για ιδιωτικοποίηση και εμπορευματοποίηση αγαθών που για χρόνια βρίσκονταν στα χέρια των τοπικών κοινοτήτων Με αυτό τον τρόπο αν θέλετε είχαμε ένα δεύτερο κύμα οικειοποίησης των κοινών μετά από την laquoπερίφραξηraquo όπως ονομάστηκε η με-τατροπή των κοινών (συνήθως της κοινο-τικής γης) σε ιδιωτική περιουσία πχ στην Αγγλία τον 18ο αιώνα

Στο κείμενό του ο Hardin προσπαθούσε να αναδείξει το πρόβλημα της ατομικής συ-μπεριφοράς απέναντι σε συλλογικά αγαθά υποστήριζε δηλαδή ότι όταν κάποια αγαθά δεν ανήκουν σε συγκεκριμένα άτομα αλλά σε όλους η εκμετάλλευσή τους αποφέρει ατομικά πλεονεκτήματα και κοινά μειονε-κτήματα με αποτέλεσμα μεμονωμένα άτο-μα να το εκμεταλλεύονται Όταν το 2009 η οικονομολόγος Elinor Ostrom βραβεύθηκε με το Νόμπελ Οικονομίας για τη θεωρία της για τη διαχείριση των κοινών πόρων ήρθαν στην επιφάνεια εναλλακτικές θεω-ρίες βασισμένες σε επιτυχημένα και απο-τυχημένα παραδείγματα αυτοδιαχειριζόμε-νων κοινοτήτων αφοπλίζοντας έτσι κυρί-αρχα πολιτικο-οικονομικά μοντέλα όπως η laquoτραγωδία των κοινώνraquo του Hardin Ο

David Harvey ταυτόχρονα στο βιβλίο του Rebel cities from the right to the city to the urban revolution το 2012 υποστηρίζει ότι το πρόβλημα στην θεωρία του Hardin δεν είναι τα κοινά καθαυτά αλλά η απο-τυχία της ατομικής ιδιοκτησίας να ικανο-ποιήσει τα κοινά συμφέροντα Ο Harvey δηλαδή τοποθέτησε το πρόβλημα σrsquo ένα πλαίσιο όπου το θέμα είναι η ατομική ιδι-οκτησία των αγαθών και κατά συνέπεια η προσπάθεια για μεγιστοποίηση του ατομι-κού κέρδους

Φυσικά όμως και τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά Σε μια εποχή όπου η επικρατέ-στερες ιδέες είναι βασισμένες σrsquo ένα καπι-ταλιστικό μοντέλο με ταξικό και πατριαρ-χικό υπόβαθρο και όπου οι κυβερνήσεις δίνουν προτεραιότητα στην οικονομική ανάπτυξη αντί στις κοινωνικο-οικολογι-κές ισορροπίες όσοι έχουν πρόσβαση στα κοινά (commoners) παγιδεύονται στο laquoμα-γκανοπήγαδο της παραγωγήςraquo (treadmill of production) έχοντας το δίλημμα εργα-σία έναντι της περιβαλλοντικής προστασίας [2] Οι αιγιαλοί όμως φαίνεται να ξυπνούν τις συνειδήσεις μας και παρόλη τη δύναμη των κυρίαρχων ιδεών της εποχής οι πολί-τες δεν αποδέχονται την οικειοποίηση της παραθαλάσσιας ουτοπίας από κανένα

Και δεν μιλούμε μόνο για το πρόσφατο νομοσχέδιο για τους αιγιαλούς Το 2007 οι πολίτες και ο δήμος του αθηναϊκού προ-αστίου του Ελληνικού κινητοποιήθηκαν ενάντια στους νονούς της νύχτας οι οποί-οι οικειοποιήθηκαν αυθαίρετα δημόσια πα-ραλία για τις ιδιωτικές τους επιχειρήσεις εμποδίζοντας την ελεύθερη πρόσβαση σε αυτή [3] Σε μια άλλη υπόθεση τον Μάιο του 2012 ήταν η δημοτική αρχή του Πει-ραιά η οποία μίσθωσε δύο από τις δημο-τικές παραλίες σε ιδιωτικές εταιρείες στην τιμή των euro134000 Για άλλη μια φορά ένα ισχυρό τοπικό κίνημα δημιουργήθηκε για να αντισταθεί [4]

Σε αντίθεση με την τσιμεντοκρατεία που εισέβαλε στις ακτές άλλων (ευρωπαϊκών τουλάχιστον) τουριστικών προορισμών η Ελλάδα έχει μέχρι τώρα προστατεύσει τις

φυσικές της ακτές επιτρέποντας έτσι στους ανθρώπους που έχουν πληγεί τόσο άσχημα από τα μέτρα λιτότητας να βρίσκουν μια ουτοπία σε χώρους με εξαιρετική φυσική ομορφιά Όπως και στην περίπτωση των Σκουριών στη Χαλκιδική οι άνθρωποι της Ελλάδας δεν νοιάζονται για την τιμή του χρυσού και διεκδικούν το δικαίωμά τους στα βουνά Με τον ίδιο τρόπο οι άνθρωποι της Ελλάδας δεν νοιάζονται για τις οικονο-μικές δυνατότητες της χρυσής άμμου και πολεμούν για να κρατήσουν το δικαίωμα τους στις ακτές

Η οικονομική κρίση έχει γίνει δικαιολο-γία για την προώθηση μιας οικονομικής ανάπτυξης με την οποία βίαια οικειοποι-ούνται τα περιβαλλοντικά και κοινωνικά μας δικαιώματα με σκοπό την περαιτέρω εδραίωση μιας νεοφιλελεύθερης ατζέντας Η ιδιωτικοποίηση του δημόσιου πλούτου έχει γίνει προτεραιότητα για πολλές κυ-βερνήσεις Στην Ελλάδα από τα μεταλλεία χρυσού στη Χαλκιδική μέχρι το νερό και την υγεία οι ιδιωτικοποιήσεις προσπαθούν να αφαιρέσουν από τους πολίτες όχι μόνο το δικαίωμα στη φύση αλλά και από άλλα ζωτικής σημασίας δικαιώματα Η προσοχή της κυβέρνησης και των ιδιωτικών συμ-φερόντων βρίσκονται απροκάλυπτα πλέον και στις οικονομικές δυνατότητες της ακτο-γραμμής και της χρυσής αμμουδιάς

Γινόμαστε μάρτυρες στις προσπάθειες του σφετερισμού ενός από τους τελευταίους laquoκοι-νούς χώρουςraquo (commons) από διαφορετικά επίπεδα εξουσίας από το κράτος μερικές φορές από τις δημοτικές αρχές αλλά και το ιδιωτικό κεφάλαιο Οι δούλοι του κεφαλαί-ου προσπαθούν να μεταμορφώσουν και να καλύψουν με τσιμέντο τις τελευταίες μας ουτοπίες Αλλά οι ουτοπίες είναι αυτές που συγκροτούν τη ζωή των ανθρώπων όπως το νερό και ο αέρας Ο Εδουάρδο Γκαλεά-νο (Eduardo Galeano) μας έχει διδάξει (και αυτό είναι που πρέπει να θυμόμαστε κα-θώς πολεμούμε για το δικαίωμα μας στις ακτές) ότι ο σκοπός της Ουτοπίας ldquoes para caminarrdquo είναι για να περπατούμε [5] Η μάχη για τις ακτές ως κοινό αγαθό θα συ-νεχίζεται καθώς παρακολουθούμε με οί-κτο τους δούλους του κεφαλαίου οι οποί-οι στη μάχη τους για την προώθηση της νεοφιλελεύθερης ιδέας έχουν εμπορευ-ματοποιήσει και τσιμεντοποιήσει τις δικές τους ουτοπίες

ΜαΡια ΧαΤζηΜιΧαηΛΕρευνήτρια σε θέματα κοινών αγαθών και θαλάσσιας

πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Άαλμποργκ στην Δανία

[1] httpwwwtheguardiancomcommentisfree2011feb03communism-capitalism-socialism-property

[2] httproarmagorg201406labor-environmental-movements-coalition

[3] httpunfollowcomgrweb-only8667-courteu

[4] httpfreevotsalakiafreatidawordpresscom

[5] https wwwyoutubecomwatchv=m-pgHlB8QdQ

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 19

laquoΗ Τουρκία συνορεύει στις τρεις πλευρές της με τη θάλασσαraquo Αυτό ήταν ένα από τα πρώτα πράγματα που μάθαμε στο σχολείο Εμφανιζόταν σαν κάτι για το οποίο μέσα από μια εθνικιστική οπτική θα έπρεπε να μας κάνει περήφανους Με συνολικό μή-κος ακτών 8333χλμ (περισσότερο από το 74 των συνόρων της) ίσως πράγματι αντιστοιχεί στην Τουρκία αυτή η έμφαση στις ακτές Αλλά τι σημαίνει αυτό για εμάς Μπορούμε να απολαμβάνουμε τη θάλασσα που μας περιβάλλει ή πρόκειται για κάτι που δεν μπορούμε να δούμε ή να σκεφτούμε Ξέρουμε ότι η θάλασσα είναι κάπου εδώ κοντά αλλά για τους περισσότερους από εμάς είναι απροσπέλαστη Μόνο για τρεις δεκαετίες οι παραλίες της Τουρκίας ήταν ανοιχτές στο κοινό Ήταν καθαρές ελεύθε-ρες και ndash πάνω απrsquo όλα ndash κοντά στα σπί-τια και τα διαμερίσματά μας Σήμερα όσες παραλίες υπάρχουν στην Κωνσταντινού-πολη είναι κατειλημμένες είτε από κτίρια είτε από δρόμους Και αν τύχει και κάποια παραλία ξέφυγε από αυτό το μοντέλο τότε ούτε που θα τολμούσες να βουτήξεις μέσα στα τοξικά νερά της θάλασσας

Η διάβρωση των ακτών

Από τη δεκαετία του 1970 η παράκτια ζώνη της Τουρκίας από τη Μαύρη Θάλασσα έως τη Μεσόγειο πάσχει από εντατική αστική ανάπτυξη Ο μαζικός τουρισμός παίζει βα-σικό ρόλο στην Αττάλεια και την Mugla Σε αυτές τις παραθαλάσσιες πόλεις κυριαρχούν τα υδροπάρκα τα γήπεδα γκόλφ τα ξενο-δοχεία και οι παραλίες που προσελκύουν τουρίστες Ωστόσο η αυξανόμενη αστική ανάπτυξη έχει αφανίσει τις ακτές της Κων-σταντινούπολης και της Kocaeli Σε αυτές τις ζώνες οι αμμόλοφοι έχουν αντικατασταθεί από αεροδρόμια γέφυρες μονάδες επεξερ-γασίας λυμάτων εγκαταστάσεις αναψυχής συμπεριλαμβανομένων αστικών πάρκων Σε άλλες περιοχές όπως στα Άδανα και τη Μερσίνα πρακτικές εντατικής καλλιέργει-ας (πχ εκκαθαρίσεις γης για καλλιέργειες και κατασκευή αρδευτικών καναλιών) έχουν προκαλέσει σοβαρές επιπτώσεις στις ακτές Η βιομηχανική ανάπτυξη (πχ η κατασκευή θερμοηλεκτρικών σταθμών αυτοκινητοδρό-μων και ναυπηγείων) έχει επίσης καταστρέ-ψει την παράκτια ζώνη στη Σαμψούντα και την Τραπεζούντα

Η εξαφάνιση της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς

Η αυξανόμενη πίεση από την αστικοποί-ηση και την εκβιομηχάνιση σε συνδυασμό με την κλιματική αλλαγή απειλούν τα πα-ράκτια οικοσυστήματα της Τουρκίας Πα-

τη τροποποίηση αλλάζει το πλάτος των ακτών από 50μ σε 10μ Αυτό σημαίνει ότι ζώνη ακτής πλάτους 40μ μπορεί να πουληθεί σε ιδι-ώτες Δημιουργείται έτσι μία νέα πηγή εσόδων για την κυβέρνηση που μάλι-στα παρουσιάζεται να λει-τουργεί προς όφελος του δημόσιου συμφέροντος Το χειρότερο απrsquo όλα όχι μόνο για το Νόμο για τις Παράκτιες Περιοχές αλλά και για το Νόμο για τις Δη-μόσιες Συμβάσεις το Νό-μο για την Προστασία της Φύσης και της Βιοποικιλό-τητας τον Κανονισμό για την Προστασία των Υγρο-τόπων και πολλές άλλες ρυθμίσεις είναι το γεγονός ότι τα τελευταία δέκα χρό-νια έχουν προσανατολιστεί στην ανάπτυξη ζωνών αντί της προστασίας

Οι Στόχοι της Τουρ-κίας για το 2023

Οι ακτές είναι για την κυβέρνηση το φιλέτο από το οποίο μπορεί να αντλή-σει έσοδα Και όλες οι πα-ραπάνω θεσμικές αλλαγές αποβλέπουν στην αξιοποί-ηση του φιλέτου αυτού Το κυβερνόν Κόμμα της Δικαι-οσύνης και της Ανάπτυξης (AKP) έχει το όραμα να κάνει μέχρι το 2023 την Τουρκία μία από τις δέκα ισχυρότερες οικονομίες στον κόσμο Οι Στό-χοι για το 2023 έχουν ήδη πολλές δυσμενείς επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον και την κοινωνία Ο Turhan Uslu ερευνητής του Πανεπιστημίου Gazi της Άγκυρας επιση-μαίνει ότι τα τελευταία 50 χρόνια 7487χλμ των τουρκικών ακτών (90 του συνόλου των ακτών της χώρας) έχουν υπερδομηθεί Σύμφωνα με ανακοινώσεις του Υπουργού Οικονομικών το 2013 οι δημόσιες εκτάσεις ndash οι περισσότερες από τις οποίες είναι αμ-μόλοφοι ndash είτε θα πουληθούν είτε θα ανα-πτυχθούν με κερδοφόρες κατασκευές στη γη Αυτό σημαίνει ότι αναμένεται να δού-με κι άλλες εγκαταστάσεις όπως γήπεδα γκολφ γήπεδα βόλεϊ θερμοηλεκτρικούς σταθμούς τουριστικές υποδομές ενεργει-ακούς αγωγούς αεροδρόμια εργοστάσια ανθρακωρυχεία δρόμους και αυτοκινητό-δρομους Το χειρότερο είναι ότι παράκτι-

ράκτια και θαλάσσια οικοσυστήματα υπο-βαθμίζονται από οικιακά και βιομηχανικά λύματα βλαβερές ουσίες που μεταφέρονται από την ενδοχώρα με τα ποτάμια γεωργικές πρακτικές σε παράκτιες περιοχές τουριστι-κές δραστηριότητες και υπερσυγκέντρωση παραθεριστικών κατοικιών εμπορικών και τουριστικών λιμένων και αλιευτικών υποδο-μών Σήμερα πολλά είδη ψαριών που ήταν σε αφθονία τη δεκαετία του 1970 κινδυ-νεύουν με αφανισμό για λόγους που συν-δέονται με την υπεραλιεία τη ρύπανση των υδάτων και την καταστροφή των φυσικών ενδιαιτημάτων Η ταχύτατη εξάπλωση των τουριστικών υποδομών και δραστηριοτή-των κατά μήκος των ακτών έχει καταστρέ-ψει ενδιαιτήματα ειδών όπως η θαλάσσια χελώνα τα δελφίνια και η φώκια μοναχός Τα πράγματα δεν είναι καλύτερα στον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς Φέροντας τη φήμη ενός τεράστιου υπαίθριου μουσείου η Τουρκία βρίσκεται στο σταυροδρόμι πολ-λών αρχαίων πολιτισμών αρκετοί από τους οποίους αναπτύχθηκαν στις ακτές Πρόκει-ται για ζώνες που βρίσκονται κάτω από την αυξανόμενη πίεση του μαζικού τουρισμού και της αστικοποίησης

Ενθαρρύνοντας την ανάπτυξη των ακτών

Σε αντίθεση με ότι συμβαίνει στην πρά-ξη το Άρθρο 43 του τουρκικού Συντάγμα-τος του 1982 ορίζει ότι οι ακτές αποτελούν κρατική οντότητα Το ίδιο άρθρο επίσης αναφέρει ότι η παραλία ο αιγιαλός και η όχθη των ποταμών πρέπει να σχεδιάζονται και να χρησιμοποιούνται μόνο με βάση το δημόσιο συμφέρον Ωστόσο υπάρχουν δώδεκα κρατικοί φορείς και περίπου τρι-άντα νόμοι για τις ακτές Πολλοί από αυ-τούς έρχονται σε αντίθεση με το στόχο της προστασίας όχι μόνο των ακτών αλλά και άλλων φυσικών πόρων Για παράδειγμα ο Νόμος 2634 για την Ενθάρρυνση του Του-ρισμού (1982) του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού έχει συμβάλλει στην προώ-θηση της ανάπτυξης των ακτών μέσα από ιδιωτικοποιήσεις εκτάσεων Ο Νόμος 3621 για τις Παράκτιες Περιοχές (1990) είναι ένα κείμενο για την προστασία των ακτών που ταυτόχρονα έχει νομιμοποιήσει σχεδόν όλες τις οικιστικές και βιομηχανικές εγκαταστά-σεις και δραστηριότητες στις παράκτιες περιοχές μέσα από τροποποιήσεις του στα χρόνια που ακολούθησαν την ψήφισή του Σύμφωνα με μία από τις τροποποιήσεις οι ακτές και η γη που προκύπτει από επιχω-ματώσεις και αποξήρανση δεν υπόκεινται στις προστατευτικές ρυθμίσεις του Νόμου 2863 για την Προστασία της Πολιτιστικής και Φυσικής Κληρονομιάς Η πιο πρόσφα-

ες πόλεις όπως η Κωνσταντινούπολη συ-νεχίζουν να υποδέχονται μετανάστες που αναζητούν αστικές υποδομές και ευκαιρίες εργασίας προκαλώντας μεγάλη αναπτυξι-ακή πίεση στις παράκτιες ζώνες

Ο ακτές είναι πολύτιμη πηγή ζωής για όλους και ιδιαίτερα σημαντικές για τη φυ-σική και πολιτιστική μας κληρονομιά Μέ-σα σε μισό μόνο αιώνα η Τουρκία έχασε ένα μεγάλο μέρος αυτής της πηγής ζωής Οι ακτές πρέπει να είναι υπό τη φροντίδα του δημόσιου και όχι στα χέρια ιδιωτικών εταιρειών που έχουν ως στόχο το κέρδος Εάν δε συμβεί αυτό τότε ndashσε αντίθεση με το όραμα του AKP- είναι πολύ πιθανό η Τουρκία να γίνει μέχρι το 2023 μία από τις δέκα χώρες με τις μεγαλύτερες περι-βαλλοντικές καταστροφές και συγκρούσεις στον κόσμο

Akgun ILHAN Ακτιβίστρια για το δικαίωμα στο νερό Τουρκία

ΤΟυΡκια κύματα ιδιωτικοποιήσεων στις ακτές μας

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1320

από τη λατινοποίηση στην κινεζοποίηση μια κΡηΤη δρόμος

Η μετεκλογική σοδειά από τις προσδοκίες που καλλιεργήθηκαν για ανατροπές στην τοπική αυτοδιοίκηση της Κρήτης απέδειξε οτι αφενός το ντόπιο βαθύ σύστημα έχει τις αντοχές και τις ρίζες του άγρουστα και από την άλλη οτι ο σπόρος της εναλλακτικής πρότασης είτε ήταν τζούφιος είτε έπεσε κι αυτός θύμα της εξαιρετικής ανομβρίας που για δεύτερη συνεχόμενη χρονια ταλαιπώ-ρησε τους αγρότες Παρόλαυτά ή ίσως και γι`αυτό η Κρήτη αυτό τον Ιούνη ζει κατά κάποιο τρόπο την κινηματογραφική σκηνή όπου ένα Fast Truck (Track το γράφουν στο ΥΠΑΝ) ευρωατλαντικής σχεδίασης αλλά made in China έρχεται καταπάνω της ενώ αυτή χωρίς να έχει πάρει χαμπάρι κοιτά με αγωνία ανάμεσα στις ξαπλώστρες με το λογότυπο της Invest in Greece μήπως έπεσε κάνα ευρώ από τους τουρίστες και ακούει στα ακουστικά του smartphone το success story του Σαμαρά του Γιώργου Εκτός όμως από τη συνηθισμένη για αυτή την εποχή μπάλα τη συνηθισμένη επέλαση των τουριστών και το συνηθισμένο μάπα καρπούζι ο φετινός Ιούνης έφερε και επέ-λαση καινούριων σχεδίων για επενδύσεις έργα υποδομής κατεπείγουσες αξιοποιήσεις κατεπείγοντα νομοσχέδια και άλλα φρούτα που επείγονται να ωριμάσουν μήπως κοψει κανείς το φυτό που τα τρέφει σύριζα

Η κάθοδος του Κινέζου πρωθυπουργού στην Κρήτη και η δήλωσή του οτι βλέπει στην Ελλάδα την πύλη εισόδου της Κίνας στην Ευρώπη δείχνει οτι η διαδικασία Λατι-νοποίησης της χώρας μπαίνει στο διαταύτα αρχής γεννομένης από το Νότο με τη ση-μειολογία που κουβαλά ο όρος στο παγκό-σμιο παιχνίδι της νεοαποικιακής εκμετάλ-λευσης ανθρώπινων και φυσικών πόρων Και αν αυτή τη φορά το λιμάνι του Νότου δεν ήταν στην επίσημη ατζέντα η κεντρι-κή θέση του αεροδρομίου του Καστελίου στις συζητήσεις δείχνει οτι η οικονομική και εμπορική υπερδύναμη είναι πιο κοντά από ποτέ στο να αποκτήσει μετά το λιμάνι του Πειραιά και τις άλλες στρατηγικές με-ταφορικές υποδομές-πύλες που χρειάζεται με όπλα το τεράστιο Κινέζικο πλεόνασμα τη γεωστρατηγική θέση της Κρήτης και το διακαή πόθο της Ελληνικής κυβέρνη-σης να απογειώσει από κάπου το δικό της success story

Στην ίδια λογική του είδα φώς και μπήκα η χώρα με τη μεγαλύτερη εγκατεστημένη ισχύ βΑΠΕ στον κόσμο υπέγραψε συμφω-νίες συνεργασίας με Ελληνικές αλλά και ξένες εταιρίες (EDF) για την εγκατάσταση ενεργειακών μεγαπρότζεκτς σε όλη την επι-κράτεια Η ΤΕΡΝΑ συγκεκριμένα με φτηνό χρήμα από την Κινέζικη Βιομηχανική και Εμπορική Τράπεζα (1η κρατική στον κόσμο

σε κεφάλαια με $19 τρις) και αρωγό την Sinohydro την κρατική μεγαεταιρία κατα-σκευής έργων υποδομής και φραγμάτων έκανε το ντίλ για το υβριδικό στο Αμάρι Ρε-θύμνου Το πακέτο περιλαμβάνει και άλλα έργα αντλισιοταμίευσης σε όλη την χώρα (122 δις Ευρώ) ανοίγοντας το δρόμο για την ιδιωτική διαχείρηση των νερών Αν πάνε καλά τα πράγματα πιθανά στο μέλλον να βοηθήσουν να ξεκολλήσει και το μεγα-λύτερο (1077 MW 359 ανεμογεννήτριες και καλώδιο διασύνδεσης) ενεργειακό έρ-γο βΑΠΕ της ΤΕΡΝΑ στην Κρήτη που έχει κρυώσει κάπως απεντασσόμενο από το fast track ενώ πιθανά πάλι ο Κοπελούζος να

περιμένει οι δικοί του στρατηγικοί εταίροι στην Προμηθέας Gas να ψωνίσουν με τη σειρά τους και να ξεκολλήσει και αυτός το δικό του έργο (1005 MW 437 ανεμογεν-νήτριες και καλώδιο διασύνδεσης)

Όμως το μεγάλο γεωπολιτικό και στα καθ` ημάς μικροπολιτικό παιχνίδι στα ενεργεια-κά της μεγαλονήσου αναμένεται να συνε-χιστεί τα επόμενα χρόνια με τους υδρογο-νάνθρακες τα έργα διασύνδεσης και την καθιέρωση της ως ενεργειακού κόμβου της ανατολικής Μεσογείου με ότι αυτό συνεπάγεται Στην πρόσφατη αιτιολογική έκθεση για την σκανδαλώδη επιδότηση 6 θέσεων εργασίας μέσω 6 έργων ΒΑΠΕ με 93 εκ Ευρώ από τον επενδυτικό νόμο πε-ριλαμβάνεται ο κατάλογος των έργων που εντάσσονται στον ευρωπαϊκό κανονισμό για τις διευρωπαϊκές ενεργειακές υποδο-μές Για την Κρήτη προβλέπει τo πέρασμα της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ισραήλ-Κύ-πρου-Ελλάδας (Euro-Asia Interconnector) και του αγωγού φυσικού αερίου East-Med Το τυράκι στη φάκα πέρα από την εθνική

υπερηφάνεια για το νέο γεωστρατηγικό μας ρόλο και τα δήθεν δισεκατομμύρια με την κάνουλα θα είναι οι εκατοντάδες χι-λιάδες θέσεις εργασίας (450000 λένε μόνο για την Κρήτη) στον τομέα των εξορύξεων που έπονται και η μετατροπή της Κρήτης από ldquoυπερδήμοrdquo σε ldquoυποκρατικήrdquo οντότη-τα μέσω των ανταποδοτικών τελών όπως προέβλεπαν προεκλογικά περιφερόμενοι στρατηγικοί αναλυτές στα γραφεία της επα-νεκλεγμένης περιφερειακής αρχής

Στο πλαίσιο αυτής της γεωπολιτικής ανα-βάθμισης της Κρήτης εντάσεται και η πρό-σφατη αίτηση στην Invest in Greece από τη VOPAK τη μεγαλύτερη εταιρεία απο-

θήκευσης και διαχείρισης πετρελαιοειδών στον κόσμο για τη δημιουργία σταθμού διαμετακόμισης στη νότια Σητεία σε έκτα-ση 400 στρεμμάτων Είναι αυτό που λέει ο λαός τώρα που βρήκαμε παπά που θά-βει αβέρτα στη Συρία την Ουκρανία και το Ιράκ και που όλως τυχαίως είναι κομβικές χώρες για την ενεργειακή τροφοδοσία της Ευρώπης ευκαιρία να θάψουμε πεντέξι και στη δικιά μας αυλή

Ένα εύλογο ερώτημα είναι πως όλα αυτά και άλλα πολλά θα χωρέσουν και θα συν-δυαστούν με την άλλη μεγάλη ιδέα για με-τατροπή των ελληνικών ακτών και νησιών και της Κρήτης ειδικότερα σε Μαγιόρκα της ανατολικής Μεσογείου Οι Κινέζοι επενδυ-τές υποσχέθηκαν να ξαναέρθουν σύντομα για να δουν και τα διαθέσιμα ακίνητα για τουριστική αξιοποίηση αλλά θα πρέπει να ξέρουν οτι θα στριμωχτούν στα γραφεία του ΤΑΙΠΕΔ μαζί με τους άλλους διεθνείς και εγχώριους παίκτες του real estate και των κατασκευών που διαγκωνίζονται ήδη ποιός θα πρωτοχτίσει τις εκατοντάδες χι-

λιάδες νέες τουριστικές κατοικίες και συ-μπλέγματα με προυπολογισμό πάνω από 10 δις Μέχρι τότε η κυβέρνηση τρέχει με διαδικασίες κατεπείγοντος να αμπα-λάρει το πακέτο περνώντας από το θερινό τμήμα της βουλής το νέο χωροταξικό και εντάσσοντας στην πραμάτεια του ΤΑΙΠΕΔ όσα από τα παραλιακά ldquoφιλέταrdquo της Κρή-της δεν έχουν ακόμα τσιμεντωθεί από τους ντόπιους παράγοντες του ΣΕΤΕ όπως πχ η δημοτική πλάζ του Καρτερού και η πρώ-ην αμερικάνικη βάση των Γουρνών Και αυτό ενώ ήδη δρομολογούνται βρίσκο-ντας ανέλπιστους συμμάχους σε τοπικούς φορείς και την απελπισμένη κοινωνία οι τουριστικές μεγαεπενδύσεις στην ανατολι-κή Κρήτη (Μονή Τοπλού Καβο Πλάκο) και βάζοντας το νησί από τα ανατολικά στην κιμαδομηχανή της ιδιωτικής πολεοδόμη-σης και χωροταξίας Στα ψιλά γράμματα του τουριστικού success story έχει περάσει οτι κάποιες τουριστικές επιχειρήσεις της Κρή-της έχουν πιάσει το νοημα της κινεζοποί-ησης και πληρώνουν πλέον με κουπόνια soupermarket και διαμονήφαγητό τους υπαλλήλους απαλλαγμένους βεβαίως από το βάρος των συλλογικών συμβάσεων και της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης αφού ετσι κι αλλιώς τα νοσοκομεία κλείνουν ή υπολειτουργούν

Το Fast Track που έρχεται καταπάνω στην Κρήτη ξαναθέτει το προεκλογικό ερώτημα αν υπάρχει πειστική και συγκεκριμένη εναλ-λακτική πρόταση Η απάντηση που δόθηκε στις εκλογές του Μάη πρέπει να ξεβολέψει τους πάντες κινήματα πολιτικούς κοινω-νικούς και επιστημονικούς φορείς απο τα κλιματιζόμενα γραφεία της πολιτικής και επιστημονικής τους αυτάρκειας Επείγει ο διάλογος και η σύνθεση για την επαναδι-ατύπωση και συγκεκριμενοποίηση αυτής της πρότασης Αλλά όχι σύνθεση ισσορο-πιστική και διαχειριστική ή πάνω σε μο-ντέλα που εφάρμοσε ο νεοαποικισμός στη Λατινική Αμερική με ακριβά δάνεια από την Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ ή στην Αφρική με φτηνά δάνεια απο τις κρατικές κινέζικες τράπεζες Ούτε με προτάσεις για αριστερόστροφή ldquoπραγματιστικήrdquo διαχεί-ρηση που καλλιεργούν αυταπάτες οτι οι ανεμογεννήτριες οι εξέδρες φυσικού αε-ρίου και οι τουριστικές επενδύσεις από την ντόπια ελιτ για την αλλοδαπή ελιτ με ερ-γαζόμενους ντόπιους ldquoνταλιτrdquo θα γίνουν συστατικά της ριζοσπαστικής στροφής που απαιτούν οι καιροί Αλλιώς οι σαμαράδες θα συνεχίσουν να φτιάχνουν μεγάλες ιδέες - σαμάρια για πειθήνια υποζύγια

κΩΣΤηΣ ΔαΜιαΝακηΣ αγρότης - βιολόγος

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 21

Την πολυαναμενόμενη ολοκλήρωση του χημικού αφοπλισμού της Συρίας με την απομάκρυνση και των τελευταίων φορτί-ων χημικών παραγόντων και πρόδρομων ουσιών ανακοίνωσε πανηγύρισε ο Οργα-νισμός για την Απαγόρευση των Χημικών Όπλων (OPCW) στις 23 Ιουνίου Η κατα-στροφή του συριακού χημικού οπλοστασίου που ευθύνεται για το θάνατο περισσότερων από 1400 ανθρώπων τον περασμένο Αύ-γουστο αποτελεί ένα σημαντικό βήμα για την εξάλειψη των χημικών όπλων παγκο-σμίως Το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS παρα-μένει σταθερό στην άποψη που έχει εκφρά-σει εδώ και δεκαετίες μαζί με εκατοντάδες άλλες οργανώσεις από όλο τον κόσμο για την επιτακτική ανάγκη να δοθεί ένα τέλος στην παραγωγή και χρήση χημικών όπλων να γίνει εξουδετέρωση - καταστροφή όλων των υπαρχόντων και να επιβληθούν διε-θνείς κυρώσεις σε όσους συνεχίζουν να κατασκευάζουν χρησιμοποιούν ή κατέχουν όπλα μαζικής καταστροφής χημικά πυρη-νικά βιολογικά Παράλληλα προτάσσει ως αναγκαίους όρους τον έλεγχο την αποδοκι-μασία και την υποβολή κυρώσεων σε όλες εκείνες τις χώρες κυβερνήσεις και εταιρεί-ες που ενώ αρχικά εξάγουν τεχνογνωσία τεχνολογία και πρώτες ύλες για την κατα-σκευή των οπλοστασίων έρχονται μετά να laquoλύσουνraquo τα προβλήματα που έχουν οι ίδι-ες δημιουργήσει συνήθως με το χειρότερο τρόπο Χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιας βλακείας αναλγησίας και στάσης απέναντι στη νομιμότητα και το δικαίωμα στην ει-ρήνη ενός ολοκλήρου λαού παραμένει το Ιράκ και ο Σαντάμ Χουσεΐν

Την ίδια στιγμή που η διεθνής κοινότητα πανηγυρίζει τον αφοπλισμό της Συρίας συ-νεχίζει να υπάρχει μια σειρά κρίσιμων ερω-τημάτων που πρέπει να απαντηθούν κυρίως όσον αφορά τα επόμενα βήματα της διαδικα-

σίας καταστροφής των χημικών Προτεραιό-τητας 1 (υψηλής τοξικότητας) Σύμφωνα με την ενημέρωση που υπάρχει τα χημικά φορ-τώθηκαν από τη Latakia στο δανέζικο πλοίο ldquoArk Futurardquo με τελικό προορισμό το λιμάνι Gioia Tauro της Ιταλίας όπου θα γίνει με-ταφόρτωση 560 τόννων εξ αυτών στο ldquoCape Rayrdquo Το μετασκευασμένο φορτηγό πλοίο του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ θα καταπλεύ-σει το αμέσως επόμενο διάστημα σε διεθνή ύδατα της Μεσογείου laquoκάπουraquo μεταξύ Κρή-της Μάλτας και Ιταλίας - η ακριβής τοποθε-σία δεν έχει γνωστοποιηθεί Η εξουδετέρωση των χημικών θα γίνει εν πλω με τη μέθοδο της υδρόλυσης η οποία έχει ευρέως χρησι-

περί της καταστροφής των ΧηΜικΩΝ ΟΠΛΩΝ της ΣυΡιαΣ

μοποιηθεί κατά το παρελθόν για την κατα-στροφή χημικών και αναμένεται να διαρκέσει μέχρι 90 ημέρες Για τις ανάγκες της συγκε-κριμένης επιχείρησης κατασκευάστηκαν το 2013 από τις ΗΠΑ δύο φορητά συστήματα (Field Deployable Hydrolysis Systems) Η συγκεκριμένη πλατφόρμα έχει δοκιμαστεί μόνο με υποκατάστατα που προσομοιάζουν με τη φυσική και χημική σύσταση των ndashπιο τοξικώνndash laquoσυγγενώνraquo τους Το σύστημα αυ-τό αδρανοποιεί τους χημικούς παράγοντες θερμαίνοντας και αναμιγνύοντάς τους (με-ταξύ άλλων) με νερό υδροξείδιο του νατρί-ου και υποχλωριώδες νάτριο με αποτέλεσμα να μετατρέπονται σε λιγότερο επικίνδυνες χημικές ουσίες που δεν μπορούν να χρησι-μοποιηθούν για την κατασκευή όπλων Τα laquoπροϊόνταraquo της υδρόλυσης θα αποθηκευτούν και εν συνεχεία θα μεταφερθούν σε κατάλ-ληλες χερσαίες εγκαταστάσεις επεξεργασί-ας επικίνδυνων αποβλήτων για περαιτέρω επεξεργασία και καταστροφή Σύμφωνα με τις πληροφορίες που είναι διαθέσιμες στην ιστοσελίδα του OPCW η Γερμανία και το Ην Βασίλειο είναι μεταξύ των χωρών που θα αναλάβουν την καταστροφή μέρους των προϊόντων αυτών

Η πληροφορία ότι τα χημικά όπλα ή τα προϊόντα της υδρόλυσης θα απορριφθούν στη θάλασσα που αναπαράγεται από πολ-λά εγχώρια ΜΜΕ είναι ανακριβής και ένα από τα προϊόντα της παραπληροφόρησης που πυροδοτεί η απουσία οποιασδήπο-τε ενημέρωσης από τους αρμοδίους προς τους πολίτες Από την ημέρα που έγινε γνωστό η επιλογή της εν πλω υδρόλυσης (μετά από πρόταση των ΗΠΑ) γεννιούνται φόβοι και πολλές ενστάσεις σχετικά με την επιλογή για άλλη μια φορά του ευάλωτου περιβάλλοντος της Μεσογείου για τέτοιου είδους προβληματικά και με μεγάλο κίνδυ-νο εγχειρήματα

Την ίδια ώρα που πρέπει να εφαρμοστεί άμεσα η Οδηγία Πλαίσιο για τη Θαλάσσια Στρατηγική και η ολοκληρωμένη διαχείριση και διατήρηση των θαλάσσιων και παράκτι-ων οικοσυστημάτων και ειδών που η ΕΕ έχει θέσει ως προτεραιότητα τη laquoΓαλάζια Ανάπτυξηraquo προωθώντας τη ως έναν από τους βασικότερους άξονες για ανάπτυξη και έξοδο από την κρίση των χωρών της Μεσογείου η επιλογή της εν πλω υδρόλυ-σης με πλοίο μάλιστα που δεν διαθέτει τα χαρακτηριστικά ασφαλούς ναυσιπλοΐας και πρόσθετης ασφάλειας για τέτοιου είδους επιχειρήσεις εντείνει τις ανησυχίες

Είναι δε απορίας άξιο πώς η Ελλάδα που έχει αναλάβει την Προεδρία του Συμβου-λίου της ΕΕ κατά το πρώτο εξάμηνο του 2014 (αλλά και οι υπόλοιπες χώρες της Μεσογείου ακόμα και η ΕΕ) μένει για μια άλλη φορά απαθής χωρίς να ενημερώνει φορείς και πολίτες όπως οφείλει για ένα τόσο σοβαρό γεγονός Οι καθυστερημένες διαβεβαιώσεις από το Υπουργείο Εξωτερι-κών περί laquohellipύπαρξη[ς] όλων των εγγυήσεων ασφαλείας σε σχέση με το θαλάσσιο περι-βάλλον της Μεσογείουhellipraquo (Μάρτιος 2014) χωρίς ωστόσο απτά στοιχεία και επιχειρή-ματα τροφοδοτεί το κλίμα αμφισβήτησης (που δικαιολογημένα υπάρχει) και αφήνει χώρο για κινδυνολογία και τρομοκρατία

Οι θαλάσσιες δραστηριότητες ενέχουν πάντα το κίνδυνο ατυχήματος Η επιλογή του πιο κατάλληλου και ασφαλούς- και όχι του πιο laquoβολικούraquo- σημείου στο θαλάσσιο (ή χερσαίο) χώρο και της αποδεδειγμένα ασφαλέστερης και πιο αποδεκτής μεθόδου καταστροφής σύμφωνα με τους διεθνείς ορ-γανισμούς και την επιστημονική κοινότητα καθώς και η λήψη όλων των απαραίτητων μέτρων πρόληψης αλλά και άμεσης αντιμε-τώπισης σε περίπτωση έκτακτου περιστα-τικού αποτελούν μονόδρομο Τέλος είναι αυτονόητο ότι βασικό στοιχείο αποτελεί η πλήρης διαφάνεια η ενεργός συμμετοχή και συνεχή ενημέρωση των πολιτών

Περιμένουμε από τα αρμόδια ελληνικά υπουργεία Εξωτερικών ΥΠΕΚΑ Ναυτιλί-ας και Αιγαίου να ενημερώσουν υπεύθυ-να φορείς και πολίτες να διαβεβαιώσουν με συγκεκριμένες επιστημονικές αναφο-ρές για την ασφάλεια της μεθόδου και τις επιπτώσεις στο θαλάσσιο περιβάλλον της Μεσογείου και να απαιτήσουν την αναβολή ή ακόμα και την ματαίωση του εγχειρήμα-τος αν θεωρήσουν ότι οι διαβεβαιώσεις που έχουν λάβει από τον OPCW και τον ΟΗΕ είναι ανεπαρκείς

ΔικΤυΟ ΜΕΣΟΓΕιΟΣ SOS

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1322

Στις περισσότερες περιοχές του πλανήτη μας ο χώρος διαμορφώνεται όχι μόνο από φυσικές διεργασίες αλλά και από ανθρώπινες παρεμβάσεις άλλοτε άμεσες και άλ-λοτε έμμεσες Στην εποχή μας πολλές από τις ανθρώπινες δραστηριότητες ndashόπως η εκμετάλλευση των πόρων και η αστικοποίησηndash εξαπλώνονται σε έκταση και αυξάνονται συνεχώς σε ένταση Είναι συγκλονιστικοί οι ταχύτατοι ρυθμοί με τους οποίους συντελούνται τέτοιες διαδικασίες αλλά και οι ριζικές τους επιπτώσεις Οι έμμεσες επιρροές μάλιστα διαχέονται και καλύπτουν το σύνολο του πλανήτη Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι επιπτώσεις στο χώρο από το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής αποτέλεσμα της αύξησης εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου

Ο χώρος όπως διαμορφώνεται από τη Φύση και τον Άνθρωπο αποτελεί τοπίο Σύμφωνα με τον ορισμό του Συμβουλίου της Ευρώπης

laquoτοπίοraquo σημαίνει μία περιοχή όπως γίνεται αντιληπτή από τους ανθρώπους του οποίου ο χαρακτήρας είναι το αποτέλεσμα της δράσης και αλληλεπίδρασης των φυσικών και ή ανθρώπινων παραγόντων

Αρχικά η έννοια του τοπίου ως χώρου με έντονο τοπι-κό χαρακτήρα αναγνωρίστηκε από τις καλές τέχνες και αποτέλεσε διαχρονική πηγή έμπνευσης για τη ζωγραφι-κή και τη χαρακτική τη λογοτεχνία και την αρχιτεκτονική και ίσως τη μουσική Τον 20ο αιώνα όμως έγινε κατανο-ητό ότι το τοπίο συνδυάζοντας τις μεταβολές των οικο-συστημάτων και της βιοποικιλότητας με τις επιρροές από τις ανθρώπινες δραστηριότητες μπορούσε να αποτελέσει χρήσιμο πλαίσιο για τη διαχείριση του χώρου Άρχισε έτσι η διερεύνηση του τοπίου από περιβαλλοντική και χωρο-ταξική σκοπιά

Στην Ευρώπη μια ήπειρο με πλούσια ιστορία και πολι-τισμό της οποίας ο χώρος έχει υποστεί μακρόχρονες και συχνά βίαιες ανθρώπινες παρεμβάσεις το τοπίο αναδείχτη-κε σε αντικείμενο διεπιστημονικής έρευνας Έτσι το 2000 υπογράφηκε στη Φλωρεντία η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για το Τοπίο στο πλαίσιο του Συμβουλίου της Ευρώπης που τέθηκε σε ισχύ το Μάρτιο του 2004 Σήμερα στη Σύμβα-ση μετέχουν 38 χώρες ενώ ετήσιες τεχνικές συναντήσεις έχουν επιτρέψει τη διερεύνηση πολλών πτυχών του τοπί-ου τη διαμόρφωση αλλά και τη διαχείρισή του

Πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι η Σύμβαση για το Τοπίο αποδίδει μεγάλη σημασία στις διαδικασίες κοινωνικής ενημέρωσης και συμμετοχής σε αντίθεση με άλλες περισ-σότερο τεχνοκρατικές προσεγγίσεις Από τη μία πλευρά αυτό αποτελεί θετική εξέλιξη ως προς τη δημοκρατικότη-τα των διαδικασιών από την άλλη όμως δεν έχει διαμορ-φωθεί επαρκώς στο πλαίσιό της μια πραγματιστική και συστηματική μεθοδολογία στη διαφύλαξη και διαχείριση των τοπίων που αποτελεί ακόμα στόχο πολλών προσπα-θειών Έχει όμως προωθηθεί σημαντικά η αναγνώριση του τοπίου στον Ευρωπαϊκό χώρο

Αντίθετα στο επίπεδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης η έν-νοια του τοπίου έχει παραμείνει ουσιαστικά στα αζήτη-τα χωρίς να έχει ενταχθεί οργανικά στα περιβαλλοντικά και χωρικά της προγράμματα Πιθανά αυτό να οφείλεται στη διχογνωμία που βασιλεύει στην Ευρωπαϊκή Ένωση ως προς την αρμοδιότητά της για τα θέματα του χωρικού σχεδιασμού Διχογνωμία που οδήγησε στην παραμέληση ή και εγκατάλειψη σημαντικότατων προγραμμάτων ευ-ρωπαϊκής χωροταξίας που είχε προωθήσει παλαιότερα ο

Μάριος Καμχής κύριο στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτρο-πής Ίσως όμως η παραμέληση αυτή να οφείλεται και στην αδυναμία σύνδεσης του τοπίου με τις laquoαναπτυξιακέςraquo ή και laquoοικονομίστικεςraquo θεωρήσεις που δεσπόζουν στη σημερινή Ένωση Τείνει να αγνοηθεί έτσι η καθοριστική συμβολή του τοπίου στην ποιότητα ζωής των κατοίκων στις μνήμες και συνέχεια των τόπων την πολιτιστική τους ταυτότητα στην υπεραξία που αυτή δημιουργεί και στην ενίσχυση της τουριστικής έλξης Έχουν χρηματοδοτηθεί κατά καιρούς Κοινοτικά προγράμματα που αφορούν το τοπίο χωρίς όμως να αξιοποιηθούν τα αποτελέσματα τους και να οδηγήσουν σε συνεκτική Κοινοτική πολιτική για το τοπίο

Στο διεθνές επίπεδο η Συνθήκη για την Παγκόσμια Κλη-ρονομιά της UNESCO αναγνωρίζει πλέον τοπία στον κατά-λογο των περιοχών της Βέβαια κατά την Ευρωπαϊκή Σύμ-βαση όλα τα τοπία μπορούν να θεωρηθούν ως πολιτιστικά και να απαιτήσουν ενασχόληση και μέριμνα Αλλά αυτά που επιλέγονται από την UNESCO είναι μόνον εκείνα που χαρα-κτηρίζονται από εξέχουσες παγκόσμιες αξίες (outstanding universal values) και είναι μέχρι σήμερα μόνο 85 από τα οποία 79 πολιτιστικά και 6 μεικτά Πρέπει εδώ να σημειωθεί ότι η UNESCO όχι μόνο ενδιαφέρεται αποκλειστικά για τα τοπία με εξέχουσες παγκόσμιες αξίες αλλά τα αντιμετωπίζει ως μία ακόμη κατηγορία παγκόσμιας πολιτισμικής (κυρίως) κληρονομιάς (heritage) κι όχι τόσο ως χωρικές ενότητες οι οποίες είναι ζωντανές και υπόκεινται σε συνεχείς αλλαγές ανάλογα με τις εκάστοτε περιβαλλοντικές κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες κάθε περιόδου

Η Ελλάδα υπήρξε μια από τις πρώτες χώρες που υπέγρα-ψαν την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για το Τοπίο το 2000 Χρει-άστηκε όμως μια δεκαετία για να κυρωθεί η Σύμβαση αυτή από το Κοινοβούλιο που έγινε με το Ν38272010 ΦΕΚ Α 3025022010 δείγμα της έλλειψης ενδιαφέροντος για το τοπίο που είχαν οι μέχρι τότε πολιτικές ηγεσίες

Ένα χρόνο μετά συγκροτήθηκε με υπουργική απόφα-ση η Εθνική Επιτροπή για το Τοπίο με κύριο μέλημα την

εκπλήρωση των υποχρεώσεων της Χώ-ρας που προέκυπταν από την εφαρμογή της Σύμβασης Η Επιτροπή στην οποία η συμμετοχή των μελών της δεν ήταν αμει-βόμενη λειτούργησε μόνο για ενάμισι έτος και μετά σταμάτησε τυπικά λόγω μη αντι-κατάστασης παραιτηθέντων μελών

Στο διάστημα λειτουργίας της η Επιτρο-πή προώθησε δύο κυρίως θέματα

Με τη βοήθεια της Διεύθυνσης Χωρο-ταξίας του ΥΠΕΚΑ ενέταξε τη διαχείριση του τοπίου στις μελέτες για την επικαιρο-ποίηση των Περιφερειακών Πλαισίων Χω-ροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανά-πτυξης που ανατέθηκαν το 2012 για τις 12 περιφέρειες της χώρας Οι μελέτες αυτές περιλαμβάνουν την καταγραφή των τοπί-ων διεθνούς εθνικής και περιφερειακής σημασίας καθώς και όσων έχουν υποστεί ριζικές βλάβες τη διαπίστωση των απειλών που προκαλούν την υποβάθμισής τους και τη διατύπωση γενικών κατευθύνσεων για τη διαφύλαξη ή αποκατάστασή τους Αντί-στοιχα η έννοια του τοπίου εντάχθηκε και στην αναθεώρηση του Ρυθμιστικού Σχεδίου

της Αθήνας Αττικής Ελπίζεται ότι τα αποτελέσματα των μελετών αυτών και η κτηθείσα εμπειρία θα μπορέσουν να αξιοποιηθούν και να αποτελέσουν εργαλεία για την καλή διαχείριση του ελληνικού τοπίου

Δυστυχώς όμως η δεύτερη καίρια πρωτοβουλία της Εθνι-κής Επιτροπής Τοπίου δεν μπόρεσε να υλοποιηθεί ακόμα Πρόκειται για την εκπόνηση μελέτης βάσης που θα περι-λάμβανε την κατάρτιση τυπολογίας του τοπίου την πιλο-τική εφαρμογή προδιαγραφών σε επίπεδο Καλλικράτειου δήμου την παροχή νομικής υποστήριξης για την εκπό-νηση αναγκαίων νομοθετικών ρυθμίσεων τη δημιουργία και λειτουργία Υποστηρικτικής Διαδικτυακής Γεωγραφι-κής Εφαρμογής και τη δημιουργία Βάσης Δεδομένων για το τοπίο την πραγματοποίηση σχετικών εκδηλώσεων δι-αβούλευσης την οργάνωση ενός διεθνούς συνεδρίου την παραγωγή έντυπου υλικού και θα κατέληγε σε διατύπωση εθνικής στρατηγικής για το τοπίο Παρά τη σοβαρή εργασία που έγινε από την Επιτροπή και τη Διεύθυνση Χωροταξί-ας του ΥΠΕΚΑ στην προετοιμασία των προδιαγραφών και των δελτίων έργου για χρηματοδότηση της μελέτης από το ΕΠΠΕΡΑΑ γραφειοκρατικές διαδικασίες ή και πολιτι-κή αδράνεια έχουν αναστείλει την προώθηση αυτής της τόσο χρήσιμης μελέτης Σημειώνεται εδώ ότι τα αποτελέ-σματα της επρόκειτο να τροφοδοτήσουν τα περιφερειακά πλαίσια που αναφέρθηκαν πιο πάνω πράγμα που δεν κα-τέστη δυνατό μέχρι σήμερα

Παρά τις κάποιες αρνητικές εξελίξεις και τη σημερινή δυσμενή συγκυρία η κοινωνική συνειδητοποίηση για το τοπίο εξακολουθεί να ενισχύεται στην Ελλάδα καθώς και η αναγνώριση της δυνητικής του συμβολής στις αναπτυ-ξιακές διαδικασίες ndashκυρίως στον ελληνικό τουρισμόndash αλ-λά και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής Παράγοντες που αργά ή γρήγορα θα ευαισθητοποιήσουν και την πολιτική ηγεσία της χώρας

ΘυΜιΟΣ ΠαΠαΓιαΝΝηΣAρχιτέκτων

ΤΟΠιΟ η ΣυΓΧΡΟΝη ΠΡΟΣΕΓΓιΣη

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 23

Το εξορυκτικό έργο Pascua Lama είχε να αντιμετωπίσει πολλές δυσκολίες από την αρχή πέρα από τις κοινωνικές αντιδράσεις σε Χιλή και Αργεντινή Οι εξελίξεις στη βι-ομηχανία του χρυσού παγκόσμια αλλά και οι ενδο-εταιρικές πολιτικές και οικονο-μικές αποφάσεις επηρέασαν ιδιαίτερα το έργο και τελικά οδήγησαν στην αναστολή του Αυτά τα στοιχεία είναι σημαντικά για τον τομέα της Πολιτικής Οικολογίας καθώς αναζητούμε τι καθορίζει αυτές τις εταιρικές αποφάσεις και ποιών τα συμφέροντα τελικά εξυπηρετούνται Σε αυτό το πλαίσιο η κά-θε επιχείρηση δεν αντιμετωπίζεται ως μο-νολιθική οντότητα αλλά ως ένα δυναμικό πλέγμα σχέσεων εξουσίας αμφισβήτησης και συνεργασίας μεταξύ των διαφόρων φο-ρέων και εκφάνσεων του κεφαλαίουΑν θέ-λουμε να κατανοήσουμε τα κίνητρα και τις πολιτικές της (καναδικής) Barrick Gold στο Pascua Lama της Χιλής πρέπει να laquoανοί-ξουμεraquo το μαύρο κουτί των εταιριών χρυ-σού και να μπούμε στον απόκρυφο κόσμο των χρηματοδοτήσεων που είναι η laquoκαρ-διάraquo της εξορυκτικής βιομηχανίας

Η έκρηξη της τιμής του χρυσού

Ένα σημαντικό στοιχείο που συνθέτει το σκηνικό είναι η τεράστια αύξηση στις τιμές του χρυσού κατά την τελευταία δεκαετία η οποία συνεπάγεται και αύξηση των εξο-ρύξεων σε παγκόσμιο επίπεδο Μέσα από το πρίσμα αυτού που θεωρείται ως η μεγα-λύτερη καταγεγραμμένη άνοδος του εμπο-ρεύματος από τη μεταπολεμική περίοδο και έπειτα (2003-2012) μεγάλες εξορυκτικές εταιρείες χρυσού όπως η Barrick Gold έχουν προχωρήσει σε μεγάλες εξαγορές και έχουν επεκτείνει τις δραστηριότητές τους Συνε-πώς παλαιότερα αδρανή ορυχεία που δεν θα ήταν οικονομικά βιώσιμα να λειτουρ-γήσουν με χαμηλότερες τιμές του χρυσού

έχουν ξαναμπεί στο παιχνίδι όπως είναι και η περίπτωση του Pascua Lama

Εκμεταλλευόμενοι το ενδιαφέρον των επεν-δυτών πολλοί από τους οποίους κερδοσκο-πούν πάνω στις μελλοντικές αυξήσεις των τιμών οι εταιρείες εκδίδουν νέες προσφορές μετοχών στις αγορές Η Wall Street Journalσε άρθρο της το 2012 ανέφερε ότι κατά την τε-λευταία δεκαετία οι τέσσερις μεγαλύτερες εταιρείες εξόρυξης χρυσού (BarrickGold Newmont Newcrest και Goldcorp) έχουν αυξήσει την έκδοση μετοχών κατά 117 Μάλιστα η Barrick Gold κατέχει το laquoβρα-βείοraquo των δύο μεγαλύτερων μετοχικών προ-σφορών στην ιστορία του Χρηματιστηρίου του Τορόντο για τη χρηματοδότηση της το Νοέμβριο του 2013 Οι θεσμικοί επενδυτές (που διαχειρίζονται κατά μίνιμουμ κεφάλαια της τάξης των 100 εκ δολαρίων) όπως τα hedge funds τα συνταξιοδοτικά ταμεία και τα αμοιβαία κεφάλαια είναι ανάμεσα σε εκείνους που κατέχουν σήμερα μεγάλο κε-φάλαιο μετοχών στα μητρώα των εταιρειών εξόρυξης χρυσού

Δημιουργώντας κέρδος για τους μετόχους

Οι θεσμικοί επενδυτές με το τεράστιο μέγεθος των επενδύσεών τους είναι δι-ατεθειμένοι να αναλάβουν ενεργό ρόλο για τις επενδύσεις τους πολύ περισσότερο από ότι οι ιδιώτες επενδυτές Οι μεγάλες συγκεντρώσεις της επένδυσης σε μια εται-ρία τους δίνει μεγαλύτερη διαπραγματευ-τική ισχύ (και μάλιστα ψήφων) ώστε να πιέσουν σε εταιρικά θέματα Οι θεσμικοί μέτοχοι της Barrick Gold προφανώς δεν αποτελούν εξαίρεση Η μη απόδοση των αναμενόμενων μερισμάτων στους μέτοχους αποτέλεσε το βασικό λόγο για να πιεστεί η διοίκηση να εγκαταλείψει το σχέδιο αύ-ξησης των επενδύσεων της laquoγια χάρη της

ανάπτυξηςraquo και να ιεραρχήσει πολύ ψηλά την απόδοση των κερδών στους μέτοχους Μάλιστα στα μέσα του 2012 ο Διευθύνων Συμβούλος απολύθηκε με βάση την κακή απόδοση των μετοχών ενώ συνεχείς ήταν και οι διαμάχες στο διοικητικό συμβούλιο καθώς έπρεπε να σηματοδοτηθεί μια νέα εποχή όπου οι αποδόσεις των μετόχων θα έχουν τον πρώτο λόγο

Λόγω όλων των παραπάνω η Barrick Gold υιοθετεί πλέον μια πιο συντηρητική προσέγγιση στην κατανομή κεφαλαίων μαζί με την υπόσχεση ότι laquoοι αποδόσεις (στους μετόχους) θα καθορίζουν την παραγωγή και όχι το αντίθετοraquo Η εταιρεία έχει αναβάλει για παράδειγμα 4 δισ δολαρίων προγραμ-ματισμένες κεφαλαιακές δαπάνες και έχει προχωρήσει πρόσθετες περικοπές των γε-νικών εξόδων Επιπλέον έχουν πουληθεί ορυχεία χαμηλής αποδοτικότητας και υψη-λού λειτουργικού κόστους όπως είναι τα ορυχεία Darlot Granny Smith και Lawlers στη δυτική Αυστραλία

Το αίνιγμα Pascua Lama

Το Pascua Lama σε αυτό το πλαίσιο απο-τελεί ένα γρίφο για την Barrick Gold Κα-θώς έχει χαρακτηριστεί ως το laquoμεγαλύτε-ρο ορυχείο χαμηλού κόστους στον κόσμοraquo θεωρείται η ναυαρχίδα των περιουσιακών στοιχείων της εταιρείας και αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της μελλοντικής παρα-γωγής χρυσού Είναι από τα μεγαλύτερα ανεκμετάλλευτα κοιτάσματα χρυσού στον κόσμο κατέχοντας την 11η θέση και το τρί-το μεγαλύτερο στη Λατινική Αμερική Για τη Barrick Gold υπήρξε το επίκεντρο των κεφαλαιακών της δαπανών με πάνω από 5 δις δολάρια μέχρι σήμερα Αποτελεί το σημαντικότερο λόγο συγκρούσεων μεταξύ της εταιρείας και των μετόχων της με ορι-σμένους μέτοχους να αμφισβητούν ακόμα

το κατά πόσον θα πρέπει να συνεχιστεί το έργο στο σημερινό περιβάλλον

Σε αυτή τη διαμάχη ήρθαν να προστεθούν η διαρκής αντίδραση και αβεβαιότητα για την περιβαλλοντική συμμόρφωση του έργου με τους κανονισμούς της Χιλής η χαμηλό-τερη τιμή του χρυσού σήμερα και τα 15 δις δολάρια έλλειμμα στα οικονομικά της εται-ρείας Όλοι αυτοί οι παράγοντες οδήγησαν στην αναστολή του έργου Η Barrick Gold μπορεί να κατέφερε με αυτή την απόφαση να περιορίσει τη ζημιά της όμως το μέλλον της τίθεται υπό αμφισβήτηση Η παραγωγή η μεγέθυνση και η υπόσχεση της μελλοντι-κής ανάπτυξης παραμένει αναπόσπαστο μέρος της επιχειρηματικής δραστηριότη-τας της και βάσει αυτών καθορίζεται και η βιωσιμότητά της Αυτό αναγκάζει την εται-ρεία να δηλώσει ότι δεν έχει απομακρυνθεί ολοκληρωτικά από το έργο Πράγματι μια απόφαση να αναστείλει τις τωρινές δρα-στηριότητες δεν σημαίνει ότι χάνει τα με-ταλλευτικά δικαιώματα (τα οποία δεν έχουν ημερομηνία λήξης εφόσον οι ετήσιες πλη-ρωμές γης καταβάλλονται)

Τι θα γίνει στο Pascua Lama

Προς το παρόν η εταιρεία έχει μετριάσει το κίνδυνο έκθεσής της στο έργο εξόρυξης στο Pascua Lama Όλα τα σημάδια δείχνουν μια επιβράδυνση στην εξορυκτική βιομηχανία εν γένει η οποία επιδεινώνεται με την αύξηση της επιφυλακτικότητας εκ μέρους των χρη-ματοοικονομικών επενδυτών να συνεισφέ-ρουν κεφάλαια στη βιομηχανία Αλλά εκεί που οι μικρές εταιρίες εξόρυξης (εταιρείες που αναλαμβάνουν μόνο εξερεύνηση)είτε πωλούνται ή κλείνουν σε περίοδο ύφεσης οι μεγάλες χρυσοθήρες δείχνουν αντοχή Πε-ρίοδοι υφέσεις και πτώσης χαρακτηρίζουν τον κύκλο εξόρυξης στο τέλος της προη-γούμενης ύφεσης για παράδειγμα τα σχέ-δια της λειτουργίας του Pascua Lama είχαν για να ξανακκκινίσουν λίγα χρόνια αργότερα όταν οι τιμές του χρυσού ανέκαμψαν Εκτός από το να περιμένει μέχρι να βελτιωθούν οι συνθήκες η εταιρεία εξετάζει να πουλήσει μέρος του μεριδίου της στο Pascua Lama Τέτοιες συμφωνίες συνεργασίας δεν είναι ασυνήθιστες στον τομέα των εξορύξεων με δεδομένη την υψηλή κεφαλαιακή δαπάνη που απαιτείται Προς το παρόν βέβαια πε-ριμένουν τη στιγμή που τα αποθέματα χρυ-σού στο Pascua Lama θα έχουν μεγαλύτερη αξία και χαμηλότερο επενδυτικό κίνδυνο αν εξορυχτούν από το να παραμένουν κά-τω από το έδαφος

JULIE REYESδιδακτορική ερευνήτρια Πολιτικής Οικολογίας

στο Πανεπιστήμιο του ΜάντσεστερΜετάφραση Δήμητρα Σπαθαρίδου

Επιμέλεια Γιώργος Βελεγράκης

ΧιΛη η στρατηγική της Barrick Gold στο ορυχείο χρυσού Pascua Lama

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1324

Αντιδράσεις για τα πρώτα φορτία ασφαλτώδους άμμου στην Ευρώπη

Για πρώτη φορά φορτία πετρελαίου ασφαλ-τώδους άμμου (tar sand oil) στάλθηκαν στην Ευρώπη και πιο συγκεκριμένα στην Ισπανία για επεξεργασία και διύλιση 600000 βαρέλια αρ-γού πετρελαίου της καναδικής εταιρείας Western

Canada Select (WCS) στάλθηκαν από την ισπανική πετρελαϊκή εταιρεία Repsol σε διυ-λιστήριο του Μπιλμπάο Η εξέλιξη αυτή πυροδότησε αντιδράσεις και διαδηλώσεις έξω από το εργοστάσιο το οποίο βρίσκεται σε μια ιδιαίτερα πυκνοκατοικημένη περιοχή Οι εκδηλώσεις διαμαρτυρίας υποστηρίζονται από τοπικές κινήσεις πολιτών και από περι-βαλλοντικές οργανώσεις που επισημαίνουν τους κινδύνους που δημιουργούν για τους κατοίκους και το περιβάλλον

Από τη μεριά της η εταιρεία απορρίπτει τα ενστάσεις κατοίκων και περιβαλλοντικών οργανώσεων και ισχυρίζεται ότι ο συγκεκριμένος τύπος αργού πετρελαίου παράγει την ίδια ποσότητα εκπομπών με οποιοδήποτε άλλο είδος πετρελαίου

Παρrsquoόλα αυτά μελέτες σε άλλες περιοχές του πλανήτη έχουν συνδέσει την ύπαρ-ξη διυλιστηρίων ασφαλτώδους άμμου με αυξημένα επίπεδα καρκίνου και αναπνευ-στικών νοσημάτων Απόπειρες της ΕΕ να ποσοτικοποιήσει τις εκπομπές αερίων ρύπων από διαδικασίες εξόρυξης και διύλισης πετρελαίου ασφαλτώδους άμμου έχουν προς το παρόν εγκαταλειφθεί μετά τις έντονες αντιδράσεις του Καναδά και της βιομηχανίας πετρελαίου

Ανεπαρκής ο περιορισμός της ΕΕ στα βιοκαύσιμα καταγγέλουν οικολογικές οργανώσεις

Στις 13 Ιουνίου και μετά από μήνες διαπραγματεύσεων οι υπουργοί Ενέργειας της ΕΕ αποφά-σισαν τον περιορισμό των βιοκαυσίμων στο 7 της ενέργειας της Ευρώπης για μεταφορές το 2020 και ενώ η αρχική πρόταση προέβλεπε όριο 5 Οικολογικές οργανώσεις όμως προειδο-ποιούν ότι ο περιορισμός είναι πολύ ήπιος και έρχεται καθυστερημένα Οι αρνητικές συνέπειες από βιοκαύσιμα θα αυξηθούν καθώς το όριο του 7 σημαίνει 50 αύξηση του σημερινού επιπέδου χρήσης βιοκαυσίμωνΠώς όμως τα βιοκαύσιμα που αποτελούν ένα είδος ανανεώσιμης πηγής ενέργειας έφτασαν να αποτελούν κίνδυνο για το περιβάλλονΒασικό επιχείρημα για την πολιτική υποστήριξης των βιοκαυσίμων στην ΕΕ (πχ βιοντήζελ) ήταν ότι έχουν ως αποτέλεσμα χαμηλότερες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου σε σχέση με τα ορυ-κτά καύσιμα δεδομένου πχ ότι τα φυτά που καλλιεργούνται για να παραχθούν τα βιοκαύσιμα απορροφούν διοξείδιο του άνθρακα Ίσως σημαντικότερα κίνητρα όμως ήταν οι αυξανόμενες τιμές των ορυκτών καυσίμων και η ενεργειακή ασφάλειαΚαθώς όμως οι ευρωπαϊκές χώρες και οι προμηθευτές καυσίμων υλοποιούσαν τους στόχους για τα βιοκαύσιμα το αποτέλεσμα ήταν η προώθηση σχεδόν αποκλειστικά βιοκαυσίμων που παράγονται από τροφικές και ενεργειακές καλλιέργειες όπως φοινικέλαιο σόγια ελαιοκράμβη (βιοντήζελ) σιτάρι και καλαμπόκι (αιθανόλη) Η επιστημονική κοινότητα έχει προειδοποιήσει ότι η αυξημένη ζήτηση για βιοκαύσιμα στην ΕΕ οδηγεί στην επέκταση της παγκόσμιας καλλιεργήσιμης γης σε βαθμό που μπορεί τελικά να αυ-ξήσει τις εκπομπές που συντελούν στην κλιματική αλλαγή Αυτή η έμμεση αλλαγή χρήσης γης (Indirect Land Use Change ndash ILUC) συντελείται ως εξής Επιφάνεια γης που μπορεί να χρησι-μοποιηθεί για καλλιέργεια τροφίμων τώρα χρησιμοποιείται για καλλιέργεια καυσίμων Αυτό έχει ως αποτελέσμα να χρειάζεται επιπλέον επιφάνεια καλλιεργήσιμης γης για τα τρόφιμα Η laquoνέαraquo γη συνήθως βρίσκεται σε τροπικές περιοχές όπου μεγάλα δάση κόβονται για να δημιουργηθεί χώρος για καλλιέργειες Αυτή η αποψίλωση μειώνει τα δέντρα και γενικότερα τη βλάστηση που απορροφά διοξείδιο του άνθρακα και αποβάλλει τεράστια μεγέθη αερίων θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα αναιρώντας τον αρχικό στόχο της πολιτικής της ΕΕ για τα βιοκαύσιμα Ταυτόχρονα ο ανταγωνισμός μεταξύ καλλιέργειας βιοκαυσίμων και τροφίμων για εκτάσεις γης και για νερό ανεβάζει τις τιμές των τροφίμων και εντείνει τις διακυμάνσεις των αγορών γεωρ-γικών προϊόντων ενώ οι επιδοτήσεις στα βιοκαύσιμα κοστίζουν περίπου 6 δισ euro το χρόνο στα ευρωπαϊκά κράτηΗ Ευρώπη είναι ήδη η ήπειρος με την υψηλότερη εξάρτηση από εκτάσεις γης εκτός των συνόρων της και έχει το δεύτερο υψηλότερο επίπεδο laquoκατανάλωσης γηςraquo κατά κεφαλήν Σύμφωνα με μελέ-τη του Οικονομικού Πανεπιστήμιου της Βιέννης για την οργάνωση laquoΦίλοι της Γηςraquo ΕυρώπηςΤο αποτύπωμα της κατανάλωσης βιοκαυσίμων σε επιφάνεια γης το 2010 ήταν 450 εκατομμύρια στρέμματα ισοδύναμο με την επιφάνεια της Σουηδίας Το 2030 αν η σημερινή τάση συνεχιστεί η κατανάλωση βιοκαυσίμων της ΕΕ αναμένεται να αυξηθεί κατά 58 χρησιμοποιώντας περίπου 700 εκατομ στρέμματα έκταση ίση με την επιφάνεια της Σουηδίας και της Πολωνίας μαζίΗ χρήση ξύλου για παραγωγή θερμότητας και ηλεκτρισμού προκαλεί το μεγαλύτερο αποτύπωμα περίπου 300 εκατομ στρέμματα δάσους το 2010 που προβλέπεται να φτάσουν τα 400 εκατομ στρέμματα το 2030 Αν όλο αυτό το ξύλο προερχόταν από το εσωτερικό της ΕΕ θα απαιτούσε σχεδόν το 40 όλης της παραγωγικής δασικής έκτασης της ΕυρώπηςΗ Ευρώπη πρέπει όχι μόνο να περιορίσει τη χρήση των βιοκαυσίμων για αυτοκίνητα αλλά και να περιορίσει την τεράστια έκταση γης που χρησιμοποιείται γενικότερα από την ΕΕ θέτοντας υποχρε-ωτικούς στόχους που περιορίζουν την υπερκατανάλωση Τα βιοκαύσιμα μπορούν να παίξουν ρόλο στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής όμως θα πρέπει αυτό να γίνει με χρήση υπολειμμάτων και αποβλήτων (βιοκαύσιμα δεύτερης γενιάς) αντί για την καύση δέντρων και καρπών

ε ίδαμε

Ομπάμα ndash Νέο πρόγραμμα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής

Στις 2 Ιουνίου ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μπάρακ Ομπάμα ανακοίνωσε μέσω της Υπη-ρεσίας Προστασίας του Πε-ριβάλλοντος (EPA) ένα νέο φιλόδοξο πρόγραμμα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερ-μοκηπίου κατά 30 μέχρι το 2030 (έτος βάσης το 2005) Το πρόγραμμα περιλαμβάνει

σειρά μέτρων όπως το κλείσιμο μονάδων ηλεκτροπαραγωγής από άνθρακα την προώ-θηση της εγκατάστασης αιολικών και φωτοβολταϊκών μονάδων την ενίσχυση πολιτικών εξοικονόμησης ενέργειας και την εισαγωγή συστημάτων ανταλλαγής ρύπων Ο προ-σανατολισμός του προγράμματος είναι προς την υιοθέτηση στόχων μείωσης εκπομπών σε επίπεδο Πολιτειών (States) και όχι σε ομοσπονδιακό επίπεδο Βασικός στόχος του προγράμματος είναι η δραστική μείωση των εκπομπών από τα εργοστάσια ηλεκτροπα-ραγωγής που αποτελούν το βασικό παραγωγό αερίων του θερμοκηπίου στις ΗΠΑ

Η πρωτοβουλία Ομπάμα δέχεται σθεναρή κριτική από τη βιομηχανία άνθρακα και τους ρεπουμπλικάνους που θεωρούν ότι το πρόγραμμα αυτό θα περικόψει τις θέσεις εργασί-ας στον κλάδο και θα αυξήσει τα τιμολόγια του ρεύματος Από την άλλη το πρόγραμ-μα αντιμετωπίστηκε πολύ θετικά από τις περιβαλλοντικές οργανώσεις οι οποίες όμως επισημαίνουν ότι και πάλι υπολείπεται των προβλέψεων της Διακυβερνητικής του ΟΗΕ (IPCC) για τις αναπτυγμένες χώρες Αντιδρούν τέλος στην υλοποίηση προγραμμάτων ανταλλαγής (cap and trade) και αντιστάθμισης (offsetting) των εκπομπών ρύπων μεταξύ των Πολιτειών καθώς χρησιμοποιώντας ως παράδειγμα τον αντίστοιχο ευρωπαϊκό μη-χανισμό (ETS) ισχυρίζονται ότι τέτοιου τύπου μηχανισμοί που βασίζονται στους νόμους της αγοράς αποτυγχάνουν να οδηγήσουν σε πραγματικές μειώσεις εκπομπών

Σε κάθε περίπτωση η εξαγγελία του συγκεκριμένου προγράμματος αποτελεί μια πολύ ενδιαφέρουσα εξέλιξη καθώς πρόκειται για την πρώτη εθελοντική δέσμευση των ΗΠΑ σε ένα φιλόδοξο σχέδιο αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1308

ιΔιΩΤικΟΠΟιηΣη ΤηΣ ΝΟΜΟΘΕΣιαΣ - SOS

εισαγωγών φυσικού αερίου σε ποσότητα τουλάχιστον ίση με τις εισαγωγές από τη Ρωσία αλλά παράλληλα αναπτύσ-σεται η οικονομία κατά 4 ετησίως αυξάνονται οι θέσεις εργασίας κατά 315 ετησίως και μειώνονται συνολικά οι εισαγωγές ορυκτών καυσίμων αξίας euro505δις ετησίως - euro315 δις ευρώ περισσότερα από το σχέδιο που είχε προ-τείνει η Επιτροπή τον Ιανουάριο

Είναι προφανές πως οι τολμηρές πολιτικές ενεργειακής αποδοτικότητας δεν αποτελούν πανάκεια Το παζλ συμπλη-ρώνεται με την αυξημένη διείσδυση ΑΠΕ την αύξηση χρή-σης ηλεκτρικής ενέργειας στα κτήρια και τις μεταφορές την ανάπτυξη μέσων αποθήκευσης ενέργειας την ανάπτυξη διασυνδέσεων τη διαχείριση της ζήτησης κά

Τα μηνύματα από τις Βρυξέλλες είναι διφορούμενα Από τη μια οι εκθέσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής τονίζουν τα οφέλη από την εφαρμογή γενναίων πολιτικών στους τομείς της ενεργειακής αποδοτικότητας και των ΑΠΕ οφέλη τα οποία συνειδητοποιούν και οι ευρωβουλευτές που ζητούν φιλόδοξα και δεσμευτικά μέτρα για το 2030 Από την άλλη οι απερχόμενοι Επίτροποι και ο Πρόεδρος Μπαρόσο φαίνεται να προτείνουν έναν υπερσυντηρητι-κό στόχο ενεργειακής αποδοτικότητας 27 για το 2030 Ο στόχος αυτός θα απαιτήσει ελάχιστη προσπάθεια από τα κράτη-μέλη και θα στερήσει από την Ένωση τη δυνα-τότητα να εξασφαλίσει την ενεργειακή της ασφάλεια και αυτοδυναμία να γλιτώσει τεράστια κονδύλια από εισαγω-γές ορυκτών καυσίμων και ταυτόχρονα να προστατεύσει τους πολίτες της από τις κυμαινόμενες τιμές ενέργειας Έχει έρθει πλέον η στιγμή για τους Ευρωπαίους ηγέτες να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων και να αναλάβουν τις δικές τους πρωτοβουλίες

ΜιΧαΛηΣ ΠΡΟΔΡΟΜΟυ

πετρελαίου Για τη μεταφορά του ρωσικού αερίου θα πα-ρακάμψει την Ουκρανία κυρίως μέσω των αγωγών South Stream και Nord Stream ndash μόνο που πίσω από τους δύο αγωγούς βρίσκεται πάλι η Gazprom Η έλευση της ενερ-γειακής επανάστασης μέσω του σχιστολιθικού αερίου από τους κακεντρεχείς αποκαλούμενη laquoπάρτι συνταξιούχωνraquo μάλλον θα αργήσει όχι μόνο λόγω του τεράστιου κόστους εξόρυξης σε σχέση με το αντίστοιχο των ΗΠΑ αλλά και απλούστατα επειδή τα ευρωπαϊκά αποθέματα δεν επαρ-κούν για να εξαλείψουν την εξάρτηση από τις εισαγωγές ndash στο ευνοϊκότερο σενάριο εκμετάλλευσης σχιστολιθικού αερίου η εξάρτηση αυτή μειώνεται στο 62 το 2035 από το 89 Σε κάθε περίπτωση σύμφωνα με τον Διεθνή Ορ-γανισμό Ενέργειας οι εκπομπές CO2 από τις μονάδες φυ-σικού αερίου πολύ σύντομα (2025) θα είναι υψηλότερες από τη μέση ένταση άνθρακα του παγκόσμιου μείγματος ηλεκτρικής ενέργειας κι έτσι το φυσικό αέριο θα χάσει τον τίτλο του ως laquoκαύσιμο χαμηλών εκπομπώνraquo Δεν μπορεί να λογίζεται συνεπώς παρά μόνο ως μεταβατική εναλ-λακτική για την επίτευξη ενός συστήματος ενέργειας μη-δενικών εκπομπών Μια μεταβατική εναλλακτική η οποία θα κοστίσει περίπου euro70δις ndashόσο δηλαδή απαιτείται για την κατασκευή νέων αγωγών υποδομών αποθήκευσης και μεταφοράς φυσικού αερίου σταθμούς LNGndash και θα δεσμεύσει την Ευρώπη σε ένα καύσιμο η τιμή του οποίου έχει τριπλασιαστεί την τελευταία δεκαετία

Το ερώτημα που τίθεται είναι ποια είναι η ενδεδειγμένη λύση που μπορεί να ικανοποιήσει το τρίπτυχο ανάπτυξη ndash προστασία του καταναλωτή ndash προστασία περιβάλλοντος

Την απάντηση δίνει η ίδια η ΕΕ μέσω της μελέτης αξι-ολόγησης της πορείας εφαρμογής της οδηγίας για την ενεργειακή αποδοτικότητα Σε αυτήν παρατίθενται οι επι-πτώσεις από τη θέσπιση ενός στόχου ενεργειακής αποδο-τικότητας 40 για το 2030 όχι μόνο μειώνεται η ανάγκη

Το ξέσπασμα της κρίσης στην Ουκρανία θορύβησε τους ευρωπαίους ηγέτες και επανέφερε στην επικαιρότητα ένα παλαιό ζήτημα Πώς μπορεί να θωρακιστεί η Ευρωπαϊκή Ένωση από πιθανό κλείσιμο της ρώσικης στρόφιγγας πα-ροχής φυσικού αερίου

Ένα πιθανό μποϊκοτάζ από την πλευρά της Ρωσίας (όπως άλλωστε έχει συμβεί δις στο πρόσφατο παρελθόν το 2006 και 2009) θα στερήσει από την Ευρώπη περίπου το 15 της ποσότητας εισαγόμενου φυσικού αερίου που χρειάζε-ται για να καλύψει τις ανάγκες της και το οποίο διέρχεται από τα εδάφη της Ουκρανίας Σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο οι πλέον ευάλωτες χώρες θα ήταν αυτές της νοτιοανατο-λικής Ευρώπης αλλά και η Ιταλία και η Γερμανία Η Ελ-λάδα είναι και αυτή εθισμένη στα ρωσικά κάλλη μιας και περίπου το 55 των εισαγωγών φυσικού αερίου προέρ-χονται από τη Ρωσία Πρέπει να σημειωθεί πως σε σχέση με το παρελθόν χάρη στο πλήθος διασυνδέσεων και νέων αγωγών όλες οι ευρωπαϊκές χώρες μπορούν να ανταπο-κριθούν ευκολότερα σε αντίστοιχα επεισόδια

Ίσως βέβαια τα λόγια του προέδρου Μπαρόσο να έκρυ-βαν μια δόση υπερβολής όταν αναφέρθηκε στην Ουκρα-νική κρίση ως τη μεγαλύτερη απειλή για την ευρωπαϊκή ειρήνη και ασφάλεια μετά την πτώση του laquoΣιδηρού Παρα-πετάσματοςraquo Και αυτό διότι αφενός το τανγκό της εξάρ-τησης θέλει δύο παρτεναίρ ndashσε περίπτωση μποϊκοτάζ η Gazprom θα έπρεπε να στερηθεί των εσόδων από τις εξα-γωγές φυσικού αερίου μέσω Ουκρανίας περίπου $33δις μόνο για το 2013ndash ενώ η Ρωσία καλείται να δείξει το κα-λό της πρόσωπο και στα πλαίσια της προσέγγισης της Κί-νας (με την οποία έκλεισε πρόσφατα το μεγαλύτερο deal πώλησης φυσικού αερίου αξίας $400 δις) Εξάλλου η ΕΕ αποτελεί τον πρώτο εμπορικό εταίρο της Ρωσίας καθώς σχεδόν οι μισές εισαγωγές και εξαγωγές της τελευταίας με κύκλο εργασιών περίπου euro337δις διεξάγονται με χώ-ρες-μέλη της ΕΕ Συνεπώς η Ρωσία χρειάζεται την ΕΕ όσο και η ΕΕ τη Ρωσία

Τα αντανακλαστικά των ευρωπαίων πολιτικών λειτούρ-γησαν άμεσα ndash προς ποια κατεύθυνση είναι ωστόσο το ερώτημα Έπειτα από απαίτηση του Ευρωπαϊκού Συμβου-λίου η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ετοίμασε και έδωσε στη δη-μοσιότητα το σχέδιο για τη διασφάλιση της ενεργειακής ασφάλειας της Ευρώπης Η στρατηγική απεμπλοκής της ΕΕ από το ρωσικό αέριο στηρίζεται όσο απίστευτο κι αν ακούγεται κυρίως στην περαιτέρω ανάπτυξη και ενίσχυ-ση των υποδομών φυσικού αερίου (LNG εγχώρια κοιτά-σματα πχ σχιστολιθικού αερίου νέοι αγωγοί μεταφοράς αξιοποίηση τρίτων προμηθευτών κλπ)

Τι σημαίνει αυτό Η Ευρώπη στην προσπάθεια να προ-σελκύσει τα υγραεριοφόρα πλοία μεταφοράς LNG θα πρέ-πει να είναι έτοιμη να αντιμετωπίσει το σκληρό ανταγω-νισμό από τις αναπτυσσόμενες χώρες της Ασίας με ότι αυτό συνεπάγεται για τις τιμές αγοράς καυσίμου πέφτο-ντας ταυτόχρονα στην αγκαλιά λίγων κυρίαρχων εταιρει-ών στην παραγωγή LNG (Shell Qatargas κά) Επιπλέον θα κόψει τον ομφάλιο λώρο με την ασταθή περιοχή της Ρωσίας βρίσκοντας απάνεμο καταφύγιο σε χώρες όπως η Νιγηρία η Αλγερία και το Ιράκ ndash ο εμφύλιος που μαίνεται στο τελευταίο έχει για ακόμα μια φορά εκτοξεύσει τις τιμές

Ουκρανική κρίση και ΕΕ το τανγκό της εξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα έχει δύο παρτεναίρ

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 09

ιΔιΩΤικΟΠΟιηΣη ΤηΣ ΝΟΜΟΘΕΣιαΣ - SOS

Τη στιγμή που στην Ελλάδα ιδιωτικοποι-ούνται τα δημόσια αγαθά στην ΕΕ ετοιμά-ζουν την ιδιωτικοποίηση της νομοθεσίας Η ιδιωτικοποίηση γίνεται κρυφά μέσω εμπο-ρικών συμφωνιών ΕΕ με Καναδά (CETA) και με Αμερική (TTIP) Η πρώτη έχει ήδη εγκριθεί από τις κυβερνήσεις και το μόνο που μπορεί να την ακυρώσει είναι το Ευ-ρωκοινοβούλιο Η μάχη αυτή είναι η μητέ-ρα τον μαχών Και όμως κανείς δεν ξέρει καν ότι εξελίσσεται

Με τη Συνθήκη της Λισαβόνας η Ευρω-παϊκή Ένωση απέκτησε το δικαίωμα να συνάπτει συμφωνίες προστασίας επενδύ-σεων Το ασκεί για πρώτη φορά στο πλαί-σιο της συγκεκριμένης συμφωνίας με τον Καναδά

Στη συμφωνία αυτή εισάγεται το δικαί-ωμα οποιουδήποτε ιδιώτη επενδυτή που ενοχλείται από κάποιο νέο νόμο για την προστασία των κοινωνικών δικαιωμάτων του περιβάλλοντος ή της δημόσιας υγείας να ζητεί την κατάργησή του Το δικαίωμα αυτό ορίζεται μέσω του ISDS (Investor state dispute settlement mechanism) ndash μηχα-νισμός επίλυσης διαφορών εταιριών με κράτη Η προσφυγή γίνεται όχι σε εθνικά ή ευρωπαϊκά δικαστήρια ούτε καν στον Πα-γκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου αλλά σε μια εξωθεσμική ειδική επιτροπή δικηγόρων Η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι σε κρίσι-μες νομοθεσίες η απόφαση είναι υπέρ των εταιρειών Με τον τρόπο αυτό οι εταιρείες αναλαμβάνουν το ρόλο του νομοθέτη Εί-ναι ένας έξυπνος τρόπος για να παρακάμ-ψουν τη Δημοκρατία την ανεξαρτησία και το κράτος δικαίου

Τέτοιες συμφωνίες υπάρχουν ήδη στην Ευρώπη αλλά μόνο μεταξύ μεμονωμένων κρατών Οι επιπτώσεις τους είναι χαρακτη-ριστικές για τι μας έρχεται στην Ευρώπη Η σουηδική εταιρεία Vattenfall μήνυσε το 2009 τη Γερμανία σχετικά με τους περιβαλ-λοντικούς όρους λειτουργίας ενός εργοστα-σίου παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στο Αμβούργο ζητώντας αποζημίωση ύψους 14 δισ ευρώ Η διένεξη τερματίστηκε με υποχώρηση της Γερμανίας Επιπλέον η ίδια εταιρεία μήνυσε τη Γερμανία ξανά το 2012 αυτή τη φορά για την απόφαση της γερμανικής κυβέρνησης να κλείσει τα εργο-στάσια πυρηνικής ενέργειας Η Vattenfall αυτή τη φορά έχει ζητήσει αποζημίωση πάνω 700 εκ ευρώ για το κλείσιμο δύο πυρηνικών της μονάδων στη Γερμανία Η απόφαση εκκρεμεί

Έως σήμερα η ευρωπαϊκή όμως νομοθεσία ήταν στο απυρόβλητο κάτι που προφανώς ενοχλεί Στο πλαίσιο της εμπορικής συμφω-

νίας ΕΕ - Καναδά οι καναδικές εταιρείες θα είναι σε θέση να ακυρώσουν την ευρωπαϊ-κή εθνική ή περιφερειακή νομοθεσία μας και να παρακάμψουν οποιοδήποτε νομικό περιορισμό που θα θεσπιστεί για την προ-στασία του δημοσίου συμφέροντος μέσα από τη βελτίωση των εργασιακών και περιβαλ-λοντικών κανόνων προκειμένου να αυξή-σουν τα κέρδη τους Η συμφωνία βέβαια με τον Καναδά αν εγκριθεί από το Ευρωπαϊ-κό Κοινοβούλιο θα αποτελέσει το πρότυπο που θα ακολουθήσουν όλες οι επερχόμενες εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ με ΗΠΑ που είναι υπό διαπραγμάτευση

Αρκεί βέβαια μια τέτοια συμφωνία για να ιδιωτικοποιηθεί η ευρωπαϊκή εθνική και τοπική νομοθεσία Οι πολυεθνικές ανοίγο-ντας θυγατρικές στον Καναδά θα μπορούν να ακυρώνουν αποφάσεις και νομοθεσίες σε ΕΕ και Ελλάδα Χαρακτηριστικό το πα-ράδειγμα της διαμάχης μεταξύ της καπνο-βιομηχανίας Philip Morris και της Αυστρα-λίας Η πολυεθνική του καπνού μήνυσε την Αυστραλία βασισμένη σε μια παρόμοια συμφωνία προστασίας επενδύσεων που εί-χε περιληφθεί στη διμερή επενδυτική συν-θήκη της Αυστραλίας με το Χονκ Κονγκ το 1993 Η Philip Morris είχε μια θυγατρική στο Χονκ Κονγκ η οποία άνοιξε γραφείο στην Αυστραλία Ενεργοποίησε τη συμφω-νία προστασίας επενδύσεων υποστηρίζοντας ότι το νομοσχέδιο θα μείωνε την αξία των επενδύσεών της στα εμπορικά σήματα και άλλα πνευματικά δικαιώματα

Δείτε όμως και άλλη μια υπόθεση που τελεσιδίκησε Η υπόθεση της χημικής βιο-μηχανίας Ethyl εναντίον του Καναδά που εκδικάστηκε με βάση αντίστοιχη διάτα-ξη που υπήρχε στη Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου της Βορείου Αμερικής (ΝΑFTA) Ένα πρόσθετο βενζίνης το ΜΜΤ που πα-

ρήγαγε η εταιρεία είχε απαγορευθεί στον Καναδά για λόγους προστασίας της δημό-σιας υγείας Η Ethyl η οποία κατασκεύαζε το ΜΜΤ μήνυσε τον Καναδά στην ειδική επιτροπή διαιτησίας όπως προέβλεπε η NAFTA Ο Καναδάς κατέληξε σε συμβιβα-σμό και πλήρωσε περίπου 16 εκατομμύρια δολάρια για ζημιά που υπέστη η υπόληψη της εταιρείας ενώ υποχρεώθηκε να ζητή-σει συγγνώμη για την άδικη απόφαση και να την άρει

Ανεξάρτητα όμως με την τελική απόφαση κάθε προσφυγή κοστίζει σε μια κυβέρνηση 10 έως 15 εκατομμύρια δολάρια ανά υπό-θεση για την υπεράσπισή της Οι ειδικές αυτές επιτροπές αποτελούνται από δικηγό-ρους (διαιτητές) που λειτουργούν χωρίς τις εγγυήσεις του ευρωπαϊκού δικαστικού συ-στήματος Παραδείγματος χάρη οι διαιτητές μπορούν να συμμετέχουν ως διαιτητές σε μια υπόθεση ενώ σε άλλη να εργάζονται ως δικηγόροι υπέρ των επενδυτών

Η εμπορική συμφωνία με τον Καναδά θα έρθει πολύ σύντομα προς ψήφιση στο Ευ-ρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στα εθνικά κοινο-βούλια Έχω αγωνιστεί για να κινητοποιή-σω τους συναδέλφους μου ευρωβουλευτές στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και υπάρχουν πλέον αντιδράσεις Όμως το νέο κοινοβού-λιο αν και θα διαφωνεί δεν θα απορρίψει τη συμφωνία με τον Καναδά αν δεν πιεστεί από την κοινωνία να το κάνει

Εάν εγκριθεί η συμφωνία με τον Κανα-δά οποιαδήποτε πολυεθνική θα μπορεί να αποτρέψει οποιαδήποτε νέα νομοθεσία που αυξάνει τον κατώτατο μισθό ή αποσκοπεί στην προστασία της δημόσιας υγείας του νερού της γης και του δάσους του τουρι-σμού και της αγροτικής οικονομίας Καναδι-κές εταιρείες θα προσπαθήσουν να εμποδί-σουν την ακύρωση εξορύξεων χρυσού όπως

αυτή στις Σκουριές αυτή τη φορά μέσω της εμπορικής συμφωνίας Παρόμοια για την ακύρωση ιδιωτικοποιήσεων

Πρέπει να υπάρξει κινητοποίηση και πί-εση από όλους μας για να αποκρούσουμε τη συμφωνία αυτή Χρειαζόμαστε ένα κί-νημα για τη Δημοκρατία και το δικαίωμα των τοπικών κοινωνιών να αποφασίζουν εκείνες για το μέλλον τους

Η πρώτη μάχη δίνεται τώρα καθώς δια-βάζετε αυτό το άρθρο Mέχρι την Κυριακή 6 Ιουλίου πραγματοποιείται δημόσια δια-βούλευση για το ISDS Όποιος συμμετέχει πρέπει να απαντήσει σε 13 τεχνικές ερω-τήσεις Γιrsquo αυτό τα αυστριακά συνδικάτα και η περιβαλλοντική οργάνωση Φίλοι της Γης ετοίμασαν μια εφαρμογή όπου μπαί-νεις και υπογράφεις τις απαντήσεις που έχουν ετοιμάσει εκείνοι στις 13 ερωτήσεις και έτσι παίρνει μέρος κάθε πολίτης με το όνομά του υπογράφοντας αυτομάτως στην ιστοσελίδα αυτή Είναι βέβαια στα αγγλικά γαλλικά και γερμανικά αλλά είναι πολύ πιο απλό για έναν πολίτη που δεν είναι έτοιμος να απαντήσει σε τεχνικά ζητήματα

Αν διαδοθεί η είδηση αν αντιδράσουμε με τη συμμετοχή μας στη διαβούλευση και στη συνεχεία όταν έρθει η συμφωνία προς ψήφιση στο ευρωκοινοβούλιο με την πίε-σή μας στους ευρωβουλευτές τότε θα χα-ρίσουμε ένα ηχηρό δια-ατλαντικό ξύπνημα σε όσους ονειρεύονται την ιδιωτικοποίηση της νομοθεσίας και νομίζουν ότι το έχουν ήδη πετύχει

κΡιΤΩΝ αΡΣΕΝηΣ

Το λινκ της καμπάνιας wwwno2isdseu

Το επίσημο λινκ της διαβούλευσης httptrade

eceuropaeuconsultat ions indexcfmconsul_

id=179

και http eceuropaeuyourvoice ipmforms

dispatch

Με τη Συνθήκη της Λισαβόνας η Ευρωπαϊκή Ένωση απέκτησε το δικαίωμα να συνάπτει συμφωνίες προστασίας επενδύσεων Στη συμ-φωνία αυτή εισάγεται το δικαίωμα οποιουδήποτε ιδιώτη επενδυτή που ενοχλείται από κάποιο νέο νόμο για την προστασία των κοινωνικών δι-καιωμάτων του περιβάλλοντος ή της δημόσιας υγείας να ζητεί την κατάργησή του

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1310

παραλίες πολύτιμο κοινό αγαθό

ΕΠιΜΕΛΕια ΦΕΡΕΝικη ΒαΤαΒαΛη

Αθήνα στα τέλη του 19ου αιώνα Η ανά-πτυξη του τραμ μεταφέρει την αναδυόμενη αστική ελίτ της πρωτεύουσας στη θάλασ-σα του Νέου Φαλήρου Στην περιοχή ανα-πτύσσεται η πρώτη οργανωμένη παραλία στη χώρα με όλες τις ανέσεις και τις πα-ρεμβάσεις του τοπίου που γίνονται σε αντί-στοιχα παραθαλάσσια θέρετρα στη Δύση με προεξάρχουσες μια επιβλητική για τα μέτρα της εποχής προβλήτα για ψυχαγω-γικούς σκοπούς και του ποδηλατοδρόμιου που αργότερα έγινε το στάδιο Καραϊσκάκη Σε αυτό τον τόπο έκανε τα πρώτα της μπά-νια η ελληνική αστική τάξη ακολουθώντας ανάλογες εξελίξεις σε πλήθος ευρωπαϊκών και αμερικάνικων πόλεων

Η παραλία του Νέου Φαλήρου όμως στα-διακά παρακμάζει Αρχικά με την εκβιομη-χάνιση της περιοχής στη συνέχεια με την καταστροφή της προβλήτας κατά τον Β΄ πα-γκόσμιο πόλεμο και τελικά ως αποτέλεσμα της ξέφρενης και άναρχης μεταπολεμικής αστικοποίησης Οι αγωγοί με τις ακαθαρ-σίες μεταφέρουν τα λύματά τους στην πε-ριοχή και έτσι η ακτή του Νέου Φαλήρου παύει να είναι laquoπαραλίαraquo

Σήμερα που η συζήτηση για τις ελλη-νικές παραλίες έχει ανάψει για τα καλά η ιστορία του ξεχασμένου αυτού χώρου πα-ραθερισμού είναι διδακτική Και αυτό για-τί η παραλία του Νέου Φαλήρου δεν ήταν απλά ένας laquoφυσικός πόροςraquo που διαλύθη-κε από την ανθρώπινη παρέμβαση Ήταν εξ αρχής ένας κατασκευασμένος τόπος αναψυχής κομμάτι των παρεμβάσεων στο δημόσιο χώρο του 19ου αιώνα που νομι-μοποιούνταν στο όνομα της αναγκαιότη-τας της επαφής των ελληνικών ελίτ με το φυσικό στοιχείο Τότε όπως και σήμερα ο λόγος γύρω από την ανάγκη επιστροφής στη φύση και την απόλαυση του φυσικού περιβάλλοντος είναι και ο ίδιος εγγεγραμ-μένος στη σταδιακή γιγάντωση του τουρι-στικού κυκλώματος

Η παραλία εφευρίσκεται τον 19ο αιώνα από την ιατρική επιστήμη και κατασκευά-ζεται ως τόπος ανάρρωσης του πάσχοντος σώματος Ως τέτοια σταδιακά μεταβάλλε-

η κΟιΝΩΝικη καΤαΣκΕυη της παραλίας

Η παραλία διά μέσου της κοινωνικής μίμησης των μεσαίων προς τα ανώτερα στρώματα και την καθιέρωση των πληρωμένων διακοπών γίνεται από τη μεσοπολεμική περίοδο πανευρωπαϊκά τόπος παιχνιδι-ού χώρος στον οποίο τα πλήθη μιας αναδυόμενης laquoμαζικής κοινωνί-αςraquo θα διασκεδάσουν θα παίξουν και θα αναπαραστήσουν τον εαυτό τους ως συμμέτοχους μιας καθολικής ισότητας

ται γίνεται χώρος κοινωνικοποίησης για τα ανώτερα στρώματα και βαθμιαία από το μεσοπόλεμο και μετά αποικιοποιείται από όλο και μεγαλύτερα τμήματα των δυτικών κοινωνιών Ακόμα στις αρχές του 20ού αι-ώνα η ελληνική λογοτεχνία όπως πχ το διήγημα laquoΌταν σκάνε τα λουλούδιαraquo του Δημοσθένη Βουτυρά για τον απαγορευμένο έρωτα δύο γυναικών που δεν μπορεί παρά να κρυφτεί στην ερημιά δίπλα στη θάλασσα αποκαλύπτει την παραλία ως τόπο απόμα-κρο καταραμένο και αφιλόξενο

Η παραλία διά μέσου της κοινωνικής μίμησης των μεσαίων προς τα ανώτερα στρώματα και την καθιέρωση των πληρω-μένων διακοπών γίνεται από τη μεσοπο-λεμική περίοδο πανευρωπαϊκά τόπος παι-χνιδιού χώρος στον οποίο τα πλήθη μιας αναδυόμενης laquoμαζικής κοινωνίαςraquo θα δι-ασκεδάσουν θα παίξουν και θα αναπαρα-στήσουν τον εαυτό τους ως συμμέτοχους μιας καθολικής ισότητας Ή όπως το δια-τύπωνε ο Ανρί Λεφέβρ laquoο μοναδικός χώ-ρος απόλαυσης που το ανθρώπινο είδος είχε καταφέρει να ανακαλύψει στη φύσηraquo Η παραλία καθίσταται έτσι το αίτημα και η ουτοπία ενός συνολικού εκδημοκρατισμού της κοινωνίας η φαντασίωση της άρσης ταξικών διακρίσεων και της καθολικότη-τας πολιτικών δικαιωμάτων

Η παραπάνω διαδικασία κοινωνικής κα-τασκευής της παραλίας δεν ήταν ουδέτερη φυσική ή άμοιρη πολιτικών σχεδιασμών Περιλαμβάνει διαχρονικά ένα σημαντικό βαθμό πολιτικού παρεμβατισμού και ρύθ-μισης Πολιτικών δηλαδή που από τη μια χωροθετούν και κατασκευάζουν το νέο χώ-ρο απόλαυσης δίπλα στη θάλασσα όπως οι μορφές προστασίας της και οι επενδύσεις σε δίκτυα μεταφοράς προς τις ακτές Και από την άλλη δημόσιων παρεμβάσεων ρύθ-μισης της νέας μορφής απογύμνωσης των ανθρώπινων σωμάτων είτε για να γίνουν διαχειρίσιμες οι κοινωνικές αντιδράσεις εναντίον της είτε για να γίνουν συμβατές με τους διευρυνόμενους κύκλους εμπορευ-ματοποίησης της αναψυχής

Υπό μια έννοια λοιπόν η κοινωνική

τάση και η πολιτική μέριμνα για την προ-στασία των παραλιών δεν ήταν πάντοτε τμήμα κάποιας οικολογικής ευαισθησίας Έχει κατrsquo επανάληψη αποτελέσει διεθνώς αλλά και στην Ελλάδα κομμάτι της διαδι-κασίας προστασίας του περιεχομένου του ίδιου του τουριστικού προϊόντος Δεν απο-τελούσε πάντοτε μια τάση απο-εμπορευ-ματοποίησης προς όφελος της προστασίας του δημόσιου χώρου όπως είναι σήμερα για την αριστερά αλλά κατά το παρελθόν έχει υπάρξει η προϋπόθεση της επιτυχούς εμπορευματοποίησης και της δημιουργίας ενός διευρυνόμενου τουριστικού κυκλώμα-τος γύρω από τις παραλίες

Η παραπάνω αντίφαση είναι εγγεγραμ-μένη στην ίδια τη δομή του τουριστικού εμπορεύματος Ο τουρισμός διέπεται από μια διαρκή ένταση ανάμεσα στα συμφέρο-

ντα του μεμονωμένου και του laquoσυλλογικούraquo κεφαλαιοκράτη ανάμεσα στο μελλοντικό επενδυτή και στο σημερινό επιχειρημα-τία Ο σημερινός επιχειρηματίας και υπό συνθήκες το κράτος θέλει να εξασφαλίσει μακροχρόνια τους όρους αναπαραγωγής του κεφαλαίου στον κλάδο την ικανότητα δηλαδή των καταναλωτών να χρησιμοποι-ούν πχ τις παραλίες περιοδικά και σε βά-θος χρόνου ώστε να διασφαλίζεται η κερ-δοφορία και η ανταγωνιστικότητά του στο μέλλον Αντίθετα ο μελλοντικός επενδυτής αδιαφορεί για ζητήματα χωροθέτησης και ενδιαφέρεται για την ικανότητα εμπέδω-σης του συσσωρευμένου κεφαλαίου του στο χώρο Έτσι στον τουρισμό η κερδοφο-ρία της μεμονωμένης επιχείρησης βρίσκε-ται σε σχέση δυνητικά ανταγωνιστική με αυτή του κλάδου συνολικά

και οι συνέπειες της επερχόμενης ιΔιΩΤικΟΠΟιηΣηΣ της

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 11

Το νομοσχέδιο για τον αιγιαλό αποτελεί την τελευταία λέξη σε μια σειρά νομοθετικών ρυθμίσεων που είδαν το φως στη διάρκεια της οικονομικής κρίσης και αποσκοπούν να καταστήσουν όσο το δυνα-τόν πιο laquoελκυστικήraquo την ελληνική δημόσια κτήση στους λεγόμενους επενδυτές

Σε πρώτη φάση ολόκληρη η δημόσια περιουσία του κράτους συ-μπεριλαμβανομένων δασών ευαίσθητων οικοσυστημάτων ακτών μι-κρών νησιών περιοχών φυσικού κάλλους κοκ μεταβιβάζεται σταδι-ακά στην ανώνυμη εταιρεία ΤΑΙΠΕΔ η οποία ιδρύθηκε με σκοπό να την εκμεταλλευθεί (με πωλήσεις πολυετείς μισθώσεις και παραχω-ρήσεις σε επενδυτές) έναντι κάποιου κατά κανόνα εξευτελιστικού τιμήματος που θα χρησιμοποιηθεί αποκλειστικά για την πληρωμή του χρέους της χώρας

Σε δεύτερη φάση ο επίδοξος επενδυτής απαλλάσσεται από τους χωροταξικούς και πολεοδομικούς περιορισμούς που έχουν θεσπι-στεί με τις ισχύουσες για κάθε συγκεκριμένη περιοχή χωροταξικές και πολεοδομικές ρυθμίσεις και προικοδοτείται με δικό του ξεχωρι-στό για κάθε ακίνητο καθεστώς το οποίο ουσιαστικά του επιτρέπει να αναπτύξει την περιοχή του όπως εκείνος θέλει σύμφωνα με το επενδυτικό του σχέδιο (νομοθεσία fast truck ΕΣΧΑΔΑ κλπ) Πα-ράλληλα εξουδετερώνονται για χάρη του όλες οι πάγιες διαδικασίες περιβαλλοντικής αδειοδότησης (εγκρίσεις αρχαιολογικής υπηρεσίας δασαρχείου κλπ) αφού οι αρμόδιες υπηρεσίες καλούνται πλέον να εκφέρουν τη γνώμη τους μέσα σε ασφυκτικές χρονικές προθεσμίες σε περίπτωση δε που δεν προλάβουν η έγκρισή τους θεωρείται δε-δομένη και οι υπάλληλοι υπόκεινται σε πειθαρχικές κυρώσεις

Μέσα στα πλαίσια αυτά εντάσσεται και το επίμαχο νομοσχέδιο για τον αιγιαλό Δεδομένου ότι τα περισσότερα από τα ακίνητα για το οποία υπάρχει επενδυτικό ενδιαφέρον είναι παραθαλάσσια το νο-μοσχέδιο παραχωρεί τμήματα του αιγιαλού και της παραλίας καθώς και θαλάσσιους και λιμναίους χώρους νησίδες υφάλους σκοπέλους κλπ στους επιχειρηματίες επενδυτές και επιτρέπει σε αυτούς χρή-σεις γης και κατασκευές οι οποίοι παραβιάζουν τις αρχές της βιώσι-μης ανάπτυξης το άρθρο 24 του Συντάγματος τις Διεθνείς Συμβάσεις για την προστασία του τοπίου της βιοποικιλότητας και των ακτών και την πάγια νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας

Ειδικότεραbull Επιτρέπει τη δημιουργία κατασκευών σε ακτές και αιγιαλούς για

κάθε επιχειρηματική δραστηριότηταbull Καταργεί ουσιαστικά την ελεύθερη πρόσβαση των πολιτών στις

παραλίεςbull Καταστρέφει ανεπανόρθωτα το τοπίο το περιβάλλον και τις αρχαι-

ότητεςbull Παραχωρεί λίμνες θάλασσες νησίδες υφάλους και σκοπέλουςbull Επιτρέπει μπαζώματα για την εξυπηρέτηση στρατηγικών τουριστι-

κών επενδύσεωνbull Νομιμοποιεί αυθαίρετα ξενοδοχεία και επιχειρήσεις

Οι περιβαλλοντικές οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες από την ψήφιση του νομοσχεδίου θα είναι καταστροφικές ανυπολόγιστες και μη αντιστρέψιμες Δεν πρόκειται μόνο για σοβαρότατο πλήγμα που θα υποστούν τα παράκτια οικοσυστήματα (αμμόλοφοι υγρότο-ποι ενδιαιτήματα προστατευόμενων ζώων και πτηνών) Ο αιγιαλός είναι ένα σύστημα δυναμικό και εξαιρετικά ευαίσθητο λόγω του ευ-μετάβλητου χαρακτήρα του (φυσική ή ανθρωπογενής διάβρωση της ακτής άνοδος της στάθμης της θάλασσας και αύξηση των ακραί-ων φυσικών φαινομένων λόγω κλιματικής αλλαγής μεταφορά και απόθεση φερτών υλικών κλπ) Οι ανθρώπινες παρεμβάσεις στην παράκτια παρόχθια ζώνη παρεμποδίζουν τις φυσικές διεργασίες εξισορρόπησης του συστήματος του αιγιαλού και οδηγούν σε μορ-φολογικές αλλαγές και διαβρώσεις που θα θέσουν αργά ή γρήγορα σε κίνδυνο όχι μόνο τις πολυπόθητες επενδύσεις αλλά και την ίδια την ύπαρξη των ακτών

Παράλληλα στις ελληνικές παράκτιες και παρόχθιες περιοχές βρί-σκονται ακόμα θαμμένοι περιμένοντας να αποκαλυφθούν ανεκτί-μητοι ενάλιοι αρχαιολογικοί χώροι (προϊστορικοί κλασικοί και ρω-μαϊκοί οικισμοί αρχαίες λιμενικές εγκαταστάσεις ναυάγια πλοίων κλπ) ενώ πολλά από τα νησιά που έχουν περιέλθει στο ΤΑΙΠΕΔ αποτελούν στο σύνολό τους κηρυγμένους αρχαιολογικούς χώρους Όλοι αυτοί οι αρχαιολογικοί θησαυροί θα κινδυνεύσουν σοβαρά όπως εκτιμούν οι αρχαιολόγοι

Είναι επομένως φανερό ότι το νομοσχέδιο δεν πλήττει μόνο το δικαίωμα πρόσβασης των πολιτών στις ελληνικές ακτές αλλά και πολλές πτυχές της βιώσιμης ανάπτυξης δεδομένου ότι παραβιάζει μεταξύ άλλων την Παγκόσμια Διακήρυξη του Ρίο (ΟΗΕ 1992) για τη βιώσιμη ανάπτυξη το άρθ 24 του Συντάγματος τον ισχύοντα αρ-χαιολογικό Νόμο 30282002 την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την προ-στασία της αρχαιολογικής κληρονομιάς του Λονδίνου (1969) που κυρώθηκε με τον Ν 112781 και αναθεωρήθηκε με τη σύμβαση της Βαλέττα (1992) την Ευρωπαϊκή Σύμβαση του Τοπίου (Ν38272010) την Παγκόσμια Σύμβαση για τη Βιοποικιλότητα που υπογράφηκε στη Σύνοδο του Ρίο το 1992 (Ν 220494) την Σύμβαση της Βαρκελώνης για την Προστασία της Μεσογείου κλπ Οι νομοθετικές αυτές ρυθμί-σεις προστατεύουν η κάθε μια από το δική της σκοπιά τα δημόσια αγαθά που σχετίζονται με τον αιγιαλό την παραλία και την παρά-κτια και παραλίμνια ζώνη

Γιrsquo αυτό το λόγο άλλωστε το νομοσχέδιο έχει προκαλέσει την έντο-νη αντίδραση όλων εκείνων πολιτών επιστημονικών περιβαλλο-ντικών και κοινωνικών οργανώσεων οι οποίοι ασπάζονται τις αρ-χές της βιώσιμης ανάπτυξης και πιστεύουν ότι οι αρχές αυτές πρέπει να αποτελούν τον οδηγό αλλά και το νομικό όριο για κάθε δημόσια πολιτική και κάθε ιδιωτική δράση Ένα όριο που δεν επιτρέπεται να παραβιαστεί για κανένα σκοπό πολύ περισσότερο όταν το διακύ-βευμα αφορά την απώλεια της πολύτιμης φυσικής και πολιτιστικής μας κληρονομιάς

Οι ακτές και ο αιγιαλός είναι το εθνικό μας σύμβολο η πηγή έμπνευσης για την επιστήμη την τέχνη και τη λογοτεχνία ανά τους αιώνες Ακόμη και με στυγνή οικονομική λογική αποτελεί το σημα-ντικότερο συγκριτικό πλεονέκτημα της χώρας Είναι ένα δώρο που μας χάρισε η φύση και η καλή μας τύχη για να το διαφυλάξουμε να το προστατεύσουμε και να το διατηρούμε ελεύθερο στη διάθεση όλων Ελλήνων και ξένων ώστε να το απολαμβάνουν όπως είναι χωρίς αλλοιώσεις και περιορισμούς Είναι χρέος μας να το αφήσουμε να επιτελεί το φυσικό του προορισμό απλά να υπάρχει

ΜαΡια καΡαΜαΝΩΦΠρόεδρος του Επιμελητηρίου Περιβάλλοντος και Βιωσιμότητος Σύμβουλος Επικρατείας

Στα παραπάνω βρίσκεται και ο λόγος που είναι τόσο παράδοξη και καταστροφική η σημερινή συντονισμένη απόπειρα εκποίη-σης πλήθος παραλιών μέσω του ΤΑΙΠΕΔ όσο φυσικά και ο νόμος περί αιγιαλού που αποπειράται να περάσει το υπουργείο Οικονομι-κών Γιατί στο όνομα της ανάπτυ-ξης της τουριστικής οικονομίας στη χώρα απαξιώνει την τεράστια συσσωρευμένη επένδυση που έχει πραγματοποιηθεί τα τελευταία 50 χρόνια για τη δημιουργία της υπο-δομής της σε τουριστικές υποδομές και ξενοδοχεία Γιατί η απόπειρα συνολικής ιδιωτικοποίησης των παραλιών της χώρας θυσιάζει την ικανότητα της υφιστάμενης του-ριστικής αγοράς να αναβαθμίσει το παρεχόμενο προϊόν της προς όφελος μεμονωμένων οικονομι-κών δρώντων άλλοτε γνωστών στο ελληνικό επιχειρηματικό σύμπαν αδιαφάνειας και άλλοτε άγνωστων δυνητικών ξένων επενδύσεων που ως φαντασίωση παρουσιά-ζονται να μας εξαγνίζουν από τη συλλογική ενοχή της έλλειψης ανταγωνιστικότητας

Δυστυχώς όμως οι κυβερνητι-κές αυτές πρωτοβουλίες είναι εν-δεικτικές και βαθύτερων κοινωνι-κών μετατοπίσεων Αντανακλούν τόσο την απόσυρση του δημόσιου από οικονομικές λειτουργίες στοι-χειώδους ρύθμισης της ιδιωτικής οικονομίας όσο όμως και τη δι-άλυση της έννοιας της καθολικό-τητας των διακοπών ως δικαίωμα προσβάσιμο στο πολίτη ανεξαρ-τήτου οικονομικής κατάστασης Η καθολική αναψυχή των εργαζομέ-νων καταρρέει μαζί με το συμπλη-ρωματικό ιδανικό της αυτό της καθολικής εργασίας Και μπροστά μας απλώνεται η έρημος του ιδιω-τικού του ιδιωτικοποιημένου και του μερικού Του μερικού συμφέ-ροντος του μερικού δικαιώματος και του ολικού κατακερματισμού του δημόσιου χώρου

Η παραλία λοιπόν φτιάχνεται για να εξυπηρετήσει κοινωνικές και οικονομικές ανάγκες Και κάθε τι το ανθρώπινο που δημιουργεί-ται καταστρέφεται κιόλας Σήμερα κάτω από την παραλία βρίσκεται το πλακόστρωτο της πλήρους ιδι-ωτικοποίησης και της κατάρρευ-σης του δημόσιου χώρου Ας την υπερασπιστούμε

ΜιΧαΛηΣ ΝικΟΛακακηΣΔιδάκτωρ Κοινωνιολογίας

ακΤΕΣ σύμβολο πηγή έμπνευσης πλεονέκτημα της χώρας

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1312

η ΠαΡαΛια και τα σαράντα κύματα

Το ένα μετά το άλλο κατατίθενται τους τελευταίους μήνες στη Βουλή κατεπείγο-ντα πάντα τα νομοσχέδια για τον αναπτυ-ξιακό και για το φυσικό σχεδιασμό Απο-φάσεις με μακροπρόθεσμο από τη φύση τους ορίζοντα που όμως στοιχίζονται ρητά στο laquoεκάστοτεraquo μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής Ανατροπές της λογικής και των προτεραιοτήτων του σχεδιασμού αλλαγές των διοικητικών αρ-μοδιοτήτων φωτογραφικές διατάξεις και ύποπτες τροπολογίες Συστηματική κατε-δάφιση του νομικού πολιτισμού και της συ-νταγματικής τάξης της χώρας με τα laquoέξυ-πνα όπλαraquo που χαλκεύονται από λομπίστες εταιρείες συμβούλων και ακαδημαϊκούς με παρελθόν στον πόλεμο εναντίον όλων για την εκπλήρωση των δικών τους laquoμνημο-νιακών υποχρεώσεωνraquo Στα γρήγορα και στα σκοτεινά στους γκρίζους χώρους όπου αποφασίζουν ένα μέλλον που δεν ανήκει σε όλους μας

Περνούν όλα Όσο πιο μεγάλο είναι το διακύβευμα τόσο μεγαλώνει και η κώφω-ση της κυβερνητικής πλειοψηφίας στον κοινοβουλευτικό διάλογο Σχεδόν τελε-τουργικές έχουν γίνει πια οι διαμαρτυρίες των πολεοδόμων και των αρχιτεκτόνων των επαγγελματικών ενώσεων των εξει-δικευμένων αρθρογράφων Προσχηματική και πάντα συνοπτική η διαβούλευση Στο διαδίκτυο βέβαια Για να ξεχάσουμε ότι η δημοκρατία απαιτεί ενσώματη και συντε-ταγμένη συμμετοχή όχι τους μοναχικούς σχολιαστές ιστοτόπων όχι την προβλημα-τική του καφενέ laquoτι θάκανα αν ήμουν πρω-θυπουργός για μια μέραraquo Για να ξεχάσου-με ότι η δημοκρατία ασκείται από πολίτες που αναγνωρίζουν τον εαυτό τους σε συλ-λογικότητες κι αυτές έχουν δικούς τους τό-πους και τρόπους και χρόνους διαπραγμά-τευσης της γνώμης της επιθυμίας και του συμφέροντος χρειάζονται και παράγουν υπεύθυνη πληροφορία κι όχι στάχτη στα μάτια χρειάζονται κι αναζητούν προοπτι-κή γιrsquo αυτούς εδώ τους ανθρώπους και τα παιδιά τους όχι την έντρομη αίσθηση του αναπότρεπτου την αποδοχή της σπάνης και της ανημπόριας χρειάζονται και ανα-ζητούν επιλογές εδώ και τώρα όχι προα-ποφασισμένους μονοδρόμους

Οι πολίτες σιωπούν όσο αποκλείονται όσο τρομοκρατούνται από τη βεβαιότητα ότι δεν έχουν λόγο σrsquo αυτό που αφορά τους ειδικούς της πολιτικής και της επιστήμης στο σχεδιασμό σαν διοικητικό πρωτόκολ-λο σαν ευκαιρία για παζάρι και σαν μέσο κολασμού Κι ωστόσο οι παραλίες έκαναν τη διαφορά με μια όσο ποτέ εκκωφαντική έκφραση της κοινής γνώμης με συζητήσεις

και εκδηλώσεις με διάλογο τόσο πλούσιο σε συνεισφορές σε ιδέες και αξιώσεις που τρόμαξε αυτούς που laquoδε λογαριάζουν το πολιτικό κόστοraquordquo τόσο ώστε να μην επιβα-ρύνουν το προεκλογικό κλίμα καταθέτο-ντας το νομοσχέδιο παρά τη σκανδαλωδώς ασφυκτική προθεσμία διαβούλευσης

Δεν νομίζω ότι ήταν το περιβαλλοντικό διακύβευμα μόλο που το θέμα σηκώθηκε πρώτα από τους πολεοδόμους και τις πε-ριβαλλοντικές οργανώσεις Η κοινή γνώ-μη αντέδρασε όπως είχε γίνει και τότε με την ΕΡΤ αναγνωρίζοντας ότι παίζεται κάτι που αφορά την καθημερινή εμπειρία των ανθρώπων τις πολύτιμες λίγες μέρες ξε-κούρασης τον Αύγουστο τις παιδικές τους αναμνήσεις από το πρώτο μπάνιο με τον πατέρα σrsquo εκείνη την αμμουδιά που δεν αναγνωρίζουν πια από το ταπεινό αυθαί-ρετο στη Νέα Μάκρη τη σωματική εμπειρία της θάλασσας και του ανοιχτού ορίζοντα τα πρώτα ραντεβού τα φυλαγμένα βαθιά μέσα στην καρδιά τους έναστρα βράδια της φοιτητικής ζωής τα καράβια για τα νησιά το βαθύ μπλε του Αιγαίου από το ύψος ενός ξωκλησιού μέσα στην ξεραΐλα με τον καλοκαιρινό αέρα να σφυρίζει Η προγραμματισμένη εκχώρηση ενός χώρου που είναι τόπος της ζωής όλων μας που συνδέεται με τις λιγοστές υλικές εκφράσεις της απόλαυσης αυτό μας έκανε να κατα-λάβουμε ότι μας αφορά ο σχεδιασμός του χώρου να καταλάβουμε τι παίζεται πίσω από την πλάτη μας

Ίσως δεν είναι απαραίτητο να πω ακόμα μια φορά τι παίζεται να μιλήσω για την προτεραιότητα που δίνεται στις μεγάλες τουριστικές και βιομηχανικές επενδύσεις για την εκχώρηση των δημόσιων κτημά-των για το τι σημαίνει για τη δημοκρατία να καταργείς το κοινόχρηστο του πιο συ-γκλονιστικού φυσικού πόρου ειδικά στην Ελλάδα Θάπρεπε τότε να μιλήσω και για το ζήτημα της συλλογικής ιδιοπροσωπεί-ας για το ζήτημα της φαντασιακής πρό-σληψης της ιστορίας και του μέλλοντος του τόπου μας σε συνάρτηση με τον τρόπο που διαχειριζόμαστε και ζούμε από κοινού τον οριακό χώρο ανάμεσα στο στεριανό και το υδάτινο στοιχείο ndash στα laquoεπιστημονικάraquo αναπτυξιακό πλεονέκτημα θα τόλεγα Αξί-ζει όμως να αναφερθώ σε μια σκέψη που μου εμπιστεύτηκε αγαπημένη συνάδελφος η Μαρία Καλατζοπούλου Την ίδια στιγμή που τέτοιες ρυθμίσεις φωτογραφίζουν τους προνομιούχους παραλήπτες στρώνοντας το δρόμο για εγκάρδια συνεννόηση ανάμεσα σε κυβερνητικά επιτελεία και μεγάλα συμ-φέροντα κλείνουν το μάτι με νόημα και σε κάθε λογής μικροσυμφέροντα Υποκλίνο-νται σrsquo όλους τους αντικοινωνικούς συμ-βιβασμούς που επέβαλε στον καθένα μας χρόνια πολλά το πελατειακό κράτος χρό-νια πολλά παραιτημένο από την ευθύνη του για τη στέγη τη δουλειά την αναψυχή και την ασφάλεια των μη προνομιούχων χρόνια πολλά συνδαυλίζοντας για δικό του όφελος την άνομη ελπίδα του αδύναμου

για ατομική διαφυγή προς ότι του υποσχέ-θηκαν σαν κοινωνική ανέλιξη Τώρα που ακόμα και η επιβίωση γίνεται αβέβαιη τώ-ρα που αυτή η ελπίδα γίνεται βραχνάς το ίδιο κράτος μας την πετάει κατά πρόσωπο Μια κι έχεις ευθύνες μας λέει για τη λεη-λασία της φύσης και για την καταστροφή των ακτών πρέπει να συμμετάσχεις στην προσπάθεια για την αξιοποίησή τους με το αζημίωτο Μας αφήνουν όλους με δόλο να πιστέψουμε ότι θάχουμε θέση στο τραπέ-ζι θα περισσέψει κάτι και για μας από την ανάπτυξη θα νομιμοποιήσουμε κάποτε το σπιτάκι μέσα στο χειμέριο κύμα θα στήσου-με κι εμείς την παράνομη καντίνα μας ή τις ξαπλώστρες μας τη μια πάνω στην άλλη εκεί που είναι πιο πολλές από τα βότσαλα οι γόπες εκεί που η μυρωδιά του αντηλι-ακού καλύπτει τη θαλασσινή αύρα

Μπορεί ένα πολυτελές ξενοδοχείο να κρατά κλειστή την πιο όμορφη παραλία της Αττικής μαζί μrsquo ένα από τους μείζονες αρχαιολογικούς χώρους της κι ένα άλλο πολυτελές ξενοδοχείο με την υπογραφή πρωτοπόρων αρχιτεκτόνων να κατέλαβε το μισό αρχαίο φρούριο της Ακροναυπλίας γκρεμίζοντας τον προμαχώνα Γκριμάλντι Όμως είναι από το δικό μας αίμα οι εσωτε-ρικοί μετανάστες που με το μικρό απόθεμα από την οικογενειακή επιχείρηση έστησαν μια θάλασσα από αυθαίρετα στις μοναδι-κές αμμοθίνες της Λούτσας Ποιος θυμάται τα κρίνα της άμμου που φύτρωναν κάποτε εκεί Είναι δικό μας αίμα οι βιοπαλαιστές που στρίμωξαν τα αποκρουστικά laquoτουριστι-κά δωμάτιαraquo και τα ταβερνάκια της σαιζόν των δύο μηνών σε νησιωτικά ακρογιάλια μέχρι χτες ανεξερεύνητα Για να συμπλη-ρώσουν το μισερό εισόδημα και νάχουν κά-τι για τα γεράματα Είναι δικό μας αίμα οι υπάλληλοι που επένδυσαν το μισθό τους σε απόμακρα οικοπεδάκια χωρίς υποδομές και σε οικοδομικούς συνεταιρισμούς χωρίς τίτλους σε δασικές περιοχές Με την ελπίδα ότι laquoκάποτε θα πάρει αξίαraquo αρκεί κάποι-ος βουλευτής να το σπρώξει Με τον τρό-πο που ένα διεφθαρμένο κράτος οφείλει για να υπάρξει να διαφθείρει και τη λαϊ-κή συνείδηση και το καλό γούστο να κά-νει τους ανθρώπους συνένοχους στη δική του απληστία συνένοχους στον ευτελισμό της καθημερινότητας και στην υποθήκευ-ση του μέλλοντός τους

Όταν από την αριστερά διατυπώνεται η αξίωση για τη συγκρότηση μιας πολιτικής προστασίας των παράκτιων οικοσυστημά-των (κοινοτική πολιτική) μιας πολιτικής αποκατάστασης του τοπίου των ακτών (προ-ωθείται από τον ΟΗΕ) μιας πολιτικής δι-αχείρισης των κινδύνων που απειλούν τις

Η τουριστική βιομηχανία θέλει τους παραγωγούς της να εξαπατούν και τους πελάτες της να ζουν με υποκατάστατα Αν όμως στην Ελλάδα θέ-λουμε να ζήσουμε από τον τουρισμό δεν πρέπει να του προσφέρουμε την ψυχή μας να του εκχωρήσουμε τη φύση που είναι η κληρονομιά μας να σκηνοθετήσουμε τη ζωή μας για χάρη του

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 13παραλίες από την κλιματική αλλαγή (συνομο-λογείται σε διεθνείς συμβάσεις) μιας πολιτικής αποκατάστασης του κοινόχρηστου χαρακτήρα του αιγιαλού (το απαιτεί η βασική νομοθεσία του ελληνικού κράτους από την επαύριο της ανεξαρτησίας) τότε μας ρωτούν τι προτιμάμε Τη συντελεσμένη από τη λαϊκή αυτοστέγαση καταστροφή ή την υψηλή αισθητική και την καθαριότητα ενός resort με κηπουρό και με ελεγχόμενη είσοδο Τον χωρίς κανόνες αντα-γωνισμό των μικρο-επαγγελματιών ή την εται-ρική ευθύνη μιας πολυεθνικής φίρμας

Φτηνά κόλπα Μπορούμε να σχεδιάσουμε και μπορούμε να ονειρευτούμε μελέτες ανάπλα-σης των περιοχών αυθαιρέτων που θα σέβο-νται και θα δίνουν νέα αξία στη φύση και στο δημόσιο χώρο και θα τιμούν τον κόπο και τις προσδοκίες των ανθρώπων για απόλαυση και για δουλειά Μπορούμε να ποντάρουμε σε μια μελετημένη διαβάθμιση των επιχειρηματικών μεγεθών στην ενίσχυση της μικρής επιχειρη-ματικότητας σε τουριστικούς συνεταιρισμούς λαϊκής βάσης που δεν θα χρειάζονται τα μονο-πώλια για να είναι βιώσιμοι στην καινοτομία που θα παράγεται από δικούς μας επιστήμο-νες και δημιουργικούς ανθρώπους μέσα στο διεθνή διάλογο Μπορούμε να μελετήσουμε οριζόντιες δικτυώσεις και συνέργειες σε τοπι-κή βάση που μαζί με τον τουρισμό να δίνουν άλλη προοπτική και στην αγροτική και στην πολιτιστική παραγωγή και στη βιοτεχνία Πά-νω απrsquo όλα όμως μπορούμε και οφείλουμε να παράγουμε ήθος και αισθητική μορφές από-λαυσης και μορφές αλληλοσεβασμού που δεν μπορούν να υπάρξουν όταν οι άνθρωποι είναι κυνηγημένοι τρόπους να ζούμε τον κόσμο που δεν μπορούμε να τους ανακαλύψουμε όταν σπρωχνόμαστε στο περιθώριο

Η τουριστική βιομηχανία θέλει τους παραγω-γούς της να εξαπατούν και τους πελάτες της να ζουν με υποκατάστατα Να τους περιποιούνται σαν πλούσιους να χαζεύουν σκηνοθετημένα τοπία που είναι σαν αληθινά να χαλαρώνουν σαν να μην έχουν έννοιες Η τουριστική βιο-μηχανία μας κατασκευάζει σαν πλάσματα που προσφέρουν τον εαυτό τους σε θέα σrsquo ένα τυ-φλό βλέμμα που κατευθύνεται μόνο σrsquo ότι έχει δει από πριν σrsquo ότι κάποια άλλα μάτια κάποι-ος φωτογραφικός φακός με φίλτρο έχει δει για λογαριασμό του Μας κατασκευάζει σαν πλάσματα που κοιτάζουν χωρίς νrsquo αγγίζουν μιλούν χωρίς να επικοινωνούν βαδίζουν χω-ρίς να διασταυρώνονται Αν όμως στην Ελλά-δα θέλουμε να ζήσουμε από τον τουρισμό δεν πρέπει να του προσφέρουμε την ψυχή μας να του εκχωρήσουμε τη φύση που είναι η κλη-ρονομιά μας να σκηνοθετήσουμε τη ζωή μας για χάρη του Γιατί αυτό δεν έχει μέλλον για μας Γιατί αυτό θα εξακολουθήσει να μας λεη-λατεί και να μας διώχνει Πρέπει να μπορούμε να διαλέγουμε αυτό που θα μοιραστούμε και να το μοιραζόμαστε με αξιοπρέπεια Αλλά γιrsquo αυτό θέλουμε δρόμο σοφία κι εμπιστοσύνη Θέλουμε μια άλλη πολιτική

ΜαΡια ΜαΡκΟυΛέκτορας Πολεοδομίας ΕΜΠ

Το ΕΛΚΕΘΕ είναι δημόσιος φορέας με σκοπό τη διε-ξαγωγή επιστημονικής έρευνας επί θεμάτων που απο-τελούν βασικά στοιχεία στο παρόν σχέδιο νόμου και του οποίου η Πολιτεία αγνόησε τη γνώση και εμπειρία Γιrsquo αυτό και είμαστε εδώ γιατι πιστευουμε ότι το νομοσχέδιο θα ξανακατατεθεί με μικρές ΜΟΝΟ τροποποιήσεις ώστε να προκαλει λιγώτερο Θα εξακολουθεί όμως να αντι-μετωπίζει το ευαίσθητο οικοσύστημα της παράκτιας και παρόχθιας ζώνης υπό το πρίσμα του laquoπράγματοςraquo προς οικονομική εκμετάλλευση Αλλά η παράκτια και παρό-χθια ζώνη αποτελούν ουσιώδη οικοσυστήματα - στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος που είναι ιδιαίτερα ευπαθή και δέχονται συνεχείς και εκτεταμένες πιέσεις λόγω της οικονομικής ανάπτυξης Και γιrsquo αυτό το ελληνικό Σύ-νταγμα προβλέπει την κρατική προστασία τους Το ίδιο προβλέπουν και συμβάσεις Διεθνών φορεων όπως τα Ηνωμένα Εθνη και η ΕΕ

Τα Ηνωμένα Εθνη στο πλαίσιο της Σύμβασης της Βαρ-κελώνης θέσπισαν το 2008 κοινό πλαίσιο για την ολοκλη-ρωμένη διαχείριση των παράκτιων ζωνών της Μεσογεί-ου το οποίο και συνυπόγραψε η Ελλάδα αποφεύγοντας ωστόσο να το κάνει Νόμο του Κράτους Προφανώς γιατι το πρωτόκολλο αυτό θεσπίζει το πλάτος της μη οικοδο-μήσημης παράκτιας ζώνης στα 100μ και όχι στο μέγιστο των 50μ του παρόντος νομοσχεδίου Αντίστοιχα και η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει εκδόσει Σύσταση για τις αρχές που πρέπει να διέπουν την ολοκληρωμένη διαχείριση των παράκτιων ζωνών

Το νομοσχέδιο έχει πολλά προβλήματα που προέρχο-νται ακριβώς από το σκοπό που θέλει να καλύψει Από τα βασικά είναι οι ορισμοί για παράδειγμα του αιγιαλού της παραλίας κλπ (άρθρο 1) και η οριοθέτησή τους Και εδώ έχουμε το δεύτερο μεγάλο πρόβλημα που είναι η μη λήψη υπόψη του ευμετάβλητου χαρακτήρα του αιγιαλού (μεταβολές σε πολύ μικρά χρονικά διαστήματα εξαιτίας φυσικών φαινόμενων και διεργασιών όπως μεταβολές της στάθμης της θάλασσας φυσική ή ανθρωπογενής δι-άβρωση της ακτής μεταφορά και απόθεση φερτών υλι-κών δράση τσουνάμι) Ενώ οι εμπειρικοί τρόποι εκτί-μησης της οριογραμμής αιγιαλού μόνο σε λίγες περι-πτώσεις μπορούν να θεωρηθούν ασφαλείς (πχ μόνο αν υπάρχουν μακροχρόνια στατιστικά δεδομένα) έτσι τελι-κά οι αποκλίσεις από την πραγματική κατάσταση μπο-ρεί να είναι πολύ μεγάλες ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΜΕ ΤΑ ΔΙΚΑ ΤΟΥΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ Τα παραπάνω σε συ-νάρτηση με την κλιματική αλλαγή (άνοδος της στάθμης της θάλασσας αύξηση των ακραίων φυσικών φαινομέ-νων) και το εξαιρετικά μειωμένο προτεινόμενο πλάτος της αδόμητης παράκτιας ζώνης (μέγιστο μόνο 50μ) θα έχουν δραματικές επιπτώσεις στις επιχειρούμενες οικο-δομικές επενδύσεις

Τρίτο σημαντικό προβλημα Η παράκτιαπαρόχθια ζώ-νη είναι ένα δυναμικό σύστημα στο οποίο οι ανθρώπινες παρεμβάσεις με κτίσματα και δρόμους έχουν άμεση αρ-νητική επίδραση γιατί παρεμποδίζουν τις φυσικές διερ-γασίες οδηγώντας την παράκτιαπαρόχθια ζώνη μοιραία σε μορφολογικές και οικολογικές αλλαγές Επιπλέον το παρόν νομοσχέδιο σε αντίθεση με το πρωτόκολλο ΟΔΠΖ των ΗΕ δεν λάμβάνει υπόψη οικολογικά κοινωνικο-οι-

κονομικά και πολιτισμικά στοιχεία καταγραφή των αν-θρωπογενών δραστηριοτήτων και παρεμβάσεων και αξι-ολόγηση αυτών και τέλος με την υποστήριξη των υπη-ρεσιών του Δήμου προσπάθεια ώστε να αναπτυχθούν οι laquoσυμμετοχικές διαδικασίεςraquo και να επιτευχθεί η αρμονική συνύπαρξη του ανθρώπου με τη φύση

Επιπλέον στο παρόν σχέδιο νόμου παρατηρείται πλή-θος από αστοχίες με περιβαλλοντικές επιπτώσεις όπωςbull διευκολύνει τη δημιουργία μόνιμων κατασκευών σε

παράλιεςπαρόχθιες ζώνες (άρθρο 12 amp 14)bull προβλέπει την παραχώρηση θαλάσσιου ή λιμναίου

χώρου χωρίς καν την απαίτηση τήρησης στοιχειωδών περιβαλλοντικών όρων (άρθρο 13)

bull επιτρέπει την επιχωμάτωση του θαλάσσιου χώρου για την εξυπηρέτηση επιχειρήσεων (άρθρο 13)

bull δεν θέτει προδιαγραφές για τον καθαρισμό με μηχανι-κά μέσα των παραλιών από laquoάχρηστα υλικάraquo και ούτε απαιτεί ειδική άδεια (άρθρο 13)

bull αποκλείει από το καθεστώς προστασίας πολλούς οικο-λογικά σημαντικούς υγρότοπους και παρόχθιες ζώνες (άρθρο 2)

bull καταργεί την υποχρέωση οριοθέτησης της παράκτιας ζώνης ως προϋπόθεση για την έγκριση ιδιωτικών ή δημόσιων αναπτυξιακών έργων (άρθρο 12)

bull επιτρέπει τη δίχως όρια κατάληψη παραλιών (άρθρο 11)

bull δίνει τη δυνατότητα νομιμοποίησης αυθαίρετων κα-τασκευών χωρίς να λαμβάνεται ουσιαστικά υπόψη η περιβαλλοντική επίπτωση των κατασκευών αυτών (άρ-θρα 12 amp15)

bull αγνοεί τη συνθήκη Aarhous (απομάκρυνση της Περι-φέρειας amp Τοπικής Αυτοδιοίκησης από τη λήψη απο-φάσεων περιβαλλοντικού χαρακτήρα - άρθρο 10)

bull προβλέπει πολύ μικρό χρόνο τόσο για τον έλεγχο της ορθότητας των προσωρινών οριογραμμών (άρθρο 3) όσο και για την απάντηση σε αιτήσεις έργων (άρθρα 7 12 13) γεγονός που μπορεί να οδηγήσει τελικά σε παραβατικότητα και καταστροφή της παράκτιας ζώ-νης

bull δεν αναφερει τίποτα για την προστασία παράκτιων ζωνών με θίνες Από τα παραπάνω φαίνεται ότι το νομοσχέδιο έχει πά-

ρα πολλά επιστημονικά προβλήματα και βάζει στο περι-θώριο έννοιες όπως η προστασία του φυσικού περιβάλ-λοντος η αειφορία και ο χωροταξικός σχεδιασμός προς χάρη της με κάθε τρόπο επιχειρηματικής εκμετάλλευσης γιrsquo αυτό και πρεπει να αποσυρθεί

ΒαΣιΛικη-αΓΓΕΛικη καΤΣικη ωκεανογράφος-οικοτοξικολόγος διευθύντρια ερευνών στο ΕΛΚΕΘΕ

κριτική στο σχέδιο νόμου laquoοριοθέτηση διαχείριση και προστασία αιγιαλού και παραλίαςraquo

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1314

τα κοινά και η laquoδημόσια κτήσηraquo του αιγιαλού

Για τους οικονομολόγους laquoκοινάraquo είναι τα αγαθά που κανείς δεν μπορεί (ή δεν πρέπει) να στερηθεί την απόλαυσή τους η οποία σε κάθε περίπτωση δεν μειώνει την διαθε-σιμότητά τους Όλοι δικαιούνται το κομμάτι τους από μία πίτα που δεν μειώνεται ποτέ Οι νομικοί συνήθως διακρίνουν σε κοινό-χρηστα (άμεσα διαθέσιμα σε όλους) και σε κοινά (όσα δεν είναι ούτε καταρχήν δε-κτικά ελέγχου ndash πχ ο ατμοσφαιρικός αέ-ρας) Οι διεθνείς συνθήκες μιλούν για αγα-θά που αποτελούν laquoκοινή κληρονομιάraquo της ανθρωπότητας στο προοίμιο του Πρωτό-κολλου την Συνθήκης της Βαρκελώνης για την προστασία του παράκτιου χωρου laquoτα συμβαλλόμενα μέρηraquo αναγνωρίζουν laquoότι οι παράκτιες ζώνες της Μεσογείου θαλάσσης αποτελούν κοινή φυσική και πολιτιστική κληρονομιά ότι πρέπει να προστατεύο-νται και να χρησιμοποιούνται με σύνεση προς όφελος των σημερινών και των μελ-λοντικών γενεώνraquo

Είναι εύκολο να βρει κανείς αδυναμί-ες στους ορισμούς αυτούς που έχουν μό-νο ευριστική σημασία Αντίθετα δύσκολα αποφεύγει κανείς τα κοινά είναι παντού ndash στους οικισμούς (δρόμοι πλατείες άλση πεζοδρόμια) στην φύση (αιγιαλός παραλία θάλασσα αέρας λίμνες ποτάμια ιχθυοτρό-φα ύδατα βιοποικιλότητα κλίμα) Σήμερα τα συναντάμε στις τεχνολογικές μας υπο-δομές (πχ το διαδίκτυο οι συχνότητες) ή στον πολιτισμό (πχ τα έθιμα την παραδο-σιακή γνώση τα μνημεία) Το laquoδικαίωμαraquo στα κοινά συνδέεται συχνά με αδιόρατους τρόπους με πιο γνωστά και ευρύτερα ανα-γνωρισμένα δικαιώματα σε μεγάλο βαθμό ταυτίζεται με το δικαίωμα σε ένα ισορρο-πημένο οικιστικό και φυσικό περιβάλλον

η απόλαυση των κοινών είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την υλοποίηση δικαιωμάτων όπως αυτό της υγείας επειδή (σχεδόν εξrsquo ορισμού) είναι διαθέσιμα σε όλους συμβάλλουν στην περι-βαλλοντική δικαιοσύνη ndash την ιδέα μίας ίσης δίκαιης πρόσβα-σης στους φυσικούς πόρους - ή εξαφανίζονται μαζί της Αποτε-λούν φυσικές ή τεχνητές κοινω-νικές υποδομές για την ελευθε-ρία της έκφρασης ή το δικαίω-μα του συνέρχεσθαι Σε μία από τις πολλές δικαστικές υποθέσεις που ξεπήδησαν από το κίνημα OWS (Waller κατά City of New York) το δικαστήριο ερωτήθηκε αν υπάρχει δικαίωμα διαδήλω-σης σε έναν ιδιωτικό (αλλά κοινό-χρηστο) χώρο όπως το Zuccotti Park Καθώς ιδιωτικοποιείται ο

δημόσιος χώρος παρόμοια ερωτήματα θα τεθούν ξανά

Από πού προέρχονται τα κοινά Ήταν πάντα μαζί μας συνυφασμένα με την ίδια την ιδέα της κοινότητας παρόντα ndash αν και μερικές φορές αόρατα - σε μία κοινωνία όπου η laquoοικονομία του ανθρώπου είναι βυθισμένη στις κοινωνικές του σχέσειςraquo (Polanyi) Η ιστορία τους είναι μία αλλη-λουχία από νίκες και ήττες συμβιβασμούς και διαρρυθμίσεις καινοτομίες και παρα-δόσεις ανάμεσα στο τοπικό και παγκόσμιο επίπεδο H Elinor Ostrom η οικονομολόγος που βραβεύθηκε με το Nobel οικονομίας το 2009 για τις μελέτες της πάνω στην οικο-νομική διακυβέρνηση των κοινών έγραφε στην μεταπτυχιακή της διατριβή (1964) laquoσε μία κοινωνία οι ιδιωτικοί φορείς δεν μπο-ρούν να παράσχουν πολλά από τα επιθυμη-τά αγαθά Μερικά αγαθά δεν είναι δυνατόν να αποκλειστούν από όσους αδυνατούν να πληρώσουν για αυτά Μερικά αγαθα έχουν ένα τέτοιο φάσμα κοινών και εναλλακτι-κών χρήσεων που η προτεραιότητα των αιτημάτων για την μία ή την άλλη χρή-ση δεν είναι δυνατόν να καθοριστεί από την αγορά Η ύπαρξη επιχειρηματικό-τητας στον ιδιωτικό τομέα εγείρει το ερώ-τημα αν υπάρχει μία παρόμοια λειτουργία για όσους παρέχουν δημόσια αγαθά ndash μία δημόσια επιχειρηματικότηταraquo Από τους βοσκοτόπους της Ελβετίας μέχρι τα αρδευ-τικά δίκτυα του Νεπάλ η Ostrom πέρασε την ζωή της συνομιλώντας με αυτούς τους ανώνυμους διαχειριστές των κοινών ndash τον οποιονδήποτε Στις σκανδιναυικές χώρες αναγνωρίζεται το δικαίωμα της περιπλά-νησης της χρήσης του δημόσιου χώρου ndash allemansraumltten στην Σουηδία- αυτολεξεί

το δικαίωμα laquoτου καθέναraquo Άθελά του () το δίκαο αναγνωρίζει ότι τα laquoκοινάraquo αποτε-λούν το υπόστρωμα αυτού που ονομάζουμε laquoπροσωπικότηταraquo σημεία όπου τέμνεται το δημόσιο και το ιδιωτικό

Αναζητώντας τα ίχνη των κοινών στα νομικά κείμενα κάποιος αρχίζει από το ρωμαϊκό δίκαιο οι Ρωμαίοι νομικοί διέ-κριναν ανάμεσα σε πράγματα που ανή-καν στην ιδιωτική σφαίρα διάθεσης και όχι (extra commercium) σε αυτά ανήκαν τα αδέσποτα (res nullius διαθέσιμα σε όποιαν τα υποτάξει πρώτος πχ τα άγρια ζώα) τα δημόσια (res publicus τα πράγ-ματα που ανήκουν στην ρυθμιστική αρμο-διότητα του δημοσίου) και τα κοινά (res omnium communia όσα από τη φύση τους δεν μπορούν να υποταχθούν στην εξουσία του ανθρώπου) Ένα περίφημο χωρίο του Ιουστινιανού αναφέρει ότι laquoσύμφωνα με το φυσικό νόμο ο αέρας τα νερά που κυλούν η θάλασσα και κατά συνέπεια ο αιγιαλός είναι κοινά σε όλους τους ανθρώπους κα-νείς συνεπώς δεν μπορεί να απογορεύσει σε κάποιον να πλησιάσει οποιοδήποτε ση-μείο του αιγιαλούraquo Το ρωμαϊκό δίκαιο δεν πρέπει να εξιδανικεύεται και σίγουρα απη-χεί μία εποχή που τα κοινά ήταν άφθονα και η ζήτηση για μερικά από αυτά μικρή Ωστόσο η μακροβιότητα μερικών ιδεών του είναι αξιοσημείωτη Στις αγγλοσαξωνικές χώρες ndash και μέσω αυτών σε χώρες όπως η Ινδίαndash υπάρχει η ιδέα του laquoδημόσιου κα-ταπιστεύματοςraquo (public trust) μερικοί φυ-σικοί πόροι είναι τόσο ξεχωριστοί που η διοίκηση μπορεί να τους διαχειριστεί μόνο προς όφελος όλων των ανθρώπων ndash ακόμα και αυτών που δεν έχουν ακόμα γεννηθεί Εκεί το laquoδημόσιο καταπίστευμαraquo περιλαμ-βάνει και τον αιγιαλό

Στη χώρα μας μέσω του βυζαντινορ-ρωμαϊκού και του οθωμανικού δικαίου ο οθωνικός νόμος laquoπερί διακρίσεως κτημά-τωνraquo αναγόρευσε τον αιγιαλό σε laquoδημόσια κτήσηraquo - συνδυάζοντας την κοινοχρησία με την ιδιοκτησία του δημοσίου Με αυτή τη νομική βάση ο Άρειος Πάγος επανει-λημμένα απέκρουσε αξιώσεις ιδιωτών στον αιγιαλό κατά την διάρκεια του 19ου αιώ-να Οι ισορροπίες αλλάζουν με τη βιομηχα-νοποίηση και τον τουρισμό που άλλαξαν την αξιολόγηση της μέχρι τότε λίγο-πολύ άχρηστης παράκτιας γης και κίνησαν μία διαδικασία που ονομάστηκε αλλού laquoβα-λεαριδοποίησηraquo (balearisation) Από την δεκαετία του lsquo20 ndash με καινοτομίες όπως η Επιτροπή καθορισμού του αιγιαλού (1923) η παραχώρηση του αιγιαλού για την κα-τασκευή κέντρων αναψυχής λουτρών και άλλων κοινωφελών επιχειρήσεων (1923) ή για άλλες επιχειρήσεις (1929) νέες οι-κονομικές χρήσεις μεταφέρονται μαζικά στην ακτή Την ίδια δεκαετία laquoεφευρέθη-κεraquo και η ζώνη που laquoεπαυξάνειraquo τον αιγια-λό όταν ο τελευταίος δεν επαρκεί ndash σήμερα γνωστή ως laquoπαραλίαraquo μία λέξη παλαιότε-ρα ταυτόσημη με τον αιγιαλό ndash και με τον πρώτο νόμο για τον αιγιαλό (1940) που ίσχυσε επί 61 χρόνια αναγνωρίστηκε και η κοινοχρησία της laquoαιγιαλός ήτοι η πε-ριστοιχούσα την θάλασσαν χερσαία ζώνη η βρεχομένη από τας μεγίστας πλην συνή-θεις αναβάσεις των κυμάτων είναι κτήμα κοινόχρηστο[η] προσαυξάνουσα τον αι-γιαλόν λωρίς γης καλείται εν τω παρόντι νόμω laquoπαραλίαraquoraquo Όμως τα μεταπολεμι-κά χρόνια ήταν ακόμα πιο καθοριστικά με νέα νομικά έργαλεία - όπως τα τουριστικά δημόσια κτήματα (1946 σήμερα στην δι-αχείριση της ΕΤΑ) οι διμερείς επενδυτικές

Σκαραμαγκάς 1959

Ηράκλειο Κρήτη Η φωτογραφία είναι τραβηγμένη μεταξύ 1935-1945

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 15

σχόλια επί του σχεδίου νόμου

Τι θα περίμενε κανείς από ένα Σχέδιο Νόμου για την laquoΟριο-θέτηση Διαχείριση και Προστασία Αιγιαλού και Παραλίαςraquo

Σύμφωνα με τον τίτλο του Σχεδίου Νόμου θα περίμενε κανείς να δεί τους βασικούς άξονες πάνω στους οποίους θα αναπτυχθεί το σχέδιο νόμου bull αιγιαλός και παραλία (τι είναι και πως εντάσ-σονται στη δυναμική και λειτουργία της Παράκτιας Ζώνης) bull διαχείριση φυσικών συστημάτων (με ποιες αρχές και με ποιές κατευθύνσεις) bull προστασία (προστασία φυσικών συστημάτων ή προστασία των ανθρωπογενών παρεμβάσεων)

Πέραν αυτών θα περίμενε κανείς να γίνει στοιχειώδης ανα-φορά στη μέχρι σήμερα πρακτική και εμπειρία στον ελληνικό χώρο στις κατευθύνσεις προτάσεις και οδηγίες ευρωπαϊκών αλλά και ευρύτερα διεθνών οργανισμών

Ποιο είναι το πνεύμα του Σχεδίου Νόμου για την laquoΟριοθέ-τηση Διαχείριση και Προστασία Αιγιαλού και Παραλίαςraquo Στον αντίποδα των όσων προαναφέρθηκαν ο νόμος δομείται στις εξής ενότητες bull καθορισμός οριογραμμών (άρθρα 3 4 5 6 7 8 9) bull παραχωρήσεις (άρθρα 10 11 12 13 14) και νομιμο-ποιήσεις αυθαιρέτων (άρθρα 15 16) bull προστασία κοινοχρησί-ας (προστασία αιγιαλού) (άρθρα 17 18) bull διατάξεις για λιμάνια (άρθρα 19202122) και μεταβατικές διατάξεις

Περί καθορισμού οριογραμμών βάζουμε όρια άρα απο-κλείουμε Η οριοθέτηση του αιγιαλού με βάση μια γραμμή η οποία για τις προσχωσιγενείς ακτές μεταβάλλεται διαρκώς bull είτε λόγω αλλαγής του μηχανισμού τροφοδοσίας της ακτής bull είτε λόγω αλλαγής του κυματικού καθεστώτος bull είτε λόγω μι-ας πιθανής μελλοντικής μεταβολής της στάθμης της θάλασσας bull είτε λόγω διάφορων ανθρωπογενών παρεμβάσεων δηλώνει εξαρχής τη μεγάλη σύγχυση που θα φέρει το Σχέδιο Νόμου στην εφαρμογή του

Σχεδόν όλο το Σχέδιο Νόμου διαπερνάται από την τάση του ldquoεκ-χωρώrdquo ldquoπαρα-χωρώrdquo ldquoνομίμως αυθαιρετώrdquo επί του χώρου θεώρηση που αποκόπτει τον ldquoομφάλιο λώροrdquo του κάθε πολί-τη από το χώρο αυτή την έντονη έλξη της φύσης του ανθρώ-που στην αμεσότητά του το χώρο τη χώρα το ldquoπάτριο έδα-φοςrdquo που έχει οριστεί και ως ldquoπατρίδαrdquo και τον οδηγεί στην πλήρη αδιαφορία γιrsquo αυτήν πράξη εγκληματική για τη συνο-χή των κοινωνιών

αυτή η διακίνηση (της εκ-χώρησης παρα-χώρησης αυ-θαιρεσίας) χρειάζεται και προστασία Παραχωρήσεις και προ-στασία (προστάτες) το πνεύμα του Σχεδίου Νόμου

Ο ldquoλόγοςrdquo στον αντίποδα των ldquoα-λόγωνrdquoΩς laquoπαράκτια ζώνηraquo ορίζεται η γεωμορφολογική έκταση εκα-

τέρωθεν της ακτογραμμής στην οποία αλληλεπιδρούν θαλάσσι-ες και χερσαίες φυσικές διεργασίες Η παράκτια ζώνη αποτελεί ένα πολύπλοκο σύστημα αβιοτικών και βιοτικών παραγόντων που συνυπάρχουν και συνθέτουν τη χαρακτηριστική γεω-ποι-κιλότητα και βιο-ποικιλότητα της ζώνης που αναγνωρίζεται με συγκεκριμένους τύπους γεωτόπων υγροτόπων βιοτόπων Η παράκτια ζώνη βρίσκεται σε κατάσταση δυναμικής ισορροπίας που τις περισσότερες φορές είναι ευαίσθητη και εύθραυστη

Σrsquo αυτό το ποικίλο περιβάλλον έχουν ενταχθεί μια πληθώρα ανθρωπογενών δραστηριοτήτων ενίοτε σε αρμονία με τη φυσική λειτουργία πολλάκις όμως σε δυσαρμονία και καταφανή περι-φρόνηση προς τη φυσική λειτουργία του συστήματος Οι κοινω-νίες που περιφρόνησαν τη λειτουργία των φυσικών συστημάτων έχασαν ένα πλούτο αξιών που είχαν από αυτά τα συστήματα

Οι κύριες διεργασίες που διαμορφώνουν τις ακτές (κυρίως τις προσχωσιγενείς ακτές) ανάγονται σε μια κατηγορία παρα-

γόντων που σχετίζεται με την τροφοδοσία της ακτής με υλικά (γεωλογία του ευρύτερου παράκτιου χώρου γεωμορφολογία υδρογραφικό δίκτυο κλιματολογικές συνθήκες φυτοκάλυψη) και μια άλλη κατηγορία που σχετίζεται με τους μηχανισμούς διευθέτησης των υλικών αυτών κατά μήκος των ακτών (ο κυ-ματισμός είναι ο σημαντικότερος παράγοντας που δίνει μορ-φή στις ακτές)

Μέρος αυτής της ολότητας του δυναμικού και πολύπλοκου φυσικού συστήματος της Παράκτιας Ζώνης αποτελούν και ο αι-γιαλός και η παραλία Ο αιγιαλός είναι ο χώρος απόσβεσης της κυματικής ενέργειας είναι ο χώρος του κύματος χώρος ευαί-σθητος και ευμετάβλητος Η παραλία μια λωρίδα γης μεταξύ αιγιαλού και χέρσου Αυτή την πολυπλοκότητα του φυσικού συστήματος ldquoφιλοδοξείrdquo να δια-χειριστεί το Σχέδιο Νόμου χωρίς όμως να το θεωρεί ως πολύπλοκο σύστημα

Η δυναμική λειτουργία των φυσικών συστημάτων υπαγο-ρεύει τις αρχές ldquoδια-χείρισηςrdquo Η ανεξέλεγκτη μεγέθυνση των ανθρωπογενών δραστηριοτήτων στις ακτές έχει γίνει καταφα-νής ως παράγοντας σημαντικής πίεσης στο φυσικό σύστημα Η πίεση αυτή έχει συντελέσει στην αλλαγή της κατάστασης της λειτουργίας του φυσικού συστήματος με σοβαρές επιπτώσεις και για τον άνθρωπο Οι επιπτώσεις αυτές υπαγορεύουν την λήψη μέτρων για βελτίωση αυτής της κατάστασης με laquoΣτρατη-γικό Σχέδιο Διαχείρισης Παράκτιας Ζώνηςraquo και εφαρμογή των αρχών της ldquoΟλοκληρωμένης Διαχείρισης της Παράκτιας Ζώ-νηςrdquo laquoΟλοκληρωμένη Διαχείριση Παράκτιας Ζώνηςraquo σημαίνει μια δυναμική διεργασία αξιοβίωτης (βιώσιμης αειφόρου) δια-χείρισης και χρήσης της παράκτιας ζώνης λαμβάνοντας υπό-ψη την εύθραυστη λειτουργία των παράκτιων συστημάτων και των παράκτιων γεωμορφών τις διάφορες ανθρωπογενείς δρα-στηριότητες και τις αλληλεπιδράσεις με τα φυσικά συστήματα (χερσαία και θαλάσσια) Η δυναμική λειτουργία των φυσικών συστημάτων υπαγορεύει τις αρχές ldquoδια-χείρισηςrdquo

Η μετάβαση από τη νοο-τροπία του ldquoκαθυποτάσσωrdquo τη φύση προς την αντίληψη του ldquoπροσαρμόζομαιrdquo στη λειτουργία της φύσης ως μέρος αυτής είναι το σημερινό ζητούμενο

Δυστυχώς το Σχέδιο Νόμου διαπερνάται από πρακτική laquoμε-σιτικού γραφείουraquo (real estate) Η φύση και ο άνθρωπος δεν εντάσσονται σε τέτοιες πρακτικές

Τα φυσικά συστήματα και τα φυσικά φαινόμενα δεν έχουν ανάγκη από προστασία ούτε από προστάτες ο άνθρωπος όμως Ο laquoάνθρωποςraquo αν δεν laquoοργανώσειraquo την ύπαρξή του με βάση τη θεώρηση της laquoπροσαρμογήςraquo στη λειτουργία της φύ-σης ως μέρος αυτής θα έχει διαρκώς ανάγκη προστασίας από απλά φυσικά φαινόμενα Θα έχει πάντα ένα φόβο ότι η φύση τον εκδικείται Η φύση δεν εκδικείται ο άνθρωπος ο laquoάφρωνraquo laquoαυτοraquo-τιμωρείται

Αντί επιλόγου το Σχέδιο Νόμου να αποσυρθεί χτες

ΧΡηΣΤΟΣ αΝαΓΝΩΣΤΟυΓεωλόγος ndash Ιζηματολόγος ερευνητής στο Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας του ΕΛΚΕΘΕ

συμφωνίες μεταξύ του ελληνικού δημοσίου και ιδιωτών (πχ για η σύμβαση δημοσίου ndash ΠΕΤΡΟΛΑ του 1972) laquoεξαιρετικήraquo νομο-θεσία για τα κεφάλαια εξωτερικού (1953) ή τις laquoπαραγωγικές επενδύσειςraquo (1961) μαζί με σωρεία ειδικών νόμων (πχ για την πα-ραχώρηση του πυθμένα της θάλασσας στα πλαίσια των πρώτων πετρελαϊκών ερευ-νών βιομηχανικές περιοχές laquoαλλοδαπές επιχειρήσεις υγρών καυσίμωνraquo) - αποκλει-στικές χρήσεις κατέλαβαν μεγάλα τμήματα του αιγιαλού Η αδόμητη ζώνη εφεξής 30 μέτρα επεκτάθηκε από την χούντα () σε όλες τις εκτός σχεδίου παραλιακές ζώνες Μόλις τον 21ο αιώνα και μετά το άρθρο 24 ο ισχύων νόμος (2001) αναγνωρίζει τον αιγιαλό και την παραλία ως στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος των οποίων η χάραξη πρέπει να είναι σε μερικές πε-ριπτώσεις υποχρεωτική

Η περιοδοποίηση αυτή είναι σημαντική καθώς υπάρχει η εντύπωση ότι υπάρχουν εκεί έξω άφθονες παραλίες - ανέγγιχτες άσπιλες άθικτες και τίποτα δεν θα χαθεί αν διαμοιράσουμε μερικές από αυτές σε φι-λικούς επενδυτές Καθώς η αποκλειστική χρήση ήδη προβλέπεται για τις στρατηγι-κές επενδύσεις και για τα δημόσια ακίνητα του Μεσοπρόθεσμου μπορεί να αναρωτη-θεί κανείς τι άλλάζει με το πρόφατο νομο-σχέδιο Αλλάζουν πολλά για παράδειγμα η υποχρεωτική χάραξη παραλίας καταργείται και η νομιμοποίηση αυθαιρέτων στον αιγι-αλό και στην παραλία και μάλιστα ιδιωτι-κών γενικεύεται Κάποια στιγμή πρέπει να παύσουμε να βλέπουμε την νομιμοποίηση αυτή ως μία laquoεξαιρετικήraquo ρύθμιση δεν εί-ναι παρά ένα είδος κρυφής απορρύθμισης με την μετατροπή ενός κοινού αγαθού σε αδέσποτο το οποίο έχει ήδη κατακτηθεί από όσους έχουν επαρκή οικονομική νομική και πολιτική εξουσία για να παραμερίσουν τους θεσμούς που εγγυούνται το laquoδικαίω-μα του καθενόςraquo ndash όπως η αδειοδότηση η διαβούλευση η συμμετοχή Τόσο με τα αυ-θαίρετα όσο και με τις επιχωματώσεις θυ-μάται κανείς κάτι που παρατήρησε ο Marx περιγράφοντας τις περιφράξεις (enclosures) των laquoκοινώνraquo αγρών στην Αγγλία του 18ου αι και την συμβολή τoυς στην δημιουργία μίας μάζας ανθρώπων που εξαρτάται ορι-στικά αποκομμένη από τις πολιτισμικές της αναφορές από τον μισθό ο καλύτερος τρό-πος να καταργηθεί η κοινοχρησία δεν είναι τόσο η αλλαγή του νόμου αλλά η οριστική υλική καταστροφή του κοινού αγαθού Τί-ποτα δεν προδίδει καλύτερα τις προθέσεις του νομοθέτη από την laquoτεκμαρτήraquo (sic) ζώνη παραλίας 10 μέτρων ενώπιον των ιδιωτικών έργων φθάσαμε λοιπόν μερικούς αιώνες αργότερα στο σημείο όπου ο χρήστης μίας παραλίας πρέπει μπροστά σε ένα ιδιωτικό έργο να laquoτεκμαίρειraquo (να φαντασιώνεται) δι-καιώματα που επιβιώνουν μόνο στην μνήμη Αυτό σίγουρα δεν είναι πρόοδος

ΓιΩΡΓΟΣ ΧαΣιΩΤηΣ

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1316

Έχουν περάσει χιλιάδες χρόνια από τότε αλλά καλό είναι να θυμόμαστε ότι ο ευρωπαϊκός πολιτισμός ξεκίνησε από κάποιο ακρογιάλι της χώρας μας Σε κάποια παραλία ίσως από αυτές που το ΤΑΙΠΕΔ έχει βάλει πωλητήριο έφτασε πριν χιλιάδες χρόνια από την Ανατολή η τερατόμορφη ζωόμορφη θεά της μη-τρότητας της μητέρας φύσης και έγινε Ήρα Αθηνά Άρτεμις Αφροδίτη Εστία Ο Ευρωπαϊκός πολιτισμός η φιλοσοφία ξεκίνησαν από αυτά τα ακρογιάλια Από αυτά τα ακρογιάλια ανοιχτά και κοινά σε όλους ξεκίνησαν οι αναζητήσεις των ανθρώπων για νέους τόπους Από εκεί έφευγαν τα εμπορεύματα τα προϊόντα οι ιδέες και εκεί έφταναν άλλα υλικά άγνωστα που βελτίωναν τη ζωή των ανθρώπων νέες ανακαλύψεις και νέες ιδέες που οργάνωναν τη σκέψη και τη ζωή Σε κάποιο από αυτά τα ακρογιάλια έφτασαν στην Ευρώπη το αλφάβητο και οι αριθμοί

Έχει χαραχθεί βαθειά στην ανθρώπινη συνείδηση ότι η παραλία είναι η πόρτα της μεγάλης φυγής από την πείνα την καταπίεση τον θάνατο Κοινόχρηστη ανά τους αιώνες ήταν ο στόχος από το laquoθάλαττα ndash θάλατταraquo των αρχαίων μέ-χρι τους μετανάστες σε άλλες χώρες ή από άλλες χώρες ελπίζοντας να μπουν σε κάποιο καρυδότσουφλο για το ταξί-δι σε κάποιο απέναντι ακρογιάλι ικέτες ζωής που καταλήγει σε στοίχημα ζωής ή θανάτου

Μικρό παιδί άκουγα τους μάγκες στον Πειραιά να αστειεύονται όταν ήθελαν να πουν ότι δεν κληρονόμησαν να λένε laquoμου άφησε πέντε στρέμματα θάλασσαraquo Ο αιγιαλός και η θάλασσα για τη λαϊκή συνείδηση ήταν και είναι κάτι εκτός συ-ναλλαγής Στο μέλλον όμως αν το σχέ-διο νόμου γίνει νόμος του κράτους θα μπορείς να ζητήσεις παραχώρηση θάλασ-σας να κάνεις τεχνητά νησιά και πάνω να οικοδομήσεις Πολιτισμικό σοκ για τους παππούδες και όχι μόνο του λιμα-νιού του Πειραιά

Ζούμε εποχές catastroika Δημόσια και κοινά σε όλους αγαθά εκτός συναλλαγής γίνονται αντικείμενα του πόθου των νέ-ων ολιγαρχών Οι παραλίες η θάλασσα τα δάση τα φυσικά οικοσυστήματα από κοινόχρηστα απαραίτητα για τη ζωή και την ποιότητα ζωής των ανθρώπων γίνε-ται προσπάθεια να μετατραπούν σε μέσο πλουτισμού της νέας ολιγαρχίας

Απέναντι σε αυτή την βάρβαρη επίθε-ση κατά της ζωής και του πολιτισμού οι πολίτες οργανώνονται Ήδη λειτουργεί με τη συμμετοχή περισσότερων από εκατό συλλογικοτήτων η επιτροπή laquoΑκτές ώρα μηδένraquo που οργανώνει τον αγώνα για κοινόχρηστες παραλίες στα πρότυπα του νικηφόρου αγώνα κατά της αναθεώρησης του άρθρου 24 του συντάγματος

Οι παραλίες το καλοκαίρι μας περιμέ-νουν για τους νέους αγώνες

ΜΠαΜΠηΣ ΜΠιΛιΝηΣ

ΥΓ1 Σημαντική η δράση της 29 Ιουνίου 2014 των νέων ΣΥΡΙΖΑ στην Μα-ρίνα Φλοίσβου ΑΕ στον Φαληρικό Όρμο Ένα παράδειγμα για το τι μας περιμένει με την ιδιωτικοποίηση των παραλιών πολύς δομημένος όγκος εντατικές χρήσεις γης με καταστή-ματα εστίασης και διασκέδασης ιδι-ωτική χρήση και όχι κοινόχρηστη στο δομημένο και στον αδόμητο χώ-ρο με έλεγχο από ιδιωτική φύλα-ξη που απαγόρευσε σε πολίτες να μοιράσουν προεκλογικά φυλλάδια πριν μερικές μέρες

ΥΓ2 Διαβάσαμε στον τύπο ότι το καρ-τέλ με τον ένα τόνο ηρωίνη θα ξέ-πλενε τα μαύρα έσοδά του επενδύο-ντας σε τουριστική επιχείρηση στο παράκτιο μέτωπο του Σαρωνικού στην Αττική

ΥΓ3 Το πρώτο μεγάλο στοίχημα για τις κινητοποιήσεις αποτελεί ο υπερ-μαραθώνιος laquo240 χιλιόμετρα για τον αιγιαλόraquo από τα Ίσθμια έως τον Μαραθώνα στην Αττική που γίνεται από 8 έως 12 Ιουλίου 2014

Παραλία αγ κοσμά μήπως ζούμε το τελευταίο καλοκαίρι μιας ελεύθερης πλαζ

Για πολλά χρόνια η παρα-λία του Αγ Κοσμά ήταν κλει-στή για τους ανθρώπους που δεν μπορούσαν ή δεν ήθελαν να πληρώσουν εισιτήριο Η εταιρία που εκμεταλλεύονταν την πλαζ την είχε αποκλεί-σει εισπράττοντας εισιτήρια τη μέρα και μετατρέποντάς την παράνομα σε χώρο δε-ξιώσεων και νυχτερινής δι-ασκέδασης τη νύχτα

Αυτά ως το καλοκαίρι του 2007 Όταν με μια πολυήμερη απεργία πείνας ο Δήμαρχος Κορτζίδης κατόρθωσε να συ-γκεντρώσει τις πιο ποικίλες δυνάμεις της αυτοδιοίκησης και των κινημάτων γύρω από το αίτημα της ελεύθερης πρό-σβασης στη θάλασσα

Με τη συμπαράσταση πλή-θους κοινωνικών φορέων ο Δήμος Ελληνικού συντόνισε την επιχείρηση αφαίρεσης των περιφράξεων της πλαζ Ήταν εκεί δεκάδες Οργανι-σμοί αυτοδιοίκησης το ΤΕΕ ο Δικηγορικός Σύλλογος της Αθήνας ο Πανελλήνιος Ια-τρικός σύλλογος το ΕΚΑ συνδικάτα πολιτικοί παρά-γοντες από όλους τους χώ-ρους και βεβαίως κάμποσες χιλιάδες ενεργοί πολίτες των κινημάτων πόλης

Ακολούθησαν τα δικαστή-ρια Δήμαρχος αντιδήμαρχοι αιρετοί και εργαζόμενοι στο Δήμο στοχοποιήθηκαν από τις εταιρίες που παράνομα εκμεταλλεύονταν την πλαζ Σύρονται ακόμη σήμερα αλλά και για πολλά χρόνια ακό-μη θα ταλαιπωρούνται σε ποινικές και αστικές δίκες Χαλάλι Για το δικαίωμα της ελεύθερης πρόσβασης στη θάλασσα

Κοιτάζοντας τις φωτογρα-φίες της εποχής όσοι ζήσα-με τα γεγονότα νιώθουμε τη συγκίνηση μαζί με την πε-ρηφάνια για ότι έγινε να ανακατεύονται με τη ανη-συχία για το τι πρόκειται να συμβεί

Διότι πέρασαν ήδη εφτά καλοκαίρια και μπαίνου-με στο όγδοο που χιλιάδες κάτοικοι του λεκανοπέδιου χαίρονται καθημερινά ελεύ-θερα την πλαζ ΑΜΕΑ που δεν μπορούσαν για χρόνια να κολυμπήσουν γιατί στις πλαζ δεν υπάρχει ο κατάλ-ληλος εξοπλισμός μπόρεσαν στον Αγ Κοσμά χάρις στις προσπάθειες του δήμου και των εθελοντών Καθημερινά εκατοντάδες μέλη των ΚΑΠΗ διάφορων δήμων της περι-

οχής καταφθάνουν για να χαρούν λίγη θάλασσα

Του χρόνου όμως τι θα γίνει Η δημοτική αρχή που θα αναλάβει το Σεπτέμβρη στο πρόγραμμά της μιλά για εφαρμογή laquoμικρούraquo εισιτη-ρίου για τους μη δημότες Και η περιοχή προσφέρε-ται ήδη μέσω ΤΑΙΠΕΔ στη Lamda του κου Λάτση Μαζί με το Αθλητικό κέντρο του Αγ Κοσμά και το πρώην αε-ροδρόμιο

Οι πολίτες θα χρειαστεί να υπερασπιστούν αυτό που καταχτήθηκε με πολύ αγώνα το 2007 Διότι όπως έδειξε η ζωή και ιδιαίτερα η εμπει-ρία των τελευταίων χρόνων όλα τα δικαιώματα με όσο αγώνα κι αν καταχτήθηκαν χρειάζονται αγώνες για την υπεράσπισή τους Και οι βου-τιές στον Αγ Κοσμά θα χρει-αστούν νέους αγώνες για να παραμείνουν ελεύθερες

ακηΣ ΜΠαΔΟΓιαΝΝηΣ

παραλία μου ιστορία μου

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 17

Φρεαττύδα και Βοτσαλάκιαhellip δυο παραλίες του Πειραιά που στο διάβα του χρόνου αφηγούνται την ιστορία της πόλης από την αρχαιότητα μέ-χρι σήμερα Αρκεί να ξαπλώσεις δίπλα στο κύμα να φέρεις το τοπίο μια γύρα με τα μάτια σου και όλη η αφήγηση ξετυλίγεται μπροστά σου Θα δεις το τείχος τα σπήλαια τις φυσικές ομορφιές τον υδροβιότοπο θα ακούσεις τις φωνές των χιλιάδων λουόμενων που βούτηξαν στα νερά τους τις χαρές και τα παιχνίδια Όμως καθώς μπαίνεις στη θάλασσα θα σκοντά-ψεις πάνω στα μπάζα που κείτονται ακόμα εκεί ζωντανά να θυμίζουν πως έθαψε την πόλη και τα μνημεία της ο Σκυλίτσης Ανάμεσα στα βότσαλα θα βρεις κομμάτια από πολύχρωμα μωσαϊκά και θα νο-σταλγήσεις εκείνη την εποχή που βλέπεις μόνο στις cards postales Τον Πειραιά με τα όμορφα νεοκλα-σικά μια πόλη που χάθηκε στο χρόνο και έχει αφή-σει πίσω της ετοιμόρροπα μελαγχολικά κουφάρια Θα θυμηθείς έναν Πειραιά που αγάπησαν πολύ οι πειραιώτες αλλά όχι οι Δήμαρχοι του Αφού κάνεις τη βουτιά σου θα θελήσεις να απλω-θείς στην παραλία για να στεγνώσεις κάτω από τον ήλιο όμως ο ήλιος είναι δυνατός και θα αναζητή-σεις σκιά Θα τη βρεις κάτω από τις ομπρέλες που έβαλε η Δημοτική Αρχή για σένα Και εκεί που θα βολευτείς και θα είσαι έτοιμος να κλείσεις τα μά-τια μια δυνατή μουσική θα σε προσγειώσει απότο-μα και ένας σερβιτόρος θα εμφανιστεί να σου πά-ρει παραγγελίαΚαι κάπως έτσι ξεκινά αντίστροφα η αφήγηση

Στις 30-1-2012 το Δημοτικό Συμβούλιο Πειραιά αποφα-σίζει την αξιοποίηση και διάθεση των παραλιών Φρεατ-τύδα και Βοτσαλάκια Ειδικότερα η σύμβαση παραχώρη-σης η οποία σε πολλά σημεία είναι αόριστη και ασαφής

προβλέπει για την πλαζ Βοτσαλάκια τη δημιουργία χώρου αναψυκτηρίου και ανάπτυξη τραπεζοκαθισμάτων χώρου για την τοποθέτηση ομπρελών και ξαπλωστρών οργανω-μένου ανοιχτού χώρου στάθμευσης χώρου catering στο δώμα του κεντρικού κτιρίου του δημοτικού κολυμβητηρίου και του παράπλευρου δομημένου χώρου του ορόφου θε-ρινού κινηματογράφου και ένταξη εντός αυτού κυλικείου Ενώ για την πλαζ Φρεαττύδα ορίζει τη δημιουργία χώρου αναψυκτηρίου σε λυόμενη κατασκευή με παράπλευρο στέ-γαστρο για την ανάπτυξη τραπεζοκαθισμάτων χώρου για την τοποθέτηση ομπρελών και ξαπλωστρών και οργανω-μένου ανοιχτού χώρου στάθμευσης

Η παραπάνω απόφαση της Δημοτικής Αρχής και όσες ακολούθησαν πάρθηκαν κατά πλειοψηφία με την υπερ-ψήφισή τους από την παράταξη του Δημάρχου και την καταψήφισή τους από τις λοιπές παρατάξεις της αντιπο-λίτευσης Τα σχέδια του Δήμου για την αξιοποίηση των παραλιών πυροδότησαν αντιδράσεις από την πλευρά των κατοίκων της πόλης οι οποίοι αποφασίζουν να μην επι-τρέψουν την παραχώρηση των μοναδικών παραλιών του Πειραιά στους ιδιώτες

Στις 3-5-2012 πραγματοποιείται ο διαγωνισμός για την εκμετάλλευση με τη μορφή μίσθωσης αιγιαλού παραλίας κοινόχρηστων χώρων στις παραλίες ο οποίος κατακυρώ-νεται με ετήσιο μίσθωμα 81000 ευρώ για τα Βοτσαλάκια και 52000 ευρώ για τη Φρεαττύδα Οι πλειοδοτικοί δι-αγωνισμοί για τις δύο παραλίες είναι παράνομοι καθώς οι αποφάσεις του ΔΣ στις οποίες στηρίζονται έχουν ακυ-ρωθεί Ο Δήμαρχος δίνει διαταγή να κλείσουν οι πόρτες του Δημαρχείου για να μην μπουν οι κάτοικοι Τελικά οι 200 περίπου παρευρισκόμενοι κάτοικοι κατορθώνουν να μπουν και καταθέτουν 2000 υπογραφές ενάντια στην ιδι-ωτικοποίηση που σήμερα αγγίζουν τις 5000

Οι δημότες αντιμετωπίζονται με τον πλέον απαξιωτικό τρόπο απειλούνται με συλλήψεις εξυβρίζονται και τελικά και οι δύο παραλίες δίνονται στον ίδιο γνωστό επιχειρη-

ματία που επί σειρά ετών διατηρεί κατάστημα υγει-ονομικού ενδιαφέροντος στην παραλία Βοτσαλάκια Το τελευταίο λειτουργεί μέ-χρι και σήμερα με ευθύνη του Δημάρχου κ Μιχαλο-λιάκου χωρίς άδεια ενώ έχει κριθεί αυθαίρετο τόσο από την Κτηματική Υπηρε-σία που εξέδωσε και πρω-τόκολλο κατεδάφισής του από το 2005 το οποίο δεν έχει εκτελεστεί ακόμα όσο και από το Κεντρικό Αρ-χαιολογικό Συμβούλιο του Υπουργείου Πολιτισμού με απόφαση του στις 2232013 Οι εγκαταστάσεις των δύο πλέον καταστημάτων ένα σε κάθε πλαζ όλο και επε-κτείνονται δημιουργώντας μια ανεξέλεγκτη κατάσταση εκμετάλλευσης των μοναδι-κών παραλιών της πόλης

από τους ιδιώτες με την ευλογία των Δημοτικών Αρχών Από την άλλη πλευρά η laquoΠρωτοβουλία κατοίκων για τα Βοτσαλάκια και τη Φρεαττύδαraquo εξακολουθεί να κάνει κι-νητοποιήσεις και μαζικές εκδηλώσεις με πολιτικό επιμορ-φωτικό και πολιτιστικό περιεχόμενο μέχρι και σήμερα με στόχο την οικειοποίηση των παραλιών και την ενημέρωση των κατοίκων της πόλης για όσα συμβαίνουν ( βλ httpfreevotsalakiafreatidawordpresscom)

Η εδραιωμένη επί σειρά ετών κατάσταση αυτή αλλά και η πρόσφατη υπογραφή της σύμβασης παραχώρησης κάθε άλλο παρά προφητικές ήταν Καθώς η ιστορία μιλάει και λέει ότι στην πολιτική σκηνή και δη στο πολιτικό παρα-σκήνιο τίποτα δεν είναι τυχαίο Και αναφέρομαι στο νομο-σχέδιο-έκτρωμα για τον αιγιαλό που έρχεται μεταξύ άλλων να νομιμοποιήσει όλες τις παραπάνω αυθαιρεσίες καθώς σύμφωνα με το τελευταίο αίρονται οι σημερινοί περιορι-σμοί που αφορούν στην έκταση της παραλίας που μπορεί να παραχωρηθεί για απλή χρήση αλλά και παρέχεται η δυνατότητα νομιμοποίησης αυθαίρετων κατασκευών που βρίσκονται στην παραλία και στον αιγιαλό στην περίπτω-ση που εξυπηρετούν επιχειρηματικούς σκοπούς

Σε μια εποχή που μας καταδικάζουν στην ανεργία μας κόβουν τους μισθούς και τις συντάξεις μας στερούν βα-σικά αγαθά και υπηρεσίες μας πετάνε έξω από τα σπί-τια μας και μας φορολογούν ακόμα και για τον αέρα που αναπνέουμε σε αυτή τη μυθική εποχή που αγγίζει τα όρια της επιστημονικής φαντασίας υπάρχει ακόμα πα-ρακάτωhellip Οι δημόσιοι και ελεύθεροι χώροι δεν ανήκουν πια στην πόλη και στους κατοίκους της αλλά στα μεγάλα συμφέροντα Οι παραλίες των διακοπών μας της ελευθε-ρίας και της χαλάρωσης μας ανήκουν σήμερα στο laquoμεγά-λο κεφάλαιοraquo της ιστορίας στο οποίο ο λαός αποτελεί μια θλιβερή υποσημείωση Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε ότι οι αντιφάσεις των συμφερόντων των διαφόρων κοινωνικών ομάδων δημιουργεί την ανάγκη διαρκούς διεκδίκησης του δικαιώματος στην πόλη ιδιαίτερα όταν η σύγκρουση αυτή λαμβάνει χώρα την εποχή της κρίσης όπου υπάρχει μια τοπική κοινωνία που δοκιμάζεται σκληρά Θα επιτρέψου-με λοιπόν ένα τέτοιο τέλος

ΒιΒιαΝ ΓΛΕΝη

Φρεαττύδα και Βοτσαλάκια δυο παραλίες στο λιμάνι

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1318

Οι ακΤΕΣ ΩΣ κΟιΝα αΓαΘα

laquoΟ νεοφιλελευθερισμός έχει καθοριστεί από τη μάχη της ιδιωτικής περιουσίας όχι μόνο ενάντια στην κρατική αλλά -και αυτό ίσως είναι το πιο σημαντικό- κυρίως ενά-ντια στην laquoκοινή ιδιοκτησίαraquo (common) [] Συχνά οι επιλογές οι οποίες μας παρουσιά-ζονται είναι μεταξύ του καπιταλισμού και του σοσιαλισμού της κυριαρχίας μεταξύ ιδιωτικής και κρατικής ιδιοκτησίας με την θεραπεία κατά τα δεινά του κρατικού ελέγ-χου να φαίνεται να είναι η ιδιωτικοποίηση και κατά του κεφαλαίου η κρατικοποίηση δηλαδή ο κρατικός έλεγχος Χρειάζεται να εξερευνήσουμε και μια άλλη πιθανότητα ούτε την ιδιωτική ιδιοκτησία του καπιτα-λισμού ούτε την δημόσια ιδιοκτησία του σοσιαλισμού αλλά το κοινό στον κομμου-νισμόraquo (Michael Hardt Reclaiming the common in communism [1])

Ενέργειες όπως αυτή του πρώην Υπουργού Οικονομικών Γιάννη Στουρνάρα ο οποίος κατέθεσε ένα νομοσχέδιο με το οποίο απει-λεί την ελεύθερη πρόσβαση των πολιτών στις ακτές είναι μια πικρή υπενθύμιση ότι τυπικά οι ακτές δεν είναι ο laquoκοινόςraquo μας χώρος Είναι απλά ένας χώρος στην ιδιο-κτησία του κράτους ο οποίος παραχωρείται στους πολίτες στους commoners από το κράτος μέχρις ότου εμφανιστεί η ευκαιρία για να μπουν στην αγορά Το νομοσχέδιο εκτός από το ότι θέλει να βάλει περιορι-σμούς στο μακρόχρονο δικαίωμα ελεύθε-ρης πρόσβασης στις ακτές προτείνει επί-σης την ιδιωτικοποίηση των ακτών αλλά και αμνηστία σε υφιστάμενες κατασκευές που δημιουργήθηκαν κατά παράβαση της ισχύουσας νομοθεσίας

Οι ακτές συχνά θεωρούνται ως μέρος των laquoκοινώνraquo (commons) ενός χώρου όπου η πρόσβαση είναι δωρεάν και η ευχαρίστη-ση του να απλά να είσαι laquoεκείraquo είναι η ίδια για όλους ασχέτως κοινωνικο-οικονομικής κατάστασης Ακτές αποτελούν για πολλούς (έστω και υποσυνείδητα) ένα ουτοπικό όραμα για το πώς θα μπορούσε να ήταν η κοινωνία στον γκρίζο εκείνο χώρο μεταξύ ιδιωτικού και κρατικού

Για να αντιληφθούμε την ιδεολογική ση-

μασία του νομοσχεδίου για τους αιγιαλούς είναι σημαντικό πρώτα να αντιληφθούμε τη σημασία των κοινών αγαθών ως απο-μεινάρια της εποχής όπου οι τοπικές κοι-νότητες ήταν υπεύθυνες για τη διαχείριση των δικών τους χώρων και αγαθών μακριά από την κυρίαρχη ιδεολογία για τη σημασία της ιδιωτικής περιουσίας laquoΚοινάraquo ονομά-ζουμε τα αγαθά τα οποία κληρονομήθηκαν από τις προηγούμενες γενιές δημιουργή-θηκαν συλλογικά ή που αποτελούν φυσι-κή κληρονομιά

Η εφεύρεση του όρου laquoη τραγωδία των κοινώνraquo (tragedy of the commons) από τον Garrett Hardin στο ομώνυμο κείμενό του στο περιοδικό Science το 1968 υπήρ-ξε ορόσημο στην ιστορία της διαχείρισης των κοινών αγαθών με τους υποστηρικτές του νεοφιλελευθερισμού να χρησιμοποιούν τον όρο και τη θεωρία του Hardin για να δικαιολογήσουν τις προσπάθειές τους για ιδιωτικοποίηση και εμπορευματοποίηση αγαθών που για χρόνια βρίσκονταν στα χέρια των τοπικών κοινοτήτων Με αυτό τον τρόπο αν θέλετε είχαμε ένα δεύτερο κύμα οικειοποίησης των κοινών μετά από την laquoπερίφραξηraquo όπως ονομάστηκε η με-τατροπή των κοινών (συνήθως της κοινο-τικής γης) σε ιδιωτική περιουσία πχ στην Αγγλία τον 18ο αιώνα

Στο κείμενό του ο Hardin προσπαθούσε να αναδείξει το πρόβλημα της ατομικής συ-μπεριφοράς απέναντι σε συλλογικά αγαθά υποστήριζε δηλαδή ότι όταν κάποια αγαθά δεν ανήκουν σε συγκεκριμένα άτομα αλλά σε όλους η εκμετάλλευσή τους αποφέρει ατομικά πλεονεκτήματα και κοινά μειονε-κτήματα με αποτέλεσμα μεμονωμένα άτο-μα να το εκμεταλλεύονται Όταν το 2009 η οικονομολόγος Elinor Ostrom βραβεύθηκε με το Νόμπελ Οικονομίας για τη θεωρία της για τη διαχείριση των κοινών πόρων ήρθαν στην επιφάνεια εναλλακτικές θεω-ρίες βασισμένες σε επιτυχημένα και απο-τυχημένα παραδείγματα αυτοδιαχειριζόμε-νων κοινοτήτων αφοπλίζοντας έτσι κυρί-αρχα πολιτικο-οικονομικά μοντέλα όπως η laquoτραγωδία των κοινώνraquo του Hardin Ο

David Harvey ταυτόχρονα στο βιβλίο του Rebel cities from the right to the city to the urban revolution το 2012 υποστηρίζει ότι το πρόβλημα στην θεωρία του Hardin δεν είναι τα κοινά καθαυτά αλλά η απο-τυχία της ατομικής ιδιοκτησίας να ικανο-ποιήσει τα κοινά συμφέροντα Ο Harvey δηλαδή τοποθέτησε το πρόβλημα σrsquo ένα πλαίσιο όπου το θέμα είναι η ατομική ιδι-οκτησία των αγαθών και κατά συνέπεια η προσπάθεια για μεγιστοποίηση του ατομι-κού κέρδους

Φυσικά όμως και τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά Σε μια εποχή όπου η επικρατέ-στερες ιδέες είναι βασισμένες σrsquo ένα καπι-ταλιστικό μοντέλο με ταξικό και πατριαρ-χικό υπόβαθρο και όπου οι κυβερνήσεις δίνουν προτεραιότητα στην οικονομική ανάπτυξη αντί στις κοινωνικο-οικολογι-κές ισορροπίες όσοι έχουν πρόσβαση στα κοινά (commoners) παγιδεύονται στο laquoμα-γκανοπήγαδο της παραγωγήςraquo (treadmill of production) έχοντας το δίλημμα εργα-σία έναντι της περιβαλλοντικής προστασίας [2] Οι αιγιαλοί όμως φαίνεται να ξυπνούν τις συνειδήσεις μας και παρόλη τη δύναμη των κυρίαρχων ιδεών της εποχής οι πολί-τες δεν αποδέχονται την οικειοποίηση της παραθαλάσσιας ουτοπίας από κανένα

Και δεν μιλούμε μόνο για το πρόσφατο νομοσχέδιο για τους αιγιαλούς Το 2007 οι πολίτες και ο δήμος του αθηναϊκού προ-αστίου του Ελληνικού κινητοποιήθηκαν ενάντια στους νονούς της νύχτας οι οποί-οι οικειοποιήθηκαν αυθαίρετα δημόσια πα-ραλία για τις ιδιωτικές τους επιχειρήσεις εμποδίζοντας την ελεύθερη πρόσβαση σε αυτή [3] Σε μια άλλη υπόθεση τον Μάιο του 2012 ήταν η δημοτική αρχή του Πει-ραιά η οποία μίσθωσε δύο από τις δημο-τικές παραλίες σε ιδιωτικές εταιρείες στην τιμή των euro134000 Για άλλη μια φορά ένα ισχυρό τοπικό κίνημα δημιουργήθηκε για να αντισταθεί [4]

Σε αντίθεση με την τσιμεντοκρατεία που εισέβαλε στις ακτές άλλων (ευρωπαϊκών τουλάχιστον) τουριστικών προορισμών η Ελλάδα έχει μέχρι τώρα προστατεύσει τις

φυσικές της ακτές επιτρέποντας έτσι στους ανθρώπους που έχουν πληγεί τόσο άσχημα από τα μέτρα λιτότητας να βρίσκουν μια ουτοπία σε χώρους με εξαιρετική φυσική ομορφιά Όπως και στην περίπτωση των Σκουριών στη Χαλκιδική οι άνθρωποι της Ελλάδας δεν νοιάζονται για την τιμή του χρυσού και διεκδικούν το δικαίωμά τους στα βουνά Με τον ίδιο τρόπο οι άνθρωποι της Ελλάδας δεν νοιάζονται για τις οικονο-μικές δυνατότητες της χρυσής άμμου και πολεμούν για να κρατήσουν το δικαίωμα τους στις ακτές

Η οικονομική κρίση έχει γίνει δικαιολο-γία για την προώθηση μιας οικονομικής ανάπτυξης με την οποία βίαια οικειοποι-ούνται τα περιβαλλοντικά και κοινωνικά μας δικαιώματα με σκοπό την περαιτέρω εδραίωση μιας νεοφιλελεύθερης ατζέντας Η ιδιωτικοποίηση του δημόσιου πλούτου έχει γίνει προτεραιότητα για πολλές κυ-βερνήσεις Στην Ελλάδα από τα μεταλλεία χρυσού στη Χαλκιδική μέχρι το νερό και την υγεία οι ιδιωτικοποιήσεις προσπαθούν να αφαιρέσουν από τους πολίτες όχι μόνο το δικαίωμα στη φύση αλλά και από άλλα ζωτικής σημασίας δικαιώματα Η προσοχή της κυβέρνησης και των ιδιωτικών συμ-φερόντων βρίσκονται απροκάλυπτα πλέον και στις οικονομικές δυνατότητες της ακτο-γραμμής και της χρυσής αμμουδιάς

Γινόμαστε μάρτυρες στις προσπάθειες του σφετερισμού ενός από τους τελευταίους laquoκοι-νούς χώρουςraquo (commons) από διαφορετικά επίπεδα εξουσίας από το κράτος μερικές φορές από τις δημοτικές αρχές αλλά και το ιδιωτικό κεφάλαιο Οι δούλοι του κεφαλαί-ου προσπαθούν να μεταμορφώσουν και να καλύψουν με τσιμέντο τις τελευταίες μας ουτοπίες Αλλά οι ουτοπίες είναι αυτές που συγκροτούν τη ζωή των ανθρώπων όπως το νερό και ο αέρας Ο Εδουάρδο Γκαλεά-νο (Eduardo Galeano) μας έχει διδάξει (και αυτό είναι που πρέπει να θυμόμαστε κα-θώς πολεμούμε για το δικαίωμα μας στις ακτές) ότι ο σκοπός της Ουτοπίας ldquoes para caminarrdquo είναι για να περπατούμε [5] Η μάχη για τις ακτές ως κοινό αγαθό θα συ-νεχίζεται καθώς παρακολουθούμε με οί-κτο τους δούλους του κεφαλαίου οι οποί-οι στη μάχη τους για την προώθηση της νεοφιλελεύθερης ιδέας έχουν εμπορευ-ματοποιήσει και τσιμεντοποιήσει τις δικές τους ουτοπίες

ΜαΡια ΧαΤζηΜιΧαηΛΕρευνήτρια σε θέματα κοινών αγαθών και θαλάσσιας

πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Άαλμποργκ στην Δανία

[1] httpwwwtheguardiancomcommentisfree2011feb03communism-capitalism-socialism-property

[2] httproarmagorg201406labor-environmental-movements-coalition

[3] httpunfollowcomgrweb-only8667-courteu

[4] httpfreevotsalakiafreatidawordpresscom

[5] https wwwyoutubecomwatchv=m-pgHlB8QdQ

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 19

laquoΗ Τουρκία συνορεύει στις τρεις πλευρές της με τη θάλασσαraquo Αυτό ήταν ένα από τα πρώτα πράγματα που μάθαμε στο σχολείο Εμφανιζόταν σαν κάτι για το οποίο μέσα από μια εθνικιστική οπτική θα έπρεπε να μας κάνει περήφανους Με συνολικό μή-κος ακτών 8333χλμ (περισσότερο από το 74 των συνόρων της) ίσως πράγματι αντιστοιχεί στην Τουρκία αυτή η έμφαση στις ακτές Αλλά τι σημαίνει αυτό για εμάς Μπορούμε να απολαμβάνουμε τη θάλασσα που μας περιβάλλει ή πρόκειται για κάτι που δεν μπορούμε να δούμε ή να σκεφτούμε Ξέρουμε ότι η θάλασσα είναι κάπου εδώ κοντά αλλά για τους περισσότερους από εμάς είναι απροσπέλαστη Μόνο για τρεις δεκαετίες οι παραλίες της Τουρκίας ήταν ανοιχτές στο κοινό Ήταν καθαρές ελεύθε-ρες και ndash πάνω απrsquo όλα ndash κοντά στα σπί-τια και τα διαμερίσματά μας Σήμερα όσες παραλίες υπάρχουν στην Κωνσταντινού-πολη είναι κατειλημμένες είτε από κτίρια είτε από δρόμους Και αν τύχει και κάποια παραλία ξέφυγε από αυτό το μοντέλο τότε ούτε που θα τολμούσες να βουτήξεις μέσα στα τοξικά νερά της θάλασσας

Η διάβρωση των ακτών

Από τη δεκαετία του 1970 η παράκτια ζώνη της Τουρκίας από τη Μαύρη Θάλασσα έως τη Μεσόγειο πάσχει από εντατική αστική ανάπτυξη Ο μαζικός τουρισμός παίζει βα-σικό ρόλο στην Αττάλεια και την Mugla Σε αυτές τις παραθαλάσσιες πόλεις κυριαρχούν τα υδροπάρκα τα γήπεδα γκόλφ τα ξενο-δοχεία και οι παραλίες που προσελκύουν τουρίστες Ωστόσο η αυξανόμενη αστική ανάπτυξη έχει αφανίσει τις ακτές της Κων-σταντινούπολης και της Kocaeli Σε αυτές τις ζώνες οι αμμόλοφοι έχουν αντικατασταθεί από αεροδρόμια γέφυρες μονάδες επεξερ-γασίας λυμάτων εγκαταστάσεις αναψυχής συμπεριλαμβανομένων αστικών πάρκων Σε άλλες περιοχές όπως στα Άδανα και τη Μερσίνα πρακτικές εντατικής καλλιέργει-ας (πχ εκκαθαρίσεις γης για καλλιέργειες και κατασκευή αρδευτικών καναλιών) έχουν προκαλέσει σοβαρές επιπτώσεις στις ακτές Η βιομηχανική ανάπτυξη (πχ η κατασκευή θερμοηλεκτρικών σταθμών αυτοκινητοδρό-μων και ναυπηγείων) έχει επίσης καταστρέ-ψει την παράκτια ζώνη στη Σαμψούντα και την Τραπεζούντα

Η εξαφάνιση της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς

Η αυξανόμενη πίεση από την αστικοποί-ηση και την εκβιομηχάνιση σε συνδυασμό με την κλιματική αλλαγή απειλούν τα πα-ράκτια οικοσυστήματα της Τουρκίας Πα-

τη τροποποίηση αλλάζει το πλάτος των ακτών από 50μ σε 10μ Αυτό σημαίνει ότι ζώνη ακτής πλάτους 40μ μπορεί να πουληθεί σε ιδι-ώτες Δημιουργείται έτσι μία νέα πηγή εσόδων για την κυβέρνηση που μάλι-στα παρουσιάζεται να λει-τουργεί προς όφελος του δημόσιου συμφέροντος Το χειρότερο απrsquo όλα όχι μόνο για το Νόμο για τις Παράκτιες Περιοχές αλλά και για το Νόμο για τις Δη-μόσιες Συμβάσεις το Νό-μο για την Προστασία της Φύσης και της Βιοποικιλό-τητας τον Κανονισμό για την Προστασία των Υγρο-τόπων και πολλές άλλες ρυθμίσεις είναι το γεγονός ότι τα τελευταία δέκα χρό-νια έχουν προσανατολιστεί στην ανάπτυξη ζωνών αντί της προστασίας

Οι Στόχοι της Τουρ-κίας για το 2023

Οι ακτές είναι για την κυβέρνηση το φιλέτο από το οποίο μπορεί να αντλή-σει έσοδα Και όλες οι πα-ραπάνω θεσμικές αλλαγές αποβλέπουν στην αξιοποί-ηση του φιλέτου αυτού Το κυβερνόν Κόμμα της Δικαι-οσύνης και της Ανάπτυξης (AKP) έχει το όραμα να κάνει μέχρι το 2023 την Τουρκία μία από τις δέκα ισχυρότερες οικονομίες στον κόσμο Οι Στό-χοι για το 2023 έχουν ήδη πολλές δυσμενείς επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον και την κοινωνία Ο Turhan Uslu ερευνητής του Πανεπιστημίου Gazi της Άγκυρας επιση-μαίνει ότι τα τελευταία 50 χρόνια 7487χλμ των τουρκικών ακτών (90 του συνόλου των ακτών της χώρας) έχουν υπερδομηθεί Σύμφωνα με ανακοινώσεις του Υπουργού Οικονομικών το 2013 οι δημόσιες εκτάσεις ndash οι περισσότερες από τις οποίες είναι αμ-μόλοφοι ndash είτε θα πουληθούν είτε θα ανα-πτυχθούν με κερδοφόρες κατασκευές στη γη Αυτό σημαίνει ότι αναμένεται να δού-με κι άλλες εγκαταστάσεις όπως γήπεδα γκολφ γήπεδα βόλεϊ θερμοηλεκτρικούς σταθμούς τουριστικές υποδομές ενεργει-ακούς αγωγούς αεροδρόμια εργοστάσια ανθρακωρυχεία δρόμους και αυτοκινητό-δρομους Το χειρότερο είναι ότι παράκτι-

ράκτια και θαλάσσια οικοσυστήματα υπο-βαθμίζονται από οικιακά και βιομηχανικά λύματα βλαβερές ουσίες που μεταφέρονται από την ενδοχώρα με τα ποτάμια γεωργικές πρακτικές σε παράκτιες περιοχές τουριστι-κές δραστηριότητες και υπερσυγκέντρωση παραθεριστικών κατοικιών εμπορικών και τουριστικών λιμένων και αλιευτικών υποδο-μών Σήμερα πολλά είδη ψαριών που ήταν σε αφθονία τη δεκαετία του 1970 κινδυ-νεύουν με αφανισμό για λόγους που συν-δέονται με την υπεραλιεία τη ρύπανση των υδάτων και την καταστροφή των φυσικών ενδιαιτημάτων Η ταχύτατη εξάπλωση των τουριστικών υποδομών και δραστηριοτή-των κατά μήκος των ακτών έχει καταστρέ-ψει ενδιαιτήματα ειδών όπως η θαλάσσια χελώνα τα δελφίνια και η φώκια μοναχός Τα πράγματα δεν είναι καλύτερα στον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς Φέροντας τη φήμη ενός τεράστιου υπαίθριου μουσείου η Τουρκία βρίσκεται στο σταυροδρόμι πολ-λών αρχαίων πολιτισμών αρκετοί από τους οποίους αναπτύχθηκαν στις ακτές Πρόκει-ται για ζώνες που βρίσκονται κάτω από την αυξανόμενη πίεση του μαζικού τουρισμού και της αστικοποίησης

Ενθαρρύνοντας την ανάπτυξη των ακτών

Σε αντίθεση με ότι συμβαίνει στην πρά-ξη το Άρθρο 43 του τουρκικού Συντάγμα-τος του 1982 ορίζει ότι οι ακτές αποτελούν κρατική οντότητα Το ίδιο άρθρο επίσης αναφέρει ότι η παραλία ο αιγιαλός και η όχθη των ποταμών πρέπει να σχεδιάζονται και να χρησιμοποιούνται μόνο με βάση το δημόσιο συμφέρον Ωστόσο υπάρχουν δώδεκα κρατικοί φορείς και περίπου τρι-άντα νόμοι για τις ακτές Πολλοί από αυ-τούς έρχονται σε αντίθεση με το στόχο της προστασίας όχι μόνο των ακτών αλλά και άλλων φυσικών πόρων Για παράδειγμα ο Νόμος 2634 για την Ενθάρρυνση του Του-ρισμού (1982) του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού έχει συμβάλλει στην προώ-θηση της ανάπτυξης των ακτών μέσα από ιδιωτικοποιήσεις εκτάσεων Ο Νόμος 3621 για τις Παράκτιες Περιοχές (1990) είναι ένα κείμενο για την προστασία των ακτών που ταυτόχρονα έχει νομιμοποιήσει σχεδόν όλες τις οικιστικές και βιομηχανικές εγκαταστά-σεις και δραστηριότητες στις παράκτιες περιοχές μέσα από τροποποιήσεις του στα χρόνια που ακολούθησαν την ψήφισή του Σύμφωνα με μία από τις τροποποιήσεις οι ακτές και η γη που προκύπτει από επιχω-ματώσεις και αποξήρανση δεν υπόκεινται στις προστατευτικές ρυθμίσεις του Νόμου 2863 για την Προστασία της Πολιτιστικής και Φυσικής Κληρονομιάς Η πιο πρόσφα-

ες πόλεις όπως η Κωνσταντινούπολη συ-νεχίζουν να υποδέχονται μετανάστες που αναζητούν αστικές υποδομές και ευκαιρίες εργασίας προκαλώντας μεγάλη αναπτυξι-ακή πίεση στις παράκτιες ζώνες

Ο ακτές είναι πολύτιμη πηγή ζωής για όλους και ιδιαίτερα σημαντικές για τη φυ-σική και πολιτιστική μας κληρονομιά Μέ-σα σε μισό μόνο αιώνα η Τουρκία έχασε ένα μεγάλο μέρος αυτής της πηγής ζωής Οι ακτές πρέπει να είναι υπό τη φροντίδα του δημόσιου και όχι στα χέρια ιδιωτικών εταιρειών που έχουν ως στόχο το κέρδος Εάν δε συμβεί αυτό τότε ndashσε αντίθεση με το όραμα του AKP- είναι πολύ πιθανό η Τουρκία να γίνει μέχρι το 2023 μία από τις δέκα χώρες με τις μεγαλύτερες περι-βαλλοντικές καταστροφές και συγκρούσεις στον κόσμο

Akgun ILHAN Ακτιβίστρια για το δικαίωμα στο νερό Τουρκία

ΤΟυΡκια κύματα ιδιωτικοποιήσεων στις ακτές μας

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1320

από τη λατινοποίηση στην κινεζοποίηση μια κΡηΤη δρόμος

Η μετεκλογική σοδειά από τις προσδοκίες που καλλιεργήθηκαν για ανατροπές στην τοπική αυτοδιοίκηση της Κρήτης απέδειξε οτι αφενός το ντόπιο βαθύ σύστημα έχει τις αντοχές και τις ρίζες του άγρουστα και από την άλλη οτι ο σπόρος της εναλλακτικής πρότασης είτε ήταν τζούφιος είτε έπεσε κι αυτός θύμα της εξαιρετικής ανομβρίας που για δεύτερη συνεχόμενη χρονια ταλαιπώ-ρησε τους αγρότες Παρόλαυτά ή ίσως και γι`αυτό η Κρήτη αυτό τον Ιούνη ζει κατά κάποιο τρόπο την κινηματογραφική σκηνή όπου ένα Fast Truck (Track το γράφουν στο ΥΠΑΝ) ευρωατλαντικής σχεδίασης αλλά made in China έρχεται καταπάνω της ενώ αυτή χωρίς να έχει πάρει χαμπάρι κοιτά με αγωνία ανάμεσα στις ξαπλώστρες με το λογότυπο της Invest in Greece μήπως έπεσε κάνα ευρώ από τους τουρίστες και ακούει στα ακουστικά του smartphone το success story του Σαμαρά του Γιώργου Εκτός όμως από τη συνηθισμένη για αυτή την εποχή μπάλα τη συνηθισμένη επέλαση των τουριστών και το συνηθισμένο μάπα καρπούζι ο φετινός Ιούνης έφερε και επέ-λαση καινούριων σχεδίων για επενδύσεις έργα υποδομής κατεπείγουσες αξιοποιήσεις κατεπείγοντα νομοσχέδια και άλλα φρούτα που επείγονται να ωριμάσουν μήπως κοψει κανείς το φυτό που τα τρέφει σύριζα

Η κάθοδος του Κινέζου πρωθυπουργού στην Κρήτη και η δήλωσή του οτι βλέπει στην Ελλάδα την πύλη εισόδου της Κίνας στην Ευρώπη δείχνει οτι η διαδικασία Λατι-νοποίησης της χώρας μπαίνει στο διαταύτα αρχής γεννομένης από το Νότο με τη ση-μειολογία που κουβαλά ο όρος στο παγκό-σμιο παιχνίδι της νεοαποικιακής εκμετάλ-λευσης ανθρώπινων και φυσικών πόρων Και αν αυτή τη φορά το λιμάνι του Νότου δεν ήταν στην επίσημη ατζέντα η κεντρι-κή θέση του αεροδρομίου του Καστελίου στις συζητήσεις δείχνει οτι η οικονομική και εμπορική υπερδύναμη είναι πιο κοντά από ποτέ στο να αποκτήσει μετά το λιμάνι του Πειραιά και τις άλλες στρατηγικές με-ταφορικές υποδομές-πύλες που χρειάζεται με όπλα το τεράστιο Κινέζικο πλεόνασμα τη γεωστρατηγική θέση της Κρήτης και το διακαή πόθο της Ελληνικής κυβέρνη-σης να απογειώσει από κάπου το δικό της success story

Στην ίδια λογική του είδα φώς και μπήκα η χώρα με τη μεγαλύτερη εγκατεστημένη ισχύ βΑΠΕ στον κόσμο υπέγραψε συμφω-νίες συνεργασίας με Ελληνικές αλλά και ξένες εταιρίες (EDF) για την εγκατάσταση ενεργειακών μεγαπρότζεκτς σε όλη την επι-κράτεια Η ΤΕΡΝΑ συγκεκριμένα με φτηνό χρήμα από την Κινέζικη Βιομηχανική και Εμπορική Τράπεζα (1η κρατική στον κόσμο

σε κεφάλαια με $19 τρις) και αρωγό την Sinohydro την κρατική μεγαεταιρία κατα-σκευής έργων υποδομής και φραγμάτων έκανε το ντίλ για το υβριδικό στο Αμάρι Ρε-θύμνου Το πακέτο περιλαμβάνει και άλλα έργα αντλισιοταμίευσης σε όλη την χώρα (122 δις Ευρώ) ανοίγοντας το δρόμο για την ιδιωτική διαχείρηση των νερών Αν πάνε καλά τα πράγματα πιθανά στο μέλλον να βοηθήσουν να ξεκολλήσει και το μεγα-λύτερο (1077 MW 359 ανεμογεννήτριες και καλώδιο διασύνδεσης) ενεργειακό έρ-γο βΑΠΕ της ΤΕΡΝΑ στην Κρήτη που έχει κρυώσει κάπως απεντασσόμενο από το fast track ενώ πιθανά πάλι ο Κοπελούζος να

περιμένει οι δικοί του στρατηγικοί εταίροι στην Προμηθέας Gas να ψωνίσουν με τη σειρά τους και να ξεκολλήσει και αυτός το δικό του έργο (1005 MW 437 ανεμογεν-νήτριες και καλώδιο διασύνδεσης)

Όμως το μεγάλο γεωπολιτικό και στα καθ` ημάς μικροπολιτικό παιχνίδι στα ενεργεια-κά της μεγαλονήσου αναμένεται να συνε-χιστεί τα επόμενα χρόνια με τους υδρογο-νάνθρακες τα έργα διασύνδεσης και την καθιέρωση της ως ενεργειακού κόμβου της ανατολικής Μεσογείου με ότι αυτό συνεπάγεται Στην πρόσφατη αιτιολογική έκθεση για την σκανδαλώδη επιδότηση 6 θέσεων εργασίας μέσω 6 έργων ΒΑΠΕ με 93 εκ Ευρώ από τον επενδυτικό νόμο πε-ριλαμβάνεται ο κατάλογος των έργων που εντάσσονται στον ευρωπαϊκό κανονισμό για τις διευρωπαϊκές ενεργειακές υποδο-μές Για την Κρήτη προβλέπει τo πέρασμα της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ισραήλ-Κύ-πρου-Ελλάδας (Euro-Asia Interconnector) και του αγωγού φυσικού αερίου East-Med Το τυράκι στη φάκα πέρα από την εθνική

υπερηφάνεια για το νέο γεωστρατηγικό μας ρόλο και τα δήθεν δισεκατομμύρια με την κάνουλα θα είναι οι εκατοντάδες χι-λιάδες θέσεις εργασίας (450000 λένε μόνο για την Κρήτη) στον τομέα των εξορύξεων που έπονται και η μετατροπή της Κρήτης από ldquoυπερδήμοrdquo σε ldquoυποκρατικήrdquo οντότη-τα μέσω των ανταποδοτικών τελών όπως προέβλεπαν προεκλογικά περιφερόμενοι στρατηγικοί αναλυτές στα γραφεία της επα-νεκλεγμένης περιφερειακής αρχής

Στο πλαίσιο αυτής της γεωπολιτικής ανα-βάθμισης της Κρήτης εντάσεται και η πρό-σφατη αίτηση στην Invest in Greece από τη VOPAK τη μεγαλύτερη εταιρεία απο-

θήκευσης και διαχείρισης πετρελαιοειδών στον κόσμο για τη δημιουργία σταθμού διαμετακόμισης στη νότια Σητεία σε έκτα-ση 400 στρεμμάτων Είναι αυτό που λέει ο λαός τώρα που βρήκαμε παπά που θά-βει αβέρτα στη Συρία την Ουκρανία και το Ιράκ και που όλως τυχαίως είναι κομβικές χώρες για την ενεργειακή τροφοδοσία της Ευρώπης ευκαιρία να θάψουμε πεντέξι και στη δικιά μας αυλή

Ένα εύλογο ερώτημα είναι πως όλα αυτά και άλλα πολλά θα χωρέσουν και θα συν-δυαστούν με την άλλη μεγάλη ιδέα για με-τατροπή των ελληνικών ακτών και νησιών και της Κρήτης ειδικότερα σε Μαγιόρκα της ανατολικής Μεσογείου Οι Κινέζοι επενδυ-τές υποσχέθηκαν να ξαναέρθουν σύντομα για να δουν και τα διαθέσιμα ακίνητα για τουριστική αξιοποίηση αλλά θα πρέπει να ξέρουν οτι θα στριμωχτούν στα γραφεία του ΤΑΙΠΕΔ μαζί με τους άλλους διεθνείς και εγχώριους παίκτες του real estate και των κατασκευών που διαγκωνίζονται ήδη ποιός θα πρωτοχτίσει τις εκατοντάδες χι-

λιάδες νέες τουριστικές κατοικίες και συ-μπλέγματα με προυπολογισμό πάνω από 10 δις Μέχρι τότε η κυβέρνηση τρέχει με διαδικασίες κατεπείγοντος να αμπα-λάρει το πακέτο περνώντας από το θερινό τμήμα της βουλής το νέο χωροταξικό και εντάσσοντας στην πραμάτεια του ΤΑΙΠΕΔ όσα από τα παραλιακά ldquoφιλέταrdquo της Κρή-της δεν έχουν ακόμα τσιμεντωθεί από τους ντόπιους παράγοντες του ΣΕΤΕ όπως πχ η δημοτική πλάζ του Καρτερού και η πρώ-ην αμερικάνικη βάση των Γουρνών Και αυτό ενώ ήδη δρομολογούνται βρίσκο-ντας ανέλπιστους συμμάχους σε τοπικούς φορείς και την απελπισμένη κοινωνία οι τουριστικές μεγαεπενδύσεις στην ανατολι-κή Κρήτη (Μονή Τοπλού Καβο Πλάκο) και βάζοντας το νησί από τα ανατολικά στην κιμαδομηχανή της ιδιωτικής πολεοδόμη-σης και χωροταξίας Στα ψιλά γράμματα του τουριστικού success story έχει περάσει οτι κάποιες τουριστικές επιχειρήσεις της Κρή-της έχουν πιάσει το νοημα της κινεζοποί-ησης και πληρώνουν πλέον με κουπόνια soupermarket και διαμονήφαγητό τους υπαλλήλους απαλλαγμένους βεβαίως από το βάρος των συλλογικών συμβάσεων και της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης αφού ετσι κι αλλιώς τα νοσοκομεία κλείνουν ή υπολειτουργούν

Το Fast Track που έρχεται καταπάνω στην Κρήτη ξαναθέτει το προεκλογικό ερώτημα αν υπάρχει πειστική και συγκεκριμένη εναλ-λακτική πρόταση Η απάντηση που δόθηκε στις εκλογές του Μάη πρέπει να ξεβολέψει τους πάντες κινήματα πολιτικούς κοινω-νικούς και επιστημονικούς φορείς απο τα κλιματιζόμενα γραφεία της πολιτικής και επιστημονικής τους αυτάρκειας Επείγει ο διάλογος και η σύνθεση για την επαναδι-ατύπωση και συγκεκριμενοποίηση αυτής της πρότασης Αλλά όχι σύνθεση ισσορο-πιστική και διαχειριστική ή πάνω σε μο-ντέλα που εφάρμοσε ο νεοαποικισμός στη Λατινική Αμερική με ακριβά δάνεια από την Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ ή στην Αφρική με φτηνά δάνεια απο τις κρατικές κινέζικες τράπεζες Ούτε με προτάσεις για αριστερόστροφή ldquoπραγματιστικήrdquo διαχεί-ρηση που καλλιεργούν αυταπάτες οτι οι ανεμογεννήτριες οι εξέδρες φυσικού αε-ρίου και οι τουριστικές επενδύσεις από την ντόπια ελιτ για την αλλοδαπή ελιτ με ερ-γαζόμενους ντόπιους ldquoνταλιτrdquo θα γίνουν συστατικά της ριζοσπαστικής στροφής που απαιτούν οι καιροί Αλλιώς οι σαμαράδες θα συνεχίσουν να φτιάχνουν μεγάλες ιδέες - σαμάρια για πειθήνια υποζύγια

κΩΣΤηΣ ΔαΜιαΝακηΣ αγρότης - βιολόγος

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 21

Την πολυαναμενόμενη ολοκλήρωση του χημικού αφοπλισμού της Συρίας με την απομάκρυνση και των τελευταίων φορτί-ων χημικών παραγόντων και πρόδρομων ουσιών ανακοίνωσε πανηγύρισε ο Οργα-νισμός για την Απαγόρευση των Χημικών Όπλων (OPCW) στις 23 Ιουνίου Η κατα-στροφή του συριακού χημικού οπλοστασίου που ευθύνεται για το θάνατο περισσότερων από 1400 ανθρώπων τον περασμένο Αύ-γουστο αποτελεί ένα σημαντικό βήμα για την εξάλειψη των χημικών όπλων παγκο-σμίως Το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS παρα-μένει σταθερό στην άποψη που έχει εκφρά-σει εδώ και δεκαετίες μαζί με εκατοντάδες άλλες οργανώσεις από όλο τον κόσμο για την επιτακτική ανάγκη να δοθεί ένα τέλος στην παραγωγή και χρήση χημικών όπλων να γίνει εξουδετέρωση - καταστροφή όλων των υπαρχόντων και να επιβληθούν διε-θνείς κυρώσεις σε όσους συνεχίζουν να κατασκευάζουν χρησιμοποιούν ή κατέχουν όπλα μαζικής καταστροφής χημικά πυρη-νικά βιολογικά Παράλληλα προτάσσει ως αναγκαίους όρους τον έλεγχο την αποδοκι-μασία και την υποβολή κυρώσεων σε όλες εκείνες τις χώρες κυβερνήσεις και εταιρεί-ες που ενώ αρχικά εξάγουν τεχνογνωσία τεχνολογία και πρώτες ύλες για την κατα-σκευή των οπλοστασίων έρχονται μετά να laquoλύσουνraquo τα προβλήματα που έχουν οι ίδι-ες δημιουργήσει συνήθως με το χειρότερο τρόπο Χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιας βλακείας αναλγησίας και στάσης απέναντι στη νομιμότητα και το δικαίωμα στην ει-ρήνη ενός ολοκλήρου λαού παραμένει το Ιράκ και ο Σαντάμ Χουσεΐν

Την ίδια στιγμή που η διεθνής κοινότητα πανηγυρίζει τον αφοπλισμό της Συρίας συ-νεχίζει να υπάρχει μια σειρά κρίσιμων ερω-τημάτων που πρέπει να απαντηθούν κυρίως όσον αφορά τα επόμενα βήματα της διαδικα-

σίας καταστροφής των χημικών Προτεραιό-τητας 1 (υψηλής τοξικότητας) Σύμφωνα με την ενημέρωση που υπάρχει τα χημικά φορ-τώθηκαν από τη Latakia στο δανέζικο πλοίο ldquoArk Futurardquo με τελικό προορισμό το λιμάνι Gioia Tauro της Ιταλίας όπου θα γίνει με-ταφόρτωση 560 τόννων εξ αυτών στο ldquoCape Rayrdquo Το μετασκευασμένο φορτηγό πλοίο του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ θα καταπλεύ-σει το αμέσως επόμενο διάστημα σε διεθνή ύδατα της Μεσογείου laquoκάπουraquo μεταξύ Κρή-της Μάλτας και Ιταλίας - η ακριβής τοποθε-σία δεν έχει γνωστοποιηθεί Η εξουδετέρωση των χημικών θα γίνει εν πλω με τη μέθοδο της υδρόλυσης η οποία έχει ευρέως χρησι-

περί της καταστροφής των ΧηΜικΩΝ ΟΠΛΩΝ της ΣυΡιαΣ

μοποιηθεί κατά το παρελθόν για την κατα-στροφή χημικών και αναμένεται να διαρκέσει μέχρι 90 ημέρες Για τις ανάγκες της συγκε-κριμένης επιχείρησης κατασκευάστηκαν το 2013 από τις ΗΠΑ δύο φορητά συστήματα (Field Deployable Hydrolysis Systems) Η συγκεκριμένη πλατφόρμα έχει δοκιμαστεί μόνο με υποκατάστατα που προσομοιάζουν με τη φυσική και χημική σύσταση των ndashπιο τοξικώνndash laquoσυγγενώνraquo τους Το σύστημα αυ-τό αδρανοποιεί τους χημικούς παράγοντες θερμαίνοντας και αναμιγνύοντάς τους (με-ταξύ άλλων) με νερό υδροξείδιο του νατρί-ου και υποχλωριώδες νάτριο με αποτέλεσμα να μετατρέπονται σε λιγότερο επικίνδυνες χημικές ουσίες που δεν μπορούν να χρησι-μοποιηθούν για την κατασκευή όπλων Τα laquoπροϊόνταraquo της υδρόλυσης θα αποθηκευτούν και εν συνεχεία θα μεταφερθούν σε κατάλ-ληλες χερσαίες εγκαταστάσεις επεξεργασί-ας επικίνδυνων αποβλήτων για περαιτέρω επεξεργασία και καταστροφή Σύμφωνα με τις πληροφορίες που είναι διαθέσιμες στην ιστοσελίδα του OPCW η Γερμανία και το Ην Βασίλειο είναι μεταξύ των χωρών που θα αναλάβουν την καταστροφή μέρους των προϊόντων αυτών

Η πληροφορία ότι τα χημικά όπλα ή τα προϊόντα της υδρόλυσης θα απορριφθούν στη θάλασσα που αναπαράγεται από πολ-λά εγχώρια ΜΜΕ είναι ανακριβής και ένα από τα προϊόντα της παραπληροφόρησης που πυροδοτεί η απουσία οποιασδήπο-τε ενημέρωσης από τους αρμοδίους προς τους πολίτες Από την ημέρα που έγινε γνωστό η επιλογή της εν πλω υδρόλυσης (μετά από πρόταση των ΗΠΑ) γεννιούνται φόβοι και πολλές ενστάσεις σχετικά με την επιλογή για άλλη μια φορά του ευάλωτου περιβάλλοντος της Μεσογείου για τέτοιου είδους προβληματικά και με μεγάλο κίνδυ-νο εγχειρήματα

Την ίδια ώρα που πρέπει να εφαρμοστεί άμεσα η Οδηγία Πλαίσιο για τη Θαλάσσια Στρατηγική και η ολοκληρωμένη διαχείριση και διατήρηση των θαλάσσιων και παράκτι-ων οικοσυστημάτων και ειδών που η ΕΕ έχει θέσει ως προτεραιότητα τη laquoΓαλάζια Ανάπτυξηraquo προωθώντας τη ως έναν από τους βασικότερους άξονες για ανάπτυξη και έξοδο από την κρίση των χωρών της Μεσογείου η επιλογή της εν πλω υδρόλυ-σης με πλοίο μάλιστα που δεν διαθέτει τα χαρακτηριστικά ασφαλούς ναυσιπλοΐας και πρόσθετης ασφάλειας για τέτοιου είδους επιχειρήσεις εντείνει τις ανησυχίες

Είναι δε απορίας άξιο πώς η Ελλάδα που έχει αναλάβει την Προεδρία του Συμβου-λίου της ΕΕ κατά το πρώτο εξάμηνο του 2014 (αλλά και οι υπόλοιπες χώρες της Μεσογείου ακόμα και η ΕΕ) μένει για μια άλλη φορά απαθής χωρίς να ενημερώνει φορείς και πολίτες όπως οφείλει για ένα τόσο σοβαρό γεγονός Οι καθυστερημένες διαβεβαιώσεις από το Υπουργείο Εξωτερι-κών περί laquohellipύπαρξη[ς] όλων των εγγυήσεων ασφαλείας σε σχέση με το θαλάσσιο περι-βάλλον της Μεσογείουhellipraquo (Μάρτιος 2014) χωρίς ωστόσο απτά στοιχεία και επιχειρή-ματα τροφοδοτεί το κλίμα αμφισβήτησης (που δικαιολογημένα υπάρχει) και αφήνει χώρο για κινδυνολογία και τρομοκρατία

Οι θαλάσσιες δραστηριότητες ενέχουν πάντα το κίνδυνο ατυχήματος Η επιλογή του πιο κατάλληλου και ασφαλούς- και όχι του πιο laquoβολικούraquo- σημείου στο θαλάσσιο (ή χερσαίο) χώρο και της αποδεδειγμένα ασφαλέστερης και πιο αποδεκτής μεθόδου καταστροφής σύμφωνα με τους διεθνείς ορ-γανισμούς και την επιστημονική κοινότητα καθώς και η λήψη όλων των απαραίτητων μέτρων πρόληψης αλλά και άμεσης αντιμε-τώπισης σε περίπτωση έκτακτου περιστα-τικού αποτελούν μονόδρομο Τέλος είναι αυτονόητο ότι βασικό στοιχείο αποτελεί η πλήρης διαφάνεια η ενεργός συμμετοχή και συνεχή ενημέρωση των πολιτών

Περιμένουμε από τα αρμόδια ελληνικά υπουργεία Εξωτερικών ΥΠΕΚΑ Ναυτιλί-ας και Αιγαίου να ενημερώσουν υπεύθυ-να φορείς και πολίτες να διαβεβαιώσουν με συγκεκριμένες επιστημονικές αναφο-ρές για την ασφάλεια της μεθόδου και τις επιπτώσεις στο θαλάσσιο περιβάλλον της Μεσογείου και να απαιτήσουν την αναβολή ή ακόμα και την ματαίωση του εγχειρήμα-τος αν θεωρήσουν ότι οι διαβεβαιώσεις που έχουν λάβει από τον OPCW και τον ΟΗΕ είναι ανεπαρκείς

ΔικΤυΟ ΜΕΣΟΓΕιΟΣ SOS

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1322

Στις περισσότερες περιοχές του πλανήτη μας ο χώρος διαμορφώνεται όχι μόνο από φυσικές διεργασίες αλλά και από ανθρώπινες παρεμβάσεις άλλοτε άμεσες και άλ-λοτε έμμεσες Στην εποχή μας πολλές από τις ανθρώπινες δραστηριότητες ndashόπως η εκμετάλλευση των πόρων και η αστικοποίησηndash εξαπλώνονται σε έκταση και αυξάνονται συνεχώς σε ένταση Είναι συγκλονιστικοί οι ταχύτατοι ρυθμοί με τους οποίους συντελούνται τέτοιες διαδικασίες αλλά και οι ριζικές τους επιπτώσεις Οι έμμεσες επιρροές μάλιστα διαχέονται και καλύπτουν το σύνολο του πλανήτη Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι επιπτώσεις στο χώρο από το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής αποτέλεσμα της αύξησης εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου

Ο χώρος όπως διαμορφώνεται από τη Φύση και τον Άνθρωπο αποτελεί τοπίο Σύμφωνα με τον ορισμό του Συμβουλίου της Ευρώπης

laquoτοπίοraquo σημαίνει μία περιοχή όπως γίνεται αντιληπτή από τους ανθρώπους του οποίου ο χαρακτήρας είναι το αποτέλεσμα της δράσης και αλληλεπίδρασης των φυσικών και ή ανθρώπινων παραγόντων

Αρχικά η έννοια του τοπίου ως χώρου με έντονο τοπι-κό χαρακτήρα αναγνωρίστηκε από τις καλές τέχνες και αποτέλεσε διαχρονική πηγή έμπνευσης για τη ζωγραφι-κή και τη χαρακτική τη λογοτεχνία και την αρχιτεκτονική και ίσως τη μουσική Τον 20ο αιώνα όμως έγινε κατανο-ητό ότι το τοπίο συνδυάζοντας τις μεταβολές των οικο-συστημάτων και της βιοποικιλότητας με τις επιρροές από τις ανθρώπινες δραστηριότητες μπορούσε να αποτελέσει χρήσιμο πλαίσιο για τη διαχείριση του χώρου Άρχισε έτσι η διερεύνηση του τοπίου από περιβαλλοντική και χωρο-ταξική σκοπιά

Στην Ευρώπη μια ήπειρο με πλούσια ιστορία και πολι-τισμό της οποίας ο χώρος έχει υποστεί μακρόχρονες και συχνά βίαιες ανθρώπινες παρεμβάσεις το τοπίο αναδείχτη-κε σε αντικείμενο διεπιστημονικής έρευνας Έτσι το 2000 υπογράφηκε στη Φλωρεντία η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για το Τοπίο στο πλαίσιο του Συμβουλίου της Ευρώπης που τέθηκε σε ισχύ το Μάρτιο του 2004 Σήμερα στη Σύμβα-ση μετέχουν 38 χώρες ενώ ετήσιες τεχνικές συναντήσεις έχουν επιτρέψει τη διερεύνηση πολλών πτυχών του τοπί-ου τη διαμόρφωση αλλά και τη διαχείρισή του

Πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι η Σύμβαση για το Τοπίο αποδίδει μεγάλη σημασία στις διαδικασίες κοινωνικής ενημέρωσης και συμμετοχής σε αντίθεση με άλλες περισ-σότερο τεχνοκρατικές προσεγγίσεις Από τη μία πλευρά αυτό αποτελεί θετική εξέλιξη ως προς τη δημοκρατικότη-τα των διαδικασιών από την άλλη όμως δεν έχει διαμορ-φωθεί επαρκώς στο πλαίσιό της μια πραγματιστική και συστηματική μεθοδολογία στη διαφύλαξη και διαχείριση των τοπίων που αποτελεί ακόμα στόχο πολλών προσπα-θειών Έχει όμως προωθηθεί σημαντικά η αναγνώριση του τοπίου στον Ευρωπαϊκό χώρο

Αντίθετα στο επίπεδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης η έν-νοια του τοπίου έχει παραμείνει ουσιαστικά στα αζήτη-τα χωρίς να έχει ενταχθεί οργανικά στα περιβαλλοντικά και χωρικά της προγράμματα Πιθανά αυτό να οφείλεται στη διχογνωμία που βασιλεύει στην Ευρωπαϊκή Ένωση ως προς την αρμοδιότητά της για τα θέματα του χωρικού σχεδιασμού Διχογνωμία που οδήγησε στην παραμέληση ή και εγκατάλειψη σημαντικότατων προγραμμάτων ευ-ρωπαϊκής χωροταξίας που είχε προωθήσει παλαιότερα ο

Μάριος Καμχής κύριο στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτρο-πής Ίσως όμως η παραμέληση αυτή να οφείλεται και στην αδυναμία σύνδεσης του τοπίου με τις laquoαναπτυξιακέςraquo ή και laquoοικονομίστικεςraquo θεωρήσεις που δεσπόζουν στη σημερινή Ένωση Τείνει να αγνοηθεί έτσι η καθοριστική συμβολή του τοπίου στην ποιότητα ζωής των κατοίκων στις μνήμες και συνέχεια των τόπων την πολιτιστική τους ταυτότητα στην υπεραξία που αυτή δημιουργεί και στην ενίσχυση της τουριστικής έλξης Έχουν χρηματοδοτηθεί κατά καιρούς Κοινοτικά προγράμματα που αφορούν το τοπίο χωρίς όμως να αξιοποιηθούν τα αποτελέσματα τους και να οδηγήσουν σε συνεκτική Κοινοτική πολιτική για το τοπίο

Στο διεθνές επίπεδο η Συνθήκη για την Παγκόσμια Κλη-ρονομιά της UNESCO αναγνωρίζει πλέον τοπία στον κατά-λογο των περιοχών της Βέβαια κατά την Ευρωπαϊκή Σύμ-βαση όλα τα τοπία μπορούν να θεωρηθούν ως πολιτιστικά και να απαιτήσουν ενασχόληση και μέριμνα Αλλά αυτά που επιλέγονται από την UNESCO είναι μόνον εκείνα που χαρα-κτηρίζονται από εξέχουσες παγκόσμιες αξίες (outstanding universal values) και είναι μέχρι σήμερα μόνο 85 από τα οποία 79 πολιτιστικά και 6 μεικτά Πρέπει εδώ να σημειωθεί ότι η UNESCO όχι μόνο ενδιαφέρεται αποκλειστικά για τα τοπία με εξέχουσες παγκόσμιες αξίες αλλά τα αντιμετωπίζει ως μία ακόμη κατηγορία παγκόσμιας πολιτισμικής (κυρίως) κληρονομιάς (heritage) κι όχι τόσο ως χωρικές ενότητες οι οποίες είναι ζωντανές και υπόκεινται σε συνεχείς αλλαγές ανάλογα με τις εκάστοτε περιβαλλοντικές κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες κάθε περιόδου

Η Ελλάδα υπήρξε μια από τις πρώτες χώρες που υπέγρα-ψαν την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για το Τοπίο το 2000 Χρει-άστηκε όμως μια δεκαετία για να κυρωθεί η Σύμβαση αυτή από το Κοινοβούλιο που έγινε με το Ν38272010 ΦΕΚ Α 3025022010 δείγμα της έλλειψης ενδιαφέροντος για το τοπίο που είχαν οι μέχρι τότε πολιτικές ηγεσίες

Ένα χρόνο μετά συγκροτήθηκε με υπουργική απόφα-ση η Εθνική Επιτροπή για το Τοπίο με κύριο μέλημα την

εκπλήρωση των υποχρεώσεων της Χώ-ρας που προέκυπταν από την εφαρμογή της Σύμβασης Η Επιτροπή στην οποία η συμμετοχή των μελών της δεν ήταν αμει-βόμενη λειτούργησε μόνο για ενάμισι έτος και μετά σταμάτησε τυπικά λόγω μη αντι-κατάστασης παραιτηθέντων μελών

Στο διάστημα λειτουργίας της η Επιτρο-πή προώθησε δύο κυρίως θέματα

Με τη βοήθεια της Διεύθυνσης Χωρο-ταξίας του ΥΠΕΚΑ ενέταξε τη διαχείριση του τοπίου στις μελέτες για την επικαιρο-ποίηση των Περιφερειακών Πλαισίων Χω-ροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανά-πτυξης που ανατέθηκαν το 2012 για τις 12 περιφέρειες της χώρας Οι μελέτες αυτές περιλαμβάνουν την καταγραφή των τοπί-ων διεθνούς εθνικής και περιφερειακής σημασίας καθώς και όσων έχουν υποστεί ριζικές βλάβες τη διαπίστωση των απειλών που προκαλούν την υποβάθμισής τους και τη διατύπωση γενικών κατευθύνσεων για τη διαφύλαξη ή αποκατάστασή τους Αντί-στοιχα η έννοια του τοπίου εντάχθηκε και στην αναθεώρηση του Ρυθμιστικού Σχεδίου

της Αθήνας Αττικής Ελπίζεται ότι τα αποτελέσματα των μελετών αυτών και η κτηθείσα εμπειρία θα μπορέσουν να αξιοποιηθούν και να αποτελέσουν εργαλεία για την καλή διαχείριση του ελληνικού τοπίου

Δυστυχώς όμως η δεύτερη καίρια πρωτοβουλία της Εθνι-κής Επιτροπής Τοπίου δεν μπόρεσε να υλοποιηθεί ακόμα Πρόκειται για την εκπόνηση μελέτης βάσης που θα περι-λάμβανε την κατάρτιση τυπολογίας του τοπίου την πιλο-τική εφαρμογή προδιαγραφών σε επίπεδο Καλλικράτειου δήμου την παροχή νομικής υποστήριξης για την εκπό-νηση αναγκαίων νομοθετικών ρυθμίσεων τη δημιουργία και λειτουργία Υποστηρικτικής Διαδικτυακής Γεωγραφι-κής Εφαρμογής και τη δημιουργία Βάσης Δεδομένων για το τοπίο την πραγματοποίηση σχετικών εκδηλώσεων δι-αβούλευσης την οργάνωση ενός διεθνούς συνεδρίου την παραγωγή έντυπου υλικού και θα κατέληγε σε διατύπωση εθνικής στρατηγικής για το τοπίο Παρά τη σοβαρή εργασία που έγινε από την Επιτροπή και τη Διεύθυνση Χωροταξί-ας του ΥΠΕΚΑ στην προετοιμασία των προδιαγραφών και των δελτίων έργου για χρηματοδότηση της μελέτης από το ΕΠΠΕΡΑΑ γραφειοκρατικές διαδικασίες ή και πολιτι-κή αδράνεια έχουν αναστείλει την προώθηση αυτής της τόσο χρήσιμης μελέτης Σημειώνεται εδώ ότι τα αποτελέ-σματα της επρόκειτο να τροφοδοτήσουν τα περιφερειακά πλαίσια που αναφέρθηκαν πιο πάνω πράγμα που δεν κα-τέστη δυνατό μέχρι σήμερα

Παρά τις κάποιες αρνητικές εξελίξεις και τη σημερινή δυσμενή συγκυρία η κοινωνική συνειδητοποίηση για το τοπίο εξακολουθεί να ενισχύεται στην Ελλάδα καθώς και η αναγνώριση της δυνητικής του συμβολής στις αναπτυ-ξιακές διαδικασίες ndashκυρίως στον ελληνικό τουρισμόndash αλ-λά και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής Παράγοντες που αργά ή γρήγορα θα ευαισθητοποιήσουν και την πολιτική ηγεσία της χώρας

ΘυΜιΟΣ ΠαΠαΓιαΝΝηΣAρχιτέκτων

ΤΟΠιΟ η ΣυΓΧΡΟΝη ΠΡΟΣΕΓΓιΣη

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 23

Το εξορυκτικό έργο Pascua Lama είχε να αντιμετωπίσει πολλές δυσκολίες από την αρχή πέρα από τις κοινωνικές αντιδράσεις σε Χιλή και Αργεντινή Οι εξελίξεις στη βι-ομηχανία του χρυσού παγκόσμια αλλά και οι ενδο-εταιρικές πολιτικές και οικονο-μικές αποφάσεις επηρέασαν ιδιαίτερα το έργο και τελικά οδήγησαν στην αναστολή του Αυτά τα στοιχεία είναι σημαντικά για τον τομέα της Πολιτικής Οικολογίας καθώς αναζητούμε τι καθορίζει αυτές τις εταιρικές αποφάσεις και ποιών τα συμφέροντα τελικά εξυπηρετούνται Σε αυτό το πλαίσιο η κά-θε επιχείρηση δεν αντιμετωπίζεται ως μο-νολιθική οντότητα αλλά ως ένα δυναμικό πλέγμα σχέσεων εξουσίας αμφισβήτησης και συνεργασίας μεταξύ των διαφόρων φο-ρέων και εκφάνσεων του κεφαλαίουΑν θέ-λουμε να κατανοήσουμε τα κίνητρα και τις πολιτικές της (καναδικής) Barrick Gold στο Pascua Lama της Χιλής πρέπει να laquoανοί-ξουμεraquo το μαύρο κουτί των εταιριών χρυ-σού και να μπούμε στον απόκρυφο κόσμο των χρηματοδοτήσεων που είναι η laquoκαρ-διάraquo της εξορυκτικής βιομηχανίας

Η έκρηξη της τιμής του χρυσού

Ένα σημαντικό στοιχείο που συνθέτει το σκηνικό είναι η τεράστια αύξηση στις τιμές του χρυσού κατά την τελευταία δεκαετία η οποία συνεπάγεται και αύξηση των εξο-ρύξεων σε παγκόσμιο επίπεδο Μέσα από το πρίσμα αυτού που θεωρείται ως η μεγα-λύτερη καταγεγραμμένη άνοδος του εμπο-ρεύματος από τη μεταπολεμική περίοδο και έπειτα (2003-2012) μεγάλες εξορυκτικές εταιρείες χρυσού όπως η Barrick Gold έχουν προχωρήσει σε μεγάλες εξαγορές και έχουν επεκτείνει τις δραστηριότητές τους Συνε-πώς παλαιότερα αδρανή ορυχεία που δεν θα ήταν οικονομικά βιώσιμα να λειτουρ-γήσουν με χαμηλότερες τιμές του χρυσού

έχουν ξαναμπεί στο παιχνίδι όπως είναι και η περίπτωση του Pascua Lama

Εκμεταλλευόμενοι το ενδιαφέρον των επεν-δυτών πολλοί από τους οποίους κερδοσκο-πούν πάνω στις μελλοντικές αυξήσεις των τιμών οι εταιρείες εκδίδουν νέες προσφορές μετοχών στις αγορές Η Wall Street Journalσε άρθρο της το 2012 ανέφερε ότι κατά την τε-λευταία δεκαετία οι τέσσερις μεγαλύτερες εταιρείες εξόρυξης χρυσού (BarrickGold Newmont Newcrest και Goldcorp) έχουν αυξήσει την έκδοση μετοχών κατά 117 Μάλιστα η Barrick Gold κατέχει το laquoβρα-βείοraquo των δύο μεγαλύτερων μετοχικών προ-σφορών στην ιστορία του Χρηματιστηρίου του Τορόντο για τη χρηματοδότηση της το Νοέμβριο του 2013 Οι θεσμικοί επενδυτές (που διαχειρίζονται κατά μίνιμουμ κεφάλαια της τάξης των 100 εκ δολαρίων) όπως τα hedge funds τα συνταξιοδοτικά ταμεία και τα αμοιβαία κεφάλαια είναι ανάμεσα σε εκείνους που κατέχουν σήμερα μεγάλο κε-φάλαιο μετοχών στα μητρώα των εταιρειών εξόρυξης χρυσού

Δημιουργώντας κέρδος για τους μετόχους

Οι θεσμικοί επενδυτές με το τεράστιο μέγεθος των επενδύσεών τους είναι δι-ατεθειμένοι να αναλάβουν ενεργό ρόλο για τις επενδύσεις τους πολύ περισσότερο από ότι οι ιδιώτες επενδυτές Οι μεγάλες συγκεντρώσεις της επένδυσης σε μια εται-ρία τους δίνει μεγαλύτερη διαπραγματευ-τική ισχύ (και μάλιστα ψήφων) ώστε να πιέσουν σε εταιρικά θέματα Οι θεσμικοί μέτοχοι της Barrick Gold προφανώς δεν αποτελούν εξαίρεση Η μη απόδοση των αναμενόμενων μερισμάτων στους μέτοχους αποτέλεσε το βασικό λόγο για να πιεστεί η διοίκηση να εγκαταλείψει το σχέδιο αύ-ξησης των επενδύσεων της laquoγια χάρη της

ανάπτυξηςraquo και να ιεραρχήσει πολύ ψηλά την απόδοση των κερδών στους μέτοχους Μάλιστα στα μέσα του 2012 ο Διευθύνων Συμβούλος απολύθηκε με βάση την κακή απόδοση των μετοχών ενώ συνεχείς ήταν και οι διαμάχες στο διοικητικό συμβούλιο καθώς έπρεπε να σηματοδοτηθεί μια νέα εποχή όπου οι αποδόσεις των μετόχων θα έχουν τον πρώτο λόγο

Λόγω όλων των παραπάνω η Barrick Gold υιοθετεί πλέον μια πιο συντηρητική προσέγγιση στην κατανομή κεφαλαίων μαζί με την υπόσχεση ότι laquoοι αποδόσεις (στους μετόχους) θα καθορίζουν την παραγωγή και όχι το αντίθετοraquo Η εταιρεία έχει αναβάλει για παράδειγμα 4 δισ δολαρίων προγραμ-ματισμένες κεφαλαιακές δαπάνες και έχει προχωρήσει πρόσθετες περικοπές των γε-νικών εξόδων Επιπλέον έχουν πουληθεί ορυχεία χαμηλής αποδοτικότητας και υψη-λού λειτουργικού κόστους όπως είναι τα ορυχεία Darlot Granny Smith και Lawlers στη δυτική Αυστραλία

Το αίνιγμα Pascua Lama

Το Pascua Lama σε αυτό το πλαίσιο απο-τελεί ένα γρίφο για την Barrick Gold Κα-θώς έχει χαρακτηριστεί ως το laquoμεγαλύτε-ρο ορυχείο χαμηλού κόστους στον κόσμοraquo θεωρείται η ναυαρχίδα των περιουσιακών στοιχείων της εταιρείας και αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της μελλοντικής παρα-γωγής χρυσού Είναι από τα μεγαλύτερα ανεκμετάλλευτα κοιτάσματα χρυσού στον κόσμο κατέχοντας την 11η θέση και το τρί-το μεγαλύτερο στη Λατινική Αμερική Για τη Barrick Gold υπήρξε το επίκεντρο των κεφαλαιακών της δαπανών με πάνω από 5 δις δολάρια μέχρι σήμερα Αποτελεί το σημαντικότερο λόγο συγκρούσεων μεταξύ της εταιρείας και των μετόχων της με ορι-σμένους μέτοχους να αμφισβητούν ακόμα

το κατά πόσον θα πρέπει να συνεχιστεί το έργο στο σημερινό περιβάλλον

Σε αυτή τη διαμάχη ήρθαν να προστεθούν η διαρκής αντίδραση και αβεβαιότητα για την περιβαλλοντική συμμόρφωση του έργου με τους κανονισμούς της Χιλής η χαμηλό-τερη τιμή του χρυσού σήμερα και τα 15 δις δολάρια έλλειμμα στα οικονομικά της εται-ρείας Όλοι αυτοί οι παράγοντες οδήγησαν στην αναστολή του έργου Η Barrick Gold μπορεί να κατέφερε με αυτή την απόφαση να περιορίσει τη ζημιά της όμως το μέλλον της τίθεται υπό αμφισβήτηση Η παραγωγή η μεγέθυνση και η υπόσχεση της μελλοντι-κής ανάπτυξης παραμένει αναπόσπαστο μέρος της επιχειρηματικής δραστηριότη-τας της και βάσει αυτών καθορίζεται και η βιωσιμότητά της Αυτό αναγκάζει την εται-ρεία να δηλώσει ότι δεν έχει απομακρυνθεί ολοκληρωτικά από το έργο Πράγματι μια απόφαση να αναστείλει τις τωρινές δρα-στηριότητες δεν σημαίνει ότι χάνει τα με-ταλλευτικά δικαιώματα (τα οποία δεν έχουν ημερομηνία λήξης εφόσον οι ετήσιες πλη-ρωμές γης καταβάλλονται)

Τι θα γίνει στο Pascua Lama

Προς το παρόν η εταιρεία έχει μετριάσει το κίνδυνο έκθεσής της στο έργο εξόρυξης στο Pascua Lama Όλα τα σημάδια δείχνουν μια επιβράδυνση στην εξορυκτική βιομηχανία εν γένει η οποία επιδεινώνεται με την αύξηση της επιφυλακτικότητας εκ μέρους των χρη-ματοοικονομικών επενδυτών να συνεισφέ-ρουν κεφάλαια στη βιομηχανία Αλλά εκεί που οι μικρές εταιρίες εξόρυξης (εταιρείες που αναλαμβάνουν μόνο εξερεύνηση)είτε πωλούνται ή κλείνουν σε περίοδο ύφεσης οι μεγάλες χρυσοθήρες δείχνουν αντοχή Πε-ρίοδοι υφέσεις και πτώσης χαρακτηρίζουν τον κύκλο εξόρυξης στο τέλος της προη-γούμενης ύφεσης για παράδειγμα τα σχέ-δια της λειτουργίας του Pascua Lama είχαν για να ξανακκκινίσουν λίγα χρόνια αργότερα όταν οι τιμές του χρυσού ανέκαμψαν Εκτός από το να περιμένει μέχρι να βελτιωθούν οι συνθήκες η εταιρεία εξετάζει να πουλήσει μέρος του μεριδίου της στο Pascua Lama Τέτοιες συμφωνίες συνεργασίας δεν είναι ασυνήθιστες στον τομέα των εξορύξεων με δεδομένη την υψηλή κεφαλαιακή δαπάνη που απαιτείται Προς το παρόν βέβαια πε-ριμένουν τη στιγμή που τα αποθέματα χρυ-σού στο Pascua Lama θα έχουν μεγαλύτερη αξία και χαμηλότερο επενδυτικό κίνδυνο αν εξορυχτούν από το να παραμένουν κά-τω από το έδαφος

JULIE REYESδιδακτορική ερευνήτρια Πολιτικής Οικολογίας

στο Πανεπιστήμιο του ΜάντσεστερΜετάφραση Δήμητρα Σπαθαρίδου

Επιμέλεια Γιώργος Βελεγράκης

ΧιΛη η στρατηγική της Barrick Gold στο ορυχείο χρυσού Pascua Lama

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1324

Αντιδράσεις για τα πρώτα φορτία ασφαλτώδους άμμου στην Ευρώπη

Για πρώτη φορά φορτία πετρελαίου ασφαλ-τώδους άμμου (tar sand oil) στάλθηκαν στην Ευρώπη και πιο συγκεκριμένα στην Ισπανία για επεξεργασία και διύλιση 600000 βαρέλια αρ-γού πετρελαίου της καναδικής εταιρείας Western

Canada Select (WCS) στάλθηκαν από την ισπανική πετρελαϊκή εταιρεία Repsol σε διυ-λιστήριο του Μπιλμπάο Η εξέλιξη αυτή πυροδότησε αντιδράσεις και διαδηλώσεις έξω από το εργοστάσιο το οποίο βρίσκεται σε μια ιδιαίτερα πυκνοκατοικημένη περιοχή Οι εκδηλώσεις διαμαρτυρίας υποστηρίζονται από τοπικές κινήσεις πολιτών και από περι-βαλλοντικές οργανώσεις που επισημαίνουν τους κινδύνους που δημιουργούν για τους κατοίκους και το περιβάλλον

Από τη μεριά της η εταιρεία απορρίπτει τα ενστάσεις κατοίκων και περιβαλλοντικών οργανώσεων και ισχυρίζεται ότι ο συγκεκριμένος τύπος αργού πετρελαίου παράγει την ίδια ποσότητα εκπομπών με οποιοδήποτε άλλο είδος πετρελαίου

Παρrsquoόλα αυτά μελέτες σε άλλες περιοχές του πλανήτη έχουν συνδέσει την ύπαρ-ξη διυλιστηρίων ασφαλτώδους άμμου με αυξημένα επίπεδα καρκίνου και αναπνευ-στικών νοσημάτων Απόπειρες της ΕΕ να ποσοτικοποιήσει τις εκπομπές αερίων ρύπων από διαδικασίες εξόρυξης και διύλισης πετρελαίου ασφαλτώδους άμμου έχουν προς το παρόν εγκαταλειφθεί μετά τις έντονες αντιδράσεις του Καναδά και της βιομηχανίας πετρελαίου

Ανεπαρκής ο περιορισμός της ΕΕ στα βιοκαύσιμα καταγγέλουν οικολογικές οργανώσεις

Στις 13 Ιουνίου και μετά από μήνες διαπραγματεύσεων οι υπουργοί Ενέργειας της ΕΕ αποφά-σισαν τον περιορισμό των βιοκαυσίμων στο 7 της ενέργειας της Ευρώπης για μεταφορές το 2020 και ενώ η αρχική πρόταση προέβλεπε όριο 5 Οικολογικές οργανώσεις όμως προειδο-ποιούν ότι ο περιορισμός είναι πολύ ήπιος και έρχεται καθυστερημένα Οι αρνητικές συνέπειες από βιοκαύσιμα θα αυξηθούν καθώς το όριο του 7 σημαίνει 50 αύξηση του σημερινού επιπέδου χρήσης βιοκαυσίμωνΠώς όμως τα βιοκαύσιμα που αποτελούν ένα είδος ανανεώσιμης πηγής ενέργειας έφτασαν να αποτελούν κίνδυνο για το περιβάλλονΒασικό επιχείρημα για την πολιτική υποστήριξης των βιοκαυσίμων στην ΕΕ (πχ βιοντήζελ) ήταν ότι έχουν ως αποτέλεσμα χαμηλότερες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου σε σχέση με τα ορυ-κτά καύσιμα δεδομένου πχ ότι τα φυτά που καλλιεργούνται για να παραχθούν τα βιοκαύσιμα απορροφούν διοξείδιο του άνθρακα Ίσως σημαντικότερα κίνητρα όμως ήταν οι αυξανόμενες τιμές των ορυκτών καυσίμων και η ενεργειακή ασφάλειαΚαθώς όμως οι ευρωπαϊκές χώρες και οι προμηθευτές καυσίμων υλοποιούσαν τους στόχους για τα βιοκαύσιμα το αποτέλεσμα ήταν η προώθηση σχεδόν αποκλειστικά βιοκαυσίμων που παράγονται από τροφικές και ενεργειακές καλλιέργειες όπως φοινικέλαιο σόγια ελαιοκράμβη (βιοντήζελ) σιτάρι και καλαμπόκι (αιθανόλη) Η επιστημονική κοινότητα έχει προειδοποιήσει ότι η αυξημένη ζήτηση για βιοκαύσιμα στην ΕΕ οδηγεί στην επέκταση της παγκόσμιας καλλιεργήσιμης γης σε βαθμό που μπορεί τελικά να αυ-ξήσει τις εκπομπές που συντελούν στην κλιματική αλλαγή Αυτή η έμμεση αλλαγή χρήσης γης (Indirect Land Use Change ndash ILUC) συντελείται ως εξής Επιφάνεια γης που μπορεί να χρησι-μοποιηθεί για καλλιέργεια τροφίμων τώρα χρησιμοποιείται για καλλιέργεια καυσίμων Αυτό έχει ως αποτελέσμα να χρειάζεται επιπλέον επιφάνεια καλλιεργήσιμης γης για τα τρόφιμα Η laquoνέαraquo γη συνήθως βρίσκεται σε τροπικές περιοχές όπου μεγάλα δάση κόβονται για να δημιουργηθεί χώρος για καλλιέργειες Αυτή η αποψίλωση μειώνει τα δέντρα και γενικότερα τη βλάστηση που απορροφά διοξείδιο του άνθρακα και αποβάλλει τεράστια μεγέθη αερίων θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα αναιρώντας τον αρχικό στόχο της πολιτικής της ΕΕ για τα βιοκαύσιμα Ταυτόχρονα ο ανταγωνισμός μεταξύ καλλιέργειας βιοκαυσίμων και τροφίμων για εκτάσεις γης και για νερό ανεβάζει τις τιμές των τροφίμων και εντείνει τις διακυμάνσεις των αγορών γεωρ-γικών προϊόντων ενώ οι επιδοτήσεις στα βιοκαύσιμα κοστίζουν περίπου 6 δισ euro το χρόνο στα ευρωπαϊκά κράτηΗ Ευρώπη είναι ήδη η ήπειρος με την υψηλότερη εξάρτηση από εκτάσεις γης εκτός των συνόρων της και έχει το δεύτερο υψηλότερο επίπεδο laquoκατανάλωσης γηςraquo κατά κεφαλήν Σύμφωνα με μελέ-τη του Οικονομικού Πανεπιστήμιου της Βιέννης για την οργάνωση laquoΦίλοι της Γηςraquo ΕυρώπηςΤο αποτύπωμα της κατανάλωσης βιοκαυσίμων σε επιφάνεια γης το 2010 ήταν 450 εκατομμύρια στρέμματα ισοδύναμο με την επιφάνεια της Σουηδίας Το 2030 αν η σημερινή τάση συνεχιστεί η κατανάλωση βιοκαυσίμων της ΕΕ αναμένεται να αυξηθεί κατά 58 χρησιμοποιώντας περίπου 700 εκατομ στρέμματα έκταση ίση με την επιφάνεια της Σουηδίας και της Πολωνίας μαζίΗ χρήση ξύλου για παραγωγή θερμότητας και ηλεκτρισμού προκαλεί το μεγαλύτερο αποτύπωμα περίπου 300 εκατομ στρέμματα δάσους το 2010 που προβλέπεται να φτάσουν τα 400 εκατομ στρέμματα το 2030 Αν όλο αυτό το ξύλο προερχόταν από το εσωτερικό της ΕΕ θα απαιτούσε σχεδόν το 40 όλης της παραγωγικής δασικής έκτασης της ΕυρώπηςΗ Ευρώπη πρέπει όχι μόνο να περιορίσει τη χρήση των βιοκαυσίμων για αυτοκίνητα αλλά και να περιορίσει την τεράστια έκταση γης που χρησιμοποιείται γενικότερα από την ΕΕ θέτοντας υποχρε-ωτικούς στόχους που περιορίζουν την υπερκατανάλωση Τα βιοκαύσιμα μπορούν να παίξουν ρόλο στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής όμως θα πρέπει αυτό να γίνει με χρήση υπολειμμάτων και αποβλήτων (βιοκαύσιμα δεύτερης γενιάς) αντί για την καύση δέντρων και καρπών

ε ίδαμε

Ομπάμα ndash Νέο πρόγραμμα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής

Στις 2 Ιουνίου ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μπάρακ Ομπάμα ανακοίνωσε μέσω της Υπη-ρεσίας Προστασίας του Πε-ριβάλλοντος (EPA) ένα νέο φιλόδοξο πρόγραμμα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερ-μοκηπίου κατά 30 μέχρι το 2030 (έτος βάσης το 2005) Το πρόγραμμα περιλαμβάνει

σειρά μέτρων όπως το κλείσιμο μονάδων ηλεκτροπαραγωγής από άνθρακα την προώ-θηση της εγκατάστασης αιολικών και φωτοβολταϊκών μονάδων την ενίσχυση πολιτικών εξοικονόμησης ενέργειας και την εισαγωγή συστημάτων ανταλλαγής ρύπων Ο προ-σανατολισμός του προγράμματος είναι προς την υιοθέτηση στόχων μείωσης εκπομπών σε επίπεδο Πολιτειών (States) και όχι σε ομοσπονδιακό επίπεδο Βασικός στόχος του προγράμματος είναι η δραστική μείωση των εκπομπών από τα εργοστάσια ηλεκτροπα-ραγωγής που αποτελούν το βασικό παραγωγό αερίων του θερμοκηπίου στις ΗΠΑ

Η πρωτοβουλία Ομπάμα δέχεται σθεναρή κριτική από τη βιομηχανία άνθρακα και τους ρεπουμπλικάνους που θεωρούν ότι το πρόγραμμα αυτό θα περικόψει τις θέσεις εργασί-ας στον κλάδο και θα αυξήσει τα τιμολόγια του ρεύματος Από την άλλη το πρόγραμ-μα αντιμετωπίστηκε πολύ θετικά από τις περιβαλλοντικές οργανώσεις οι οποίες όμως επισημαίνουν ότι και πάλι υπολείπεται των προβλέψεων της Διακυβερνητικής του ΟΗΕ (IPCC) για τις αναπτυγμένες χώρες Αντιδρούν τέλος στην υλοποίηση προγραμμάτων ανταλλαγής (cap and trade) και αντιστάθμισης (offsetting) των εκπομπών ρύπων μεταξύ των Πολιτειών καθώς χρησιμοποιώντας ως παράδειγμα τον αντίστοιχο ευρωπαϊκό μη-χανισμό (ETS) ισχυρίζονται ότι τέτοιου τύπου μηχανισμοί που βασίζονται στους νόμους της αγοράς αποτυγχάνουν να οδηγήσουν σε πραγματικές μειώσεις εκπομπών

Σε κάθε περίπτωση η εξαγγελία του συγκεκριμένου προγράμματος αποτελεί μια πολύ ενδιαφέρουσα εξέλιξη καθώς πρόκειται για την πρώτη εθελοντική δέσμευση των ΗΠΑ σε ένα φιλόδοξο σχέδιο αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 09

ιΔιΩΤικΟΠΟιηΣη ΤηΣ ΝΟΜΟΘΕΣιαΣ - SOS

Τη στιγμή που στην Ελλάδα ιδιωτικοποι-ούνται τα δημόσια αγαθά στην ΕΕ ετοιμά-ζουν την ιδιωτικοποίηση της νομοθεσίας Η ιδιωτικοποίηση γίνεται κρυφά μέσω εμπο-ρικών συμφωνιών ΕΕ με Καναδά (CETA) και με Αμερική (TTIP) Η πρώτη έχει ήδη εγκριθεί από τις κυβερνήσεις και το μόνο που μπορεί να την ακυρώσει είναι το Ευ-ρωκοινοβούλιο Η μάχη αυτή είναι η μητέ-ρα τον μαχών Και όμως κανείς δεν ξέρει καν ότι εξελίσσεται

Με τη Συνθήκη της Λισαβόνας η Ευρω-παϊκή Ένωση απέκτησε το δικαίωμα να συνάπτει συμφωνίες προστασίας επενδύ-σεων Το ασκεί για πρώτη φορά στο πλαί-σιο της συγκεκριμένης συμφωνίας με τον Καναδά

Στη συμφωνία αυτή εισάγεται το δικαί-ωμα οποιουδήποτε ιδιώτη επενδυτή που ενοχλείται από κάποιο νέο νόμο για την προστασία των κοινωνικών δικαιωμάτων του περιβάλλοντος ή της δημόσιας υγείας να ζητεί την κατάργησή του Το δικαίωμα αυτό ορίζεται μέσω του ISDS (Investor state dispute settlement mechanism) ndash μηχα-νισμός επίλυσης διαφορών εταιριών με κράτη Η προσφυγή γίνεται όχι σε εθνικά ή ευρωπαϊκά δικαστήρια ούτε καν στον Πα-γκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου αλλά σε μια εξωθεσμική ειδική επιτροπή δικηγόρων Η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι σε κρίσι-μες νομοθεσίες η απόφαση είναι υπέρ των εταιρειών Με τον τρόπο αυτό οι εταιρείες αναλαμβάνουν το ρόλο του νομοθέτη Εί-ναι ένας έξυπνος τρόπος για να παρακάμ-ψουν τη Δημοκρατία την ανεξαρτησία και το κράτος δικαίου

Τέτοιες συμφωνίες υπάρχουν ήδη στην Ευρώπη αλλά μόνο μεταξύ μεμονωμένων κρατών Οι επιπτώσεις τους είναι χαρακτη-ριστικές για τι μας έρχεται στην Ευρώπη Η σουηδική εταιρεία Vattenfall μήνυσε το 2009 τη Γερμανία σχετικά με τους περιβαλ-λοντικούς όρους λειτουργίας ενός εργοστα-σίου παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στο Αμβούργο ζητώντας αποζημίωση ύψους 14 δισ ευρώ Η διένεξη τερματίστηκε με υποχώρηση της Γερμανίας Επιπλέον η ίδια εταιρεία μήνυσε τη Γερμανία ξανά το 2012 αυτή τη φορά για την απόφαση της γερμανικής κυβέρνησης να κλείσει τα εργο-στάσια πυρηνικής ενέργειας Η Vattenfall αυτή τη φορά έχει ζητήσει αποζημίωση πάνω 700 εκ ευρώ για το κλείσιμο δύο πυρηνικών της μονάδων στη Γερμανία Η απόφαση εκκρεμεί

Έως σήμερα η ευρωπαϊκή όμως νομοθεσία ήταν στο απυρόβλητο κάτι που προφανώς ενοχλεί Στο πλαίσιο της εμπορικής συμφω-

νίας ΕΕ - Καναδά οι καναδικές εταιρείες θα είναι σε θέση να ακυρώσουν την ευρωπαϊ-κή εθνική ή περιφερειακή νομοθεσία μας και να παρακάμψουν οποιοδήποτε νομικό περιορισμό που θα θεσπιστεί για την προ-στασία του δημοσίου συμφέροντος μέσα από τη βελτίωση των εργασιακών και περιβαλ-λοντικών κανόνων προκειμένου να αυξή-σουν τα κέρδη τους Η συμφωνία βέβαια με τον Καναδά αν εγκριθεί από το Ευρωπαϊ-κό Κοινοβούλιο θα αποτελέσει το πρότυπο που θα ακολουθήσουν όλες οι επερχόμενες εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ με ΗΠΑ που είναι υπό διαπραγμάτευση

Αρκεί βέβαια μια τέτοια συμφωνία για να ιδιωτικοποιηθεί η ευρωπαϊκή εθνική και τοπική νομοθεσία Οι πολυεθνικές ανοίγο-ντας θυγατρικές στον Καναδά θα μπορούν να ακυρώνουν αποφάσεις και νομοθεσίες σε ΕΕ και Ελλάδα Χαρακτηριστικό το πα-ράδειγμα της διαμάχης μεταξύ της καπνο-βιομηχανίας Philip Morris και της Αυστρα-λίας Η πολυεθνική του καπνού μήνυσε την Αυστραλία βασισμένη σε μια παρόμοια συμφωνία προστασίας επενδύσεων που εί-χε περιληφθεί στη διμερή επενδυτική συν-θήκη της Αυστραλίας με το Χονκ Κονγκ το 1993 Η Philip Morris είχε μια θυγατρική στο Χονκ Κονγκ η οποία άνοιξε γραφείο στην Αυστραλία Ενεργοποίησε τη συμφω-νία προστασίας επενδύσεων υποστηρίζοντας ότι το νομοσχέδιο θα μείωνε την αξία των επενδύσεών της στα εμπορικά σήματα και άλλα πνευματικά δικαιώματα

Δείτε όμως και άλλη μια υπόθεση που τελεσιδίκησε Η υπόθεση της χημικής βιο-μηχανίας Ethyl εναντίον του Καναδά που εκδικάστηκε με βάση αντίστοιχη διάτα-ξη που υπήρχε στη Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου της Βορείου Αμερικής (ΝΑFTA) Ένα πρόσθετο βενζίνης το ΜΜΤ που πα-

ρήγαγε η εταιρεία είχε απαγορευθεί στον Καναδά για λόγους προστασίας της δημό-σιας υγείας Η Ethyl η οποία κατασκεύαζε το ΜΜΤ μήνυσε τον Καναδά στην ειδική επιτροπή διαιτησίας όπως προέβλεπε η NAFTA Ο Καναδάς κατέληξε σε συμβιβα-σμό και πλήρωσε περίπου 16 εκατομμύρια δολάρια για ζημιά που υπέστη η υπόληψη της εταιρείας ενώ υποχρεώθηκε να ζητή-σει συγγνώμη για την άδικη απόφαση και να την άρει

Ανεξάρτητα όμως με την τελική απόφαση κάθε προσφυγή κοστίζει σε μια κυβέρνηση 10 έως 15 εκατομμύρια δολάρια ανά υπό-θεση για την υπεράσπισή της Οι ειδικές αυτές επιτροπές αποτελούνται από δικηγό-ρους (διαιτητές) που λειτουργούν χωρίς τις εγγυήσεις του ευρωπαϊκού δικαστικού συ-στήματος Παραδείγματος χάρη οι διαιτητές μπορούν να συμμετέχουν ως διαιτητές σε μια υπόθεση ενώ σε άλλη να εργάζονται ως δικηγόροι υπέρ των επενδυτών

Η εμπορική συμφωνία με τον Καναδά θα έρθει πολύ σύντομα προς ψήφιση στο Ευ-ρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στα εθνικά κοινο-βούλια Έχω αγωνιστεί για να κινητοποιή-σω τους συναδέλφους μου ευρωβουλευτές στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και υπάρχουν πλέον αντιδράσεις Όμως το νέο κοινοβού-λιο αν και θα διαφωνεί δεν θα απορρίψει τη συμφωνία με τον Καναδά αν δεν πιεστεί από την κοινωνία να το κάνει

Εάν εγκριθεί η συμφωνία με τον Κανα-δά οποιαδήποτε πολυεθνική θα μπορεί να αποτρέψει οποιαδήποτε νέα νομοθεσία που αυξάνει τον κατώτατο μισθό ή αποσκοπεί στην προστασία της δημόσιας υγείας του νερού της γης και του δάσους του τουρι-σμού και της αγροτικής οικονομίας Καναδι-κές εταιρείες θα προσπαθήσουν να εμποδί-σουν την ακύρωση εξορύξεων χρυσού όπως

αυτή στις Σκουριές αυτή τη φορά μέσω της εμπορικής συμφωνίας Παρόμοια για την ακύρωση ιδιωτικοποιήσεων

Πρέπει να υπάρξει κινητοποίηση και πί-εση από όλους μας για να αποκρούσουμε τη συμφωνία αυτή Χρειαζόμαστε ένα κί-νημα για τη Δημοκρατία και το δικαίωμα των τοπικών κοινωνιών να αποφασίζουν εκείνες για το μέλλον τους

Η πρώτη μάχη δίνεται τώρα καθώς δια-βάζετε αυτό το άρθρο Mέχρι την Κυριακή 6 Ιουλίου πραγματοποιείται δημόσια δια-βούλευση για το ISDS Όποιος συμμετέχει πρέπει να απαντήσει σε 13 τεχνικές ερω-τήσεις Γιrsquo αυτό τα αυστριακά συνδικάτα και η περιβαλλοντική οργάνωση Φίλοι της Γης ετοίμασαν μια εφαρμογή όπου μπαί-νεις και υπογράφεις τις απαντήσεις που έχουν ετοιμάσει εκείνοι στις 13 ερωτήσεις και έτσι παίρνει μέρος κάθε πολίτης με το όνομά του υπογράφοντας αυτομάτως στην ιστοσελίδα αυτή Είναι βέβαια στα αγγλικά γαλλικά και γερμανικά αλλά είναι πολύ πιο απλό για έναν πολίτη που δεν είναι έτοιμος να απαντήσει σε τεχνικά ζητήματα

Αν διαδοθεί η είδηση αν αντιδράσουμε με τη συμμετοχή μας στη διαβούλευση και στη συνεχεία όταν έρθει η συμφωνία προς ψήφιση στο ευρωκοινοβούλιο με την πίε-σή μας στους ευρωβουλευτές τότε θα χα-ρίσουμε ένα ηχηρό δια-ατλαντικό ξύπνημα σε όσους ονειρεύονται την ιδιωτικοποίηση της νομοθεσίας και νομίζουν ότι το έχουν ήδη πετύχει

κΡιΤΩΝ αΡΣΕΝηΣ

Το λινκ της καμπάνιας wwwno2isdseu

Το επίσημο λινκ της διαβούλευσης httptrade

eceuropaeuconsultat ions indexcfmconsul_

id=179

και http eceuropaeuyourvoice ipmforms

dispatch

Με τη Συνθήκη της Λισαβόνας η Ευρωπαϊκή Ένωση απέκτησε το δικαίωμα να συνάπτει συμφωνίες προστασίας επενδύσεων Στη συμ-φωνία αυτή εισάγεται το δικαίωμα οποιουδήποτε ιδιώτη επενδυτή που ενοχλείται από κάποιο νέο νόμο για την προστασία των κοινωνικών δι-καιωμάτων του περιβάλλοντος ή της δημόσιας υγείας να ζητεί την κατάργησή του

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1310

παραλίες πολύτιμο κοινό αγαθό

ΕΠιΜΕΛΕια ΦΕΡΕΝικη ΒαΤαΒαΛη

Αθήνα στα τέλη του 19ου αιώνα Η ανά-πτυξη του τραμ μεταφέρει την αναδυόμενη αστική ελίτ της πρωτεύουσας στη θάλασ-σα του Νέου Φαλήρου Στην περιοχή ανα-πτύσσεται η πρώτη οργανωμένη παραλία στη χώρα με όλες τις ανέσεις και τις πα-ρεμβάσεις του τοπίου που γίνονται σε αντί-στοιχα παραθαλάσσια θέρετρα στη Δύση με προεξάρχουσες μια επιβλητική για τα μέτρα της εποχής προβλήτα για ψυχαγω-γικούς σκοπούς και του ποδηλατοδρόμιου που αργότερα έγινε το στάδιο Καραϊσκάκη Σε αυτό τον τόπο έκανε τα πρώτα της μπά-νια η ελληνική αστική τάξη ακολουθώντας ανάλογες εξελίξεις σε πλήθος ευρωπαϊκών και αμερικάνικων πόλεων

Η παραλία του Νέου Φαλήρου όμως στα-διακά παρακμάζει Αρχικά με την εκβιομη-χάνιση της περιοχής στη συνέχεια με την καταστροφή της προβλήτας κατά τον Β΄ πα-γκόσμιο πόλεμο και τελικά ως αποτέλεσμα της ξέφρενης και άναρχης μεταπολεμικής αστικοποίησης Οι αγωγοί με τις ακαθαρ-σίες μεταφέρουν τα λύματά τους στην πε-ριοχή και έτσι η ακτή του Νέου Φαλήρου παύει να είναι laquoπαραλίαraquo

Σήμερα που η συζήτηση για τις ελλη-νικές παραλίες έχει ανάψει για τα καλά η ιστορία του ξεχασμένου αυτού χώρου πα-ραθερισμού είναι διδακτική Και αυτό για-τί η παραλία του Νέου Φαλήρου δεν ήταν απλά ένας laquoφυσικός πόροςraquo που διαλύθη-κε από την ανθρώπινη παρέμβαση Ήταν εξ αρχής ένας κατασκευασμένος τόπος αναψυχής κομμάτι των παρεμβάσεων στο δημόσιο χώρο του 19ου αιώνα που νομι-μοποιούνταν στο όνομα της αναγκαιότη-τας της επαφής των ελληνικών ελίτ με το φυσικό στοιχείο Τότε όπως και σήμερα ο λόγος γύρω από την ανάγκη επιστροφής στη φύση και την απόλαυση του φυσικού περιβάλλοντος είναι και ο ίδιος εγγεγραμ-μένος στη σταδιακή γιγάντωση του τουρι-στικού κυκλώματος

Η παραλία εφευρίσκεται τον 19ο αιώνα από την ιατρική επιστήμη και κατασκευά-ζεται ως τόπος ανάρρωσης του πάσχοντος σώματος Ως τέτοια σταδιακά μεταβάλλε-

η κΟιΝΩΝικη καΤαΣκΕυη της παραλίας

Η παραλία διά μέσου της κοινωνικής μίμησης των μεσαίων προς τα ανώτερα στρώματα και την καθιέρωση των πληρωμένων διακοπών γίνεται από τη μεσοπολεμική περίοδο πανευρωπαϊκά τόπος παιχνιδι-ού χώρος στον οποίο τα πλήθη μιας αναδυόμενης laquoμαζικής κοινωνί-αςraquo θα διασκεδάσουν θα παίξουν και θα αναπαραστήσουν τον εαυτό τους ως συμμέτοχους μιας καθολικής ισότητας

ται γίνεται χώρος κοινωνικοποίησης για τα ανώτερα στρώματα και βαθμιαία από το μεσοπόλεμο και μετά αποικιοποιείται από όλο και μεγαλύτερα τμήματα των δυτικών κοινωνιών Ακόμα στις αρχές του 20ού αι-ώνα η ελληνική λογοτεχνία όπως πχ το διήγημα laquoΌταν σκάνε τα λουλούδιαraquo του Δημοσθένη Βουτυρά για τον απαγορευμένο έρωτα δύο γυναικών που δεν μπορεί παρά να κρυφτεί στην ερημιά δίπλα στη θάλασσα αποκαλύπτει την παραλία ως τόπο απόμα-κρο καταραμένο και αφιλόξενο

Η παραλία διά μέσου της κοινωνικής μίμησης των μεσαίων προς τα ανώτερα στρώματα και την καθιέρωση των πληρω-μένων διακοπών γίνεται από τη μεσοπο-λεμική περίοδο πανευρωπαϊκά τόπος παι-χνιδιού χώρος στον οποίο τα πλήθη μιας αναδυόμενης laquoμαζικής κοινωνίαςraquo θα δι-ασκεδάσουν θα παίξουν και θα αναπαρα-στήσουν τον εαυτό τους ως συμμέτοχους μιας καθολικής ισότητας Ή όπως το δια-τύπωνε ο Ανρί Λεφέβρ laquoο μοναδικός χώ-ρος απόλαυσης που το ανθρώπινο είδος είχε καταφέρει να ανακαλύψει στη φύσηraquo Η παραλία καθίσταται έτσι το αίτημα και η ουτοπία ενός συνολικού εκδημοκρατισμού της κοινωνίας η φαντασίωση της άρσης ταξικών διακρίσεων και της καθολικότη-τας πολιτικών δικαιωμάτων

Η παραπάνω διαδικασία κοινωνικής κα-τασκευής της παραλίας δεν ήταν ουδέτερη φυσική ή άμοιρη πολιτικών σχεδιασμών Περιλαμβάνει διαχρονικά ένα σημαντικό βαθμό πολιτικού παρεμβατισμού και ρύθ-μισης Πολιτικών δηλαδή που από τη μια χωροθετούν και κατασκευάζουν το νέο χώ-ρο απόλαυσης δίπλα στη θάλασσα όπως οι μορφές προστασίας της και οι επενδύσεις σε δίκτυα μεταφοράς προς τις ακτές Και από την άλλη δημόσιων παρεμβάσεων ρύθ-μισης της νέας μορφής απογύμνωσης των ανθρώπινων σωμάτων είτε για να γίνουν διαχειρίσιμες οι κοινωνικές αντιδράσεις εναντίον της είτε για να γίνουν συμβατές με τους διευρυνόμενους κύκλους εμπορευ-ματοποίησης της αναψυχής

Υπό μια έννοια λοιπόν η κοινωνική

τάση και η πολιτική μέριμνα για την προ-στασία των παραλιών δεν ήταν πάντοτε τμήμα κάποιας οικολογικής ευαισθησίας Έχει κατrsquo επανάληψη αποτελέσει διεθνώς αλλά και στην Ελλάδα κομμάτι της διαδι-κασίας προστασίας του περιεχομένου του ίδιου του τουριστικού προϊόντος Δεν απο-τελούσε πάντοτε μια τάση απο-εμπορευ-ματοποίησης προς όφελος της προστασίας του δημόσιου χώρου όπως είναι σήμερα για την αριστερά αλλά κατά το παρελθόν έχει υπάρξει η προϋπόθεση της επιτυχούς εμπορευματοποίησης και της δημιουργίας ενός διευρυνόμενου τουριστικού κυκλώμα-τος γύρω από τις παραλίες

Η παραπάνω αντίφαση είναι εγγεγραμ-μένη στην ίδια τη δομή του τουριστικού εμπορεύματος Ο τουρισμός διέπεται από μια διαρκή ένταση ανάμεσα στα συμφέρο-

ντα του μεμονωμένου και του laquoσυλλογικούraquo κεφαλαιοκράτη ανάμεσα στο μελλοντικό επενδυτή και στο σημερινό επιχειρημα-τία Ο σημερινός επιχειρηματίας και υπό συνθήκες το κράτος θέλει να εξασφαλίσει μακροχρόνια τους όρους αναπαραγωγής του κεφαλαίου στον κλάδο την ικανότητα δηλαδή των καταναλωτών να χρησιμοποι-ούν πχ τις παραλίες περιοδικά και σε βά-θος χρόνου ώστε να διασφαλίζεται η κερ-δοφορία και η ανταγωνιστικότητά του στο μέλλον Αντίθετα ο μελλοντικός επενδυτής αδιαφορεί για ζητήματα χωροθέτησης και ενδιαφέρεται για την ικανότητα εμπέδω-σης του συσσωρευμένου κεφαλαίου του στο χώρο Έτσι στον τουρισμό η κερδοφο-ρία της μεμονωμένης επιχείρησης βρίσκε-ται σε σχέση δυνητικά ανταγωνιστική με αυτή του κλάδου συνολικά

και οι συνέπειες της επερχόμενης ιΔιΩΤικΟΠΟιηΣηΣ της

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 11

Το νομοσχέδιο για τον αιγιαλό αποτελεί την τελευταία λέξη σε μια σειρά νομοθετικών ρυθμίσεων που είδαν το φως στη διάρκεια της οικονομικής κρίσης και αποσκοπούν να καταστήσουν όσο το δυνα-τόν πιο laquoελκυστικήraquo την ελληνική δημόσια κτήση στους λεγόμενους επενδυτές

Σε πρώτη φάση ολόκληρη η δημόσια περιουσία του κράτους συ-μπεριλαμβανομένων δασών ευαίσθητων οικοσυστημάτων ακτών μι-κρών νησιών περιοχών φυσικού κάλλους κοκ μεταβιβάζεται σταδι-ακά στην ανώνυμη εταιρεία ΤΑΙΠΕΔ η οποία ιδρύθηκε με σκοπό να την εκμεταλλευθεί (με πωλήσεις πολυετείς μισθώσεις και παραχω-ρήσεις σε επενδυτές) έναντι κάποιου κατά κανόνα εξευτελιστικού τιμήματος που θα χρησιμοποιηθεί αποκλειστικά για την πληρωμή του χρέους της χώρας

Σε δεύτερη φάση ο επίδοξος επενδυτής απαλλάσσεται από τους χωροταξικούς και πολεοδομικούς περιορισμούς που έχουν θεσπι-στεί με τις ισχύουσες για κάθε συγκεκριμένη περιοχή χωροταξικές και πολεοδομικές ρυθμίσεις και προικοδοτείται με δικό του ξεχωρι-στό για κάθε ακίνητο καθεστώς το οποίο ουσιαστικά του επιτρέπει να αναπτύξει την περιοχή του όπως εκείνος θέλει σύμφωνα με το επενδυτικό του σχέδιο (νομοθεσία fast truck ΕΣΧΑΔΑ κλπ) Πα-ράλληλα εξουδετερώνονται για χάρη του όλες οι πάγιες διαδικασίες περιβαλλοντικής αδειοδότησης (εγκρίσεις αρχαιολογικής υπηρεσίας δασαρχείου κλπ) αφού οι αρμόδιες υπηρεσίες καλούνται πλέον να εκφέρουν τη γνώμη τους μέσα σε ασφυκτικές χρονικές προθεσμίες σε περίπτωση δε που δεν προλάβουν η έγκρισή τους θεωρείται δε-δομένη και οι υπάλληλοι υπόκεινται σε πειθαρχικές κυρώσεις

Μέσα στα πλαίσια αυτά εντάσσεται και το επίμαχο νομοσχέδιο για τον αιγιαλό Δεδομένου ότι τα περισσότερα από τα ακίνητα για το οποία υπάρχει επενδυτικό ενδιαφέρον είναι παραθαλάσσια το νο-μοσχέδιο παραχωρεί τμήματα του αιγιαλού και της παραλίας καθώς και θαλάσσιους και λιμναίους χώρους νησίδες υφάλους σκοπέλους κλπ στους επιχειρηματίες επενδυτές και επιτρέπει σε αυτούς χρή-σεις γης και κατασκευές οι οποίοι παραβιάζουν τις αρχές της βιώσι-μης ανάπτυξης το άρθρο 24 του Συντάγματος τις Διεθνείς Συμβάσεις για την προστασία του τοπίου της βιοποικιλότητας και των ακτών και την πάγια νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας

Ειδικότεραbull Επιτρέπει τη δημιουργία κατασκευών σε ακτές και αιγιαλούς για

κάθε επιχειρηματική δραστηριότηταbull Καταργεί ουσιαστικά την ελεύθερη πρόσβαση των πολιτών στις

παραλίεςbull Καταστρέφει ανεπανόρθωτα το τοπίο το περιβάλλον και τις αρχαι-

ότητεςbull Παραχωρεί λίμνες θάλασσες νησίδες υφάλους και σκοπέλουςbull Επιτρέπει μπαζώματα για την εξυπηρέτηση στρατηγικών τουριστι-

κών επενδύσεωνbull Νομιμοποιεί αυθαίρετα ξενοδοχεία και επιχειρήσεις

Οι περιβαλλοντικές οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες από την ψήφιση του νομοσχεδίου θα είναι καταστροφικές ανυπολόγιστες και μη αντιστρέψιμες Δεν πρόκειται μόνο για σοβαρότατο πλήγμα που θα υποστούν τα παράκτια οικοσυστήματα (αμμόλοφοι υγρότο-ποι ενδιαιτήματα προστατευόμενων ζώων και πτηνών) Ο αιγιαλός είναι ένα σύστημα δυναμικό και εξαιρετικά ευαίσθητο λόγω του ευ-μετάβλητου χαρακτήρα του (φυσική ή ανθρωπογενής διάβρωση της ακτής άνοδος της στάθμης της θάλασσας και αύξηση των ακραί-ων φυσικών φαινομένων λόγω κλιματικής αλλαγής μεταφορά και απόθεση φερτών υλικών κλπ) Οι ανθρώπινες παρεμβάσεις στην παράκτια παρόχθια ζώνη παρεμποδίζουν τις φυσικές διεργασίες εξισορρόπησης του συστήματος του αιγιαλού και οδηγούν σε μορ-φολογικές αλλαγές και διαβρώσεις που θα θέσουν αργά ή γρήγορα σε κίνδυνο όχι μόνο τις πολυπόθητες επενδύσεις αλλά και την ίδια την ύπαρξη των ακτών

Παράλληλα στις ελληνικές παράκτιες και παρόχθιες περιοχές βρί-σκονται ακόμα θαμμένοι περιμένοντας να αποκαλυφθούν ανεκτί-μητοι ενάλιοι αρχαιολογικοί χώροι (προϊστορικοί κλασικοί και ρω-μαϊκοί οικισμοί αρχαίες λιμενικές εγκαταστάσεις ναυάγια πλοίων κλπ) ενώ πολλά από τα νησιά που έχουν περιέλθει στο ΤΑΙΠΕΔ αποτελούν στο σύνολό τους κηρυγμένους αρχαιολογικούς χώρους Όλοι αυτοί οι αρχαιολογικοί θησαυροί θα κινδυνεύσουν σοβαρά όπως εκτιμούν οι αρχαιολόγοι

Είναι επομένως φανερό ότι το νομοσχέδιο δεν πλήττει μόνο το δικαίωμα πρόσβασης των πολιτών στις ελληνικές ακτές αλλά και πολλές πτυχές της βιώσιμης ανάπτυξης δεδομένου ότι παραβιάζει μεταξύ άλλων την Παγκόσμια Διακήρυξη του Ρίο (ΟΗΕ 1992) για τη βιώσιμη ανάπτυξη το άρθ 24 του Συντάγματος τον ισχύοντα αρ-χαιολογικό Νόμο 30282002 την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την προ-στασία της αρχαιολογικής κληρονομιάς του Λονδίνου (1969) που κυρώθηκε με τον Ν 112781 και αναθεωρήθηκε με τη σύμβαση της Βαλέττα (1992) την Ευρωπαϊκή Σύμβαση του Τοπίου (Ν38272010) την Παγκόσμια Σύμβαση για τη Βιοποικιλότητα που υπογράφηκε στη Σύνοδο του Ρίο το 1992 (Ν 220494) την Σύμβαση της Βαρκελώνης για την Προστασία της Μεσογείου κλπ Οι νομοθετικές αυτές ρυθμί-σεις προστατεύουν η κάθε μια από το δική της σκοπιά τα δημόσια αγαθά που σχετίζονται με τον αιγιαλό την παραλία και την παρά-κτια και παραλίμνια ζώνη

Γιrsquo αυτό το λόγο άλλωστε το νομοσχέδιο έχει προκαλέσει την έντο-νη αντίδραση όλων εκείνων πολιτών επιστημονικών περιβαλλο-ντικών και κοινωνικών οργανώσεων οι οποίοι ασπάζονται τις αρ-χές της βιώσιμης ανάπτυξης και πιστεύουν ότι οι αρχές αυτές πρέπει να αποτελούν τον οδηγό αλλά και το νομικό όριο για κάθε δημόσια πολιτική και κάθε ιδιωτική δράση Ένα όριο που δεν επιτρέπεται να παραβιαστεί για κανένα σκοπό πολύ περισσότερο όταν το διακύ-βευμα αφορά την απώλεια της πολύτιμης φυσικής και πολιτιστικής μας κληρονομιάς

Οι ακτές και ο αιγιαλός είναι το εθνικό μας σύμβολο η πηγή έμπνευσης για την επιστήμη την τέχνη και τη λογοτεχνία ανά τους αιώνες Ακόμη και με στυγνή οικονομική λογική αποτελεί το σημα-ντικότερο συγκριτικό πλεονέκτημα της χώρας Είναι ένα δώρο που μας χάρισε η φύση και η καλή μας τύχη για να το διαφυλάξουμε να το προστατεύσουμε και να το διατηρούμε ελεύθερο στη διάθεση όλων Ελλήνων και ξένων ώστε να το απολαμβάνουν όπως είναι χωρίς αλλοιώσεις και περιορισμούς Είναι χρέος μας να το αφήσουμε να επιτελεί το φυσικό του προορισμό απλά να υπάρχει

ΜαΡια καΡαΜαΝΩΦΠρόεδρος του Επιμελητηρίου Περιβάλλοντος και Βιωσιμότητος Σύμβουλος Επικρατείας

Στα παραπάνω βρίσκεται και ο λόγος που είναι τόσο παράδοξη και καταστροφική η σημερινή συντονισμένη απόπειρα εκποίη-σης πλήθος παραλιών μέσω του ΤΑΙΠΕΔ όσο φυσικά και ο νόμος περί αιγιαλού που αποπειράται να περάσει το υπουργείο Οικονομι-κών Γιατί στο όνομα της ανάπτυ-ξης της τουριστικής οικονομίας στη χώρα απαξιώνει την τεράστια συσσωρευμένη επένδυση που έχει πραγματοποιηθεί τα τελευταία 50 χρόνια για τη δημιουργία της υπο-δομής της σε τουριστικές υποδομές και ξενοδοχεία Γιατί η απόπειρα συνολικής ιδιωτικοποίησης των παραλιών της χώρας θυσιάζει την ικανότητα της υφιστάμενης του-ριστικής αγοράς να αναβαθμίσει το παρεχόμενο προϊόν της προς όφελος μεμονωμένων οικονομι-κών δρώντων άλλοτε γνωστών στο ελληνικό επιχειρηματικό σύμπαν αδιαφάνειας και άλλοτε άγνωστων δυνητικών ξένων επενδύσεων που ως φαντασίωση παρουσιά-ζονται να μας εξαγνίζουν από τη συλλογική ενοχή της έλλειψης ανταγωνιστικότητας

Δυστυχώς όμως οι κυβερνητι-κές αυτές πρωτοβουλίες είναι εν-δεικτικές και βαθύτερων κοινωνι-κών μετατοπίσεων Αντανακλούν τόσο την απόσυρση του δημόσιου από οικονομικές λειτουργίες στοι-χειώδους ρύθμισης της ιδιωτικής οικονομίας όσο όμως και τη δι-άλυση της έννοιας της καθολικό-τητας των διακοπών ως δικαίωμα προσβάσιμο στο πολίτη ανεξαρ-τήτου οικονομικής κατάστασης Η καθολική αναψυχή των εργαζομέ-νων καταρρέει μαζί με το συμπλη-ρωματικό ιδανικό της αυτό της καθολικής εργασίας Και μπροστά μας απλώνεται η έρημος του ιδιω-τικού του ιδιωτικοποιημένου και του μερικού Του μερικού συμφέ-ροντος του μερικού δικαιώματος και του ολικού κατακερματισμού του δημόσιου χώρου

Η παραλία λοιπόν φτιάχνεται για να εξυπηρετήσει κοινωνικές και οικονομικές ανάγκες Και κάθε τι το ανθρώπινο που δημιουργεί-ται καταστρέφεται κιόλας Σήμερα κάτω από την παραλία βρίσκεται το πλακόστρωτο της πλήρους ιδι-ωτικοποίησης και της κατάρρευ-σης του δημόσιου χώρου Ας την υπερασπιστούμε

ΜιΧαΛηΣ ΝικΟΛακακηΣΔιδάκτωρ Κοινωνιολογίας

ακΤΕΣ σύμβολο πηγή έμπνευσης πλεονέκτημα της χώρας

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1312

η ΠαΡαΛια και τα σαράντα κύματα

Το ένα μετά το άλλο κατατίθενται τους τελευταίους μήνες στη Βουλή κατεπείγο-ντα πάντα τα νομοσχέδια για τον αναπτυ-ξιακό και για το φυσικό σχεδιασμό Απο-φάσεις με μακροπρόθεσμο από τη φύση τους ορίζοντα που όμως στοιχίζονται ρητά στο laquoεκάστοτεraquo μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής Ανατροπές της λογικής και των προτεραιοτήτων του σχεδιασμού αλλαγές των διοικητικών αρ-μοδιοτήτων φωτογραφικές διατάξεις και ύποπτες τροπολογίες Συστηματική κατε-δάφιση του νομικού πολιτισμού και της συ-νταγματικής τάξης της χώρας με τα laquoέξυ-πνα όπλαraquo που χαλκεύονται από λομπίστες εταιρείες συμβούλων και ακαδημαϊκούς με παρελθόν στον πόλεμο εναντίον όλων για την εκπλήρωση των δικών τους laquoμνημο-νιακών υποχρεώσεωνraquo Στα γρήγορα και στα σκοτεινά στους γκρίζους χώρους όπου αποφασίζουν ένα μέλλον που δεν ανήκει σε όλους μας

Περνούν όλα Όσο πιο μεγάλο είναι το διακύβευμα τόσο μεγαλώνει και η κώφω-ση της κυβερνητικής πλειοψηφίας στον κοινοβουλευτικό διάλογο Σχεδόν τελε-τουργικές έχουν γίνει πια οι διαμαρτυρίες των πολεοδόμων και των αρχιτεκτόνων των επαγγελματικών ενώσεων των εξει-δικευμένων αρθρογράφων Προσχηματική και πάντα συνοπτική η διαβούλευση Στο διαδίκτυο βέβαια Για να ξεχάσουμε ότι η δημοκρατία απαιτεί ενσώματη και συντε-ταγμένη συμμετοχή όχι τους μοναχικούς σχολιαστές ιστοτόπων όχι την προβλημα-τική του καφενέ laquoτι θάκανα αν ήμουν πρω-θυπουργός για μια μέραraquo Για να ξεχάσου-με ότι η δημοκρατία ασκείται από πολίτες που αναγνωρίζουν τον εαυτό τους σε συλ-λογικότητες κι αυτές έχουν δικούς τους τό-πους και τρόπους και χρόνους διαπραγμά-τευσης της γνώμης της επιθυμίας και του συμφέροντος χρειάζονται και παράγουν υπεύθυνη πληροφορία κι όχι στάχτη στα μάτια χρειάζονται κι αναζητούν προοπτι-κή γιrsquo αυτούς εδώ τους ανθρώπους και τα παιδιά τους όχι την έντρομη αίσθηση του αναπότρεπτου την αποδοχή της σπάνης και της ανημπόριας χρειάζονται και ανα-ζητούν επιλογές εδώ και τώρα όχι προα-ποφασισμένους μονοδρόμους

Οι πολίτες σιωπούν όσο αποκλείονται όσο τρομοκρατούνται από τη βεβαιότητα ότι δεν έχουν λόγο σrsquo αυτό που αφορά τους ειδικούς της πολιτικής και της επιστήμης στο σχεδιασμό σαν διοικητικό πρωτόκολ-λο σαν ευκαιρία για παζάρι και σαν μέσο κολασμού Κι ωστόσο οι παραλίες έκαναν τη διαφορά με μια όσο ποτέ εκκωφαντική έκφραση της κοινής γνώμης με συζητήσεις

και εκδηλώσεις με διάλογο τόσο πλούσιο σε συνεισφορές σε ιδέες και αξιώσεις που τρόμαξε αυτούς που laquoδε λογαριάζουν το πολιτικό κόστοraquordquo τόσο ώστε να μην επιβα-ρύνουν το προεκλογικό κλίμα καταθέτο-ντας το νομοσχέδιο παρά τη σκανδαλωδώς ασφυκτική προθεσμία διαβούλευσης

Δεν νομίζω ότι ήταν το περιβαλλοντικό διακύβευμα μόλο που το θέμα σηκώθηκε πρώτα από τους πολεοδόμους και τις πε-ριβαλλοντικές οργανώσεις Η κοινή γνώ-μη αντέδρασε όπως είχε γίνει και τότε με την ΕΡΤ αναγνωρίζοντας ότι παίζεται κάτι που αφορά την καθημερινή εμπειρία των ανθρώπων τις πολύτιμες λίγες μέρες ξε-κούρασης τον Αύγουστο τις παιδικές τους αναμνήσεις από το πρώτο μπάνιο με τον πατέρα σrsquo εκείνη την αμμουδιά που δεν αναγνωρίζουν πια από το ταπεινό αυθαί-ρετο στη Νέα Μάκρη τη σωματική εμπειρία της θάλασσας και του ανοιχτού ορίζοντα τα πρώτα ραντεβού τα φυλαγμένα βαθιά μέσα στην καρδιά τους έναστρα βράδια της φοιτητικής ζωής τα καράβια για τα νησιά το βαθύ μπλε του Αιγαίου από το ύψος ενός ξωκλησιού μέσα στην ξεραΐλα με τον καλοκαιρινό αέρα να σφυρίζει Η προγραμματισμένη εκχώρηση ενός χώρου που είναι τόπος της ζωής όλων μας που συνδέεται με τις λιγοστές υλικές εκφράσεις της απόλαυσης αυτό μας έκανε να κατα-λάβουμε ότι μας αφορά ο σχεδιασμός του χώρου να καταλάβουμε τι παίζεται πίσω από την πλάτη μας

Ίσως δεν είναι απαραίτητο να πω ακόμα μια φορά τι παίζεται να μιλήσω για την προτεραιότητα που δίνεται στις μεγάλες τουριστικές και βιομηχανικές επενδύσεις για την εκχώρηση των δημόσιων κτημά-των για το τι σημαίνει για τη δημοκρατία να καταργείς το κοινόχρηστο του πιο συ-γκλονιστικού φυσικού πόρου ειδικά στην Ελλάδα Θάπρεπε τότε να μιλήσω και για το ζήτημα της συλλογικής ιδιοπροσωπεί-ας για το ζήτημα της φαντασιακής πρό-σληψης της ιστορίας και του μέλλοντος του τόπου μας σε συνάρτηση με τον τρόπο που διαχειριζόμαστε και ζούμε από κοινού τον οριακό χώρο ανάμεσα στο στεριανό και το υδάτινο στοιχείο ndash στα laquoεπιστημονικάraquo αναπτυξιακό πλεονέκτημα θα τόλεγα Αξί-ζει όμως να αναφερθώ σε μια σκέψη που μου εμπιστεύτηκε αγαπημένη συνάδελφος η Μαρία Καλατζοπούλου Την ίδια στιγμή που τέτοιες ρυθμίσεις φωτογραφίζουν τους προνομιούχους παραλήπτες στρώνοντας το δρόμο για εγκάρδια συνεννόηση ανάμεσα σε κυβερνητικά επιτελεία και μεγάλα συμ-φέροντα κλείνουν το μάτι με νόημα και σε κάθε λογής μικροσυμφέροντα Υποκλίνο-νται σrsquo όλους τους αντικοινωνικούς συμ-βιβασμούς που επέβαλε στον καθένα μας χρόνια πολλά το πελατειακό κράτος χρό-νια πολλά παραιτημένο από την ευθύνη του για τη στέγη τη δουλειά την αναψυχή και την ασφάλεια των μη προνομιούχων χρόνια πολλά συνδαυλίζοντας για δικό του όφελος την άνομη ελπίδα του αδύναμου

για ατομική διαφυγή προς ότι του υποσχέ-θηκαν σαν κοινωνική ανέλιξη Τώρα που ακόμα και η επιβίωση γίνεται αβέβαιη τώ-ρα που αυτή η ελπίδα γίνεται βραχνάς το ίδιο κράτος μας την πετάει κατά πρόσωπο Μια κι έχεις ευθύνες μας λέει για τη λεη-λασία της φύσης και για την καταστροφή των ακτών πρέπει να συμμετάσχεις στην προσπάθεια για την αξιοποίησή τους με το αζημίωτο Μας αφήνουν όλους με δόλο να πιστέψουμε ότι θάχουμε θέση στο τραπέ-ζι θα περισσέψει κάτι και για μας από την ανάπτυξη θα νομιμοποιήσουμε κάποτε το σπιτάκι μέσα στο χειμέριο κύμα θα στήσου-με κι εμείς την παράνομη καντίνα μας ή τις ξαπλώστρες μας τη μια πάνω στην άλλη εκεί που είναι πιο πολλές από τα βότσαλα οι γόπες εκεί που η μυρωδιά του αντηλι-ακού καλύπτει τη θαλασσινή αύρα

Μπορεί ένα πολυτελές ξενοδοχείο να κρατά κλειστή την πιο όμορφη παραλία της Αττικής μαζί μrsquo ένα από τους μείζονες αρχαιολογικούς χώρους της κι ένα άλλο πολυτελές ξενοδοχείο με την υπογραφή πρωτοπόρων αρχιτεκτόνων να κατέλαβε το μισό αρχαίο φρούριο της Ακροναυπλίας γκρεμίζοντας τον προμαχώνα Γκριμάλντι Όμως είναι από το δικό μας αίμα οι εσωτε-ρικοί μετανάστες που με το μικρό απόθεμα από την οικογενειακή επιχείρηση έστησαν μια θάλασσα από αυθαίρετα στις μοναδι-κές αμμοθίνες της Λούτσας Ποιος θυμάται τα κρίνα της άμμου που φύτρωναν κάποτε εκεί Είναι δικό μας αίμα οι βιοπαλαιστές που στρίμωξαν τα αποκρουστικά laquoτουριστι-κά δωμάτιαraquo και τα ταβερνάκια της σαιζόν των δύο μηνών σε νησιωτικά ακρογιάλια μέχρι χτες ανεξερεύνητα Για να συμπλη-ρώσουν το μισερό εισόδημα και νάχουν κά-τι για τα γεράματα Είναι δικό μας αίμα οι υπάλληλοι που επένδυσαν το μισθό τους σε απόμακρα οικοπεδάκια χωρίς υποδομές και σε οικοδομικούς συνεταιρισμούς χωρίς τίτλους σε δασικές περιοχές Με την ελπίδα ότι laquoκάποτε θα πάρει αξίαraquo αρκεί κάποι-ος βουλευτής να το σπρώξει Με τον τρό-πο που ένα διεφθαρμένο κράτος οφείλει για να υπάρξει να διαφθείρει και τη λαϊ-κή συνείδηση και το καλό γούστο να κά-νει τους ανθρώπους συνένοχους στη δική του απληστία συνένοχους στον ευτελισμό της καθημερινότητας και στην υποθήκευ-ση του μέλλοντός τους

Όταν από την αριστερά διατυπώνεται η αξίωση για τη συγκρότηση μιας πολιτικής προστασίας των παράκτιων οικοσυστημά-των (κοινοτική πολιτική) μιας πολιτικής αποκατάστασης του τοπίου των ακτών (προ-ωθείται από τον ΟΗΕ) μιας πολιτικής δι-αχείρισης των κινδύνων που απειλούν τις

Η τουριστική βιομηχανία θέλει τους παραγωγούς της να εξαπατούν και τους πελάτες της να ζουν με υποκατάστατα Αν όμως στην Ελλάδα θέ-λουμε να ζήσουμε από τον τουρισμό δεν πρέπει να του προσφέρουμε την ψυχή μας να του εκχωρήσουμε τη φύση που είναι η κληρονομιά μας να σκηνοθετήσουμε τη ζωή μας για χάρη του

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 13παραλίες από την κλιματική αλλαγή (συνομο-λογείται σε διεθνείς συμβάσεις) μιας πολιτικής αποκατάστασης του κοινόχρηστου χαρακτήρα του αιγιαλού (το απαιτεί η βασική νομοθεσία του ελληνικού κράτους από την επαύριο της ανεξαρτησίας) τότε μας ρωτούν τι προτιμάμε Τη συντελεσμένη από τη λαϊκή αυτοστέγαση καταστροφή ή την υψηλή αισθητική και την καθαριότητα ενός resort με κηπουρό και με ελεγχόμενη είσοδο Τον χωρίς κανόνες αντα-γωνισμό των μικρο-επαγγελματιών ή την εται-ρική ευθύνη μιας πολυεθνικής φίρμας

Φτηνά κόλπα Μπορούμε να σχεδιάσουμε και μπορούμε να ονειρευτούμε μελέτες ανάπλα-σης των περιοχών αυθαιρέτων που θα σέβο-νται και θα δίνουν νέα αξία στη φύση και στο δημόσιο χώρο και θα τιμούν τον κόπο και τις προσδοκίες των ανθρώπων για απόλαυση και για δουλειά Μπορούμε να ποντάρουμε σε μια μελετημένη διαβάθμιση των επιχειρηματικών μεγεθών στην ενίσχυση της μικρής επιχειρη-ματικότητας σε τουριστικούς συνεταιρισμούς λαϊκής βάσης που δεν θα χρειάζονται τα μονο-πώλια για να είναι βιώσιμοι στην καινοτομία που θα παράγεται από δικούς μας επιστήμο-νες και δημιουργικούς ανθρώπους μέσα στο διεθνή διάλογο Μπορούμε να μελετήσουμε οριζόντιες δικτυώσεις και συνέργειες σε τοπι-κή βάση που μαζί με τον τουρισμό να δίνουν άλλη προοπτική και στην αγροτική και στην πολιτιστική παραγωγή και στη βιοτεχνία Πά-νω απrsquo όλα όμως μπορούμε και οφείλουμε να παράγουμε ήθος και αισθητική μορφές από-λαυσης και μορφές αλληλοσεβασμού που δεν μπορούν να υπάρξουν όταν οι άνθρωποι είναι κυνηγημένοι τρόπους να ζούμε τον κόσμο που δεν μπορούμε να τους ανακαλύψουμε όταν σπρωχνόμαστε στο περιθώριο

Η τουριστική βιομηχανία θέλει τους παραγω-γούς της να εξαπατούν και τους πελάτες της να ζουν με υποκατάστατα Να τους περιποιούνται σαν πλούσιους να χαζεύουν σκηνοθετημένα τοπία που είναι σαν αληθινά να χαλαρώνουν σαν να μην έχουν έννοιες Η τουριστική βιο-μηχανία μας κατασκευάζει σαν πλάσματα που προσφέρουν τον εαυτό τους σε θέα σrsquo ένα τυ-φλό βλέμμα που κατευθύνεται μόνο σrsquo ότι έχει δει από πριν σrsquo ότι κάποια άλλα μάτια κάποι-ος φωτογραφικός φακός με φίλτρο έχει δει για λογαριασμό του Μας κατασκευάζει σαν πλάσματα που κοιτάζουν χωρίς νrsquo αγγίζουν μιλούν χωρίς να επικοινωνούν βαδίζουν χω-ρίς να διασταυρώνονται Αν όμως στην Ελλά-δα θέλουμε να ζήσουμε από τον τουρισμό δεν πρέπει να του προσφέρουμε την ψυχή μας να του εκχωρήσουμε τη φύση που είναι η κλη-ρονομιά μας να σκηνοθετήσουμε τη ζωή μας για χάρη του Γιατί αυτό δεν έχει μέλλον για μας Γιατί αυτό θα εξακολουθήσει να μας λεη-λατεί και να μας διώχνει Πρέπει να μπορούμε να διαλέγουμε αυτό που θα μοιραστούμε και να το μοιραζόμαστε με αξιοπρέπεια Αλλά γιrsquo αυτό θέλουμε δρόμο σοφία κι εμπιστοσύνη Θέλουμε μια άλλη πολιτική

ΜαΡια ΜαΡκΟυΛέκτορας Πολεοδομίας ΕΜΠ

Το ΕΛΚΕΘΕ είναι δημόσιος φορέας με σκοπό τη διε-ξαγωγή επιστημονικής έρευνας επί θεμάτων που απο-τελούν βασικά στοιχεία στο παρόν σχέδιο νόμου και του οποίου η Πολιτεία αγνόησε τη γνώση και εμπειρία Γιrsquo αυτό και είμαστε εδώ γιατι πιστευουμε ότι το νομοσχέδιο θα ξανακατατεθεί με μικρές ΜΟΝΟ τροποποιήσεις ώστε να προκαλει λιγώτερο Θα εξακολουθεί όμως να αντι-μετωπίζει το ευαίσθητο οικοσύστημα της παράκτιας και παρόχθιας ζώνης υπό το πρίσμα του laquoπράγματοςraquo προς οικονομική εκμετάλλευση Αλλά η παράκτια και παρό-χθια ζώνη αποτελούν ουσιώδη οικοσυστήματα - στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος που είναι ιδιαίτερα ευπαθή και δέχονται συνεχείς και εκτεταμένες πιέσεις λόγω της οικονομικής ανάπτυξης Και γιrsquo αυτό το ελληνικό Σύ-νταγμα προβλέπει την κρατική προστασία τους Το ίδιο προβλέπουν και συμβάσεις Διεθνών φορεων όπως τα Ηνωμένα Εθνη και η ΕΕ

Τα Ηνωμένα Εθνη στο πλαίσιο της Σύμβασης της Βαρ-κελώνης θέσπισαν το 2008 κοινό πλαίσιο για την ολοκλη-ρωμένη διαχείριση των παράκτιων ζωνών της Μεσογεί-ου το οποίο και συνυπόγραψε η Ελλάδα αποφεύγοντας ωστόσο να το κάνει Νόμο του Κράτους Προφανώς γιατι το πρωτόκολλο αυτό θεσπίζει το πλάτος της μη οικοδο-μήσημης παράκτιας ζώνης στα 100μ και όχι στο μέγιστο των 50μ του παρόντος νομοσχεδίου Αντίστοιχα και η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει εκδόσει Σύσταση για τις αρχές που πρέπει να διέπουν την ολοκληρωμένη διαχείριση των παράκτιων ζωνών

Το νομοσχέδιο έχει πολλά προβλήματα που προέρχο-νται ακριβώς από το σκοπό που θέλει να καλύψει Από τα βασικά είναι οι ορισμοί για παράδειγμα του αιγιαλού της παραλίας κλπ (άρθρο 1) και η οριοθέτησή τους Και εδώ έχουμε το δεύτερο μεγάλο πρόβλημα που είναι η μη λήψη υπόψη του ευμετάβλητου χαρακτήρα του αιγιαλού (μεταβολές σε πολύ μικρά χρονικά διαστήματα εξαιτίας φυσικών φαινόμενων και διεργασιών όπως μεταβολές της στάθμης της θάλασσας φυσική ή ανθρωπογενής δι-άβρωση της ακτής μεταφορά και απόθεση φερτών υλι-κών δράση τσουνάμι) Ενώ οι εμπειρικοί τρόποι εκτί-μησης της οριογραμμής αιγιαλού μόνο σε λίγες περι-πτώσεις μπορούν να θεωρηθούν ασφαλείς (πχ μόνο αν υπάρχουν μακροχρόνια στατιστικά δεδομένα) έτσι τελι-κά οι αποκλίσεις από την πραγματική κατάσταση μπο-ρεί να είναι πολύ μεγάλες ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΜΕ ΤΑ ΔΙΚΑ ΤΟΥΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ Τα παραπάνω σε συ-νάρτηση με την κλιματική αλλαγή (άνοδος της στάθμης της θάλασσας αύξηση των ακραίων φυσικών φαινομέ-νων) και το εξαιρετικά μειωμένο προτεινόμενο πλάτος της αδόμητης παράκτιας ζώνης (μέγιστο μόνο 50μ) θα έχουν δραματικές επιπτώσεις στις επιχειρούμενες οικο-δομικές επενδύσεις

Τρίτο σημαντικό προβλημα Η παράκτιαπαρόχθια ζώ-νη είναι ένα δυναμικό σύστημα στο οποίο οι ανθρώπινες παρεμβάσεις με κτίσματα και δρόμους έχουν άμεση αρ-νητική επίδραση γιατί παρεμποδίζουν τις φυσικές διερ-γασίες οδηγώντας την παράκτιαπαρόχθια ζώνη μοιραία σε μορφολογικές και οικολογικές αλλαγές Επιπλέον το παρόν νομοσχέδιο σε αντίθεση με το πρωτόκολλο ΟΔΠΖ των ΗΕ δεν λάμβάνει υπόψη οικολογικά κοινωνικο-οι-

κονομικά και πολιτισμικά στοιχεία καταγραφή των αν-θρωπογενών δραστηριοτήτων και παρεμβάσεων και αξι-ολόγηση αυτών και τέλος με την υποστήριξη των υπη-ρεσιών του Δήμου προσπάθεια ώστε να αναπτυχθούν οι laquoσυμμετοχικές διαδικασίεςraquo και να επιτευχθεί η αρμονική συνύπαρξη του ανθρώπου με τη φύση

Επιπλέον στο παρόν σχέδιο νόμου παρατηρείται πλή-θος από αστοχίες με περιβαλλοντικές επιπτώσεις όπωςbull διευκολύνει τη δημιουργία μόνιμων κατασκευών σε

παράλιεςπαρόχθιες ζώνες (άρθρο 12 amp 14)bull προβλέπει την παραχώρηση θαλάσσιου ή λιμναίου

χώρου χωρίς καν την απαίτηση τήρησης στοιχειωδών περιβαλλοντικών όρων (άρθρο 13)

bull επιτρέπει την επιχωμάτωση του θαλάσσιου χώρου για την εξυπηρέτηση επιχειρήσεων (άρθρο 13)

bull δεν θέτει προδιαγραφές για τον καθαρισμό με μηχανι-κά μέσα των παραλιών από laquoάχρηστα υλικάraquo και ούτε απαιτεί ειδική άδεια (άρθρο 13)

bull αποκλείει από το καθεστώς προστασίας πολλούς οικο-λογικά σημαντικούς υγρότοπους και παρόχθιες ζώνες (άρθρο 2)

bull καταργεί την υποχρέωση οριοθέτησης της παράκτιας ζώνης ως προϋπόθεση για την έγκριση ιδιωτικών ή δημόσιων αναπτυξιακών έργων (άρθρο 12)

bull επιτρέπει τη δίχως όρια κατάληψη παραλιών (άρθρο 11)

bull δίνει τη δυνατότητα νομιμοποίησης αυθαίρετων κα-τασκευών χωρίς να λαμβάνεται ουσιαστικά υπόψη η περιβαλλοντική επίπτωση των κατασκευών αυτών (άρ-θρα 12 amp15)

bull αγνοεί τη συνθήκη Aarhous (απομάκρυνση της Περι-φέρειας amp Τοπικής Αυτοδιοίκησης από τη λήψη απο-φάσεων περιβαλλοντικού χαρακτήρα - άρθρο 10)

bull προβλέπει πολύ μικρό χρόνο τόσο για τον έλεγχο της ορθότητας των προσωρινών οριογραμμών (άρθρο 3) όσο και για την απάντηση σε αιτήσεις έργων (άρθρα 7 12 13) γεγονός που μπορεί να οδηγήσει τελικά σε παραβατικότητα και καταστροφή της παράκτιας ζώ-νης

bull δεν αναφερει τίποτα για την προστασία παράκτιων ζωνών με θίνες Από τα παραπάνω φαίνεται ότι το νομοσχέδιο έχει πά-

ρα πολλά επιστημονικά προβλήματα και βάζει στο περι-θώριο έννοιες όπως η προστασία του φυσικού περιβάλ-λοντος η αειφορία και ο χωροταξικός σχεδιασμός προς χάρη της με κάθε τρόπο επιχειρηματικής εκμετάλλευσης γιrsquo αυτό και πρεπει να αποσυρθεί

ΒαΣιΛικη-αΓΓΕΛικη καΤΣικη ωκεανογράφος-οικοτοξικολόγος διευθύντρια ερευνών στο ΕΛΚΕΘΕ

κριτική στο σχέδιο νόμου laquoοριοθέτηση διαχείριση και προστασία αιγιαλού και παραλίαςraquo

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1314

τα κοινά και η laquoδημόσια κτήσηraquo του αιγιαλού

Για τους οικονομολόγους laquoκοινάraquo είναι τα αγαθά που κανείς δεν μπορεί (ή δεν πρέπει) να στερηθεί την απόλαυσή τους η οποία σε κάθε περίπτωση δεν μειώνει την διαθε-σιμότητά τους Όλοι δικαιούνται το κομμάτι τους από μία πίτα που δεν μειώνεται ποτέ Οι νομικοί συνήθως διακρίνουν σε κοινό-χρηστα (άμεσα διαθέσιμα σε όλους) και σε κοινά (όσα δεν είναι ούτε καταρχήν δε-κτικά ελέγχου ndash πχ ο ατμοσφαιρικός αέ-ρας) Οι διεθνείς συνθήκες μιλούν για αγα-θά που αποτελούν laquoκοινή κληρονομιάraquo της ανθρωπότητας στο προοίμιο του Πρωτό-κολλου την Συνθήκης της Βαρκελώνης για την προστασία του παράκτιου χωρου laquoτα συμβαλλόμενα μέρηraquo αναγνωρίζουν laquoότι οι παράκτιες ζώνες της Μεσογείου θαλάσσης αποτελούν κοινή φυσική και πολιτιστική κληρονομιά ότι πρέπει να προστατεύο-νται και να χρησιμοποιούνται με σύνεση προς όφελος των σημερινών και των μελ-λοντικών γενεώνraquo

Είναι εύκολο να βρει κανείς αδυναμί-ες στους ορισμούς αυτούς που έχουν μό-νο ευριστική σημασία Αντίθετα δύσκολα αποφεύγει κανείς τα κοινά είναι παντού ndash στους οικισμούς (δρόμοι πλατείες άλση πεζοδρόμια) στην φύση (αιγιαλός παραλία θάλασσα αέρας λίμνες ποτάμια ιχθυοτρό-φα ύδατα βιοποικιλότητα κλίμα) Σήμερα τα συναντάμε στις τεχνολογικές μας υπο-δομές (πχ το διαδίκτυο οι συχνότητες) ή στον πολιτισμό (πχ τα έθιμα την παραδο-σιακή γνώση τα μνημεία) Το laquoδικαίωμαraquo στα κοινά συνδέεται συχνά με αδιόρατους τρόπους με πιο γνωστά και ευρύτερα ανα-γνωρισμένα δικαιώματα σε μεγάλο βαθμό ταυτίζεται με το δικαίωμα σε ένα ισορρο-πημένο οικιστικό και φυσικό περιβάλλον

η απόλαυση των κοινών είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την υλοποίηση δικαιωμάτων όπως αυτό της υγείας επειδή (σχεδόν εξrsquo ορισμού) είναι διαθέσιμα σε όλους συμβάλλουν στην περι-βαλλοντική δικαιοσύνη ndash την ιδέα μίας ίσης δίκαιης πρόσβα-σης στους φυσικούς πόρους - ή εξαφανίζονται μαζί της Αποτε-λούν φυσικές ή τεχνητές κοινω-νικές υποδομές για την ελευθε-ρία της έκφρασης ή το δικαίω-μα του συνέρχεσθαι Σε μία από τις πολλές δικαστικές υποθέσεις που ξεπήδησαν από το κίνημα OWS (Waller κατά City of New York) το δικαστήριο ερωτήθηκε αν υπάρχει δικαίωμα διαδήλω-σης σε έναν ιδιωτικό (αλλά κοινό-χρηστο) χώρο όπως το Zuccotti Park Καθώς ιδιωτικοποιείται ο

δημόσιος χώρος παρόμοια ερωτήματα θα τεθούν ξανά

Από πού προέρχονται τα κοινά Ήταν πάντα μαζί μας συνυφασμένα με την ίδια την ιδέα της κοινότητας παρόντα ndash αν και μερικές φορές αόρατα - σε μία κοινωνία όπου η laquoοικονομία του ανθρώπου είναι βυθισμένη στις κοινωνικές του σχέσειςraquo (Polanyi) Η ιστορία τους είναι μία αλλη-λουχία από νίκες και ήττες συμβιβασμούς και διαρρυθμίσεις καινοτομίες και παρα-δόσεις ανάμεσα στο τοπικό και παγκόσμιο επίπεδο H Elinor Ostrom η οικονομολόγος που βραβεύθηκε με το Nobel οικονομίας το 2009 για τις μελέτες της πάνω στην οικο-νομική διακυβέρνηση των κοινών έγραφε στην μεταπτυχιακή της διατριβή (1964) laquoσε μία κοινωνία οι ιδιωτικοί φορείς δεν μπο-ρούν να παράσχουν πολλά από τα επιθυμη-τά αγαθά Μερικά αγαθά δεν είναι δυνατόν να αποκλειστούν από όσους αδυνατούν να πληρώσουν για αυτά Μερικά αγαθα έχουν ένα τέτοιο φάσμα κοινών και εναλλακτι-κών χρήσεων που η προτεραιότητα των αιτημάτων για την μία ή την άλλη χρή-ση δεν είναι δυνατόν να καθοριστεί από την αγορά Η ύπαρξη επιχειρηματικό-τητας στον ιδιωτικό τομέα εγείρει το ερώ-τημα αν υπάρχει μία παρόμοια λειτουργία για όσους παρέχουν δημόσια αγαθά ndash μία δημόσια επιχειρηματικότηταraquo Από τους βοσκοτόπους της Ελβετίας μέχρι τα αρδευ-τικά δίκτυα του Νεπάλ η Ostrom πέρασε την ζωή της συνομιλώντας με αυτούς τους ανώνυμους διαχειριστές των κοινών ndash τον οποιονδήποτε Στις σκανδιναυικές χώρες αναγνωρίζεται το δικαίωμα της περιπλά-νησης της χρήσης του δημόσιου χώρου ndash allemansraumltten στην Σουηδία- αυτολεξεί

το δικαίωμα laquoτου καθέναraquo Άθελά του () το δίκαο αναγνωρίζει ότι τα laquoκοινάraquo αποτε-λούν το υπόστρωμα αυτού που ονομάζουμε laquoπροσωπικότηταraquo σημεία όπου τέμνεται το δημόσιο και το ιδιωτικό

Αναζητώντας τα ίχνη των κοινών στα νομικά κείμενα κάποιος αρχίζει από το ρωμαϊκό δίκαιο οι Ρωμαίοι νομικοί διέ-κριναν ανάμεσα σε πράγματα που ανή-καν στην ιδιωτική σφαίρα διάθεσης και όχι (extra commercium) σε αυτά ανήκαν τα αδέσποτα (res nullius διαθέσιμα σε όποιαν τα υποτάξει πρώτος πχ τα άγρια ζώα) τα δημόσια (res publicus τα πράγ-ματα που ανήκουν στην ρυθμιστική αρμο-διότητα του δημοσίου) και τα κοινά (res omnium communia όσα από τη φύση τους δεν μπορούν να υποταχθούν στην εξουσία του ανθρώπου) Ένα περίφημο χωρίο του Ιουστινιανού αναφέρει ότι laquoσύμφωνα με το φυσικό νόμο ο αέρας τα νερά που κυλούν η θάλασσα και κατά συνέπεια ο αιγιαλός είναι κοινά σε όλους τους ανθρώπους κα-νείς συνεπώς δεν μπορεί να απογορεύσει σε κάποιον να πλησιάσει οποιοδήποτε ση-μείο του αιγιαλούraquo Το ρωμαϊκό δίκαιο δεν πρέπει να εξιδανικεύεται και σίγουρα απη-χεί μία εποχή που τα κοινά ήταν άφθονα και η ζήτηση για μερικά από αυτά μικρή Ωστόσο η μακροβιότητα μερικών ιδεών του είναι αξιοσημείωτη Στις αγγλοσαξωνικές χώρες ndash και μέσω αυτών σε χώρες όπως η Ινδίαndash υπάρχει η ιδέα του laquoδημόσιου κα-ταπιστεύματοςraquo (public trust) μερικοί φυ-σικοί πόροι είναι τόσο ξεχωριστοί που η διοίκηση μπορεί να τους διαχειριστεί μόνο προς όφελος όλων των ανθρώπων ndash ακόμα και αυτών που δεν έχουν ακόμα γεννηθεί Εκεί το laquoδημόσιο καταπίστευμαraquo περιλαμ-βάνει και τον αιγιαλό

Στη χώρα μας μέσω του βυζαντινορ-ρωμαϊκού και του οθωμανικού δικαίου ο οθωνικός νόμος laquoπερί διακρίσεως κτημά-τωνraquo αναγόρευσε τον αιγιαλό σε laquoδημόσια κτήσηraquo - συνδυάζοντας την κοινοχρησία με την ιδιοκτησία του δημοσίου Με αυτή τη νομική βάση ο Άρειος Πάγος επανει-λημμένα απέκρουσε αξιώσεις ιδιωτών στον αιγιαλό κατά την διάρκεια του 19ου αιώ-να Οι ισορροπίες αλλάζουν με τη βιομηχα-νοποίηση και τον τουρισμό που άλλαξαν την αξιολόγηση της μέχρι τότε λίγο-πολύ άχρηστης παράκτιας γης και κίνησαν μία διαδικασία που ονομάστηκε αλλού laquoβα-λεαριδοποίησηraquo (balearisation) Από την δεκαετία του lsquo20 ndash με καινοτομίες όπως η Επιτροπή καθορισμού του αιγιαλού (1923) η παραχώρηση του αιγιαλού για την κα-τασκευή κέντρων αναψυχής λουτρών και άλλων κοινωφελών επιχειρήσεων (1923) ή για άλλες επιχειρήσεις (1929) νέες οι-κονομικές χρήσεις μεταφέρονται μαζικά στην ακτή Την ίδια δεκαετία laquoεφευρέθη-κεraquo και η ζώνη που laquoεπαυξάνειraquo τον αιγια-λό όταν ο τελευταίος δεν επαρκεί ndash σήμερα γνωστή ως laquoπαραλίαraquo μία λέξη παλαιότε-ρα ταυτόσημη με τον αιγιαλό ndash και με τον πρώτο νόμο για τον αιγιαλό (1940) που ίσχυσε επί 61 χρόνια αναγνωρίστηκε και η κοινοχρησία της laquoαιγιαλός ήτοι η πε-ριστοιχούσα την θάλασσαν χερσαία ζώνη η βρεχομένη από τας μεγίστας πλην συνή-θεις αναβάσεις των κυμάτων είναι κτήμα κοινόχρηστο[η] προσαυξάνουσα τον αι-γιαλόν λωρίς γης καλείται εν τω παρόντι νόμω laquoπαραλίαraquoraquo Όμως τα μεταπολεμι-κά χρόνια ήταν ακόμα πιο καθοριστικά με νέα νομικά έργαλεία - όπως τα τουριστικά δημόσια κτήματα (1946 σήμερα στην δι-αχείριση της ΕΤΑ) οι διμερείς επενδυτικές

Σκαραμαγκάς 1959

Ηράκλειο Κρήτη Η φωτογραφία είναι τραβηγμένη μεταξύ 1935-1945

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 15

σχόλια επί του σχεδίου νόμου

Τι θα περίμενε κανείς από ένα Σχέδιο Νόμου για την laquoΟριο-θέτηση Διαχείριση και Προστασία Αιγιαλού και Παραλίαςraquo

Σύμφωνα με τον τίτλο του Σχεδίου Νόμου θα περίμενε κανείς να δεί τους βασικούς άξονες πάνω στους οποίους θα αναπτυχθεί το σχέδιο νόμου bull αιγιαλός και παραλία (τι είναι και πως εντάσ-σονται στη δυναμική και λειτουργία της Παράκτιας Ζώνης) bull διαχείριση φυσικών συστημάτων (με ποιες αρχές και με ποιές κατευθύνσεις) bull προστασία (προστασία φυσικών συστημάτων ή προστασία των ανθρωπογενών παρεμβάσεων)

Πέραν αυτών θα περίμενε κανείς να γίνει στοιχειώδης ανα-φορά στη μέχρι σήμερα πρακτική και εμπειρία στον ελληνικό χώρο στις κατευθύνσεις προτάσεις και οδηγίες ευρωπαϊκών αλλά και ευρύτερα διεθνών οργανισμών

Ποιο είναι το πνεύμα του Σχεδίου Νόμου για την laquoΟριοθέ-τηση Διαχείριση και Προστασία Αιγιαλού και Παραλίαςraquo Στον αντίποδα των όσων προαναφέρθηκαν ο νόμος δομείται στις εξής ενότητες bull καθορισμός οριογραμμών (άρθρα 3 4 5 6 7 8 9) bull παραχωρήσεις (άρθρα 10 11 12 13 14) και νομιμο-ποιήσεις αυθαιρέτων (άρθρα 15 16) bull προστασία κοινοχρησί-ας (προστασία αιγιαλού) (άρθρα 17 18) bull διατάξεις για λιμάνια (άρθρα 19202122) και μεταβατικές διατάξεις

Περί καθορισμού οριογραμμών βάζουμε όρια άρα απο-κλείουμε Η οριοθέτηση του αιγιαλού με βάση μια γραμμή η οποία για τις προσχωσιγενείς ακτές μεταβάλλεται διαρκώς bull είτε λόγω αλλαγής του μηχανισμού τροφοδοσίας της ακτής bull είτε λόγω αλλαγής του κυματικού καθεστώτος bull είτε λόγω μι-ας πιθανής μελλοντικής μεταβολής της στάθμης της θάλασσας bull είτε λόγω διάφορων ανθρωπογενών παρεμβάσεων δηλώνει εξαρχής τη μεγάλη σύγχυση που θα φέρει το Σχέδιο Νόμου στην εφαρμογή του

Σχεδόν όλο το Σχέδιο Νόμου διαπερνάται από την τάση του ldquoεκ-χωρώrdquo ldquoπαρα-χωρώrdquo ldquoνομίμως αυθαιρετώrdquo επί του χώρου θεώρηση που αποκόπτει τον ldquoομφάλιο λώροrdquo του κάθε πολί-τη από το χώρο αυτή την έντονη έλξη της φύσης του ανθρώ-που στην αμεσότητά του το χώρο τη χώρα το ldquoπάτριο έδα-φοςrdquo που έχει οριστεί και ως ldquoπατρίδαrdquo και τον οδηγεί στην πλήρη αδιαφορία γιrsquo αυτήν πράξη εγκληματική για τη συνο-χή των κοινωνιών

αυτή η διακίνηση (της εκ-χώρησης παρα-χώρησης αυ-θαιρεσίας) χρειάζεται και προστασία Παραχωρήσεις και προ-στασία (προστάτες) το πνεύμα του Σχεδίου Νόμου

Ο ldquoλόγοςrdquo στον αντίποδα των ldquoα-λόγωνrdquoΩς laquoπαράκτια ζώνηraquo ορίζεται η γεωμορφολογική έκταση εκα-

τέρωθεν της ακτογραμμής στην οποία αλληλεπιδρούν θαλάσσι-ες και χερσαίες φυσικές διεργασίες Η παράκτια ζώνη αποτελεί ένα πολύπλοκο σύστημα αβιοτικών και βιοτικών παραγόντων που συνυπάρχουν και συνθέτουν τη χαρακτηριστική γεω-ποι-κιλότητα και βιο-ποικιλότητα της ζώνης που αναγνωρίζεται με συγκεκριμένους τύπους γεωτόπων υγροτόπων βιοτόπων Η παράκτια ζώνη βρίσκεται σε κατάσταση δυναμικής ισορροπίας που τις περισσότερες φορές είναι ευαίσθητη και εύθραυστη

Σrsquo αυτό το ποικίλο περιβάλλον έχουν ενταχθεί μια πληθώρα ανθρωπογενών δραστηριοτήτων ενίοτε σε αρμονία με τη φυσική λειτουργία πολλάκις όμως σε δυσαρμονία και καταφανή περι-φρόνηση προς τη φυσική λειτουργία του συστήματος Οι κοινω-νίες που περιφρόνησαν τη λειτουργία των φυσικών συστημάτων έχασαν ένα πλούτο αξιών που είχαν από αυτά τα συστήματα

Οι κύριες διεργασίες που διαμορφώνουν τις ακτές (κυρίως τις προσχωσιγενείς ακτές) ανάγονται σε μια κατηγορία παρα-

γόντων που σχετίζεται με την τροφοδοσία της ακτής με υλικά (γεωλογία του ευρύτερου παράκτιου χώρου γεωμορφολογία υδρογραφικό δίκτυο κλιματολογικές συνθήκες φυτοκάλυψη) και μια άλλη κατηγορία που σχετίζεται με τους μηχανισμούς διευθέτησης των υλικών αυτών κατά μήκος των ακτών (ο κυ-ματισμός είναι ο σημαντικότερος παράγοντας που δίνει μορ-φή στις ακτές)

Μέρος αυτής της ολότητας του δυναμικού και πολύπλοκου φυσικού συστήματος της Παράκτιας Ζώνης αποτελούν και ο αι-γιαλός και η παραλία Ο αιγιαλός είναι ο χώρος απόσβεσης της κυματικής ενέργειας είναι ο χώρος του κύματος χώρος ευαί-σθητος και ευμετάβλητος Η παραλία μια λωρίδα γης μεταξύ αιγιαλού και χέρσου Αυτή την πολυπλοκότητα του φυσικού συστήματος ldquoφιλοδοξείrdquo να δια-χειριστεί το Σχέδιο Νόμου χωρίς όμως να το θεωρεί ως πολύπλοκο σύστημα

Η δυναμική λειτουργία των φυσικών συστημάτων υπαγο-ρεύει τις αρχές ldquoδια-χείρισηςrdquo Η ανεξέλεγκτη μεγέθυνση των ανθρωπογενών δραστηριοτήτων στις ακτές έχει γίνει καταφα-νής ως παράγοντας σημαντικής πίεσης στο φυσικό σύστημα Η πίεση αυτή έχει συντελέσει στην αλλαγή της κατάστασης της λειτουργίας του φυσικού συστήματος με σοβαρές επιπτώσεις και για τον άνθρωπο Οι επιπτώσεις αυτές υπαγορεύουν την λήψη μέτρων για βελτίωση αυτής της κατάστασης με laquoΣτρατη-γικό Σχέδιο Διαχείρισης Παράκτιας Ζώνηςraquo και εφαρμογή των αρχών της ldquoΟλοκληρωμένης Διαχείρισης της Παράκτιας Ζώ-νηςrdquo laquoΟλοκληρωμένη Διαχείριση Παράκτιας Ζώνηςraquo σημαίνει μια δυναμική διεργασία αξιοβίωτης (βιώσιμης αειφόρου) δια-χείρισης και χρήσης της παράκτιας ζώνης λαμβάνοντας υπό-ψη την εύθραυστη λειτουργία των παράκτιων συστημάτων και των παράκτιων γεωμορφών τις διάφορες ανθρωπογενείς δρα-στηριότητες και τις αλληλεπιδράσεις με τα φυσικά συστήματα (χερσαία και θαλάσσια) Η δυναμική λειτουργία των φυσικών συστημάτων υπαγορεύει τις αρχές ldquoδια-χείρισηςrdquo

Η μετάβαση από τη νοο-τροπία του ldquoκαθυποτάσσωrdquo τη φύση προς την αντίληψη του ldquoπροσαρμόζομαιrdquo στη λειτουργία της φύσης ως μέρος αυτής είναι το σημερινό ζητούμενο

Δυστυχώς το Σχέδιο Νόμου διαπερνάται από πρακτική laquoμε-σιτικού γραφείουraquo (real estate) Η φύση και ο άνθρωπος δεν εντάσσονται σε τέτοιες πρακτικές

Τα φυσικά συστήματα και τα φυσικά φαινόμενα δεν έχουν ανάγκη από προστασία ούτε από προστάτες ο άνθρωπος όμως Ο laquoάνθρωποςraquo αν δεν laquoοργανώσειraquo την ύπαρξή του με βάση τη θεώρηση της laquoπροσαρμογήςraquo στη λειτουργία της φύ-σης ως μέρος αυτής θα έχει διαρκώς ανάγκη προστασίας από απλά φυσικά φαινόμενα Θα έχει πάντα ένα φόβο ότι η φύση τον εκδικείται Η φύση δεν εκδικείται ο άνθρωπος ο laquoάφρωνraquo laquoαυτοraquo-τιμωρείται

Αντί επιλόγου το Σχέδιο Νόμου να αποσυρθεί χτες

ΧΡηΣΤΟΣ αΝαΓΝΩΣΤΟυΓεωλόγος ndash Ιζηματολόγος ερευνητής στο Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας του ΕΛΚΕΘΕ

συμφωνίες μεταξύ του ελληνικού δημοσίου και ιδιωτών (πχ για η σύμβαση δημοσίου ndash ΠΕΤΡΟΛΑ του 1972) laquoεξαιρετικήraquo νομο-θεσία για τα κεφάλαια εξωτερικού (1953) ή τις laquoπαραγωγικές επενδύσειςraquo (1961) μαζί με σωρεία ειδικών νόμων (πχ για την πα-ραχώρηση του πυθμένα της θάλασσας στα πλαίσια των πρώτων πετρελαϊκών ερευ-νών βιομηχανικές περιοχές laquoαλλοδαπές επιχειρήσεις υγρών καυσίμωνraquo) - αποκλει-στικές χρήσεις κατέλαβαν μεγάλα τμήματα του αιγιαλού Η αδόμητη ζώνη εφεξής 30 μέτρα επεκτάθηκε από την χούντα () σε όλες τις εκτός σχεδίου παραλιακές ζώνες Μόλις τον 21ο αιώνα και μετά το άρθρο 24 ο ισχύων νόμος (2001) αναγνωρίζει τον αιγιαλό και την παραλία ως στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος των οποίων η χάραξη πρέπει να είναι σε μερικές πε-ριπτώσεις υποχρεωτική

Η περιοδοποίηση αυτή είναι σημαντική καθώς υπάρχει η εντύπωση ότι υπάρχουν εκεί έξω άφθονες παραλίες - ανέγγιχτες άσπιλες άθικτες και τίποτα δεν θα χαθεί αν διαμοιράσουμε μερικές από αυτές σε φι-λικούς επενδυτές Καθώς η αποκλειστική χρήση ήδη προβλέπεται για τις στρατηγι-κές επενδύσεις και για τα δημόσια ακίνητα του Μεσοπρόθεσμου μπορεί να αναρωτη-θεί κανείς τι άλλάζει με το πρόφατο νομο-σχέδιο Αλλάζουν πολλά για παράδειγμα η υποχρεωτική χάραξη παραλίας καταργείται και η νομιμοποίηση αυθαιρέτων στον αιγι-αλό και στην παραλία και μάλιστα ιδιωτι-κών γενικεύεται Κάποια στιγμή πρέπει να παύσουμε να βλέπουμε την νομιμοποίηση αυτή ως μία laquoεξαιρετικήraquo ρύθμιση δεν εί-ναι παρά ένα είδος κρυφής απορρύθμισης με την μετατροπή ενός κοινού αγαθού σε αδέσποτο το οποίο έχει ήδη κατακτηθεί από όσους έχουν επαρκή οικονομική νομική και πολιτική εξουσία για να παραμερίσουν τους θεσμούς που εγγυούνται το laquoδικαίω-μα του καθενόςraquo ndash όπως η αδειοδότηση η διαβούλευση η συμμετοχή Τόσο με τα αυ-θαίρετα όσο και με τις επιχωματώσεις θυ-μάται κανείς κάτι που παρατήρησε ο Marx περιγράφοντας τις περιφράξεις (enclosures) των laquoκοινώνraquo αγρών στην Αγγλία του 18ου αι και την συμβολή τoυς στην δημιουργία μίας μάζας ανθρώπων που εξαρτάται ορι-στικά αποκομμένη από τις πολιτισμικές της αναφορές από τον μισθό ο καλύτερος τρό-πος να καταργηθεί η κοινοχρησία δεν είναι τόσο η αλλαγή του νόμου αλλά η οριστική υλική καταστροφή του κοινού αγαθού Τί-ποτα δεν προδίδει καλύτερα τις προθέσεις του νομοθέτη από την laquoτεκμαρτήraquo (sic) ζώνη παραλίας 10 μέτρων ενώπιον των ιδιωτικών έργων φθάσαμε λοιπόν μερικούς αιώνες αργότερα στο σημείο όπου ο χρήστης μίας παραλίας πρέπει μπροστά σε ένα ιδιωτικό έργο να laquoτεκμαίρειraquo (να φαντασιώνεται) δι-καιώματα που επιβιώνουν μόνο στην μνήμη Αυτό σίγουρα δεν είναι πρόοδος

ΓιΩΡΓΟΣ ΧαΣιΩΤηΣ

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1316

Έχουν περάσει χιλιάδες χρόνια από τότε αλλά καλό είναι να θυμόμαστε ότι ο ευρωπαϊκός πολιτισμός ξεκίνησε από κάποιο ακρογιάλι της χώρας μας Σε κάποια παραλία ίσως από αυτές που το ΤΑΙΠΕΔ έχει βάλει πωλητήριο έφτασε πριν χιλιάδες χρόνια από την Ανατολή η τερατόμορφη ζωόμορφη θεά της μη-τρότητας της μητέρας φύσης και έγινε Ήρα Αθηνά Άρτεμις Αφροδίτη Εστία Ο Ευρωπαϊκός πολιτισμός η φιλοσοφία ξεκίνησαν από αυτά τα ακρογιάλια Από αυτά τα ακρογιάλια ανοιχτά και κοινά σε όλους ξεκίνησαν οι αναζητήσεις των ανθρώπων για νέους τόπους Από εκεί έφευγαν τα εμπορεύματα τα προϊόντα οι ιδέες και εκεί έφταναν άλλα υλικά άγνωστα που βελτίωναν τη ζωή των ανθρώπων νέες ανακαλύψεις και νέες ιδέες που οργάνωναν τη σκέψη και τη ζωή Σε κάποιο από αυτά τα ακρογιάλια έφτασαν στην Ευρώπη το αλφάβητο και οι αριθμοί

Έχει χαραχθεί βαθειά στην ανθρώπινη συνείδηση ότι η παραλία είναι η πόρτα της μεγάλης φυγής από την πείνα την καταπίεση τον θάνατο Κοινόχρηστη ανά τους αιώνες ήταν ο στόχος από το laquoθάλαττα ndash θάλατταraquo των αρχαίων μέ-χρι τους μετανάστες σε άλλες χώρες ή από άλλες χώρες ελπίζοντας να μπουν σε κάποιο καρυδότσουφλο για το ταξί-δι σε κάποιο απέναντι ακρογιάλι ικέτες ζωής που καταλήγει σε στοίχημα ζωής ή θανάτου

Μικρό παιδί άκουγα τους μάγκες στον Πειραιά να αστειεύονται όταν ήθελαν να πουν ότι δεν κληρονόμησαν να λένε laquoμου άφησε πέντε στρέμματα θάλασσαraquo Ο αιγιαλός και η θάλασσα για τη λαϊκή συνείδηση ήταν και είναι κάτι εκτός συ-ναλλαγής Στο μέλλον όμως αν το σχέ-διο νόμου γίνει νόμος του κράτους θα μπορείς να ζητήσεις παραχώρηση θάλασ-σας να κάνεις τεχνητά νησιά και πάνω να οικοδομήσεις Πολιτισμικό σοκ για τους παππούδες και όχι μόνο του λιμα-νιού του Πειραιά

Ζούμε εποχές catastroika Δημόσια και κοινά σε όλους αγαθά εκτός συναλλαγής γίνονται αντικείμενα του πόθου των νέ-ων ολιγαρχών Οι παραλίες η θάλασσα τα δάση τα φυσικά οικοσυστήματα από κοινόχρηστα απαραίτητα για τη ζωή και την ποιότητα ζωής των ανθρώπων γίνε-ται προσπάθεια να μετατραπούν σε μέσο πλουτισμού της νέας ολιγαρχίας

Απέναντι σε αυτή την βάρβαρη επίθε-ση κατά της ζωής και του πολιτισμού οι πολίτες οργανώνονται Ήδη λειτουργεί με τη συμμετοχή περισσότερων από εκατό συλλογικοτήτων η επιτροπή laquoΑκτές ώρα μηδένraquo που οργανώνει τον αγώνα για κοινόχρηστες παραλίες στα πρότυπα του νικηφόρου αγώνα κατά της αναθεώρησης του άρθρου 24 του συντάγματος

Οι παραλίες το καλοκαίρι μας περιμέ-νουν για τους νέους αγώνες

ΜΠαΜΠηΣ ΜΠιΛιΝηΣ

ΥΓ1 Σημαντική η δράση της 29 Ιουνίου 2014 των νέων ΣΥΡΙΖΑ στην Μα-ρίνα Φλοίσβου ΑΕ στον Φαληρικό Όρμο Ένα παράδειγμα για το τι μας περιμένει με την ιδιωτικοποίηση των παραλιών πολύς δομημένος όγκος εντατικές χρήσεις γης με καταστή-ματα εστίασης και διασκέδασης ιδι-ωτική χρήση και όχι κοινόχρηστη στο δομημένο και στον αδόμητο χώ-ρο με έλεγχο από ιδιωτική φύλα-ξη που απαγόρευσε σε πολίτες να μοιράσουν προεκλογικά φυλλάδια πριν μερικές μέρες

ΥΓ2 Διαβάσαμε στον τύπο ότι το καρ-τέλ με τον ένα τόνο ηρωίνη θα ξέ-πλενε τα μαύρα έσοδά του επενδύο-ντας σε τουριστική επιχείρηση στο παράκτιο μέτωπο του Σαρωνικού στην Αττική

ΥΓ3 Το πρώτο μεγάλο στοίχημα για τις κινητοποιήσεις αποτελεί ο υπερ-μαραθώνιος laquo240 χιλιόμετρα για τον αιγιαλόraquo από τα Ίσθμια έως τον Μαραθώνα στην Αττική που γίνεται από 8 έως 12 Ιουλίου 2014

Παραλία αγ κοσμά μήπως ζούμε το τελευταίο καλοκαίρι μιας ελεύθερης πλαζ

Για πολλά χρόνια η παρα-λία του Αγ Κοσμά ήταν κλει-στή για τους ανθρώπους που δεν μπορούσαν ή δεν ήθελαν να πληρώσουν εισιτήριο Η εταιρία που εκμεταλλεύονταν την πλαζ την είχε αποκλεί-σει εισπράττοντας εισιτήρια τη μέρα και μετατρέποντάς την παράνομα σε χώρο δε-ξιώσεων και νυχτερινής δι-ασκέδασης τη νύχτα

Αυτά ως το καλοκαίρι του 2007 Όταν με μια πολυήμερη απεργία πείνας ο Δήμαρχος Κορτζίδης κατόρθωσε να συ-γκεντρώσει τις πιο ποικίλες δυνάμεις της αυτοδιοίκησης και των κινημάτων γύρω από το αίτημα της ελεύθερης πρό-σβασης στη θάλασσα

Με τη συμπαράσταση πλή-θους κοινωνικών φορέων ο Δήμος Ελληνικού συντόνισε την επιχείρηση αφαίρεσης των περιφράξεων της πλαζ Ήταν εκεί δεκάδες Οργανι-σμοί αυτοδιοίκησης το ΤΕΕ ο Δικηγορικός Σύλλογος της Αθήνας ο Πανελλήνιος Ια-τρικός σύλλογος το ΕΚΑ συνδικάτα πολιτικοί παρά-γοντες από όλους τους χώ-ρους και βεβαίως κάμποσες χιλιάδες ενεργοί πολίτες των κινημάτων πόλης

Ακολούθησαν τα δικαστή-ρια Δήμαρχος αντιδήμαρχοι αιρετοί και εργαζόμενοι στο Δήμο στοχοποιήθηκαν από τις εταιρίες που παράνομα εκμεταλλεύονταν την πλαζ Σύρονται ακόμη σήμερα αλλά και για πολλά χρόνια ακό-μη θα ταλαιπωρούνται σε ποινικές και αστικές δίκες Χαλάλι Για το δικαίωμα της ελεύθερης πρόσβασης στη θάλασσα

Κοιτάζοντας τις φωτογρα-φίες της εποχής όσοι ζήσα-με τα γεγονότα νιώθουμε τη συγκίνηση μαζί με την πε-ρηφάνια για ότι έγινε να ανακατεύονται με τη ανη-συχία για το τι πρόκειται να συμβεί

Διότι πέρασαν ήδη εφτά καλοκαίρια και μπαίνου-με στο όγδοο που χιλιάδες κάτοικοι του λεκανοπέδιου χαίρονται καθημερινά ελεύ-θερα την πλαζ ΑΜΕΑ που δεν μπορούσαν για χρόνια να κολυμπήσουν γιατί στις πλαζ δεν υπάρχει ο κατάλ-ληλος εξοπλισμός μπόρεσαν στον Αγ Κοσμά χάρις στις προσπάθειες του δήμου και των εθελοντών Καθημερινά εκατοντάδες μέλη των ΚΑΠΗ διάφορων δήμων της περι-

οχής καταφθάνουν για να χαρούν λίγη θάλασσα

Του χρόνου όμως τι θα γίνει Η δημοτική αρχή που θα αναλάβει το Σεπτέμβρη στο πρόγραμμά της μιλά για εφαρμογή laquoμικρούraquo εισιτη-ρίου για τους μη δημότες Και η περιοχή προσφέρε-ται ήδη μέσω ΤΑΙΠΕΔ στη Lamda του κου Λάτση Μαζί με το Αθλητικό κέντρο του Αγ Κοσμά και το πρώην αε-ροδρόμιο

Οι πολίτες θα χρειαστεί να υπερασπιστούν αυτό που καταχτήθηκε με πολύ αγώνα το 2007 Διότι όπως έδειξε η ζωή και ιδιαίτερα η εμπει-ρία των τελευταίων χρόνων όλα τα δικαιώματα με όσο αγώνα κι αν καταχτήθηκαν χρειάζονται αγώνες για την υπεράσπισή τους Και οι βου-τιές στον Αγ Κοσμά θα χρει-αστούν νέους αγώνες για να παραμείνουν ελεύθερες

ακηΣ ΜΠαΔΟΓιαΝΝηΣ

παραλία μου ιστορία μου

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 17

Φρεαττύδα και Βοτσαλάκιαhellip δυο παραλίες του Πειραιά που στο διάβα του χρόνου αφηγούνται την ιστορία της πόλης από την αρχαιότητα μέ-χρι σήμερα Αρκεί να ξαπλώσεις δίπλα στο κύμα να φέρεις το τοπίο μια γύρα με τα μάτια σου και όλη η αφήγηση ξετυλίγεται μπροστά σου Θα δεις το τείχος τα σπήλαια τις φυσικές ομορφιές τον υδροβιότοπο θα ακούσεις τις φωνές των χιλιάδων λουόμενων που βούτηξαν στα νερά τους τις χαρές και τα παιχνίδια Όμως καθώς μπαίνεις στη θάλασσα θα σκοντά-ψεις πάνω στα μπάζα που κείτονται ακόμα εκεί ζωντανά να θυμίζουν πως έθαψε την πόλη και τα μνημεία της ο Σκυλίτσης Ανάμεσα στα βότσαλα θα βρεις κομμάτια από πολύχρωμα μωσαϊκά και θα νο-σταλγήσεις εκείνη την εποχή που βλέπεις μόνο στις cards postales Τον Πειραιά με τα όμορφα νεοκλα-σικά μια πόλη που χάθηκε στο χρόνο και έχει αφή-σει πίσω της ετοιμόρροπα μελαγχολικά κουφάρια Θα θυμηθείς έναν Πειραιά που αγάπησαν πολύ οι πειραιώτες αλλά όχι οι Δήμαρχοι του Αφού κάνεις τη βουτιά σου θα θελήσεις να απλω-θείς στην παραλία για να στεγνώσεις κάτω από τον ήλιο όμως ο ήλιος είναι δυνατός και θα αναζητή-σεις σκιά Θα τη βρεις κάτω από τις ομπρέλες που έβαλε η Δημοτική Αρχή για σένα Και εκεί που θα βολευτείς και θα είσαι έτοιμος να κλείσεις τα μά-τια μια δυνατή μουσική θα σε προσγειώσει απότο-μα και ένας σερβιτόρος θα εμφανιστεί να σου πά-ρει παραγγελίαΚαι κάπως έτσι ξεκινά αντίστροφα η αφήγηση

Στις 30-1-2012 το Δημοτικό Συμβούλιο Πειραιά αποφα-σίζει την αξιοποίηση και διάθεση των παραλιών Φρεατ-τύδα και Βοτσαλάκια Ειδικότερα η σύμβαση παραχώρη-σης η οποία σε πολλά σημεία είναι αόριστη και ασαφής

προβλέπει για την πλαζ Βοτσαλάκια τη δημιουργία χώρου αναψυκτηρίου και ανάπτυξη τραπεζοκαθισμάτων χώρου για την τοποθέτηση ομπρελών και ξαπλωστρών οργανω-μένου ανοιχτού χώρου στάθμευσης χώρου catering στο δώμα του κεντρικού κτιρίου του δημοτικού κολυμβητηρίου και του παράπλευρου δομημένου χώρου του ορόφου θε-ρινού κινηματογράφου και ένταξη εντός αυτού κυλικείου Ενώ για την πλαζ Φρεαττύδα ορίζει τη δημιουργία χώρου αναψυκτηρίου σε λυόμενη κατασκευή με παράπλευρο στέ-γαστρο για την ανάπτυξη τραπεζοκαθισμάτων χώρου για την τοποθέτηση ομπρελών και ξαπλωστρών και οργανω-μένου ανοιχτού χώρου στάθμευσης

Η παραπάνω απόφαση της Δημοτικής Αρχής και όσες ακολούθησαν πάρθηκαν κατά πλειοψηφία με την υπερ-ψήφισή τους από την παράταξη του Δημάρχου και την καταψήφισή τους από τις λοιπές παρατάξεις της αντιπο-λίτευσης Τα σχέδια του Δήμου για την αξιοποίηση των παραλιών πυροδότησαν αντιδράσεις από την πλευρά των κατοίκων της πόλης οι οποίοι αποφασίζουν να μην επι-τρέψουν την παραχώρηση των μοναδικών παραλιών του Πειραιά στους ιδιώτες

Στις 3-5-2012 πραγματοποιείται ο διαγωνισμός για την εκμετάλλευση με τη μορφή μίσθωσης αιγιαλού παραλίας κοινόχρηστων χώρων στις παραλίες ο οποίος κατακυρώ-νεται με ετήσιο μίσθωμα 81000 ευρώ για τα Βοτσαλάκια και 52000 ευρώ για τη Φρεαττύδα Οι πλειοδοτικοί δι-αγωνισμοί για τις δύο παραλίες είναι παράνομοι καθώς οι αποφάσεις του ΔΣ στις οποίες στηρίζονται έχουν ακυ-ρωθεί Ο Δήμαρχος δίνει διαταγή να κλείσουν οι πόρτες του Δημαρχείου για να μην μπουν οι κάτοικοι Τελικά οι 200 περίπου παρευρισκόμενοι κάτοικοι κατορθώνουν να μπουν και καταθέτουν 2000 υπογραφές ενάντια στην ιδι-ωτικοποίηση που σήμερα αγγίζουν τις 5000

Οι δημότες αντιμετωπίζονται με τον πλέον απαξιωτικό τρόπο απειλούνται με συλλήψεις εξυβρίζονται και τελικά και οι δύο παραλίες δίνονται στον ίδιο γνωστό επιχειρη-

ματία που επί σειρά ετών διατηρεί κατάστημα υγει-ονομικού ενδιαφέροντος στην παραλία Βοτσαλάκια Το τελευταίο λειτουργεί μέ-χρι και σήμερα με ευθύνη του Δημάρχου κ Μιχαλο-λιάκου χωρίς άδεια ενώ έχει κριθεί αυθαίρετο τόσο από την Κτηματική Υπηρε-σία που εξέδωσε και πρω-τόκολλο κατεδάφισής του από το 2005 το οποίο δεν έχει εκτελεστεί ακόμα όσο και από το Κεντρικό Αρ-χαιολογικό Συμβούλιο του Υπουργείου Πολιτισμού με απόφαση του στις 2232013 Οι εγκαταστάσεις των δύο πλέον καταστημάτων ένα σε κάθε πλαζ όλο και επε-κτείνονται δημιουργώντας μια ανεξέλεγκτη κατάσταση εκμετάλλευσης των μοναδι-κών παραλιών της πόλης

από τους ιδιώτες με την ευλογία των Δημοτικών Αρχών Από την άλλη πλευρά η laquoΠρωτοβουλία κατοίκων για τα Βοτσαλάκια και τη Φρεαττύδαraquo εξακολουθεί να κάνει κι-νητοποιήσεις και μαζικές εκδηλώσεις με πολιτικό επιμορ-φωτικό και πολιτιστικό περιεχόμενο μέχρι και σήμερα με στόχο την οικειοποίηση των παραλιών και την ενημέρωση των κατοίκων της πόλης για όσα συμβαίνουν ( βλ httpfreevotsalakiafreatidawordpresscom)

Η εδραιωμένη επί σειρά ετών κατάσταση αυτή αλλά και η πρόσφατη υπογραφή της σύμβασης παραχώρησης κάθε άλλο παρά προφητικές ήταν Καθώς η ιστορία μιλάει και λέει ότι στην πολιτική σκηνή και δη στο πολιτικό παρα-σκήνιο τίποτα δεν είναι τυχαίο Και αναφέρομαι στο νομο-σχέδιο-έκτρωμα για τον αιγιαλό που έρχεται μεταξύ άλλων να νομιμοποιήσει όλες τις παραπάνω αυθαιρεσίες καθώς σύμφωνα με το τελευταίο αίρονται οι σημερινοί περιορι-σμοί που αφορούν στην έκταση της παραλίας που μπορεί να παραχωρηθεί για απλή χρήση αλλά και παρέχεται η δυνατότητα νομιμοποίησης αυθαίρετων κατασκευών που βρίσκονται στην παραλία και στον αιγιαλό στην περίπτω-ση που εξυπηρετούν επιχειρηματικούς σκοπούς

Σε μια εποχή που μας καταδικάζουν στην ανεργία μας κόβουν τους μισθούς και τις συντάξεις μας στερούν βα-σικά αγαθά και υπηρεσίες μας πετάνε έξω από τα σπί-τια μας και μας φορολογούν ακόμα και για τον αέρα που αναπνέουμε σε αυτή τη μυθική εποχή που αγγίζει τα όρια της επιστημονικής φαντασίας υπάρχει ακόμα πα-ρακάτωhellip Οι δημόσιοι και ελεύθεροι χώροι δεν ανήκουν πια στην πόλη και στους κατοίκους της αλλά στα μεγάλα συμφέροντα Οι παραλίες των διακοπών μας της ελευθε-ρίας και της χαλάρωσης μας ανήκουν σήμερα στο laquoμεγά-λο κεφάλαιοraquo της ιστορίας στο οποίο ο λαός αποτελεί μια θλιβερή υποσημείωση Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε ότι οι αντιφάσεις των συμφερόντων των διαφόρων κοινωνικών ομάδων δημιουργεί την ανάγκη διαρκούς διεκδίκησης του δικαιώματος στην πόλη ιδιαίτερα όταν η σύγκρουση αυτή λαμβάνει χώρα την εποχή της κρίσης όπου υπάρχει μια τοπική κοινωνία που δοκιμάζεται σκληρά Θα επιτρέψου-με λοιπόν ένα τέτοιο τέλος

ΒιΒιαΝ ΓΛΕΝη

Φρεαττύδα και Βοτσαλάκια δυο παραλίες στο λιμάνι

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1318

Οι ακΤΕΣ ΩΣ κΟιΝα αΓαΘα

laquoΟ νεοφιλελευθερισμός έχει καθοριστεί από τη μάχη της ιδιωτικής περιουσίας όχι μόνο ενάντια στην κρατική αλλά -και αυτό ίσως είναι το πιο σημαντικό- κυρίως ενά-ντια στην laquoκοινή ιδιοκτησίαraquo (common) [] Συχνά οι επιλογές οι οποίες μας παρουσιά-ζονται είναι μεταξύ του καπιταλισμού και του σοσιαλισμού της κυριαρχίας μεταξύ ιδιωτικής και κρατικής ιδιοκτησίας με την θεραπεία κατά τα δεινά του κρατικού ελέγ-χου να φαίνεται να είναι η ιδιωτικοποίηση και κατά του κεφαλαίου η κρατικοποίηση δηλαδή ο κρατικός έλεγχος Χρειάζεται να εξερευνήσουμε και μια άλλη πιθανότητα ούτε την ιδιωτική ιδιοκτησία του καπιτα-λισμού ούτε την δημόσια ιδιοκτησία του σοσιαλισμού αλλά το κοινό στον κομμου-νισμόraquo (Michael Hardt Reclaiming the common in communism [1])

Ενέργειες όπως αυτή του πρώην Υπουργού Οικονομικών Γιάννη Στουρνάρα ο οποίος κατέθεσε ένα νομοσχέδιο με το οποίο απει-λεί την ελεύθερη πρόσβαση των πολιτών στις ακτές είναι μια πικρή υπενθύμιση ότι τυπικά οι ακτές δεν είναι ο laquoκοινόςraquo μας χώρος Είναι απλά ένας χώρος στην ιδιο-κτησία του κράτους ο οποίος παραχωρείται στους πολίτες στους commoners από το κράτος μέχρις ότου εμφανιστεί η ευκαιρία για να μπουν στην αγορά Το νομοσχέδιο εκτός από το ότι θέλει να βάλει περιορι-σμούς στο μακρόχρονο δικαίωμα ελεύθε-ρης πρόσβασης στις ακτές προτείνει επί-σης την ιδιωτικοποίηση των ακτών αλλά και αμνηστία σε υφιστάμενες κατασκευές που δημιουργήθηκαν κατά παράβαση της ισχύουσας νομοθεσίας

Οι ακτές συχνά θεωρούνται ως μέρος των laquoκοινώνraquo (commons) ενός χώρου όπου η πρόσβαση είναι δωρεάν και η ευχαρίστη-ση του να απλά να είσαι laquoεκείraquo είναι η ίδια για όλους ασχέτως κοινωνικο-οικονομικής κατάστασης Ακτές αποτελούν για πολλούς (έστω και υποσυνείδητα) ένα ουτοπικό όραμα για το πώς θα μπορούσε να ήταν η κοινωνία στον γκρίζο εκείνο χώρο μεταξύ ιδιωτικού και κρατικού

Για να αντιληφθούμε την ιδεολογική ση-

μασία του νομοσχεδίου για τους αιγιαλούς είναι σημαντικό πρώτα να αντιληφθούμε τη σημασία των κοινών αγαθών ως απο-μεινάρια της εποχής όπου οι τοπικές κοι-νότητες ήταν υπεύθυνες για τη διαχείριση των δικών τους χώρων και αγαθών μακριά από την κυρίαρχη ιδεολογία για τη σημασία της ιδιωτικής περιουσίας laquoΚοινάraquo ονομά-ζουμε τα αγαθά τα οποία κληρονομήθηκαν από τις προηγούμενες γενιές δημιουργή-θηκαν συλλογικά ή που αποτελούν φυσι-κή κληρονομιά

Η εφεύρεση του όρου laquoη τραγωδία των κοινώνraquo (tragedy of the commons) από τον Garrett Hardin στο ομώνυμο κείμενό του στο περιοδικό Science το 1968 υπήρ-ξε ορόσημο στην ιστορία της διαχείρισης των κοινών αγαθών με τους υποστηρικτές του νεοφιλελευθερισμού να χρησιμοποιούν τον όρο και τη θεωρία του Hardin για να δικαιολογήσουν τις προσπάθειές τους για ιδιωτικοποίηση και εμπορευματοποίηση αγαθών που για χρόνια βρίσκονταν στα χέρια των τοπικών κοινοτήτων Με αυτό τον τρόπο αν θέλετε είχαμε ένα δεύτερο κύμα οικειοποίησης των κοινών μετά από την laquoπερίφραξηraquo όπως ονομάστηκε η με-τατροπή των κοινών (συνήθως της κοινο-τικής γης) σε ιδιωτική περιουσία πχ στην Αγγλία τον 18ο αιώνα

Στο κείμενό του ο Hardin προσπαθούσε να αναδείξει το πρόβλημα της ατομικής συ-μπεριφοράς απέναντι σε συλλογικά αγαθά υποστήριζε δηλαδή ότι όταν κάποια αγαθά δεν ανήκουν σε συγκεκριμένα άτομα αλλά σε όλους η εκμετάλλευσή τους αποφέρει ατομικά πλεονεκτήματα και κοινά μειονε-κτήματα με αποτέλεσμα μεμονωμένα άτο-μα να το εκμεταλλεύονται Όταν το 2009 η οικονομολόγος Elinor Ostrom βραβεύθηκε με το Νόμπελ Οικονομίας για τη θεωρία της για τη διαχείριση των κοινών πόρων ήρθαν στην επιφάνεια εναλλακτικές θεω-ρίες βασισμένες σε επιτυχημένα και απο-τυχημένα παραδείγματα αυτοδιαχειριζόμε-νων κοινοτήτων αφοπλίζοντας έτσι κυρί-αρχα πολιτικο-οικονομικά μοντέλα όπως η laquoτραγωδία των κοινώνraquo του Hardin Ο

David Harvey ταυτόχρονα στο βιβλίο του Rebel cities from the right to the city to the urban revolution το 2012 υποστηρίζει ότι το πρόβλημα στην θεωρία του Hardin δεν είναι τα κοινά καθαυτά αλλά η απο-τυχία της ατομικής ιδιοκτησίας να ικανο-ποιήσει τα κοινά συμφέροντα Ο Harvey δηλαδή τοποθέτησε το πρόβλημα σrsquo ένα πλαίσιο όπου το θέμα είναι η ατομική ιδι-οκτησία των αγαθών και κατά συνέπεια η προσπάθεια για μεγιστοποίηση του ατομι-κού κέρδους

Φυσικά όμως και τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά Σε μια εποχή όπου η επικρατέ-στερες ιδέες είναι βασισμένες σrsquo ένα καπι-ταλιστικό μοντέλο με ταξικό και πατριαρ-χικό υπόβαθρο και όπου οι κυβερνήσεις δίνουν προτεραιότητα στην οικονομική ανάπτυξη αντί στις κοινωνικο-οικολογι-κές ισορροπίες όσοι έχουν πρόσβαση στα κοινά (commoners) παγιδεύονται στο laquoμα-γκανοπήγαδο της παραγωγήςraquo (treadmill of production) έχοντας το δίλημμα εργα-σία έναντι της περιβαλλοντικής προστασίας [2] Οι αιγιαλοί όμως φαίνεται να ξυπνούν τις συνειδήσεις μας και παρόλη τη δύναμη των κυρίαρχων ιδεών της εποχής οι πολί-τες δεν αποδέχονται την οικειοποίηση της παραθαλάσσιας ουτοπίας από κανένα

Και δεν μιλούμε μόνο για το πρόσφατο νομοσχέδιο για τους αιγιαλούς Το 2007 οι πολίτες και ο δήμος του αθηναϊκού προ-αστίου του Ελληνικού κινητοποιήθηκαν ενάντια στους νονούς της νύχτας οι οποί-οι οικειοποιήθηκαν αυθαίρετα δημόσια πα-ραλία για τις ιδιωτικές τους επιχειρήσεις εμποδίζοντας την ελεύθερη πρόσβαση σε αυτή [3] Σε μια άλλη υπόθεση τον Μάιο του 2012 ήταν η δημοτική αρχή του Πει-ραιά η οποία μίσθωσε δύο από τις δημο-τικές παραλίες σε ιδιωτικές εταιρείες στην τιμή των euro134000 Για άλλη μια φορά ένα ισχυρό τοπικό κίνημα δημιουργήθηκε για να αντισταθεί [4]

Σε αντίθεση με την τσιμεντοκρατεία που εισέβαλε στις ακτές άλλων (ευρωπαϊκών τουλάχιστον) τουριστικών προορισμών η Ελλάδα έχει μέχρι τώρα προστατεύσει τις

φυσικές της ακτές επιτρέποντας έτσι στους ανθρώπους που έχουν πληγεί τόσο άσχημα από τα μέτρα λιτότητας να βρίσκουν μια ουτοπία σε χώρους με εξαιρετική φυσική ομορφιά Όπως και στην περίπτωση των Σκουριών στη Χαλκιδική οι άνθρωποι της Ελλάδας δεν νοιάζονται για την τιμή του χρυσού και διεκδικούν το δικαίωμά τους στα βουνά Με τον ίδιο τρόπο οι άνθρωποι της Ελλάδας δεν νοιάζονται για τις οικονο-μικές δυνατότητες της χρυσής άμμου και πολεμούν για να κρατήσουν το δικαίωμα τους στις ακτές

Η οικονομική κρίση έχει γίνει δικαιολο-γία για την προώθηση μιας οικονομικής ανάπτυξης με την οποία βίαια οικειοποι-ούνται τα περιβαλλοντικά και κοινωνικά μας δικαιώματα με σκοπό την περαιτέρω εδραίωση μιας νεοφιλελεύθερης ατζέντας Η ιδιωτικοποίηση του δημόσιου πλούτου έχει γίνει προτεραιότητα για πολλές κυ-βερνήσεις Στην Ελλάδα από τα μεταλλεία χρυσού στη Χαλκιδική μέχρι το νερό και την υγεία οι ιδιωτικοποιήσεις προσπαθούν να αφαιρέσουν από τους πολίτες όχι μόνο το δικαίωμα στη φύση αλλά και από άλλα ζωτικής σημασίας δικαιώματα Η προσοχή της κυβέρνησης και των ιδιωτικών συμ-φερόντων βρίσκονται απροκάλυπτα πλέον και στις οικονομικές δυνατότητες της ακτο-γραμμής και της χρυσής αμμουδιάς

Γινόμαστε μάρτυρες στις προσπάθειες του σφετερισμού ενός από τους τελευταίους laquoκοι-νούς χώρουςraquo (commons) από διαφορετικά επίπεδα εξουσίας από το κράτος μερικές φορές από τις δημοτικές αρχές αλλά και το ιδιωτικό κεφάλαιο Οι δούλοι του κεφαλαί-ου προσπαθούν να μεταμορφώσουν και να καλύψουν με τσιμέντο τις τελευταίες μας ουτοπίες Αλλά οι ουτοπίες είναι αυτές που συγκροτούν τη ζωή των ανθρώπων όπως το νερό και ο αέρας Ο Εδουάρδο Γκαλεά-νο (Eduardo Galeano) μας έχει διδάξει (και αυτό είναι που πρέπει να θυμόμαστε κα-θώς πολεμούμε για το δικαίωμα μας στις ακτές) ότι ο σκοπός της Ουτοπίας ldquoes para caminarrdquo είναι για να περπατούμε [5] Η μάχη για τις ακτές ως κοινό αγαθό θα συ-νεχίζεται καθώς παρακολουθούμε με οί-κτο τους δούλους του κεφαλαίου οι οποί-οι στη μάχη τους για την προώθηση της νεοφιλελεύθερης ιδέας έχουν εμπορευ-ματοποιήσει και τσιμεντοποιήσει τις δικές τους ουτοπίες

ΜαΡια ΧαΤζηΜιΧαηΛΕρευνήτρια σε θέματα κοινών αγαθών και θαλάσσιας

πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Άαλμποργκ στην Δανία

[1] httpwwwtheguardiancomcommentisfree2011feb03communism-capitalism-socialism-property

[2] httproarmagorg201406labor-environmental-movements-coalition

[3] httpunfollowcomgrweb-only8667-courteu

[4] httpfreevotsalakiafreatidawordpresscom

[5] https wwwyoutubecomwatchv=m-pgHlB8QdQ

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 19

laquoΗ Τουρκία συνορεύει στις τρεις πλευρές της με τη θάλασσαraquo Αυτό ήταν ένα από τα πρώτα πράγματα που μάθαμε στο σχολείο Εμφανιζόταν σαν κάτι για το οποίο μέσα από μια εθνικιστική οπτική θα έπρεπε να μας κάνει περήφανους Με συνολικό μή-κος ακτών 8333χλμ (περισσότερο από το 74 των συνόρων της) ίσως πράγματι αντιστοιχεί στην Τουρκία αυτή η έμφαση στις ακτές Αλλά τι σημαίνει αυτό για εμάς Μπορούμε να απολαμβάνουμε τη θάλασσα που μας περιβάλλει ή πρόκειται για κάτι που δεν μπορούμε να δούμε ή να σκεφτούμε Ξέρουμε ότι η θάλασσα είναι κάπου εδώ κοντά αλλά για τους περισσότερους από εμάς είναι απροσπέλαστη Μόνο για τρεις δεκαετίες οι παραλίες της Τουρκίας ήταν ανοιχτές στο κοινό Ήταν καθαρές ελεύθε-ρες και ndash πάνω απrsquo όλα ndash κοντά στα σπί-τια και τα διαμερίσματά μας Σήμερα όσες παραλίες υπάρχουν στην Κωνσταντινού-πολη είναι κατειλημμένες είτε από κτίρια είτε από δρόμους Και αν τύχει και κάποια παραλία ξέφυγε από αυτό το μοντέλο τότε ούτε που θα τολμούσες να βουτήξεις μέσα στα τοξικά νερά της θάλασσας

Η διάβρωση των ακτών

Από τη δεκαετία του 1970 η παράκτια ζώνη της Τουρκίας από τη Μαύρη Θάλασσα έως τη Μεσόγειο πάσχει από εντατική αστική ανάπτυξη Ο μαζικός τουρισμός παίζει βα-σικό ρόλο στην Αττάλεια και την Mugla Σε αυτές τις παραθαλάσσιες πόλεις κυριαρχούν τα υδροπάρκα τα γήπεδα γκόλφ τα ξενο-δοχεία και οι παραλίες που προσελκύουν τουρίστες Ωστόσο η αυξανόμενη αστική ανάπτυξη έχει αφανίσει τις ακτές της Κων-σταντινούπολης και της Kocaeli Σε αυτές τις ζώνες οι αμμόλοφοι έχουν αντικατασταθεί από αεροδρόμια γέφυρες μονάδες επεξερ-γασίας λυμάτων εγκαταστάσεις αναψυχής συμπεριλαμβανομένων αστικών πάρκων Σε άλλες περιοχές όπως στα Άδανα και τη Μερσίνα πρακτικές εντατικής καλλιέργει-ας (πχ εκκαθαρίσεις γης για καλλιέργειες και κατασκευή αρδευτικών καναλιών) έχουν προκαλέσει σοβαρές επιπτώσεις στις ακτές Η βιομηχανική ανάπτυξη (πχ η κατασκευή θερμοηλεκτρικών σταθμών αυτοκινητοδρό-μων και ναυπηγείων) έχει επίσης καταστρέ-ψει την παράκτια ζώνη στη Σαμψούντα και την Τραπεζούντα

Η εξαφάνιση της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς

Η αυξανόμενη πίεση από την αστικοποί-ηση και την εκβιομηχάνιση σε συνδυασμό με την κλιματική αλλαγή απειλούν τα πα-ράκτια οικοσυστήματα της Τουρκίας Πα-

τη τροποποίηση αλλάζει το πλάτος των ακτών από 50μ σε 10μ Αυτό σημαίνει ότι ζώνη ακτής πλάτους 40μ μπορεί να πουληθεί σε ιδι-ώτες Δημιουργείται έτσι μία νέα πηγή εσόδων για την κυβέρνηση που μάλι-στα παρουσιάζεται να λει-τουργεί προς όφελος του δημόσιου συμφέροντος Το χειρότερο απrsquo όλα όχι μόνο για το Νόμο για τις Παράκτιες Περιοχές αλλά και για το Νόμο για τις Δη-μόσιες Συμβάσεις το Νό-μο για την Προστασία της Φύσης και της Βιοποικιλό-τητας τον Κανονισμό για την Προστασία των Υγρο-τόπων και πολλές άλλες ρυθμίσεις είναι το γεγονός ότι τα τελευταία δέκα χρό-νια έχουν προσανατολιστεί στην ανάπτυξη ζωνών αντί της προστασίας

Οι Στόχοι της Τουρ-κίας για το 2023

Οι ακτές είναι για την κυβέρνηση το φιλέτο από το οποίο μπορεί να αντλή-σει έσοδα Και όλες οι πα-ραπάνω θεσμικές αλλαγές αποβλέπουν στην αξιοποί-ηση του φιλέτου αυτού Το κυβερνόν Κόμμα της Δικαι-οσύνης και της Ανάπτυξης (AKP) έχει το όραμα να κάνει μέχρι το 2023 την Τουρκία μία από τις δέκα ισχυρότερες οικονομίες στον κόσμο Οι Στό-χοι για το 2023 έχουν ήδη πολλές δυσμενείς επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον και την κοινωνία Ο Turhan Uslu ερευνητής του Πανεπιστημίου Gazi της Άγκυρας επιση-μαίνει ότι τα τελευταία 50 χρόνια 7487χλμ των τουρκικών ακτών (90 του συνόλου των ακτών της χώρας) έχουν υπερδομηθεί Σύμφωνα με ανακοινώσεις του Υπουργού Οικονομικών το 2013 οι δημόσιες εκτάσεις ndash οι περισσότερες από τις οποίες είναι αμ-μόλοφοι ndash είτε θα πουληθούν είτε θα ανα-πτυχθούν με κερδοφόρες κατασκευές στη γη Αυτό σημαίνει ότι αναμένεται να δού-με κι άλλες εγκαταστάσεις όπως γήπεδα γκολφ γήπεδα βόλεϊ θερμοηλεκτρικούς σταθμούς τουριστικές υποδομές ενεργει-ακούς αγωγούς αεροδρόμια εργοστάσια ανθρακωρυχεία δρόμους και αυτοκινητό-δρομους Το χειρότερο είναι ότι παράκτι-

ράκτια και θαλάσσια οικοσυστήματα υπο-βαθμίζονται από οικιακά και βιομηχανικά λύματα βλαβερές ουσίες που μεταφέρονται από την ενδοχώρα με τα ποτάμια γεωργικές πρακτικές σε παράκτιες περιοχές τουριστι-κές δραστηριότητες και υπερσυγκέντρωση παραθεριστικών κατοικιών εμπορικών και τουριστικών λιμένων και αλιευτικών υποδο-μών Σήμερα πολλά είδη ψαριών που ήταν σε αφθονία τη δεκαετία του 1970 κινδυ-νεύουν με αφανισμό για λόγους που συν-δέονται με την υπεραλιεία τη ρύπανση των υδάτων και την καταστροφή των φυσικών ενδιαιτημάτων Η ταχύτατη εξάπλωση των τουριστικών υποδομών και δραστηριοτή-των κατά μήκος των ακτών έχει καταστρέ-ψει ενδιαιτήματα ειδών όπως η θαλάσσια χελώνα τα δελφίνια και η φώκια μοναχός Τα πράγματα δεν είναι καλύτερα στον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς Φέροντας τη φήμη ενός τεράστιου υπαίθριου μουσείου η Τουρκία βρίσκεται στο σταυροδρόμι πολ-λών αρχαίων πολιτισμών αρκετοί από τους οποίους αναπτύχθηκαν στις ακτές Πρόκει-ται για ζώνες που βρίσκονται κάτω από την αυξανόμενη πίεση του μαζικού τουρισμού και της αστικοποίησης

Ενθαρρύνοντας την ανάπτυξη των ακτών

Σε αντίθεση με ότι συμβαίνει στην πρά-ξη το Άρθρο 43 του τουρκικού Συντάγμα-τος του 1982 ορίζει ότι οι ακτές αποτελούν κρατική οντότητα Το ίδιο άρθρο επίσης αναφέρει ότι η παραλία ο αιγιαλός και η όχθη των ποταμών πρέπει να σχεδιάζονται και να χρησιμοποιούνται μόνο με βάση το δημόσιο συμφέρον Ωστόσο υπάρχουν δώδεκα κρατικοί φορείς και περίπου τρι-άντα νόμοι για τις ακτές Πολλοί από αυ-τούς έρχονται σε αντίθεση με το στόχο της προστασίας όχι μόνο των ακτών αλλά και άλλων φυσικών πόρων Για παράδειγμα ο Νόμος 2634 για την Ενθάρρυνση του Του-ρισμού (1982) του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού έχει συμβάλλει στην προώ-θηση της ανάπτυξης των ακτών μέσα από ιδιωτικοποιήσεις εκτάσεων Ο Νόμος 3621 για τις Παράκτιες Περιοχές (1990) είναι ένα κείμενο για την προστασία των ακτών που ταυτόχρονα έχει νομιμοποιήσει σχεδόν όλες τις οικιστικές και βιομηχανικές εγκαταστά-σεις και δραστηριότητες στις παράκτιες περιοχές μέσα από τροποποιήσεις του στα χρόνια που ακολούθησαν την ψήφισή του Σύμφωνα με μία από τις τροποποιήσεις οι ακτές και η γη που προκύπτει από επιχω-ματώσεις και αποξήρανση δεν υπόκεινται στις προστατευτικές ρυθμίσεις του Νόμου 2863 για την Προστασία της Πολιτιστικής και Φυσικής Κληρονομιάς Η πιο πρόσφα-

ες πόλεις όπως η Κωνσταντινούπολη συ-νεχίζουν να υποδέχονται μετανάστες που αναζητούν αστικές υποδομές και ευκαιρίες εργασίας προκαλώντας μεγάλη αναπτυξι-ακή πίεση στις παράκτιες ζώνες

Ο ακτές είναι πολύτιμη πηγή ζωής για όλους και ιδιαίτερα σημαντικές για τη φυ-σική και πολιτιστική μας κληρονομιά Μέ-σα σε μισό μόνο αιώνα η Τουρκία έχασε ένα μεγάλο μέρος αυτής της πηγής ζωής Οι ακτές πρέπει να είναι υπό τη φροντίδα του δημόσιου και όχι στα χέρια ιδιωτικών εταιρειών που έχουν ως στόχο το κέρδος Εάν δε συμβεί αυτό τότε ndashσε αντίθεση με το όραμα του AKP- είναι πολύ πιθανό η Τουρκία να γίνει μέχρι το 2023 μία από τις δέκα χώρες με τις μεγαλύτερες περι-βαλλοντικές καταστροφές και συγκρούσεις στον κόσμο

Akgun ILHAN Ακτιβίστρια για το δικαίωμα στο νερό Τουρκία

ΤΟυΡκια κύματα ιδιωτικοποιήσεων στις ακτές μας

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1320

από τη λατινοποίηση στην κινεζοποίηση μια κΡηΤη δρόμος

Η μετεκλογική σοδειά από τις προσδοκίες που καλλιεργήθηκαν για ανατροπές στην τοπική αυτοδιοίκηση της Κρήτης απέδειξε οτι αφενός το ντόπιο βαθύ σύστημα έχει τις αντοχές και τις ρίζες του άγρουστα και από την άλλη οτι ο σπόρος της εναλλακτικής πρότασης είτε ήταν τζούφιος είτε έπεσε κι αυτός θύμα της εξαιρετικής ανομβρίας που για δεύτερη συνεχόμενη χρονια ταλαιπώ-ρησε τους αγρότες Παρόλαυτά ή ίσως και γι`αυτό η Κρήτη αυτό τον Ιούνη ζει κατά κάποιο τρόπο την κινηματογραφική σκηνή όπου ένα Fast Truck (Track το γράφουν στο ΥΠΑΝ) ευρωατλαντικής σχεδίασης αλλά made in China έρχεται καταπάνω της ενώ αυτή χωρίς να έχει πάρει χαμπάρι κοιτά με αγωνία ανάμεσα στις ξαπλώστρες με το λογότυπο της Invest in Greece μήπως έπεσε κάνα ευρώ από τους τουρίστες και ακούει στα ακουστικά του smartphone το success story του Σαμαρά του Γιώργου Εκτός όμως από τη συνηθισμένη για αυτή την εποχή μπάλα τη συνηθισμένη επέλαση των τουριστών και το συνηθισμένο μάπα καρπούζι ο φετινός Ιούνης έφερε και επέ-λαση καινούριων σχεδίων για επενδύσεις έργα υποδομής κατεπείγουσες αξιοποιήσεις κατεπείγοντα νομοσχέδια και άλλα φρούτα που επείγονται να ωριμάσουν μήπως κοψει κανείς το φυτό που τα τρέφει σύριζα

Η κάθοδος του Κινέζου πρωθυπουργού στην Κρήτη και η δήλωσή του οτι βλέπει στην Ελλάδα την πύλη εισόδου της Κίνας στην Ευρώπη δείχνει οτι η διαδικασία Λατι-νοποίησης της χώρας μπαίνει στο διαταύτα αρχής γεννομένης από το Νότο με τη ση-μειολογία που κουβαλά ο όρος στο παγκό-σμιο παιχνίδι της νεοαποικιακής εκμετάλ-λευσης ανθρώπινων και φυσικών πόρων Και αν αυτή τη φορά το λιμάνι του Νότου δεν ήταν στην επίσημη ατζέντα η κεντρι-κή θέση του αεροδρομίου του Καστελίου στις συζητήσεις δείχνει οτι η οικονομική και εμπορική υπερδύναμη είναι πιο κοντά από ποτέ στο να αποκτήσει μετά το λιμάνι του Πειραιά και τις άλλες στρατηγικές με-ταφορικές υποδομές-πύλες που χρειάζεται με όπλα το τεράστιο Κινέζικο πλεόνασμα τη γεωστρατηγική θέση της Κρήτης και το διακαή πόθο της Ελληνικής κυβέρνη-σης να απογειώσει από κάπου το δικό της success story

Στην ίδια λογική του είδα φώς και μπήκα η χώρα με τη μεγαλύτερη εγκατεστημένη ισχύ βΑΠΕ στον κόσμο υπέγραψε συμφω-νίες συνεργασίας με Ελληνικές αλλά και ξένες εταιρίες (EDF) για την εγκατάσταση ενεργειακών μεγαπρότζεκτς σε όλη την επι-κράτεια Η ΤΕΡΝΑ συγκεκριμένα με φτηνό χρήμα από την Κινέζικη Βιομηχανική και Εμπορική Τράπεζα (1η κρατική στον κόσμο

σε κεφάλαια με $19 τρις) και αρωγό την Sinohydro την κρατική μεγαεταιρία κατα-σκευής έργων υποδομής και φραγμάτων έκανε το ντίλ για το υβριδικό στο Αμάρι Ρε-θύμνου Το πακέτο περιλαμβάνει και άλλα έργα αντλισιοταμίευσης σε όλη την χώρα (122 δις Ευρώ) ανοίγοντας το δρόμο για την ιδιωτική διαχείρηση των νερών Αν πάνε καλά τα πράγματα πιθανά στο μέλλον να βοηθήσουν να ξεκολλήσει και το μεγα-λύτερο (1077 MW 359 ανεμογεννήτριες και καλώδιο διασύνδεσης) ενεργειακό έρ-γο βΑΠΕ της ΤΕΡΝΑ στην Κρήτη που έχει κρυώσει κάπως απεντασσόμενο από το fast track ενώ πιθανά πάλι ο Κοπελούζος να

περιμένει οι δικοί του στρατηγικοί εταίροι στην Προμηθέας Gas να ψωνίσουν με τη σειρά τους και να ξεκολλήσει και αυτός το δικό του έργο (1005 MW 437 ανεμογεν-νήτριες και καλώδιο διασύνδεσης)

Όμως το μεγάλο γεωπολιτικό και στα καθ` ημάς μικροπολιτικό παιχνίδι στα ενεργεια-κά της μεγαλονήσου αναμένεται να συνε-χιστεί τα επόμενα χρόνια με τους υδρογο-νάνθρακες τα έργα διασύνδεσης και την καθιέρωση της ως ενεργειακού κόμβου της ανατολικής Μεσογείου με ότι αυτό συνεπάγεται Στην πρόσφατη αιτιολογική έκθεση για την σκανδαλώδη επιδότηση 6 θέσεων εργασίας μέσω 6 έργων ΒΑΠΕ με 93 εκ Ευρώ από τον επενδυτικό νόμο πε-ριλαμβάνεται ο κατάλογος των έργων που εντάσσονται στον ευρωπαϊκό κανονισμό για τις διευρωπαϊκές ενεργειακές υποδο-μές Για την Κρήτη προβλέπει τo πέρασμα της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ισραήλ-Κύ-πρου-Ελλάδας (Euro-Asia Interconnector) και του αγωγού φυσικού αερίου East-Med Το τυράκι στη φάκα πέρα από την εθνική

υπερηφάνεια για το νέο γεωστρατηγικό μας ρόλο και τα δήθεν δισεκατομμύρια με την κάνουλα θα είναι οι εκατοντάδες χι-λιάδες θέσεις εργασίας (450000 λένε μόνο για την Κρήτη) στον τομέα των εξορύξεων που έπονται και η μετατροπή της Κρήτης από ldquoυπερδήμοrdquo σε ldquoυποκρατικήrdquo οντότη-τα μέσω των ανταποδοτικών τελών όπως προέβλεπαν προεκλογικά περιφερόμενοι στρατηγικοί αναλυτές στα γραφεία της επα-νεκλεγμένης περιφερειακής αρχής

Στο πλαίσιο αυτής της γεωπολιτικής ανα-βάθμισης της Κρήτης εντάσεται και η πρό-σφατη αίτηση στην Invest in Greece από τη VOPAK τη μεγαλύτερη εταιρεία απο-

θήκευσης και διαχείρισης πετρελαιοειδών στον κόσμο για τη δημιουργία σταθμού διαμετακόμισης στη νότια Σητεία σε έκτα-ση 400 στρεμμάτων Είναι αυτό που λέει ο λαός τώρα που βρήκαμε παπά που θά-βει αβέρτα στη Συρία την Ουκρανία και το Ιράκ και που όλως τυχαίως είναι κομβικές χώρες για την ενεργειακή τροφοδοσία της Ευρώπης ευκαιρία να θάψουμε πεντέξι και στη δικιά μας αυλή

Ένα εύλογο ερώτημα είναι πως όλα αυτά και άλλα πολλά θα χωρέσουν και θα συν-δυαστούν με την άλλη μεγάλη ιδέα για με-τατροπή των ελληνικών ακτών και νησιών και της Κρήτης ειδικότερα σε Μαγιόρκα της ανατολικής Μεσογείου Οι Κινέζοι επενδυ-τές υποσχέθηκαν να ξαναέρθουν σύντομα για να δουν και τα διαθέσιμα ακίνητα για τουριστική αξιοποίηση αλλά θα πρέπει να ξέρουν οτι θα στριμωχτούν στα γραφεία του ΤΑΙΠΕΔ μαζί με τους άλλους διεθνείς και εγχώριους παίκτες του real estate και των κατασκευών που διαγκωνίζονται ήδη ποιός θα πρωτοχτίσει τις εκατοντάδες χι-

λιάδες νέες τουριστικές κατοικίες και συ-μπλέγματα με προυπολογισμό πάνω από 10 δις Μέχρι τότε η κυβέρνηση τρέχει με διαδικασίες κατεπείγοντος να αμπα-λάρει το πακέτο περνώντας από το θερινό τμήμα της βουλής το νέο χωροταξικό και εντάσσοντας στην πραμάτεια του ΤΑΙΠΕΔ όσα από τα παραλιακά ldquoφιλέταrdquo της Κρή-της δεν έχουν ακόμα τσιμεντωθεί από τους ντόπιους παράγοντες του ΣΕΤΕ όπως πχ η δημοτική πλάζ του Καρτερού και η πρώ-ην αμερικάνικη βάση των Γουρνών Και αυτό ενώ ήδη δρομολογούνται βρίσκο-ντας ανέλπιστους συμμάχους σε τοπικούς φορείς και την απελπισμένη κοινωνία οι τουριστικές μεγαεπενδύσεις στην ανατολι-κή Κρήτη (Μονή Τοπλού Καβο Πλάκο) και βάζοντας το νησί από τα ανατολικά στην κιμαδομηχανή της ιδιωτικής πολεοδόμη-σης και χωροταξίας Στα ψιλά γράμματα του τουριστικού success story έχει περάσει οτι κάποιες τουριστικές επιχειρήσεις της Κρή-της έχουν πιάσει το νοημα της κινεζοποί-ησης και πληρώνουν πλέον με κουπόνια soupermarket και διαμονήφαγητό τους υπαλλήλους απαλλαγμένους βεβαίως από το βάρος των συλλογικών συμβάσεων και της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης αφού ετσι κι αλλιώς τα νοσοκομεία κλείνουν ή υπολειτουργούν

Το Fast Track που έρχεται καταπάνω στην Κρήτη ξαναθέτει το προεκλογικό ερώτημα αν υπάρχει πειστική και συγκεκριμένη εναλ-λακτική πρόταση Η απάντηση που δόθηκε στις εκλογές του Μάη πρέπει να ξεβολέψει τους πάντες κινήματα πολιτικούς κοινω-νικούς και επιστημονικούς φορείς απο τα κλιματιζόμενα γραφεία της πολιτικής και επιστημονικής τους αυτάρκειας Επείγει ο διάλογος και η σύνθεση για την επαναδι-ατύπωση και συγκεκριμενοποίηση αυτής της πρότασης Αλλά όχι σύνθεση ισσορο-πιστική και διαχειριστική ή πάνω σε μο-ντέλα που εφάρμοσε ο νεοαποικισμός στη Λατινική Αμερική με ακριβά δάνεια από την Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ ή στην Αφρική με φτηνά δάνεια απο τις κρατικές κινέζικες τράπεζες Ούτε με προτάσεις για αριστερόστροφή ldquoπραγματιστικήrdquo διαχεί-ρηση που καλλιεργούν αυταπάτες οτι οι ανεμογεννήτριες οι εξέδρες φυσικού αε-ρίου και οι τουριστικές επενδύσεις από την ντόπια ελιτ για την αλλοδαπή ελιτ με ερ-γαζόμενους ντόπιους ldquoνταλιτrdquo θα γίνουν συστατικά της ριζοσπαστικής στροφής που απαιτούν οι καιροί Αλλιώς οι σαμαράδες θα συνεχίσουν να φτιάχνουν μεγάλες ιδέες - σαμάρια για πειθήνια υποζύγια

κΩΣΤηΣ ΔαΜιαΝακηΣ αγρότης - βιολόγος

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 21

Την πολυαναμενόμενη ολοκλήρωση του χημικού αφοπλισμού της Συρίας με την απομάκρυνση και των τελευταίων φορτί-ων χημικών παραγόντων και πρόδρομων ουσιών ανακοίνωσε πανηγύρισε ο Οργα-νισμός για την Απαγόρευση των Χημικών Όπλων (OPCW) στις 23 Ιουνίου Η κατα-στροφή του συριακού χημικού οπλοστασίου που ευθύνεται για το θάνατο περισσότερων από 1400 ανθρώπων τον περασμένο Αύ-γουστο αποτελεί ένα σημαντικό βήμα για την εξάλειψη των χημικών όπλων παγκο-σμίως Το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS παρα-μένει σταθερό στην άποψη που έχει εκφρά-σει εδώ και δεκαετίες μαζί με εκατοντάδες άλλες οργανώσεις από όλο τον κόσμο για την επιτακτική ανάγκη να δοθεί ένα τέλος στην παραγωγή και χρήση χημικών όπλων να γίνει εξουδετέρωση - καταστροφή όλων των υπαρχόντων και να επιβληθούν διε-θνείς κυρώσεις σε όσους συνεχίζουν να κατασκευάζουν χρησιμοποιούν ή κατέχουν όπλα μαζικής καταστροφής χημικά πυρη-νικά βιολογικά Παράλληλα προτάσσει ως αναγκαίους όρους τον έλεγχο την αποδοκι-μασία και την υποβολή κυρώσεων σε όλες εκείνες τις χώρες κυβερνήσεις και εταιρεί-ες που ενώ αρχικά εξάγουν τεχνογνωσία τεχνολογία και πρώτες ύλες για την κατα-σκευή των οπλοστασίων έρχονται μετά να laquoλύσουνraquo τα προβλήματα που έχουν οι ίδι-ες δημιουργήσει συνήθως με το χειρότερο τρόπο Χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιας βλακείας αναλγησίας και στάσης απέναντι στη νομιμότητα και το δικαίωμα στην ει-ρήνη ενός ολοκλήρου λαού παραμένει το Ιράκ και ο Σαντάμ Χουσεΐν

Την ίδια στιγμή που η διεθνής κοινότητα πανηγυρίζει τον αφοπλισμό της Συρίας συ-νεχίζει να υπάρχει μια σειρά κρίσιμων ερω-τημάτων που πρέπει να απαντηθούν κυρίως όσον αφορά τα επόμενα βήματα της διαδικα-

σίας καταστροφής των χημικών Προτεραιό-τητας 1 (υψηλής τοξικότητας) Σύμφωνα με την ενημέρωση που υπάρχει τα χημικά φορ-τώθηκαν από τη Latakia στο δανέζικο πλοίο ldquoArk Futurardquo με τελικό προορισμό το λιμάνι Gioia Tauro της Ιταλίας όπου θα γίνει με-ταφόρτωση 560 τόννων εξ αυτών στο ldquoCape Rayrdquo Το μετασκευασμένο φορτηγό πλοίο του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ θα καταπλεύ-σει το αμέσως επόμενο διάστημα σε διεθνή ύδατα της Μεσογείου laquoκάπουraquo μεταξύ Κρή-της Μάλτας και Ιταλίας - η ακριβής τοποθε-σία δεν έχει γνωστοποιηθεί Η εξουδετέρωση των χημικών θα γίνει εν πλω με τη μέθοδο της υδρόλυσης η οποία έχει ευρέως χρησι-

περί της καταστροφής των ΧηΜικΩΝ ΟΠΛΩΝ της ΣυΡιαΣ

μοποιηθεί κατά το παρελθόν για την κατα-στροφή χημικών και αναμένεται να διαρκέσει μέχρι 90 ημέρες Για τις ανάγκες της συγκε-κριμένης επιχείρησης κατασκευάστηκαν το 2013 από τις ΗΠΑ δύο φορητά συστήματα (Field Deployable Hydrolysis Systems) Η συγκεκριμένη πλατφόρμα έχει δοκιμαστεί μόνο με υποκατάστατα που προσομοιάζουν με τη φυσική και χημική σύσταση των ndashπιο τοξικώνndash laquoσυγγενώνraquo τους Το σύστημα αυ-τό αδρανοποιεί τους χημικούς παράγοντες θερμαίνοντας και αναμιγνύοντάς τους (με-ταξύ άλλων) με νερό υδροξείδιο του νατρί-ου και υποχλωριώδες νάτριο με αποτέλεσμα να μετατρέπονται σε λιγότερο επικίνδυνες χημικές ουσίες που δεν μπορούν να χρησι-μοποιηθούν για την κατασκευή όπλων Τα laquoπροϊόνταraquo της υδρόλυσης θα αποθηκευτούν και εν συνεχεία θα μεταφερθούν σε κατάλ-ληλες χερσαίες εγκαταστάσεις επεξεργασί-ας επικίνδυνων αποβλήτων για περαιτέρω επεξεργασία και καταστροφή Σύμφωνα με τις πληροφορίες που είναι διαθέσιμες στην ιστοσελίδα του OPCW η Γερμανία και το Ην Βασίλειο είναι μεταξύ των χωρών που θα αναλάβουν την καταστροφή μέρους των προϊόντων αυτών

Η πληροφορία ότι τα χημικά όπλα ή τα προϊόντα της υδρόλυσης θα απορριφθούν στη θάλασσα που αναπαράγεται από πολ-λά εγχώρια ΜΜΕ είναι ανακριβής και ένα από τα προϊόντα της παραπληροφόρησης που πυροδοτεί η απουσία οποιασδήπο-τε ενημέρωσης από τους αρμοδίους προς τους πολίτες Από την ημέρα που έγινε γνωστό η επιλογή της εν πλω υδρόλυσης (μετά από πρόταση των ΗΠΑ) γεννιούνται φόβοι και πολλές ενστάσεις σχετικά με την επιλογή για άλλη μια φορά του ευάλωτου περιβάλλοντος της Μεσογείου για τέτοιου είδους προβληματικά και με μεγάλο κίνδυ-νο εγχειρήματα

Την ίδια ώρα που πρέπει να εφαρμοστεί άμεσα η Οδηγία Πλαίσιο για τη Θαλάσσια Στρατηγική και η ολοκληρωμένη διαχείριση και διατήρηση των θαλάσσιων και παράκτι-ων οικοσυστημάτων και ειδών που η ΕΕ έχει θέσει ως προτεραιότητα τη laquoΓαλάζια Ανάπτυξηraquo προωθώντας τη ως έναν από τους βασικότερους άξονες για ανάπτυξη και έξοδο από την κρίση των χωρών της Μεσογείου η επιλογή της εν πλω υδρόλυ-σης με πλοίο μάλιστα που δεν διαθέτει τα χαρακτηριστικά ασφαλούς ναυσιπλοΐας και πρόσθετης ασφάλειας για τέτοιου είδους επιχειρήσεις εντείνει τις ανησυχίες

Είναι δε απορίας άξιο πώς η Ελλάδα που έχει αναλάβει την Προεδρία του Συμβου-λίου της ΕΕ κατά το πρώτο εξάμηνο του 2014 (αλλά και οι υπόλοιπες χώρες της Μεσογείου ακόμα και η ΕΕ) μένει για μια άλλη φορά απαθής χωρίς να ενημερώνει φορείς και πολίτες όπως οφείλει για ένα τόσο σοβαρό γεγονός Οι καθυστερημένες διαβεβαιώσεις από το Υπουργείο Εξωτερι-κών περί laquohellipύπαρξη[ς] όλων των εγγυήσεων ασφαλείας σε σχέση με το θαλάσσιο περι-βάλλον της Μεσογείουhellipraquo (Μάρτιος 2014) χωρίς ωστόσο απτά στοιχεία και επιχειρή-ματα τροφοδοτεί το κλίμα αμφισβήτησης (που δικαιολογημένα υπάρχει) και αφήνει χώρο για κινδυνολογία και τρομοκρατία

Οι θαλάσσιες δραστηριότητες ενέχουν πάντα το κίνδυνο ατυχήματος Η επιλογή του πιο κατάλληλου και ασφαλούς- και όχι του πιο laquoβολικούraquo- σημείου στο θαλάσσιο (ή χερσαίο) χώρο και της αποδεδειγμένα ασφαλέστερης και πιο αποδεκτής μεθόδου καταστροφής σύμφωνα με τους διεθνείς ορ-γανισμούς και την επιστημονική κοινότητα καθώς και η λήψη όλων των απαραίτητων μέτρων πρόληψης αλλά και άμεσης αντιμε-τώπισης σε περίπτωση έκτακτου περιστα-τικού αποτελούν μονόδρομο Τέλος είναι αυτονόητο ότι βασικό στοιχείο αποτελεί η πλήρης διαφάνεια η ενεργός συμμετοχή και συνεχή ενημέρωση των πολιτών

Περιμένουμε από τα αρμόδια ελληνικά υπουργεία Εξωτερικών ΥΠΕΚΑ Ναυτιλί-ας και Αιγαίου να ενημερώσουν υπεύθυ-να φορείς και πολίτες να διαβεβαιώσουν με συγκεκριμένες επιστημονικές αναφο-ρές για την ασφάλεια της μεθόδου και τις επιπτώσεις στο θαλάσσιο περιβάλλον της Μεσογείου και να απαιτήσουν την αναβολή ή ακόμα και την ματαίωση του εγχειρήμα-τος αν θεωρήσουν ότι οι διαβεβαιώσεις που έχουν λάβει από τον OPCW και τον ΟΗΕ είναι ανεπαρκείς

ΔικΤυΟ ΜΕΣΟΓΕιΟΣ SOS

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1322

Στις περισσότερες περιοχές του πλανήτη μας ο χώρος διαμορφώνεται όχι μόνο από φυσικές διεργασίες αλλά και από ανθρώπινες παρεμβάσεις άλλοτε άμεσες και άλ-λοτε έμμεσες Στην εποχή μας πολλές από τις ανθρώπινες δραστηριότητες ndashόπως η εκμετάλλευση των πόρων και η αστικοποίησηndash εξαπλώνονται σε έκταση και αυξάνονται συνεχώς σε ένταση Είναι συγκλονιστικοί οι ταχύτατοι ρυθμοί με τους οποίους συντελούνται τέτοιες διαδικασίες αλλά και οι ριζικές τους επιπτώσεις Οι έμμεσες επιρροές μάλιστα διαχέονται και καλύπτουν το σύνολο του πλανήτη Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι επιπτώσεις στο χώρο από το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής αποτέλεσμα της αύξησης εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου

Ο χώρος όπως διαμορφώνεται από τη Φύση και τον Άνθρωπο αποτελεί τοπίο Σύμφωνα με τον ορισμό του Συμβουλίου της Ευρώπης

laquoτοπίοraquo σημαίνει μία περιοχή όπως γίνεται αντιληπτή από τους ανθρώπους του οποίου ο χαρακτήρας είναι το αποτέλεσμα της δράσης και αλληλεπίδρασης των φυσικών και ή ανθρώπινων παραγόντων

Αρχικά η έννοια του τοπίου ως χώρου με έντονο τοπι-κό χαρακτήρα αναγνωρίστηκε από τις καλές τέχνες και αποτέλεσε διαχρονική πηγή έμπνευσης για τη ζωγραφι-κή και τη χαρακτική τη λογοτεχνία και την αρχιτεκτονική και ίσως τη μουσική Τον 20ο αιώνα όμως έγινε κατανο-ητό ότι το τοπίο συνδυάζοντας τις μεταβολές των οικο-συστημάτων και της βιοποικιλότητας με τις επιρροές από τις ανθρώπινες δραστηριότητες μπορούσε να αποτελέσει χρήσιμο πλαίσιο για τη διαχείριση του χώρου Άρχισε έτσι η διερεύνηση του τοπίου από περιβαλλοντική και χωρο-ταξική σκοπιά

Στην Ευρώπη μια ήπειρο με πλούσια ιστορία και πολι-τισμό της οποίας ο χώρος έχει υποστεί μακρόχρονες και συχνά βίαιες ανθρώπινες παρεμβάσεις το τοπίο αναδείχτη-κε σε αντικείμενο διεπιστημονικής έρευνας Έτσι το 2000 υπογράφηκε στη Φλωρεντία η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για το Τοπίο στο πλαίσιο του Συμβουλίου της Ευρώπης που τέθηκε σε ισχύ το Μάρτιο του 2004 Σήμερα στη Σύμβα-ση μετέχουν 38 χώρες ενώ ετήσιες τεχνικές συναντήσεις έχουν επιτρέψει τη διερεύνηση πολλών πτυχών του τοπί-ου τη διαμόρφωση αλλά και τη διαχείρισή του

Πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι η Σύμβαση για το Τοπίο αποδίδει μεγάλη σημασία στις διαδικασίες κοινωνικής ενημέρωσης και συμμετοχής σε αντίθεση με άλλες περισ-σότερο τεχνοκρατικές προσεγγίσεις Από τη μία πλευρά αυτό αποτελεί θετική εξέλιξη ως προς τη δημοκρατικότη-τα των διαδικασιών από την άλλη όμως δεν έχει διαμορ-φωθεί επαρκώς στο πλαίσιό της μια πραγματιστική και συστηματική μεθοδολογία στη διαφύλαξη και διαχείριση των τοπίων που αποτελεί ακόμα στόχο πολλών προσπα-θειών Έχει όμως προωθηθεί σημαντικά η αναγνώριση του τοπίου στον Ευρωπαϊκό χώρο

Αντίθετα στο επίπεδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης η έν-νοια του τοπίου έχει παραμείνει ουσιαστικά στα αζήτη-τα χωρίς να έχει ενταχθεί οργανικά στα περιβαλλοντικά και χωρικά της προγράμματα Πιθανά αυτό να οφείλεται στη διχογνωμία που βασιλεύει στην Ευρωπαϊκή Ένωση ως προς την αρμοδιότητά της για τα θέματα του χωρικού σχεδιασμού Διχογνωμία που οδήγησε στην παραμέληση ή και εγκατάλειψη σημαντικότατων προγραμμάτων ευ-ρωπαϊκής χωροταξίας που είχε προωθήσει παλαιότερα ο

Μάριος Καμχής κύριο στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτρο-πής Ίσως όμως η παραμέληση αυτή να οφείλεται και στην αδυναμία σύνδεσης του τοπίου με τις laquoαναπτυξιακέςraquo ή και laquoοικονομίστικεςraquo θεωρήσεις που δεσπόζουν στη σημερινή Ένωση Τείνει να αγνοηθεί έτσι η καθοριστική συμβολή του τοπίου στην ποιότητα ζωής των κατοίκων στις μνήμες και συνέχεια των τόπων την πολιτιστική τους ταυτότητα στην υπεραξία που αυτή δημιουργεί και στην ενίσχυση της τουριστικής έλξης Έχουν χρηματοδοτηθεί κατά καιρούς Κοινοτικά προγράμματα που αφορούν το τοπίο χωρίς όμως να αξιοποιηθούν τα αποτελέσματα τους και να οδηγήσουν σε συνεκτική Κοινοτική πολιτική για το τοπίο

Στο διεθνές επίπεδο η Συνθήκη για την Παγκόσμια Κλη-ρονομιά της UNESCO αναγνωρίζει πλέον τοπία στον κατά-λογο των περιοχών της Βέβαια κατά την Ευρωπαϊκή Σύμ-βαση όλα τα τοπία μπορούν να θεωρηθούν ως πολιτιστικά και να απαιτήσουν ενασχόληση και μέριμνα Αλλά αυτά που επιλέγονται από την UNESCO είναι μόνον εκείνα που χαρα-κτηρίζονται από εξέχουσες παγκόσμιες αξίες (outstanding universal values) και είναι μέχρι σήμερα μόνο 85 από τα οποία 79 πολιτιστικά και 6 μεικτά Πρέπει εδώ να σημειωθεί ότι η UNESCO όχι μόνο ενδιαφέρεται αποκλειστικά για τα τοπία με εξέχουσες παγκόσμιες αξίες αλλά τα αντιμετωπίζει ως μία ακόμη κατηγορία παγκόσμιας πολιτισμικής (κυρίως) κληρονομιάς (heritage) κι όχι τόσο ως χωρικές ενότητες οι οποίες είναι ζωντανές και υπόκεινται σε συνεχείς αλλαγές ανάλογα με τις εκάστοτε περιβαλλοντικές κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες κάθε περιόδου

Η Ελλάδα υπήρξε μια από τις πρώτες χώρες που υπέγρα-ψαν την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για το Τοπίο το 2000 Χρει-άστηκε όμως μια δεκαετία για να κυρωθεί η Σύμβαση αυτή από το Κοινοβούλιο που έγινε με το Ν38272010 ΦΕΚ Α 3025022010 δείγμα της έλλειψης ενδιαφέροντος για το τοπίο που είχαν οι μέχρι τότε πολιτικές ηγεσίες

Ένα χρόνο μετά συγκροτήθηκε με υπουργική απόφα-ση η Εθνική Επιτροπή για το Τοπίο με κύριο μέλημα την

εκπλήρωση των υποχρεώσεων της Χώ-ρας που προέκυπταν από την εφαρμογή της Σύμβασης Η Επιτροπή στην οποία η συμμετοχή των μελών της δεν ήταν αμει-βόμενη λειτούργησε μόνο για ενάμισι έτος και μετά σταμάτησε τυπικά λόγω μη αντι-κατάστασης παραιτηθέντων μελών

Στο διάστημα λειτουργίας της η Επιτρο-πή προώθησε δύο κυρίως θέματα

Με τη βοήθεια της Διεύθυνσης Χωρο-ταξίας του ΥΠΕΚΑ ενέταξε τη διαχείριση του τοπίου στις μελέτες για την επικαιρο-ποίηση των Περιφερειακών Πλαισίων Χω-ροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανά-πτυξης που ανατέθηκαν το 2012 για τις 12 περιφέρειες της χώρας Οι μελέτες αυτές περιλαμβάνουν την καταγραφή των τοπί-ων διεθνούς εθνικής και περιφερειακής σημασίας καθώς και όσων έχουν υποστεί ριζικές βλάβες τη διαπίστωση των απειλών που προκαλούν την υποβάθμισής τους και τη διατύπωση γενικών κατευθύνσεων για τη διαφύλαξη ή αποκατάστασή τους Αντί-στοιχα η έννοια του τοπίου εντάχθηκε και στην αναθεώρηση του Ρυθμιστικού Σχεδίου

της Αθήνας Αττικής Ελπίζεται ότι τα αποτελέσματα των μελετών αυτών και η κτηθείσα εμπειρία θα μπορέσουν να αξιοποιηθούν και να αποτελέσουν εργαλεία για την καλή διαχείριση του ελληνικού τοπίου

Δυστυχώς όμως η δεύτερη καίρια πρωτοβουλία της Εθνι-κής Επιτροπής Τοπίου δεν μπόρεσε να υλοποιηθεί ακόμα Πρόκειται για την εκπόνηση μελέτης βάσης που θα περι-λάμβανε την κατάρτιση τυπολογίας του τοπίου την πιλο-τική εφαρμογή προδιαγραφών σε επίπεδο Καλλικράτειου δήμου την παροχή νομικής υποστήριξης για την εκπό-νηση αναγκαίων νομοθετικών ρυθμίσεων τη δημιουργία και λειτουργία Υποστηρικτικής Διαδικτυακής Γεωγραφι-κής Εφαρμογής και τη δημιουργία Βάσης Δεδομένων για το τοπίο την πραγματοποίηση σχετικών εκδηλώσεων δι-αβούλευσης την οργάνωση ενός διεθνούς συνεδρίου την παραγωγή έντυπου υλικού και θα κατέληγε σε διατύπωση εθνικής στρατηγικής για το τοπίο Παρά τη σοβαρή εργασία που έγινε από την Επιτροπή και τη Διεύθυνση Χωροταξί-ας του ΥΠΕΚΑ στην προετοιμασία των προδιαγραφών και των δελτίων έργου για χρηματοδότηση της μελέτης από το ΕΠΠΕΡΑΑ γραφειοκρατικές διαδικασίες ή και πολιτι-κή αδράνεια έχουν αναστείλει την προώθηση αυτής της τόσο χρήσιμης μελέτης Σημειώνεται εδώ ότι τα αποτελέ-σματα της επρόκειτο να τροφοδοτήσουν τα περιφερειακά πλαίσια που αναφέρθηκαν πιο πάνω πράγμα που δεν κα-τέστη δυνατό μέχρι σήμερα

Παρά τις κάποιες αρνητικές εξελίξεις και τη σημερινή δυσμενή συγκυρία η κοινωνική συνειδητοποίηση για το τοπίο εξακολουθεί να ενισχύεται στην Ελλάδα καθώς και η αναγνώριση της δυνητικής του συμβολής στις αναπτυ-ξιακές διαδικασίες ndashκυρίως στον ελληνικό τουρισμόndash αλ-λά και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής Παράγοντες που αργά ή γρήγορα θα ευαισθητοποιήσουν και την πολιτική ηγεσία της χώρας

ΘυΜιΟΣ ΠαΠαΓιαΝΝηΣAρχιτέκτων

ΤΟΠιΟ η ΣυΓΧΡΟΝη ΠΡΟΣΕΓΓιΣη

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 23

Το εξορυκτικό έργο Pascua Lama είχε να αντιμετωπίσει πολλές δυσκολίες από την αρχή πέρα από τις κοινωνικές αντιδράσεις σε Χιλή και Αργεντινή Οι εξελίξεις στη βι-ομηχανία του χρυσού παγκόσμια αλλά και οι ενδο-εταιρικές πολιτικές και οικονο-μικές αποφάσεις επηρέασαν ιδιαίτερα το έργο και τελικά οδήγησαν στην αναστολή του Αυτά τα στοιχεία είναι σημαντικά για τον τομέα της Πολιτικής Οικολογίας καθώς αναζητούμε τι καθορίζει αυτές τις εταιρικές αποφάσεις και ποιών τα συμφέροντα τελικά εξυπηρετούνται Σε αυτό το πλαίσιο η κά-θε επιχείρηση δεν αντιμετωπίζεται ως μο-νολιθική οντότητα αλλά ως ένα δυναμικό πλέγμα σχέσεων εξουσίας αμφισβήτησης και συνεργασίας μεταξύ των διαφόρων φο-ρέων και εκφάνσεων του κεφαλαίουΑν θέ-λουμε να κατανοήσουμε τα κίνητρα και τις πολιτικές της (καναδικής) Barrick Gold στο Pascua Lama της Χιλής πρέπει να laquoανοί-ξουμεraquo το μαύρο κουτί των εταιριών χρυ-σού και να μπούμε στον απόκρυφο κόσμο των χρηματοδοτήσεων που είναι η laquoκαρ-διάraquo της εξορυκτικής βιομηχανίας

Η έκρηξη της τιμής του χρυσού

Ένα σημαντικό στοιχείο που συνθέτει το σκηνικό είναι η τεράστια αύξηση στις τιμές του χρυσού κατά την τελευταία δεκαετία η οποία συνεπάγεται και αύξηση των εξο-ρύξεων σε παγκόσμιο επίπεδο Μέσα από το πρίσμα αυτού που θεωρείται ως η μεγα-λύτερη καταγεγραμμένη άνοδος του εμπο-ρεύματος από τη μεταπολεμική περίοδο και έπειτα (2003-2012) μεγάλες εξορυκτικές εταιρείες χρυσού όπως η Barrick Gold έχουν προχωρήσει σε μεγάλες εξαγορές και έχουν επεκτείνει τις δραστηριότητές τους Συνε-πώς παλαιότερα αδρανή ορυχεία που δεν θα ήταν οικονομικά βιώσιμα να λειτουρ-γήσουν με χαμηλότερες τιμές του χρυσού

έχουν ξαναμπεί στο παιχνίδι όπως είναι και η περίπτωση του Pascua Lama

Εκμεταλλευόμενοι το ενδιαφέρον των επεν-δυτών πολλοί από τους οποίους κερδοσκο-πούν πάνω στις μελλοντικές αυξήσεις των τιμών οι εταιρείες εκδίδουν νέες προσφορές μετοχών στις αγορές Η Wall Street Journalσε άρθρο της το 2012 ανέφερε ότι κατά την τε-λευταία δεκαετία οι τέσσερις μεγαλύτερες εταιρείες εξόρυξης χρυσού (BarrickGold Newmont Newcrest και Goldcorp) έχουν αυξήσει την έκδοση μετοχών κατά 117 Μάλιστα η Barrick Gold κατέχει το laquoβρα-βείοraquo των δύο μεγαλύτερων μετοχικών προ-σφορών στην ιστορία του Χρηματιστηρίου του Τορόντο για τη χρηματοδότηση της το Νοέμβριο του 2013 Οι θεσμικοί επενδυτές (που διαχειρίζονται κατά μίνιμουμ κεφάλαια της τάξης των 100 εκ δολαρίων) όπως τα hedge funds τα συνταξιοδοτικά ταμεία και τα αμοιβαία κεφάλαια είναι ανάμεσα σε εκείνους που κατέχουν σήμερα μεγάλο κε-φάλαιο μετοχών στα μητρώα των εταιρειών εξόρυξης χρυσού

Δημιουργώντας κέρδος για τους μετόχους

Οι θεσμικοί επενδυτές με το τεράστιο μέγεθος των επενδύσεών τους είναι δι-ατεθειμένοι να αναλάβουν ενεργό ρόλο για τις επενδύσεις τους πολύ περισσότερο από ότι οι ιδιώτες επενδυτές Οι μεγάλες συγκεντρώσεις της επένδυσης σε μια εται-ρία τους δίνει μεγαλύτερη διαπραγματευ-τική ισχύ (και μάλιστα ψήφων) ώστε να πιέσουν σε εταιρικά θέματα Οι θεσμικοί μέτοχοι της Barrick Gold προφανώς δεν αποτελούν εξαίρεση Η μη απόδοση των αναμενόμενων μερισμάτων στους μέτοχους αποτέλεσε το βασικό λόγο για να πιεστεί η διοίκηση να εγκαταλείψει το σχέδιο αύ-ξησης των επενδύσεων της laquoγια χάρη της

ανάπτυξηςraquo και να ιεραρχήσει πολύ ψηλά την απόδοση των κερδών στους μέτοχους Μάλιστα στα μέσα του 2012 ο Διευθύνων Συμβούλος απολύθηκε με βάση την κακή απόδοση των μετοχών ενώ συνεχείς ήταν και οι διαμάχες στο διοικητικό συμβούλιο καθώς έπρεπε να σηματοδοτηθεί μια νέα εποχή όπου οι αποδόσεις των μετόχων θα έχουν τον πρώτο λόγο

Λόγω όλων των παραπάνω η Barrick Gold υιοθετεί πλέον μια πιο συντηρητική προσέγγιση στην κατανομή κεφαλαίων μαζί με την υπόσχεση ότι laquoοι αποδόσεις (στους μετόχους) θα καθορίζουν την παραγωγή και όχι το αντίθετοraquo Η εταιρεία έχει αναβάλει για παράδειγμα 4 δισ δολαρίων προγραμ-ματισμένες κεφαλαιακές δαπάνες και έχει προχωρήσει πρόσθετες περικοπές των γε-νικών εξόδων Επιπλέον έχουν πουληθεί ορυχεία χαμηλής αποδοτικότητας και υψη-λού λειτουργικού κόστους όπως είναι τα ορυχεία Darlot Granny Smith και Lawlers στη δυτική Αυστραλία

Το αίνιγμα Pascua Lama

Το Pascua Lama σε αυτό το πλαίσιο απο-τελεί ένα γρίφο για την Barrick Gold Κα-θώς έχει χαρακτηριστεί ως το laquoμεγαλύτε-ρο ορυχείο χαμηλού κόστους στον κόσμοraquo θεωρείται η ναυαρχίδα των περιουσιακών στοιχείων της εταιρείας και αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της μελλοντικής παρα-γωγής χρυσού Είναι από τα μεγαλύτερα ανεκμετάλλευτα κοιτάσματα χρυσού στον κόσμο κατέχοντας την 11η θέση και το τρί-το μεγαλύτερο στη Λατινική Αμερική Για τη Barrick Gold υπήρξε το επίκεντρο των κεφαλαιακών της δαπανών με πάνω από 5 δις δολάρια μέχρι σήμερα Αποτελεί το σημαντικότερο λόγο συγκρούσεων μεταξύ της εταιρείας και των μετόχων της με ορι-σμένους μέτοχους να αμφισβητούν ακόμα

το κατά πόσον θα πρέπει να συνεχιστεί το έργο στο σημερινό περιβάλλον

Σε αυτή τη διαμάχη ήρθαν να προστεθούν η διαρκής αντίδραση και αβεβαιότητα για την περιβαλλοντική συμμόρφωση του έργου με τους κανονισμούς της Χιλής η χαμηλό-τερη τιμή του χρυσού σήμερα και τα 15 δις δολάρια έλλειμμα στα οικονομικά της εται-ρείας Όλοι αυτοί οι παράγοντες οδήγησαν στην αναστολή του έργου Η Barrick Gold μπορεί να κατέφερε με αυτή την απόφαση να περιορίσει τη ζημιά της όμως το μέλλον της τίθεται υπό αμφισβήτηση Η παραγωγή η μεγέθυνση και η υπόσχεση της μελλοντι-κής ανάπτυξης παραμένει αναπόσπαστο μέρος της επιχειρηματικής δραστηριότη-τας της και βάσει αυτών καθορίζεται και η βιωσιμότητά της Αυτό αναγκάζει την εται-ρεία να δηλώσει ότι δεν έχει απομακρυνθεί ολοκληρωτικά από το έργο Πράγματι μια απόφαση να αναστείλει τις τωρινές δρα-στηριότητες δεν σημαίνει ότι χάνει τα με-ταλλευτικά δικαιώματα (τα οποία δεν έχουν ημερομηνία λήξης εφόσον οι ετήσιες πλη-ρωμές γης καταβάλλονται)

Τι θα γίνει στο Pascua Lama

Προς το παρόν η εταιρεία έχει μετριάσει το κίνδυνο έκθεσής της στο έργο εξόρυξης στο Pascua Lama Όλα τα σημάδια δείχνουν μια επιβράδυνση στην εξορυκτική βιομηχανία εν γένει η οποία επιδεινώνεται με την αύξηση της επιφυλακτικότητας εκ μέρους των χρη-ματοοικονομικών επενδυτών να συνεισφέ-ρουν κεφάλαια στη βιομηχανία Αλλά εκεί που οι μικρές εταιρίες εξόρυξης (εταιρείες που αναλαμβάνουν μόνο εξερεύνηση)είτε πωλούνται ή κλείνουν σε περίοδο ύφεσης οι μεγάλες χρυσοθήρες δείχνουν αντοχή Πε-ρίοδοι υφέσεις και πτώσης χαρακτηρίζουν τον κύκλο εξόρυξης στο τέλος της προη-γούμενης ύφεσης για παράδειγμα τα σχέ-δια της λειτουργίας του Pascua Lama είχαν για να ξανακκκινίσουν λίγα χρόνια αργότερα όταν οι τιμές του χρυσού ανέκαμψαν Εκτός από το να περιμένει μέχρι να βελτιωθούν οι συνθήκες η εταιρεία εξετάζει να πουλήσει μέρος του μεριδίου της στο Pascua Lama Τέτοιες συμφωνίες συνεργασίας δεν είναι ασυνήθιστες στον τομέα των εξορύξεων με δεδομένη την υψηλή κεφαλαιακή δαπάνη που απαιτείται Προς το παρόν βέβαια πε-ριμένουν τη στιγμή που τα αποθέματα χρυ-σού στο Pascua Lama θα έχουν μεγαλύτερη αξία και χαμηλότερο επενδυτικό κίνδυνο αν εξορυχτούν από το να παραμένουν κά-τω από το έδαφος

JULIE REYESδιδακτορική ερευνήτρια Πολιτικής Οικολογίας

στο Πανεπιστήμιο του ΜάντσεστερΜετάφραση Δήμητρα Σπαθαρίδου

Επιμέλεια Γιώργος Βελεγράκης

ΧιΛη η στρατηγική της Barrick Gold στο ορυχείο χρυσού Pascua Lama

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1324

Αντιδράσεις για τα πρώτα φορτία ασφαλτώδους άμμου στην Ευρώπη

Για πρώτη φορά φορτία πετρελαίου ασφαλ-τώδους άμμου (tar sand oil) στάλθηκαν στην Ευρώπη και πιο συγκεκριμένα στην Ισπανία για επεξεργασία και διύλιση 600000 βαρέλια αρ-γού πετρελαίου της καναδικής εταιρείας Western

Canada Select (WCS) στάλθηκαν από την ισπανική πετρελαϊκή εταιρεία Repsol σε διυ-λιστήριο του Μπιλμπάο Η εξέλιξη αυτή πυροδότησε αντιδράσεις και διαδηλώσεις έξω από το εργοστάσιο το οποίο βρίσκεται σε μια ιδιαίτερα πυκνοκατοικημένη περιοχή Οι εκδηλώσεις διαμαρτυρίας υποστηρίζονται από τοπικές κινήσεις πολιτών και από περι-βαλλοντικές οργανώσεις που επισημαίνουν τους κινδύνους που δημιουργούν για τους κατοίκους και το περιβάλλον

Από τη μεριά της η εταιρεία απορρίπτει τα ενστάσεις κατοίκων και περιβαλλοντικών οργανώσεων και ισχυρίζεται ότι ο συγκεκριμένος τύπος αργού πετρελαίου παράγει την ίδια ποσότητα εκπομπών με οποιοδήποτε άλλο είδος πετρελαίου

Παρrsquoόλα αυτά μελέτες σε άλλες περιοχές του πλανήτη έχουν συνδέσει την ύπαρ-ξη διυλιστηρίων ασφαλτώδους άμμου με αυξημένα επίπεδα καρκίνου και αναπνευ-στικών νοσημάτων Απόπειρες της ΕΕ να ποσοτικοποιήσει τις εκπομπές αερίων ρύπων από διαδικασίες εξόρυξης και διύλισης πετρελαίου ασφαλτώδους άμμου έχουν προς το παρόν εγκαταλειφθεί μετά τις έντονες αντιδράσεις του Καναδά και της βιομηχανίας πετρελαίου

Ανεπαρκής ο περιορισμός της ΕΕ στα βιοκαύσιμα καταγγέλουν οικολογικές οργανώσεις

Στις 13 Ιουνίου και μετά από μήνες διαπραγματεύσεων οι υπουργοί Ενέργειας της ΕΕ αποφά-σισαν τον περιορισμό των βιοκαυσίμων στο 7 της ενέργειας της Ευρώπης για μεταφορές το 2020 και ενώ η αρχική πρόταση προέβλεπε όριο 5 Οικολογικές οργανώσεις όμως προειδο-ποιούν ότι ο περιορισμός είναι πολύ ήπιος και έρχεται καθυστερημένα Οι αρνητικές συνέπειες από βιοκαύσιμα θα αυξηθούν καθώς το όριο του 7 σημαίνει 50 αύξηση του σημερινού επιπέδου χρήσης βιοκαυσίμωνΠώς όμως τα βιοκαύσιμα που αποτελούν ένα είδος ανανεώσιμης πηγής ενέργειας έφτασαν να αποτελούν κίνδυνο για το περιβάλλονΒασικό επιχείρημα για την πολιτική υποστήριξης των βιοκαυσίμων στην ΕΕ (πχ βιοντήζελ) ήταν ότι έχουν ως αποτέλεσμα χαμηλότερες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου σε σχέση με τα ορυ-κτά καύσιμα δεδομένου πχ ότι τα φυτά που καλλιεργούνται για να παραχθούν τα βιοκαύσιμα απορροφούν διοξείδιο του άνθρακα Ίσως σημαντικότερα κίνητρα όμως ήταν οι αυξανόμενες τιμές των ορυκτών καυσίμων και η ενεργειακή ασφάλειαΚαθώς όμως οι ευρωπαϊκές χώρες και οι προμηθευτές καυσίμων υλοποιούσαν τους στόχους για τα βιοκαύσιμα το αποτέλεσμα ήταν η προώθηση σχεδόν αποκλειστικά βιοκαυσίμων που παράγονται από τροφικές και ενεργειακές καλλιέργειες όπως φοινικέλαιο σόγια ελαιοκράμβη (βιοντήζελ) σιτάρι και καλαμπόκι (αιθανόλη) Η επιστημονική κοινότητα έχει προειδοποιήσει ότι η αυξημένη ζήτηση για βιοκαύσιμα στην ΕΕ οδηγεί στην επέκταση της παγκόσμιας καλλιεργήσιμης γης σε βαθμό που μπορεί τελικά να αυ-ξήσει τις εκπομπές που συντελούν στην κλιματική αλλαγή Αυτή η έμμεση αλλαγή χρήσης γης (Indirect Land Use Change ndash ILUC) συντελείται ως εξής Επιφάνεια γης που μπορεί να χρησι-μοποιηθεί για καλλιέργεια τροφίμων τώρα χρησιμοποιείται για καλλιέργεια καυσίμων Αυτό έχει ως αποτελέσμα να χρειάζεται επιπλέον επιφάνεια καλλιεργήσιμης γης για τα τρόφιμα Η laquoνέαraquo γη συνήθως βρίσκεται σε τροπικές περιοχές όπου μεγάλα δάση κόβονται για να δημιουργηθεί χώρος για καλλιέργειες Αυτή η αποψίλωση μειώνει τα δέντρα και γενικότερα τη βλάστηση που απορροφά διοξείδιο του άνθρακα και αποβάλλει τεράστια μεγέθη αερίων θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα αναιρώντας τον αρχικό στόχο της πολιτικής της ΕΕ για τα βιοκαύσιμα Ταυτόχρονα ο ανταγωνισμός μεταξύ καλλιέργειας βιοκαυσίμων και τροφίμων για εκτάσεις γης και για νερό ανεβάζει τις τιμές των τροφίμων και εντείνει τις διακυμάνσεις των αγορών γεωρ-γικών προϊόντων ενώ οι επιδοτήσεις στα βιοκαύσιμα κοστίζουν περίπου 6 δισ euro το χρόνο στα ευρωπαϊκά κράτηΗ Ευρώπη είναι ήδη η ήπειρος με την υψηλότερη εξάρτηση από εκτάσεις γης εκτός των συνόρων της και έχει το δεύτερο υψηλότερο επίπεδο laquoκατανάλωσης γηςraquo κατά κεφαλήν Σύμφωνα με μελέ-τη του Οικονομικού Πανεπιστήμιου της Βιέννης για την οργάνωση laquoΦίλοι της Γηςraquo ΕυρώπηςΤο αποτύπωμα της κατανάλωσης βιοκαυσίμων σε επιφάνεια γης το 2010 ήταν 450 εκατομμύρια στρέμματα ισοδύναμο με την επιφάνεια της Σουηδίας Το 2030 αν η σημερινή τάση συνεχιστεί η κατανάλωση βιοκαυσίμων της ΕΕ αναμένεται να αυξηθεί κατά 58 χρησιμοποιώντας περίπου 700 εκατομ στρέμματα έκταση ίση με την επιφάνεια της Σουηδίας και της Πολωνίας μαζίΗ χρήση ξύλου για παραγωγή θερμότητας και ηλεκτρισμού προκαλεί το μεγαλύτερο αποτύπωμα περίπου 300 εκατομ στρέμματα δάσους το 2010 που προβλέπεται να φτάσουν τα 400 εκατομ στρέμματα το 2030 Αν όλο αυτό το ξύλο προερχόταν από το εσωτερικό της ΕΕ θα απαιτούσε σχεδόν το 40 όλης της παραγωγικής δασικής έκτασης της ΕυρώπηςΗ Ευρώπη πρέπει όχι μόνο να περιορίσει τη χρήση των βιοκαυσίμων για αυτοκίνητα αλλά και να περιορίσει την τεράστια έκταση γης που χρησιμοποιείται γενικότερα από την ΕΕ θέτοντας υποχρε-ωτικούς στόχους που περιορίζουν την υπερκατανάλωση Τα βιοκαύσιμα μπορούν να παίξουν ρόλο στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής όμως θα πρέπει αυτό να γίνει με χρήση υπολειμμάτων και αποβλήτων (βιοκαύσιμα δεύτερης γενιάς) αντί για την καύση δέντρων και καρπών

ε ίδαμε

Ομπάμα ndash Νέο πρόγραμμα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής

Στις 2 Ιουνίου ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μπάρακ Ομπάμα ανακοίνωσε μέσω της Υπη-ρεσίας Προστασίας του Πε-ριβάλλοντος (EPA) ένα νέο φιλόδοξο πρόγραμμα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερ-μοκηπίου κατά 30 μέχρι το 2030 (έτος βάσης το 2005) Το πρόγραμμα περιλαμβάνει

σειρά μέτρων όπως το κλείσιμο μονάδων ηλεκτροπαραγωγής από άνθρακα την προώ-θηση της εγκατάστασης αιολικών και φωτοβολταϊκών μονάδων την ενίσχυση πολιτικών εξοικονόμησης ενέργειας και την εισαγωγή συστημάτων ανταλλαγής ρύπων Ο προ-σανατολισμός του προγράμματος είναι προς την υιοθέτηση στόχων μείωσης εκπομπών σε επίπεδο Πολιτειών (States) και όχι σε ομοσπονδιακό επίπεδο Βασικός στόχος του προγράμματος είναι η δραστική μείωση των εκπομπών από τα εργοστάσια ηλεκτροπα-ραγωγής που αποτελούν το βασικό παραγωγό αερίων του θερμοκηπίου στις ΗΠΑ

Η πρωτοβουλία Ομπάμα δέχεται σθεναρή κριτική από τη βιομηχανία άνθρακα και τους ρεπουμπλικάνους που θεωρούν ότι το πρόγραμμα αυτό θα περικόψει τις θέσεις εργασί-ας στον κλάδο και θα αυξήσει τα τιμολόγια του ρεύματος Από την άλλη το πρόγραμ-μα αντιμετωπίστηκε πολύ θετικά από τις περιβαλλοντικές οργανώσεις οι οποίες όμως επισημαίνουν ότι και πάλι υπολείπεται των προβλέψεων της Διακυβερνητικής του ΟΗΕ (IPCC) για τις αναπτυγμένες χώρες Αντιδρούν τέλος στην υλοποίηση προγραμμάτων ανταλλαγής (cap and trade) και αντιστάθμισης (offsetting) των εκπομπών ρύπων μεταξύ των Πολιτειών καθώς χρησιμοποιώντας ως παράδειγμα τον αντίστοιχο ευρωπαϊκό μη-χανισμό (ETS) ισχυρίζονται ότι τέτοιου τύπου μηχανισμοί που βασίζονται στους νόμους της αγοράς αποτυγχάνουν να οδηγήσουν σε πραγματικές μειώσεις εκπομπών

Σε κάθε περίπτωση η εξαγγελία του συγκεκριμένου προγράμματος αποτελεί μια πολύ ενδιαφέρουσα εξέλιξη καθώς πρόκειται για την πρώτη εθελοντική δέσμευση των ΗΠΑ σε ένα φιλόδοξο σχέδιο αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1310

παραλίες πολύτιμο κοινό αγαθό

ΕΠιΜΕΛΕια ΦΕΡΕΝικη ΒαΤαΒαΛη

Αθήνα στα τέλη του 19ου αιώνα Η ανά-πτυξη του τραμ μεταφέρει την αναδυόμενη αστική ελίτ της πρωτεύουσας στη θάλασ-σα του Νέου Φαλήρου Στην περιοχή ανα-πτύσσεται η πρώτη οργανωμένη παραλία στη χώρα με όλες τις ανέσεις και τις πα-ρεμβάσεις του τοπίου που γίνονται σε αντί-στοιχα παραθαλάσσια θέρετρα στη Δύση με προεξάρχουσες μια επιβλητική για τα μέτρα της εποχής προβλήτα για ψυχαγω-γικούς σκοπούς και του ποδηλατοδρόμιου που αργότερα έγινε το στάδιο Καραϊσκάκη Σε αυτό τον τόπο έκανε τα πρώτα της μπά-νια η ελληνική αστική τάξη ακολουθώντας ανάλογες εξελίξεις σε πλήθος ευρωπαϊκών και αμερικάνικων πόλεων

Η παραλία του Νέου Φαλήρου όμως στα-διακά παρακμάζει Αρχικά με την εκβιομη-χάνιση της περιοχής στη συνέχεια με την καταστροφή της προβλήτας κατά τον Β΄ πα-γκόσμιο πόλεμο και τελικά ως αποτέλεσμα της ξέφρενης και άναρχης μεταπολεμικής αστικοποίησης Οι αγωγοί με τις ακαθαρ-σίες μεταφέρουν τα λύματά τους στην πε-ριοχή και έτσι η ακτή του Νέου Φαλήρου παύει να είναι laquoπαραλίαraquo

Σήμερα που η συζήτηση για τις ελλη-νικές παραλίες έχει ανάψει για τα καλά η ιστορία του ξεχασμένου αυτού χώρου πα-ραθερισμού είναι διδακτική Και αυτό για-τί η παραλία του Νέου Φαλήρου δεν ήταν απλά ένας laquoφυσικός πόροςraquo που διαλύθη-κε από την ανθρώπινη παρέμβαση Ήταν εξ αρχής ένας κατασκευασμένος τόπος αναψυχής κομμάτι των παρεμβάσεων στο δημόσιο χώρο του 19ου αιώνα που νομι-μοποιούνταν στο όνομα της αναγκαιότη-τας της επαφής των ελληνικών ελίτ με το φυσικό στοιχείο Τότε όπως και σήμερα ο λόγος γύρω από την ανάγκη επιστροφής στη φύση και την απόλαυση του φυσικού περιβάλλοντος είναι και ο ίδιος εγγεγραμ-μένος στη σταδιακή γιγάντωση του τουρι-στικού κυκλώματος

Η παραλία εφευρίσκεται τον 19ο αιώνα από την ιατρική επιστήμη και κατασκευά-ζεται ως τόπος ανάρρωσης του πάσχοντος σώματος Ως τέτοια σταδιακά μεταβάλλε-

η κΟιΝΩΝικη καΤαΣκΕυη της παραλίας

Η παραλία διά μέσου της κοινωνικής μίμησης των μεσαίων προς τα ανώτερα στρώματα και την καθιέρωση των πληρωμένων διακοπών γίνεται από τη μεσοπολεμική περίοδο πανευρωπαϊκά τόπος παιχνιδι-ού χώρος στον οποίο τα πλήθη μιας αναδυόμενης laquoμαζικής κοινωνί-αςraquo θα διασκεδάσουν θα παίξουν και θα αναπαραστήσουν τον εαυτό τους ως συμμέτοχους μιας καθολικής ισότητας

ται γίνεται χώρος κοινωνικοποίησης για τα ανώτερα στρώματα και βαθμιαία από το μεσοπόλεμο και μετά αποικιοποιείται από όλο και μεγαλύτερα τμήματα των δυτικών κοινωνιών Ακόμα στις αρχές του 20ού αι-ώνα η ελληνική λογοτεχνία όπως πχ το διήγημα laquoΌταν σκάνε τα λουλούδιαraquo του Δημοσθένη Βουτυρά για τον απαγορευμένο έρωτα δύο γυναικών που δεν μπορεί παρά να κρυφτεί στην ερημιά δίπλα στη θάλασσα αποκαλύπτει την παραλία ως τόπο απόμα-κρο καταραμένο και αφιλόξενο

Η παραλία διά μέσου της κοινωνικής μίμησης των μεσαίων προς τα ανώτερα στρώματα και την καθιέρωση των πληρω-μένων διακοπών γίνεται από τη μεσοπο-λεμική περίοδο πανευρωπαϊκά τόπος παι-χνιδιού χώρος στον οποίο τα πλήθη μιας αναδυόμενης laquoμαζικής κοινωνίαςraquo θα δι-ασκεδάσουν θα παίξουν και θα αναπαρα-στήσουν τον εαυτό τους ως συμμέτοχους μιας καθολικής ισότητας Ή όπως το δια-τύπωνε ο Ανρί Λεφέβρ laquoο μοναδικός χώ-ρος απόλαυσης που το ανθρώπινο είδος είχε καταφέρει να ανακαλύψει στη φύσηraquo Η παραλία καθίσταται έτσι το αίτημα και η ουτοπία ενός συνολικού εκδημοκρατισμού της κοινωνίας η φαντασίωση της άρσης ταξικών διακρίσεων και της καθολικότη-τας πολιτικών δικαιωμάτων

Η παραπάνω διαδικασία κοινωνικής κα-τασκευής της παραλίας δεν ήταν ουδέτερη φυσική ή άμοιρη πολιτικών σχεδιασμών Περιλαμβάνει διαχρονικά ένα σημαντικό βαθμό πολιτικού παρεμβατισμού και ρύθ-μισης Πολιτικών δηλαδή που από τη μια χωροθετούν και κατασκευάζουν το νέο χώ-ρο απόλαυσης δίπλα στη θάλασσα όπως οι μορφές προστασίας της και οι επενδύσεις σε δίκτυα μεταφοράς προς τις ακτές Και από την άλλη δημόσιων παρεμβάσεων ρύθ-μισης της νέας μορφής απογύμνωσης των ανθρώπινων σωμάτων είτε για να γίνουν διαχειρίσιμες οι κοινωνικές αντιδράσεις εναντίον της είτε για να γίνουν συμβατές με τους διευρυνόμενους κύκλους εμπορευ-ματοποίησης της αναψυχής

Υπό μια έννοια λοιπόν η κοινωνική

τάση και η πολιτική μέριμνα για την προ-στασία των παραλιών δεν ήταν πάντοτε τμήμα κάποιας οικολογικής ευαισθησίας Έχει κατrsquo επανάληψη αποτελέσει διεθνώς αλλά και στην Ελλάδα κομμάτι της διαδι-κασίας προστασίας του περιεχομένου του ίδιου του τουριστικού προϊόντος Δεν απο-τελούσε πάντοτε μια τάση απο-εμπορευ-ματοποίησης προς όφελος της προστασίας του δημόσιου χώρου όπως είναι σήμερα για την αριστερά αλλά κατά το παρελθόν έχει υπάρξει η προϋπόθεση της επιτυχούς εμπορευματοποίησης και της δημιουργίας ενός διευρυνόμενου τουριστικού κυκλώμα-τος γύρω από τις παραλίες

Η παραπάνω αντίφαση είναι εγγεγραμ-μένη στην ίδια τη δομή του τουριστικού εμπορεύματος Ο τουρισμός διέπεται από μια διαρκή ένταση ανάμεσα στα συμφέρο-

ντα του μεμονωμένου και του laquoσυλλογικούraquo κεφαλαιοκράτη ανάμεσα στο μελλοντικό επενδυτή και στο σημερινό επιχειρημα-τία Ο σημερινός επιχειρηματίας και υπό συνθήκες το κράτος θέλει να εξασφαλίσει μακροχρόνια τους όρους αναπαραγωγής του κεφαλαίου στον κλάδο την ικανότητα δηλαδή των καταναλωτών να χρησιμοποι-ούν πχ τις παραλίες περιοδικά και σε βά-θος χρόνου ώστε να διασφαλίζεται η κερ-δοφορία και η ανταγωνιστικότητά του στο μέλλον Αντίθετα ο μελλοντικός επενδυτής αδιαφορεί για ζητήματα χωροθέτησης και ενδιαφέρεται για την ικανότητα εμπέδω-σης του συσσωρευμένου κεφαλαίου του στο χώρο Έτσι στον τουρισμό η κερδοφο-ρία της μεμονωμένης επιχείρησης βρίσκε-ται σε σχέση δυνητικά ανταγωνιστική με αυτή του κλάδου συνολικά

και οι συνέπειες της επερχόμενης ιΔιΩΤικΟΠΟιηΣηΣ της

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 11

Το νομοσχέδιο για τον αιγιαλό αποτελεί την τελευταία λέξη σε μια σειρά νομοθετικών ρυθμίσεων που είδαν το φως στη διάρκεια της οικονομικής κρίσης και αποσκοπούν να καταστήσουν όσο το δυνα-τόν πιο laquoελκυστικήraquo την ελληνική δημόσια κτήση στους λεγόμενους επενδυτές

Σε πρώτη φάση ολόκληρη η δημόσια περιουσία του κράτους συ-μπεριλαμβανομένων δασών ευαίσθητων οικοσυστημάτων ακτών μι-κρών νησιών περιοχών φυσικού κάλλους κοκ μεταβιβάζεται σταδι-ακά στην ανώνυμη εταιρεία ΤΑΙΠΕΔ η οποία ιδρύθηκε με σκοπό να την εκμεταλλευθεί (με πωλήσεις πολυετείς μισθώσεις και παραχω-ρήσεις σε επενδυτές) έναντι κάποιου κατά κανόνα εξευτελιστικού τιμήματος που θα χρησιμοποιηθεί αποκλειστικά για την πληρωμή του χρέους της χώρας

Σε δεύτερη φάση ο επίδοξος επενδυτής απαλλάσσεται από τους χωροταξικούς και πολεοδομικούς περιορισμούς που έχουν θεσπι-στεί με τις ισχύουσες για κάθε συγκεκριμένη περιοχή χωροταξικές και πολεοδομικές ρυθμίσεις και προικοδοτείται με δικό του ξεχωρι-στό για κάθε ακίνητο καθεστώς το οποίο ουσιαστικά του επιτρέπει να αναπτύξει την περιοχή του όπως εκείνος θέλει σύμφωνα με το επενδυτικό του σχέδιο (νομοθεσία fast truck ΕΣΧΑΔΑ κλπ) Πα-ράλληλα εξουδετερώνονται για χάρη του όλες οι πάγιες διαδικασίες περιβαλλοντικής αδειοδότησης (εγκρίσεις αρχαιολογικής υπηρεσίας δασαρχείου κλπ) αφού οι αρμόδιες υπηρεσίες καλούνται πλέον να εκφέρουν τη γνώμη τους μέσα σε ασφυκτικές χρονικές προθεσμίες σε περίπτωση δε που δεν προλάβουν η έγκρισή τους θεωρείται δε-δομένη και οι υπάλληλοι υπόκεινται σε πειθαρχικές κυρώσεις

Μέσα στα πλαίσια αυτά εντάσσεται και το επίμαχο νομοσχέδιο για τον αιγιαλό Δεδομένου ότι τα περισσότερα από τα ακίνητα για το οποία υπάρχει επενδυτικό ενδιαφέρον είναι παραθαλάσσια το νο-μοσχέδιο παραχωρεί τμήματα του αιγιαλού και της παραλίας καθώς και θαλάσσιους και λιμναίους χώρους νησίδες υφάλους σκοπέλους κλπ στους επιχειρηματίες επενδυτές και επιτρέπει σε αυτούς χρή-σεις γης και κατασκευές οι οποίοι παραβιάζουν τις αρχές της βιώσι-μης ανάπτυξης το άρθρο 24 του Συντάγματος τις Διεθνείς Συμβάσεις για την προστασία του τοπίου της βιοποικιλότητας και των ακτών και την πάγια νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας

Ειδικότεραbull Επιτρέπει τη δημιουργία κατασκευών σε ακτές και αιγιαλούς για

κάθε επιχειρηματική δραστηριότηταbull Καταργεί ουσιαστικά την ελεύθερη πρόσβαση των πολιτών στις

παραλίεςbull Καταστρέφει ανεπανόρθωτα το τοπίο το περιβάλλον και τις αρχαι-

ότητεςbull Παραχωρεί λίμνες θάλασσες νησίδες υφάλους και σκοπέλουςbull Επιτρέπει μπαζώματα για την εξυπηρέτηση στρατηγικών τουριστι-

κών επενδύσεωνbull Νομιμοποιεί αυθαίρετα ξενοδοχεία και επιχειρήσεις

Οι περιβαλλοντικές οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες από την ψήφιση του νομοσχεδίου θα είναι καταστροφικές ανυπολόγιστες και μη αντιστρέψιμες Δεν πρόκειται μόνο για σοβαρότατο πλήγμα που θα υποστούν τα παράκτια οικοσυστήματα (αμμόλοφοι υγρότο-ποι ενδιαιτήματα προστατευόμενων ζώων και πτηνών) Ο αιγιαλός είναι ένα σύστημα δυναμικό και εξαιρετικά ευαίσθητο λόγω του ευ-μετάβλητου χαρακτήρα του (φυσική ή ανθρωπογενής διάβρωση της ακτής άνοδος της στάθμης της θάλασσας και αύξηση των ακραί-ων φυσικών φαινομένων λόγω κλιματικής αλλαγής μεταφορά και απόθεση φερτών υλικών κλπ) Οι ανθρώπινες παρεμβάσεις στην παράκτια παρόχθια ζώνη παρεμποδίζουν τις φυσικές διεργασίες εξισορρόπησης του συστήματος του αιγιαλού και οδηγούν σε μορ-φολογικές αλλαγές και διαβρώσεις που θα θέσουν αργά ή γρήγορα σε κίνδυνο όχι μόνο τις πολυπόθητες επενδύσεις αλλά και την ίδια την ύπαρξη των ακτών

Παράλληλα στις ελληνικές παράκτιες και παρόχθιες περιοχές βρί-σκονται ακόμα θαμμένοι περιμένοντας να αποκαλυφθούν ανεκτί-μητοι ενάλιοι αρχαιολογικοί χώροι (προϊστορικοί κλασικοί και ρω-μαϊκοί οικισμοί αρχαίες λιμενικές εγκαταστάσεις ναυάγια πλοίων κλπ) ενώ πολλά από τα νησιά που έχουν περιέλθει στο ΤΑΙΠΕΔ αποτελούν στο σύνολό τους κηρυγμένους αρχαιολογικούς χώρους Όλοι αυτοί οι αρχαιολογικοί θησαυροί θα κινδυνεύσουν σοβαρά όπως εκτιμούν οι αρχαιολόγοι

Είναι επομένως φανερό ότι το νομοσχέδιο δεν πλήττει μόνο το δικαίωμα πρόσβασης των πολιτών στις ελληνικές ακτές αλλά και πολλές πτυχές της βιώσιμης ανάπτυξης δεδομένου ότι παραβιάζει μεταξύ άλλων την Παγκόσμια Διακήρυξη του Ρίο (ΟΗΕ 1992) για τη βιώσιμη ανάπτυξη το άρθ 24 του Συντάγματος τον ισχύοντα αρ-χαιολογικό Νόμο 30282002 την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την προ-στασία της αρχαιολογικής κληρονομιάς του Λονδίνου (1969) που κυρώθηκε με τον Ν 112781 και αναθεωρήθηκε με τη σύμβαση της Βαλέττα (1992) την Ευρωπαϊκή Σύμβαση του Τοπίου (Ν38272010) την Παγκόσμια Σύμβαση για τη Βιοποικιλότητα που υπογράφηκε στη Σύνοδο του Ρίο το 1992 (Ν 220494) την Σύμβαση της Βαρκελώνης για την Προστασία της Μεσογείου κλπ Οι νομοθετικές αυτές ρυθμί-σεις προστατεύουν η κάθε μια από το δική της σκοπιά τα δημόσια αγαθά που σχετίζονται με τον αιγιαλό την παραλία και την παρά-κτια και παραλίμνια ζώνη

Γιrsquo αυτό το λόγο άλλωστε το νομοσχέδιο έχει προκαλέσει την έντο-νη αντίδραση όλων εκείνων πολιτών επιστημονικών περιβαλλο-ντικών και κοινωνικών οργανώσεων οι οποίοι ασπάζονται τις αρ-χές της βιώσιμης ανάπτυξης και πιστεύουν ότι οι αρχές αυτές πρέπει να αποτελούν τον οδηγό αλλά και το νομικό όριο για κάθε δημόσια πολιτική και κάθε ιδιωτική δράση Ένα όριο που δεν επιτρέπεται να παραβιαστεί για κανένα σκοπό πολύ περισσότερο όταν το διακύ-βευμα αφορά την απώλεια της πολύτιμης φυσικής και πολιτιστικής μας κληρονομιάς

Οι ακτές και ο αιγιαλός είναι το εθνικό μας σύμβολο η πηγή έμπνευσης για την επιστήμη την τέχνη και τη λογοτεχνία ανά τους αιώνες Ακόμη και με στυγνή οικονομική λογική αποτελεί το σημα-ντικότερο συγκριτικό πλεονέκτημα της χώρας Είναι ένα δώρο που μας χάρισε η φύση και η καλή μας τύχη για να το διαφυλάξουμε να το προστατεύσουμε και να το διατηρούμε ελεύθερο στη διάθεση όλων Ελλήνων και ξένων ώστε να το απολαμβάνουν όπως είναι χωρίς αλλοιώσεις και περιορισμούς Είναι χρέος μας να το αφήσουμε να επιτελεί το φυσικό του προορισμό απλά να υπάρχει

ΜαΡια καΡαΜαΝΩΦΠρόεδρος του Επιμελητηρίου Περιβάλλοντος και Βιωσιμότητος Σύμβουλος Επικρατείας

Στα παραπάνω βρίσκεται και ο λόγος που είναι τόσο παράδοξη και καταστροφική η σημερινή συντονισμένη απόπειρα εκποίη-σης πλήθος παραλιών μέσω του ΤΑΙΠΕΔ όσο φυσικά και ο νόμος περί αιγιαλού που αποπειράται να περάσει το υπουργείο Οικονομι-κών Γιατί στο όνομα της ανάπτυ-ξης της τουριστικής οικονομίας στη χώρα απαξιώνει την τεράστια συσσωρευμένη επένδυση που έχει πραγματοποιηθεί τα τελευταία 50 χρόνια για τη δημιουργία της υπο-δομής της σε τουριστικές υποδομές και ξενοδοχεία Γιατί η απόπειρα συνολικής ιδιωτικοποίησης των παραλιών της χώρας θυσιάζει την ικανότητα της υφιστάμενης του-ριστικής αγοράς να αναβαθμίσει το παρεχόμενο προϊόν της προς όφελος μεμονωμένων οικονομι-κών δρώντων άλλοτε γνωστών στο ελληνικό επιχειρηματικό σύμπαν αδιαφάνειας και άλλοτε άγνωστων δυνητικών ξένων επενδύσεων που ως φαντασίωση παρουσιά-ζονται να μας εξαγνίζουν από τη συλλογική ενοχή της έλλειψης ανταγωνιστικότητας

Δυστυχώς όμως οι κυβερνητι-κές αυτές πρωτοβουλίες είναι εν-δεικτικές και βαθύτερων κοινωνι-κών μετατοπίσεων Αντανακλούν τόσο την απόσυρση του δημόσιου από οικονομικές λειτουργίες στοι-χειώδους ρύθμισης της ιδιωτικής οικονομίας όσο όμως και τη δι-άλυση της έννοιας της καθολικό-τητας των διακοπών ως δικαίωμα προσβάσιμο στο πολίτη ανεξαρ-τήτου οικονομικής κατάστασης Η καθολική αναψυχή των εργαζομέ-νων καταρρέει μαζί με το συμπλη-ρωματικό ιδανικό της αυτό της καθολικής εργασίας Και μπροστά μας απλώνεται η έρημος του ιδιω-τικού του ιδιωτικοποιημένου και του μερικού Του μερικού συμφέ-ροντος του μερικού δικαιώματος και του ολικού κατακερματισμού του δημόσιου χώρου

Η παραλία λοιπόν φτιάχνεται για να εξυπηρετήσει κοινωνικές και οικονομικές ανάγκες Και κάθε τι το ανθρώπινο που δημιουργεί-ται καταστρέφεται κιόλας Σήμερα κάτω από την παραλία βρίσκεται το πλακόστρωτο της πλήρους ιδι-ωτικοποίησης και της κατάρρευ-σης του δημόσιου χώρου Ας την υπερασπιστούμε

ΜιΧαΛηΣ ΝικΟΛακακηΣΔιδάκτωρ Κοινωνιολογίας

ακΤΕΣ σύμβολο πηγή έμπνευσης πλεονέκτημα της χώρας

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1312

η ΠαΡαΛια και τα σαράντα κύματα

Το ένα μετά το άλλο κατατίθενται τους τελευταίους μήνες στη Βουλή κατεπείγο-ντα πάντα τα νομοσχέδια για τον αναπτυ-ξιακό και για το φυσικό σχεδιασμό Απο-φάσεις με μακροπρόθεσμο από τη φύση τους ορίζοντα που όμως στοιχίζονται ρητά στο laquoεκάστοτεraquo μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής Ανατροπές της λογικής και των προτεραιοτήτων του σχεδιασμού αλλαγές των διοικητικών αρ-μοδιοτήτων φωτογραφικές διατάξεις και ύποπτες τροπολογίες Συστηματική κατε-δάφιση του νομικού πολιτισμού και της συ-νταγματικής τάξης της χώρας με τα laquoέξυ-πνα όπλαraquo που χαλκεύονται από λομπίστες εταιρείες συμβούλων και ακαδημαϊκούς με παρελθόν στον πόλεμο εναντίον όλων για την εκπλήρωση των δικών τους laquoμνημο-νιακών υποχρεώσεωνraquo Στα γρήγορα και στα σκοτεινά στους γκρίζους χώρους όπου αποφασίζουν ένα μέλλον που δεν ανήκει σε όλους μας

Περνούν όλα Όσο πιο μεγάλο είναι το διακύβευμα τόσο μεγαλώνει και η κώφω-ση της κυβερνητικής πλειοψηφίας στον κοινοβουλευτικό διάλογο Σχεδόν τελε-τουργικές έχουν γίνει πια οι διαμαρτυρίες των πολεοδόμων και των αρχιτεκτόνων των επαγγελματικών ενώσεων των εξει-δικευμένων αρθρογράφων Προσχηματική και πάντα συνοπτική η διαβούλευση Στο διαδίκτυο βέβαια Για να ξεχάσουμε ότι η δημοκρατία απαιτεί ενσώματη και συντε-ταγμένη συμμετοχή όχι τους μοναχικούς σχολιαστές ιστοτόπων όχι την προβλημα-τική του καφενέ laquoτι θάκανα αν ήμουν πρω-θυπουργός για μια μέραraquo Για να ξεχάσου-με ότι η δημοκρατία ασκείται από πολίτες που αναγνωρίζουν τον εαυτό τους σε συλ-λογικότητες κι αυτές έχουν δικούς τους τό-πους και τρόπους και χρόνους διαπραγμά-τευσης της γνώμης της επιθυμίας και του συμφέροντος χρειάζονται και παράγουν υπεύθυνη πληροφορία κι όχι στάχτη στα μάτια χρειάζονται κι αναζητούν προοπτι-κή γιrsquo αυτούς εδώ τους ανθρώπους και τα παιδιά τους όχι την έντρομη αίσθηση του αναπότρεπτου την αποδοχή της σπάνης και της ανημπόριας χρειάζονται και ανα-ζητούν επιλογές εδώ και τώρα όχι προα-ποφασισμένους μονοδρόμους

Οι πολίτες σιωπούν όσο αποκλείονται όσο τρομοκρατούνται από τη βεβαιότητα ότι δεν έχουν λόγο σrsquo αυτό που αφορά τους ειδικούς της πολιτικής και της επιστήμης στο σχεδιασμό σαν διοικητικό πρωτόκολ-λο σαν ευκαιρία για παζάρι και σαν μέσο κολασμού Κι ωστόσο οι παραλίες έκαναν τη διαφορά με μια όσο ποτέ εκκωφαντική έκφραση της κοινής γνώμης με συζητήσεις

και εκδηλώσεις με διάλογο τόσο πλούσιο σε συνεισφορές σε ιδέες και αξιώσεις που τρόμαξε αυτούς που laquoδε λογαριάζουν το πολιτικό κόστοraquordquo τόσο ώστε να μην επιβα-ρύνουν το προεκλογικό κλίμα καταθέτο-ντας το νομοσχέδιο παρά τη σκανδαλωδώς ασφυκτική προθεσμία διαβούλευσης

Δεν νομίζω ότι ήταν το περιβαλλοντικό διακύβευμα μόλο που το θέμα σηκώθηκε πρώτα από τους πολεοδόμους και τις πε-ριβαλλοντικές οργανώσεις Η κοινή γνώ-μη αντέδρασε όπως είχε γίνει και τότε με την ΕΡΤ αναγνωρίζοντας ότι παίζεται κάτι που αφορά την καθημερινή εμπειρία των ανθρώπων τις πολύτιμες λίγες μέρες ξε-κούρασης τον Αύγουστο τις παιδικές τους αναμνήσεις από το πρώτο μπάνιο με τον πατέρα σrsquo εκείνη την αμμουδιά που δεν αναγνωρίζουν πια από το ταπεινό αυθαί-ρετο στη Νέα Μάκρη τη σωματική εμπειρία της θάλασσας και του ανοιχτού ορίζοντα τα πρώτα ραντεβού τα φυλαγμένα βαθιά μέσα στην καρδιά τους έναστρα βράδια της φοιτητικής ζωής τα καράβια για τα νησιά το βαθύ μπλε του Αιγαίου από το ύψος ενός ξωκλησιού μέσα στην ξεραΐλα με τον καλοκαιρινό αέρα να σφυρίζει Η προγραμματισμένη εκχώρηση ενός χώρου που είναι τόπος της ζωής όλων μας που συνδέεται με τις λιγοστές υλικές εκφράσεις της απόλαυσης αυτό μας έκανε να κατα-λάβουμε ότι μας αφορά ο σχεδιασμός του χώρου να καταλάβουμε τι παίζεται πίσω από την πλάτη μας

Ίσως δεν είναι απαραίτητο να πω ακόμα μια φορά τι παίζεται να μιλήσω για την προτεραιότητα που δίνεται στις μεγάλες τουριστικές και βιομηχανικές επενδύσεις για την εκχώρηση των δημόσιων κτημά-των για το τι σημαίνει για τη δημοκρατία να καταργείς το κοινόχρηστο του πιο συ-γκλονιστικού φυσικού πόρου ειδικά στην Ελλάδα Θάπρεπε τότε να μιλήσω και για το ζήτημα της συλλογικής ιδιοπροσωπεί-ας για το ζήτημα της φαντασιακής πρό-σληψης της ιστορίας και του μέλλοντος του τόπου μας σε συνάρτηση με τον τρόπο που διαχειριζόμαστε και ζούμε από κοινού τον οριακό χώρο ανάμεσα στο στεριανό και το υδάτινο στοιχείο ndash στα laquoεπιστημονικάraquo αναπτυξιακό πλεονέκτημα θα τόλεγα Αξί-ζει όμως να αναφερθώ σε μια σκέψη που μου εμπιστεύτηκε αγαπημένη συνάδελφος η Μαρία Καλατζοπούλου Την ίδια στιγμή που τέτοιες ρυθμίσεις φωτογραφίζουν τους προνομιούχους παραλήπτες στρώνοντας το δρόμο για εγκάρδια συνεννόηση ανάμεσα σε κυβερνητικά επιτελεία και μεγάλα συμ-φέροντα κλείνουν το μάτι με νόημα και σε κάθε λογής μικροσυμφέροντα Υποκλίνο-νται σrsquo όλους τους αντικοινωνικούς συμ-βιβασμούς που επέβαλε στον καθένα μας χρόνια πολλά το πελατειακό κράτος χρό-νια πολλά παραιτημένο από την ευθύνη του για τη στέγη τη δουλειά την αναψυχή και την ασφάλεια των μη προνομιούχων χρόνια πολλά συνδαυλίζοντας για δικό του όφελος την άνομη ελπίδα του αδύναμου

για ατομική διαφυγή προς ότι του υποσχέ-θηκαν σαν κοινωνική ανέλιξη Τώρα που ακόμα και η επιβίωση γίνεται αβέβαιη τώ-ρα που αυτή η ελπίδα γίνεται βραχνάς το ίδιο κράτος μας την πετάει κατά πρόσωπο Μια κι έχεις ευθύνες μας λέει για τη λεη-λασία της φύσης και για την καταστροφή των ακτών πρέπει να συμμετάσχεις στην προσπάθεια για την αξιοποίησή τους με το αζημίωτο Μας αφήνουν όλους με δόλο να πιστέψουμε ότι θάχουμε θέση στο τραπέ-ζι θα περισσέψει κάτι και για μας από την ανάπτυξη θα νομιμοποιήσουμε κάποτε το σπιτάκι μέσα στο χειμέριο κύμα θα στήσου-με κι εμείς την παράνομη καντίνα μας ή τις ξαπλώστρες μας τη μια πάνω στην άλλη εκεί που είναι πιο πολλές από τα βότσαλα οι γόπες εκεί που η μυρωδιά του αντηλι-ακού καλύπτει τη θαλασσινή αύρα

Μπορεί ένα πολυτελές ξενοδοχείο να κρατά κλειστή την πιο όμορφη παραλία της Αττικής μαζί μrsquo ένα από τους μείζονες αρχαιολογικούς χώρους της κι ένα άλλο πολυτελές ξενοδοχείο με την υπογραφή πρωτοπόρων αρχιτεκτόνων να κατέλαβε το μισό αρχαίο φρούριο της Ακροναυπλίας γκρεμίζοντας τον προμαχώνα Γκριμάλντι Όμως είναι από το δικό μας αίμα οι εσωτε-ρικοί μετανάστες που με το μικρό απόθεμα από την οικογενειακή επιχείρηση έστησαν μια θάλασσα από αυθαίρετα στις μοναδι-κές αμμοθίνες της Λούτσας Ποιος θυμάται τα κρίνα της άμμου που φύτρωναν κάποτε εκεί Είναι δικό μας αίμα οι βιοπαλαιστές που στρίμωξαν τα αποκρουστικά laquoτουριστι-κά δωμάτιαraquo και τα ταβερνάκια της σαιζόν των δύο μηνών σε νησιωτικά ακρογιάλια μέχρι χτες ανεξερεύνητα Για να συμπλη-ρώσουν το μισερό εισόδημα και νάχουν κά-τι για τα γεράματα Είναι δικό μας αίμα οι υπάλληλοι που επένδυσαν το μισθό τους σε απόμακρα οικοπεδάκια χωρίς υποδομές και σε οικοδομικούς συνεταιρισμούς χωρίς τίτλους σε δασικές περιοχές Με την ελπίδα ότι laquoκάποτε θα πάρει αξίαraquo αρκεί κάποι-ος βουλευτής να το σπρώξει Με τον τρό-πο που ένα διεφθαρμένο κράτος οφείλει για να υπάρξει να διαφθείρει και τη λαϊ-κή συνείδηση και το καλό γούστο να κά-νει τους ανθρώπους συνένοχους στη δική του απληστία συνένοχους στον ευτελισμό της καθημερινότητας και στην υποθήκευ-ση του μέλλοντός τους

Όταν από την αριστερά διατυπώνεται η αξίωση για τη συγκρότηση μιας πολιτικής προστασίας των παράκτιων οικοσυστημά-των (κοινοτική πολιτική) μιας πολιτικής αποκατάστασης του τοπίου των ακτών (προ-ωθείται από τον ΟΗΕ) μιας πολιτικής δι-αχείρισης των κινδύνων που απειλούν τις

Η τουριστική βιομηχανία θέλει τους παραγωγούς της να εξαπατούν και τους πελάτες της να ζουν με υποκατάστατα Αν όμως στην Ελλάδα θέ-λουμε να ζήσουμε από τον τουρισμό δεν πρέπει να του προσφέρουμε την ψυχή μας να του εκχωρήσουμε τη φύση που είναι η κληρονομιά μας να σκηνοθετήσουμε τη ζωή μας για χάρη του

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 13παραλίες από την κλιματική αλλαγή (συνομο-λογείται σε διεθνείς συμβάσεις) μιας πολιτικής αποκατάστασης του κοινόχρηστου χαρακτήρα του αιγιαλού (το απαιτεί η βασική νομοθεσία του ελληνικού κράτους από την επαύριο της ανεξαρτησίας) τότε μας ρωτούν τι προτιμάμε Τη συντελεσμένη από τη λαϊκή αυτοστέγαση καταστροφή ή την υψηλή αισθητική και την καθαριότητα ενός resort με κηπουρό και με ελεγχόμενη είσοδο Τον χωρίς κανόνες αντα-γωνισμό των μικρο-επαγγελματιών ή την εται-ρική ευθύνη μιας πολυεθνικής φίρμας

Φτηνά κόλπα Μπορούμε να σχεδιάσουμε και μπορούμε να ονειρευτούμε μελέτες ανάπλα-σης των περιοχών αυθαιρέτων που θα σέβο-νται και θα δίνουν νέα αξία στη φύση και στο δημόσιο χώρο και θα τιμούν τον κόπο και τις προσδοκίες των ανθρώπων για απόλαυση και για δουλειά Μπορούμε να ποντάρουμε σε μια μελετημένη διαβάθμιση των επιχειρηματικών μεγεθών στην ενίσχυση της μικρής επιχειρη-ματικότητας σε τουριστικούς συνεταιρισμούς λαϊκής βάσης που δεν θα χρειάζονται τα μονο-πώλια για να είναι βιώσιμοι στην καινοτομία που θα παράγεται από δικούς μας επιστήμο-νες και δημιουργικούς ανθρώπους μέσα στο διεθνή διάλογο Μπορούμε να μελετήσουμε οριζόντιες δικτυώσεις και συνέργειες σε τοπι-κή βάση που μαζί με τον τουρισμό να δίνουν άλλη προοπτική και στην αγροτική και στην πολιτιστική παραγωγή και στη βιοτεχνία Πά-νω απrsquo όλα όμως μπορούμε και οφείλουμε να παράγουμε ήθος και αισθητική μορφές από-λαυσης και μορφές αλληλοσεβασμού που δεν μπορούν να υπάρξουν όταν οι άνθρωποι είναι κυνηγημένοι τρόπους να ζούμε τον κόσμο που δεν μπορούμε να τους ανακαλύψουμε όταν σπρωχνόμαστε στο περιθώριο

Η τουριστική βιομηχανία θέλει τους παραγω-γούς της να εξαπατούν και τους πελάτες της να ζουν με υποκατάστατα Να τους περιποιούνται σαν πλούσιους να χαζεύουν σκηνοθετημένα τοπία που είναι σαν αληθινά να χαλαρώνουν σαν να μην έχουν έννοιες Η τουριστική βιο-μηχανία μας κατασκευάζει σαν πλάσματα που προσφέρουν τον εαυτό τους σε θέα σrsquo ένα τυ-φλό βλέμμα που κατευθύνεται μόνο σrsquo ότι έχει δει από πριν σrsquo ότι κάποια άλλα μάτια κάποι-ος φωτογραφικός φακός με φίλτρο έχει δει για λογαριασμό του Μας κατασκευάζει σαν πλάσματα που κοιτάζουν χωρίς νrsquo αγγίζουν μιλούν χωρίς να επικοινωνούν βαδίζουν χω-ρίς να διασταυρώνονται Αν όμως στην Ελλά-δα θέλουμε να ζήσουμε από τον τουρισμό δεν πρέπει να του προσφέρουμε την ψυχή μας να του εκχωρήσουμε τη φύση που είναι η κλη-ρονομιά μας να σκηνοθετήσουμε τη ζωή μας για χάρη του Γιατί αυτό δεν έχει μέλλον για μας Γιατί αυτό θα εξακολουθήσει να μας λεη-λατεί και να μας διώχνει Πρέπει να μπορούμε να διαλέγουμε αυτό που θα μοιραστούμε και να το μοιραζόμαστε με αξιοπρέπεια Αλλά γιrsquo αυτό θέλουμε δρόμο σοφία κι εμπιστοσύνη Θέλουμε μια άλλη πολιτική

ΜαΡια ΜαΡκΟυΛέκτορας Πολεοδομίας ΕΜΠ

Το ΕΛΚΕΘΕ είναι δημόσιος φορέας με σκοπό τη διε-ξαγωγή επιστημονικής έρευνας επί θεμάτων που απο-τελούν βασικά στοιχεία στο παρόν σχέδιο νόμου και του οποίου η Πολιτεία αγνόησε τη γνώση και εμπειρία Γιrsquo αυτό και είμαστε εδώ γιατι πιστευουμε ότι το νομοσχέδιο θα ξανακατατεθεί με μικρές ΜΟΝΟ τροποποιήσεις ώστε να προκαλει λιγώτερο Θα εξακολουθεί όμως να αντι-μετωπίζει το ευαίσθητο οικοσύστημα της παράκτιας και παρόχθιας ζώνης υπό το πρίσμα του laquoπράγματοςraquo προς οικονομική εκμετάλλευση Αλλά η παράκτια και παρό-χθια ζώνη αποτελούν ουσιώδη οικοσυστήματα - στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος που είναι ιδιαίτερα ευπαθή και δέχονται συνεχείς και εκτεταμένες πιέσεις λόγω της οικονομικής ανάπτυξης Και γιrsquo αυτό το ελληνικό Σύ-νταγμα προβλέπει την κρατική προστασία τους Το ίδιο προβλέπουν και συμβάσεις Διεθνών φορεων όπως τα Ηνωμένα Εθνη και η ΕΕ

Τα Ηνωμένα Εθνη στο πλαίσιο της Σύμβασης της Βαρ-κελώνης θέσπισαν το 2008 κοινό πλαίσιο για την ολοκλη-ρωμένη διαχείριση των παράκτιων ζωνών της Μεσογεί-ου το οποίο και συνυπόγραψε η Ελλάδα αποφεύγοντας ωστόσο να το κάνει Νόμο του Κράτους Προφανώς γιατι το πρωτόκολλο αυτό θεσπίζει το πλάτος της μη οικοδο-μήσημης παράκτιας ζώνης στα 100μ και όχι στο μέγιστο των 50μ του παρόντος νομοσχεδίου Αντίστοιχα και η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει εκδόσει Σύσταση για τις αρχές που πρέπει να διέπουν την ολοκληρωμένη διαχείριση των παράκτιων ζωνών

Το νομοσχέδιο έχει πολλά προβλήματα που προέρχο-νται ακριβώς από το σκοπό που θέλει να καλύψει Από τα βασικά είναι οι ορισμοί για παράδειγμα του αιγιαλού της παραλίας κλπ (άρθρο 1) και η οριοθέτησή τους Και εδώ έχουμε το δεύτερο μεγάλο πρόβλημα που είναι η μη λήψη υπόψη του ευμετάβλητου χαρακτήρα του αιγιαλού (μεταβολές σε πολύ μικρά χρονικά διαστήματα εξαιτίας φυσικών φαινόμενων και διεργασιών όπως μεταβολές της στάθμης της θάλασσας φυσική ή ανθρωπογενής δι-άβρωση της ακτής μεταφορά και απόθεση φερτών υλι-κών δράση τσουνάμι) Ενώ οι εμπειρικοί τρόποι εκτί-μησης της οριογραμμής αιγιαλού μόνο σε λίγες περι-πτώσεις μπορούν να θεωρηθούν ασφαλείς (πχ μόνο αν υπάρχουν μακροχρόνια στατιστικά δεδομένα) έτσι τελι-κά οι αποκλίσεις από την πραγματική κατάσταση μπο-ρεί να είναι πολύ μεγάλες ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΜΕ ΤΑ ΔΙΚΑ ΤΟΥΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ Τα παραπάνω σε συ-νάρτηση με την κλιματική αλλαγή (άνοδος της στάθμης της θάλασσας αύξηση των ακραίων φυσικών φαινομέ-νων) και το εξαιρετικά μειωμένο προτεινόμενο πλάτος της αδόμητης παράκτιας ζώνης (μέγιστο μόνο 50μ) θα έχουν δραματικές επιπτώσεις στις επιχειρούμενες οικο-δομικές επενδύσεις

Τρίτο σημαντικό προβλημα Η παράκτιαπαρόχθια ζώ-νη είναι ένα δυναμικό σύστημα στο οποίο οι ανθρώπινες παρεμβάσεις με κτίσματα και δρόμους έχουν άμεση αρ-νητική επίδραση γιατί παρεμποδίζουν τις φυσικές διερ-γασίες οδηγώντας την παράκτιαπαρόχθια ζώνη μοιραία σε μορφολογικές και οικολογικές αλλαγές Επιπλέον το παρόν νομοσχέδιο σε αντίθεση με το πρωτόκολλο ΟΔΠΖ των ΗΕ δεν λάμβάνει υπόψη οικολογικά κοινωνικο-οι-

κονομικά και πολιτισμικά στοιχεία καταγραφή των αν-θρωπογενών δραστηριοτήτων και παρεμβάσεων και αξι-ολόγηση αυτών και τέλος με την υποστήριξη των υπη-ρεσιών του Δήμου προσπάθεια ώστε να αναπτυχθούν οι laquoσυμμετοχικές διαδικασίεςraquo και να επιτευχθεί η αρμονική συνύπαρξη του ανθρώπου με τη φύση

Επιπλέον στο παρόν σχέδιο νόμου παρατηρείται πλή-θος από αστοχίες με περιβαλλοντικές επιπτώσεις όπωςbull διευκολύνει τη δημιουργία μόνιμων κατασκευών σε

παράλιεςπαρόχθιες ζώνες (άρθρο 12 amp 14)bull προβλέπει την παραχώρηση θαλάσσιου ή λιμναίου

χώρου χωρίς καν την απαίτηση τήρησης στοιχειωδών περιβαλλοντικών όρων (άρθρο 13)

bull επιτρέπει την επιχωμάτωση του θαλάσσιου χώρου για την εξυπηρέτηση επιχειρήσεων (άρθρο 13)

bull δεν θέτει προδιαγραφές για τον καθαρισμό με μηχανι-κά μέσα των παραλιών από laquoάχρηστα υλικάraquo και ούτε απαιτεί ειδική άδεια (άρθρο 13)

bull αποκλείει από το καθεστώς προστασίας πολλούς οικο-λογικά σημαντικούς υγρότοπους και παρόχθιες ζώνες (άρθρο 2)

bull καταργεί την υποχρέωση οριοθέτησης της παράκτιας ζώνης ως προϋπόθεση για την έγκριση ιδιωτικών ή δημόσιων αναπτυξιακών έργων (άρθρο 12)

bull επιτρέπει τη δίχως όρια κατάληψη παραλιών (άρθρο 11)

bull δίνει τη δυνατότητα νομιμοποίησης αυθαίρετων κα-τασκευών χωρίς να λαμβάνεται ουσιαστικά υπόψη η περιβαλλοντική επίπτωση των κατασκευών αυτών (άρ-θρα 12 amp15)

bull αγνοεί τη συνθήκη Aarhous (απομάκρυνση της Περι-φέρειας amp Τοπικής Αυτοδιοίκησης από τη λήψη απο-φάσεων περιβαλλοντικού χαρακτήρα - άρθρο 10)

bull προβλέπει πολύ μικρό χρόνο τόσο για τον έλεγχο της ορθότητας των προσωρινών οριογραμμών (άρθρο 3) όσο και για την απάντηση σε αιτήσεις έργων (άρθρα 7 12 13) γεγονός που μπορεί να οδηγήσει τελικά σε παραβατικότητα και καταστροφή της παράκτιας ζώ-νης

bull δεν αναφερει τίποτα για την προστασία παράκτιων ζωνών με θίνες Από τα παραπάνω φαίνεται ότι το νομοσχέδιο έχει πά-

ρα πολλά επιστημονικά προβλήματα και βάζει στο περι-θώριο έννοιες όπως η προστασία του φυσικού περιβάλ-λοντος η αειφορία και ο χωροταξικός σχεδιασμός προς χάρη της με κάθε τρόπο επιχειρηματικής εκμετάλλευσης γιrsquo αυτό και πρεπει να αποσυρθεί

ΒαΣιΛικη-αΓΓΕΛικη καΤΣικη ωκεανογράφος-οικοτοξικολόγος διευθύντρια ερευνών στο ΕΛΚΕΘΕ

κριτική στο σχέδιο νόμου laquoοριοθέτηση διαχείριση και προστασία αιγιαλού και παραλίαςraquo

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1314

τα κοινά και η laquoδημόσια κτήσηraquo του αιγιαλού

Για τους οικονομολόγους laquoκοινάraquo είναι τα αγαθά που κανείς δεν μπορεί (ή δεν πρέπει) να στερηθεί την απόλαυσή τους η οποία σε κάθε περίπτωση δεν μειώνει την διαθε-σιμότητά τους Όλοι δικαιούνται το κομμάτι τους από μία πίτα που δεν μειώνεται ποτέ Οι νομικοί συνήθως διακρίνουν σε κοινό-χρηστα (άμεσα διαθέσιμα σε όλους) και σε κοινά (όσα δεν είναι ούτε καταρχήν δε-κτικά ελέγχου ndash πχ ο ατμοσφαιρικός αέ-ρας) Οι διεθνείς συνθήκες μιλούν για αγα-θά που αποτελούν laquoκοινή κληρονομιάraquo της ανθρωπότητας στο προοίμιο του Πρωτό-κολλου την Συνθήκης της Βαρκελώνης για την προστασία του παράκτιου χωρου laquoτα συμβαλλόμενα μέρηraquo αναγνωρίζουν laquoότι οι παράκτιες ζώνες της Μεσογείου θαλάσσης αποτελούν κοινή φυσική και πολιτιστική κληρονομιά ότι πρέπει να προστατεύο-νται και να χρησιμοποιούνται με σύνεση προς όφελος των σημερινών και των μελ-λοντικών γενεώνraquo

Είναι εύκολο να βρει κανείς αδυναμί-ες στους ορισμούς αυτούς που έχουν μό-νο ευριστική σημασία Αντίθετα δύσκολα αποφεύγει κανείς τα κοινά είναι παντού ndash στους οικισμούς (δρόμοι πλατείες άλση πεζοδρόμια) στην φύση (αιγιαλός παραλία θάλασσα αέρας λίμνες ποτάμια ιχθυοτρό-φα ύδατα βιοποικιλότητα κλίμα) Σήμερα τα συναντάμε στις τεχνολογικές μας υπο-δομές (πχ το διαδίκτυο οι συχνότητες) ή στον πολιτισμό (πχ τα έθιμα την παραδο-σιακή γνώση τα μνημεία) Το laquoδικαίωμαraquo στα κοινά συνδέεται συχνά με αδιόρατους τρόπους με πιο γνωστά και ευρύτερα ανα-γνωρισμένα δικαιώματα σε μεγάλο βαθμό ταυτίζεται με το δικαίωμα σε ένα ισορρο-πημένο οικιστικό και φυσικό περιβάλλον

η απόλαυση των κοινών είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την υλοποίηση δικαιωμάτων όπως αυτό της υγείας επειδή (σχεδόν εξrsquo ορισμού) είναι διαθέσιμα σε όλους συμβάλλουν στην περι-βαλλοντική δικαιοσύνη ndash την ιδέα μίας ίσης δίκαιης πρόσβα-σης στους φυσικούς πόρους - ή εξαφανίζονται μαζί της Αποτε-λούν φυσικές ή τεχνητές κοινω-νικές υποδομές για την ελευθε-ρία της έκφρασης ή το δικαίω-μα του συνέρχεσθαι Σε μία από τις πολλές δικαστικές υποθέσεις που ξεπήδησαν από το κίνημα OWS (Waller κατά City of New York) το δικαστήριο ερωτήθηκε αν υπάρχει δικαίωμα διαδήλω-σης σε έναν ιδιωτικό (αλλά κοινό-χρηστο) χώρο όπως το Zuccotti Park Καθώς ιδιωτικοποιείται ο

δημόσιος χώρος παρόμοια ερωτήματα θα τεθούν ξανά

Από πού προέρχονται τα κοινά Ήταν πάντα μαζί μας συνυφασμένα με την ίδια την ιδέα της κοινότητας παρόντα ndash αν και μερικές φορές αόρατα - σε μία κοινωνία όπου η laquoοικονομία του ανθρώπου είναι βυθισμένη στις κοινωνικές του σχέσειςraquo (Polanyi) Η ιστορία τους είναι μία αλλη-λουχία από νίκες και ήττες συμβιβασμούς και διαρρυθμίσεις καινοτομίες και παρα-δόσεις ανάμεσα στο τοπικό και παγκόσμιο επίπεδο H Elinor Ostrom η οικονομολόγος που βραβεύθηκε με το Nobel οικονομίας το 2009 για τις μελέτες της πάνω στην οικο-νομική διακυβέρνηση των κοινών έγραφε στην μεταπτυχιακή της διατριβή (1964) laquoσε μία κοινωνία οι ιδιωτικοί φορείς δεν μπο-ρούν να παράσχουν πολλά από τα επιθυμη-τά αγαθά Μερικά αγαθά δεν είναι δυνατόν να αποκλειστούν από όσους αδυνατούν να πληρώσουν για αυτά Μερικά αγαθα έχουν ένα τέτοιο φάσμα κοινών και εναλλακτι-κών χρήσεων που η προτεραιότητα των αιτημάτων για την μία ή την άλλη χρή-ση δεν είναι δυνατόν να καθοριστεί από την αγορά Η ύπαρξη επιχειρηματικό-τητας στον ιδιωτικό τομέα εγείρει το ερώ-τημα αν υπάρχει μία παρόμοια λειτουργία για όσους παρέχουν δημόσια αγαθά ndash μία δημόσια επιχειρηματικότηταraquo Από τους βοσκοτόπους της Ελβετίας μέχρι τα αρδευ-τικά δίκτυα του Νεπάλ η Ostrom πέρασε την ζωή της συνομιλώντας με αυτούς τους ανώνυμους διαχειριστές των κοινών ndash τον οποιονδήποτε Στις σκανδιναυικές χώρες αναγνωρίζεται το δικαίωμα της περιπλά-νησης της χρήσης του δημόσιου χώρου ndash allemansraumltten στην Σουηδία- αυτολεξεί

το δικαίωμα laquoτου καθέναraquo Άθελά του () το δίκαο αναγνωρίζει ότι τα laquoκοινάraquo αποτε-λούν το υπόστρωμα αυτού που ονομάζουμε laquoπροσωπικότηταraquo σημεία όπου τέμνεται το δημόσιο και το ιδιωτικό

Αναζητώντας τα ίχνη των κοινών στα νομικά κείμενα κάποιος αρχίζει από το ρωμαϊκό δίκαιο οι Ρωμαίοι νομικοί διέ-κριναν ανάμεσα σε πράγματα που ανή-καν στην ιδιωτική σφαίρα διάθεσης και όχι (extra commercium) σε αυτά ανήκαν τα αδέσποτα (res nullius διαθέσιμα σε όποιαν τα υποτάξει πρώτος πχ τα άγρια ζώα) τα δημόσια (res publicus τα πράγ-ματα που ανήκουν στην ρυθμιστική αρμο-διότητα του δημοσίου) και τα κοινά (res omnium communia όσα από τη φύση τους δεν μπορούν να υποταχθούν στην εξουσία του ανθρώπου) Ένα περίφημο χωρίο του Ιουστινιανού αναφέρει ότι laquoσύμφωνα με το φυσικό νόμο ο αέρας τα νερά που κυλούν η θάλασσα και κατά συνέπεια ο αιγιαλός είναι κοινά σε όλους τους ανθρώπους κα-νείς συνεπώς δεν μπορεί να απογορεύσει σε κάποιον να πλησιάσει οποιοδήποτε ση-μείο του αιγιαλούraquo Το ρωμαϊκό δίκαιο δεν πρέπει να εξιδανικεύεται και σίγουρα απη-χεί μία εποχή που τα κοινά ήταν άφθονα και η ζήτηση για μερικά από αυτά μικρή Ωστόσο η μακροβιότητα μερικών ιδεών του είναι αξιοσημείωτη Στις αγγλοσαξωνικές χώρες ndash και μέσω αυτών σε χώρες όπως η Ινδίαndash υπάρχει η ιδέα του laquoδημόσιου κα-ταπιστεύματοςraquo (public trust) μερικοί φυ-σικοί πόροι είναι τόσο ξεχωριστοί που η διοίκηση μπορεί να τους διαχειριστεί μόνο προς όφελος όλων των ανθρώπων ndash ακόμα και αυτών που δεν έχουν ακόμα γεννηθεί Εκεί το laquoδημόσιο καταπίστευμαraquo περιλαμ-βάνει και τον αιγιαλό

Στη χώρα μας μέσω του βυζαντινορ-ρωμαϊκού και του οθωμανικού δικαίου ο οθωνικός νόμος laquoπερί διακρίσεως κτημά-τωνraquo αναγόρευσε τον αιγιαλό σε laquoδημόσια κτήσηraquo - συνδυάζοντας την κοινοχρησία με την ιδιοκτησία του δημοσίου Με αυτή τη νομική βάση ο Άρειος Πάγος επανει-λημμένα απέκρουσε αξιώσεις ιδιωτών στον αιγιαλό κατά την διάρκεια του 19ου αιώ-να Οι ισορροπίες αλλάζουν με τη βιομηχα-νοποίηση και τον τουρισμό που άλλαξαν την αξιολόγηση της μέχρι τότε λίγο-πολύ άχρηστης παράκτιας γης και κίνησαν μία διαδικασία που ονομάστηκε αλλού laquoβα-λεαριδοποίησηraquo (balearisation) Από την δεκαετία του lsquo20 ndash με καινοτομίες όπως η Επιτροπή καθορισμού του αιγιαλού (1923) η παραχώρηση του αιγιαλού για την κα-τασκευή κέντρων αναψυχής λουτρών και άλλων κοινωφελών επιχειρήσεων (1923) ή για άλλες επιχειρήσεις (1929) νέες οι-κονομικές χρήσεις μεταφέρονται μαζικά στην ακτή Την ίδια δεκαετία laquoεφευρέθη-κεraquo και η ζώνη που laquoεπαυξάνειraquo τον αιγια-λό όταν ο τελευταίος δεν επαρκεί ndash σήμερα γνωστή ως laquoπαραλίαraquo μία λέξη παλαιότε-ρα ταυτόσημη με τον αιγιαλό ndash και με τον πρώτο νόμο για τον αιγιαλό (1940) που ίσχυσε επί 61 χρόνια αναγνωρίστηκε και η κοινοχρησία της laquoαιγιαλός ήτοι η πε-ριστοιχούσα την θάλασσαν χερσαία ζώνη η βρεχομένη από τας μεγίστας πλην συνή-θεις αναβάσεις των κυμάτων είναι κτήμα κοινόχρηστο[η] προσαυξάνουσα τον αι-γιαλόν λωρίς γης καλείται εν τω παρόντι νόμω laquoπαραλίαraquoraquo Όμως τα μεταπολεμι-κά χρόνια ήταν ακόμα πιο καθοριστικά με νέα νομικά έργαλεία - όπως τα τουριστικά δημόσια κτήματα (1946 σήμερα στην δι-αχείριση της ΕΤΑ) οι διμερείς επενδυτικές

Σκαραμαγκάς 1959

Ηράκλειο Κρήτη Η φωτογραφία είναι τραβηγμένη μεταξύ 1935-1945

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 15

σχόλια επί του σχεδίου νόμου

Τι θα περίμενε κανείς από ένα Σχέδιο Νόμου για την laquoΟριο-θέτηση Διαχείριση και Προστασία Αιγιαλού και Παραλίαςraquo

Σύμφωνα με τον τίτλο του Σχεδίου Νόμου θα περίμενε κανείς να δεί τους βασικούς άξονες πάνω στους οποίους θα αναπτυχθεί το σχέδιο νόμου bull αιγιαλός και παραλία (τι είναι και πως εντάσ-σονται στη δυναμική και λειτουργία της Παράκτιας Ζώνης) bull διαχείριση φυσικών συστημάτων (με ποιες αρχές και με ποιές κατευθύνσεις) bull προστασία (προστασία φυσικών συστημάτων ή προστασία των ανθρωπογενών παρεμβάσεων)

Πέραν αυτών θα περίμενε κανείς να γίνει στοιχειώδης ανα-φορά στη μέχρι σήμερα πρακτική και εμπειρία στον ελληνικό χώρο στις κατευθύνσεις προτάσεις και οδηγίες ευρωπαϊκών αλλά και ευρύτερα διεθνών οργανισμών

Ποιο είναι το πνεύμα του Σχεδίου Νόμου για την laquoΟριοθέ-τηση Διαχείριση και Προστασία Αιγιαλού και Παραλίαςraquo Στον αντίποδα των όσων προαναφέρθηκαν ο νόμος δομείται στις εξής ενότητες bull καθορισμός οριογραμμών (άρθρα 3 4 5 6 7 8 9) bull παραχωρήσεις (άρθρα 10 11 12 13 14) και νομιμο-ποιήσεις αυθαιρέτων (άρθρα 15 16) bull προστασία κοινοχρησί-ας (προστασία αιγιαλού) (άρθρα 17 18) bull διατάξεις για λιμάνια (άρθρα 19202122) και μεταβατικές διατάξεις

Περί καθορισμού οριογραμμών βάζουμε όρια άρα απο-κλείουμε Η οριοθέτηση του αιγιαλού με βάση μια γραμμή η οποία για τις προσχωσιγενείς ακτές μεταβάλλεται διαρκώς bull είτε λόγω αλλαγής του μηχανισμού τροφοδοσίας της ακτής bull είτε λόγω αλλαγής του κυματικού καθεστώτος bull είτε λόγω μι-ας πιθανής μελλοντικής μεταβολής της στάθμης της θάλασσας bull είτε λόγω διάφορων ανθρωπογενών παρεμβάσεων δηλώνει εξαρχής τη μεγάλη σύγχυση που θα φέρει το Σχέδιο Νόμου στην εφαρμογή του

Σχεδόν όλο το Σχέδιο Νόμου διαπερνάται από την τάση του ldquoεκ-χωρώrdquo ldquoπαρα-χωρώrdquo ldquoνομίμως αυθαιρετώrdquo επί του χώρου θεώρηση που αποκόπτει τον ldquoομφάλιο λώροrdquo του κάθε πολί-τη από το χώρο αυτή την έντονη έλξη της φύσης του ανθρώ-που στην αμεσότητά του το χώρο τη χώρα το ldquoπάτριο έδα-φοςrdquo που έχει οριστεί και ως ldquoπατρίδαrdquo και τον οδηγεί στην πλήρη αδιαφορία γιrsquo αυτήν πράξη εγκληματική για τη συνο-χή των κοινωνιών

αυτή η διακίνηση (της εκ-χώρησης παρα-χώρησης αυ-θαιρεσίας) χρειάζεται και προστασία Παραχωρήσεις και προ-στασία (προστάτες) το πνεύμα του Σχεδίου Νόμου

Ο ldquoλόγοςrdquo στον αντίποδα των ldquoα-λόγωνrdquoΩς laquoπαράκτια ζώνηraquo ορίζεται η γεωμορφολογική έκταση εκα-

τέρωθεν της ακτογραμμής στην οποία αλληλεπιδρούν θαλάσσι-ες και χερσαίες φυσικές διεργασίες Η παράκτια ζώνη αποτελεί ένα πολύπλοκο σύστημα αβιοτικών και βιοτικών παραγόντων που συνυπάρχουν και συνθέτουν τη χαρακτηριστική γεω-ποι-κιλότητα και βιο-ποικιλότητα της ζώνης που αναγνωρίζεται με συγκεκριμένους τύπους γεωτόπων υγροτόπων βιοτόπων Η παράκτια ζώνη βρίσκεται σε κατάσταση δυναμικής ισορροπίας που τις περισσότερες φορές είναι ευαίσθητη και εύθραυστη

Σrsquo αυτό το ποικίλο περιβάλλον έχουν ενταχθεί μια πληθώρα ανθρωπογενών δραστηριοτήτων ενίοτε σε αρμονία με τη φυσική λειτουργία πολλάκις όμως σε δυσαρμονία και καταφανή περι-φρόνηση προς τη φυσική λειτουργία του συστήματος Οι κοινω-νίες που περιφρόνησαν τη λειτουργία των φυσικών συστημάτων έχασαν ένα πλούτο αξιών που είχαν από αυτά τα συστήματα

Οι κύριες διεργασίες που διαμορφώνουν τις ακτές (κυρίως τις προσχωσιγενείς ακτές) ανάγονται σε μια κατηγορία παρα-

γόντων που σχετίζεται με την τροφοδοσία της ακτής με υλικά (γεωλογία του ευρύτερου παράκτιου χώρου γεωμορφολογία υδρογραφικό δίκτυο κλιματολογικές συνθήκες φυτοκάλυψη) και μια άλλη κατηγορία που σχετίζεται με τους μηχανισμούς διευθέτησης των υλικών αυτών κατά μήκος των ακτών (ο κυ-ματισμός είναι ο σημαντικότερος παράγοντας που δίνει μορ-φή στις ακτές)

Μέρος αυτής της ολότητας του δυναμικού και πολύπλοκου φυσικού συστήματος της Παράκτιας Ζώνης αποτελούν και ο αι-γιαλός και η παραλία Ο αιγιαλός είναι ο χώρος απόσβεσης της κυματικής ενέργειας είναι ο χώρος του κύματος χώρος ευαί-σθητος και ευμετάβλητος Η παραλία μια λωρίδα γης μεταξύ αιγιαλού και χέρσου Αυτή την πολυπλοκότητα του φυσικού συστήματος ldquoφιλοδοξείrdquo να δια-χειριστεί το Σχέδιο Νόμου χωρίς όμως να το θεωρεί ως πολύπλοκο σύστημα

Η δυναμική λειτουργία των φυσικών συστημάτων υπαγο-ρεύει τις αρχές ldquoδια-χείρισηςrdquo Η ανεξέλεγκτη μεγέθυνση των ανθρωπογενών δραστηριοτήτων στις ακτές έχει γίνει καταφα-νής ως παράγοντας σημαντικής πίεσης στο φυσικό σύστημα Η πίεση αυτή έχει συντελέσει στην αλλαγή της κατάστασης της λειτουργίας του φυσικού συστήματος με σοβαρές επιπτώσεις και για τον άνθρωπο Οι επιπτώσεις αυτές υπαγορεύουν την λήψη μέτρων για βελτίωση αυτής της κατάστασης με laquoΣτρατη-γικό Σχέδιο Διαχείρισης Παράκτιας Ζώνηςraquo και εφαρμογή των αρχών της ldquoΟλοκληρωμένης Διαχείρισης της Παράκτιας Ζώ-νηςrdquo laquoΟλοκληρωμένη Διαχείριση Παράκτιας Ζώνηςraquo σημαίνει μια δυναμική διεργασία αξιοβίωτης (βιώσιμης αειφόρου) δια-χείρισης και χρήσης της παράκτιας ζώνης λαμβάνοντας υπό-ψη την εύθραυστη λειτουργία των παράκτιων συστημάτων και των παράκτιων γεωμορφών τις διάφορες ανθρωπογενείς δρα-στηριότητες και τις αλληλεπιδράσεις με τα φυσικά συστήματα (χερσαία και θαλάσσια) Η δυναμική λειτουργία των φυσικών συστημάτων υπαγορεύει τις αρχές ldquoδια-χείρισηςrdquo

Η μετάβαση από τη νοο-τροπία του ldquoκαθυποτάσσωrdquo τη φύση προς την αντίληψη του ldquoπροσαρμόζομαιrdquo στη λειτουργία της φύσης ως μέρος αυτής είναι το σημερινό ζητούμενο

Δυστυχώς το Σχέδιο Νόμου διαπερνάται από πρακτική laquoμε-σιτικού γραφείουraquo (real estate) Η φύση και ο άνθρωπος δεν εντάσσονται σε τέτοιες πρακτικές

Τα φυσικά συστήματα και τα φυσικά φαινόμενα δεν έχουν ανάγκη από προστασία ούτε από προστάτες ο άνθρωπος όμως Ο laquoάνθρωποςraquo αν δεν laquoοργανώσειraquo την ύπαρξή του με βάση τη θεώρηση της laquoπροσαρμογήςraquo στη λειτουργία της φύ-σης ως μέρος αυτής θα έχει διαρκώς ανάγκη προστασίας από απλά φυσικά φαινόμενα Θα έχει πάντα ένα φόβο ότι η φύση τον εκδικείται Η φύση δεν εκδικείται ο άνθρωπος ο laquoάφρωνraquo laquoαυτοraquo-τιμωρείται

Αντί επιλόγου το Σχέδιο Νόμου να αποσυρθεί χτες

ΧΡηΣΤΟΣ αΝαΓΝΩΣΤΟυΓεωλόγος ndash Ιζηματολόγος ερευνητής στο Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας του ΕΛΚΕΘΕ

συμφωνίες μεταξύ του ελληνικού δημοσίου και ιδιωτών (πχ για η σύμβαση δημοσίου ndash ΠΕΤΡΟΛΑ του 1972) laquoεξαιρετικήraquo νομο-θεσία για τα κεφάλαια εξωτερικού (1953) ή τις laquoπαραγωγικές επενδύσειςraquo (1961) μαζί με σωρεία ειδικών νόμων (πχ για την πα-ραχώρηση του πυθμένα της θάλασσας στα πλαίσια των πρώτων πετρελαϊκών ερευ-νών βιομηχανικές περιοχές laquoαλλοδαπές επιχειρήσεις υγρών καυσίμωνraquo) - αποκλει-στικές χρήσεις κατέλαβαν μεγάλα τμήματα του αιγιαλού Η αδόμητη ζώνη εφεξής 30 μέτρα επεκτάθηκε από την χούντα () σε όλες τις εκτός σχεδίου παραλιακές ζώνες Μόλις τον 21ο αιώνα και μετά το άρθρο 24 ο ισχύων νόμος (2001) αναγνωρίζει τον αιγιαλό και την παραλία ως στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος των οποίων η χάραξη πρέπει να είναι σε μερικές πε-ριπτώσεις υποχρεωτική

Η περιοδοποίηση αυτή είναι σημαντική καθώς υπάρχει η εντύπωση ότι υπάρχουν εκεί έξω άφθονες παραλίες - ανέγγιχτες άσπιλες άθικτες και τίποτα δεν θα χαθεί αν διαμοιράσουμε μερικές από αυτές σε φι-λικούς επενδυτές Καθώς η αποκλειστική χρήση ήδη προβλέπεται για τις στρατηγι-κές επενδύσεις και για τα δημόσια ακίνητα του Μεσοπρόθεσμου μπορεί να αναρωτη-θεί κανείς τι άλλάζει με το πρόφατο νομο-σχέδιο Αλλάζουν πολλά για παράδειγμα η υποχρεωτική χάραξη παραλίας καταργείται και η νομιμοποίηση αυθαιρέτων στον αιγι-αλό και στην παραλία και μάλιστα ιδιωτι-κών γενικεύεται Κάποια στιγμή πρέπει να παύσουμε να βλέπουμε την νομιμοποίηση αυτή ως μία laquoεξαιρετικήraquo ρύθμιση δεν εί-ναι παρά ένα είδος κρυφής απορρύθμισης με την μετατροπή ενός κοινού αγαθού σε αδέσποτο το οποίο έχει ήδη κατακτηθεί από όσους έχουν επαρκή οικονομική νομική και πολιτική εξουσία για να παραμερίσουν τους θεσμούς που εγγυούνται το laquoδικαίω-μα του καθενόςraquo ndash όπως η αδειοδότηση η διαβούλευση η συμμετοχή Τόσο με τα αυ-θαίρετα όσο και με τις επιχωματώσεις θυ-μάται κανείς κάτι που παρατήρησε ο Marx περιγράφοντας τις περιφράξεις (enclosures) των laquoκοινώνraquo αγρών στην Αγγλία του 18ου αι και την συμβολή τoυς στην δημιουργία μίας μάζας ανθρώπων που εξαρτάται ορι-στικά αποκομμένη από τις πολιτισμικές της αναφορές από τον μισθό ο καλύτερος τρό-πος να καταργηθεί η κοινοχρησία δεν είναι τόσο η αλλαγή του νόμου αλλά η οριστική υλική καταστροφή του κοινού αγαθού Τί-ποτα δεν προδίδει καλύτερα τις προθέσεις του νομοθέτη από την laquoτεκμαρτήraquo (sic) ζώνη παραλίας 10 μέτρων ενώπιον των ιδιωτικών έργων φθάσαμε λοιπόν μερικούς αιώνες αργότερα στο σημείο όπου ο χρήστης μίας παραλίας πρέπει μπροστά σε ένα ιδιωτικό έργο να laquoτεκμαίρειraquo (να φαντασιώνεται) δι-καιώματα που επιβιώνουν μόνο στην μνήμη Αυτό σίγουρα δεν είναι πρόοδος

ΓιΩΡΓΟΣ ΧαΣιΩΤηΣ

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1316

Έχουν περάσει χιλιάδες χρόνια από τότε αλλά καλό είναι να θυμόμαστε ότι ο ευρωπαϊκός πολιτισμός ξεκίνησε από κάποιο ακρογιάλι της χώρας μας Σε κάποια παραλία ίσως από αυτές που το ΤΑΙΠΕΔ έχει βάλει πωλητήριο έφτασε πριν χιλιάδες χρόνια από την Ανατολή η τερατόμορφη ζωόμορφη θεά της μη-τρότητας της μητέρας φύσης και έγινε Ήρα Αθηνά Άρτεμις Αφροδίτη Εστία Ο Ευρωπαϊκός πολιτισμός η φιλοσοφία ξεκίνησαν από αυτά τα ακρογιάλια Από αυτά τα ακρογιάλια ανοιχτά και κοινά σε όλους ξεκίνησαν οι αναζητήσεις των ανθρώπων για νέους τόπους Από εκεί έφευγαν τα εμπορεύματα τα προϊόντα οι ιδέες και εκεί έφταναν άλλα υλικά άγνωστα που βελτίωναν τη ζωή των ανθρώπων νέες ανακαλύψεις και νέες ιδέες που οργάνωναν τη σκέψη και τη ζωή Σε κάποιο από αυτά τα ακρογιάλια έφτασαν στην Ευρώπη το αλφάβητο και οι αριθμοί

Έχει χαραχθεί βαθειά στην ανθρώπινη συνείδηση ότι η παραλία είναι η πόρτα της μεγάλης φυγής από την πείνα την καταπίεση τον θάνατο Κοινόχρηστη ανά τους αιώνες ήταν ο στόχος από το laquoθάλαττα ndash θάλατταraquo των αρχαίων μέ-χρι τους μετανάστες σε άλλες χώρες ή από άλλες χώρες ελπίζοντας να μπουν σε κάποιο καρυδότσουφλο για το ταξί-δι σε κάποιο απέναντι ακρογιάλι ικέτες ζωής που καταλήγει σε στοίχημα ζωής ή θανάτου

Μικρό παιδί άκουγα τους μάγκες στον Πειραιά να αστειεύονται όταν ήθελαν να πουν ότι δεν κληρονόμησαν να λένε laquoμου άφησε πέντε στρέμματα θάλασσαraquo Ο αιγιαλός και η θάλασσα για τη λαϊκή συνείδηση ήταν και είναι κάτι εκτός συ-ναλλαγής Στο μέλλον όμως αν το σχέ-διο νόμου γίνει νόμος του κράτους θα μπορείς να ζητήσεις παραχώρηση θάλασ-σας να κάνεις τεχνητά νησιά και πάνω να οικοδομήσεις Πολιτισμικό σοκ για τους παππούδες και όχι μόνο του λιμα-νιού του Πειραιά

Ζούμε εποχές catastroika Δημόσια και κοινά σε όλους αγαθά εκτός συναλλαγής γίνονται αντικείμενα του πόθου των νέ-ων ολιγαρχών Οι παραλίες η θάλασσα τα δάση τα φυσικά οικοσυστήματα από κοινόχρηστα απαραίτητα για τη ζωή και την ποιότητα ζωής των ανθρώπων γίνε-ται προσπάθεια να μετατραπούν σε μέσο πλουτισμού της νέας ολιγαρχίας

Απέναντι σε αυτή την βάρβαρη επίθε-ση κατά της ζωής και του πολιτισμού οι πολίτες οργανώνονται Ήδη λειτουργεί με τη συμμετοχή περισσότερων από εκατό συλλογικοτήτων η επιτροπή laquoΑκτές ώρα μηδένraquo που οργανώνει τον αγώνα για κοινόχρηστες παραλίες στα πρότυπα του νικηφόρου αγώνα κατά της αναθεώρησης του άρθρου 24 του συντάγματος

Οι παραλίες το καλοκαίρι μας περιμέ-νουν για τους νέους αγώνες

ΜΠαΜΠηΣ ΜΠιΛιΝηΣ

ΥΓ1 Σημαντική η δράση της 29 Ιουνίου 2014 των νέων ΣΥΡΙΖΑ στην Μα-ρίνα Φλοίσβου ΑΕ στον Φαληρικό Όρμο Ένα παράδειγμα για το τι μας περιμένει με την ιδιωτικοποίηση των παραλιών πολύς δομημένος όγκος εντατικές χρήσεις γης με καταστή-ματα εστίασης και διασκέδασης ιδι-ωτική χρήση και όχι κοινόχρηστη στο δομημένο και στον αδόμητο χώ-ρο με έλεγχο από ιδιωτική φύλα-ξη που απαγόρευσε σε πολίτες να μοιράσουν προεκλογικά φυλλάδια πριν μερικές μέρες

ΥΓ2 Διαβάσαμε στον τύπο ότι το καρ-τέλ με τον ένα τόνο ηρωίνη θα ξέ-πλενε τα μαύρα έσοδά του επενδύο-ντας σε τουριστική επιχείρηση στο παράκτιο μέτωπο του Σαρωνικού στην Αττική

ΥΓ3 Το πρώτο μεγάλο στοίχημα για τις κινητοποιήσεις αποτελεί ο υπερ-μαραθώνιος laquo240 χιλιόμετρα για τον αιγιαλόraquo από τα Ίσθμια έως τον Μαραθώνα στην Αττική που γίνεται από 8 έως 12 Ιουλίου 2014

Παραλία αγ κοσμά μήπως ζούμε το τελευταίο καλοκαίρι μιας ελεύθερης πλαζ

Για πολλά χρόνια η παρα-λία του Αγ Κοσμά ήταν κλει-στή για τους ανθρώπους που δεν μπορούσαν ή δεν ήθελαν να πληρώσουν εισιτήριο Η εταιρία που εκμεταλλεύονταν την πλαζ την είχε αποκλεί-σει εισπράττοντας εισιτήρια τη μέρα και μετατρέποντάς την παράνομα σε χώρο δε-ξιώσεων και νυχτερινής δι-ασκέδασης τη νύχτα

Αυτά ως το καλοκαίρι του 2007 Όταν με μια πολυήμερη απεργία πείνας ο Δήμαρχος Κορτζίδης κατόρθωσε να συ-γκεντρώσει τις πιο ποικίλες δυνάμεις της αυτοδιοίκησης και των κινημάτων γύρω από το αίτημα της ελεύθερης πρό-σβασης στη θάλασσα

Με τη συμπαράσταση πλή-θους κοινωνικών φορέων ο Δήμος Ελληνικού συντόνισε την επιχείρηση αφαίρεσης των περιφράξεων της πλαζ Ήταν εκεί δεκάδες Οργανι-σμοί αυτοδιοίκησης το ΤΕΕ ο Δικηγορικός Σύλλογος της Αθήνας ο Πανελλήνιος Ια-τρικός σύλλογος το ΕΚΑ συνδικάτα πολιτικοί παρά-γοντες από όλους τους χώ-ρους και βεβαίως κάμποσες χιλιάδες ενεργοί πολίτες των κινημάτων πόλης

Ακολούθησαν τα δικαστή-ρια Δήμαρχος αντιδήμαρχοι αιρετοί και εργαζόμενοι στο Δήμο στοχοποιήθηκαν από τις εταιρίες που παράνομα εκμεταλλεύονταν την πλαζ Σύρονται ακόμη σήμερα αλλά και για πολλά χρόνια ακό-μη θα ταλαιπωρούνται σε ποινικές και αστικές δίκες Χαλάλι Για το δικαίωμα της ελεύθερης πρόσβασης στη θάλασσα

Κοιτάζοντας τις φωτογρα-φίες της εποχής όσοι ζήσα-με τα γεγονότα νιώθουμε τη συγκίνηση μαζί με την πε-ρηφάνια για ότι έγινε να ανακατεύονται με τη ανη-συχία για το τι πρόκειται να συμβεί

Διότι πέρασαν ήδη εφτά καλοκαίρια και μπαίνου-με στο όγδοο που χιλιάδες κάτοικοι του λεκανοπέδιου χαίρονται καθημερινά ελεύ-θερα την πλαζ ΑΜΕΑ που δεν μπορούσαν για χρόνια να κολυμπήσουν γιατί στις πλαζ δεν υπάρχει ο κατάλ-ληλος εξοπλισμός μπόρεσαν στον Αγ Κοσμά χάρις στις προσπάθειες του δήμου και των εθελοντών Καθημερινά εκατοντάδες μέλη των ΚΑΠΗ διάφορων δήμων της περι-

οχής καταφθάνουν για να χαρούν λίγη θάλασσα

Του χρόνου όμως τι θα γίνει Η δημοτική αρχή που θα αναλάβει το Σεπτέμβρη στο πρόγραμμά της μιλά για εφαρμογή laquoμικρούraquo εισιτη-ρίου για τους μη δημότες Και η περιοχή προσφέρε-ται ήδη μέσω ΤΑΙΠΕΔ στη Lamda του κου Λάτση Μαζί με το Αθλητικό κέντρο του Αγ Κοσμά και το πρώην αε-ροδρόμιο

Οι πολίτες θα χρειαστεί να υπερασπιστούν αυτό που καταχτήθηκε με πολύ αγώνα το 2007 Διότι όπως έδειξε η ζωή και ιδιαίτερα η εμπει-ρία των τελευταίων χρόνων όλα τα δικαιώματα με όσο αγώνα κι αν καταχτήθηκαν χρειάζονται αγώνες για την υπεράσπισή τους Και οι βου-τιές στον Αγ Κοσμά θα χρει-αστούν νέους αγώνες για να παραμείνουν ελεύθερες

ακηΣ ΜΠαΔΟΓιαΝΝηΣ

παραλία μου ιστορία μου

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 17

Φρεαττύδα και Βοτσαλάκιαhellip δυο παραλίες του Πειραιά που στο διάβα του χρόνου αφηγούνται την ιστορία της πόλης από την αρχαιότητα μέ-χρι σήμερα Αρκεί να ξαπλώσεις δίπλα στο κύμα να φέρεις το τοπίο μια γύρα με τα μάτια σου και όλη η αφήγηση ξετυλίγεται μπροστά σου Θα δεις το τείχος τα σπήλαια τις φυσικές ομορφιές τον υδροβιότοπο θα ακούσεις τις φωνές των χιλιάδων λουόμενων που βούτηξαν στα νερά τους τις χαρές και τα παιχνίδια Όμως καθώς μπαίνεις στη θάλασσα θα σκοντά-ψεις πάνω στα μπάζα που κείτονται ακόμα εκεί ζωντανά να θυμίζουν πως έθαψε την πόλη και τα μνημεία της ο Σκυλίτσης Ανάμεσα στα βότσαλα θα βρεις κομμάτια από πολύχρωμα μωσαϊκά και θα νο-σταλγήσεις εκείνη την εποχή που βλέπεις μόνο στις cards postales Τον Πειραιά με τα όμορφα νεοκλα-σικά μια πόλη που χάθηκε στο χρόνο και έχει αφή-σει πίσω της ετοιμόρροπα μελαγχολικά κουφάρια Θα θυμηθείς έναν Πειραιά που αγάπησαν πολύ οι πειραιώτες αλλά όχι οι Δήμαρχοι του Αφού κάνεις τη βουτιά σου θα θελήσεις να απλω-θείς στην παραλία για να στεγνώσεις κάτω από τον ήλιο όμως ο ήλιος είναι δυνατός και θα αναζητή-σεις σκιά Θα τη βρεις κάτω από τις ομπρέλες που έβαλε η Δημοτική Αρχή για σένα Και εκεί που θα βολευτείς και θα είσαι έτοιμος να κλείσεις τα μά-τια μια δυνατή μουσική θα σε προσγειώσει απότο-μα και ένας σερβιτόρος θα εμφανιστεί να σου πά-ρει παραγγελίαΚαι κάπως έτσι ξεκινά αντίστροφα η αφήγηση

Στις 30-1-2012 το Δημοτικό Συμβούλιο Πειραιά αποφα-σίζει την αξιοποίηση και διάθεση των παραλιών Φρεατ-τύδα και Βοτσαλάκια Ειδικότερα η σύμβαση παραχώρη-σης η οποία σε πολλά σημεία είναι αόριστη και ασαφής

προβλέπει για την πλαζ Βοτσαλάκια τη δημιουργία χώρου αναψυκτηρίου και ανάπτυξη τραπεζοκαθισμάτων χώρου για την τοποθέτηση ομπρελών και ξαπλωστρών οργανω-μένου ανοιχτού χώρου στάθμευσης χώρου catering στο δώμα του κεντρικού κτιρίου του δημοτικού κολυμβητηρίου και του παράπλευρου δομημένου χώρου του ορόφου θε-ρινού κινηματογράφου και ένταξη εντός αυτού κυλικείου Ενώ για την πλαζ Φρεαττύδα ορίζει τη δημιουργία χώρου αναψυκτηρίου σε λυόμενη κατασκευή με παράπλευρο στέ-γαστρο για την ανάπτυξη τραπεζοκαθισμάτων χώρου για την τοποθέτηση ομπρελών και ξαπλωστρών και οργανω-μένου ανοιχτού χώρου στάθμευσης

Η παραπάνω απόφαση της Δημοτικής Αρχής και όσες ακολούθησαν πάρθηκαν κατά πλειοψηφία με την υπερ-ψήφισή τους από την παράταξη του Δημάρχου και την καταψήφισή τους από τις λοιπές παρατάξεις της αντιπο-λίτευσης Τα σχέδια του Δήμου για την αξιοποίηση των παραλιών πυροδότησαν αντιδράσεις από την πλευρά των κατοίκων της πόλης οι οποίοι αποφασίζουν να μην επι-τρέψουν την παραχώρηση των μοναδικών παραλιών του Πειραιά στους ιδιώτες

Στις 3-5-2012 πραγματοποιείται ο διαγωνισμός για την εκμετάλλευση με τη μορφή μίσθωσης αιγιαλού παραλίας κοινόχρηστων χώρων στις παραλίες ο οποίος κατακυρώ-νεται με ετήσιο μίσθωμα 81000 ευρώ για τα Βοτσαλάκια και 52000 ευρώ για τη Φρεαττύδα Οι πλειοδοτικοί δι-αγωνισμοί για τις δύο παραλίες είναι παράνομοι καθώς οι αποφάσεις του ΔΣ στις οποίες στηρίζονται έχουν ακυ-ρωθεί Ο Δήμαρχος δίνει διαταγή να κλείσουν οι πόρτες του Δημαρχείου για να μην μπουν οι κάτοικοι Τελικά οι 200 περίπου παρευρισκόμενοι κάτοικοι κατορθώνουν να μπουν και καταθέτουν 2000 υπογραφές ενάντια στην ιδι-ωτικοποίηση που σήμερα αγγίζουν τις 5000

Οι δημότες αντιμετωπίζονται με τον πλέον απαξιωτικό τρόπο απειλούνται με συλλήψεις εξυβρίζονται και τελικά και οι δύο παραλίες δίνονται στον ίδιο γνωστό επιχειρη-

ματία που επί σειρά ετών διατηρεί κατάστημα υγει-ονομικού ενδιαφέροντος στην παραλία Βοτσαλάκια Το τελευταίο λειτουργεί μέ-χρι και σήμερα με ευθύνη του Δημάρχου κ Μιχαλο-λιάκου χωρίς άδεια ενώ έχει κριθεί αυθαίρετο τόσο από την Κτηματική Υπηρε-σία που εξέδωσε και πρω-τόκολλο κατεδάφισής του από το 2005 το οποίο δεν έχει εκτελεστεί ακόμα όσο και από το Κεντρικό Αρ-χαιολογικό Συμβούλιο του Υπουργείου Πολιτισμού με απόφαση του στις 2232013 Οι εγκαταστάσεις των δύο πλέον καταστημάτων ένα σε κάθε πλαζ όλο και επε-κτείνονται δημιουργώντας μια ανεξέλεγκτη κατάσταση εκμετάλλευσης των μοναδι-κών παραλιών της πόλης

από τους ιδιώτες με την ευλογία των Δημοτικών Αρχών Από την άλλη πλευρά η laquoΠρωτοβουλία κατοίκων για τα Βοτσαλάκια και τη Φρεαττύδαraquo εξακολουθεί να κάνει κι-νητοποιήσεις και μαζικές εκδηλώσεις με πολιτικό επιμορ-φωτικό και πολιτιστικό περιεχόμενο μέχρι και σήμερα με στόχο την οικειοποίηση των παραλιών και την ενημέρωση των κατοίκων της πόλης για όσα συμβαίνουν ( βλ httpfreevotsalakiafreatidawordpresscom)

Η εδραιωμένη επί σειρά ετών κατάσταση αυτή αλλά και η πρόσφατη υπογραφή της σύμβασης παραχώρησης κάθε άλλο παρά προφητικές ήταν Καθώς η ιστορία μιλάει και λέει ότι στην πολιτική σκηνή και δη στο πολιτικό παρα-σκήνιο τίποτα δεν είναι τυχαίο Και αναφέρομαι στο νομο-σχέδιο-έκτρωμα για τον αιγιαλό που έρχεται μεταξύ άλλων να νομιμοποιήσει όλες τις παραπάνω αυθαιρεσίες καθώς σύμφωνα με το τελευταίο αίρονται οι σημερινοί περιορι-σμοί που αφορούν στην έκταση της παραλίας που μπορεί να παραχωρηθεί για απλή χρήση αλλά και παρέχεται η δυνατότητα νομιμοποίησης αυθαίρετων κατασκευών που βρίσκονται στην παραλία και στον αιγιαλό στην περίπτω-ση που εξυπηρετούν επιχειρηματικούς σκοπούς

Σε μια εποχή που μας καταδικάζουν στην ανεργία μας κόβουν τους μισθούς και τις συντάξεις μας στερούν βα-σικά αγαθά και υπηρεσίες μας πετάνε έξω από τα σπί-τια μας και μας φορολογούν ακόμα και για τον αέρα που αναπνέουμε σε αυτή τη μυθική εποχή που αγγίζει τα όρια της επιστημονικής φαντασίας υπάρχει ακόμα πα-ρακάτωhellip Οι δημόσιοι και ελεύθεροι χώροι δεν ανήκουν πια στην πόλη και στους κατοίκους της αλλά στα μεγάλα συμφέροντα Οι παραλίες των διακοπών μας της ελευθε-ρίας και της χαλάρωσης μας ανήκουν σήμερα στο laquoμεγά-λο κεφάλαιοraquo της ιστορίας στο οποίο ο λαός αποτελεί μια θλιβερή υποσημείωση Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε ότι οι αντιφάσεις των συμφερόντων των διαφόρων κοινωνικών ομάδων δημιουργεί την ανάγκη διαρκούς διεκδίκησης του δικαιώματος στην πόλη ιδιαίτερα όταν η σύγκρουση αυτή λαμβάνει χώρα την εποχή της κρίσης όπου υπάρχει μια τοπική κοινωνία που δοκιμάζεται σκληρά Θα επιτρέψου-με λοιπόν ένα τέτοιο τέλος

ΒιΒιαΝ ΓΛΕΝη

Φρεαττύδα και Βοτσαλάκια δυο παραλίες στο λιμάνι

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1318

Οι ακΤΕΣ ΩΣ κΟιΝα αΓαΘα

laquoΟ νεοφιλελευθερισμός έχει καθοριστεί από τη μάχη της ιδιωτικής περιουσίας όχι μόνο ενάντια στην κρατική αλλά -και αυτό ίσως είναι το πιο σημαντικό- κυρίως ενά-ντια στην laquoκοινή ιδιοκτησίαraquo (common) [] Συχνά οι επιλογές οι οποίες μας παρουσιά-ζονται είναι μεταξύ του καπιταλισμού και του σοσιαλισμού της κυριαρχίας μεταξύ ιδιωτικής και κρατικής ιδιοκτησίας με την θεραπεία κατά τα δεινά του κρατικού ελέγ-χου να φαίνεται να είναι η ιδιωτικοποίηση και κατά του κεφαλαίου η κρατικοποίηση δηλαδή ο κρατικός έλεγχος Χρειάζεται να εξερευνήσουμε και μια άλλη πιθανότητα ούτε την ιδιωτική ιδιοκτησία του καπιτα-λισμού ούτε την δημόσια ιδιοκτησία του σοσιαλισμού αλλά το κοινό στον κομμου-νισμόraquo (Michael Hardt Reclaiming the common in communism [1])

Ενέργειες όπως αυτή του πρώην Υπουργού Οικονομικών Γιάννη Στουρνάρα ο οποίος κατέθεσε ένα νομοσχέδιο με το οποίο απει-λεί την ελεύθερη πρόσβαση των πολιτών στις ακτές είναι μια πικρή υπενθύμιση ότι τυπικά οι ακτές δεν είναι ο laquoκοινόςraquo μας χώρος Είναι απλά ένας χώρος στην ιδιο-κτησία του κράτους ο οποίος παραχωρείται στους πολίτες στους commoners από το κράτος μέχρις ότου εμφανιστεί η ευκαιρία για να μπουν στην αγορά Το νομοσχέδιο εκτός από το ότι θέλει να βάλει περιορι-σμούς στο μακρόχρονο δικαίωμα ελεύθε-ρης πρόσβασης στις ακτές προτείνει επί-σης την ιδιωτικοποίηση των ακτών αλλά και αμνηστία σε υφιστάμενες κατασκευές που δημιουργήθηκαν κατά παράβαση της ισχύουσας νομοθεσίας

Οι ακτές συχνά θεωρούνται ως μέρος των laquoκοινώνraquo (commons) ενός χώρου όπου η πρόσβαση είναι δωρεάν και η ευχαρίστη-ση του να απλά να είσαι laquoεκείraquo είναι η ίδια για όλους ασχέτως κοινωνικο-οικονομικής κατάστασης Ακτές αποτελούν για πολλούς (έστω και υποσυνείδητα) ένα ουτοπικό όραμα για το πώς θα μπορούσε να ήταν η κοινωνία στον γκρίζο εκείνο χώρο μεταξύ ιδιωτικού και κρατικού

Για να αντιληφθούμε την ιδεολογική ση-

μασία του νομοσχεδίου για τους αιγιαλούς είναι σημαντικό πρώτα να αντιληφθούμε τη σημασία των κοινών αγαθών ως απο-μεινάρια της εποχής όπου οι τοπικές κοι-νότητες ήταν υπεύθυνες για τη διαχείριση των δικών τους χώρων και αγαθών μακριά από την κυρίαρχη ιδεολογία για τη σημασία της ιδιωτικής περιουσίας laquoΚοινάraquo ονομά-ζουμε τα αγαθά τα οποία κληρονομήθηκαν από τις προηγούμενες γενιές δημιουργή-θηκαν συλλογικά ή που αποτελούν φυσι-κή κληρονομιά

Η εφεύρεση του όρου laquoη τραγωδία των κοινώνraquo (tragedy of the commons) από τον Garrett Hardin στο ομώνυμο κείμενό του στο περιοδικό Science το 1968 υπήρ-ξε ορόσημο στην ιστορία της διαχείρισης των κοινών αγαθών με τους υποστηρικτές του νεοφιλελευθερισμού να χρησιμοποιούν τον όρο και τη θεωρία του Hardin για να δικαιολογήσουν τις προσπάθειές τους για ιδιωτικοποίηση και εμπορευματοποίηση αγαθών που για χρόνια βρίσκονταν στα χέρια των τοπικών κοινοτήτων Με αυτό τον τρόπο αν θέλετε είχαμε ένα δεύτερο κύμα οικειοποίησης των κοινών μετά από την laquoπερίφραξηraquo όπως ονομάστηκε η με-τατροπή των κοινών (συνήθως της κοινο-τικής γης) σε ιδιωτική περιουσία πχ στην Αγγλία τον 18ο αιώνα

Στο κείμενό του ο Hardin προσπαθούσε να αναδείξει το πρόβλημα της ατομικής συ-μπεριφοράς απέναντι σε συλλογικά αγαθά υποστήριζε δηλαδή ότι όταν κάποια αγαθά δεν ανήκουν σε συγκεκριμένα άτομα αλλά σε όλους η εκμετάλλευσή τους αποφέρει ατομικά πλεονεκτήματα και κοινά μειονε-κτήματα με αποτέλεσμα μεμονωμένα άτο-μα να το εκμεταλλεύονται Όταν το 2009 η οικονομολόγος Elinor Ostrom βραβεύθηκε με το Νόμπελ Οικονομίας για τη θεωρία της για τη διαχείριση των κοινών πόρων ήρθαν στην επιφάνεια εναλλακτικές θεω-ρίες βασισμένες σε επιτυχημένα και απο-τυχημένα παραδείγματα αυτοδιαχειριζόμε-νων κοινοτήτων αφοπλίζοντας έτσι κυρί-αρχα πολιτικο-οικονομικά μοντέλα όπως η laquoτραγωδία των κοινώνraquo του Hardin Ο

David Harvey ταυτόχρονα στο βιβλίο του Rebel cities from the right to the city to the urban revolution το 2012 υποστηρίζει ότι το πρόβλημα στην θεωρία του Hardin δεν είναι τα κοινά καθαυτά αλλά η απο-τυχία της ατομικής ιδιοκτησίας να ικανο-ποιήσει τα κοινά συμφέροντα Ο Harvey δηλαδή τοποθέτησε το πρόβλημα σrsquo ένα πλαίσιο όπου το θέμα είναι η ατομική ιδι-οκτησία των αγαθών και κατά συνέπεια η προσπάθεια για μεγιστοποίηση του ατομι-κού κέρδους

Φυσικά όμως και τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά Σε μια εποχή όπου η επικρατέ-στερες ιδέες είναι βασισμένες σrsquo ένα καπι-ταλιστικό μοντέλο με ταξικό και πατριαρ-χικό υπόβαθρο και όπου οι κυβερνήσεις δίνουν προτεραιότητα στην οικονομική ανάπτυξη αντί στις κοινωνικο-οικολογι-κές ισορροπίες όσοι έχουν πρόσβαση στα κοινά (commoners) παγιδεύονται στο laquoμα-γκανοπήγαδο της παραγωγήςraquo (treadmill of production) έχοντας το δίλημμα εργα-σία έναντι της περιβαλλοντικής προστασίας [2] Οι αιγιαλοί όμως φαίνεται να ξυπνούν τις συνειδήσεις μας και παρόλη τη δύναμη των κυρίαρχων ιδεών της εποχής οι πολί-τες δεν αποδέχονται την οικειοποίηση της παραθαλάσσιας ουτοπίας από κανένα

Και δεν μιλούμε μόνο για το πρόσφατο νομοσχέδιο για τους αιγιαλούς Το 2007 οι πολίτες και ο δήμος του αθηναϊκού προ-αστίου του Ελληνικού κινητοποιήθηκαν ενάντια στους νονούς της νύχτας οι οποί-οι οικειοποιήθηκαν αυθαίρετα δημόσια πα-ραλία για τις ιδιωτικές τους επιχειρήσεις εμποδίζοντας την ελεύθερη πρόσβαση σε αυτή [3] Σε μια άλλη υπόθεση τον Μάιο του 2012 ήταν η δημοτική αρχή του Πει-ραιά η οποία μίσθωσε δύο από τις δημο-τικές παραλίες σε ιδιωτικές εταιρείες στην τιμή των euro134000 Για άλλη μια φορά ένα ισχυρό τοπικό κίνημα δημιουργήθηκε για να αντισταθεί [4]

Σε αντίθεση με την τσιμεντοκρατεία που εισέβαλε στις ακτές άλλων (ευρωπαϊκών τουλάχιστον) τουριστικών προορισμών η Ελλάδα έχει μέχρι τώρα προστατεύσει τις

φυσικές της ακτές επιτρέποντας έτσι στους ανθρώπους που έχουν πληγεί τόσο άσχημα από τα μέτρα λιτότητας να βρίσκουν μια ουτοπία σε χώρους με εξαιρετική φυσική ομορφιά Όπως και στην περίπτωση των Σκουριών στη Χαλκιδική οι άνθρωποι της Ελλάδας δεν νοιάζονται για την τιμή του χρυσού και διεκδικούν το δικαίωμά τους στα βουνά Με τον ίδιο τρόπο οι άνθρωποι της Ελλάδας δεν νοιάζονται για τις οικονο-μικές δυνατότητες της χρυσής άμμου και πολεμούν για να κρατήσουν το δικαίωμα τους στις ακτές

Η οικονομική κρίση έχει γίνει δικαιολο-γία για την προώθηση μιας οικονομικής ανάπτυξης με την οποία βίαια οικειοποι-ούνται τα περιβαλλοντικά και κοινωνικά μας δικαιώματα με σκοπό την περαιτέρω εδραίωση μιας νεοφιλελεύθερης ατζέντας Η ιδιωτικοποίηση του δημόσιου πλούτου έχει γίνει προτεραιότητα για πολλές κυ-βερνήσεις Στην Ελλάδα από τα μεταλλεία χρυσού στη Χαλκιδική μέχρι το νερό και την υγεία οι ιδιωτικοποιήσεις προσπαθούν να αφαιρέσουν από τους πολίτες όχι μόνο το δικαίωμα στη φύση αλλά και από άλλα ζωτικής σημασίας δικαιώματα Η προσοχή της κυβέρνησης και των ιδιωτικών συμ-φερόντων βρίσκονται απροκάλυπτα πλέον και στις οικονομικές δυνατότητες της ακτο-γραμμής και της χρυσής αμμουδιάς

Γινόμαστε μάρτυρες στις προσπάθειες του σφετερισμού ενός από τους τελευταίους laquoκοι-νούς χώρουςraquo (commons) από διαφορετικά επίπεδα εξουσίας από το κράτος μερικές φορές από τις δημοτικές αρχές αλλά και το ιδιωτικό κεφάλαιο Οι δούλοι του κεφαλαί-ου προσπαθούν να μεταμορφώσουν και να καλύψουν με τσιμέντο τις τελευταίες μας ουτοπίες Αλλά οι ουτοπίες είναι αυτές που συγκροτούν τη ζωή των ανθρώπων όπως το νερό και ο αέρας Ο Εδουάρδο Γκαλεά-νο (Eduardo Galeano) μας έχει διδάξει (και αυτό είναι που πρέπει να θυμόμαστε κα-θώς πολεμούμε για το δικαίωμα μας στις ακτές) ότι ο σκοπός της Ουτοπίας ldquoes para caminarrdquo είναι για να περπατούμε [5] Η μάχη για τις ακτές ως κοινό αγαθό θα συ-νεχίζεται καθώς παρακολουθούμε με οί-κτο τους δούλους του κεφαλαίου οι οποί-οι στη μάχη τους για την προώθηση της νεοφιλελεύθερης ιδέας έχουν εμπορευ-ματοποιήσει και τσιμεντοποιήσει τις δικές τους ουτοπίες

ΜαΡια ΧαΤζηΜιΧαηΛΕρευνήτρια σε θέματα κοινών αγαθών και θαλάσσιας

πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Άαλμποργκ στην Δανία

[1] httpwwwtheguardiancomcommentisfree2011feb03communism-capitalism-socialism-property

[2] httproarmagorg201406labor-environmental-movements-coalition

[3] httpunfollowcomgrweb-only8667-courteu

[4] httpfreevotsalakiafreatidawordpresscom

[5] https wwwyoutubecomwatchv=m-pgHlB8QdQ

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 19

laquoΗ Τουρκία συνορεύει στις τρεις πλευρές της με τη θάλασσαraquo Αυτό ήταν ένα από τα πρώτα πράγματα που μάθαμε στο σχολείο Εμφανιζόταν σαν κάτι για το οποίο μέσα από μια εθνικιστική οπτική θα έπρεπε να μας κάνει περήφανους Με συνολικό μή-κος ακτών 8333χλμ (περισσότερο από το 74 των συνόρων της) ίσως πράγματι αντιστοιχεί στην Τουρκία αυτή η έμφαση στις ακτές Αλλά τι σημαίνει αυτό για εμάς Μπορούμε να απολαμβάνουμε τη θάλασσα που μας περιβάλλει ή πρόκειται για κάτι που δεν μπορούμε να δούμε ή να σκεφτούμε Ξέρουμε ότι η θάλασσα είναι κάπου εδώ κοντά αλλά για τους περισσότερους από εμάς είναι απροσπέλαστη Μόνο για τρεις δεκαετίες οι παραλίες της Τουρκίας ήταν ανοιχτές στο κοινό Ήταν καθαρές ελεύθε-ρες και ndash πάνω απrsquo όλα ndash κοντά στα σπί-τια και τα διαμερίσματά μας Σήμερα όσες παραλίες υπάρχουν στην Κωνσταντινού-πολη είναι κατειλημμένες είτε από κτίρια είτε από δρόμους Και αν τύχει και κάποια παραλία ξέφυγε από αυτό το μοντέλο τότε ούτε που θα τολμούσες να βουτήξεις μέσα στα τοξικά νερά της θάλασσας

Η διάβρωση των ακτών

Από τη δεκαετία του 1970 η παράκτια ζώνη της Τουρκίας από τη Μαύρη Θάλασσα έως τη Μεσόγειο πάσχει από εντατική αστική ανάπτυξη Ο μαζικός τουρισμός παίζει βα-σικό ρόλο στην Αττάλεια και την Mugla Σε αυτές τις παραθαλάσσιες πόλεις κυριαρχούν τα υδροπάρκα τα γήπεδα γκόλφ τα ξενο-δοχεία και οι παραλίες που προσελκύουν τουρίστες Ωστόσο η αυξανόμενη αστική ανάπτυξη έχει αφανίσει τις ακτές της Κων-σταντινούπολης και της Kocaeli Σε αυτές τις ζώνες οι αμμόλοφοι έχουν αντικατασταθεί από αεροδρόμια γέφυρες μονάδες επεξερ-γασίας λυμάτων εγκαταστάσεις αναψυχής συμπεριλαμβανομένων αστικών πάρκων Σε άλλες περιοχές όπως στα Άδανα και τη Μερσίνα πρακτικές εντατικής καλλιέργει-ας (πχ εκκαθαρίσεις γης για καλλιέργειες και κατασκευή αρδευτικών καναλιών) έχουν προκαλέσει σοβαρές επιπτώσεις στις ακτές Η βιομηχανική ανάπτυξη (πχ η κατασκευή θερμοηλεκτρικών σταθμών αυτοκινητοδρό-μων και ναυπηγείων) έχει επίσης καταστρέ-ψει την παράκτια ζώνη στη Σαμψούντα και την Τραπεζούντα

Η εξαφάνιση της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς

Η αυξανόμενη πίεση από την αστικοποί-ηση και την εκβιομηχάνιση σε συνδυασμό με την κλιματική αλλαγή απειλούν τα πα-ράκτια οικοσυστήματα της Τουρκίας Πα-

τη τροποποίηση αλλάζει το πλάτος των ακτών από 50μ σε 10μ Αυτό σημαίνει ότι ζώνη ακτής πλάτους 40μ μπορεί να πουληθεί σε ιδι-ώτες Δημιουργείται έτσι μία νέα πηγή εσόδων για την κυβέρνηση που μάλι-στα παρουσιάζεται να λει-τουργεί προς όφελος του δημόσιου συμφέροντος Το χειρότερο απrsquo όλα όχι μόνο για το Νόμο για τις Παράκτιες Περιοχές αλλά και για το Νόμο για τις Δη-μόσιες Συμβάσεις το Νό-μο για την Προστασία της Φύσης και της Βιοποικιλό-τητας τον Κανονισμό για την Προστασία των Υγρο-τόπων και πολλές άλλες ρυθμίσεις είναι το γεγονός ότι τα τελευταία δέκα χρό-νια έχουν προσανατολιστεί στην ανάπτυξη ζωνών αντί της προστασίας

Οι Στόχοι της Τουρ-κίας για το 2023

Οι ακτές είναι για την κυβέρνηση το φιλέτο από το οποίο μπορεί να αντλή-σει έσοδα Και όλες οι πα-ραπάνω θεσμικές αλλαγές αποβλέπουν στην αξιοποί-ηση του φιλέτου αυτού Το κυβερνόν Κόμμα της Δικαι-οσύνης και της Ανάπτυξης (AKP) έχει το όραμα να κάνει μέχρι το 2023 την Τουρκία μία από τις δέκα ισχυρότερες οικονομίες στον κόσμο Οι Στό-χοι για το 2023 έχουν ήδη πολλές δυσμενείς επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον και την κοινωνία Ο Turhan Uslu ερευνητής του Πανεπιστημίου Gazi της Άγκυρας επιση-μαίνει ότι τα τελευταία 50 χρόνια 7487χλμ των τουρκικών ακτών (90 του συνόλου των ακτών της χώρας) έχουν υπερδομηθεί Σύμφωνα με ανακοινώσεις του Υπουργού Οικονομικών το 2013 οι δημόσιες εκτάσεις ndash οι περισσότερες από τις οποίες είναι αμ-μόλοφοι ndash είτε θα πουληθούν είτε θα ανα-πτυχθούν με κερδοφόρες κατασκευές στη γη Αυτό σημαίνει ότι αναμένεται να δού-με κι άλλες εγκαταστάσεις όπως γήπεδα γκολφ γήπεδα βόλεϊ θερμοηλεκτρικούς σταθμούς τουριστικές υποδομές ενεργει-ακούς αγωγούς αεροδρόμια εργοστάσια ανθρακωρυχεία δρόμους και αυτοκινητό-δρομους Το χειρότερο είναι ότι παράκτι-

ράκτια και θαλάσσια οικοσυστήματα υπο-βαθμίζονται από οικιακά και βιομηχανικά λύματα βλαβερές ουσίες που μεταφέρονται από την ενδοχώρα με τα ποτάμια γεωργικές πρακτικές σε παράκτιες περιοχές τουριστι-κές δραστηριότητες και υπερσυγκέντρωση παραθεριστικών κατοικιών εμπορικών και τουριστικών λιμένων και αλιευτικών υποδο-μών Σήμερα πολλά είδη ψαριών που ήταν σε αφθονία τη δεκαετία του 1970 κινδυ-νεύουν με αφανισμό για λόγους που συν-δέονται με την υπεραλιεία τη ρύπανση των υδάτων και την καταστροφή των φυσικών ενδιαιτημάτων Η ταχύτατη εξάπλωση των τουριστικών υποδομών και δραστηριοτή-των κατά μήκος των ακτών έχει καταστρέ-ψει ενδιαιτήματα ειδών όπως η θαλάσσια χελώνα τα δελφίνια και η φώκια μοναχός Τα πράγματα δεν είναι καλύτερα στον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς Φέροντας τη φήμη ενός τεράστιου υπαίθριου μουσείου η Τουρκία βρίσκεται στο σταυροδρόμι πολ-λών αρχαίων πολιτισμών αρκετοί από τους οποίους αναπτύχθηκαν στις ακτές Πρόκει-ται για ζώνες που βρίσκονται κάτω από την αυξανόμενη πίεση του μαζικού τουρισμού και της αστικοποίησης

Ενθαρρύνοντας την ανάπτυξη των ακτών

Σε αντίθεση με ότι συμβαίνει στην πρά-ξη το Άρθρο 43 του τουρκικού Συντάγμα-τος του 1982 ορίζει ότι οι ακτές αποτελούν κρατική οντότητα Το ίδιο άρθρο επίσης αναφέρει ότι η παραλία ο αιγιαλός και η όχθη των ποταμών πρέπει να σχεδιάζονται και να χρησιμοποιούνται μόνο με βάση το δημόσιο συμφέρον Ωστόσο υπάρχουν δώδεκα κρατικοί φορείς και περίπου τρι-άντα νόμοι για τις ακτές Πολλοί από αυ-τούς έρχονται σε αντίθεση με το στόχο της προστασίας όχι μόνο των ακτών αλλά και άλλων φυσικών πόρων Για παράδειγμα ο Νόμος 2634 για την Ενθάρρυνση του Του-ρισμού (1982) του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού έχει συμβάλλει στην προώ-θηση της ανάπτυξης των ακτών μέσα από ιδιωτικοποιήσεις εκτάσεων Ο Νόμος 3621 για τις Παράκτιες Περιοχές (1990) είναι ένα κείμενο για την προστασία των ακτών που ταυτόχρονα έχει νομιμοποιήσει σχεδόν όλες τις οικιστικές και βιομηχανικές εγκαταστά-σεις και δραστηριότητες στις παράκτιες περιοχές μέσα από τροποποιήσεις του στα χρόνια που ακολούθησαν την ψήφισή του Σύμφωνα με μία από τις τροποποιήσεις οι ακτές και η γη που προκύπτει από επιχω-ματώσεις και αποξήρανση δεν υπόκεινται στις προστατευτικές ρυθμίσεις του Νόμου 2863 για την Προστασία της Πολιτιστικής και Φυσικής Κληρονομιάς Η πιο πρόσφα-

ες πόλεις όπως η Κωνσταντινούπολη συ-νεχίζουν να υποδέχονται μετανάστες που αναζητούν αστικές υποδομές και ευκαιρίες εργασίας προκαλώντας μεγάλη αναπτυξι-ακή πίεση στις παράκτιες ζώνες

Ο ακτές είναι πολύτιμη πηγή ζωής για όλους και ιδιαίτερα σημαντικές για τη φυ-σική και πολιτιστική μας κληρονομιά Μέ-σα σε μισό μόνο αιώνα η Τουρκία έχασε ένα μεγάλο μέρος αυτής της πηγής ζωής Οι ακτές πρέπει να είναι υπό τη φροντίδα του δημόσιου και όχι στα χέρια ιδιωτικών εταιρειών που έχουν ως στόχο το κέρδος Εάν δε συμβεί αυτό τότε ndashσε αντίθεση με το όραμα του AKP- είναι πολύ πιθανό η Τουρκία να γίνει μέχρι το 2023 μία από τις δέκα χώρες με τις μεγαλύτερες περι-βαλλοντικές καταστροφές και συγκρούσεις στον κόσμο

Akgun ILHAN Ακτιβίστρια για το δικαίωμα στο νερό Τουρκία

ΤΟυΡκια κύματα ιδιωτικοποιήσεων στις ακτές μας

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1320

από τη λατινοποίηση στην κινεζοποίηση μια κΡηΤη δρόμος

Η μετεκλογική σοδειά από τις προσδοκίες που καλλιεργήθηκαν για ανατροπές στην τοπική αυτοδιοίκηση της Κρήτης απέδειξε οτι αφενός το ντόπιο βαθύ σύστημα έχει τις αντοχές και τις ρίζες του άγρουστα και από την άλλη οτι ο σπόρος της εναλλακτικής πρότασης είτε ήταν τζούφιος είτε έπεσε κι αυτός θύμα της εξαιρετικής ανομβρίας που για δεύτερη συνεχόμενη χρονια ταλαιπώ-ρησε τους αγρότες Παρόλαυτά ή ίσως και γι`αυτό η Κρήτη αυτό τον Ιούνη ζει κατά κάποιο τρόπο την κινηματογραφική σκηνή όπου ένα Fast Truck (Track το γράφουν στο ΥΠΑΝ) ευρωατλαντικής σχεδίασης αλλά made in China έρχεται καταπάνω της ενώ αυτή χωρίς να έχει πάρει χαμπάρι κοιτά με αγωνία ανάμεσα στις ξαπλώστρες με το λογότυπο της Invest in Greece μήπως έπεσε κάνα ευρώ από τους τουρίστες και ακούει στα ακουστικά του smartphone το success story του Σαμαρά του Γιώργου Εκτός όμως από τη συνηθισμένη για αυτή την εποχή μπάλα τη συνηθισμένη επέλαση των τουριστών και το συνηθισμένο μάπα καρπούζι ο φετινός Ιούνης έφερε και επέ-λαση καινούριων σχεδίων για επενδύσεις έργα υποδομής κατεπείγουσες αξιοποιήσεις κατεπείγοντα νομοσχέδια και άλλα φρούτα που επείγονται να ωριμάσουν μήπως κοψει κανείς το φυτό που τα τρέφει σύριζα

Η κάθοδος του Κινέζου πρωθυπουργού στην Κρήτη και η δήλωσή του οτι βλέπει στην Ελλάδα την πύλη εισόδου της Κίνας στην Ευρώπη δείχνει οτι η διαδικασία Λατι-νοποίησης της χώρας μπαίνει στο διαταύτα αρχής γεννομένης από το Νότο με τη ση-μειολογία που κουβαλά ο όρος στο παγκό-σμιο παιχνίδι της νεοαποικιακής εκμετάλ-λευσης ανθρώπινων και φυσικών πόρων Και αν αυτή τη φορά το λιμάνι του Νότου δεν ήταν στην επίσημη ατζέντα η κεντρι-κή θέση του αεροδρομίου του Καστελίου στις συζητήσεις δείχνει οτι η οικονομική και εμπορική υπερδύναμη είναι πιο κοντά από ποτέ στο να αποκτήσει μετά το λιμάνι του Πειραιά και τις άλλες στρατηγικές με-ταφορικές υποδομές-πύλες που χρειάζεται με όπλα το τεράστιο Κινέζικο πλεόνασμα τη γεωστρατηγική θέση της Κρήτης και το διακαή πόθο της Ελληνικής κυβέρνη-σης να απογειώσει από κάπου το δικό της success story

Στην ίδια λογική του είδα φώς και μπήκα η χώρα με τη μεγαλύτερη εγκατεστημένη ισχύ βΑΠΕ στον κόσμο υπέγραψε συμφω-νίες συνεργασίας με Ελληνικές αλλά και ξένες εταιρίες (EDF) για την εγκατάσταση ενεργειακών μεγαπρότζεκτς σε όλη την επι-κράτεια Η ΤΕΡΝΑ συγκεκριμένα με φτηνό χρήμα από την Κινέζικη Βιομηχανική και Εμπορική Τράπεζα (1η κρατική στον κόσμο

σε κεφάλαια με $19 τρις) και αρωγό την Sinohydro την κρατική μεγαεταιρία κατα-σκευής έργων υποδομής και φραγμάτων έκανε το ντίλ για το υβριδικό στο Αμάρι Ρε-θύμνου Το πακέτο περιλαμβάνει και άλλα έργα αντλισιοταμίευσης σε όλη την χώρα (122 δις Ευρώ) ανοίγοντας το δρόμο για την ιδιωτική διαχείρηση των νερών Αν πάνε καλά τα πράγματα πιθανά στο μέλλον να βοηθήσουν να ξεκολλήσει και το μεγα-λύτερο (1077 MW 359 ανεμογεννήτριες και καλώδιο διασύνδεσης) ενεργειακό έρ-γο βΑΠΕ της ΤΕΡΝΑ στην Κρήτη που έχει κρυώσει κάπως απεντασσόμενο από το fast track ενώ πιθανά πάλι ο Κοπελούζος να

περιμένει οι δικοί του στρατηγικοί εταίροι στην Προμηθέας Gas να ψωνίσουν με τη σειρά τους και να ξεκολλήσει και αυτός το δικό του έργο (1005 MW 437 ανεμογεν-νήτριες και καλώδιο διασύνδεσης)

Όμως το μεγάλο γεωπολιτικό και στα καθ` ημάς μικροπολιτικό παιχνίδι στα ενεργεια-κά της μεγαλονήσου αναμένεται να συνε-χιστεί τα επόμενα χρόνια με τους υδρογο-νάνθρακες τα έργα διασύνδεσης και την καθιέρωση της ως ενεργειακού κόμβου της ανατολικής Μεσογείου με ότι αυτό συνεπάγεται Στην πρόσφατη αιτιολογική έκθεση για την σκανδαλώδη επιδότηση 6 θέσεων εργασίας μέσω 6 έργων ΒΑΠΕ με 93 εκ Ευρώ από τον επενδυτικό νόμο πε-ριλαμβάνεται ο κατάλογος των έργων που εντάσσονται στον ευρωπαϊκό κανονισμό για τις διευρωπαϊκές ενεργειακές υποδο-μές Για την Κρήτη προβλέπει τo πέρασμα της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ισραήλ-Κύ-πρου-Ελλάδας (Euro-Asia Interconnector) και του αγωγού φυσικού αερίου East-Med Το τυράκι στη φάκα πέρα από την εθνική

υπερηφάνεια για το νέο γεωστρατηγικό μας ρόλο και τα δήθεν δισεκατομμύρια με την κάνουλα θα είναι οι εκατοντάδες χι-λιάδες θέσεις εργασίας (450000 λένε μόνο για την Κρήτη) στον τομέα των εξορύξεων που έπονται και η μετατροπή της Κρήτης από ldquoυπερδήμοrdquo σε ldquoυποκρατικήrdquo οντότη-τα μέσω των ανταποδοτικών τελών όπως προέβλεπαν προεκλογικά περιφερόμενοι στρατηγικοί αναλυτές στα γραφεία της επα-νεκλεγμένης περιφερειακής αρχής

Στο πλαίσιο αυτής της γεωπολιτικής ανα-βάθμισης της Κρήτης εντάσεται και η πρό-σφατη αίτηση στην Invest in Greece από τη VOPAK τη μεγαλύτερη εταιρεία απο-

θήκευσης και διαχείρισης πετρελαιοειδών στον κόσμο για τη δημιουργία σταθμού διαμετακόμισης στη νότια Σητεία σε έκτα-ση 400 στρεμμάτων Είναι αυτό που λέει ο λαός τώρα που βρήκαμε παπά που θά-βει αβέρτα στη Συρία την Ουκρανία και το Ιράκ και που όλως τυχαίως είναι κομβικές χώρες για την ενεργειακή τροφοδοσία της Ευρώπης ευκαιρία να θάψουμε πεντέξι και στη δικιά μας αυλή

Ένα εύλογο ερώτημα είναι πως όλα αυτά και άλλα πολλά θα χωρέσουν και θα συν-δυαστούν με την άλλη μεγάλη ιδέα για με-τατροπή των ελληνικών ακτών και νησιών και της Κρήτης ειδικότερα σε Μαγιόρκα της ανατολικής Μεσογείου Οι Κινέζοι επενδυ-τές υποσχέθηκαν να ξαναέρθουν σύντομα για να δουν και τα διαθέσιμα ακίνητα για τουριστική αξιοποίηση αλλά θα πρέπει να ξέρουν οτι θα στριμωχτούν στα γραφεία του ΤΑΙΠΕΔ μαζί με τους άλλους διεθνείς και εγχώριους παίκτες του real estate και των κατασκευών που διαγκωνίζονται ήδη ποιός θα πρωτοχτίσει τις εκατοντάδες χι-

λιάδες νέες τουριστικές κατοικίες και συ-μπλέγματα με προυπολογισμό πάνω από 10 δις Μέχρι τότε η κυβέρνηση τρέχει με διαδικασίες κατεπείγοντος να αμπα-λάρει το πακέτο περνώντας από το θερινό τμήμα της βουλής το νέο χωροταξικό και εντάσσοντας στην πραμάτεια του ΤΑΙΠΕΔ όσα από τα παραλιακά ldquoφιλέταrdquo της Κρή-της δεν έχουν ακόμα τσιμεντωθεί από τους ντόπιους παράγοντες του ΣΕΤΕ όπως πχ η δημοτική πλάζ του Καρτερού και η πρώ-ην αμερικάνικη βάση των Γουρνών Και αυτό ενώ ήδη δρομολογούνται βρίσκο-ντας ανέλπιστους συμμάχους σε τοπικούς φορείς και την απελπισμένη κοινωνία οι τουριστικές μεγαεπενδύσεις στην ανατολι-κή Κρήτη (Μονή Τοπλού Καβο Πλάκο) και βάζοντας το νησί από τα ανατολικά στην κιμαδομηχανή της ιδιωτικής πολεοδόμη-σης και χωροταξίας Στα ψιλά γράμματα του τουριστικού success story έχει περάσει οτι κάποιες τουριστικές επιχειρήσεις της Κρή-της έχουν πιάσει το νοημα της κινεζοποί-ησης και πληρώνουν πλέον με κουπόνια soupermarket και διαμονήφαγητό τους υπαλλήλους απαλλαγμένους βεβαίως από το βάρος των συλλογικών συμβάσεων και της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης αφού ετσι κι αλλιώς τα νοσοκομεία κλείνουν ή υπολειτουργούν

Το Fast Track που έρχεται καταπάνω στην Κρήτη ξαναθέτει το προεκλογικό ερώτημα αν υπάρχει πειστική και συγκεκριμένη εναλ-λακτική πρόταση Η απάντηση που δόθηκε στις εκλογές του Μάη πρέπει να ξεβολέψει τους πάντες κινήματα πολιτικούς κοινω-νικούς και επιστημονικούς φορείς απο τα κλιματιζόμενα γραφεία της πολιτικής και επιστημονικής τους αυτάρκειας Επείγει ο διάλογος και η σύνθεση για την επαναδι-ατύπωση και συγκεκριμενοποίηση αυτής της πρότασης Αλλά όχι σύνθεση ισσορο-πιστική και διαχειριστική ή πάνω σε μο-ντέλα που εφάρμοσε ο νεοαποικισμός στη Λατινική Αμερική με ακριβά δάνεια από την Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ ή στην Αφρική με φτηνά δάνεια απο τις κρατικές κινέζικες τράπεζες Ούτε με προτάσεις για αριστερόστροφή ldquoπραγματιστικήrdquo διαχεί-ρηση που καλλιεργούν αυταπάτες οτι οι ανεμογεννήτριες οι εξέδρες φυσικού αε-ρίου και οι τουριστικές επενδύσεις από την ντόπια ελιτ για την αλλοδαπή ελιτ με ερ-γαζόμενους ντόπιους ldquoνταλιτrdquo θα γίνουν συστατικά της ριζοσπαστικής στροφής που απαιτούν οι καιροί Αλλιώς οι σαμαράδες θα συνεχίσουν να φτιάχνουν μεγάλες ιδέες - σαμάρια για πειθήνια υποζύγια

κΩΣΤηΣ ΔαΜιαΝακηΣ αγρότης - βιολόγος

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 21

Την πολυαναμενόμενη ολοκλήρωση του χημικού αφοπλισμού της Συρίας με την απομάκρυνση και των τελευταίων φορτί-ων χημικών παραγόντων και πρόδρομων ουσιών ανακοίνωσε πανηγύρισε ο Οργα-νισμός για την Απαγόρευση των Χημικών Όπλων (OPCW) στις 23 Ιουνίου Η κατα-στροφή του συριακού χημικού οπλοστασίου που ευθύνεται για το θάνατο περισσότερων από 1400 ανθρώπων τον περασμένο Αύ-γουστο αποτελεί ένα σημαντικό βήμα για την εξάλειψη των χημικών όπλων παγκο-σμίως Το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS παρα-μένει σταθερό στην άποψη που έχει εκφρά-σει εδώ και δεκαετίες μαζί με εκατοντάδες άλλες οργανώσεις από όλο τον κόσμο για την επιτακτική ανάγκη να δοθεί ένα τέλος στην παραγωγή και χρήση χημικών όπλων να γίνει εξουδετέρωση - καταστροφή όλων των υπαρχόντων και να επιβληθούν διε-θνείς κυρώσεις σε όσους συνεχίζουν να κατασκευάζουν χρησιμοποιούν ή κατέχουν όπλα μαζικής καταστροφής χημικά πυρη-νικά βιολογικά Παράλληλα προτάσσει ως αναγκαίους όρους τον έλεγχο την αποδοκι-μασία και την υποβολή κυρώσεων σε όλες εκείνες τις χώρες κυβερνήσεις και εταιρεί-ες που ενώ αρχικά εξάγουν τεχνογνωσία τεχνολογία και πρώτες ύλες για την κατα-σκευή των οπλοστασίων έρχονται μετά να laquoλύσουνraquo τα προβλήματα που έχουν οι ίδι-ες δημιουργήσει συνήθως με το χειρότερο τρόπο Χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιας βλακείας αναλγησίας και στάσης απέναντι στη νομιμότητα και το δικαίωμα στην ει-ρήνη ενός ολοκλήρου λαού παραμένει το Ιράκ και ο Σαντάμ Χουσεΐν

Την ίδια στιγμή που η διεθνής κοινότητα πανηγυρίζει τον αφοπλισμό της Συρίας συ-νεχίζει να υπάρχει μια σειρά κρίσιμων ερω-τημάτων που πρέπει να απαντηθούν κυρίως όσον αφορά τα επόμενα βήματα της διαδικα-

σίας καταστροφής των χημικών Προτεραιό-τητας 1 (υψηλής τοξικότητας) Σύμφωνα με την ενημέρωση που υπάρχει τα χημικά φορ-τώθηκαν από τη Latakia στο δανέζικο πλοίο ldquoArk Futurardquo με τελικό προορισμό το λιμάνι Gioia Tauro της Ιταλίας όπου θα γίνει με-ταφόρτωση 560 τόννων εξ αυτών στο ldquoCape Rayrdquo Το μετασκευασμένο φορτηγό πλοίο του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ θα καταπλεύ-σει το αμέσως επόμενο διάστημα σε διεθνή ύδατα της Μεσογείου laquoκάπουraquo μεταξύ Κρή-της Μάλτας και Ιταλίας - η ακριβής τοποθε-σία δεν έχει γνωστοποιηθεί Η εξουδετέρωση των χημικών θα γίνει εν πλω με τη μέθοδο της υδρόλυσης η οποία έχει ευρέως χρησι-

περί της καταστροφής των ΧηΜικΩΝ ΟΠΛΩΝ της ΣυΡιαΣ

μοποιηθεί κατά το παρελθόν για την κατα-στροφή χημικών και αναμένεται να διαρκέσει μέχρι 90 ημέρες Για τις ανάγκες της συγκε-κριμένης επιχείρησης κατασκευάστηκαν το 2013 από τις ΗΠΑ δύο φορητά συστήματα (Field Deployable Hydrolysis Systems) Η συγκεκριμένη πλατφόρμα έχει δοκιμαστεί μόνο με υποκατάστατα που προσομοιάζουν με τη φυσική και χημική σύσταση των ndashπιο τοξικώνndash laquoσυγγενώνraquo τους Το σύστημα αυ-τό αδρανοποιεί τους χημικούς παράγοντες θερμαίνοντας και αναμιγνύοντάς τους (με-ταξύ άλλων) με νερό υδροξείδιο του νατρί-ου και υποχλωριώδες νάτριο με αποτέλεσμα να μετατρέπονται σε λιγότερο επικίνδυνες χημικές ουσίες που δεν μπορούν να χρησι-μοποιηθούν για την κατασκευή όπλων Τα laquoπροϊόνταraquo της υδρόλυσης θα αποθηκευτούν και εν συνεχεία θα μεταφερθούν σε κατάλ-ληλες χερσαίες εγκαταστάσεις επεξεργασί-ας επικίνδυνων αποβλήτων για περαιτέρω επεξεργασία και καταστροφή Σύμφωνα με τις πληροφορίες που είναι διαθέσιμες στην ιστοσελίδα του OPCW η Γερμανία και το Ην Βασίλειο είναι μεταξύ των χωρών που θα αναλάβουν την καταστροφή μέρους των προϊόντων αυτών

Η πληροφορία ότι τα χημικά όπλα ή τα προϊόντα της υδρόλυσης θα απορριφθούν στη θάλασσα που αναπαράγεται από πολ-λά εγχώρια ΜΜΕ είναι ανακριβής και ένα από τα προϊόντα της παραπληροφόρησης που πυροδοτεί η απουσία οποιασδήπο-τε ενημέρωσης από τους αρμοδίους προς τους πολίτες Από την ημέρα που έγινε γνωστό η επιλογή της εν πλω υδρόλυσης (μετά από πρόταση των ΗΠΑ) γεννιούνται φόβοι και πολλές ενστάσεις σχετικά με την επιλογή για άλλη μια φορά του ευάλωτου περιβάλλοντος της Μεσογείου για τέτοιου είδους προβληματικά και με μεγάλο κίνδυ-νο εγχειρήματα

Την ίδια ώρα που πρέπει να εφαρμοστεί άμεσα η Οδηγία Πλαίσιο για τη Θαλάσσια Στρατηγική και η ολοκληρωμένη διαχείριση και διατήρηση των θαλάσσιων και παράκτι-ων οικοσυστημάτων και ειδών που η ΕΕ έχει θέσει ως προτεραιότητα τη laquoΓαλάζια Ανάπτυξηraquo προωθώντας τη ως έναν από τους βασικότερους άξονες για ανάπτυξη και έξοδο από την κρίση των χωρών της Μεσογείου η επιλογή της εν πλω υδρόλυ-σης με πλοίο μάλιστα που δεν διαθέτει τα χαρακτηριστικά ασφαλούς ναυσιπλοΐας και πρόσθετης ασφάλειας για τέτοιου είδους επιχειρήσεις εντείνει τις ανησυχίες

Είναι δε απορίας άξιο πώς η Ελλάδα που έχει αναλάβει την Προεδρία του Συμβου-λίου της ΕΕ κατά το πρώτο εξάμηνο του 2014 (αλλά και οι υπόλοιπες χώρες της Μεσογείου ακόμα και η ΕΕ) μένει για μια άλλη φορά απαθής χωρίς να ενημερώνει φορείς και πολίτες όπως οφείλει για ένα τόσο σοβαρό γεγονός Οι καθυστερημένες διαβεβαιώσεις από το Υπουργείο Εξωτερι-κών περί laquohellipύπαρξη[ς] όλων των εγγυήσεων ασφαλείας σε σχέση με το θαλάσσιο περι-βάλλον της Μεσογείουhellipraquo (Μάρτιος 2014) χωρίς ωστόσο απτά στοιχεία και επιχειρή-ματα τροφοδοτεί το κλίμα αμφισβήτησης (που δικαιολογημένα υπάρχει) και αφήνει χώρο για κινδυνολογία και τρομοκρατία

Οι θαλάσσιες δραστηριότητες ενέχουν πάντα το κίνδυνο ατυχήματος Η επιλογή του πιο κατάλληλου και ασφαλούς- και όχι του πιο laquoβολικούraquo- σημείου στο θαλάσσιο (ή χερσαίο) χώρο και της αποδεδειγμένα ασφαλέστερης και πιο αποδεκτής μεθόδου καταστροφής σύμφωνα με τους διεθνείς ορ-γανισμούς και την επιστημονική κοινότητα καθώς και η λήψη όλων των απαραίτητων μέτρων πρόληψης αλλά και άμεσης αντιμε-τώπισης σε περίπτωση έκτακτου περιστα-τικού αποτελούν μονόδρομο Τέλος είναι αυτονόητο ότι βασικό στοιχείο αποτελεί η πλήρης διαφάνεια η ενεργός συμμετοχή και συνεχή ενημέρωση των πολιτών

Περιμένουμε από τα αρμόδια ελληνικά υπουργεία Εξωτερικών ΥΠΕΚΑ Ναυτιλί-ας και Αιγαίου να ενημερώσουν υπεύθυ-να φορείς και πολίτες να διαβεβαιώσουν με συγκεκριμένες επιστημονικές αναφο-ρές για την ασφάλεια της μεθόδου και τις επιπτώσεις στο θαλάσσιο περιβάλλον της Μεσογείου και να απαιτήσουν την αναβολή ή ακόμα και την ματαίωση του εγχειρήμα-τος αν θεωρήσουν ότι οι διαβεβαιώσεις που έχουν λάβει από τον OPCW και τον ΟΗΕ είναι ανεπαρκείς

ΔικΤυΟ ΜΕΣΟΓΕιΟΣ SOS

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1322

Στις περισσότερες περιοχές του πλανήτη μας ο χώρος διαμορφώνεται όχι μόνο από φυσικές διεργασίες αλλά και από ανθρώπινες παρεμβάσεις άλλοτε άμεσες και άλ-λοτε έμμεσες Στην εποχή μας πολλές από τις ανθρώπινες δραστηριότητες ndashόπως η εκμετάλλευση των πόρων και η αστικοποίησηndash εξαπλώνονται σε έκταση και αυξάνονται συνεχώς σε ένταση Είναι συγκλονιστικοί οι ταχύτατοι ρυθμοί με τους οποίους συντελούνται τέτοιες διαδικασίες αλλά και οι ριζικές τους επιπτώσεις Οι έμμεσες επιρροές μάλιστα διαχέονται και καλύπτουν το σύνολο του πλανήτη Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι επιπτώσεις στο χώρο από το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής αποτέλεσμα της αύξησης εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου

Ο χώρος όπως διαμορφώνεται από τη Φύση και τον Άνθρωπο αποτελεί τοπίο Σύμφωνα με τον ορισμό του Συμβουλίου της Ευρώπης

laquoτοπίοraquo σημαίνει μία περιοχή όπως γίνεται αντιληπτή από τους ανθρώπους του οποίου ο χαρακτήρας είναι το αποτέλεσμα της δράσης και αλληλεπίδρασης των φυσικών και ή ανθρώπινων παραγόντων

Αρχικά η έννοια του τοπίου ως χώρου με έντονο τοπι-κό χαρακτήρα αναγνωρίστηκε από τις καλές τέχνες και αποτέλεσε διαχρονική πηγή έμπνευσης για τη ζωγραφι-κή και τη χαρακτική τη λογοτεχνία και την αρχιτεκτονική και ίσως τη μουσική Τον 20ο αιώνα όμως έγινε κατανο-ητό ότι το τοπίο συνδυάζοντας τις μεταβολές των οικο-συστημάτων και της βιοποικιλότητας με τις επιρροές από τις ανθρώπινες δραστηριότητες μπορούσε να αποτελέσει χρήσιμο πλαίσιο για τη διαχείριση του χώρου Άρχισε έτσι η διερεύνηση του τοπίου από περιβαλλοντική και χωρο-ταξική σκοπιά

Στην Ευρώπη μια ήπειρο με πλούσια ιστορία και πολι-τισμό της οποίας ο χώρος έχει υποστεί μακρόχρονες και συχνά βίαιες ανθρώπινες παρεμβάσεις το τοπίο αναδείχτη-κε σε αντικείμενο διεπιστημονικής έρευνας Έτσι το 2000 υπογράφηκε στη Φλωρεντία η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για το Τοπίο στο πλαίσιο του Συμβουλίου της Ευρώπης που τέθηκε σε ισχύ το Μάρτιο του 2004 Σήμερα στη Σύμβα-ση μετέχουν 38 χώρες ενώ ετήσιες τεχνικές συναντήσεις έχουν επιτρέψει τη διερεύνηση πολλών πτυχών του τοπί-ου τη διαμόρφωση αλλά και τη διαχείρισή του

Πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι η Σύμβαση για το Τοπίο αποδίδει μεγάλη σημασία στις διαδικασίες κοινωνικής ενημέρωσης και συμμετοχής σε αντίθεση με άλλες περισ-σότερο τεχνοκρατικές προσεγγίσεις Από τη μία πλευρά αυτό αποτελεί θετική εξέλιξη ως προς τη δημοκρατικότη-τα των διαδικασιών από την άλλη όμως δεν έχει διαμορ-φωθεί επαρκώς στο πλαίσιό της μια πραγματιστική και συστηματική μεθοδολογία στη διαφύλαξη και διαχείριση των τοπίων που αποτελεί ακόμα στόχο πολλών προσπα-θειών Έχει όμως προωθηθεί σημαντικά η αναγνώριση του τοπίου στον Ευρωπαϊκό χώρο

Αντίθετα στο επίπεδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης η έν-νοια του τοπίου έχει παραμείνει ουσιαστικά στα αζήτη-τα χωρίς να έχει ενταχθεί οργανικά στα περιβαλλοντικά και χωρικά της προγράμματα Πιθανά αυτό να οφείλεται στη διχογνωμία που βασιλεύει στην Ευρωπαϊκή Ένωση ως προς την αρμοδιότητά της για τα θέματα του χωρικού σχεδιασμού Διχογνωμία που οδήγησε στην παραμέληση ή και εγκατάλειψη σημαντικότατων προγραμμάτων ευ-ρωπαϊκής χωροταξίας που είχε προωθήσει παλαιότερα ο

Μάριος Καμχής κύριο στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτρο-πής Ίσως όμως η παραμέληση αυτή να οφείλεται και στην αδυναμία σύνδεσης του τοπίου με τις laquoαναπτυξιακέςraquo ή και laquoοικονομίστικεςraquo θεωρήσεις που δεσπόζουν στη σημερινή Ένωση Τείνει να αγνοηθεί έτσι η καθοριστική συμβολή του τοπίου στην ποιότητα ζωής των κατοίκων στις μνήμες και συνέχεια των τόπων την πολιτιστική τους ταυτότητα στην υπεραξία που αυτή δημιουργεί και στην ενίσχυση της τουριστικής έλξης Έχουν χρηματοδοτηθεί κατά καιρούς Κοινοτικά προγράμματα που αφορούν το τοπίο χωρίς όμως να αξιοποιηθούν τα αποτελέσματα τους και να οδηγήσουν σε συνεκτική Κοινοτική πολιτική για το τοπίο

Στο διεθνές επίπεδο η Συνθήκη για την Παγκόσμια Κλη-ρονομιά της UNESCO αναγνωρίζει πλέον τοπία στον κατά-λογο των περιοχών της Βέβαια κατά την Ευρωπαϊκή Σύμ-βαση όλα τα τοπία μπορούν να θεωρηθούν ως πολιτιστικά και να απαιτήσουν ενασχόληση και μέριμνα Αλλά αυτά που επιλέγονται από την UNESCO είναι μόνον εκείνα που χαρα-κτηρίζονται από εξέχουσες παγκόσμιες αξίες (outstanding universal values) και είναι μέχρι σήμερα μόνο 85 από τα οποία 79 πολιτιστικά και 6 μεικτά Πρέπει εδώ να σημειωθεί ότι η UNESCO όχι μόνο ενδιαφέρεται αποκλειστικά για τα τοπία με εξέχουσες παγκόσμιες αξίες αλλά τα αντιμετωπίζει ως μία ακόμη κατηγορία παγκόσμιας πολιτισμικής (κυρίως) κληρονομιάς (heritage) κι όχι τόσο ως χωρικές ενότητες οι οποίες είναι ζωντανές και υπόκεινται σε συνεχείς αλλαγές ανάλογα με τις εκάστοτε περιβαλλοντικές κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες κάθε περιόδου

Η Ελλάδα υπήρξε μια από τις πρώτες χώρες που υπέγρα-ψαν την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για το Τοπίο το 2000 Χρει-άστηκε όμως μια δεκαετία για να κυρωθεί η Σύμβαση αυτή από το Κοινοβούλιο που έγινε με το Ν38272010 ΦΕΚ Α 3025022010 δείγμα της έλλειψης ενδιαφέροντος για το τοπίο που είχαν οι μέχρι τότε πολιτικές ηγεσίες

Ένα χρόνο μετά συγκροτήθηκε με υπουργική απόφα-ση η Εθνική Επιτροπή για το Τοπίο με κύριο μέλημα την

εκπλήρωση των υποχρεώσεων της Χώ-ρας που προέκυπταν από την εφαρμογή της Σύμβασης Η Επιτροπή στην οποία η συμμετοχή των μελών της δεν ήταν αμει-βόμενη λειτούργησε μόνο για ενάμισι έτος και μετά σταμάτησε τυπικά λόγω μη αντι-κατάστασης παραιτηθέντων μελών

Στο διάστημα λειτουργίας της η Επιτρο-πή προώθησε δύο κυρίως θέματα

Με τη βοήθεια της Διεύθυνσης Χωρο-ταξίας του ΥΠΕΚΑ ενέταξε τη διαχείριση του τοπίου στις μελέτες για την επικαιρο-ποίηση των Περιφερειακών Πλαισίων Χω-ροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανά-πτυξης που ανατέθηκαν το 2012 για τις 12 περιφέρειες της χώρας Οι μελέτες αυτές περιλαμβάνουν την καταγραφή των τοπί-ων διεθνούς εθνικής και περιφερειακής σημασίας καθώς και όσων έχουν υποστεί ριζικές βλάβες τη διαπίστωση των απειλών που προκαλούν την υποβάθμισής τους και τη διατύπωση γενικών κατευθύνσεων για τη διαφύλαξη ή αποκατάστασή τους Αντί-στοιχα η έννοια του τοπίου εντάχθηκε και στην αναθεώρηση του Ρυθμιστικού Σχεδίου

της Αθήνας Αττικής Ελπίζεται ότι τα αποτελέσματα των μελετών αυτών και η κτηθείσα εμπειρία θα μπορέσουν να αξιοποιηθούν και να αποτελέσουν εργαλεία για την καλή διαχείριση του ελληνικού τοπίου

Δυστυχώς όμως η δεύτερη καίρια πρωτοβουλία της Εθνι-κής Επιτροπής Τοπίου δεν μπόρεσε να υλοποιηθεί ακόμα Πρόκειται για την εκπόνηση μελέτης βάσης που θα περι-λάμβανε την κατάρτιση τυπολογίας του τοπίου την πιλο-τική εφαρμογή προδιαγραφών σε επίπεδο Καλλικράτειου δήμου την παροχή νομικής υποστήριξης για την εκπό-νηση αναγκαίων νομοθετικών ρυθμίσεων τη δημιουργία και λειτουργία Υποστηρικτικής Διαδικτυακής Γεωγραφι-κής Εφαρμογής και τη δημιουργία Βάσης Δεδομένων για το τοπίο την πραγματοποίηση σχετικών εκδηλώσεων δι-αβούλευσης την οργάνωση ενός διεθνούς συνεδρίου την παραγωγή έντυπου υλικού και θα κατέληγε σε διατύπωση εθνικής στρατηγικής για το τοπίο Παρά τη σοβαρή εργασία που έγινε από την Επιτροπή και τη Διεύθυνση Χωροταξί-ας του ΥΠΕΚΑ στην προετοιμασία των προδιαγραφών και των δελτίων έργου για χρηματοδότηση της μελέτης από το ΕΠΠΕΡΑΑ γραφειοκρατικές διαδικασίες ή και πολιτι-κή αδράνεια έχουν αναστείλει την προώθηση αυτής της τόσο χρήσιμης μελέτης Σημειώνεται εδώ ότι τα αποτελέ-σματα της επρόκειτο να τροφοδοτήσουν τα περιφερειακά πλαίσια που αναφέρθηκαν πιο πάνω πράγμα που δεν κα-τέστη δυνατό μέχρι σήμερα

Παρά τις κάποιες αρνητικές εξελίξεις και τη σημερινή δυσμενή συγκυρία η κοινωνική συνειδητοποίηση για το τοπίο εξακολουθεί να ενισχύεται στην Ελλάδα καθώς και η αναγνώριση της δυνητικής του συμβολής στις αναπτυ-ξιακές διαδικασίες ndashκυρίως στον ελληνικό τουρισμόndash αλ-λά και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής Παράγοντες που αργά ή γρήγορα θα ευαισθητοποιήσουν και την πολιτική ηγεσία της χώρας

ΘυΜιΟΣ ΠαΠαΓιαΝΝηΣAρχιτέκτων

ΤΟΠιΟ η ΣυΓΧΡΟΝη ΠΡΟΣΕΓΓιΣη

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 23

Το εξορυκτικό έργο Pascua Lama είχε να αντιμετωπίσει πολλές δυσκολίες από την αρχή πέρα από τις κοινωνικές αντιδράσεις σε Χιλή και Αργεντινή Οι εξελίξεις στη βι-ομηχανία του χρυσού παγκόσμια αλλά και οι ενδο-εταιρικές πολιτικές και οικονο-μικές αποφάσεις επηρέασαν ιδιαίτερα το έργο και τελικά οδήγησαν στην αναστολή του Αυτά τα στοιχεία είναι σημαντικά για τον τομέα της Πολιτικής Οικολογίας καθώς αναζητούμε τι καθορίζει αυτές τις εταιρικές αποφάσεις και ποιών τα συμφέροντα τελικά εξυπηρετούνται Σε αυτό το πλαίσιο η κά-θε επιχείρηση δεν αντιμετωπίζεται ως μο-νολιθική οντότητα αλλά ως ένα δυναμικό πλέγμα σχέσεων εξουσίας αμφισβήτησης και συνεργασίας μεταξύ των διαφόρων φο-ρέων και εκφάνσεων του κεφαλαίουΑν θέ-λουμε να κατανοήσουμε τα κίνητρα και τις πολιτικές της (καναδικής) Barrick Gold στο Pascua Lama της Χιλής πρέπει να laquoανοί-ξουμεraquo το μαύρο κουτί των εταιριών χρυ-σού και να μπούμε στον απόκρυφο κόσμο των χρηματοδοτήσεων που είναι η laquoκαρ-διάraquo της εξορυκτικής βιομηχανίας

Η έκρηξη της τιμής του χρυσού

Ένα σημαντικό στοιχείο που συνθέτει το σκηνικό είναι η τεράστια αύξηση στις τιμές του χρυσού κατά την τελευταία δεκαετία η οποία συνεπάγεται και αύξηση των εξο-ρύξεων σε παγκόσμιο επίπεδο Μέσα από το πρίσμα αυτού που θεωρείται ως η μεγα-λύτερη καταγεγραμμένη άνοδος του εμπο-ρεύματος από τη μεταπολεμική περίοδο και έπειτα (2003-2012) μεγάλες εξορυκτικές εταιρείες χρυσού όπως η Barrick Gold έχουν προχωρήσει σε μεγάλες εξαγορές και έχουν επεκτείνει τις δραστηριότητές τους Συνε-πώς παλαιότερα αδρανή ορυχεία που δεν θα ήταν οικονομικά βιώσιμα να λειτουρ-γήσουν με χαμηλότερες τιμές του χρυσού

έχουν ξαναμπεί στο παιχνίδι όπως είναι και η περίπτωση του Pascua Lama

Εκμεταλλευόμενοι το ενδιαφέρον των επεν-δυτών πολλοί από τους οποίους κερδοσκο-πούν πάνω στις μελλοντικές αυξήσεις των τιμών οι εταιρείες εκδίδουν νέες προσφορές μετοχών στις αγορές Η Wall Street Journalσε άρθρο της το 2012 ανέφερε ότι κατά την τε-λευταία δεκαετία οι τέσσερις μεγαλύτερες εταιρείες εξόρυξης χρυσού (BarrickGold Newmont Newcrest και Goldcorp) έχουν αυξήσει την έκδοση μετοχών κατά 117 Μάλιστα η Barrick Gold κατέχει το laquoβρα-βείοraquo των δύο μεγαλύτερων μετοχικών προ-σφορών στην ιστορία του Χρηματιστηρίου του Τορόντο για τη χρηματοδότηση της το Νοέμβριο του 2013 Οι θεσμικοί επενδυτές (που διαχειρίζονται κατά μίνιμουμ κεφάλαια της τάξης των 100 εκ δολαρίων) όπως τα hedge funds τα συνταξιοδοτικά ταμεία και τα αμοιβαία κεφάλαια είναι ανάμεσα σε εκείνους που κατέχουν σήμερα μεγάλο κε-φάλαιο μετοχών στα μητρώα των εταιρειών εξόρυξης χρυσού

Δημιουργώντας κέρδος για τους μετόχους

Οι θεσμικοί επενδυτές με το τεράστιο μέγεθος των επενδύσεών τους είναι δι-ατεθειμένοι να αναλάβουν ενεργό ρόλο για τις επενδύσεις τους πολύ περισσότερο από ότι οι ιδιώτες επενδυτές Οι μεγάλες συγκεντρώσεις της επένδυσης σε μια εται-ρία τους δίνει μεγαλύτερη διαπραγματευ-τική ισχύ (και μάλιστα ψήφων) ώστε να πιέσουν σε εταιρικά θέματα Οι θεσμικοί μέτοχοι της Barrick Gold προφανώς δεν αποτελούν εξαίρεση Η μη απόδοση των αναμενόμενων μερισμάτων στους μέτοχους αποτέλεσε το βασικό λόγο για να πιεστεί η διοίκηση να εγκαταλείψει το σχέδιο αύ-ξησης των επενδύσεων της laquoγια χάρη της

ανάπτυξηςraquo και να ιεραρχήσει πολύ ψηλά την απόδοση των κερδών στους μέτοχους Μάλιστα στα μέσα του 2012 ο Διευθύνων Συμβούλος απολύθηκε με βάση την κακή απόδοση των μετοχών ενώ συνεχείς ήταν και οι διαμάχες στο διοικητικό συμβούλιο καθώς έπρεπε να σηματοδοτηθεί μια νέα εποχή όπου οι αποδόσεις των μετόχων θα έχουν τον πρώτο λόγο

Λόγω όλων των παραπάνω η Barrick Gold υιοθετεί πλέον μια πιο συντηρητική προσέγγιση στην κατανομή κεφαλαίων μαζί με την υπόσχεση ότι laquoοι αποδόσεις (στους μετόχους) θα καθορίζουν την παραγωγή και όχι το αντίθετοraquo Η εταιρεία έχει αναβάλει για παράδειγμα 4 δισ δολαρίων προγραμ-ματισμένες κεφαλαιακές δαπάνες και έχει προχωρήσει πρόσθετες περικοπές των γε-νικών εξόδων Επιπλέον έχουν πουληθεί ορυχεία χαμηλής αποδοτικότητας και υψη-λού λειτουργικού κόστους όπως είναι τα ορυχεία Darlot Granny Smith και Lawlers στη δυτική Αυστραλία

Το αίνιγμα Pascua Lama

Το Pascua Lama σε αυτό το πλαίσιο απο-τελεί ένα γρίφο για την Barrick Gold Κα-θώς έχει χαρακτηριστεί ως το laquoμεγαλύτε-ρο ορυχείο χαμηλού κόστους στον κόσμοraquo θεωρείται η ναυαρχίδα των περιουσιακών στοιχείων της εταιρείας και αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της μελλοντικής παρα-γωγής χρυσού Είναι από τα μεγαλύτερα ανεκμετάλλευτα κοιτάσματα χρυσού στον κόσμο κατέχοντας την 11η θέση και το τρί-το μεγαλύτερο στη Λατινική Αμερική Για τη Barrick Gold υπήρξε το επίκεντρο των κεφαλαιακών της δαπανών με πάνω από 5 δις δολάρια μέχρι σήμερα Αποτελεί το σημαντικότερο λόγο συγκρούσεων μεταξύ της εταιρείας και των μετόχων της με ορι-σμένους μέτοχους να αμφισβητούν ακόμα

το κατά πόσον θα πρέπει να συνεχιστεί το έργο στο σημερινό περιβάλλον

Σε αυτή τη διαμάχη ήρθαν να προστεθούν η διαρκής αντίδραση και αβεβαιότητα για την περιβαλλοντική συμμόρφωση του έργου με τους κανονισμούς της Χιλής η χαμηλό-τερη τιμή του χρυσού σήμερα και τα 15 δις δολάρια έλλειμμα στα οικονομικά της εται-ρείας Όλοι αυτοί οι παράγοντες οδήγησαν στην αναστολή του έργου Η Barrick Gold μπορεί να κατέφερε με αυτή την απόφαση να περιορίσει τη ζημιά της όμως το μέλλον της τίθεται υπό αμφισβήτηση Η παραγωγή η μεγέθυνση και η υπόσχεση της μελλοντι-κής ανάπτυξης παραμένει αναπόσπαστο μέρος της επιχειρηματικής δραστηριότη-τας της και βάσει αυτών καθορίζεται και η βιωσιμότητά της Αυτό αναγκάζει την εται-ρεία να δηλώσει ότι δεν έχει απομακρυνθεί ολοκληρωτικά από το έργο Πράγματι μια απόφαση να αναστείλει τις τωρινές δρα-στηριότητες δεν σημαίνει ότι χάνει τα με-ταλλευτικά δικαιώματα (τα οποία δεν έχουν ημερομηνία λήξης εφόσον οι ετήσιες πλη-ρωμές γης καταβάλλονται)

Τι θα γίνει στο Pascua Lama

Προς το παρόν η εταιρεία έχει μετριάσει το κίνδυνο έκθεσής της στο έργο εξόρυξης στο Pascua Lama Όλα τα σημάδια δείχνουν μια επιβράδυνση στην εξορυκτική βιομηχανία εν γένει η οποία επιδεινώνεται με την αύξηση της επιφυλακτικότητας εκ μέρους των χρη-ματοοικονομικών επενδυτών να συνεισφέ-ρουν κεφάλαια στη βιομηχανία Αλλά εκεί που οι μικρές εταιρίες εξόρυξης (εταιρείες που αναλαμβάνουν μόνο εξερεύνηση)είτε πωλούνται ή κλείνουν σε περίοδο ύφεσης οι μεγάλες χρυσοθήρες δείχνουν αντοχή Πε-ρίοδοι υφέσεις και πτώσης χαρακτηρίζουν τον κύκλο εξόρυξης στο τέλος της προη-γούμενης ύφεσης για παράδειγμα τα σχέ-δια της λειτουργίας του Pascua Lama είχαν για να ξανακκκινίσουν λίγα χρόνια αργότερα όταν οι τιμές του χρυσού ανέκαμψαν Εκτός από το να περιμένει μέχρι να βελτιωθούν οι συνθήκες η εταιρεία εξετάζει να πουλήσει μέρος του μεριδίου της στο Pascua Lama Τέτοιες συμφωνίες συνεργασίας δεν είναι ασυνήθιστες στον τομέα των εξορύξεων με δεδομένη την υψηλή κεφαλαιακή δαπάνη που απαιτείται Προς το παρόν βέβαια πε-ριμένουν τη στιγμή που τα αποθέματα χρυ-σού στο Pascua Lama θα έχουν μεγαλύτερη αξία και χαμηλότερο επενδυτικό κίνδυνο αν εξορυχτούν από το να παραμένουν κά-τω από το έδαφος

JULIE REYESδιδακτορική ερευνήτρια Πολιτικής Οικολογίας

στο Πανεπιστήμιο του ΜάντσεστερΜετάφραση Δήμητρα Σπαθαρίδου

Επιμέλεια Γιώργος Βελεγράκης

ΧιΛη η στρατηγική της Barrick Gold στο ορυχείο χρυσού Pascua Lama

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1324

Αντιδράσεις για τα πρώτα φορτία ασφαλτώδους άμμου στην Ευρώπη

Για πρώτη φορά φορτία πετρελαίου ασφαλ-τώδους άμμου (tar sand oil) στάλθηκαν στην Ευρώπη και πιο συγκεκριμένα στην Ισπανία για επεξεργασία και διύλιση 600000 βαρέλια αρ-γού πετρελαίου της καναδικής εταιρείας Western

Canada Select (WCS) στάλθηκαν από την ισπανική πετρελαϊκή εταιρεία Repsol σε διυ-λιστήριο του Μπιλμπάο Η εξέλιξη αυτή πυροδότησε αντιδράσεις και διαδηλώσεις έξω από το εργοστάσιο το οποίο βρίσκεται σε μια ιδιαίτερα πυκνοκατοικημένη περιοχή Οι εκδηλώσεις διαμαρτυρίας υποστηρίζονται από τοπικές κινήσεις πολιτών και από περι-βαλλοντικές οργανώσεις που επισημαίνουν τους κινδύνους που δημιουργούν για τους κατοίκους και το περιβάλλον

Από τη μεριά της η εταιρεία απορρίπτει τα ενστάσεις κατοίκων και περιβαλλοντικών οργανώσεων και ισχυρίζεται ότι ο συγκεκριμένος τύπος αργού πετρελαίου παράγει την ίδια ποσότητα εκπομπών με οποιοδήποτε άλλο είδος πετρελαίου

Παρrsquoόλα αυτά μελέτες σε άλλες περιοχές του πλανήτη έχουν συνδέσει την ύπαρ-ξη διυλιστηρίων ασφαλτώδους άμμου με αυξημένα επίπεδα καρκίνου και αναπνευ-στικών νοσημάτων Απόπειρες της ΕΕ να ποσοτικοποιήσει τις εκπομπές αερίων ρύπων από διαδικασίες εξόρυξης και διύλισης πετρελαίου ασφαλτώδους άμμου έχουν προς το παρόν εγκαταλειφθεί μετά τις έντονες αντιδράσεις του Καναδά και της βιομηχανίας πετρελαίου

Ανεπαρκής ο περιορισμός της ΕΕ στα βιοκαύσιμα καταγγέλουν οικολογικές οργανώσεις

Στις 13 Ιουνίου και μετά από μήνες διαπραγματεύσεων οι υπουργοί Ενέργειας της ΕΕ αποφά-σισαν τον περιορισμό των βιοκαυσίμων στο 7 της ενέργειας της Ευρώπης για μεταφορές το 2020 και ενώ η αρχική πρόταση προέβλεπε όριο 5 Οικολογικές οργανώσεις όμως προειδο-ποιούν ότι ο περιορισμός είναι πολύ ήπιος και έρχεται καθυστερημένα Οι αρνητικές συνέπειες από βιοκαύσιμα θα αυξηθούν καθώς το όριο του 7 σημαίνει 50 αύξηση του σημερινού επιπέδου χρήσης βιοκαυσίμωνΠώς όμως τα βιοκαύσιμα που αποτελούν ένα είδος ανανεώσιμης πηγής ενέργειας έφτασαν να αποτελούν κίνδυνο για το περιβάλλονΒασικό επιχείρημα για την πολιτική υποστήριξης των βιοκαυσίμων στην ΕΕ (πχ βιοντήζελ) ήταν ότι έχουν ως αποτέλεσμα χαμηλότερες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου σε σχέση με τα ορυ-κτά καύσιμα δεδομένου πχ ότι τα φυτά που καλλιεργούνται για να παραχθούν τα βιοκαύσιμα απορροφούν διοξείδιο του άνθρακα Ίσως σημαντικότερα κίνητρα όμως ήταν οι αυξανόμενες τιμές των ορυκτών καυσίμων και η ενεργειακή ασφάλειαΚαθώς όμως οι ευρωπαϊκές χώρες και οι προμηθευτές καυσίμων υλοποιούσαν τους στόχους για τα βιοκαύσιμα το αποτέλεσμα ήταν η προώθηση σχεδόν αποκλειστικά βιοκαυσίμων που παράγονται από τροφικές και ενεργειακές καλλιέργειες όπως φοινικέλαιο σόγια ελαιοκράμβη (βιοντήζελ) σιτάρι και καλαμπόκι (αιθανόλη) Η επιστημονική κοινότητα έχει προειδοποιήσει ότι η αυξημένη ζήτηση για βιοκαύσιμα στην ΕΕ οδηγεί στην επέκταση της παγκόσμιας καλλιεργήσιμης γης σε βαθμό που μπορεί τελικά να αυ-ξήσει τις εκπομπές που συντελούν στην κλιματική αλλαγή Αυτή η έμμεση αλλαγή χρήσης γης (Indirect Land Use Change ndash ILUC) συντελείται ως εξής Επιφάνεια γης που μπορεί να χρησι-μοποιηθεί για καλλιέργεια τροφίμων τώρα χρησιμοποιείται για καλλιέργεια καυσίμων Αυτό έχει ως αποτελέσμα να χρειάζεται επιπλέον επιφάνεια καλλιεργήσιμης γης για τα τρόφιμα Η laquoνέαraquo γη συνήθως βρίσκεται σε τροπικές περιοχές όπου μεγάλα δάση κόβονται για να δημιουργηθεί χώρος για καλλιέργειες Αυτή η αποψίλωση μειώνει τα δέντρα και γενικότερα τη βλάστηση που απορροφά διοξείδιο του άνθρακα και αποβάλλει τεράστια μεγέθη αερίων θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα αναιρώντας τον αρχικό στόχο της πολιτικής της ΕΕ για τα βιοκαύσιμα Ταυτόχρονα ο ανταγωνισμός μεταξύ καλλιέργειας βιοκαυσίμων και τροφίμων για εκτάσεις γης και για νερό ανεβάζει τις τιμές των τροφίμων και εντείνει τις διακυμάνσεις των αγορών γεωρ-γικών προϊόντων ενώ οι επιδοτήσεις στα βιοκαύσιμα κοστίζουν περίπου 6 δισ euro το χρόνο στα ευρωπαϊκά κράτηΗ Ευρώπη είναι ήδη η ήπειρος με την υψηλότερη εξάρτηση από εκτάσεις γης εκτός των συνόρων της και έχει το δεύτερο υψηλότερο επίπεδο laquoκατανάλωσης γηςraquo κατά κεφαλήν Σύμφωνα με μελέ-τη του Οικονομικού Πανεπιστήμιου της Βιέννης για την οργάνωση laquoΦίλοι της Γηςraquo ΕυρώπηςΤο αποτύπωμα της κατανάλωσης βιοκαυσίμων σε επιφάνεια γης το 2010 ήταν 450 εκατομμύρια στρέμματα ισοδύναμο με την επιφάνεια της Σουηδίας Το 2030 αν η σημερινή τάση συνεχιστεί η κατανάλωση βιοκαυσίμων της ΕΕ αναμένεται να αυξηθεί κατά 58 χρησιμοποιώντας περίπου 700 εκατομ στρέμματα έκταση ίση με την επιφάνεια της Σουηδίας και της Πολωνίας μαζίΗ χρήση ξύλου για παραγωγή θερμότητας και ηλεκτρισμού προκαλεί το μεγαλύτερο αποτύπωμα περίπου 300 εκατομ στρέμματα δάσους το 2010 που προβλέπεται να φτάσουν τα 400 εκατομ στρέμματα το 2030 Αν όλο αυτό το ξύλο προερχόταν από το εσωτερικό της ΕΕ θα απαιτούσε σχεδόν το 40 όλης της παραγωγικής δασικής έκτασης της ΕυρώπηςΗ Ευρώπη πρέπει όχι μόνο να περιορίσει τη χρήση των βιοκαυσίμων για αυτοκίνητα αλλά και να περιορίσει την τεράστια έκταση γης που χρησιμοποιείται γενικότερα από την ΕΕ θέτοντας υποχρε-ωτικούς στόχους που περιορίζουν την υπερκατανάλωση Τα βιοκαύσιμα μπορούν να παίξουν ρόλο στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής όμως θα πρέπει αυτό να γίνει με χρήση υπολειμμάτων και αποβλήτων (βιοκαύσιμα δεύτερης γενιάς) αντί για την καύση δέντρων και καρπών

ε ίδαμε

Ομπάμα ndash Νέο πρόγραμμα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής

Στις 2 Ιουνίου ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μπάρακ Ομπάμα ανακοίνωσε μέσω της Υπη-ρεσίας Προστασίας του Πε-ριβάλλοντος (EPA) ένα νέο φιλόδοξο πρόγραμμα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερ-μοκηπίου κατά 30 μέχρι το 2030 (έτος βάσης το 2005) Το πρόγραμμα περιλαμβάνει

σειρά μέτρων όπως το κλείσιμο μονάδων ηλεκτροπαραγωγής από άνθρακα την προώ-θηση της εγκατάστασης αιολικών και φωτοβολταϊκών μονάδων την ενίσχυση πολιτικών εξοικονόμησης ενέργειας και την εισαγωγή συστημάτων ανταλλαγής ρύπων Ο προ-σανατολισμός του προγράμματος είναι προς την υιοθέτηση στόχων μείωσης εκπομπών σε επίπεδο Πολιτειών (States) και όχι σε ομοσπονδιακό επίπεδο Βασικός στόχος του προγράμματος είναι η δραστική μείωση των εκπομπών από τα εργοστάσια ηλεκτροπα-ραγωγής που αποτελούν το βασικό παραγωγό αερίων του θερμοκηπίου στις ΗΠΑ

Η πρωτοβουλία Ομπάμα δέχεται σθεναρή κριτική από τη βιομηχανία άνθρακα και τους ρεπουμπλικάνους που θεωρούν ότι το πρόγραμμα αυτό θα περικόψει τις θέσεις εργασί-ας στον κλάδο και θα αυξήσει τα τιμολόγια του ρεύματος Από την άλλη το πρόγραμ-μα αντιμετωπίστηκε πολύ θετικά από τις περιβαλλοντικές οργανώσεις οι οποίες όμως επισημαίνουν ότι και πάλι υπολείπεται των προβλέψεων της Διακυβερνητικής του ΟΗΕ (IPCC) για τις αναπτυγμένες χώρες Αντιδρούν τέλος στην υλοποίηση προγραμμάτων ανταλλαγής (cap and trade) και αντιστάθμισης (offsetting) των εκπομπών ρύπων μεταξύ των Πολιτειών καθώς χρησιμοποιώντας ως παράδειγμα τον αντίστοιχο ευρωπαϊκό μη-χανισμό (ETS) ισχυρίζονται ότι τέτοιου τύπου μηχανισμοί που βασίζονται στους νόμους της αγοράς αποτυγχάνουν να οδηγήσουν σε πραγματικές μειώσεις εκπομπών

Σε κάθε περίπτωση η εξαγγελία του συγκεκριμένου προγράμματος αποτελεί μια πολύ ενδιαφέρουσα εξέλιξη καθώς πρόκειται για την πρώτη εθελοντική δέσμευση των ΗΠΑ σε ένα φιλόδοξο σχέδιο αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 11

Το νομοσχέδιο για τον αιγιαλό αποτελεί την τελευταία λέξη σε μια σειρά νομοθετικών ρυθμίσεων που είδαν το φως στη διάρκεια της οικονομικής κρίσης και αποσκοπούν να καταστήσουν όσο το δυνα-τόν πιο laquoελκυστικήraquo την ελληνική δημόσια κτήση στους λεγόμενους επενδυτές

Σε πρώτη φάση ολόκληρη η δημόσια περιουσία του κράτους συ-μπεριλαμβανομένων δασών ευαίσθητων οικοσυστημάτων ακτών μι-κρών νησιών περιοχών φυσικού κάλλους κοκ μεταβιβάζεται σταδι-ακά στην ανώνυμη εταιρεία ΤΑΙΠΕΔ η οποία ιδρύθηκε με σκοπό να την εκμεταλλευθεί (με πωλήσεις πολυετείς μισθώσεις και παραχω-ρήσεις σε επενδυτές) έναντι κάποιου κατά κανόνα εξευτελιστικού τιμήματος που θα χρησιμοποιηθεί αποκλειστικά για την πληρωμή του χρέους της χώρας

Σε δεύτερη φάση ο επίδοξος επενδυτής απαλλάσσεται από τους χωροταξικούς και πολεοδομικούς περιορισμούς που έχουν θεσπι-στεί με τις ισχύουσες για κάθε συγκεκριμένη περιοχή χωροταξικές και πολεοδομικές ρυθμίσεις και προικοδοτείται με δικό του ξεχωρι-στό για κάθε ακίνητο καθεστώς το οποίο ουσιαστικά του επιτρέπει να αναπτύξει την περιοχή του όπως εκείνος θέλει σύμφωνα με το επενδυτικό του σχέδιο (νομοθεσία fast truck ΕΣΧΑΔΑ κλπ) Πα-ράλληλα εξουδετερώνονται για χάρη του όλες οι πάγιες διαδικασίες περιβαλλοντικής αδειοδότησης (εγκρίσεις αρχαιολογικής υπηρεσίας δασαρχείου κλπ) αφού οι αρμόδιες υπηρεσίες καλούνται πλέον να εκφέρουν τη γνώμη τους μέσα σε ασφυκτικές χρονικές προθεσμίες σε περίπτωση δε που δεν προλάβουν η έγκρισή τους θεωρείται δε-δομένη και οι υπάλληλοι υπόκεινται σε πειθαρχικές κυρώσεις

Μέσα στα πλαίσια αυτά εντάσσεται και το επίμαχο νομοσχέδιο για τον αιγιαλό Δεδομένου ότι τα περισσότερα από τα ακίνητα για το οποία υπάρχει επενδυτικό ενδιαφέρον είναι παραθαλάσσια το νο-μοσχέδιο παραχωρεί τμήματα του αιγιαλού και της παραλίας καθώς και θαλάσσιους και λιμναίους χώρους νησίδες υφάλους σκοπέλους κλπ στους επιχειρηματίες επενδυτές και επιτρέπει σε αυτούς χρή-σεις γης και κατασκευές οι οποίοι παραβιάζουν τις αρχές της βιώσι-μης ανάπτυξης το άρθρο 24 του Συντάγματος τις Διεθνείς Συμβάσεις για την προστασία του τοπίου της βιοποικιλότητας και των ακτών και την πάγια νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας

Ειδικότεραbull Επιτρέπει τη δημιουργία κατασκευών σε ακτές και αιγιαλούς για

κάθε επιχειρηματική δραστηριότηταbull Καταργεί ουσιαστικά την ελεύθερη πρόσβαση των πολιτών στις

παραλίεςbull Καταστρέφει ανεπανόρθωτα το τοπίο το περιβάλλον και τις αρχαι-

ότητεςbull Παραχωρεί λίμνες θάλασσες νησίδες υφάλους και σκοπέλουςbull Επιτρέπει μπαζώματα για την εξυπηρέτηση στρατηγικών τουριστι-

κών επενδύσεωνbull Νομιμοποιεί αυθαίρετα ξενοδοχεία και επιχειρήσεις

Οι περιβαλλοντικές οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες από την ψήφιση του νομοσχεδίου θα είναι καταστροφικές ανυπολόγιστες και μη αντιστρέψιμες Δεν πρόκειται μόνο για σοβαρότατο πλήγμα που θα υποστούν τα παράκτια οικοσυστήματα (αμμόλοφοι υγρότο-ποι ενδιαιτήματα προστατευόμενων ζώων και πτηνών) Ο αιγιαλός είναι ένα σύστημα δυναμικό και εξαιρετικά ευαίσθητο λόγω του ευ-μετάβλητου χαρακτήρα του (φυσική ή ανθρωπογενής διάβρωση της ακτής άνοδος της στάθμης της θάλασσας και αύξηση των ακραί-ων φυσικών φαινομένων λόγω κλιματικής αλλαγής μεταφορά και απόθεση φερτών υλικών κλπ) Οι ανθρώπινες παρεμβάσεις στην παράκτια παρόχθια ζώνη παρεμποδίζουν τις φυσικές διεργασίες εξισορρόπησης του συστήματος του αιγιαλού και οδηγούν σε μορ-φολογικές αλλαγές και διαβρώσεις που θα θέσουν αργά ή γρήγορα σε κίνδυνο όχι μόνο τις πολυπόθητες επενδύσεις αλλά και την ίδια την ύπαρξη των ακτών

Παράλληλα στις ελληνικές παράκτιες και παρόχθιες περιοχές βρί-σκονται ακόμα θαμμένοι περιμένοντας να αποκαλυφθούν ανεκτί-μητοι ενάλιοι αρχαιολογικοί χώροι (προϊστορικοί κλασικοί και ρω-μαϊκοί οικισμοί αρχαίες λιμενικές εγκαταστάσεις ναυάγια πλοίων κλπ) ενώ πολλά από τα νησιά που έχουν περιέλθει στο ΤΑΙΠΕΔ αποτελούν στο σύνολό τους κηρυγμένους αρχαιολογικούς χώρους Όλοι αυτοί οι αρχαιολογικοί θησαυροί θα κινδυνεύσουν σοβαρά όπως εκτιμούν οι αρχαιολόγοι

Είναι επομένως φανερό ότι το νομοσχέδιο δεν πλήττει μόνο το δικαίωμα πρόσβασης των πολιτών στις ελληνικές ακτές αλλά και πολλές πτυχές της βιώσιμης ανάπτυξης δεδομένου ότι παραβιάζει μεταξύ άλλων την Παγκόσμια Διακήρυξη του Ρίο (ΟΗΕ 1992) για τη βιώσιμη ανάπτυξη το άρθ 24 του Συντάγματος τον ισχύοντα αρ-χαιολογικό Νόμο 30282002 την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την προ-στασία της αρχαιολογικής κληρονομιάς του Λονδίνου (1969) που κυρώθηκε με τον Ν 112781 και αναθεωρήθηκε με τη σύμβαση της Βαλέττα (1992) την Ευρωπαϊκή Σύμβαση του Τοπίου (Ν38272010) την Παγκόσμια Σύμβαση για τη Βιοποικιλότητα που υπογράφηκε στη Σύνοδο του Ρίο το 1992 (Ν 220494) την Σύμβαση της Βαρκελώνης για την Προστασία της Μεσογείου κλπ Οι νομοθετικές αυτές ρυθμί-σεις προστατεύουν η κάθε μια από το δική της σκοπιά τα δημόσια αγαθά που σχετίζονται με τον αιγιαλό την παραλία και την παρά-κτια και παραλίμνια ζώνη

Γιrsquo αυτό το λόγο άλλωστε το νομοσχέδιο έχει προκαλέσει την έντο-νη αντίδραση όλων εκείνων πολιτών επιστημονικών περιβαλλο-ντικών και κοινωνικών οργανώσεων οι οποίοι ασπάζονται τις αρ-χές της βιώσιμης ανάπτυξης και πιστεύουν ότι οι αρχές αυτές πρέπει να αποτελούν τον οδηγό αλλά και το νομικό όριο για κάθε δημόσια πολιτική και κάθε ιδιωτική δράση Ένα όριο που δεν επιτρέπεται να παραβιαστεί για κανένα σκοπό πολύ περισσότερο όταν το διακύ-βευμα αφορά την απώλεια της πολύτιμης φυσικής και πολιτιστικής μας κληρονομιάς

Οι ακτές και ο αιγιαλός είναι το εθνικό μας σύμβολο η πηγή έμπνευσης για την επιστήμη την τέχνη και τη λογοτεχνία ανά τους αιώνες Ακόμη και με στυγνή οικονομική λογική αποτελεί το σημα-ντικότερο συγκριτικό πλεονέκτημα της χώρας Είναι ένα δώρο που μας χάρισε η φύση και η καλή μας τύχη για να το διαφυλάξουμε να το προστατεύσουμε και να το διατηρούμε ελεύθερο στη διάθεση όλων Ελλήνων και ξένων ώστε να το απολαμβάνουν όπως είναι χωρίς αλλοιώσεις και περιορισμούς Είναι χρέος μας να το αφήσουμε να επιτελεί το φυσικό του προορισμό απλά να υπάρχει

ΜαΡια καΡαΜαΝΩΦΠρόεδρος του Επιμελητηρίου Περιβάλλοντος και Βιωσιμότητος Σύμβουλος Επικρατείας

Στα παραπάνω βρίσκεται και ο λόγος που είναι τόσο παράδοξη και καταστροφική η σημερινή συντονισμένη απόπειρα εκποίη-σης πλήθος παραλιών μέσω του ΤΑΙΠΕΔ όσο φυσικά και ο νόμος περί αιγιαλού που αποπειράται να περάσει το υπουργείο Οικονομι-κών Γιατί στο όνομα της ανάπτυ-ξης της τουριστικής οικονομίας στη χώρα απαξιώνει την τεράστια συσσωρευμένη επένδυση που έχει πραγματοποιηθεί τα τελευταία 50 χρόνια για τη δημιουργία της υπο-δομής της σε τουριστικές υποδομές και ξενοδοχεία Γιατί η απόπειρα συνολικής ιδιωτικοποίησης των παραλιών της χώρας θυσιάζει την ικανότητα της υφιστάμενης του-ριστικής αγοράς να αναβαθμίσει το παρεχόμενο προϊόν της προς όφελος μεμονωμένων οικονομι-κών δρώντων άλλοτε γνωστών στο ελληνικό επιχειρηματικό σύμπαν αδιαφάνειας και άλλοτε άγνωστων δυνητικών ξένων επενδύσεων που ως φαντασίωση παρουσιά-ζονται να μας εξαγνίζουν από τη συλλογική ενοχή της έλλειψης ανταγωνιστικότητας

Δυστυχώς όμως οι κυβερνητι-κές αυτές πρωτοβουλίες είναι εν-δεικτικές και βαθύτερων κοινωνι-κών μετατοπίσεων Αντανακλούν τόσο την απόσυρση του δημόσιου από οικονομικές λειτουργίες στοι-χειώδους ρύθμισης της ιδιωτικής οικονομίας όσο όμως και τη δι-άλυση της έννοιας της καθολικό-τητας των διακοπών ως δικαίωμα προσβάσιμο στο πολίτη ανεξαρ-τήτου οικονομικής κατάστασης Η καθολική αναψυχή των εργαζομέ-νων καταρρέει μαζί με το συμπλη-ρωματικό ιδανικό της αυτό της καθολικής εργασίας Και μπροστά μας απλώνεται η έρημος του ιδιω-τικού του ιδιωτικοποιημένου και του μερικού Του μερικού συμφέ-ροντος του μερικού δικαιώματος και του ολικού κατακερματισμού του δημόσιου χώρου

Η παραλία λοιπόν φτιάχνεται για να εξυπηρετήσει κοινωνικές και οικονομικές ανάγκες Και κάθε τι το ανθρώπινο που δημιουργεί-ται καταστρέφεται κιόλας Σήμερα κάτω από την παραλία βρίσκεται το πλακόστρωτο της πλήρους ιδι-ωτικοποίησης και της κατάρρευ-σης του δημόσιου χώρου Ας την υπερασπιστούμε

ΜιΧαΛηΣ ΝικΟΛακακηΣΔιδάκτωρ Κοινωνιολογίας

ακΤΕΣ σύμβολο πηγή έμπνευσης πλεονέκτημα της χώρας

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1312

η ΠαΡαΛια και τα σαράντα κύματα

Το ένα μετά το άλλο κατατίθενται τους τελευταίους μήνες στη Βουλή κατεπείγο-ντα πάντα τα νομοσχέδια για τον αναπτυ-ξιακό και για το φυσικό σχεδιασμό Απο-φάσεις με μακροπρόθεσμο από τη φύση τους ορίζοντα που όμως στοιχίζονται ρητά στο laquoεκάστοτεraquo μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής Ανατροπές της λογικής και των προτεραιοτήτων του σχεδιασμού αλλαγές των διοικητικών αρ-μοδιοτήτων φωτογραφικές διατάξεις και ύποπτες τροπολογίες Συστηματική κατε-δάφιση του νομικού πολιτισμού και της συ-νταγματικής τάξης της χώρας με τα laquoέξυ-πνα όπλαraquo που χαλκεύονται από λομπίστες εταιρείες συμβούλων και ακαδημαϊκούς με παρελθόν στον πόλεμο εναντίον όλων για την εκπλήρωση των δικών τους laquoμνημο-νιακών υποχρεώσεωνraquo Στα γρήγορα και στα σκοτεινά στους γκρίζους χώρους όπου αποφασίζουν ένα μέλλον που δεν ανήκει σε όλους μας

Περνούν όλα Όσο πιο μεγάλο είναι το διακύβευμα τόσο μεγαλώνει και η κώφω-ση της κυβερνητικής πλειοψηφίας στον κοινοβουλευτικό διάλογο Σχεδόν τελε-τουργικές έχουν γίνει πια οι διαμαρτυρίες των πολεοδόμων και των αρχιτεκτόνων των επαγγελματικών ενώσεων των εξει-δικευμένων αρθρογράφων Προσχηματική και πάντα συνοπτική η διαβούλευση Στο διαδίκτυο βέβαια Για να ξεχάσουμε ότι η δημοκρατία απαιτεί ενσώματη και συντε-ταγμένη συμμετοχή όχι τους μοναχικούς σχολιαστές ιστοτόπων όχι την προβλημα-τική του καφενέ laquoτι θάκανα αν ήμουν πρω-θυπουργός για μια μέραraquo Για να ξεχάσου-με ότι η δημοκρατία ασκείται από πολίτες που αναγνωρίζουν τον εαυτό τους σε συλ-λογικότητες κι αυτές έχουν δικούς τους τό-πους και τρόπους και χρόνους διαπραγμά-τευσης της γνώμης της επιθυμίας και του συμφέροντος χρειάζονται και παράγουν υπεύθυνη πληροφορία κι όχι στάχτη στα μάτια χρειάζονται κι αναζητούν προοπτι-κή γιrsquo αυτούς εδώ τους ανθρώπους και τα παιδιά τους όχι την έντρομη αίσθηση του αναπότρεπτου την αποδοχή της σπάνης και της ανημπόριας χρειάζονται και ανα-ζητούν επιλογές εδώ και τώρα όχι προα-ποφασισμένους μονοδρόμους

Οι πολίτες σιωπούν όσο αποκλείονται όσο τρομοκρατούνται από τη βεβαιότητα ότι δεν έχουν λόγο σrsquo αυτό που αφορά τους ειδικούς της πολιτικής και της επιστήμης στο σχεδιασμό σαν διοικητικό πρωτόκολ-λο σαν ευκαιρία για παζάρι και σαν μέσο κολασμού Κι ωστόσο οι παραλίες έκαναν τη διαφορά με μια όσο ποτέ εκκωφαντική έκφραση της κοινής γνώμης με συζητήσεις

και εκδηλώσεις με διάλογο τόσο πλούσιο σε συνεισφορές σε ιδέες και αξιώσεις που τρόμαξε αυτούς που laquoδε λογαριάζουν το πολιτικό κόστοraquordquo τόσο ώστε να μην επιβα-ρύνουν το προεκλογικό κλίμα καταθέτο-ντας το νομοσχέδιο παρά τη σκανδαλωδώς ασφυκτική προθεσμία διαβούλευσης

Δεν νομίζω ότι ήταν το περιβαλλοντικό διακύβευμα μόλο που το θέμα σηκώθηκε πρώτα από τους πολεοδόμους και τις πε-ριβαλλοντικές οργανώσεις Η κοινή γνώ-μη αντέδρασε όπως είχε γίνει και τότε με την ΕΡΤ αναγνωρίζοντας ότι παίζεται κάτι που αφορά την καθημερινή εμπειρία των ανθρώπων τις πολύτιμες λίγες μέρες ξε-κούρασης τον Αύγουστο τις παιδικές τους αναμνήσεις από το πρώτο μπάνιο με τον πατέρα σrsquo εκείνη την αμμουδιά που δεν αναγνωρίζουν πια από το ταπεινό αυθαί-ρετο στη Νέα Μάκρη τη σωματική εμπειρία της θάλασσας και του ανοιχτού ορίζοντα τα πρώτα ραντεβού τα φυλαγμένα βαθιά μέσα στην καρδιά τους έναστρα βράδια της φοιτητικής ζωής τα καράβια για τα νησιά το βαθύ μπλε του Αιγαίου από το ύψος ενός ξωκλησιού μέσα στην ξεραΐλα με τον καλοκαιρινό αέρα να σφυρίζει Η προγραμματισμένη εκχώρηση ενός χώρου που είναι τόπος της ζωής όλων μας που συνδέεται με τις λιγοστές υλικές εκφράσεις της απόλαυσης αυτό μας έκανε να κατα-λάβουμε ότι μας αφορά ο σχεδιασμός του χώρου να καταλάβουμε τι παίζεται πίσω από την πλάτη μας

Ίσως δεν είναι απαραίτητο να πω ακόμα μια φορά τι παίζεται να μιλήσω για την προτεραιότητα που δίνεται στις μεγάλες τουριστικές και βιομηχανικές επενδύσεις για την εκχώρηση των δημόσιων κτημά-των για το τι σημαίνει για τη δημοκρατία να καταργείς το κοινόχρηστο του πιο συ-γκλονιστικού φυσικού πόρου ειδικά στην Ελλάδα Θάπρεπε τότε να μιλήσω και για το ζήτημα της συλλογικής ιδιοπροσωπεί-ας για το ζήτημα της φαντασιακής πρό-σληψης της ιστορίας και του μέλλοντος του τόπου μας σε συνάρτηση με τον τρόπο που διαχειριζόμαστε και ζούμε από κοινού τον οριακό χώρο ανάμεσα στο στεριανό και το υδάτινο στοιχείο ndash στα laquoεπιστημονικάraquo αναπτυξιακό πλεονέκτημα θα τόλεγα Αξί-ζει όμως να αναφερθώ σε μια σκέψη που μου εμπιστεύτηκε αγαπημένη συνάδελφος η Μαρία Καλατζοπούλου Την ίδια στιγμή που τέτοιες ρυθμίσεις φωτογραφίζουν τους προνομιούχους παραλήπτες στρώνοντας το δρόμο για εγκάρδια συνεννόηση ανάμεσα σε κυβερνητικά επιτελεία και μεγάλα συμ-φέροντα κλείνουν το μάτι με νόημα και σε κάθε λογής μικροσυμφέροντα Υποκλίνο-νται σrsquo όλους τους αντικοινωνικούς συμ-βιβασμούς που επέβαλε στον καθένα μας χρόνια πολλά το πελατειακό κράτος χρό-νια πολλά παραιτημένο από την ευθύνη του για τη στέγη τη δουλειά την αναψυχή και την ασφάλεια των μη προνομιούχων χρόνια πολλά συνδαυλίζοντας για δικό του όφελος την άνομη ελπίδα του αδύναμου

για ατομική διαφυγή προς ότι του υποσχέ-θηκαν σαν κοινωνική ανέλιξη Τώρα που ακόμα και η επιβίωση γίνεται αβέβαιη τώ-ρα που αυτή η ελπίδα γίνεται βραχνάς το ίδιο κράτος μας την πετάει κατά πρόσωπο Μια κι έχεις ευθύνες μας λέει για τη λεη-λασία της φύσης και για την καταστροφή των ακτών πρέπει να συμμετάσχεις στην προσπάθεια για την αξιοποίησή τους με το αζημίωτο Μας αφήνουν όλους με δόλο να πιστέψουμε ότι θάχουμε θέση στο τραπέ-ζι θα περισσέψει κάτι και για μας από την ανάπτυξη θα νομιμοποιήσουμε κάποτε το σπιτάκι μέσα στο χειμέριο κύμα θα στήσου-με κι εμείς την παράνομη καντίνα μας ή τις ξαπλώστρες μας τη μια πάνω στην άλλη εκεί που είναι πιο πολλές από τα βότσαλα οι γόπες εκεί που η μυρωδιά του αντηλι-ακού καλύπτει τη θαλασσινή αύρα

Μπορεί ένα πολυτελές ξενοδοχείο να κρατά κλειστή την πιο όμορφη παραλία της Αττικής μαζί μrsquo ένα από τους μείζονες αρχαιολογικούς χώρους της κι ένα άλλο πολυτελές ξενοδοχείο με την υπογραφή πρωτοπόρων αρχιτεκτόνων να κατέλαβε το μισό αρχαίο φρούριο της Ακροναυπλίας γκρεμίζοντας τον προμαχώνα Γκριμάλντι Όμως είναι από το δικό μας αίμα οι εσωτε-ρικοί μετανάστες που με το μικρό απόθεμα από την οικογενειακή επιχείρηση έστησαν μια θάλασσα από αυθαίρετα στις μοναδι-κές αμμοθίνες της Λούτσας Ποιος θυμάται τα κρίνα της άμμου που φύτρωναν κάποτε εκεί Είναι δικό μας αίμα οι βιοπαλαιστές που στρίμωξαν τα αποκρουστικά laquoτουριστι-κά δωμάτιαraquo και τα ταβερνάκια της σαιζόν των δύο μηνών σε νησιωτικά ακρογιάλια μέχρι χτες ανεξερεύνητα Για να συμπλη-ρώσουν το μισερό εισόδημα και νάχουν κά-τι για τα γεράματα Είναι δικό μας αίμα οι υπάλληλοι που επένδυσαν το μισθό τους σε απόμακρα οικοπεδάκια χωρίς υποδομές και σε οικοδομικούς συνεταιρισμούς χωρίς τίτλους σε δασικές περιοχές Με την ελπίδα ότι laquoκάποτε θα πάρει αξίαraquo αρκεί κάποι-ος βουλευτής να το σπρώξει Με τον τρό-πο που ένα διεφθαρμένο κράτος οφείλει για να υπάρξει να διαφθείρει και τη λαϊ-κή συνείδηση και το καλό γούστο να κά-νει τους ανθρώπους συνένοχους στη δική του απληστία συνένοχους στον ευτελισμό της καθημερινότητας και στην υποθήκευ-ση του μέλλοντός τους

Όταν από την αριστερά διατυπώνεται η αξίωση για τη συγκρότηση μιας πολιτικής προστασίας των παράκτιων οικοσυστημά-των (κοινοτική πολιτική) μιας πολιτικής αποκατάστασης του τοπίου των ακτών (προ-ωθείται από τον ΟΗΕ) μιας πολιτικής δι-αχείρισης των κινδύνων που απειλούν τις

Η τουριστική βιομηχανία θέλει τους παραγωγούς της να εξαπατούν και τους πελάτες της να ζουν με υποκατάστατα Αν όμως στην Ελλάδα θέ-λουμε να ζήσουμε από τον τουρισμό δεν πρέπει να του προσφέρουμε την ψυχή μας να του εκχωρήσουμε τη φύση που είναι η κληρονομιά μας να σκηνοθετήσουμε τη ζωή μας για χάρη του

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 13παραλίες από την κλιματική αλλαγή (συνομο-λογείται σε διεθνείς συμβάσεις) μιας πολιτικής αποκατάστασης του κοινόχρηστου χαρακτήρα του αιγιαλού (το απαιτεί η βασική νομοθεσία του ελληνικού κράτους από την επαύριο της ανεξαρτησίας) τότε μας ρωτούν τι προτιμάμε Τη συντελεσμένη από τη λαϊκή αυτοστέγαση καταστροφή ή την υψηλή αισθητική και την καθαριότητα ενός resort με κηπουρό και με ελεγχόμενη είσοδο Τον χωρίς κανόνες αντα-γωνισμό των μικρο-επαγγελματιών ή την εται-ρική ευθύνη μιας πολυεθνικής φίρμας

Φτηνά κόλπα Μπορούμε να σχεδιάσουμε και μπορούμε να ονειρευτούμε μελέτες ανάπλα-σης των περιοχών αυθαιρέτων που θα σέβο-νται και θα δίνουν νέα αξία στη φύση και στο δημόσιο χώρο και θα τιμούν τον κόπο και τις προσδοκίες των ανθρώπων για απόλαυση και για δουλειά Μπορούμε να ποντάρουμε σε μια μελετημένη διαβάθμιση των επιχειρηματικών μεγεθών στην ενίσχυση της μικρής επιχειρη-ματικότητας σε τουριστικούς συνεταιρισμούς λαϊκής βάσης που δεν θα χρειάζονται τα μονο-πώλια για να είναι βιώσιμοι στην καινοτομία που θα παράγεται από δικούς μας επιστήμο-νες και δημιουργικούς ανθρώπους μέσα στο διεθνή διάλογο Μπορούμε να μελετήσουμε οριζόντιες δικτυώσεις και συνέργειες σε τοπι-κή βάση που μαζί με τον τουρισμό να δίνουν άλλη προοπτική και στην αγροτική και στην πολιτιστική παραγωγή και στη βιοτεχνία Πά-νω απrsquo όλα όμως μπορούμε και οφείλουμε να παράγουμε ήθος και αισθητική μορφές από-λαυσης και μορφές αλληλοσεβασμού που δεν μπορούν να υπάρξουν όταν οι άνθρωποι είναι κυνηγημένοι τρόπους να ζούμε τον κόσμο που δεν μπορούμε να τους ανακαλύψουμε όταν σπρωχνόμαστε στο περιθώριο

Η τουριστική βιομηχανία θέλει τους παραγω-γούς της να εξαπατούν και τους πελάτες της να ζουν με υποκατάστατα Να τους περιποιούνται σαν πλούσιους να χαζεύουν σκηνοθετημένα τοπία που είναι σαν αληθινά να χαλαρώνουν σαν να μην έχουν έννοιες Η τουριστική βιο-μηχανία μας κατασκευάζει σαν πλάσματα που προσφέρουν τον εαυτό τους σε θέα σrsquo ένα τυ-φλό βλέμμα που κατευθύνεται μόνο σrsquo ότι έχει δει από πριν σrsquo ότι κάποια άλλα μάτια κάποι-ος φωτογραφικός φακός με φίλτρο έχει δει για λογαριασμό του Μας κατασκευάζει σαν πλάσματα που κοιτάζουν χωρίς νrsquo αγγίζουν μιλούν χωρίς να επικοινωνούν βαδίζουν χω-ρίς να διασταυρώνονται Αν όμως στην Ελλά-δα θέλουμε να ζήσουμε από τον τουρισμό δεν πρέπει να του προσφέρουμε την ψυχή μας να του εκχωρήσουμε τη φύση που είναι η κλη-ρονομιά μας να σκηνοθετήσουμε τη ζωή μας για χάρη του Γιατί αυτό δεν έχει μέλλον για μας Γιατί αυτό θα εξακολουθήσει να μας λεη-λατεί και να μας διώχνει Πρέπει να μπορούμε να διαλέγουμε αυτό που θα μοιραστούμε και να το μοιραζόμαστε με αξιοπρέπεια Αλλά γιrsquo αυτό θέλουμε δρόμο σοφία κι εμπιστοσύνη Θέλουμε μια άλλη πολιτική

ΜαΡια ΜαΡκΟυΛέκτορας Πολεοδομίας ΕΜΠ

Το ΕΛΚΕΘΕ είναι δημόσιος φορέας με σκοπό τη διε-ξαγωγή επιστημονικής έρευνας επί θεμάτων που απο-τελούν βασικά στοιχεία στο παρόν σχέδιο νόμου και του οποίου η Πολιτεία αγνόησε τη γνώση και εμπειρία Γιrsquo αυτό και είμαστε εδώ γιατι πιστευουμε ότι το νομοσχέδιο θα ξανακατατεθεί με μικρές ΜΟΝΟ τροποποιήσεις ώστε να προκαλει λιγώτερο Θα εξακολουθεί όμως να αντι-μετωπίζει το ευαίσθητο οικοσύστημα της παράκτιας και παρόχθιας ζώνης υπό το πρίσμα του laquoπράγματοςraquo προς οικονομική εκμετάλλευση Αλλά η παράκτια και παρό-χθια ζώνη αποτελούν ουσιώδη οικοσυστήματα - στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος που είναι ιδιαίτερα ευπαθή και δέχονται συνεχείς και εκτεταμένες πιέσεις λόγω της οικονομικής ανάπτυξης Και γιrsquo αυτό το ελληνικό Σύ-νταγμα προβλέπει την κρατική προστασία τους Το ίδιο προβλέπουν και συμβάσεις Διεθνών φορεων όπως τα Ηνωμένα Εθνη και η ΕΕ

Τα Ηνωμένα Εθνη στο πλαίσιο της Σύμβασης της Βαρ-κελώνης θέσπισαν το 2008 κοινό πλαίσιο για την ολοκλη-ρωμένη διαχείριση των παράκτιων ζωνών της Μεσογεί-ου το οποίο και συνυπόγραψε η Ελλάδα αποφεύγοντας ωστόσο να το κάνει Νόμο του Κράτους Προφανώς γιατι το πρωτόκολλο αυτό θεσπίζει το πλάτος της μη οικοδο-μήσημης παράκτιας ζώνης στα 100μ και όχι στο μέγιστο των 50μ του παρόντος νομοσχεδίου Αντίστοιχα και η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει εκδόσει Σύσταση για τις αρχές που πρέπει να διέπουν την ολοκληρωμένη διαχείριση των παράκτιων ζωνών

Το νομοσχέδιο έχει πολλά προβλήματα που προέρχο-νται ακριβώς από το σκοπό που θέλει να καλύψει Από τα βασικά είναι οι ορισμοί για παράδειγμα του αιγιαλού της παραλίας κλπ (άρθρο 1) και η οριοθέτησή τους Και εδώ έχουμε το δεύτερο μεγάλο πρόβλημα που είναι η μη λήψη υπόψη του ευμετάβλητου χαρακτήρα του αιγιαλού (μεταβολές σε πολύ μικρά χρονικά διαστήματα εξαιτίας φυσικών φαινόμενων και διεργασιών όπως μεταβολές της στάθμης της θάλασσας φυσική ή ανθρωπογενής δι-άβρωση της ακτής μεταφορά και απόθεση φερτών υλι-κών δράση τσουνάμι) Ενώ οι εμπειρικοί τρόποι εκτί-μησης της οριογραμμής αιγιαλού μόνο σε λίγες περι-πτώσεις μπορούν να θεωρηθούν ασφαλείς (πχ μόνο αν υπάρχουν μακροχρόνια στατιστικά δεδομένα) έτσι τελι-κά οι αποκλίσεις από την πραγματική κατάσταση μπο-ρεί να είναι πολύ μεγάλες ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΜΕ ΤΑ ΔΙΚΑ ΤΟΥΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ Τα παραπάνω σε συ-νάρτηση με την κλιματική αλλαγή (άνοδος της στάθμης της θάλασσας αύξηση των ακραίων φυσικών φαινομέ-νων) και το εξαιρετικά μειωμένο προτεινόμενο πλάτος της αδόμητης παράκτιας ζώνης (μέγιστο μόνο 50μ) θα έχουν δραματικές επιπτώσεις στις επιχειρούμενες οικο-δομικές επενδύσεις

Τρίτο σημαντικό προβλημα Η παράκτιαπαρόχθια ζώ-νη είναι ένα δυναμικό σύστημα στο οποίο οι ανθρώπινες παρεμβάσεις με κτίσματα και δρόμους έχουν άμεση αρ-νητική επίδραση γιατί παρεμποδίζουν τις φυσικές διερ-γασίες οδηγώντας την παράκτιαπαρόχθια ζώνη μοιραία σε μορφολογικές και οικολογικές αλλαγές Επιπλέον το παρόν νομοσχέδιο σε αντίθεση με το πρωτόκολλο ΟΔΠΖ των ΗΕ δεν λάμβάνει υπόψη οικολογικά κοινωνικο-οι-

κονομικά και πολιτισμικά στοιχεία καταγραφή των αν-θρωπογενών δραστηριοτήτων και παρεμβάσεων και αξι-ολόγηση αυτών και τέλος με την υποστήριξη των υπη-ρεσιών του Δήμου προσπάθεια ώστε να αναπτυχθούν οι laquoσυμμετοχικές διαδικασίεςraquo και να επιτευχθεί η αρμονική συνύπαρξη του ανθρώπου με τη φύση

Επιπλέον στο παρόν σχέδιο νόμου παρατηρείται πλή-θος από αστοχίες με περιβαλλοντικές επιπτώσεις όπωςbull διευκολύνει τη δημιουργία μόνιμων κατασκευών σε

παράλιεςπαρόχθιες ζώνες (άρθρο 12 amp 14)bull προβλέπει την παραχώρηση θαλάσσιου ή λιμναίου

χώρου χωρίς καν την απαίτηση τήρησης στοιχειωδών περιβαλλοντικών όρων (άρθρο 13)

bull επιτρέπει την επιχωμάτωση του θαλάσσιου χώρου για την εξυπηρέτηση επιχειρήσεων (άρθρο 13)

bull δεν θέτει προδιαγραφές για τον καθαρισμό με μηχανι-κά μέσα των παραλιών από laquoάχρηστα υλικάraquo και ούτε απαιτεί ειδική άδεια (άρθρο 13)

bull αποκλείει από το καθεστώς προστασίας πολλούς οικο-λογικά σημαντικούς υγρότοπους και παρόχθιες ζώνες (άρθρο 2)

bull καταργεί την υποχρέωση οριοθέτησης της παράκτιας ζώνης ως προϋπόθεση για την έγκριση ιδιωτικών ή δημόσιων αναπτυξιακών έργων (άρθρο 12)

bull επιτρέπει τη δίχως όρια κατάληψη παραλιών (άρθρο 11)

bull δίνει τη δυνατότητα νομιμοποίησης αυθαίρετων κα-τασκευών χωρίς να λαμβάνεται ουσιαστικά υπόψη η περιβαλλοντική επίπτωση των κατασκευών αυτών (άρ-θρα 12 amp15)

bull αγνοεί τη συνθήκη Aarhous (απομάκρυνση της Περι-φέρειας amp Τοπικής Αυτοδιοίκησης από τη λήψη απο-φάσεων περιβαλλοντικού χαρακτήρα - άρθρο 10)

bull προβλέπει πολύ μικρό χρόνο τόσο για τον έλεγχο της ορθότητας των προσωρινών οριογραμμών (άρθρο 3) όσο και για την απάντηση σε αιτήσεις έργων (άρθρα 7 12 13) γεγονός που μπορεί να οδηγήσει τελικά σε παραβατικότητα και καταστροφή της παράκτιας ζώ-νης

bull δεν αναφερει τίποτα για την προστασία παράκτιων ζωνών με θίνες Από τα παραπάνω φαίνεται ότι το νομοσχέδιο έχει πά-

ρα πολλά επιστημονικά προβλήματα και βάζει στο περι-θώριο έννοιες όπως η προστασία του φυσικού περιβάλ-λοντος η αειφορία και ο χωροταξικός σχεδιασμός προς χάρη της με κάθε τρόπο επιχειρηματικής εκμετάλλευσης γιrsquo αυτό και πρεπει να αποσυρθεί

ΒαΣιΛικη-αΓΓΕΛικη καΤΣικη ωκεανογράφος-οικοτοξικολόγος διευθύντρια ερευνών στο ΕΛΚΕΘΕ

κριτική στο σχέδιο νόμου laquoοριοθέτηση διαχείριση και προστασία αιγιαλού και παραλίαςraquo

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1314

τα κοινά και η laquoδημόσια κτήσηraquo του αιγιαλού

Για τους οικονομολόγους laquoκοινάraquo είναι τα αγαθά που κανείς δεν μπορεί (ή δεν πρέπει) να στερηθεί την απόλαυσή τους η οποία σε κάθε περίπτωση δεν μειώνει την διαθε-σιμότητά τους Όλοι δικαιούνται το κομμάτι τους από μία πίτα που δεν μειώνεται ποτέ Οι νομικοί συνήθως διακρίνουν σε κοινό-χρηστα (άμεσα διαθέσιμα σε όλους) και σε κοινά (όσα δεν είναι ούτε καταρχήν δε-κτικά ελέγχου ndash πχ ο ατμοσφαιρικός αέ-ρας) Οι διεθνείς συνθήκες μιλούν για αγα-θά που αποτελούν laquoκοινή κληρονομιάraquo της ανθρωπότητας στο προοίμιο του Πρωτό-κολλου την Συνθήκης της Βαρκελώνης για την προστασία του παράκτιου χωρου laquoτα συμβαλλόμενα μέρηraquo αναγνωρίζουν laquoότι οι παράκτιες ζώνες της Μεσογείου θαλάσσης αποτελούν κοινή φυσική και πολιτιστική κληρονομιά ότι πρέπει να προστατεύο-νται και να χρησιμοποιούνται με σύνεση προς όφελος των σημερινών και των μελ-λοντικών γενεώνraquo

Είναι εύκολο να βρει κανείς αδυναμί-ες στους ορισμούς αυτούς που έχουν μό-νο ευριστική σημασία Αντίθετα δύσκολα αποφεύγει κανείς τα κοινά είναι παντού ndash στους οικισμούς (δρόμοι πλατείες άλση πεζοδρόμια) στην φύση (αιγιαλός παραλία θάλασσα αέρας λίμνες ποτάμια ιχθυοτρό-φα ύδατα βιοποικιλότητα κλίμα) Σήμερα τα συναντάμε στις τεχνολογικές μας υπο-δομές (πχ το διαδίκτυο οι συχνότητες) ή στον πολιτισμό (πχ τα έθιμα την παραδο-σιακή γνώση τα μνημεία) Το laquoδικαίωμαraquo στα κοινά συνδέεται συχνά με αδιόρατους τρόπους με πιο γνωστά και ευρύτερα ανα-γνωρισμένα δικαιώματα σε μεγάλο βαθμό ταυτίζεται με το δικαίωμα σε ένα ισορρο-πημένο οικιστικό και φυσικό περιβάλλον

η απόλαυση των κοινών είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την υλοποίηση δικαιωμάτων όπως αυτό της υγείας επειδή (σχεδόν εξrsquo ορισμού) είναι διαθέσιμα σε όλους συμβάλλουν στην περι-βαλλοντική δικαιοσύνη ndash την ιδέα μίας ίσης δίκαιης πρόσβα-σης στους φυσικούς πόρους - ή εξαφανίζονται μαζί της Αποτε-λούν φυσικές ή τεχνητές κοινω-νικές υποδομές για την ελευθε-ρία της έκφρασης ή το δικαίω-μα του συνέρχεσθαι Σε μία από τις πολλές δικαστικές υποθέσεις που ξεπήδησαν από το κίνημα OWS (Waller κατά City of New York) το δικαστήριο ερωτήθηκε αν υπάρχει δικαίωμα διαδήλω-σης σε έναν ιδιωτικό (αλλά κοινό-χρηστο) χώρο όπως το Zuccotti Park Καθώς ιδιωτικοποιείται ο

δημόσιος χώρος παρόμοια ερωτήματα θα τεθούν ξανά

Από πού προέρχονται τα κοινά Ήταν πάντα μαζί μας συνυφασμένα με την ίδια την ιδέα της κοινότητας παρόντα ndash αν και μερικές φορές αόρατα - σε μία κοινωνία όπου η laquoοικονομία του ανθρώπου είναι βυθισμένη στις κοινωνικές του σχέσειςraquo (Polanyi) Η ιστορία τους είναι μία αλλη-λουχία από νίκες και ήττες συμβιβασμούς και διαρρυθμίσεις καινοτομίες και παρα-δόσεις ανάμεσα στο τοπικό και παγκόσμιο επίπεδο H Elinor Ostrom η οικονομολόγος που βραβεύθηκε με το Nobel οικονομίας το 2009 για τις μελέτες της πάνω στην οικο-νομική διακυβέρνηση των κοινών έγραφε στην μεταπτυχιακή της διατριβή (1964) laquoσε μία κοινωνία οι ιδιωτικοί φορείς δεν μπο-ρούν να παράσχουν πολλά από τα επιθυμη-τά αγαθά Μερικά αγαθά δεν είναι δυνατόν να αποκλειστούν από όσους αδυνατούν να πληρώσουν για αυτά Μερικά αγαθα έχουν ένα τέτοιο φάσμα κοινών και εναλλακτι-κών χρήσεων που η προτεραιότητα των αιτημάτων για την μία ή την άλλη χρή-ση δεν είναι δυνατόν να καθοριστεί από την αγορά Η ύπαρξη επιχειρηματικό-τητας στον ιδιωτικό τομέα εγείρει το ερώ-τημα αν υπάρχει μία παρόμοια λειτουργία για όσους παρέχουν δημόσια αγαθά ndash μία δημόσια επιχειρηματικότηταraquo Από τους βοσκοτόπους της Ελβετίας μέχρι τα αρδευ-τικά δίκτυα του Νεπάλ η Ostrom πέρασε την ζωή της συνομιλώντας με αυτούς τους ανώνυμους διαχειριστές των κοινών ndash τον οποιονδήποτε Στις σκανδιναυικές χώρες αναγνωρίζεται το δικαίωμα της περιπλά-νησης της χρήσης του δημόσιου χώρου ndash allemansraumltten στην Σουηδία- αυτολεξεί

το δικαίωμα laquoτου καθέναraquo Άθελά του () το δίκαο αναγνωρίζει ότι τα laquoκοινάraquo αποτε-λούν το υπόστρωμα αυτού που ονομάζουμε laquoπροσωπικότηταraquo σημεία όπου τέμνεται το δημόσιο και το ιδιωτικό

Αναζητώντας τα ίχνη των κοινών στα νομικά κείμενα κάποιος αρχίζει από το ρωμαϊκό δίκαιο οι Ρωμαίοι νομικοί διέ-κριναν ανάμεσα σε πράγματα που ανή-καν στην ιδιωτική σφαίρα διάθεσης και όχι (extra commercium) σε αυτά ανήκαν τα αδέσποτα (res nullius διαθέσιμα σε όποιαν τα υποτάξει πρώτος πχ τα άγρια ζώα) τα δημόσια (res publicus τα πράγ-ματα που ανήκουν στην ρυθμιστική αρμο-διότητα του δημοσίου) και τα κοινά (res omnium communia όσα από τη φύση τους δεν μπορούν να υποταχθούν στην εξουσία του ανθρώπου) Ένα περίφημο χωρίο του Ιουστινιανού αναφέρει ότι laquoσύμφωνα με το φυσικό νόμο ο αέρας τα νερά που κυλούν η θάλασσα και κατά συνέπεια ο αιγιαλός είναι κοινά σε όλους τους ανθρώπους κα-νείς συνεπώς δεν μπορεί να απογορεύσει σε κάποιον να πλησιάσει οποιοδήποτε ση-μείο του αιγιαλούraquo Το ρωμαϊκό δίκαιο δεν πρέπει να εξιδανικεύεται και σίγουρα απη-χεί μία εποχή που τα κοινά ήταν άφθονα και η ζήτηση για μερικά από αυτά μικρή Ωστόσο η μακροβιότητα μερικών ιδεών του είναι αξιοσημείωτη Στις αγγλοσαξωνικές χώρες ndash και μέσω αυτών σε χώρες όπως η Ινδίαndash υπάρχει η ιδέα του laquoδημόσιου κα-ταπιστεύματοςraquo (public trust) μερικοί φυ-σικοί πόροι είναι τόσο ξεχωριστοί που η διοίκηση μπορεί να τους διαχειριστεί μόνο προς όφελος όλων των ανθρώπων ndash ακόμα και αυτών που δεν έχουν ακόμα γεννηθεί Εκεί το laquoδημόσιο καταπίστευμαraquo περιλαμ-βάνει και τον αιγιαλό

Στη χώρα μας μέσω του βυζαντινορ-ρωμαϊκού και του οθωμανικού δικαίου ο οθωνικός νόμος laquoπερί διακρίσεως κτημά-τωνraquo αναγόρευσε τον αιγιαλό σε laquoδημόσια κτήσηraquo - συνδυάζοντας την κοινοχρησία με την ιδιοκτησία του δημοσίου Με αυτή τη νομική βάση ο Άρειος Πάγος επανει-λημμένα απέκρουσε αξιώσεις ιδιωτών στον αιγιαλό κατά την διάρκεια του 19ου αιώ-να Οι ισορροπίες αλλάζουν με τη βιομηχα-νοποίηση και τον τουρισμό που άλλαξαν την αξιολόγηση της μέχρι τότε λίγο-πολύ άχρηστης παράκτιας γης και κίνησαν μία διαδικασία που ονομάστηκε αλλού laquoβα-λεαριδοποίησηraquo (balearisation) Από την δεκαετία του lsquo20 ndash με καινοτομίες όπως η Επιτροπή καθορισμού του αιγιαλού (1923) η παραχώρηση του αιγιαλού για την κα-τασκευή κέντρων αναψυχής λουτρών και άλλων κοινωφελών επιχειρήσεων (1923) ή για άλλες επιχειρήσεις (1929) νέες οι-κονομικές χρήσεις μεταφέρονται μαζικά στην ακτή Την ίδια δεκαετία laquoεφευρέθη-κεraquo και η ζώνη που laquoεπαυξάνειraquo τον αιγια-λό όταν ο τελευταίος δεν επαρκεί ndash σήμερα γνωστή ως laquoπαραλίαraquo μία λέξη παλαιότε-ρα ταυτόσημη με τον αιγιαλό ndash και με τον πρώτο νόμο για τον αιγιαλό (1940) που ίσχυσε επί 61 χρόνια αναγνωρίστηκε και η κοινοχρησία της laquoαιγιαλός ήτοι η πε-ριστοιχούσα την θάλασσαν χερσαία ζώνη η βρεχομένη από τας μεγίστας πλην συνή-θεις αναβάσεις των κυμάτων είναι κτήμα κοινόχρηστο[η] προσαυξάνουσα τον αι-γιαλόν λωρίς γης καλείται εν τω παρόντι νόμω laquoπαραλίαraquoraquo Όμως τα μεταπολεμι-κά χρόνια ήταν ακόμα πιο καθοριστικά με νέα νομικά έργαλεία - όπως τα τουριστικά δημόσια κτήματα (1946 σήμερα στην δι-αχείριση της ΕΤΑ) οι διμερείς επενδυτικές

Σκαραμαγκάς 1959

Ηράκλειο Κρήτη Η φωτογραφία είναι τραβηγμένη μεταξύ 1935-1945

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 15

σχόλια επί του σχεδίου νόμου

Τι θα περίμενε κανείς από ένα Σχέδιο Νόμου για την laquoΟριο-θέτηση Διαχείριση και Προστασία Αιγιαλού και Παραλίαςraquo

Σύμφωνα με τον τίτλο του Σχεδίου Νόμου θα περίμενε κανείς να δεί τους βασικούς άξονες πάνω στους οποίους θα αναπτυχθεί το σχέδιο νόμου bull αιγιαλός και παραλία (τι είναι και πως εντάσ-σονται στη δυναμική και λειτουργία της Παράκτιας Ζώνης) bull διαχείριση φυσικών συστημάτων (με ποιες αρχές και με ποιές κατευθύνσεις) bull προστασία (προστασία φυσικών συστημάτων ή προστασία των ανθρωπογενών παρεμβάσεων)

Πέραν αυτών θα περίμενε κανείς να γίνει στοιχειώδης ανα-φορά στη μέχρι σήμερα πρακτική και εμπειρία στον ελληνικό χώρο στις κατευθύνσεις προτάσεις και οδηγίες ευρωπαϊκών αλλά και ευρύτερα διεθνών οργανισμών

Ποιο είναι το πνεύμα του Σχεδίου Νόμου για την laquoΟριοθέ-τηση Διαχείριση και Προστασία Αιγιαλού και Παραλίαςraquo Στον αντίποδα των όσων προαναφέρθηκαν ο νόμος δομείται στις εξής ενότητες bull καθορισμός οριογραμμών (άρθρα 3 4 5 6 7 8 9) bull παραχωρήσεις (άρθρα 10 11 12 13 14) και νομιμο-ποιήσεις αυθαιρέτων (άρθρα 15 16) bull προστασία κοινοχρησί-ας (προστασία αιγιαλού) (άρθρα 17 18) bull διατάξεις για λιμάνια (άρθρα 19202122) και μεταβατικές διατάξεις

Περί καθορισμού οριογραμμών βάζουμε όρια άρα απο-κλείουμε Η οριοθέτηση του αιγιαλού με βάση μια γραμμή η οποία για τις προσχωσιγενείς ακτές μεταβάλλεται διαρκώς bull είτε λόγω αλλαγής του μηχανισμού τροφοδοσίας της ακτής bull είτε λόγω αλλαγής του κυματικού καθεστώτος bull είτε λόγω μι-ας πιθανής μελλοντικής μεταβολής της στάθμης της θάλασσας bull είτε λόγω διάφορων ανθρωπογενών παρεμβάσεων δηλώνει εξαρχής τη μεγάλη σύγχυση που θα φέρει το Σχέδιο Νόμου στην εφαρμογή του

Σχεδόν όλο το Σχέδιο Νόμου διαπερνάται από την τάση του ldquoεκ-χωρώrdquo ldquoπαρα-χωρώrdquo ldquoνομίμως αυθαιρετώrdquo επί του χώρου θεώρηση που αποκόπτει τον ldquoομφάλιο λώροrdquo του κάθε πολί-τη από το χώρο αυτή την έντονη έλξη της φύσης του ανθρώ-που στην αμεσότητά του το χώρο τη χώρα το ldquoπάτριο έδα-φοςrdquo που έχει οριστεί και ως ldquoπατρίδαrdquo και τον οδηγεί στην πλήρη αδιαφορία γιrsquo αυτήν πράξη εγκληματική για τη συνο-χή των κοινωνιών

αυτή η διακίνηση (της εκ-χώρησης παρα-χώρησης αυ-θαιρεσίας) χρειάζεται και προστασία Παραχωρήσεις και προ-στασία (προστάτες) το πνεύμα του Σχεδίου Νόμου

Ο ldquoλόγοςrdquo στον αντίποδα των ldquoα-λόγωνrdquoΩς laquoπαράκτια ζώνηraquo ορίζεται η γεωμορφολογική έκταση εκα-

τέρωθεν της ακτογραμμής στην οποία αλληλεπιδρούν θαλάσσι-ες και χερσαίες φυσικές διεργασίες Η παράκτια ζώνη αποτελεί ένα πολύπλοκο σύστημα αβιοτικών και βιοτικών παραγόντων που συνυπάρχουν και συνθέτουν τη χαρακτηριστική γεω-ποι-κιλότητα και βιο-ποικιλότητα της ζώνης που αναγνωρίζεται με συγκεκριμένους τύπους γεωτόπων υγροτόπων βιοτόπων Η παράκτια ζώνη βρίσκεται σε κατάσταση δυναμικής ισορροπίας που τις περισσότερες φορές είναι ευαίσθητη και εύθραυστη

Σrsquo αυτό το ποικίλο περιβάλλον έχουν ενταχθεί μια πληθώρα ανθρωπογενών δραστηριοτήτων ενίοτε σε αρμονία με τη φυσική λειτουργία πολλάκις όμως σε δυσαρμονία και καταφανή περι-φρόνηση προς τη φυσική λειτουργία του συστήματος Οι κοινω-νίες που περιφρόνησαν τη λειτουργία των φυσικών συστημάτων έχασαν ένα πλούτο αξιών που είχαν από αυτά τα συστήματα

Οι κύριες διεργασίες που διαμορφώνουν τις ακτές (κυρίως τις προσχωσιγενείς ακτές) ανάγονται σε μια κατηγορία παρα-

γόντων που σχετίζεται με την τροφοδοσία της ακτής με υλικά (γεωλογία του ευρύτερου παράκτιου χώρου γεωμορφολογία υδρογραφικό δίκτυο κλιματολογικές συνθήκες φυτοκάλυψη) και μια άλλη κατηγορία που σχετίζεται με τους μηχανισμούς διευθέτησης των υλικών αυτών κατά μήκος των ακτών (ο κυ-ματισμός είναι ο σημαντικότερος παράγοντας που δίνει μορ-φή στις ακτές)

Μέρος αυτής της ολότητας του δυναμικού και πολύπλοκου φυσικού συστήματος της Παράκτιας Ζώνης αποτελούν και ο αι-γιαλός και η παραλία Ο αιγιαλός είναι ο χώρος απόσβεσης της κυματικής ενέργειας είναι ο χώρος του κύματος χώρος ευαί-σθητος και ευμετάβλητος Η παραλία μια λωρίδα γης μεταξύ αιγιαλού και χέρσου Αυτή την πολυπλοκότητα του φυσικού συστήματος ldquoφιλοδοξείrdquo να δια-χειριστεί το Σχέδιο Νόμου χωρίς όμως να το θεωρεί ως πολύπλοκο σύστημα

Η δυναμική λειτουργία των φυσικών συστημάτων υπαγο-ρεύει τις αρχές ldquoδια-χείρισηςrdquo Η ανεξέλεγκτη μεγέθυνση των ανθρωπογενών δραστηριοτήτων στις ακτές έχει γίνει καταφα-νής ως παράγοντας σημαντικής πίεσης στο φυσικό σύστημα Η πίεση αυτή έχει συντελέσει στην αλλαγή της κατάστασης της λειτουργίας του φυσικού συστήματος με σοβαρές επιπτώσεις και για τον άνθρωπο Οι επιπτώσεις αυτές υπαγορεύουν την λήψη μέτρων για βελτίωση αυτής της κατάστασης με laquoΣτρατη-γικό Σχέδιο Διαχείρισης Παράκτιας Ζώνηςraquo και εφαρμογή των αρχών της ldquoΟλοκληρωμένης Διαχείρισης της Παράκτιας Ζώ-νηςrdquo laquoΟλοκληρωμένη Διαχείριση Παράκτιας Ζώνηςraquo σημαίνει μια δυναμική διεργασία αξιοβίωτης (βιώσιμης αειφόρου) δια-χείρισης και χρήσης της παράκτιας ζώνης λαμβάνοντας υπό-ψη την εύθραυστη λειτουργία των παράκτιων συστημάτων και των παράκτιων γεωμορφών τις διάφορες ανθρωπογενείς δρα-στηριότητες και τις αλληλεπιδράσεις με τα φυσικά συστήματα (χερσαία και θαλάσσια) Η δυναμική λειτουργία των φυσικών συστημάτων υπαγορεύει τις αρχές ldquoδια-χείρισηςrdquo

Η μετάβαση από τη νοο-τροπία του ldquoκαθυποτάσσωrdquo τη φύση προς την αντίληψη του ldquoπροσαρμόζομαιrdquo στη λειτουργία της φύσης ως μέρος αυτής είναι το σημερινό ζητούμενο

Δυστυχώς το Σχέδιο Νόμου διαπερνάται από πρακτική laquoμε-σιτικού γραφείουraquo (real estate) Η φύση και ο άνθρωπος δεν εντάσσονται σε τέτοιες πρακτικές

Τα φυσικά συστήματα και τα φυσικά φαινόμενα δεν έχουν ανάγκη από προστασία ούτε από προστάτες ο άνθρωπος όμως Ο laquoάνθρωποςraquo αν δεν laquoοργανώσειraquo την ύπαρξή του με βάση τη θεώρηση της laquoπροσαρμογήςraquo στη λειτουργία της φύ-σης ως μέρος αυτής θα έχει διαρκώς ανάγκη προστασίας από απλά φυσικά φαινόμενα Θα έχει πάντα ένα φόβο ότι η φύση τον εκδικείται Η φύση δεν εκδικείται ο άνθρωπος ο laquoάφρωνraquo laquoαυτοraquo-τιμωρείται

Αντί επιλόγου το Σχέδιο Νόμου να αποσυρθεί χτες

ΧΡηΣΤΟΣ αΝαΓΝΩΣΤΟυΓεωλόγος ndash Ιζηματολόγος ερευνητής στο Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας του ΕΛΚΕΘΕ

συμφωνίες μεταξύ του ελληνικού δημοσίου και ιδιωτών (πχ για η σύμβαση δημοσίου ndash ΠΕΤΡΟΛΑ του 1972) laquoεξαιρετικήraquo νομο-θεσία για τα κεφάλαια εξωτερικού (1953) ή τις laquoπαραγωγικές επενδύσειςraquo (1961) μαζί με σωρεία ειδικών νόμων (πχ για την πα-ραχώρηση του πυθμένα της θάλασσας στα πλαίσια των πρώτων πετρελαϊκών ερευ-νών βιομηχανικές περιοχές laquoαλλοδαπές επιχειρήσεις υγρών καυσίμωνraquo) - αποκλει-στικές χρήσεις κατέλαβαν μεγάλα τμήματα του αιγιαλού Η αδόμητη ζώνη εφεξής 30 μέτρα επεκτάθηκε από την χούντα () σε όλες τις εκτός σχεδίου παραλιακές ζώνες Μόλις τον 21ο αιώνα και μετά το άρθρο 24 ο ισχύων νόμος (2001) αναγνωρίζει τον αιγιαλό και την παραλία ως στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος των οποίων η χάραξη πρέπει να είναι σε μερικές πε-ριπτώσεις υποχρεωτική

Η περιοδοποίηση αυτή είναι σημαντική καθώς υπάρχει η εντύπωση ότι υπάρχουν εκεί έξω άφθονες παραλίες - ανέγγιχτες άσπιλες άθικτες και τίποτα δεν θα χαθεί αν διαμοιράσουμε μερικές από αυτές σε φι-λικούς επενδυτές Καθώς η αποκλειστική χρήση ήδη προβλέπεται για τις στρατηγι-κές επενδύσεις και για τα δημόσια ακίνητα του Μεσοπρόθεσμου μπορεί να αναρωτη-θεί κανείς τι άλλάζει με το πρόφατο νομο-σχέδιο Αλλάζουν πολλά για παράδειγμα η υποχρεωτική χάραξη παραλίας καταργείται και η νομιμοποίηση αυθαιρέτων στον αιγι-αλό και στην παραλία και μάλιστα ιδιωτι-κών γενικεύεται Κάποια στιγμή πρέπει να παύσουμε να βλέπουμε την νομιμοποίηση αυτή ως μία laquoεξαιρετικήraquo ρύθμιση δεν εί-ναι παρά ένα είδος κρυφής απορρύθμισης με την μετατροπή ενός κοινού αγαθού σε αδέσποτο το οποίο έχει ήδη κατακτηθεί από όσους έχουν επαρκή οικονομική νομική και πολιτική εξουσία για να παραμερίσουν τους θεσμούς που εγγυούνται το laquoδικαίω-μα του καθενόςraquo ndash όπως η αδειοδότηση η διαβούλευση η συμμετοχή Τόσο με τα αυ-θαίρετα όσο και με τις επιχωματώσεις θυ-μάται κανείς κάτι που παρατήρησε ο Marx περιγράφοντας τις περιφράξεις (enclosures) των laquoκοινώνraquo αγρών στην Αγγλία του 18ου αι και την συμβολή τoυς στην δημιουργία μίας μάζας ανθρώπων που εξαρτάται ορι-στικά αποκομμένη από τις πολιτισμικές της αναφορές από τον μισθό ο καλύτερος τρό-πος να καταργηθεί η κοινοχρησία δεν είναι τόσο η αλλαγή του νόμου αλλά η οριστική υλική καταστροφή του κοινού αγαθού Τί-ποτα δεν προδίδει καλύτερα τις προθέσεις του νομοθέτη από την laquoτεκμαρτήraquo (sic) ζώνη παραλίας 10 μέτρων ενώπιον των ιδιωτικών έργων φθάσαμε λοιπόν μερικούς αιώνες αργότερα στο σημείο όπου ο χρήστης μίας παραλίας πρέπει μπροστά σε ένα ιδιωτικό έργο να laquoτεκμαίρειraquo (να φαντασιώνεται) δι-καιώματα που επιβιώνουν μόνο στην μνήμη Αυτό σίγουρα δεν είναι πρόοδος

ΓιΩΡΓΟΣ ΧαΣιΩΤηΣ

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1316

Έχουν περάσει χιλιάδες χρόνια από τότε αλλά καλό είναι να θυμόμαστε ότι ο ευρωπαϊκός πολιτισμός ξεκίνησε από κάποιο ακρογιάλι της χώρας μας Σε κάποια παραλία ίσως από αυτές που το ΤΑΙΠΕΔ έχει βάλει πωλητήριο έφτασε πριν χιλιάδες χρόνια από την Ανατολή η τερατόμορφη ζωόμορφη θεά της μη-τρότητας της μητέρας φύσης και έγινε Ήρα Αθηνά Άρτεμις Αφροδίτη Εστία Ο Ευρωπαϊκός πολιτισμός η φιλοσοφία ξεκίνησαν από αυτά τα ακρογιάλια Από αυτά τα ακρογιάλια ανοιχτά και κοινά σε όλους ξεκίνησαν οι αναζητήσεις των ανθρώπων για νέους τόπους Από εκεί έφευγαν τα εμπορεύματα τα προϊόντα οι ιδέες και εκεί έφταναν άλλα υλικά άγνωστα που βελτίωναν τη ζωή των ανθρώπων νέες ανακαλύψεις και νέες ιδέες που οργάνωναν τη σκέψη και τη ζωή Σε κάποιο από αυτά τα ακρογιάλια έφτασαν στην Ευρώπη το αλφάβητο και οι αριθμοί

Έχει χαραχθεί βαθειά στην ανθρώπινη συνείδηση ότι η παραλία είναι η πόρτα της μεγάλης φυγής από την πείνα την καταπίεση τον θάνατο Κοινόχρηστη ανά τους αιώνες ήταν ο στόχος από το laquoθάλαττα ndash θάλατταraquo των αρχαίων μέ-χρι τους μετανάστες σε άλλες χώρες ή από άλλες χώρες ελπίζοντας να μπουν σε κάποιο καρυδότσουφλο για το ταξί-δι σε κάποιο απέναντι ακρογιάλι ικέτες ζωής που καταλήγει σε στοίχημα ζωής ή θανάτου

Μικρό παιδί άκουγα τους μάγκες στον Πειραιά να αστειεύονται όταν ήθελαν να πουν ότι δεν κληρονόμησαν να λένε laquoμου άφησε πέντε στρέμματα θάλασσαraquo Ο αιγιαλός και η θάλασσα για τη λαϊκή συνείδηση ήταν και είναι κάτι εκτός συ-ναλλαγής Στο μέλλον όμως αν το σχέ-διο νόμου γίνει νόμος του κράτους θα μπορείς να ζητήσεις παραχώρηση θάλασ-σας να κάνεις τεχνητά νησιά και πάνω να οικοδομήσεις Πολιτισμικό σοκ για τους παππούδες και όχι μόνο του λιμα-νιού του Πειραιά

Ζούμε εποχές catastroika Δημόσια και κοινά σε όλους αγαθά εκτός συναλλαγής γίνονται αντικείμενα του πόθου των νέ-ων ολιγαρχών Οι παραλίες η θάλασσα τα δάση τα φυσικά οικοσυστήματα από κοινόχρηστα απαραίτητα για τη ζωή και την ποιότητα ζωής των ανθρώπων γίνε-ται προσπάθεια να μετατραπούν σε μέσο πλουτισμού της νέας ολιγαρχίας

Απέναντι σε αυτή την βάρβαρη επίθε-ση κατά της ζωής και του πολιτισμού οι πολίτες οργανώνονται Ήδη λειτουργεί με τη συμμετοχή περισσότερων από εκατό συλλογικοτήτων η επιτροπή laquoΑκτές ώρα μηδένraquo που οργανώνει τον αγώνα για κοινόχρηστες παραλίες στα πρότυπα του νικηφόρου αγώνα κατά της αναθεώρησης του άρθρου 24 του συντάγματος

Οι παραλίες το καλοκαίρι μας περιμέ-νουν για τους νέους αγώνες

ΜΠαΜΠηΣ ΜΠιΛιΝηΣ

ΥΓ1 Σημαντική η δράση της 29 Ιουνίου 2014 των νέων ΣΥΡΙΖΑ στην Μα-ρίνα Φλοίσβου ΑΕ στον Φαληρικό Όρμο Ένα παράδειγμα για το τι μας περιμένει με την ιδιωτικοποίηση των παραλιών πολύς δομημένος όγκος εντατικές χρήσεις γης με καταστή-ματα εστίασης και διασκέδασης ιδι-ωτική χρήση και όχι κοινόχρηστη στο δομημένο και στον αδόμητο χώ-ρο με έλεγχο από ιδιωτική φύλα-ξη που απαγόρευσε σε πολίτες να μοιράσουν προεκλογικά φυλλάδια πριν μερικές μέρες

ΥΓ2 Διαβάσαμε στον τύπο ότι το καρ-τέλ με τον ένα τόνο ηρωίνη θα ξέ-πλενε τα μαύρα έσοδά του επενδύο-ντας σε τουριστική επιχείρηση στο παράκτιο μέτωπο του Σαρωνικού στην Αττική

ΥΓ3 Το πρώτο μεγάλο στοίχημα για τις κινητοποιήσεις αποτελεί ο υπερ-μαραθώνιος laquo240 χιλιόμετρα για τον αιγιαλόraquo από τα Ίσθμια έως τον Μαραθώνα στην Αττική που γίνεται από 8 έως 12 Ιουλίου 2014

Παραλία αγ κοσμά μήπως ζούμε το τελευταίο καλοκαίρι μιας ελεύθερης πλαζ

Για πολλά χρόνια η παρα-λία του Αγ Κοσμά ήταν κλει-στή για τους ανθρώπους που δεν μπορούσαν ή δεν ήθελαν να πληρώσουν εισιτήριο Η εταιρία που εκμεταλλεύονταν την πλαζ την είχε αποκλεί-σει εισπράττοντας εισιτήρια τη μέρα και μετατρέποντάς την παράνομα σε χώρο δε-ξιώσεων και νυχτερινής δι-ασκέδασης τη νύχτα

Αυτά ως το καλοκαίρι του 2007 Όταν με μια πολυήμερη απεργία πείνας ο Δήμαρχος Κορτζίδης κατόρθωσε να συ-γκεντρώσει τις πιο ποικίλες δυνάμεις της αυτοδιοίκησης και των κινημάτων γύρω από το αίτημα της ελεύθερης πρό-σβασης στη θάλασσα

Με τη συμπαράσταση πλή-θους κοινωνικών φορέων ο Δήμος Ελληνικού συντόνισε την επιχείρηση αφαίρεσης των περιφράξεων της πλαζ Ήταν εκεί δεκάδες Οργανι-σμοί αυτοδιοίκησης το ΤΕΕ ο Δικηγορικός Σύλλογος της Αθήνας ο Πανελλήνιος Ια-τρικός σύλλογος το ΕΚΑ συνδικάτα πολιτικοί παρά-γοντες από όλους τους χώ-ρους και βεβαίως κάμποσες χιλιάδες ενεργοί πολίτες των κινημάτων πόλης

Ακολούθησαν τα δικαστή-ρια Δήμαρχος αντιδήμαρχοι αιρετοί και εργαζόμενοι στο Δήμο στοχοποιήθηκαν από τις εταιρίες που παράνομα εκμεταλλεύονταν την πλαζ Σύρονται ακόμη σήμερα αλλά και για πολλά χρόνια ακό-μη θα ταλαιπωρούνται σε ποινικές και αστικές δίκες Χαλάλι Για το δικαίωμα της ελεύθερης πρόσβασης στη θάλασσα

Κοιτάζοντας τις φωτογρα-φίες της εποχής όσοι ζήσα-με τα γεγονότα νιώθουμε τη συγκίνηση μαζί με την πε-ρηφάνια για ότι έγινε να ανακατεύονται με τη ανη-συχία για το τι πρόκειται να συμβεί

Διότι πέρασαν ήδη εφτά καλοκαίρια και μπαίνου-με στο όγδοο που χιλιάδες κάτοικοι του λεκανοπέδιου χαίρονται καθημερινά ελεύ-θερα την πλαζ ΑΜΕΑ που δεν μπορούσαν για χρόνια να κολυμπήσουν γιατί στις πλαζ δεν υπάρχει ο κατάλ-ληλος εξοπλισμός μπόρεσαν στον Αγ Κοσμά χάρις στις προσπάθειες του δήμου και των εθελοντών Καθημερινά εκατοντάδες μέλη των ΚΑΠΗ διάφορων δήμων της περι-

οχής καταφθάνουν για να χαρούν λίγη θάλασσα

Του χρόνου όμως τι θα γίνει Η δημοτική αρχή που θα αναλάβει το Σεπτέμβρη στο πρόγραμμά της μιλά για εφαρμογή laquoμικρούraquo εισιτη-ρίου για τους μη δημότες Και η περιοχή προσφέρε-ται ήδη μέσω ΤΑΙΠΕΔ στη Lamda του κου Λάτση Μαζί με το Αθλητικό κέντρο του Αγ Κοσμά και το πρώην αε-ροδρόμιο

Οι πολίτες θα χρειαστεί να υπερασπιστούν αυτό που καταχτήθηκε με πολύ αγώνα το 2007 Διότι όπως έδειξε η ζωή και ιδιαίτερα η εμπει-ρία των τελευταίων χρόνων όλα τα δικαιώματα με όσο αγώνα κι αν καταχτήθηκαν χρειάζονται αγώνες για την υπεράσπισή τους Και οι βου-τιές στον Αγ Κοσμά θα χρει-αστούν νέους αγώνες για να παραμείνουν ελεύθερες

ακηΣ ΜΠαΔΟΓιαΝΝηΣ

παραλία μου ιστορία μου

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 17

Φρεαττύδα και Βοτσαλάκιαhellip δυο παραλίες του Πειραιά που στο διάβα του χρόνου αφηγούνται την ιστορία της πόλης από την αρχαιότητα μέ-χρι σήμερα Αρκεί να ξαπλώσεις δίπλα στο κύμα να φέρεις το τοπίο μια γύρα με τα μάτια σου και όλη η αφήγηση ξετυλίγεται μπροστά σου Θα δεις το τείχος τα σπήλαια τις φυσικές ομορφιές τον υδροβιότοπο θα ακούσεις τις φωνές των χιλιάδων λουόμενων που βούτηξαν στα νερά τους τις χαρές και τα παιχνίδια Όμως καθώς μπαίνεις στη θάλασσα θα σκοντά-ψεις πάνω στα μπάζα που κείτονται ακόμα εκεί ζωντανά να θυμίζουν πως έθαψε την πόλη και τα μνημεία της ο Σκυλίτσης Ανάμεσα στα βότσαλα θα βρεις κομμάτια από πολύχρωμα μωσαϊκά και θα νο-σταλγήσεις εκείνη την εποχή που βλέπεις μόνο στις cards postales Τον Πειραιά με τα όμορφα νεοκλα-σικά μια πόλη που χάθηκε στο χρόνο και έχει αφή-σει πίσω της ετοιμόρροπα μελαγχολικά κουφάρια Θα θυμηθείς έναν Πειραιά που αγάπησαν πολύ οι πειραιώτες αλλά όχι οι Δήμαρχοι του Αφού κάνεις τη βουτιά σου θα θελήσεις να απλω-θείς στην παραλία για να στεγνώσεις κάτω από τον ήλιο όμως ο ήλιος είναι δυνατός και θα αναζητή-σεις σκιά Θα τη βρεις κάτω από τις ομπρέλες που έβαλε η Δημοτική Αρχή για σένα Και εκεί που θα βολευτείς και θα είσαι έτοιμος να κλείσεις τα μά-τια μια δυνατή μουσική θα σε προσγειώσει απότο-μα και ένας σερβιτόρος θα εμφανιστεί να σου πά-ρει παραγγελίαΚαι κάπως έτσι ξεκινά αντίστροφα η αφήγηση

Στις 30-1-2012 το Δημοτικό Συμβούλιο Πειραιά αποφα-σίζει την αξιοποίηση και διάθεση των παραλιών Φρεατ-τύδα και Βοτσαλάκια Ειδικότερα η σύμβαση παραχώρη-σης η οποία σε πολλά σημεία είναι αόριστη και ασαφής

προβλέπει για την πλαζ Βοτσαλάκια τη δημιουργία χώρου αναψυκτηρίου και ανάπτυξη τραπεζοκαθισμάτων χώρου για την τοποθέτηση ομπρελών και ξαπλωστρών οργανω-μένου ανοιχτού χώρου στάθμευσης χώρου catering στο δώμα του κεντρικού κτιρίου του δημοτικού κολυμβητηρίου και του παράπλευρου δομημένου χώρου του ορόφου θε-ρινού κινηματογράφου και ένταξη εντός αυτού κυλικείου Ενώ για την πλαζ Φρεαττύδα ορίζει τη δημιουργία χώρου αναψυκτηρίου σε λυόμενη κατασκευή με παράπλευρο στέ-γαστρο για την ανάπτυξη τραπεζοκαθισμάτων χώρου για την τοποθέτηση ομπρελών και ξαπλωστρών και οργανω-μένου ανοιχτού χώρου στάθμευσης

Η παραπάνω απόφαση της Δημοτικής Αρχής και όσες ακολούθησαν πάρθηκαν κατά πλειοψηφία με την υπερ-ψήφισή τους από την παράταξη του Δημάρχου και την καταψήφισή τους από τις λοιπές παρατάξεις της αντιπο-λίτευσης Τα σχέδια του Δήμου για την αξιοποίηση των παραλιών πυροδότησαν αντιδράσεις από την πλευρά των κατοίκων της πόλης οι οποίοι αποφασίζουν να μην επι-τρέψουν την παραχώρηση των μοναδικών παραλιών του Πειραιά στους ιδιώτες

Στις 3-5-2012 πραγματοποιείται ο διαγωνισμός για την εκμετάλλευση με τη μορφή μίσθωσης αιγιαλού παραλίας κοινόχρηστων χώρων στις παραλίες ο οποίος κατακυρώ-νεται με ετήσιο μίσθωμα 81000 ευρώ για τα Βοτσαλάκια και 52000 ευρώ για τη Φρεαττύδα Οι πλειοδοτικοί δι-αγωνισμοί για τις δύο παραλίες είναι παράνομοι καθώς οι αποφάσεις του ΔΣ στις οποίες στηρίζονται έχουν ακυ-ρωθεί Ο Δήμαρχος δίνει διαταγή να κλείσουν οι πόρτες του Δημαρχείου για να μην μπουν οι κάτοικοι Τελικά οι 200 περίπου παρευρισκόμενοι κάτοικοι κατορθώνουν να μπουν και καταθέτουν 2000 υπογραφές ενάντια στην ιδι-ωτικοποίηση που σήμερα αγγίζουν τις 5000

Οι δημότες αντιμετωπίζονται με τον πλέον απαξιωτικό τρόπο απειλούνται με συλλήψεις εξυβρίζονται και τελικά και οι δύο παραλίες δίνονται στον ίδιο γνωστό επιχειρη-

ματία που επί σειρά ετών διατηρεί κατάστημα υγει-ονομικού ενδιαφέροντος στην παραλία Βοτσαλάκια Το τελευταίο λειτουργεί μέ-χρι και σήμερα με ευθύνη του Δημάρχου κ Μιχαλο-λιάκου χωρίς άδεια ενώ έχει κριθεί αυθαίρετο τόσο από την Κτηματική Υπηρε-σία που εξέδωσε και πρω-τόκολλο κατεδάφισής του από το 2005 το οποίο δεν έχει εκτελεστεί ακόμα όσο και από το Κεντρικό Αρ-χαιολογικό Συμβούλιο του Υπουργείου Πολιτισμού με απόφαση του στις 2232013 Οι εγκαταστάσεις των δύο πλέον καταστημάτων ένα σε κάθε πλαζ όλο και επε-κτείνονται δημιουργώντας μια ανεξέλεγκτη κατάσταση εκμετάλλευσης των μοναδι-κών παραλιών της πόλης

από τους ιδιώτες με την ευλογία των Δημοτικών Αρχών Από την άλλη πλευρά η laquoΠρωτοβουλία κατοίκων για τα Βοτσαλάκια και τη Φρεαττύδαraquo εξακολουθεί να κάνει κι-νητοποιήσεις και μαζικές εκδηλώσεις με πολιτικό επιμορ-φωτικό και πολιτιστικό περιεχόμενο μέχρι και σήμερα με στόχο την οικειοποίηση των παραλιών και την ενημέρωση των κατοίκων της πόλης για όσα συμβαίνουν ( βλ httpfreevotsalakiafreatidawordpresscom)

Η εδραιωμένη επί σειρά ετών κατάσταση αυτή αλλά και η πρόσφατη υπογραφή της σύμβασης παραχώρησης κάθε άλλο παρά προφητικές ήταν Καθώς η ιστορία μιλάει και λέει ότι στην πολιτική σκηνή και δη στο πολιτικό παρα-σκήνιο τίποτα δεν είναι τυχαίο Και αναφέρομαι στο νομο-σχέδιο-έκτρωμα για τον αιγιαλό που έρχεται μεταξύ άλλων να νομιμοποιήσει όλες τις παραπάνω αυθαιρεσίες καθώς σύμφωνα με το τελευταίο αίρονται οι σημερινοί περιορι-σμοί που αφορούν στην έκταση της παραλίας που μπορεί να παραχωρηθεί για απλή χρήση αλλά και παρέχεται η δυνατότητα νομιμοποίησης αυθαίρετων κατασκευών που βρίσκονται στην παραλία και στον αιγιαλό στην περίπτω-ση που εξυπηρετούν επιχειρηματικούς σκοπούς

Σε μια εποχή που μας καταδικάζουν στην ανεργία μας κόβουν τους μισθούς και τις συντάξεις μας στερούν βα-σικά αγαθά και υπηρεσίες μας πετάνε έξω από τα σπί-τια μας και μας φορολογούν ακόμα και για τον αέρα που αναπνέουμε σε αυτή τη μυθική εποχή που αγγίζει τα όρια της επιστημονικής φαντασίας υπάρχει ακόμα πα-ρακάτωhellip Οι δημόσιοι και ελεύθεροι χώροι δεν ανήκουν πια στην πόλη και στους κατοίκους της αλλά στα μεγάλα συμφέροντα Οι παραλίες των διακοπών μας της ελευθε-ρίας και της χαλάρωσης μας ανήκουν σήμερα στο laquoμεγά-λο κεφάλαιοraquo της ιστορίας στο οποίο ο λαός αποτελεί μια θλιβερή υποσημείωση Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε ότι οι αντιφάσεις των συμφερόντων των διαφόρων κοινωνικών ομάδων δημιουργεί την ανάγκη διαρκούς διεκδίκησης του δικαιώματος στην πόλη ιδιαίτερα όταν η σύγκρουση αυτή λαμβάνει χώρα την εποχή της κρίσης όπου υπάρχει μια τοπική κοινωνία που δοκιμάζεται σκληρά Θα επιτρέψου-με λοιπόν ένα τέτοιο τέλος

ΒιΒιαΝ ΓΛΕΝη

Φρεαττύδα και Βοτσαλάκια δυο παραλίες στο λιμάνι

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1318

Οι ακΤΕΣ ΩΣ κΟιΝα αΓαΘα

laquoΟ νεοφιλελευθερισμός έχει καθοριστεί από τη μάχη της ιδιωτικής περιουσίας όχι μόνο ενάντια στην κρατική αλλά -και αυτό ίσως είναι το πιο σημαντικό- κυρίως ενά-ντια στην laquoκοινή ιδιοκτησίαraquo (common) [] Συχνά οι επιλογές οι οποίες μας παρουσιά-ζονται είναι μεταξύ του καπιταλισμού και του σοσιαλισμού της κυριαρχίας μεταξύ ιδιωτικής και κρατικής ιδιοκτησίας με την θεραπεία κατά τα δεινά του κρατικού ελέγ-χου να φαίνεται να είναι η ιδιωτικοποίηση και κατά του κεφαλαίου η κρατικοποίηση δηλαδή ο κρατικός έλεγχος Χρειάζεται να εξερευνήσουμε και μια άλλη πιθανότητα ούτε την ιδιωτική ιδιοκτησία του καπιτα-λισμού ούτε την δημόσια ιδιοκτησία του σοσιαλισμού αλλά το κοινό στον κομμου-νισμόraquo (Michael Hardt Reclaiming the common in communism [1])

Ενέργειες όπως αυτή του πρώην Υπουργού Οικονομικών Γιάννη Στουρνάρα ο οποίος κατέθεσε ένα νομοσχέδιο με το οποίο απει-λεί την ελεύθερη πρόσβαση των πολιτών στις ακτές είναι μια πικρή υπενθύμιση ότι τυπικά οι ακτές δεν είναι ο laquoκοινόςraquo μας χώρος Είναι απλά ένας χώρος στην ιδιο-κτησία του κράτους ο οποίος παραχωρείται στους πολίτες στους commoners από το κράτος μέχρις ότου εμφανιστεί η ευκαιρία για να μπουν στην αγορά Το νομοσχέδιο εκτός από το ότι θέλει να βάλει περιορι-σμούς στο μακρόχρονο δικαίωμα ελεύθε-ρης πρόσβασης στις ακτές προτείνει επί-σης την ιδιωτικοποίηση των ακτών αλλά και αμνηστία σε υφιστάμενες κατασκευές που δημιουργήθηκαν κατά παράβαση της ισχύουσας νομοθεσίας

Οι ακτές συχνά θεωρούνται ως μέρος των laquoκοινώνraquo (commons) ενός χώρου όπου η πρόσβαση είναι δωρεάν και η ευχαρίστη-ση του να απλά να είσαι laquoεκείraquo είναι η ίδια για όλους ασχέτως κοινωνικο-οικονομικής κατάστασης Ακτές αποτελούν για πολλούς (έστω και υποσυνείδητα) ένα ουτοπικό όραμα για το πώς θα μπορούσε να ήταν η κοινωνία στον γκρίζο εκείνο χώρο μεταξύ ιδιωτικού και κρατικού

Για να αντιληφθούμε την ιδεολογική ση-

μασία του νομοσχεδίου για τους αιγιαλούς είναι σημαντικό πρώτα να αντιληφθούμε τη σημασία των κοινών αγαθών ως απο-μεινάρια της εποχής όπου οι τοπικές κοι-νότητες ήταν υπεύθυνες για τη διαχείριση των δικών τους χώρων και αγαθών μακριά από την κυρίαρχη ιδεολογία για τη σημασία της ιδιωτικής περιουσίας laquoΚοινάraquo ονομά-ζουμε τα αγαθά τα οποία κληρονομήθηκαν από τις προηγούμενες γενιές δημιουργή-θηκαν συλλογικά ή που αποτελούν φυσι-κή κληρονομιά

Η εφεύρεση του όρου laquoη τραγωδία των κοινώνraquo (tragedy of the commons) από τον Garrett Hardin στο ομώνυμο κείμενό του στο περιοδικό Science το 1968 υπήρ-ξε ορόσημο στην ιστορία της διαχείρισης των κοινών αγαθών με τους υποστηρικτές του νεοφιλελευθερισμού να χρησιμοποιούν τον όρο και τη θεωρία του Hardin για να δικαιολογήσουν τις προσπάθειές τους για ιδιωτικοποίηση και εμπορευματοποίηση αγαθών που για χρόνια βρίσκονταν στα χέρια των τοπικών κοινοτήτων Με αυτό τον τρόπο αν θέλετε είχαμε ένα δεύτερο κύμα οικειοποίησης των κοινών μετά από την laquoπερίφραξηraquo όπως ονομάστηκε η με-τατροπή των κοινών (συνήθως της κοινο-τικής γης) σε ιδιωτική περιουσία πχ στην Αγγλία τον 18ο αιώνα

Στο κείμενό του ο Hardin προσπαθούσε να αναδείξει το πρόβλημα της ατομικής συ-μπεριφοράς απέναντι σε συλλογικά αγαθά υποστήριζε δηλαδή ότι όταν κάποια αγαθά δεν ανήκουν σε συγκεκριμένα άτομα αλλά σε όλους η εκμετάλλευσή τους αποφέρει ατομικά πλεονεκτήματα και κοινά μειονε-κτήματα με αποτέλεσμα μεμονωμένα άτο-μα να το εκμεταλλεύονται Όταν το 2009 η οικονομολόγος Elinor Ostrom βραβεύθηκε με το Νόμπελ Οικονομίας για τη θεωρία της για τη διαχείριση των κοινών πόρων ήρθαν στην επιφάνεια εναλλακτικές θεω-ρίες βασισμένες σε επιτυχημένα και απο-τυχημένα παραδείγματα αυτοδιαχειριζόμε-νων κοινοτήτων αφοπλίζοντας έτσι κυρί-αρχα πολιτικο-οικονομικά μοντέλα όπως η laquoτραγωδία των κοινώνraquo του Hardin Ο

David Harvey ταυτόχρονα στο βιβλίο του Rebel cities from the right to the city to the urban revolution το 2012 υποστηρίζει ότι το πρόβλημα στην θεωρία του Hardin δεν είναι τα κοινά καθαυτά αλλά η απο-τυχία της ατομικής ιδιοκτησίας να ικανο-ποιήσει τα κοινά συμφέροντα Ο Harvey δηλαδή τοποθέτησε το πρόβλημα σrsquo ένα πλαίσιο όπου το θέμα είναι η ατομική ιδι-οκτησία των αγαθών και κατά συνέπεια η προσπάθεια για μεγιστοποίηση του ατομι-κού κέρδους

Φυσικά όμως και τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά Σε μια εποχή όπου η επικρατέ-στερες ιδέες είναι βασισμένες σrsquo ένα καπι-ταλιστικό μοντέλο με ταξικό και πατριαρ-χικό υπόβαθρο και όπου οι κυβερνήσεις δίνουν προτεραιότητα στην οικονομική ανάπτυξη αντί στις κοινωνικο-οικολογι-κές ισορροπίες όσοι έχουν πρόσβαση στα κοινά (commoners) παγιδεύονται στο laquoμα-γκανοπήγαδο της παραγωγήςraquo (treadmill of production) έχοντας το δίλημμα εργα-σία έναντι της περιβαλλοντικής προστασίας [2] Οι αιγιαλοί όμως φαίνεται να ξυπνούν τις συνειδήσεις μας και παρόλη τη δύναμη των κυρίαρχων ιδεών της εποχής οι πολί-τες δεν αποδέχονται την οικειοποίηση της παραθαλάσσιας ουτοπίας από κανένα

Και δεν μιλούμε μόνο για το πρόσφατο νομοσχέδιο για τους αιγιαλούς Το 2007 οι πολίτες και ο δήμος του αθηναϊκού προ-αστίου του Ελληνικού κινητοποιήθηκαν ενάντια στους νονούς της νύχτας οι οποί-οι οικειοποιήθηκαν αυθαίρετα δημόσια πα-ραλία για τις ιδιωτικές τους επιχειρήσεις εμποδίζοντας την ελεύθερη πρόσβαση σε αυτή [3] Σε μια άλλη υπόθεση τον Μάιο του 2012 ήταν η δημοτική αρχή του Πει-ραιά η οποία μίσθωσε δύο από τις δημο-τικές παραλίες σε ιδιωτικές εταιρείες στην τιμή των euro134000 Για άλλη μια φορά ένα ισχυρό τοπικό κίνημα δημιουργήθηκε για να αντισταθεί [4]

Σε αντίθεση με την τσιμεντοκρατεία που εισέβαλε στις ακτές άλλων (ευρωπαϊκών τουλάχιστον) τουριστικών προορισμών η Ελλάδα έχει μέχρι τώρα προστατεύσει τις

φυσικές της ακτές επιτρέποντας έτσι στους ανθρώπους που έχουν πληγεί τόσο άσχημα από τα μέτρα λιτότητας να βρίσκουν μια ουτοπία σε χώρους με εξαιρετική φυσική ομορφιά Όπως και στην περίπτωση των Σκουριών στη Χαλκιδική οι άνθρωποι της Ελλάδας δεν νοιάζονται για την τιμή του χρυσού και διεκδικούν το δικαίωμά τους στα βουνά Με τον ίδιο τρόπο οι άνθρωποι της Ελλάδας δεν νοιάζονται για τις οικονο-μικές δυνατότητες της χρυσής άμμου και πολεμούν για να κρατήσουν το δικαίωμα τους στις ακτές

Η οικονομική κρίση έχει γίνει δικαιολο-γία για την προώθηση μιας οικονομικής ανάπτυξης με την οποία βίαια οικειοποι-ούνται τα περιβαλλοντικά και κοινωνικά μας δικαιώματα με σκοπό την περαιτέρω εδραίωση μιας νεοφιλελεύθερης ατζέντας Η ιδιωτικοποίηση του δημόσιου πλούτου έχει γίνει προτεραιότητα για πολλές κυ-βερνήσεις Στην Ελλάδα από τα μεταλλεία χρυσού στη Χαλκιδική μέχρι το νερό και την υγεία οι ιδιωτικοποιήσεις προσπαθούν να αφαιρέσουν από τους πολίτες όχι μόνο το δικαίωμα στη φύση αλλά και από άλλα ζωτικής σημασίας δικαιώματα Η προσοχή της κυβέρνησης και των ιδιωτικών συμ-φερόντων βρίσκονται απροκάλυπτα πλέον και στις οικονομικές δυνατότητες της ακτο-γραμμής και της χρυσής αμμουδιάς

Γινόμαστε μάρτυρες στις προσπάθειες του σφετερισμού ενός από τους τελευταίους laquoκοι-νούς χώρουςraquo (commons) από διαφορετικά επίπεδα εξουσίας από το κράτος μερικές φορές από τις δημοτικές αρχές αλλά και το ιδιωτικό κεφάλαιο Οι δούλοι του κεφαλαί-ου προσπαθούν να μεταμορφώσουν και να καλύψουν με τσιμέντο τις τελευταίες μας ουτοπίες Αλλά οι ουτοπίες είναι αυτές που συγκροτούν τη ζωή των ανθρώπων όπως το νερό και ο αέρας Ο Εδουάρδο Γκαλεά-νο (Eduardo Galeano) μας έχει διδάξει (και αυτό είναι που πρέπει να θυμόμαστε κα-θώς πολεμούμε για το δικαίωμα μας στις ακτές) ότι ο σκοπός της Ουτοπίας ldquoes para caminarrdquo είναι για να περπατούμε [5] Η μάχη για τις ακτές ως κοινό αγαθό θα συ-νεχίζεται καθώς παρακολουθούμε με οί-κτο τους δούλους του κεφαλαίου οι οποί-οι στη μάχη τους για την προώθηση της νεοφιλελεύθερης ιδέας έχουν εμπορευ-ματοποιήσει και τσιμεντοποιήσει τις δικές τους ουτοπίες

ΜαΡια ΧαΤζηΜιΧαηΛΕρευνήτρια σε θέματα κοινών αγαθών και θαλάσσιας

πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Άαλμποργκ στην Δανία

[1] httpwwwtheguardiancomcommentisfree2011feb03communism-capitalism-socialism-property

[2] httproarmagorg201406labor-environmental-movements-coalition

[3] httpunfollowcomgrweb-only8667-courteu

[4] httpfreevotsalakiafreatidawordpresscom

[5] https wwwyoutubecomwatchv=m-pgHlB8QdQ

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 19

laquoΗ Τουρκία συνορεύει στις τρεις πλευρές της με τη θάλασσαraquo Αυτό ήταν ένα από τα πρώτα πράγματα που μάθαμε στο σχολείο Εμφανιζόταν σαν κάτι για το οποίο μέσα από μια εθνικιστική οπτική θα έπρεπε να μας κάνει περήφανους Με συνολικό μή-κος ακτών 8333χλμ (περισσότερο από το 74 των συνόρων της) ίσως πράγματι αντιστοιχεί στην Τουρκία αυτή η έμφαση στις ακτές Αλλά τι σημαίνει αυτό για εμάς Μπορούμε να απολαμβάνουμε τη θάλασσα που μας περιβάλλει ή πρόκειται για κάτι που δεν μπορούμε να δούμε ή να σκεφτούμε Ξέρουμε ότι η θάλασσα είναι κάπου εδώ κοντά αλλά για τους περισσότερους από εμάς είναι απροσπέλαστη Μόνο για τρεις δεκαετίες οι παραλίες της Τουρκίας ήταν ανοιχτές στο κοινό Ήταν καθαρές ελεύθε-ρες και ndash πάνω απrsquo όλα ndash κοντά στα σπί-τια και τα διαμερίσματά μας Σήμερα όσες παραλίες υπάρχουν στην Κωνσταντινού-πολη είναι κατειλημμένες είτε από κτίρια είτε από δρόμους Και αν τύχει και κάποια παραλία ξέφυγε από αυτό το μοντέλο τότε ούτε που θα τολμούσες να βουτήξεις μέσα στα τοξικά νερά της θάλασσας

Η διάβρωση των ακτών

Από τη δεκαετία του 1970 η παράκτια ζώνη της Τουρκίας από τη Μαύρη Θάλασσα έως τη Μεσόγειο πάσχει από εντατική αστική ανάπτυξη Ο μαζικός τουρισμός παίζει βα-σικό ρόλο στην Αττάλεια και την Mugla Σε αυτές τις παραθαλάσσιες πόλεις κυριαρχούν τα υδροπάρκα τα γήπεδα γκόλφ τα ξενο-δοχεία και οι παραλίες που προσελκύουν τουρίστες Ωστόσο η αυξανόμενη αστική ανάπτυξη έχει αφανίσει τις ακτές της Κων-σταντινούπολης και της Kocaeli Σε αυτές τις ζώνες οι αμμόλοφοι έχουν αντικατασταθεί από αεροδρόμια γέφυρες μονάδες επεξερ-γασίας λυμάτων εγκαταστάσεις αναψυχής συμπεριλαμβανομένων αστικών πάρκων Σε άλλες περιοχές όπως στα Άδανα και τη Μερσίνα πρακτικές εντατικής καλλιέργει-ας (πχ εκκαθαρίσεις γης για καλλιέργειες και κατασκευή αρδευτικών καναλιών) έχουν προκαλέσει σοβαρές επιπτώσεις στις ακτές Η βιομηχανική ανάπτυξη (πχ η κατασκευή θερμοηλεκτρικών σταθμών αυτοκινητοδρό-μων και ναυπηγείων) έχει επίσης καταστρέ-ψει την παράκτια ζώνη στη Σαμψούντα και την Τραπεζούντα

Η εξαφάνιση της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς

Η αυξανόμενη πίεση από την αστικοποί-ηση και την εκβιομηχάνιση σε συνδυασμό με την κλιματική αλλαγή απειλούν τα πα-ράκτια οικοσυστήματα της Τουρκίας Πα-

τη τροποποίηση αλλάζει το πλάτος των ακτών από 50μ σε 10μ Αυτό σημαίνει ότι ζώνη ακτής πλάτους 40μ μπορεί να πουληθεί σε ιδι-ώτες Δημιουργείται έτσι μία νέα πηγή εσόδων για την κυβέρνηση που μάλι-στα παρουσιάζεται να λει-τουργεί προς όφελος του δημόσιου συμφέροντος Το χειρότερο απrsquo όλα όχι μόνο για το Νόμο για τις Παράκτιες Περιοχές αλλά και για το Νόμο για τις Δη-μόσιες Συμβάσεις το Νό-μο για την Προστασία της Φύσης και της Βιοποικιλό-τητας τον Κανονισμό για την Προστασία των Υγρο-τόπων και πολλές άλλες ρυθμίσεις είναι το γεγονός ότι τα τελευταία δέκα χρό-νια έχουν προσανατολιστεί στην ανάπτυξη ζωνών αντί της προστασίας

Οι Στόχοι της Τουρ-κίας για το 2023

Οι ακτές είναι για την κυβέρνηση το φιλέτο από το οποίο μπορεί να αντλή-σει έσοδα Και όλες οι πα-ραπάνω θεσμικές αλλαγές αποβλέπουν στην αξιοποί-ηση του φιλέτου αυτού Το κυβερνόν Κόμμα της Δικαι-οσύνης και της Ανάπτυξης (AKP) έχει το όραμα να κάνει μέχρι το 2023 την Τουρκία μία από τις δέκα ισχυρότερες οικονομίες στον κόσμο Οι Στό-χοι για το 2023 έχουν ήδη πολλές δυσμενείς επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον και την κοινωνία Ο Turhan Uslu ερευνητής του Πανεπιστημίου Gazi της Άγκυρας επιση-μαίνει ότι τα τελευταία 50 χρόνια 7487χλμ των τουρκικών ακτών (90 του συνόλου των ακτών της χώρας) έχουν υπερδομηθεί Σύμφωνα με ανακοινώσεις του Υπουργού Οικονομικών το 2013 οι δημόσιες εκτάσεις ndash οι περισσότερες από τις οποίες είναι αμ-μόλοφοι ndash είτε θα πουληθούν είτε θα ανα-πτυχθούν με κερδοφόρες κατασκευές στη γη Αυτό σημαίνει ότι αναμένεται να δού-με κι άλλες εγκαταστάσεις όπως γήπεδα γκολφ γήπεδα βόλεϊ θερμοηλεκτρικούς σταθμούς τουριστικές υποδομές ενεργει-ακούς αγωγούς αεροδρόμια εργοστάσια ανθρακωρυχεία δρόμους και αυτοκινητό-δρομους Το χειρότερο είναι ότι παράκτι-

ράκτια και θαλάσσια οικοσυστήματα υπο-βαθμίζονται από οικιακά και βιομηχανικά λύματα βλαβερές ουσίες που μεταφέρονται από την ενδοχώρα με τα ποτάμια γεωργικές πρακτικές σε παράκτιες περιοχές τουριστι-κές δραστηριότητες και υπερσυγκέντρωση παραθεριστικών κατοικιών εμπορικών και τουριστικών λιμένων και αλιευτικών υποδο-μών Σήμερα πολλά είδη ψαριών που ήταν σε αφθονία τη δεκαετία του 1970 κινδυ-νεύουν με αφανισμό για λόγους που συν-δέονται με την υπεραλιεία τη ρύπανση των υδάτων και την καταστροφή των φυσικών ενδιαιτημάτων Η ταχύτατη εξάπλωση των τουριστικών υποδομών και δραστηριοτή-των κατά μήκος των ακτών έχει καταστρέ-ψει ενδιαιτήματα ειδών όπως η θαλάσσια χελώνα τα δελφίνια και η φώκια μοναχός Τα πράγματα δεν είναι καλύτερα στον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς Φέροντας τη φήμη ενός τεράστιου υπαίθριου μουσείου η Τουρκία βρίσκεται στο σταυροδρόμι πολ-λών αρχαίων πολιτισμών αρκετοί από τους οποίους αναπτύχθηκαν στις ακτές Πρόκει-ται για ζώνες που βρίσκονται κάτω από την αυξανόμενη πίεση του μαζικού τουρισμού και της αστικοποίησης

Ενθαρρύνοντας την ανάπτυξη των ακτών

Σε αντίθεση με ότι συμβαίνει στην πρά-ξη το Άρθρο 43 του τουρκικού Συντάγμα-τος του 1982 ορίζει ότι οι ακτές αποτελούν κρατική οντότητα Το ίδιο άρθρο επίσης αναφέρει ότι η παραλία ο αιγιαλός και η όχθη των ποταμών πρέπει να σχεδιάζονται και να χρησιμοποιούνται μόνο με βάση το δημόσιο συμφέρον Ωστόσο υπάρχουν δώδεκα κρατικοί φορείς και περίπου τρι-άντα νόμοι για τις ακτές Πολλοί από αυ-τούς έρχονται σε αντίθεση με το στόχο της προστασίας όχι μόνο των ακτών αλλά και άλλων φυσικών πόρων Για παράδειγμα ο Νόμος 2634 για την Ενθάρρυνση του Του-ρισμού (1982) του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού έχει συμβάλλει στην προώ-θηση της ανάπτυξης των ακτών μέσα από ιδιωτικοποιήσεις εκτάσεων Ο Νόμος 3621 για τις Παράκτιες Περιοχές (1990) είναι ένα κείμενο για την προστασία των ακτών που ταυτόχρονα έχει νομιμοποιήσει σχεδόν όλες τις οικιστικές και βιομηχανικές εγκαταστά-σεις και δραστηριότητες στις παράκτιες περιοχές μέσα από τροποποιήσεις του στα χρόνια που ακολούθησαν την ψήφισή του Σύμφωνα με μία από τις τροποποιήσεις οι ακτές και η γη που προκύπτει από επιχω-ματώσεις και αποξήρανση δεν υπόκεινται στις προστατευτικές ρυθμίσεις του Νόμου 2863 για την Προστασία της Πολιτιστικής και Φυσικής Κληρονομιάς Η πιο πρόσφα-

ες πόλεις όπως η Κωνσταντινούπολη συ-νεχίζουν να υποδέχονται μετανάστες που αναζητούν αστικές υποδομές και ευκαιρίες εργασίας προκαλώντας μεγάλη αναπτυξι-ακή πίεση στις παράκτιες ζώνες

Ο ακτές είναι πολύτιμη πηγή ζωής για όλους και ιδιαίτερα σημαντικές για τη φυ-σική και πολιτιστική μας κληρονομιά Μέ-σα σε μισό μόνο αιώνα η Τουρκία έχασε ένα μεγάλο μέρος αυτής της πηγής ζωής Οι ακτές πρέπει να είναι υπό τη φροντίδα του δημόσιου και όχι στα χέρια ιδιωτικών εταιρειών που έχουν ως στόχο το κέρδος Εάν δε συμβεί αυτό τότε ndashσε αντίθεση με το όραμα του AKP- είναι πολύ πιθανό η Τουρκία να γίνει μέχρι το 2023 μία από τις δέκα χώρες με τις μεγαλύτερες περι-βαλλοντικές καταστροφές και συγκρούσεις στον κόσμο

Akgun ILHAN Ακτιβίστρια για το δικαίωμα στο νερό Τουρκία

ΤΟυΡκια κύματα ιδιωτικοποιήσεων στις ακτές μας

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1320

από τη λατινοποίηση στην κινεζοποίηση μια κΡηΤη δρόμος

Η μετεκλογική σοδειά από τις προσδοκίες που καλλιεργήθηκαν για ανατροπές στην τοπική αυτοδιοίκηση της Κρήτης απέδειξε οτι αφενός το ντόπιο βαθύ σύστημα έχει τις αντοχές και τις ρίζες του άγρουστα και από την άλλη οτι ο σπόρος της εναλλακτικής πρότασης είτε ήταν τζούφιος είτε έπεσε κι αυτός θύμα της εξαιρετικής ανομβρίας που για δεύτερη συνεχόμενη χρονια ταλαιπώ-ρησε τους αγρότες Παρόλαυτά ή ίσως και γι`αυτό η Κρήτη αυτό τον Ιούνη ζει κατά κάποιο τρόπο την κινηματογραφική σκηνή όπου ένα Fast Truck (Track το γράφουν στο ΥΠΑΝ) ευρωατλαντικής σχεδίασης αλλά made in China έρχεται καταπάνω της ενώ αυτή χωρίς να έχει πάρει χαμπάρι κοιτά με αγωνία ανάμεσα στις ξαπλώστρες με το λογότυπο της Invest in Greece μήπως έπεσε κάνα ευρώ από τους τουρίστες και ακούει στα ακουστικά του smartphone το success story του Σαμαρά του Γιώργου Εκτός όμως από τη συνηθισμένη για αυτή την εποχή μπάλα τη συνηθισμένη επέλαση των τουριστών και το συνηθισμένο μάπα καρπούζι ο φετινός Ιούνης έφερε και επέ-λαση καινούριων σχεδίων για επενδύσεις έργα υποδομής κατεπείγουσες αξιοποιήσεις κατεπείγοντα νομοσχέδια και άλλα φρούτα που επείγονται να ωριμάσουν μήπως κοψει κανείς το φυτό που τα τρέφει σύριζα

Η κάθοδος του Κινέζου πρωθυπουργού στην Κρήτη και η δήλωσή του οτι βλέπει στην Ελλάδα την πύλη εισόδου της Κίνας στην Ευρώπη δείχνει οτι η διαδικασία Λατι-νοποίησης της χώρας μπαίνει στο διαταύτα αρχής γεννομένης από το Νότο με τη ση-μειολογία που κουβαλά ο όρος στο παγκό-σμιο παιχνίδι της νεοαποικιακής εκμετάλ-λευσης ανθρώπινων και φυσικών πόρων Και αν αυτή τη φορά το λιμάνι του Νότου δεν ήταν στην επίσημη ατζέντα η κεντρι-κή θέση του αεροδρομίου του Καστελίου στις συζητήσεις δείχνει οτι η οικονομική και εμπορική υπερδύναμη είναι πιο κοντά από ποτέ στο να αποκτήσει μετά το λιμάνι του Πειραιά και τις άλλες στρατηγικές με-ταφορικές υποδομές-πύλες που χρειάζεται με όπλα το τεράστιο Κινέζικο πλεόνασμα τη γεωστρατηγική θέση της Κρήτης και το διακαή πόθο της Ελληνικής κυβέρνη-σης να απογειώσει από κάπου το δικό της success story

Στην ίδια λογική του είδα φώς και μπήκα η χώρα με τη μεγαλύτερη εγκατεστημένη ισχύ βΑΠΕ στον κόσμο υπέγραψε συμφω-νίες συνεργασίας με Ελληνικές αλλά και ξένες εταιρίες (EDF) για την εγκατάσταση ενεργειακών μεγαπρότζεκτς σε όλη την επι-κράτεια Η ΤΕΡΝΑ συγκεκριμένα με φτηνό χρήμα από την Κινέζικη Βιομηχανική και Εμπορική Τράπεζα (1η κρατική στον κόσμο

σε κεφάλαια με $19 τρις) και αρωγό την Sinohydro την κρατική μεγαεταιρία κατα-σκευής έργων υποδομής και φραγμάτων έκανε το ντίλ για το υβριδικό στο Αμάρι Ρε-θύμνου Το πακέτο περιλαμβάνει και άλλα έργα αντλισιοταμίευσης σε όλη την χώρα (122 δις Ευρώ) ανοίγοντας το δρόμο για την ιδιωτική διαχείρηση των νερών Αν πάνε καλά τα πράγματα πιθανά στο μέλλον να βοηθήσουν να ξεκολλήσει και το μεγα-λύτερο (1077 MW 359 ανεμογεννήτριες και καλώδιο διασύνδεσης) ενεργειακό έρ-γο βΑΠΕ της ΤΕΡΝΑ στην Κρήτη που έχει κρυώσει κάπως απεντασσόμενο από το fast track ενώ πιθανά πάλι ο Κοπελούζος να

περιμένει οι δικοί του στρατηγικοί εταίροι στην Προμηθέας Gas να ψωνίσουν με τη σειρά τους και να ξεκολλήσει και αυτός το δικό του έργο (1005 MW 437 ανεμογεν-νήτριες και καλώδιο διασύνδεσης)

Όμως το μεγάλο γεωπολιτικό και στα καθ` ημάς μικροπολιτικό παιχνίδι στα ενεργεια-κά της μεγαλονήσου αναμένεται να συνε-χιστεί τα επόμενα χρόνια με τους υδρογο-νάνθρακες τα έργα διασύνδεσης και την καθιέρωση της ως ενεργειακού κόμβου της ανατολικής Μεσογείου με ότι αυτό συνεπάγεται Στην πρόσφατη αιτιολογική έκθεση για την σκανδαλώδη επιδότηση 6 θέσεων εργασίας μέσω 6 έργων ΒΑΠΕ με 93 εκ Ευρώ από τον επενδυτικό νόμο πε-ριλαμβάνεται ο κατάλογος των έργων που εντάσσονται στον ευρωπαϊκό κανονισμό για τις διευρωπαϊκές ενεργειακές υποδο-μές Για την Κρήτη προβλέπει τo πέρασμα της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ισραήλ-Κύ-πρου-Ελλάδας (Euro-Asia Interconnector) και του αγωγού φυσικού αερίου East-Med Το τυράκι στη φάκα πέρα από την εθνική

υπερηφάνεια για το νέο γεωστρατηγικό μας ρόλο και τα δήθεν δισεκατομμύρια με την κάνουλα θα είναι οι εκατοντάδες χι-λιάδες θέσεις εργασίας (450000 λένε μόνο για την Κρήτη) στον τομέα των εξορύξεων που έπονται και η μετατροπή της Κρήτης από ldquoυπερδήμοrdquo σε ldquoυποκρατικήrdquo οντότη-τα μέσω των ανταποδοτικών τελών όπως προέβλεπαν προεκλογικά περιφερόμενοι στρατηγικοί αναλυτές στα γραφεία της επα-νεκλεγμένης περιφερειακής αρχής

Στο πλαίσιο αυτής της γεωπολιτικής ανα-βάθμισης της Κρήτης εντάσεται και η πρό-σφατη αίτηση στην Invest in Greece από τη VOPAK τη μεγαλύτερη εταιρεία απο-

θήκευσης και διαχείρισης πετρελαιοειδών στον κόσμο για τη δημιουργία σταθμού διαμετακόμισης στη νότια Σητεία σε έκτα-ση 400 στρεμμάτων Είναι αυτό που λέει ο λαός τώρα που βρήκαμε παπά που θά-βει αβέρτα στη Συρία την Ουκρανία και το Ιράκ και που όλως τυχαίως είναι κομβικές χώρες για την ενεργειακή τροφοδοσία της Ευρώπης ευκαιρία να θάψουμε πεντέξι και στη δικιά μας αυλή

Ένα εύλογο ερώτημα είναι πως όλα αυτά και άλλα πολλά θα χωρέσουν και θα συν-δυαστούν με την άλλη μεγάλη ιδέα για με-τατροπή των ελληνικών ακτών και νησιών και της Κρήτης ειδικότερα σε Μαγιόρκα της ανατολικής Μεσογείου Οι Κινέζοι επενδυ-τές υποσχέθηκαν να ξαναέρθουν σύντομα για να δουν και τα διαθέσιμα ακίνητα για τουριστική αξιοποίηση αλλά θα πρέπει να ξέρουν οτι θα στριμωχτούν στα γραφεία του ΤΑΙΠΕΔ μαζί με τους άλλους διεθνείς και εγχώριους παίκτες του real estate και των κατασκευών που διαγκωνίζονται ήδη ποιός θα πρωτοχτίσει τις εκατοντάδες χι-

λιάδες νέες τουριστικές κατοικίες και συ-μπλέγματα με προυπολογισμό πάνω από 10 δις Μέχρι τότε η κυβέρνηση τρέχει με διαδικασίες κατεπείγοντος να αμπα-λάρει το πακέτο περνώντας από το θερινό τμήμα της βουλής το νέο χωροταξικό και εντάσσοντας στην πραμάτεια του ΤΑΙΠΕΔ όσα από τα παραλιακά ldquoφιλέταrdquo της Κρή-της δεν έχουν ακόμα τσιμεντωθεί από τους ντόπιους παράγοντες του ΣΕΤΕ όπως πχ η δημοτική πλάζ του Καρτερού και η πρώ-ην αμερικάνικη βάση των Γουρνών Και αυτό ενώ ήδη δρομολογούνται βρίσκο-ντας ανέλπιστους συμμάχους σε τοπικούς φορείς και την απελπισμένη κοινωνία οι τουριστικές μεγαεπενδύσεις στην ανατολι-κή Κρήτη (Μονή Τοπλού Καβο Πλάκο) και βάζοντας το νησί από τα ανατολικά στην κιμαδομηχανή της ιδιωτικής πολεοδόμη-σης και χωροταξίας Στα ψιλά γράμματα του τουριστικού success story έχει περάσει οτι κάποιες τουριστικές επιχειρήσεις της Κρή-της έχουν πιάσει το νοημα της κινεζοποί-ησης και πληρώνουν πλέον με κουπόνια soupermarket και διαμονήφαγητό τους υπαλλήλους απαλλαγμένους βεβαίως από το βάρος των συλλογικών συμβάσεων και της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης αφού ετσι κι αλλιώς τα νοσοκομεία κλείνουν ή υπολειτουργούν

Το Fast Track που έρχεται καταπάνω στην Κρήτη ξαναθέτει το προεκλογικό ερώτημα αν υπάρχει πειστική και συγκεκριμένη εναλ-λακτική πρόταση Η απάντηση που δόθηκε στις εκλογές του Μάη πρέπει να ξεβολέψει τους πάντες κινήματα πολιτικούς κοινω-νικούς και επιστημονικούς φορείς απο τα κλιματιζόμενα γραφεία της πολιτικής και επιστημονικής τους αυτάρκειας Επείγει ο διάλογος και η σύνθεση για την επαναδι-ατύπωση και συγκεκριμενοποίηση αυτής της πρότασης Αλλά όχι σύνθεση ισσορο-πιστική και διαχειριστική ή πάνω σε μο-ντέλα που εφάρμοσε ο νεοαποικισμός στη Λατινική Αμερική με ακριβά δάνεια από την Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ ή στην Αφρική με φτηνά δάνεια απο τις κρατικές κινέζικες τράπεζες Ούτε με προτάσεις για αριστερόστροφή ldquoπραγματιστικήrdquo διαχεί-ρηση που καλλιεργούν αυταπάτες οτι οι ανεμογεννήτριες οι εξέδρες φυσικού αε-ρίου και οι τουριστικές επενδύσεις από την ντόπια ελιτ για την αλλοδαπή ελιτ με ερ-γαζόμενους ντόπιους ldquoνταλιτrdquo θα γίνουν συστατικά της ριζοσπαστικής στροφής που απαιτούν οι καιροί Αλλιώς οι σαμαράδες θα συνεχίσουν να φτιάχνουν μεγάλες ιδέες - σαμάρια για πειθήνια υποζύγια

κΩΣΤηΣ ΔαΜιαΝακηΣ αγρότης - βιολόγος

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 21

Την πολυαναμενόμενη ολοκλήρωση του χημικού αφοπλισμού της Συρίας με την απομάκρυνση και των τελευταίων φορτί-ων χημικών παραγόντων και πρόδρομων ουσιών ανακοίνωσε πανηγύρισε ο Οργα-νισμός για την Απαγόρευση των Χημικών Όπλων (OPCW) στις 23 Ιουνίου Η κατα-στροφή του συριακού χημικού οπλοστασίου που ευθύνεται για το θάνατο περισσότερων από 1400 ανθρώπων τον περασμένο Αύ-γουστο αποτελεί ένα σημαντικό βήμα για την εξάλειψη των χημικών όπλων παγκο-σμίως Το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS παρα-μένει σταθερό στην άποψη που έχει εκφρά-σει εδώ και δεκαετίες μαζί με εκατοντάδες άλλες οργανώσεις από όλο τον κόσμο για την επιτακτική ανάγκη να δοθεί ένα τέλος στην παραγωγή και χρήση χημικών όπλων να γίνει εξουδετέρωση - καταστροφή όλων των υπαρχόντων και να επιβληθούν διε-θνείς κυρώσεις σε όσους συνεχίζουν να κατασκευάζουν χρησιμοποιούν ή κατέχουν όπλα μαζικής καταστροφής χημικά πυρη-νικά βιολογικά Παράλληλα προτάσσει ως αναγκαίους όρους τον έλεγχο την αποδοκι-μασία και την υποβολή κυρώσεων σε όλες εκείνες τις χώρες κυβερνήσεις και εταιρεί-ες που ενώ αρχικά εξάγουν τεχνογνωσία τεχνολογία και πρώτες ύλες για την κατα-σκευή των οπλοστασίων έρχονται μετά να laquoλύσουνraquo τα προβλήματα που έχουν οι ίδι-ες δημιουργήσει συνήθως με το χειρότερο τρόπο Χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιας βλακείας αναλγησίας και στάσης απέναντι στη νομιμότητα και το δικαίωμα στην ει-ρήνη ενός ολοκλήρου λαού παραμένει το Ιράκ και ο Σαντάμ Χουσεΐν

Την ίδια στιγμή που η διεθνής κοινότητα πανηγυρίζει τον αφοπλισμό της Συρίας συ-νεχίζει να υπάρχει μια σειρά κρίσιμων ερω-τημάτων που πρέπει να απαντηθούν κυρίως όσον αφορά τα επόμενα βήματα της διαδικα-

σίας καταστροφής των χημικών Προτεραιό-τητας 1 (υψηλής τοξικότητας) Σύμφωνα με την ενημέρωση που υπάρχει τα χημικά φορ-τώθηκαν από τη Latakia στο δανέζικο πλοίο ldquoArk Futurardquo με τελικό προορισμό το λιμάνι Gioia Tauro της Ιταλίας όπου θα γίνει με-ταφόρτωση 560 τόννων εξ αυτών στο ldquoCape Rayrdquo Το μετασκευασμένο φορτηγό πλοίο του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ θα καταπλεύ-σει το αμέσως επόμενο διάστημα σε διεθνή ύδατα της Μεσογείου laquoκάπουraquo μεταξύ Κρή-της Μάλτας και Ιταλίας - η ακριβής τοποθε-σία δεν έχει γνωστοποιηθεί Η εξουδετέρωση των χημικών θα γίνει εν πλω με τη μέθοδο της υδρόλυσης η οποία έχει ευρέως χρησι-

περί της καταστροφής των ΧηΜικΩΝ ΟΠΛΩΝ της ΣυΡιαΣ

μοποιηθεί κατά το παρελθόν για την κατα-στροφή χημικών και αναμένεται να διαρκέσει μέχρι 90 ημέρες Για τις ανάγκες της συγκε-κριμένης επιχείρησης κατασκευάστηκαν το 2013 από τις ΗΠΑ δύο φορητά συστήματα (Field Deployable Hydrolysis Systems) Η συγκεκριμένη πλατφόρμα έχει δοκιμαστεί μόνο με υποκατάστατα που προσομοιάζουν με τη φυσική και χημική σύσταση των ndashπιο τοξικώνndash laquoσυγγενώνraquo τους Το σύστημα αυ-τό αδρανοποιεί τους χημικούς παράγοντες θερμαίνοντας και αναμιγνύοντάς τους (με-ταξύ άλλων) με νερό υδροξείδιο του νατρί-ου και υποχλωριώδες νάτριο με αποτέλεσμα να μετατρέπονται σε λιγότερο επικίνδυνες χημικές ουσίες που δεν μπορούν να χρησι-μοποιηθούν για την κατασκευή όπλων Τα laquoπροϊόνταraquo της υδρόλυσης θα αποθηκευτούν και εν συνεχεία θα μεταφερθούν σε κατάλ-ληλες χερσαίες εγκαταστάσεις επεξεργασί-ας επικίνδυνων αποβλήτων για περαιτέρω επεξεργασία και καταστροφή Σύμφωνα με τις πληροφορίες που είναι διαθέσιμες στην ιστοσελίδα του OPCW η Γερμανία και το Ην Βασίλειο είναι μεταξύ των χωρών που θα αναλάβουν την καταστροφή μέρους των προϊόντων αυτών

Η πληροφορία ότι τα χημικά όπλα ή τα προϊόντα της υδρόλυσης θα απορριφθούν στη θάλασσα που αναπαράγεται από πολ-λά εγχώρια ΜΜΕ είναι ανακριβής και ένα από τα προϊόντα της παραπληροφόρησης που πυροδοτεί η απουσία οποιασδήπο-τε ενημέρωσης από τους αρμοδίους προς τους πολίτες Από την ημέρα που έγινε γνωστό η επιλογή της εν πλω υδρόλυσης (μετά από πρόταση των ΗΠΑ) γεννιούνται φόβοι και πολλές ενστάσεις σχετικά με την επιλογή για άλλη μια φορά του ευάλωτου περιβάλλοντος της Μεσογείου για τέτοιου είδους προβληματικά και με μεγάλο κίνδυ-νο εγχειρήματα

Την ίδια ώρα που πρέπει να εφαρμοστεί άμεσα η Οδηγία Πλαίσιο για τη Θαλάσσια Στρατηγική και η ολοκληρωμένη διαχείριση και διατήρηση των θαλάσσιων και παράκτι-ων οικοσυστημάτων και ειδών που η ΕΕ έχει θέσει ως προτεραιότητα τη laquoΓαλάζια Ανάπτυξηraquo προωθώντας τη ως έναν από τους βασικότερους άξονες για ανάπτυξη και έξοδο από την κρίση των χωρών της Μεσογείου η επιλογή της εν πλω υδρόλυ-σης με πλοίο μάλιστα που δεν διαθέτει τα χαρακτηριστικά ασφαλούς ναυσιπλοΐας και πρόσθετης ασφάλειας για τέτοιου είδους επιχειρήσεις εντείνει τις ανησυχίες

Είναι δε απορίας άξιο πώς η Ελλάδα που έχει αναλάβει την Προεδρία του Συμβου-λίου της ΕΕ κατά το πρώτο εξάμηνο του 2014 (αλλά και οι υπόλοιπες χώρες της Μεσογείου ακόμα και η ΕΕ) μένει για μια άλλη φορά απαθής χωρίς να ενημερώνει φορείς και πολίτες όπως οφείλει για ένα τόσο σοβαρό γεγονός Οι καθυστερημένες διαβεβαιώσεις από το Υπουργείο Εξωτερι-κών περί laquohellipύπαρξη[ς] όλων των εγγυήσεων ασφαλείας σε σχέση με το θαλάσσιο περι-βάλλον της Μεσογείουhellipraquo (Μάρτιος 2014) χωρίς ωστόσο απτά στοιχεία και επιχειρή-ματα τροφοδοτεί το κλίμα αμφισβήτησης (που δικαιολογημένα υπάρχει) και αφήνει χώρο για κινδυνολογία και τρομοκρατία

Οι θαλάσσιες δραστηριότητες ενέχουν πάντα το κίνδυνο ατυχήματος Η επιλογή του πιο κατάλληλου και ασφαλούς- και όχι του πιο laquoβολικούraquo- σημείου στο θαλάσσιο (ή χερσαίο) χώρο και της αποδεδειγμένα ασφαλέστερης και πιο αποδεκτής μεθόδου καταστροφής σύμφωνα με τους διεθνείς ορ-γανισμούς και την επιστημονική κοινότητα καθώς και η λήψη όλων των απαραίτητων μέτρων πρόληψης αλλά και άμεσης αντιμε-τώπισης σε περίπτωση έκτακτου περιστα-τικού αποτελούν μονόδρομο Τέλος είναι αυτονόητο ότι βασικό στοιχείο αποτελεί η πλήρης διαφάνεια η ενεργός συμμετοχή και συνεχή ενημέρωση των πολιτών

Περιμένουμε από τα αρμόδια ελληνικά υπουργεία Εξωτερικών ΥΠΕΚΑ Ναυτιλί-ας και Αιγαίου να ενημερώσουν υπεύθυ-να φορείς και πολίτες να διαβεβαιώσουν με συγκεκριμένες επιστημονικές αναφο-ρές για την ασφάλεια της μεθόδου και τις επιπτώσεις στο θαλάσσιο περιβάλλον της Μεσογείου και να απαιτήσουν την αναβολή ή ακόμα και την ματαίωση του εγχειρήμα-τος αν θεωρήσουν ότι οι διαβεβαιώσεις που έχουν λάβει από τον OPCW και τον ΟΗΕ είναι ανεπαρκείς

ΔικΤυΟ ΜΕΣΟΓΕιΟΣ SOS

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1322

Στις περισσότερες περιοχές του πλανήτη μας ο χώρος διαμορφώνεται όχι μόνο από φυσικές διεργασίες αλλά και από ανθρώπινες παρεμβάσεις άλλοτε άμεσες και άλ-λοτε έμμεσες Στην εποχή μας πολλές από τις ανθρώπινες δραστηριότητες ndashόπως η εκμετάλλευση των πόρων και η αστικοποίησηndash εξαπλώνονται σε έκταση και αυξάνονται συνεχώς σε ένταση Είναι συγκλονιστικοί οι ταχύτατοι ρυθμοί με τους οποίους συντελούνται τέτοιες διαδικασίες αλλά και οι ριζικές τους επιπτώσεις Οι έμμεσες επιρροές μάλιστα διαχέονται και καλύπτουν το σύνολο του πλανήτη Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι επιπτώσεις στο χώρο από το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής αποτέλεσμα της αύξησης εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου

Ο χώρος όπως διαμορφώνεται από τη Φύση και τον Άνθρωπο αποτελεί τοπίο Σύμφωνα με τον ορισμό του Συμβουλίου της Ευρώπης

laquoτοπίοraquo σημαίνει μία περιοχή όπως γίνεται αντιληπτή από τους ανθρώπους του οποίου ο χαρακτήρας είναι το αποτέλεσμα της δράσης και αλληλεπίδρασης των φυσικών και ή ανθρώπινων παραγόντων

Αρχικά η έννοια του τοπίου ως χώρου με έντονο τοπι-κό χαρακτήρα αναγνωρίστηκε από τις καλές τέχνες και αποτέλεσε διαχρονική πηγή έμπνευσης για τη ζωγραφι-κή και τη χαρακτική τη λογοτεχνία και την αρχιτεκτονική και ίσως τη μουσική Τον 20ο αιώνα όμως έγινε κατανο-ητό ότι το τοπίο συνδυάζοντας τις μεταβολές των οικο-συστημάτων και της βιοποικιλότητας με τις επιρροές από τις ανθρώπινες δραστηριότητες μπορούσε να αποτελέσει χρήσιμο πλαίσιο για τη διαχείριση του χώρου Άρχισε έτσι η διερεύνηση του τοπίου από περιβαλλοντική και χωρο-ταξική σκοπιά

Στην Ευρώπη μια ήπειρο με πλούσια ιστορία και πολι-τισμό της οποίας ο χώρος έχει υποστεί μακρόχρονες και συχνά βίαιες ανθρώπινες παρεμβάσεις το τοπίο αναδείχτη-κε σε αντικείμενο διεπιστημονικής έρευνας Έτσι το 2000 υπογράφηκε στη Φλωρεντία η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για το Τοπίο στο πλαίσιο του Συμβουλίου της Ευρώπης που τέθηκε σε ισχύ το Μάρτιο του 2004 Σήμερα στη Σύμβα-ση μετέχουν 38 χώρες ενώ ετήσιες τεχνικές συναντήσεις έχουν επιτρέψει τη διερεύνηση πολλών πτυχών του τοπί-ου τη διαμόρφωση αλλά και τη διαχείρισή του

Πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι η Σύμβαση για το Τοπίο αποδίδει μεγάλη σημασία στις διαδικασίες κοινωνικής ενημέρωσης και συμμετοχής σε αντίθεση με άλλες περισ-σότερο τεχνοκρατικές προσεγγίσεις Από τη μία πλευρά αυτό αποτελεί θετική εξέλιξη ως προς τη δημοκρατικότη-τα των διαδικασιών από την άλλη όμως δεν έχει διαμορ-φωθεί επαρκώς στο πλαίσιό της μια πραγματιστική και συστηματική μεθοδολογία στη διαφύλαξη και διαχείριση των τοπίων που αποτελεί ακόμα στόχο πολλών προσπα-θειών Έχει όμως προωθηθεί σημαντικά η αναγνώριση του τοπίου στον Ευρωπαϊκό χώρο

Αντίθετα στο επίπεδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης η έν-νοια του τοπίου έχει παραμείνει ουσιαστικά στα αζήτη-τα χωρίς να έχει ενταχθεί οργανικά στα περιβαλλοντικά και χωρικά της προγράμματα Πιθανά αυτό να οφείλεται στη διχογνωμία που βασιλεύει στην Ευρωπαϊκή Ένωση ως προς την αρμοδιότητά της για τα θέματα του χωρικού σχεδιασμού Διχογνωμία που οδήγησε στην παραμέληση ή και εγκατάλειψη σημαντικότατων προγραμμάτων ευ-ρωπαϊκής χωροταξίας που είχε προωθήσει παλαιότερα ο

Μάριος Καμχής κύριο στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτρο-πής Ίσως όμως η παραμέληση αυτή να οφείλεται και στην αδυναμία σύνδεσης του τοπίου με τις laquoαναπτυξιακέςraquo ή και laquoοικονομίστικεςraquo θεωρήσεις που δεσπόζουν στη σημερινή Ένωση Τείνει να αγνοηθεί έτσι η καθοριστική συμβολή του τοπίου στην ποιότητα ζωής των κατοίκων στις μνήμες και συνέχεια των τόπων την πολιτιστική τους ταυτότητα στην υπεραξία που αυτή δημιουργεί και στην ενίσχυση της τουριστικής έλξης Έχουν χρηματοδοτηθεί κατά καιρούς Κοινοτικά προγράμματα που αφορούν το τοπίο χωρίς όμως να αξιοποιηθούν τα αποτελέσματα τους και να οδηγήσουν σε συνεκτική Κοινοτική πολιτική για το τοπίο

Στο διεθνές επίπεδο η Συνθήκη για την Παγκόσμια Κλη-ρονομιά της UNESCO αναγνωρίζει πλέον τοπία στον κατά-λογο των περιοχών της Βέβαια κατά την Ευρωπαϊκή Σύμ-βαση όλα τα τοπία μπορούν να θεωρηθούν ως πολιτιστικά και να απαιτήσουν ενασχόληση και μέριμνα Αλλά αυτά που επιλέγονται από την UNESCO είναι μόνον εκείνα που χαρα-κτηρίζονται από εξέχουσες παγκόσμιες αξίες (outstanding universal values) και είναι μέχρι σήμερα μόνο 85 από τα οποία 79 πολιτιστικά και 6 μεικτά Πρέπει εδώ να σημειωθεί ότι η UNESCO όχι μόνο ενδιαφέρεται αποκλειστικά για τα τοπία με εξέχουσες παγκόσμιες αξίες αλλά τα αντιμετωπίζει ως μία ακόμη κατηγορία παγκόσμιας πολιτισμικής (κυρίως) κληρονομιάς (heritage) κι όχι τόσο ως χωρικές ενότητες οι οποίες είναι ζωντανές και υπόκεινται σε συνεχείς αλλαγές ανάλογα με τις εκάστοτε περιβαλλοντικές κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες κάθε περιόδου

Η Ελλάδα υπήρξε μια από τις πρώτες χώρες που υπέγρα-ψαν την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για το Τοπίο το 2000 Χρει-άστηκε όμως μια δεκαετία για να κυρωθεί η Σύμβαση αυτή από το Κοινοβούλιο που έγινε με το Ν38272010 ΦΕΚ Α 3025022010 δείγμα της έλλειψης ενδιαφέροντος για το τοπίο που είχαν οι μέχρι τότε πολιτικές ηγεσίες

Ένα χρόνο μετά συγκροτήθηκε με υπουργική απόφα-ση η Εθνική Επιτροπή για το Τοπίο με κύριο μέλημα την

εκπλήρωση των υποχρεώσεων της Χώ-ρας που προέκυπταν από την εφαρμογή της Σύμβασης Η Επιτροπή στην οποία η συμμετοχή των μελών της δεν ήταν αμει-βόμενη λειτούργησε μόνο για ενάμισι έτος και μετά σταμάτησε τυπικά λόγω μη αντι-κατάστασης παραιτηθέντων μελών

Στο διάστημα λειτουργίας της η Επιτρο-πή προώθησε δύο κυρίως θέματα

Με τη βοήθεια της Διεύθυνσης Χωρο-ταξίας του ΥΠΕΚΑ ενέταξε τη διαχείριση του τοπίου στις μελέτες για την επικαιρο-ποίηση των Περιφερειακών Πλαισίων Χω-ροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανά-πτυξης που ανατέθηκαν το 2012 για τις 12 περιφέρειες της χώρας Οι μελέτες αυτές περιλαμβάνουν την καταγραφή των τοπί-ων διεθνούς εθνικής και περιφερειακής σημασίας καθώς και όσων έχουν υποστεί ριζικές βλάβες τη διαπίστωση των απειλών που προκαλούν την υποβάθμισής τους και τη διατύπωση γενικών κατευθύνσεων για τη διαφύλαξη ή αποκατάστασή τους Αντί-στοιχα η έννοια του τοπίου εντάχθηκε και στην αναθεώρηση του Ρυθμιστικού Σχεδίου

της Αθήνας Αττικής Ελπίζεται ότι τα αποτελέσματα των μελετών αυτών και η κτηθείσα εμπειρία θα μπορέσουν να αξιοποιηθούν και να αποτελέσουν εργαλεία για την καλή διαχείριση του ελληνικού τοπίου

Δυστυχώς όμως η δεύτερη καίρια πρωτοβουλία της Εθνι-κής Επιτροπής Τοπίου δεν μπόρεσε να υλοποιηθεί ακόμα Πρόκειται για την εκπόνηση μελέτης βάσης που θα περι-λάμβανε την κατάρτιση τυπολογίας του τοπίου την πιλο-τική εφαρμογή προδιαγραφών σε επίπεδο Καλλικράτειου δήμου την παροχή νομικής υποστήριξης για την εκπό-νηση αναγκαίων νομοθετικών ρυθμίσεων τη δημιουργία και λειτουργία Υποστηρικτικής Διαδικτυακής Γεωγραφι-κής Εφαρμογής και τη δημιουργία Βάσης Δεδομένων για το τοπίο την πραγματοποίηση σχετικών εκδηλώσεων δι-αβούλευσης την οργάνωση ενός διεθνούς συνεδρίου την παραγωγή έντυπου υλικού και θα κατέληγε σε διατύπωση εθνικής στρατηγικής για το τοπίο Παρά τη σοβαρή εργασία που έγινε από την Επιτροπή και τη Διεύθυνση Χωροταξί-ας του ΥΠΕΚΑ στην προετοιμασία των προδιαγραφών και των δελτίων έργου για χρηματοδότηση της μελέτης από το ΕΠΠΕΡΑΑ γραφειοκρατικές διαδικασίες ή και πολιτι-κή αδράνεια έχουν αναστείλει την προώθηση αυτής της τόσο χρήσιμης μελέτης Σημειώνεται εδώ ότι τα αποτελέ-σματα της επρόκειτο να τροφοδοτήσουν τα περιφερειακά πλαίσια που αναφέρθηκαν πιο πάνω πράγμα που δεν κα-τέστη δυνατό μέχρι σήμερα

Παρά τις κάποιες αρνητικές εξελίξεις και τη σημερινή δυσμενή συγκυρία η κοινωνική συνειδητοποίηση για το τοπίο εξακολουθεί να ενισχύεται στην Ελλάδα καθώς και η αναγνώριση της δυνητικής του συμβολής στις αναπτυ-ξιακές διαδικασίες ndashκυρίως στον ελληνικό τουρισμόndash αλ-λά και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής Παράγοντες που αργά ή γρήγορα θα ευαισθητοποιήσουν και την πολιτική ηγεσία της χώρας

ΘυΜιΟΣ ΠαΠαΓιαΝΝηΣAρχιτέκτων

ΤΟΠιΟ η ΣυΓΧΡΟΝη ΠΡΟΣΕΓΓιΣη

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 23

Το εξορυκτικό έργο Pascua Lama είχε να αντιμετωπίσει πολλές δυσκολίες από την αρχή πέρα από τις κοινωνικές αντιδράσεις σε Χιλή και Αργεντινή Οι εξελίξεις στη βι-ομηχανία του χρυσού παγκόσμια αλλά και οι ενδο-εταιρικές πολιτικές και οικονο-μικές αποφάσεις επηρέασαν ιδιαίτερα το έργο και τελικά οδήγησαν στην αναστολή του Αυτά τα στοιχεία είναι σημαντικά για τον τομέα της Πολιτικής Οικολογίας καθώς αναζητούμε τι καθορίζει αυτές τις εταιρικές αποφάσεις και ποιών τα συμφέροντα τελικά εξυπηρετούνται Σε αυτό το πλαίσιο η κά-θε επιχείρηση δεν αντιμετωπίζεται ως μο-νολιθική οντότητα αλλά ως ένα δυναμικό πλέγμα σχέσεων εξουσίας αμφισβήτησης και συνεργασίας μεταξύ των διαφόρων φο-ρέων και εκφάνσεων του κεφαλαίουΑν θέ-λουμε να κατανοήσουμε τα κίνητρα και τις πολιτικές της (καναδικής) Barrick Gold στο Pascua Lama της Χιλής πρέπει να laquoανοί-ξουμεraquo το μαύρο κουτί των εταιριών χρυ-σού και να μπούμε στον απόκρυφο κόσμο των χρηματοδοτήσεων που είναι η laquoκαρ-διάraquo της εξορυκτικής βιομηχανίας

Η έκρηξη της τιμής του χρυσού

Ένα σημαντικό στοιχείο που συνθέτει το σκηνικό είναι η τεράστια αύξηση στις τιμές του χρυσού κατά την τελευταία δεκαετία η οποία συνεπάγεται και αύξηση των εξο-ρύξεων σε παγκόσμιο επίπεδο Μέσα από το πρίσμα αυτού που θεωρείται ως η μεγα-λύτερη καταγεγραμμένη άνοδος του εμπο-ρεύματος από τη μεταπολεμική περίοδο και έπειτα (2003-2012) μεγάλες εξορυκτικές εταιρείες χρυσού όπως η Barrick Gold έχουν προχωρήσει σε μεγάλες εξαγορές και έχουν επεκτείνει τις δραστηριότητές τους Συνε-πώς παλαιότερα αδρανή ορυχεία που δεν θα ήταν οικονομικά βιώσιμα να λειτουρ-γήσουν με χαμηλότερες τιμές του χρυσού

έχουν ξαναμπεί στο παιχνίδι όπως είναι και η περίπτωση του Pascua Lama

Εκμεταλλευόμενοι το ενδιαφέρον των επεν-δυτών πολλοί από τους οποίους κερδοσκο-πούν πάνω στις μελλοντικές αυξήσεις των τιμών οι εταιρείες εκδίδουν νέες προσφορές μετοχών στις αγορές Η Wall Street Journalσε άρθρο της το 2012 ανέφερε ότι κατά την τε-λευταία δεκαετία οι τέσσερις μεγαλύτερες εταιρείες εξόρυξης χρυσού (BarrickGold Newmont Newcrest και Goldcorp) έχουν αυξήσει την έκδοση μετοχών κατά 117 Μάλιστα η Barrick Gold κατέχει το laquoβρα-βείοraquo των δύο μεγαλύτερων μετοχικών προ-σφορών στην ιστορία του Χρηματιστηρίου του Τορόντο για τη χρηματοδότηση της το Νοέμβριο του 2013 Οι θεσμικοί επενδυτές (που διαχειρίζονται κατά μίνιμουμ κεφάλαια της τάξης των 100 εκ δολαρίων) όπως τα hedge funds τα συνταξιοδοτικά ταμεία και τα αμοιβαία κεφάλαια είναι ανάμεσα σε εκείνους που κατέχουν σήμερα μεγάλο κε-φάλαιο μετοχών στα μητρώα των εταιρειών εξόρυξης χρυσού

Δημιουργώντας κέρδος για τους μετόχους

Οι θεσμικοί επενδυτές με το τεράστιο μέγεθος των επενδύσεών τους είναι δι-ατεθειμένοι να αναλάβουν ενεργό ρόλο για τις επενδύσεις τους πολύ περισσότερο από ότι οι ιδιώτες επενδυτές Οι μεγάλες συγκεντρώσεις της επένδυσης σε μια εται-ρία τους δίνει μεγαλύτερη διαπραγματευ-τική ισχύ (και μάλιστα ψήφων) ώστε να πιέσουν σε εταιρικά θέματα Οι θεσμικοί μέτοχοι της Barrick Gold προφανώς δεν αποτελούν εξαίρεση Η μη απόδοση των αναμενόμενων μερισμάτων στους μέτοχους αποτέλεσε το βασικό λόγο για να πιεστεί η διοίκηση να εγκαταλείψει το σχέδιο αύ-ξησης των επενδύσεων της laquoγια χάρη της

ανάπτυξηςraquo και να ιεραρχήσει πολύ ψηλά την απόδοση των κερδών στους μέτοχους Μάλιστα στα μέσα του 2012 ο Διευθύνων Συμβούλος απολύθηκε με βάση την κακή απόδοση των μετοχών ενώ συνεχείς ήταν και οι διαμάχες στο διοικητικό συμβούλιο καθώς έπρεπε να σηματοδοτηθεί μια νέα εποχή όπου οι αποδόσεις των μετόχων θα έχουν τον πρώτο λόγο

Λόγω όλων των παραπάνω η Barrick Gold υιοθετεί πλέον μια πιο συντηρητική προσέγγιση στην κατανομή κεφαλαίων μαζί με την υπόσχεση ότι laquoοι αποδόσεις (στους μετόχους) θα καθορίζουν την παραγωγή και όχι το αντίθετοraquo Η εταιρεία έχει αναβάλει για παράδειγμα 4 δισ δολαρίων προγραμ-ματισμένες κεφαλαιακές δαπάνες και έχει προχωρήσει πρόσθετες περικοπές των γε-νικών εξόδων Επιπλέον έχουν πουληθεί ορυχεία χαμηλής αποδοτικότητας και υψη-λού λειτουργικού κόστους όπως είναι τα ορυχεία Darlot Granny Smith και Lawlers στη δυτική Αυστραλία

Το αίνιγμα Pascua Lama

Το Pascua Lama σε αυτό το πλαίσιο απο-τελεί ένα γρίφο για την Barrick Gold Κα-θώς έχει χαρακτηριστεί ως το laquoμεγαλύτε-ρο ορυχείο χαμηλού κόστους στον κόσμοraquo θεωρείται η ναυαρχίδα των περιουσιακών στοιχείων της εταιρείας και αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της μελλοντικής παρα-γωγής χρυσού Είναι από τα μεγαλύτερα ανεκμετάλλευτα κοιτάσματα χρυσού στον κόσμο κατέχοντας την 11η θέση και το τρί-το μεγαλύτερο στη Λατινική Αμερική Για τη Barrick Gold υπήρξε το επίκεντρο των κεφαλαιακών της δαπανών με πάνω από 5 δις δολάρια μέχρι σήμερα Αποτελεί το σημαντικότερο λόγο συγκρούσεων μεταξύ της εταιρείας και των μετόχων της με ορι-σμένους μέτοχους να αμφισβητούν ακόμα

το κατά πόσον θα πρέπει να συνεχιστεί το έργο στο σημερινό περιβάλλον

Σε αυτή τη διαμάχη ήρθαν να προστεθούν η διαρκής αντίδραση και αβεβαιότητα για την περιβαλλοντική συμμόρφωση του έργου με τους κανονισμούς της Χιλής η χαμηλό-τερη τιμή του χρυσού σήμερα και τα 15 δις δολάρια έλλειμμα στα οικονομικά της εται-ρείας Όλοι αυτοί οι παράγοντες οδήγησαν στην αναστολή του έργου Η Barrick Gold μπορεί να κατέφερε με αυτή την απόφαση να περιορίσει τη ζημιά της όμως το μέλλον της τίθεται υπό αμφισβήτηση Η παραγωγή η μεγέθυνση και η υπόσχεση της μελλοντι-κής ανάπτυξης παραμένει αναπόσπαστο μέρος της επιχειρηματικής δραστηριότη-τας της και βάσει αυτών καθορίζεται και η βιωσιμότητά της Αυτό αναγκάζει την εται-ρεία να δηλώσει ότι δεν έχει απομακρυνθεί ολοκληρωτικά από το έργο Πράγματι μια απόφαση να αναστείλει τις τωρινές δρα-στηριότητες δεν σημαίνει ότι χάνει τα με-ταλλευτικά δικαιώματα (τα οποία δεν έχουν ημερομηνία λήξης εφόσον οι ετήσιες πλη-ρωμές γης καταβάλλονται)

Τι θα γίνει στο Pascua Lama

Προς το παρόν η εταιρεία έχει μετριάσει το κίνδυνο έκθεσής της στο έργο εξόρυξης στο Pascua Lama Όλα τα σημάδια δείχνουν μια επιβράδυνση στην εξορυκτική βιομηχανία εν γένει η οποία επιδεινώνεται με την αύξηση της επιφυλακτικότητας εκ μέρους των χρη-ματοοικονομικών επενδυτών να συνεισφέ-ρουν κεφάλαια στη βιομηχανία Αλλά εκεί που οι μικρές εταιρίες εξόρυξης (εταιρείες που αναλαμβάνουν μόνο εξερεύνηση)είτε πωλούνται ή κλείνουν σε περίοδο ύφεσης οι μεγάλες χρυσοθήρες δείχνουν αντοχή Πε-ρίοδοι υφέσεις και πτώσης χαρακτηρίζουν τον κύκλο εξόρυξης στο τέλος της προη-γούμενης ύφεσης για παράδειγμα τα σχέ-δια της λειτουργίας του Pascua Lama είχαν για να ξανακκκινίσουν λίγα χρόνια αργότερα όταν οι τιμές του χρυσού ανέκαμψαν Εκτός από το να περιμένει μέχρι να βελτιωθούν οι συνθήκες η εταιρεία εξετάζει να πουλήσει μέρος του μεριδίου της στο Pascua Lama Τέτοιες συμφωνίες συνεργασίας δεν είναι ασυνήθιστες στον τομέα των εξορύξεων με δεδομένη την υψηλή κεφαλαιακή δαπάνη που απαιτείται Προς το παρόν βέβαια πε-ριμένουν τη στιγμή που τα αποθέματα χρυ-σού στο Pascua Lama θα έχουν μεγαλύτερη αξία και χαμηλότερο επενδυτικό κίνδυνο αν εξορυχτούν από το να παραμένουν κά-τω από το έδαφος

JULIE REYESδιδακτορική ερευνήτρια Πολιτικής Οικολογίας

στο Πανεπιστήμιο του ΜάντσεστερΜετάφραση Δήμητρα Σπαθαρίδου

Επιμέλεια Γιώργος Βελεγράκης

ΧιΛη η στρατηγική της Barrick Gold στο ορυχείο χρυσού Pascua Lama

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1324

Αντιδράσεις για τα πρώτα φορτία ασφαλτώδους άμμου στην Ευρώπη

Για πρώτη φορά φορτία πετρελαίου ασφαλ-τώδους άμμου (tar sand oil) στάλθηκαν στην Ευρώπη και πιο συγκεκριμένα στην Ισπανία για επεξεργασία και διύλιση 600000 βαρέλια αρ-γού πετρελαίου της καναδικής εταιρείας Western

Canada Select (WCS) στάλθηκαν από την ισπανική πετρελαϊκή εταιρεία Repsol σε διυ-λιστήριο του Μπιλμπάο Η εξέλιξη αυτή πυροδότησε αντιδράσεις και διαδηλώσεις έξω από το εργοστάσιο το οποίο βρίσκεται σε μια ιδιαίτερα πυκνοκατοικημένη περιοχή Οι εκδηλώσεις διαμαρτυρίας υποστηρίζονται από τοπικές κινήσεις πολιτών και από περι-βαλλοντικές οργανώσεις που επισημαίνουν τους κινδύνους που δημιουργούν για τους κατοίκους και το περιβάλλον

Από τη μεριά της η εταιρεία απορρίπτει τα ενστάσεις κατοίκων και περιβαλλοντικών οργανώσεων και ισχυρίζεται ότι ο συγκεκριμένος τύπος αργού πετρελαίου παράγει την ίδια ποσότητα εκπομπών με οποιοδήποτε άλλο είδος πετρελαίου

Παρrsquoόλα αυτά μελέτες σε άλλες περιοχές του πλανήτη έχουν συνδέσει την ύπαρ-ξη διυλιστηρίων ασφαλτώδους άμμου με αυξημένα επίπεδα καρκίνου και αναπνευ-στικών νοσημάτων Απόπειρες της ΕΕ να ποσοτικοποιήσει τις εκπομπές αερίων ρύπων από διαδικασίες εξόρυξης και διύλισης πετρελαίου ασφαλτώδους άμμου έχουν προς το παρόν εγκαταλειφθεί μετά τις έντονες αντιδράσεις του Καναδά και της βιομηχανίας πετρελαίου

Ανεπαρκής ο περιορισμός της ΕΕ στα βιοκαύσιμα καταγγέλουν οικολογικές οργανώσεις

Στις 13 Ιουνίου και μετά από μήνες διαπραγματεύσεων οι υπουργοί Ενέργειας της ΕΕ αποφά-σισαν τον περιορισμό των βιοκαυσίμων στο 7 της ενέργειας της Ευρώπης για μεταφορές το 2020 και ενώ η αρχική πρόταση προέβλεπε όριο 5 Οικολογικές οργανώσεις όμως προειδο-ποιούν ότι ο περιορισμός είναι πολύ ήπιος και έρχεται καθυστερημένα Οι αρνητικές συνέπειες από βιοκαύσιμα θα αυξηθούν καθώς το όριο του 7 σημαίνει 50 αύξηση του σημερινού επιπέδου χρήσης βιοκαυσίμωνΠώς όμως τα βιοκαύσιμα που αποτελούν ένα είδος ανανεώσιμης πηγής ενέργειας έφτασαν να αποτελούν κίνδυνο για το περιβάλλονΒασικό επιχείρημα για την πολιτική υποστήριξης των βιοκαυσίμων στην ΕΕ (πχ βιοντήζελ) ήταν ότι έχουν ως αποτέλεσμα χαμηλότερες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου σε σχέση με τα ορυ-κτά καύσιμα δεδομένου πχ ότι τα φυτά που καλλιεργούνται για να παραχθούν τα βιοκαύσιμα απορροφούν διοξείδιο του άνθρακα Ίσως σημαντικότερα κίνητρα όμως ήταν οι αυξανόμενες τιμές των ορυκτών καυσίμων και η ενεργειακή ασφάλειαΚαθώς όμως οι ευρωπαϊκές χώρες και οι προμηθευτές καυσίμων υλοποιούσαν τους στόχους για τα βιοκαύσιμα το αποτέλεσμα ήταν η προώθηση σχεδόν αποκλειστικά βιοκαυσίμων που παράγονται από τροφικές και ενεργειακές καλλιέργειες όπως φοινικέλαιο σόγια ελαιοκράμβη (βιοντήζελ) σιτάρι και καλαμπόκι (αιθανόλη) Η επιστημονική κοινότητα έχει προειδοποιήσει ότι η αυξημένη ζήτηση για βιοκαύσιμα στην ΕΕ οδηγεί στην επέκταση της παγκόσμιας καλλιεργήσιμης γης σε βαθμό που μπορεί τελικά να αυ-ξήσει τις εκπομπές που συντελούν στην κλιματική αλλαγή Αυτή η έμμεση αλλαγή χρήσης γης (Indirect Land Use Change ndash ILUC) συντελείται ως εξής Επιφάνεια γης που μπορεί να χρησι-μοποιηθεί για καλλιέργεια τροφίμων τώρα χρησιμοποιείται για καλλιέργεια καυσίμων Αυτό έχει ως αποτελέσμα να χρειάζεται επιπλέον επιφάνεια καλλιεργήσιμης γης για τα τρόφιμα Η laquoνέαraquo γη συνήθως βρίσκεται σε τροπικές περιοχές όπου μεγάλα δάση κόβονται για να δημιουργηθεί χώρος για καλλιέργειες Αυτή η αποψίλωση μειώνει τα δέντρα και γενικότερα τη βλάστηση που απορροφά διοξείδιο του άνθρακα και αποβάλλει τεράστια μεγέθη αερίων θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα αναιρώντας τον αρχικό στόχο της πολιτικής της ΕΕ για τα βιοκαύσιμα Ταυτόχρονα ο ανταγωνισμός μεταξύ καλλιέργειας βιοκαυσίμων και τροφίμων για εκτάσεις γης και για νερό ανεβάζει τις τιμές των τροφίμων και εντείνει τις διακυμάνσεις των αγορών γεωρ-γικών προϊόντων ενώ οι επιδοτήσεις στα βιοκαύσιμα κοστίζουν περίπου 6 δισ euro το χρόνο στα ευρωπαϊκά κράτηΗ Ευρώπη είναι ήδη η ήπειρος με την υψηλότερη εξάρτηση από εκτάσεις γης εκτός των συνόρων της και έχει το δεύτερο υψηλότερο επίπεδο laquoκατανάλωσης γηςraquo κατά κεφαλήν Σύμφωνα με μελέ-τη του Οικονομικού Πανεπιστήμιου της Βιέννης για την οργάνωση laquoΦίλοι της Γηςraquo ΕυρώπηςΤο αποτύπωμα της κατανάλωσης βιοκαυσίμων σε επιφάνεια γης το 2010 ήταν 450 εκατομμύρια στρέμματα ισοδύναμο με την επιφάνεια της Σουηδίας Το 2030 αν η σημερινή τάση συνεχιστεί η κατανάλωση βιοκαυσίμων της ΕΕ αναμένεται να αυξηθεί κατά 58 χρησιμοποιώντας περίπου 700 εκατομ στρέμματα έκταση ίση με την επιφάνεια της Σουηδίας και της Πολωνίας μαζίΗ χρήση ξύλου για παραγωγή θερμότητας και ηλεκτρισμού προκαλεί το μεγαλύτερο αποτύπωμα περίπου 300 εκατομ στρέμματα δάσους το 2010 που προβλέπεται να φτάσουν τα 400 εκατομ στρέμματα το 2030 Αν όλο αυτό το ξύλο προερχόταν από το εσωτερικό της ΕΕ θα απαιτούσε σχεδόν το 40 όλης της παραγωγικής δασικής έκτασης της ΕυρώπηςΗ Ευρώπη πρέπει όχι μόνο να περιορίσει τη χρήση των βιοκαυσίμων για αυτοκίνητα αλλά και να περιορίσει την τεράστια έκταση γης που χρησιμοποιείται γενικότερα από την ΕΕ θέτοντας υποχρε-ωτικούς στόχους που περιορίζουν την υπερκατανάλωση Τα βιοκαύσιμα μπορούν να παίξουν ρόλο στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής όμως θα πρέπει αυτό να γίνει με χρήση υπολειμμάτων και αποβλήτων (βιοκαύσιμα δεύτερης γενιάς) αντί για την καύση δέντρων και καρπών

ε ίδαμε

Ομπάμα ndash Νέο πρόγραμμα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής

Στις 2 Ιουνίου ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μπάρακ Ομπάμα ανακοίνωσε μέσω της Υπη-ρεσίας Προστασίας του Πε-ριβάλλοντος (EPA) ένα νέο φιλόδοξο πρόγραμμα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερ-μοκηπίου κατά 30 μέχρι το 2030 (έτος βάσης το 2005) Το πρόγραμμα περιλαμβάνει

σειρά μέτρων όπως το κλείσιμο μονάδων ηλεκτροπαραγωγής από άνθρακα την προώ-θηση της εγκατάστασης αιολικών και φωτοβολταϊκών μονάδων την ενίσχυση πολιτικών εξοικονόμησης ενέργειας και την εισαγωγή συστημάτων ανταλλαγής ρύπων Ο προ-σανατολισμός του προγράμματος είναι προς την υιοθέτηση στόχων μείωσης εκπομπών σε επίπεδο Πολιτειών (States) και όχι σε ομοσπονδιακό επίπεδο Βασικός στόχος του προγράμματος είναι η δραστική μείωση των εκπομπών από τα εργοστάσια ηλεκτροπα-ραγωγής που αποτελούν το βασικό παραγωγό αερίων του θερμοκηπίου στις ΗΠΑ

Η πρωτοβουλία Ομπάμα δέχεται σθεναρή κριτική από τη βιομηχανία άνθρακα και τους ρεπουμπλικάνους που θεωρούν ότι το πρόγραμμα αυτό θα περικόψει τις θέσεις εργασί-ας στον κλάδο και θα αυξήσει τα τιμολόγια του ρεύματος Από την άλλη το πρόγραμ-μα αντιμετωπίστηκε πολύ θετικά από τις περιβαλλοντικές οργανώσεις οι οποίες όμως επισημαίνουν ότι και πάλι υπολείπεται των προβλέψεων της Διακυβερνητικής του ΟΗΕ (IPCC) για τις αναπτυγμένες χώρες Αντιδρούν τέλος στην υλοποίηση προγραμμάτων ανταλλαγής (cap and trade) και αντιστάθμισης (offsetting) των εκπομπών ρύπων μεταξύ των Πολιτειών καθώς χρησιμοποιώντας ως παράδειγμα τον αντίστοιχο ευρωπαϊκό μη-χανισμό (ETS) ισχυρίζονται ότι τέτοιου τύπου μηχανισμοί που βασίζονται στους νόμους της αγοράς αποτυγχάνουν να οδηγήσουν σε πραγματικές μειώσεις εκπομπών

Σε κάθε περίπτωση η εξαγγελία του συγκεκριμένου προγράμματος αποτελεί μια πολύ ενδιαφέρουσα εξέλιξη καθώς πρόκειται για την πρώτη εθελοντική δέσμευση των ΗΠΑ σε ένα φιλόδοξο σχέδιο αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1312

η ΠαΡαΛια και τα σαράντα κύματα

Το ένα μετά το άλλο κατατίθενται τους τελευταίους μήνες στη Βουλή κατεπείγο-ντα πάντα τα νομοσχέδια για τον αναπτυ-ξιακό και για το φυσικό σχεδιασμό Απο-φάσεις με μακροπρόθεσμο από τη φύση τους ορίζοντα που όμως στοιχίζονται ρητά στο laquoεκάστοτεraquo μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής Ανατροπές της λογικής και των προτεραιοτήτων του σχεδιασμού αλλαγές των διοικητικών αρ-μοδιοτήτων φωτογραφικές διατάξεις και ύποπτες τροπολογίες Συστηματική κατε-δάφιση του νομικού πολιτισμού και της συ-νταγματικής τάξης της χώρας με τα laquoέξυ-πνα όπλαraquo που χαλκεύονται από λομπίστες εταιρείες συμβούλων και ακαδημαϊκούς με παρελθόν στον πόλεμο εναντίον όλων για την εκπλήρωση των δικών τους laquoμνημο-νιακών υποχρεώσεωνraquo Στα γρήγορα και στα σκοτεινά στους γκρίζους χώρους όπου αποφασίζουν ένα μέλλον που δεν ανήκει σε όλους μας

Περνούν όλα Όσο πιο μεγάλο είναι το διακύβευμα τόσο μεγαλώνει και η κώφω-ση της κυβερνητικής πλειοψηφίας στον κοινοβουλευτικό διάλογο Σχεδόν τελε-τουργικές έχουν γίνει πια οι διαμαρτυρίες των πολεοδόμων και των αρχιτεκτόνων των επαγγελματικών ενώσεων των εξει-δικευμένων αρθρογράφων Προσχηματική και πάντα συνοπτική η διαβούλευση Στο διαδίκτυο βέβαια Για να ξεχάσουμε ότι η δημοκρατία απαιτεί ενσώματη και συντε-ταγμένη συμμετοχή όχι τους μοναχικούς σχολιαστές ιστοτόπων όχι την προβλημα-τική του καφενέ laquoτι θάκανα αν ήμουν πρω-θυπουργός για μια μέραraquo Για να ξεχάσου-με ότι η δημοκρατία ασκείται από πολίτες που αναγνωρίζουν τον εαυτό τους σε συλ-λογικότητες κι αυτές έχουν δικούς τους τό-πους και τρόπους και χρόνους διαπραγμά-τευσης της γνώμης της επιθυμίας και του συμφέροντος χρειάζονται και παράγουν υπεύθυνη πληροφορία κι όχι στάχτη στα μάτια χρειάζονται κι αναζητούν προοπτι-κή γιrsquo αυτούς εδώ τους ανθρώπους και τα παιδιά τους όχι την έντρομη αίσθηση του αναπότρεπτου την αποδοχή της σπάνης και της ανημπόριας χρειάζονται και ανα-ζητούν επιλογές εδώ και τώρα όχι προα-ποφασισμένους μονοδρόμους

Οι πολίτες σιωπούν όσο αποκλείονται όσο τρομοκρατούνται από τη βεβαιότητα ότι δεν έχουν λόγο σrsquo αυτό που αφορά τους ειδικούς της πολιτικής και της επιστήμης στο σχεδιασμό σαν διοικητικό πρωτόκολ-λο σαν ευκαιρία για παζάρι και σαν μέσο κολασμού Κι ωστόσο οι παραλίες έκαναν τη διαφορά με μια όσο ποτέ εκκωφαντική έκφραση της κοινής γνώμης με συζητήσεις

και εκδηλώσεις με διάλογο τόσο πλούσιο σε συνεισφορές σε ιδέες και αξιώσεις που τρόμαξε αυτούς που laquoδε λογαριάζουν το πολιτικό κόστοraquordquo τόσο ώστε να μην επιβα-ρύνουν το προεκλογικό κλίμα καταθέτο-ντας το νομοσχέδιο παρά τη σκανδαλωδώς ασφυκτική προθεσμία διαβούλευσης

Δεν νομίζω ότι ήταν το περιβαλλοντικό διακύβευμα μόλο που το θέμα σηκώθηκε πρώτα από τους πολεοδόμους και τις πε-ριβαλλοντικές οργανώσεις Η κοινή γνώ-μη αντέδρασε όπως είχε γίνει και τότε με την ΕΡΤ αναγνωρίζοντας ότι παίζεται κάτι που αφορά την καθημερινή εμπειρία των ανθρώπων τις πολύτιμες λίγες μέρες ξε-κούρασης τον Αύγουστο τις παιδικές τους αναμνήσεις από το πρώτο μπάνιο με τον πατέρα σrsquo εκείνη την αμμουδιά που δεν αναγνωρίζουν πια από το ταπεινό αυθαί-ρετο στη Νέα Μάκρη τη σωματική εμπειρία της θάλασσας και του ανοιχτού ορίζοντα τα πρώτα ραντεβού τα φυλαγμένα βαθιά μέσα στην καρδιά τους έναστρα βράδια της φοιτητικής ζωής τα καράβια για τα νησιά το βαθύ μπλε του Αιγαίου από το ύψος ενός ξωκλησιού μέσα στην ξεραΐλα με τον καλοκαιρινό αέρα να σφυρίζει Η προγραμματισμένη εκχώρηση ενός χώρου που είναι τόπος της ζωής όλων μας που συνδέεται με τις λιγοστές υλικές εκφράσεις της απόλαυσης αυτό μας έκανε να κατα-λάβουμε ότι μας αφορά ο σχεδιασμός του χώρου να καταλάβουμε τι παίζεται πίσω από την πλάτη μας

Ίσως δεν είναι απαραίτητο να πω ακόμα μια φορά τι παίζεται να μιλήσω για την προτεραιότητα που δίνεται στις μεγάλες τουριστικές και βιομηχανικές επενδύσεις για την εκχώρηση των δημόσιων κτημά-των για το τι σημαίνει για τη δημοκρατία να καταργείς το κοινόχρηστο του πιο συ-γκλονιστικού φυσικού πόρου ειδικά στην Ελλάδα Θάπρεπε τότε να μιλήσω και για το ζήτημα της συλλογικής ιδιοπροσωπεί-ας για το ζήτημα της φαντασιακής πρό-σληψης της ιστορίας και του μέλλοντος του τόπου μας σε συνάρτηση με τον τρόπο που διαχειριζόμαστε και ζούμε από κοινού τον οριακό χώρο ανάμεσα στο στεριανό και το υδάτινο στοιχείο ndash στα laquoεπιστημονικάraquo αναπτυξιακό πλεονέκτημα θα τόλεγα Αξί-ζει όμως να αναφερθώ σε μια σκέψη που μου εμπιστεύτηκε αγαπημένη συνάδελφος η Μαρία Καλατζοπούλου Την ίδια στιγμή που τέτοιες ρυθμίσεις φωτογραφίζουν τους προνομιούχους παραλήπτες στρώνοντας το δρόμο για εγκάρδια συνεννόηση ανάμεσα σε κυβερνητικά επιτελεία και μεγάλα συμ-φέροντα κλείνουν το μάτι με νόημα και σε κάθε λογής μικροσυμφέροντα Υποκλίνο-νται σrsquo όλους τους αντικοινωνικούς συμ-βιβασμούς που επέβαλε στον καθένα μας χρόνια πολλά το πελατειακό κράτος χρό-νια πολλά παραιτημένο από την ευθύνη του για τη στέγη τη δουλειά την αναψυχή και την ασφάλεια των μη προνομιούχων χρόνια πολλά συνδαυλίζοντας για δικό του όφελος την άνομη ελπίδα του αδύναμου

για ατομική διαφυγή προς ότι του υποσχέ-θηκαν σαν κοινωνική ανέλιξη Τώρα που ακόμα και η επιβίωση γίνεται αβέβαιη τώ-ρα που αυτή η ελπίδα γίνεται βραχνάς το ίδιο κράτος μας την πετάει κατά πρόσωπο Μια κι έχεις ευθύνες μας λέει για τη λεη-λασία της φύσης και για την καταστροφή των ακτών πρέπει να συμμετάσχεις στην προσπάθεια για την αξιοποίησή τους με το αζημίωτο Μας αφήνουν όλους με δόλο να πιστέψουμε ότι θάχουμε θέση στο τραπέ-ζι θα περισσέψει κάτι και για μας από την ανάπτυξη θα νομιμοποιήσουμε κάποτε το σπιτάκι μέσα στο χειμέριο κύμα θα στήσου-με κι εμείς την παράνομη καντίνα μας ή τις ξαπλώστρες μας τη μια πάνω στην άλλη εκεί που είναι πιο πολλές από τα βότσαλα οι γόπες εκεί που η μυρωδιά του αντηλι-ακού καλύπτει τη θαλασσινή αύρα

Μπορεί ένα πολυτελές ξενοδοχείο να κρατά κλειστή την πιο όμορφη παραλία της Αττικής μαζί μrsquo ένα από τους μείζονες αρχαιολογικούς χώρους της κι ένα άλλο πολυτελές ξενοδοχείο με την υπογραφή πρωτοπόρων αρχιτεκτόνων να κατέλαβε το μισό αρχαίο φρούριο της Ακροναυπλίας γκρεμίζοντας τον προμαχώνα Γκριμάλντι Όμως είναι από το δικό μας αίμα οι εσωτε-ρικοί μετανάστες που με το μικρό απόθεμα από την οικογενειακή επιχείρηση έστησαν μια θάλασσα από αυθαίρετα στις μοναδι-κές αμμοθίνες της Λούτσας Ποιος θυμάται τα κρίνα της άμμου που φύτρωναν κάποτε εκεί Είναι δικό μας αίμα οι βιοπαλαιστές που στρίμωξαν τα αποκρουστικά laquoτουριστι-κά δωμάτιαraquo και τα ταβερνάκια της σαιζόν των δύο μηνών σε νησιωτικά ακρογιάλια μέχρι χτες ανεξερεύνητα Για να συμπλη-ρώσουν το μισερό εισόδημα και νάχουν κά-τι για τα γεράματα Είναι δικό μας αίμα οι υπάλληλοι που επένδυσαν το μισθό τους σε απόμακρα οικοπεδάκια χωρίς υποδομές και σε οικοδομικούς συνεταιρισμούς χωρίς τίτλους σε δασικές περιοχές Με την ελπίδα ότι laquoκάποτε θα πάρει αξίαraquo αρκεί κάποι-ος βουλευτής να το σπρώξει Με τον τρό-πο που ένα διεφθαρμένο κράτος οφείλει για να υπάρξει να διαφθείρει και τη λαϊ-κή συνείδηση και το καλό γούστο να κά-νει τους ανθρώπους συνένοχους στη δική του απληστία συνένοχους στον ευτελισμό της καθημερινότητας και στην υποθήκευ-ση του μέλλοντός τους

Όταν από την αριστερά διατυπώνεται η αξίωση για τη συγκρότηση μιας πολιτικής προστασίας των παράκτιων οικοσυστημά-των (κοινοτική πολιτική) μιας πολιτικής αποκατάστασης του τοπίου των ακτών (προ-ωθείται από τον ΟΗΕ) μιας πολιτικής δι-αχείρισης των κινδύνων που απειλούν τις

Η τουριστική βιομηχανία θέλει τους παραγωγούς της να εξαπατούν και τους πελάτες της να ζουν με υποκατάστατα Αν όμως στην Ελλάδα θέ-λουμε να ζήσουμε από τον τουρισμό δεν πρέπει να του προσφέρουμε την ψυχή μας να του εκχωρήσουμε τη φύση που είναι η κληρονομιά μας να σκηνοθετήσουμε τη ζωή μας για χάρη του

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 13παραλίες από την κλιματική αλλαγή (συνομο-λογείται σε διεθνείς συμβάσεις) μιας πολιτικής αποκατάστασης του κοινόχρηστου χαρακτήρα του αιγιαλού (το απαιτεί η βασική νομοθεσία του ελληνικού κράτους από την επαύριο της ανεξαρτησίας) τότε μας ρωτούν τι προτιμάμε Τη συντελεσμένη από τη λαϊκή αυτοστέγαση καταστροφή ή την υψηλή αισθητική και την καθαριότητα ενός resort με κηπουρό και με ελεγχόμενη είσοδο Τον χωρίς κανόνες αντα-γωνισμό των μικρο-επαγγελματιών ή την εται-ρική ευθύνη μιας πολυεθνικής φίρμας

Φτηνά κόλπα Μπορούμε να σχεδιάσουμε και μπορούμε να ονειρευτούμε μελέτες ανάπλα-σης των περιοχών αυθαιρέτων που θα σέβο-νται και θα δίνουν νέα αξία στη φύση και στο δημόσιο χώρο και θα τιμούν τον κόπο και τις προσδοκίες των ανθρώπων για απόλαυση και για δουλειά Μπορούμε να ποντάρουμε σε μια μελετημένη διαβάθμιση των επιχειρηματικών μεγεθών στην ενίσχυση της μικρής επιχειρη-ματικότητας σε τουριστικούς συνεταιρισμούς λαϊκής βάσης που δεν θα χρειάζονται τα μονο-πώλια για να είναι βιώσιμοι στην καινοτομία που θα παράγεται από δικούς μας επιστήμο-νες και δημιουργικούς ανθρώπους μέσα στο διεθνή διάλογο Μπορούμε να μελετήσουμε οριζόντιες δικτυώσεις και συνέργειες σε τοπι-κή βάση που μαζί με τον τουρισμό να δίνουν άλλη προοπτική και στην αγροτική και στην πολιτιστική παραγωγή και στη βιοτεχνία Πά-νω απrsquo όλα όμως μπορούμε και οφείλουμε να παράγουμε ήθος και αισθητική μορφές από-λαυσης και μορφές αλληλοσεβασμού που δεν μπορούν να υπάρξουν όταν οι άνθρωποι είναι κυνηγημένοι τρόπους να ζούμε τον κόσμο που δεν μπορούμε να τους ανακαλύψουμε όταν σπρωχνόμαστε στο περιθώριο

Η τουριστική βιομηχανία θέλει τους παραγω-γούς της να εξαπατούν και τους πελάτες της να ζουν με υποκατάστατα Να τους περιποιούνται σαν πλούσιους να χαζεύουν σκηνοθετημένα τοπία που είναι σαν αληθινά να χαλαρώνουν σαν να μην έχουν έννοιες Η τουριστική βιο-μηχανία μας κατασκευάζει σαν πλάσματα που προσφέρουν τον εαυτό τους σε θέα σrsquo ένα τυ-φλό βλέμμα που κατευθύνεται μόνο σrsquo ότι έχει δει από πριν σrsquo ότι κάποια άλλα μάτια κάποι-ος φωτογραφικός φακός με φίλτρο έχει δει για λογαριασμό του Μας κατασκευάζει σαν πλάσματα που κοιτάζουν χωρίς νrsquo αγγίζουν μιλούν χωρίς να επικοινωνούν βαδίζουν χω-ρίς να διασταυρώνονται Αν όμως στην Ελλά-δα θέλουμε να ζήσουμε από τον τουρισμό δεν πρέπει να του προσφέρουμε την ψυχή μας να του εκχωρήσουμε τη φύση που είναι η κλη-ρονομιά μας να σκηνοθετήσουμε τη ζωή μας για χάρη του Γιατί αυτό δεν έχει μέλλον για μας Γιατί αυτό θα εξακολουθήσει να μας λεη-λατεί και να μας διώχνει Πρέπει να μπορούμε να διαλέγουμε αυτό που θα μοιραστούμε και να το μοιραζόμαστε με αξιοπρέπεια Αλλά γιrsquo αυτό θέλουμε δρόμο σοφία κι εμπιστοσύνη Θέλουμε μια άλλη πολιτική

ΜαΡια ΜαΡκΟυΛέκτορας Πολεοδομίας ΕΜΠ

Το ΕΛΚΕΘΕ είναι δημόσιος φορέας με σκοπό τη διε-ξαγωγή επιστημονικής έρευνας επί θεμάτων που απο-τελούν βασικά στοιχεία στο παρόν σχέδιο νόμου και του οποίου η Πολιτεία αγνόησε τη γνώση και εμπειρία Γιrsquo αυτό και είμαστε εδώ γιατι πιστευουμε ότι το νομοσχέδιο θα ξανακατατεθεί με μικρές ΜΟΝΟ τροποποιήσεις ώστε να προκαλει λιγώτερο Θα εξακολουθεί όμως να αντι-μετωπίζει το ευαίσθητο οικοσύστημα της παράκτιας και παρόχθιας ζώνης υπό το πρίσμα του laquoπράγματοςraquo προς οικονομική εκμετάλλευση Αλλά η παράκτια και παρό-χθια ζώνη αποτελούν ουσιώδη οικοσυστήματα - στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος που είναι ιδιαίτερα ευπαθή και δέχονται συνεχείς και εκτεταμένες πιέσεις λόγω της οικονομικής ανάπτυξης Και γιrsquo αυτό το ελληνικό Σύ-νταγμα προβλέπει την κρατική προστασία τους Το ίδιο προβλέπουν και συμβάσεις Διεθνών φορεων όπως τα Ηνωμένα Εθνη και η ΕΕ

Τα Ηνωμένα Εθνη στο πλαίσιο της Σύμβασης της Βαρ-κελώνης θέσπισαν το 2008 κοινό πλαίσιο για την ολοκλη-ρωμένη διαχείριση των παράκτιων ζωνών της Μεσογεί-ου το οποίο και συνυπόγραψε η Ελλάδα αποφεύγοντας ωστόσο να το κάνει Νόμο του Κράτους Προφανώς γιατι το πρωτόκολλο αυτό θεσπίζει το πλάτος της μη οικοδο-μήσημης παράκτιας ζώνης στα 100μ και όχι στο μέγιστο των 50μ του παρόντος νομοσχεδίου Αντίστοιχα και η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει εκδόσει Σύσταση για τις αρχές που πρέπει να διέπουν την ολοκληρωμένη διαχείριση των παράκτιων ζωνών

Το νομοσχέδιο έχει πολλά προβλήματα που προέρχο-νται ακριβώς από το σκοπό που θέλει να καλύψει Από τα βασικά είναι οι ορισμοί για παράδειγμα του αιγιαλού της παραλίας κλπ (άρθρο 1) και η οριοθέτησή τους Και εδώ έχουμε το δεύτερο μεγάλο πρόβλημα που είναι η μη λήψη υπόψη του ευμετάβλητου χαρακτήρα του αιγιαλού (μεταβολές σε πολύ μικρά χρονικά διαστήματα εξαιτίας φυσικών φαινόμενων και διεργασιών όπως μεταβολές της στάθμης της θάλασσας φυσική ή ανθρωπογενής δι-άβρωση της ακτής μεταφορά και απόθεση φερτών υλι-κών δράση τσουνάμι) Ενώ οι εμπειρικοί τρόποι εκτί-μησης της οριογραμμής αιγιαλού μόνο σε λίγες περι-πτώσεις μπορούν να θεωρηθούν ασφαλείς (πχ μόνο αν υπάρχουν μακροχρόνια στατιστικά δεδομένα) έτσι τελι-κά οι αποκλίσεις από την πραγματική κατάσταση μπο-ρεί να είναι πολύ μεγάλες ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΜΕ ΤΑ ΔΙΚΑ ΤΟΥΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ Τα παραπάνω σε συ-νάρτηση με την κλιματική αλλαγή (άνοδος της στάθμης της θάλασσας αύξηση των ακραίων φυσικών φαινομέ-νων) και το εξαιρετικά μειωμένο προτεινόμενο πλάτος της αδόμητης παράκτιας ζώνης (μέγιστο μόνο 50μ) θα έχουν δραματικές επιπτώσεις στις επιχειρούμενες οικο-δομικές επενδύσεις

Τρίτο σημαντικό προβλημα Η παράκτιαπαρόχθια ζώ-νη είναι ένα δυναμικό σύστημα στο οποίο οι ανθρώπινες παρεμβάσεις με κτίσματα και δρόμους έχουν άμεση αρ-νητική επίδραση γιατί παρεμποδίζουν τις φυσικές διερ-γασίες οδηγώντας την παράκτιαπαρόχθια ζώνη μοιραία σε μορφολογικές και οικολογικές αλλαγές Επιπλέον το παρόν νομοσχέδιο σε αντίθεση με το πρωτόκολλο ΟΔΠΖ των ΗΕ δεν λάμβάνει υπόψη οικολογικά κοινωνικο-οι-

κονομικά και πολιτισμικά στοιχεία καταγραφή των αν-θρωπογενών δραστηριοτήτων και παρεμβάσεων και αξι-ολόγηση αυτών και τέλος με την υποστήριξη των υπη-ρεσιών του Δήμου προσπάθεια ώστε να αναπτυχθούν οι laquoσυμμετοχικές διαδικασίεςraquo και να επιτευχθεί η αρμονική συνύπαρξη του ανθρώπου με τη φύση

Επιπλέον στο παρόν σχέδιο νόμου παρατηρείται πλή-θος από αστοχίες με περιβαλλοντικές επιπτώσεις όπωςbull διευκολύνει τη δημιουργία μόνιμων κατασκευών σε

παράλιεςπαρόχθιες ζώνες (άρθρο 12 amp 14)bull προβλέπει την παραχώρηση θαλάσσιου ή λιμναίου

χώρου χωρίς καν την απαίτηση τήρησης στοιχειωδών περιβαλλοντικών όρων (άρθρο 13)

bull επιτρέπει την επιχωμάτωση του θαλάσσιου χώρου για την εξυπηρέτηση επιχειρήσεων (άρθρο 13)

bull δεν θέτει προδιαγραφές για τον καθαρισμό με μηχανι-κά μέσα των παραλιών από laquoάχρηστα υλικάraquo και ούτε απαιτεί ειδική άδεια (άρθρο 13)

bull αποκλείει από το καθεστώς προστασίας πολλούς οικο-λογικά σημαντικούς υγρότοπους και παρόχθιες ζώνες (άρθρο 2)

bull καταργεί την υποχρέωση οριοθέτησης της παράκτιας ζώνης ως προϋπόθεση για την έγκριση ιδιωτικών ή δημόσιων αναπτυξιακών έργων (άρθρο 12)

bull επιτρέπει τη δίχως όρια κατάληψη παραλιών (άρθρο 11)

bull δίνει τη δυνατότητα νομιμοποίησης αυθαίρετων κα-τασκευών χωρίς να λαμβάνεται ουσιαστικά υπόψη η περιβαλλοντική επίπτωση των κατασκευών αυτών (άρ-θρα 12 amp15)

bull αγνοεί τη συνθήκη Aarhous (απομάκρυνση της Περι-φέρειας amp Τοπικής Αυτοδιοίκησης από τη λήψη απο-φάσεων περιβαλλοντικού χαρακτήρα - άρθρο 10)

bull προβλέπει πολύ μικρό χρόνο τόσο για τον έλεγχο της ορθότητας των προσωρινών οριογραμμών (άρθρο 3) όσο και για την απάντηση σε αιτήσεις έργων (άρθρα 7 12 13) γεγονός που μπορεί να οδηγήσει τελικά σε παραβατικότητα και καταστροφή της παράκτιας ζώ-νης

bull δεν αναφερει τίποτα για την προστασία παράκτιων ζωνών με θίνες Από τα παραπάνω φαίνεται ότι το νομοσχέδιο έχει πά-

ρα πολλά επιστημονικά προβλήματα και βάζει στο περι-θώριο έννοιες όπως η προστασία του φυσικού περιβάλ-λοντος η αειφορία και ο χωροταξικός σχεδιασμός προς χάρη της με κάθε τρόπο επιχειρηματικής εκμετάλλευσης γιrsquo αυτό και πρεπει να αποσυρθεί

ΒαΣιΛικη-αΓΓΕΛικη καΤΣικη ωκεανογράφος-οικοτοξικολόγος διευθύντρια ερευνών στο ΕΛΚΕΘΕ

κριτική στο σχέδιο νόμου laquoοριοθέτηση διαχείριση και προστασία αιγιαλού και παραλίαςraquo

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1314

τα κοινά και η laquoδημόσια κτήσηraquo του αιγιαλού

Για τους οικονομολόγους laquoκοινάraquo είναι τα αγαθά που κανείς δεν μπορεί (ή δεν πρέπει) να στερηθεί την απόλαυσή τους η οποία σε κάθε περίπτωση δεν μειώνει την διαθε-σιμότητά τους Όλοι δικαιούνται το κομμάτι τους από μία πίτα που δεν μειώνεται ποτέ Οι νομικοί συνήθως διακρίνουν σε κοινό-χρηστα (άμεσα διαθέσιμα σε όλους) και σε κοινά (όσα δεν είναι ούτε καταρχήν δε-κτικά ελέγχου ndash πχ ο ατμοσφαιρικός αέ-ρας) Οι διεθνείς συνθήκες μιλούν για αγα-θά που αποτελούν laquoκοινή κληρονομιάraquo της ανθρωπότητας στο προοίμιο του Πρωτό-κολλου την Συνθήκης της Βαρκελώνης για την προστασία του παράκτιου χωρου laquoτα συμβαλλόμενα μέρηraquo αναγνωρίζουν laquoότι οι παράκτιες ζώνες της Μεσογείου θαλάσσης αποτελούν κοινή φυσική και πολιτιστική κληρονομιά ότι πρέπει να προστατεύο-νται και να χρησιμοποιούνται με σύνεση προς όφελος των σημερινών και των μελ-λοντικών γενεώνraquo

Είναι εύκολο να βρει κανείς αδυναμί-ες στους ορισμούς αυτούς που έχουν μό-νο ευριστική σημασία Αντίθετα δύσκολα αποφεύγει κανείς τα κοινά είναι παντού ndash στους οικισμούς (δρόμοι πλατείες άλση πεζοδρόμια) στην φύση (αιγιαλός παραλία θάλασσα αέρας λίμνες ποτάμια ιχθυοτρό-φα ύδατα βιοποικιλότητα κλίμα) Σήμερα τα συναντάμε στις τεχνολογικές μας υπο-δομές (πχ το διαδίκτυο οι συχνότητες) ή στον πολιτισμό (πχ τα έθιμα την παραδο-σιακή γνώση τα μνημεία) Το laquoδικαίωμαraquo στα κοινά συνδέεται συχνά με αδιόρατους τρόπους με πιο γνωστά και ευρύτερα ανα-γνωρισμένα δικαιώματα σε μεγάλο βαθμό ταυτίζεται με το δικαίωμα σε ένα ισορρο-πημένο οικιστικό και φυσικό περιβάλλον

η απόλαυση των κοινών είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την υλοποίηση δικαιωμάτων όπως αυτό της υγείας επειδή (σχεδόν εξrsquo ορισμού) είναι διαθέσιμα σε όλους συμβάλλουν στην περι-βαλλοντική δικαιοσύνη ndash την ιδέα μίας ίσης δίκαιης πρόσβα-σης στους φυσικούς πόρους - ή εξαφανίζονται μαζί της Αποτε-λούν φυσικές ή τεχνητές κοινω-νικές υποδομές για την ελευθε-ρία της έκφρασης ή το δικαίω-μα του συνέρχεσθαι Σε μία από τις πολλές δικαστικές υποθέσεις που ξεπήδησαν από το κίνημα OWS (Waller κατά City of New York) το δικαστήριο ερωτήθηκε αν υπάρχει δικαίωμα διαδήλω-σης σε έναν ιδιωτικό (αλλά κοινό-χρηστο) χώρο όπως το Zuccotti Park Καθώς ιδιωτικοποιείται ο

δημόσιος χώρος παρόμοια ερωτήματα θα τεθούν ξανά

Από πού προέρχονται τα κοινά Ήταν πάντα μαζί μας συνυφασμένα με την ίδια την ιδέα της κοινότητας παρόντα ndash αν και μερικές φορές αόρατα - σε μία κοινωνία όπου η laquoοικονομία του ανθρώπου είναι βυθισμένη στις κοινωνικές του σχέσειςraquo (Polanyi) Η ιστορία τους είναι μία αλλη-λουχία από νίκες και ήττες συμβιβασμούς και διαρρυθμίσεις καινοτομίες και παρα-δόσεις ανάμεσα στο τοπικό και παγκόσμιο επίπεδο H Elinor Ostrom η οικονομολόγος που βραβεύθηκε με το Nobel οικονομίας το 2009 για τις μελέτες της πάνω στην οικο-νομική διακυβέρνηση των κοινών έγραφε στην μεταπτυχιακή της διατριβή (1964) laquoσε μία κοινωνία οι ιδιωτικοί φορείς δεν μπο-ρούν να παράσχουν πολλά από τα επιθυμη-τά αγαθά Μερικά αγαθά δεν είναι δυνατόν να αποκλειστούν από όσους αδυνατούν να πληρώσουν για αυτά Μερικά αγαθα έχουν ένα τέτοιο φάσμα κοινών και εναλλακτι-κών χρήσεων που η προτεραιότητα των αιτημάτων για την μία ή την άλλη χρή-ση δεν είναι δυνατόν να καθοριστεί από την αγορά Η ύπαρξη επιχειρηματικό-τητας στον ιδιωτικό τομέα εγείρει το ερώ-τημα αν υπάρχει μία παρόμοια λειτουργία για όσους παρέχουν δημόσια αγαθά ndash μία δημόσια επιχειρηματικότηταraquo Από τους βοσκοτόπους της Ελβετίας μέχρι τα αρδευ-τικά δίκτυα του Νεπάλ η Ostrom πέρασε την ζωή της συνομιλώντας με αυτούς τους ανώνυμους διαχειριστές των κοινών ndash τον οποιονδήποτε Στις σκανδιναυικές χώρες αναγνωρίζεται το δικαίωμα της περιπλά-νησης της χρήσης του δημόσιου χώρου ndash allemansraumltten στην Σουηδία- αυτολεξεί

το δικαίωμα laquoτου καθέναraquo Άθελά του () το δίκαο αναγνωρίζει ότι τα laquoκοινάraquo αποτε-λούν το υπόστρωμα αυτού που ονομάζουμε laquoπροσωπικότηταraquo σημεία όπου τέμνεται το δημόσιο και το ιδιωτικό

Αναζητώντας τα ίχνη των κοινών στα νομικά κείμενα κάποιος αρχίζει από το ρωμαϊκό δίκαιο οι Ρωμαίοι νομικοί διέ-κριναν ανάμεσα σε πράγματα που ανή-καν στην ιδιωτική σφαίρα διάθεσης και όχι (extra commercium) σε αυτά ανήκαν τα αδέσποτα (res nullius διαθέσιμα σε όποιαν τα υποτάξει πρώτος πχ τα άγρια ζώα) τα δημόσια (res publicus τα πράγ-ματα που ανήκουν στην ρυθμιστική αρμο-διότητα του δημοσίου) και τα κοινά (res omnium communia όσα από τη φύση τους δεν μπορούν να υποταχθούν στην εξουσία του ανθρώπου) Ένα περίφημο χωρίο του Ιουστινιανού αναφέρει ότι laquoσύμφωνα με το φυσικό νόμο ο αέρας τα νερά που κυλούν η θάλασσα και κατά συνέπεια ο αιγιαλός είναι κοινά σε όλους τους ανθρώπους κα-νείς συνεπώς δεν μπορεί να απογορεύσει σε κάποιον να πλησιάσει οποιοδήποτε ση-μείο του αιγιαλούraquo Το ρωμαϊκό δίκαιο δεν πρέπει να εξιδανικεύεται και σίγουρα απη-χεί μία εποχή που τα κοινά ήταν άφθονα και η ζήτηση για μερικά από αυτά μικρή Ωστόσο η μακροβιότητα μερικών ιδεών του είναι αξιοσημείωτη Στις αγγλοσαξωνικές χώρες ndash και μέσω αυτών σε χώρες όπως η Ινδίαndash υπάρχει η ιδέα του laquoδημόσιου κα-ταπιστεύματοςraquo (public trust) μερικοί φυ-σικοί πόροι είναι τόσο ξεχωριστοί που η διοίκηση μπορεί να τους διαχειριστεί μόνο προς όφελος όλων των ανθρώπων ndash ακόμα και αυτών που δεν έχουν ακόμα γεννηθεί Εκεί το laquoδημόσιο καταπίστευμαraquo περιλαμ-βάνει και τον αιγιαλό

Στη χώρα μας μέσω του βυζαντινορ-ρωμαϊκού και του οθωμανικού δικαίου ο οθωνικός νόμος laquoπερί διακρίσεως κτημά-τωνraquo αναγόρευσε τον αιγιαλό σε laquoδημόσια κτήσηraquo - συνδυάζοντας την κοινοχρησία με την ιδιοκτησία του δημοσίου Με αυτή τη νομική βάση ο Άρειος Πάγος επανει-λημμένα απέκρουσε αξιώσεις ιδιωτών στον αιγιαλό κατά την διάρκεια του 19ου αιώ-να Οι ισορροπίες αλλάζουν με τη βιομηχα-νοποίηση και τον τουρισμό που άλλαξαν την αξιολόγηση της μέχρι τότε λίγο-πολύ άχρηστης παράκτιας γης και κίνησαν μία διαδικασία που ονομάστηκε αλλού laquoβα-λεαριδοποίησηraquo (balearisation) Από την δεκαετία του lsquo20 ndash με καινοτομίες όπως η Επιτροπή καθορισμού του αιγιαλού (1923) η παραχώρηση του αιγιαλού για την κα-τασκευή κέντρων αναψυχής λουτρών και άλλων κοινωφελών επιχειρήσεων (1923) ή για άλλες επιχειρήσεις (1929) νέες οι-κονομικές χρήσεις μεταφέρονται μαζικά στην ακτή Την ίδια δεκαετία laquoεφευρέθη-κεraquo και η ζώνη που laquoεπαυξάνειraquo τον αιγια-λό όταν ο τελευταίος δεν επαρκεί ndash σήμερα γνωστή ως laquoπαραλίαraquo μία λέξη παλαιότε-ρα ταυτόσημη με τον αιγιαλό ndash και με τον πρώτο νόμο για τον αιγιαλό (1940) που ίσχυσε επί 61 χρόνια αναγνωρίστηκε και η κοινοχρησία της laquoαιγιαλός ήτοι η πε-ριστοιχούσα την θάλασσαν χερσαία ζώνη η βρεχομένη από τας μεγίστας πλην συνή-θεις αναβάσεις των κυμάτων είναι κτήμα κοινόχρηστο[η] προσαυξάνουσα τον αι-γιαλόν λωρίς γης καλείται εν τω παρόντι νόμω laquoπαραλίαraquoraquo Όμως τα μεταπολεμι-κά χρόνια ήταν ακόμα πιο καθοριστικά με νέα νομικά έργαλεία - όπως τα τουριστικά δημόσια κτήματα (1946 σήμερα στην δι-αχείριση της ΕΤΑ) οι διμερείς επενδυτικές

Σκαραμαγκάς 1959

Ηράκλειο Κρήτη Η φωτογραφία είναι τραβηγμένη μεταξύ 1935-1945

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 15

σχόλια επί του σχεδίου νόμου

Τι θα περίμενε κανείς από ένα Σχέδιο Νόμου για την laquoΟριο-θέτηση Διαχείριση και Προστασία Αιγιαλού και Παραλίαςraquo

Σύμφωνα με τον τίτλο του Σχεδίου Νόμου θα περίμενε κανείς να δεί τους βασικούς άξονες πάνω στους οποίους θα αναπτυχθεί το σχέδιο νόμου bull αιγιαλός και παραλία (τι είναι και πως εντάσ-σονται στη δυναμική και λειτουργία της Παράκτιας Ζώνης) bull διαχείριση φυσικών συστημάτων (με ποιες αρχές και με ποιές κατευθύνσεις) bull προστασία (προστασία φυσικών συστημάτων ή προστασία των ανθρωπογενών παρεμβάσεων)

Πέραν αυτών θα περίμενε κανείς να γίνει στοιχειώδης ανα-φορά στη μέχρι σήμερα πρακτική και εμπειρία στον ελληνικό χώρο στις κατευθύνσεις προτάσεις και οδηγίες ευρωπαϊκών αλλά και ευρύτερα διεθνών οργανισμών

Ποιο είναι το πνεύμα του Σχεδίου Νόμου για την laquoΟριοθέ-τηση Διαχείριση και Προστασία Αιγιαλού και Παραλίαςraquo Στον αντίποδα των όσων προαναφέρθηκαν ο νόμος δομείται στις εξής ενότητες bull καθορισμός οριογραμμών (άρθρα 3 4 5 6 7 8 9) bull παραχωρήσεις (άρθρα 10 11 12 13 14) και νομιμο-ποιήσεις αυθαιρέτων (άρθρα 15 16) bull προστασία κοινοχρησί-ας (προστασία αιγιαλού) (άρθρα 17 18) bull διατάξεις για λιμάνια (άρθρα 19202122) και μεταβατικές διατάξεις

Περί καθορισμού οριογραμμών βάζουμε όρια άρα απο-κλείουμε Η οριοθέτηση του αιγιαλού με βάση μια γραμμή η οποία για τις προσχωσιγενείς ακτές μεταβάλλεται διαρκώς bull είτε λόγω αλλαγής του μηχανισμού τροφοδοσίας της ακτής bull είτε λόγω αλλαγής του κυματικού καθεστώτος bull είτε λόγω μι-ας πιθανής μελλοντικής μεταβολής της στάθμης της θάλασσας bull είτε λόγω διάφορων ανθρωπογενών παρεμβάσεων δηλώνει εξαρχής τη μεγάλη σύγχυση που θα φέρει το Σχέδιο Νόμου στην εφαρμογή του

Σχεδόν όλο το Σχέδιο Νόμου διαπερνάται από την τάση του ldquoεκ-χωρώrdquo ldquoπαρα-χωρώrdquo ldquoνομίμως αυθαιρετώrdquo επί του χώρου θεώρηση που αποκόπτει τον ldquoομφάλιο λώροrdquo του κάθε πολί-τη από το χώρο αυτή την έντονη έλξη της φύσης του ανθρώ-που στην αμεσότητά του το χώρο τη χώρα το ldquoπάτριο έδα-φοςrdquo που έχει οριστεί και ως ldquoπατρίδαrdquo και τον οδηγεί στην πλήρη αδιαφορία γιrsquo αυτήν πράξη εγκληματική για τη συνο-χή των κοινωνιών

αυτή η διακίνηση (της εκ-χώρησης παρα-χώρησης αυ-θαιρεσίας) χρειάζεται και προστασία Παραχωρήσεις και προ-στασία (προστάτες) το πνεύμα του Σχεδίου Νόμου

Ο ldquoλόγοςrdquo στον αντίποδα των ldquoα-λόγωνrdquoΩς laquoπαράκτια ζώνηraquo ορίζεται η γεωμορφολογική έκταση εκα-

τέρωθεν της ακτογραμμής στην οποία αλληλεπιδρούν θαλάσσι-ες και χερσαίες φυσικές διεργασίες Η παράκτια ζώνη αποτελεί ένα πολύπλοκο σύστημα αβιοτικών και βιοτικών παραγόντων που συνυπάρχουν και συνθέτουν τη χαρακτηριστική γεω-ποι-κιλότητα και βιο-ποικιλότητα της ζώνης που αναγνωρίζεται με συγκεκριμένους τύπους γεωτόπων υγροτόπων βιοτόπων Η παράκτια ζώνη βρίσκεται σε κατάσταση δυναμικής ισορροπίας που τις περισσότερες φορές είναι ευαίσθητη και εύθραυστη

Σrsquo αυτό το ποικίλο περιβάλλον έχουν ενταχθεί μια πληθώρα ανθρωπογενών δραστηριοτήτων ενίοτε σε αρμονία με τη φυσική λειτουργία πολλάκις όμως σε δυσαρμονία και καταφανή περι-φρόνηση προς τη φυσική λειτουργία του συστήματος Οι κοινω-νίες που περιφρόνησαν τη λειτουργία των φυσικών συστημάτων έχασαν ένα πλούτο αξιών που είχαν από αυτά τα συστήματα

Οι κύριες διεργασίες που διαμορφώνουν τις ακτές (κυρίως τις προσχωσιγενείς ακτές) ανάγονται σε μια κατηγορία παρα-

γόντων που σχετίζεται με την τροφοδοσία της ακτής με υλικά (γεωλογία του ευρύτερου παράκτιου χώρου γεωμορφολογία υδρογραφικό δίκτυο κλιματολογικές συνθήκες φυτοκάλυψη) και μια άλλη κατηγορία που σχετίζεται με τους μηχανισμούς διευθέτησης των υλικών αυτών κατά μήκος των ακτών (ο κυ-ματισμός είναι ο σημαντικότερος παράγοντας που δίνει μορ-φή στις ακτές)

Μέρος αυτής της ολότητας του δυναμικού και πολύπλοκου φυσικού συστήματος της Παράκτιας Ζώνης αποτελούν και ο αι-γιαλός και η παραλία Ο αιγιαλός είναι ο χώρος απόσβεσης της κυματικής ενέργειας είναι ο χώρος του κύματος χώρος ευαί-σθητος και ευμετάβλητος Η παραλία μια λωρίδα γης μεταξύ αιγιαλού και χέρσου Αυτή την πολυπλοκότητα του φυσικού συστήματος ldquoφιλοδοξείrdquo να δια-χειριστεί το Σχέδιο Νόμου χωρίς όμως να το θεωρεί ως πολύπλοκο σύστημα

Η δυναμική λειτουργία των φυσικών συστημάτων υπαγο-ρεύει τις αρχές ldquoδια-χείρισηςrdquo Η ανεξέλεγκτη μεγέθυνση των ανθρωπογενών δραστηριοτήτων στις ακτές έχει γίνει καταφα-νής ως παράγοντας σημαντικής πίεσης στο φυσικό σύστημα Η πίεση αυτή έχει συντελέσει στην αλλαγή της κατάστασης της λειτουργίας του φυσικού συστήματος με σοβαρές επιπτώσεις και για τον άνθρωπο Οι επιπτώσεις αυτές υπαγορεύουν την λήψη μέτρων για βελτίωση αυτής της κατάστασης με laquoΣτρατη-γικό Σχέδιο Διαχείρισης Παράκτιας Ζώνηςraquo και εφαρμογή των αρχών της ldquoΟλοκληρωμένης Διαχείρισης της Παράκτιας Ζώ-νηςrdquo laquoΟλοκληρωμένη Διαχείριση Παράκτιας Ζώνηςraquo σημαίνει μια δυναμική διεργασία αξιοβίωτης (βιώσιμης αειφόρου) δια-χείρισης και χρήσης της παράκτιας ζώνης λαμβάνοντας υπό-ψη την εύθραυστη λειτουργία των παράκτιων συστημάτων και των παράκτιων γεωμορφών τις διάφορες ανθρωπογενείς δρα-στηριότητες και τις αλληλεπιδράσεις με τα φυσικά συστήματα (χερσαία και θαλάσσια) Η δυναμική λειτουργία των φυσικών συστημάτων υπαγορεύει τις αρχές ldquoδια-χείρισηςrdquo

Η μετάβαση από τη νοο-τροπία του ldquoκαθυποτάσσωrdquo τη φύση προς την αντίληψη του ldquoπροσαρμόζομαιrdquo στη λειτουργία της φύσης ως μέρος αυτής είναι το σημερινό ζητούμενο

Δυστυχώς το Σχέδιο Νόμου διαπερνάται από πρακτική laquoμε-σιτικού γραφείουraquo (real estate) Η φύση και ο άνθρωπος δεν εντάσσονται σε τέτοιες πρακτικές

Τα φυσικά συστήματα και τα φυσικά φαινόμενα δεν έχουν ανάγκη από προστασία ούτε από προστάτες ο άνθρωπος όμως Ο laquoάνθρωποςraquo αν δεν laquoοργανώσειraquo την ύπαρξή του με βάση τη θεώρηση της laquoπροσαρμογήςraquo στη λειτουργία της φύ-σης ως μέρος αυτής θα έχει διαρκώς ανάγκη προστασίας από απλά φυσικά φαινόμενα Θα έχει πάντα ένα φόβο ότι η φύση τον εκδικείται Η φύση δεν εκδικείται ο άνθρωπος ο laquoάφρωνraquo laquoαυτοraquo-τιμωρείται

Αντί επιλόγου το Σχέδιο Νόμου να αποσυρθεί χτες

ΧΡηΣΤΟΣ αΝαΓΝΩΣΤΟυΓεωλόγος ndash Ιζηματολόγος ερευνητής στο Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας του ΕΛΚΕΘΕ

συμφωνίες μεταξύ του ελληνικού δημοσίου και ιδιωτών (πχ για η σύμβαση δημοσίου ndash ΠΕΤΡΟΛΑ του 1972) laquoεξαιρετικήraquo νομο-θεσία για τα κεφάλαια εξωτερικού (1953) ή τις laquoπαραγωγικές επενδύσειςraquo (1961) μαζί με σωρεία ειδικών νόμων (πχ για την πα-ραχώρηση του πυθμένα της θάλασσας στα πλαίσια των πρώτων πετρελαϊκών ερευ-νών βιομηχανικές περιοχές laquoαλλοδαπές επιχειρήσεις υγρών καυσίμωνraquo) - αποκλει-στικές χρήσεις κατέλαβαν μεγάλα τμήματα του αιγιαλού Η αδόμητη ζώνη εφεξής 30 μέτρα επεκτάθηκε από την χούντα () σε όλες τις εκτός σχεδίου παραλιακές ζώνες Μόλις τον 21ο αιώνα και μετά το άρθρο 24 ο ισχύων νόμος (2001) αναγνωρίζει τον αιγιαλό και την παραλία ως στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος των οποίων η χάραξη πρέπει να είναι σε μερικές πε-ριπτώσεις υποχρεωτική

Η περιοδοποίηση αυτή είναι σημαντική καθώς υπάρχει η εντύπωση ότι υπάρχουν εκεί έξω άφθονες παραλίες - ανέγγιχτες άσπιλες άθικτες και τίποτα δεν θα χαθεί αν διαμοιράσουμε μερικές από αυτές σε φι-λικούς επενδυτές Καθώς η αποκλειστική χρήση ήδη προβλέπεται για τις στρατηγι-κές επενδύσεις και για τα δημόσια ακίνητα του Μεσοπρόθεσμου μπορεί να αναρωτη-θεί κανείς τι άλλάζει με το πρόφατο νομο-σχέδιο Αλλάζουν πολλά για παράδειγμα η υποχρεωτική χάραξη παραλίας καταργείται και η νομιμοποίηση αυθαιρέτων στον αιγι-αλό και στην παραλία και μάλιστα ιδιωτι-κών γενικεύεται Κάποια στιγμή πρέπει να παύσουμε να βλέπουμε την νομιμοποίηση αυτή ως μία laquoεξαιρετικήraquo ρύθμιση δεν εί-ναι παρά ένα είδος κρυφής απορρύθμισης με την μετατροπή ενός κοινού αγαθού σε αδέσποτο το οποίο έχει ήδη κατακτηθεί από όσους έχουν επαρκή οικονομική νομική και πολιτική εξουσία για να παραμερίσουν τους θεσμούς που εγγυούνται το laquoδικαίω-μα του καθενόςraquo ndash όπως η αδειοδότηση η διαβούλευση η συμμετοχή Τόσο με τα αυ-θαίρετα όσο και με τις επιχωματώσεις θυ-μάται κανείς κάτι που παρατήρησε ο Marx περιγράφοντας τις περιφράξεις (enclosures) των laquoκοινώνraquo αγρών στην Αγγλία του 18ου αι και την συμβολή τoυς στην δημιουργία μίας μάζας ανθρώπων που εξαρτάται ορι-στικά αποκομμένη από τις πολιτισμικές της αναφορές από τον μισθό ο καλύτερος τρό-πος να καταργηθεί η κοινοχρησία δεν είναι τόσο η αλλαγή του νόμου αλλά η οριστική υλική καταστροφή του κοινού αγαθού Τί-ποτα δεν προδίδει καλύτερα τις προθέσεις του νομοθέτη από την laquoτεκμαρτήraquo (sic) ζώνη παραλίας 10 μέτρων ενώπιον των ιδιωτικών έργων φθάσαμε λοιπόν μερικούς αιώνες αργότερα στο σημείο όπου ο χρήστης μίας παραλίας πρέπει μπροστά σε ένα ιδιωτικό έργο να laquoτεκμαίρειraquo (να φαντασιώνεται) δι-καιώματα που επιβιώνουν μόνο στην μνήμη Αυτό σίγουρα δεν είναι πρόοδος

ΓιΩΡΓΟΣ ΧαΣιΩΤηΣ

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1316

Έχουν περάσει χιλιάδες χρόνια από τότε αλλά καλό είναι να θυμόμαστε ότι ο ευρωπαϊκός πολιτισμός ξεκίνησε από κάποιο ακρογιάλι της χώρας μας Σε κάποια παραλία ίσως από αυτές που το ΤΑΙΠΕΔ έχει βάλει πωλητήριο έφτασε πριν χιλιάδες χρόνια από την Ανατολή η τερατόμορφη ζωόμορφη θεά της μη-τρότητας της μητέρας φύσης και έγινε Ήρα Αθηνά Άρτεμις Αφροδίτη Εστία Ο Ευρωπαϊκός πολιτισμός η φιλοσοφία ξεκίνησαν από αυτά τα ακρογιάλια Από αυτά τα ακρογιάλια ανοιχτά και κοινά σε όλους ξεκίνησαν οι αναζητήσεις των ανθρώπων για νέους τόπους Από εκεί έφευγαν τα εμπορεύματα τα προϊόντα οι ιδέες και εκεί έφταναν άλλα υλικά άγνωστα που βελτίωναν τη ζωή των ανθρώπων νέες ανακαλύψεις και νέες ιδέες που οργάνωναν τη σκέψη και τη ζωή Σε κάποιο από αυτά τα ακρογιάλια έφτασαν στην Ευρώπη το αλφάβητο και οι αριθμοί

Έχει χαραχθεί βαθειά στην ανθρώπινη συνείδηση ότι η παραλία είναι η πόρτα της μεγάλης φυγής από την πείνα την καταπίεση τον θάνατο Κοινόχρηστη ανά τους αιώνες ήταν ο στόχος από το laquoθάλαττα ndash θάλατταraquo των αρχαίων μέ-χρι τους μετανάστες σε άλλες χώρες ή από άλλες χώρες ελπίζοντας να μπουν σε κάποιο καρυδότσουφλο για το ταξί-δι σε κάποιο απέναντι ακρογιάλι ικέτες ζωής που καταλήγει σε στοίχημα ζωής ή θανάτου

Μικρό παιδί άκουγα τους μάγκες στον Πειραιά να αστειεύονται όταν ήθελαν να πουν ότι δεν κληρονόμησαν να λένε laquoμου άφησε πέντε στρέμματα θάλασσαraquo Ο αιγιαλός και η θάλασσα για τη λαϊκή συνείδηση ήταν και είναι κάτι εκτός συ-ναλλαγής Στο μέλλον όμως αν το σχέ-διο νόμου γίνει νόμος του κράτους θα μπορείς να ζητήσεις παραχώρηση θάλασ-σας να κάνεις τεχνητά νησιά και πάνω να οικοδομήσεις Πολιτισμικό σοκ για τους παππούδες και όχι μόνο του λιμα-νιού του Πειραιά

Ζούμε εποχές catastroika Δημόσια και κοινά σε όλους αγαθά εκτός συναλλαγής γίνονται αντικείμενα του πόθου των νέ-ων ολιγαρχών Οι παραλίες η θάλασσα τα δάση τα φυσικά οικοσυστήματα από κοινόχρηστα απαραίτητα για τη ζωή και την ποιότητα ζωής των ανθρώπων γίνε-ται προσπάθεια να μετατραπούν σε μέσο πλουτισμού της νέας ολιγαρχίας

Απέναντι σε αυτή την βάρβαρη επίθε-ση κατά της ζωής και του πολιτισμού οι πολίτες οργανώνονται Ήδη λειτουργεί με τη συμμετοχή περισσότερων από εκατό συλλογικοτήτων η επιτροπή laquoΑκτές ώρα μηδένraquo που οργανώνει τον αγώνα για κοινόχρηστες παραλίες στα πρότυπα του νικηφόρου αγώνα κατά της αναθεώρησης του άρθρου 24 του συντάγματος

Οι παραλίες το καλοκαίρι μας περιμέ-νουν για τους νέους αγώνες

ΜΠαΜΠηΣ ΜΠιΛιΝηΣ

ΥΓ1 Σημαντική η δράση της 29 Ιουνίου 2014 των νέων ΣΥΡΙΖΑ στην Μα-ρίνα Φλοίσβου ΑΕ στον Φαληρικό Όρμο Ένα παράδειγμα για το τι μας περιμένει με την ιδιωτικοποίηση των παραλιών πολύς δομημένος όγκος εντατικές χρήσεις γης με καταστή-ματα εστίασης και διασκέδασης ιδι-ωτική χρήση και όχι κοινόχρηστη στο δομημένο και στον αδόμητο χώ-ρο με έλεγχο από ιδιωτική φύλα-ξη που απαγόρευσε σε πολίτες να μοιράσουν προεκλογικά φυλλάδια πριν μερικές μέρες

ΥΓ2 Διαβάσαμε στον τύπο ότι το καρ-τέλ με τον ένα τόνο ηρωίνη θα ξέ-πλενε τα μαύρα έσοδά του επενδύο-ντας σε τουριστική επιχείρηση στο παράκτιο μέτωπο του Σαρωνικού στην Αττική

ΥΓ3 Το πρώτο μεγάλο στοίχημα για τις κινητοποιήσεις αποτελεί ο υπερ-μαραθώνιος laquo240 χιλιόμετρα για τον αιγιαλόraquo από τα Ίσθμια έως τον Μαραθώνα στην Αττική που γίνεται από 8 έως 12 Ιουλίου 2014

Παραλία αγ κοσμά μήπως ζούμε το τελευταίο καλοκαίρι μιας ελεύθερης πλαζ

Για πολλά χρόνια η παρα-λία του Αγ Κοσμά ήταν κλει-στή για τους ανθρώπους που δεν μπορούσαν ή δεν ήθελαν να πληρώσουν εισιτήριο Η εταιρία που εκμεταλλεύονταν την πλαζ την είχε αποκλεί-σει εισπράττοντας εισιτήρια τη μέρα και μετατρέποντάς την παράνομα σε χώρο δε-ξιώσεων και νυχτερινής δι-ασκέδασης τη νύχτα

Αυτά ως το καλοκαίρι του 2007 Όταν με μια πολυήμερη απεργία πείνας ο Δήμαρχος Κορτζίδης κατόρθωσε να συ-γκεντρώσει τις πιο ποικίλες δυνάμεις της αυτοδιοίκησης και των κινημάτων γύρω από το αίτημα της ελεύθερης πρό-σβασης στη θάλασσα

Με τη συμπαράσταση πλή-θους κοινωνικών φορέων ο Δήμος Ελληνικού συντόνισε την επιχείρηση αφαίρεσης των περιφράξεων της πλαζ Ήταν εκεί δεκάδες Οργανι-σμοί αυτοδιοίκησης το ΤΕΕ ο Δικηγορικός Σύλλογος της Αθήνας ο Πανελλήνιος Ια-τρικός σύλλογος το ΕΚΑ συνδικάτα πολιτικοί παρά-γοντες από όλους τους χώ-ρους και βεβαίως κάμποσες χιλιάδες ενεργοί πολίτες των κινημάτων πόλης

Ακολούθησαν τα δικαστή-ρια Δήμαρχος αντιδήμαρχοι αιρετοί και εργαζόμενοι στο Δήμο στοχοποιήθηκαν από τις εταιρίες που παράνομα εκμεταλλεύονταν την πλαζ Σύρονται ακόμη σήμερα αλλά και για πολλά χρόνια ακό-μη θα ταλαιπωρούνται σε ποινικές και αστικές δίκες Χαλάλι Για το δικαίωμα της ελεύθερης πρόσβασης στη θάλασσα

Κοιτάζοντας τις φωτογρα-φίες της εποχής όσοι ζήσα-με τα γεγονότα νιώθουμε τη συγκίνηση μαζί με την πε-ρηφάνια για ότι έγινε να ανακατεύονται με τη ανη-συχία για το τι πρόκειται να συμβεί

Διότι πέρασαν ήδη εφτά καλοκαίρια και μπαίνου-με στο όγδοο που χιλιάδες κάτοικοι του λεκανοπέδιου χαίρονται καθημερινά ελεύ-θερα την πλαζ ΑΜΕΑ που δεν μπορούσαν για χρόνια να κολυμπήσουν γιατί στις πλαζ δεν υπάρχει ο κατάλ-ληλος εξοπλισμός μπόρεσαν στον Αγ Κοσμά χάρις στις προσπάθειες του δήμου και των εθελοντών Καθημερινά εκατοντάδες μέλη των ΚΑΠΗ διάφορων δήμων της περι-

οχής καταφθάνουν για να χαρούν λίγη θάλασσα

Του χρόνου όμως τι θα γίνει Η δημοτική αρχή που θα αναλάβει το Σεπτέμβρη στο πρόγραμμά της μιλά για εφαρμογή laquoμικρούraquo εισιτη-ρίου για τους μη δημότες Και η περιοχή προσφέρε-ται ήδη μέσω ΤΑΙΠΕΔ στη Lamda του κου Λάτση Μαζί με το Αθλητικό κέντρο του Αγ Κοσμά και το πρώην αε-ροδρόμιο

Οι πολίτες θα χρειαστεί να υπερασπιστούν αυτό που καταχτήθηκε με πολύ αγώνα το 2007 Διότι όπως έδειξε η ζωή και ιδιαίτερα η εμπει-ρία των τελευταίων χρόνων όλα τα δικαιώματα με όσο αγώνα κι αν καταχτήθηκαν χρειάζονται αγώνες για την υπεράσπισή τους Και οι βου-τιές στον Αγ Κοσμά θα χρει-αστούν νέους αγώνες για να παραμείνουν ελεύθερες

ακηΣ ΜΠαΔΟΓιαΝΝηΣ

παραλία μου ιστορία μου

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 17

Φρεαττύδα και Βοτσαλάκιαhellip δυο παραλίες του Πειραιά που στο διάβα του χρόνου αφηγούνται την ιστορία της πόλης από την αρχαιότητα μέ-χρι σήμερα Αρκεί να ξαπλώσεις δίπλα στο κύμα να φέρεις το τοπίο μια γύρα με τα μάτια σου και όλη η αφήγηση ξετυλίγεται μπροστά σου Θα δεις το τείχος τα σπήλαια τις φυσικές ομορφιές τον υδροβιότοπο θα ακούσεις τις φωνές των χιλιάδων λουόμενων που βούτηξαν στα νερά τους τις χαρές και τα παιχνίδια Όμως καθώς μπαίνεις στη θάλασσα θα σκοντά-ψεις πάνω στα μπάζα που κείτονται ακόμα εκεί ζωντανά να θυμίζουν πως έθαψε την πόλη και τα μνημεία της ο Σκυλίτσης Ανάμεσα στα βότσαλα θα βρεις κομμάτια από πολύχρωμα μωσαϊκά και θα νο-σταλγήσεις εκείνη την εποχή που βλέπεις μόνο στις cards postales Τον Πειραιά με τα όμορφα νεοκλα-σικά μια πόλη που χάθηκε στο χρόνο και έχει αφή-σει πίσω της ετοιμόρροπα μελαγχολικά κουφάρια Θα θυμηθείς έναν Πειραιά που αγάπησαν πολύ οι πειραιώτες αλλά όχι οι Δήμαρχοι του Αφού κάνεις τη βουτιά σου θα θελήσεις να απλω-θείς στην παραλία για να στεγνώσεις κάτω από τον ήλιο όμως ο ήλιος είναι δυνατός και θα αναζητή-σεις σκιά Θα τη βρεις κάτω από τις ομπρέλες που έβαλε η Δημοτική Αρχή για σένα Και εκεί που θα βολευτείς και θα είσαι έτοιμος να κλείσεις τα μά-τια μια δυνατή μουσική θα σε προσγειώσει απότο-μα και ένας σερβιτόρος θα εμφανιστεί να σου πά-ρει παραγγελίαΚαι κάπως έτσι ξεκινά αντίστροφα η αφήγηση

Στις 30-1-2012 το Δημοτικό Συμβούλιο Πειραιά αποφα-σίζει την αξιοποίηση και διάθεση των παραλιών Φρεατ-τύδα και Βοτσαλάκια Ειδικότερα η σύμβαση παραχώρη-σης η οποία σε πολλά σημεία είναι αόριστη και ασαφής

προβλέπει για την πλαζ Βοτσαλάκια τη δημιουργία χώρου αναψυκτηρίου και ανάπτυξη τραπεζοκαθισμάτων χώρου για την τοποθέτηση ομπρελών και ξαπλωστρών οργανω-μένου ανοιχτού χώρου στάθμευσης χώρου catering στο δώμα του κεντρικού κτιρίου του δημοτικού κολυμβητηρίου και του παράπλευρου δομημένου χώρου του ορόφου θε-ρινού κινηματογράφου και ένταξη εντός αυτού κυλικείου Ενώ για την πλαζ Φρεαττύδα ορίζει τη δημιουργία χώρου αναψυκτηρίου σε λυόμενη κατασκευή με παράπλευρο στέ-γαστρο για την ανάπτυξη τραπεζοκαθισμάτων χώρου για την τοποθέτηση ομπρελών και ξαπλωστρών και οργανω-μένου ανοιχτού χώρου στάθμευσης

Η παραπάνω απόφαση της Δημοτικής Αρχής και όσες ακολούθησαν πάρθηκαν κατά πλειοψηφία με την υπερ-ψήφισή τους από την παράταξη του Δημάρχου και την καταψήφισή τους από τις λοιπές παρατάξεις της αντιπο-λίτευσης Τα σχέδια του Δήμου για την αξιοποίηση των παραλιών πυροδότησαν αντιδράσεις από την πλευρά των κατοίκων της πόλης οι οποίοι αποφασίζουν να μην επι-τρέψουν την παραχώρηση των μοναδικών παραλιών του Πειραιά στους ιδιώτες

Στις 3-5-2012 πραγματοποιείται ο διαγωνισμός για την εκμετάλλευση με τη μορφή μίσθωσης αιγιαλού παραλίας κοινόχρηστων χώρων στις παραλίες ο οποίος κατακυρώ-νεται με ετήσιο μίσθωμα 81000 ευρώ για τα Βοτσαλάκια και 52000 ευρώ για τη Φρεαττύδα Οι πλειοδοτικοί δι-αγωνισμοί για τις δύο παραλίες είναι παράνομοι καθώς οι αποφάσεις του ΔΣ στις οποίες στηρίζονται έχουν ακυ-ρωθεί Ο Δήμαρχος δίνει διαταγή να κλείσουν οι πόρτες του Δημαρχείου για να μην μπουν οι κάτοικοι Τελικά οι 200 περίπου παρευρισκόμενοι κάτοικοι κατορθώνουν να μπουν και καταθέτουν 2000 υπογραφές ενάντια στην ιδι-ωτικοποίηση που σήμερα αγγίζουν τις 5000

Οι δημότες αντιμετωπίζονται με τον πλέον απαξιωτικό τρόπο απειλούνται με συλλήψεις εξυβρίζονται και τελικά και οι δύο παραλίες δίνονται στον ίδιο γνωστό επιχειρη-

ματία που επί σειρά ετών διατηρεί κατάστημα υγει-ονομικού ενδιαφέροντος στην παραλία Βοτσαλάκια Το τελευταίο λειτουργεί μέ-χρι και σήμερα με ευθύνη του Δημάρχου κ Μιχαλο-λιάκου χωρίς άδεια ενώ έχει κριθεί αυθαίρετο τόσο από την Κτηματική Υπηρε-σία που εξέδωσε και πρω-τόκολλο κατεδάφισής του από το 2005 το οποίο δεν έχει εκτελεστεί ακόμα όσο και από το Κεντρικό Αρ-χαιολογικό Συμβούλιο του Υπουργείου Πολιτισμού με απόφαση του στις 2232013 Οι εγκαταστάσεις των δύο πλέον καταστημάτων ένα σε κάθε πλαζ όλο και επε-κτείνονται δημιουργώντας μια ανεξέλεγκτη κατάσταση εκμετάλλευσης των μοναδι-κών παραλιών της πόλης

από τους ιδιώτες με την ευλογία των Δημοτικών Αρχών Από την άλλη πλευρά η laquoΠρωτοβουλία κατοίκων για τα Βοτσαλάκια και τη Φρεαττύδαraquo εξακολουθεί να κάνει κι-νητοποιήσεις και μαζικές εκδηλώσεις με πολιτικό επιμορ-φωτικό και πολιτιστικό περιεχόμενο μέχρι και σήμερα με στόχο την οικειοποίηση των παραλιών και την ενημέρωση των κατοίκων της πόλης για όσα συμβαίνουν ( βλ httpfreevotsalakiafreatidawordpresscom)

Η εδραιωμένη επί σειρά ετών κατάσταση αυτή αλλά και η πρόσφατη υπογραφή της σύμβασης παραχώρησης κάθε άλλο παρά προφητικές ήταν Καθώς η ιστορία μιλάει και λέει ότι στην πολιτική σκηνή και δη στο πολιτικό παρα-σκήνιο τίποτα δεν είναι τυχαίο Και αναφέρομαι στο νομο-σχέδιο-έκτρωμα για τον αιγιαλό που έρχεται μεταξύ άλλων να νομιμοποιήσει όλες τις παραπάνω αυθαιρεσίες καθώς σύμφωνα με το τελευταίο αίρονται οι σημερινοί περιορι-σμοί που αφορούν στην έκταση της παραλίας που μπορεί να παραχωρηθεί για απλή χρήση αλλά και παρέχεται η δυνατότητα νομιμοποίησης αυθαίρετων κατασκευών που βρίσκονται στην παραλία και στον αιγιαλό στην περίπτω-ση που εξυπηρετούν επιχειρηματικούς σκοπούς

Σε μια εποχή που μας καταδικάζουν στην ανεργία μας κόβουν τους μισθούς και τις συντάξεις μας στερούν βα-σικά αγαθά και υπηρεσίες μας πετάνε έξω από τα σπί-τια μας και μας φορολογούν ακόμα και για τον αέρα που αναπνέουμε σε αυτή τη μυθική εποχή που αγγίζει τα όρια της επιστημονικής φαντασίας υπάρχει ακόμα πα-ρακάτωhellip Οι δημόσιοι και ελεύθεροι χώροι δεν ανήκουν πια στην πόλη και στους κατοίκους της αλλά στα μεγάλα συμφέροντα Οι παραλίες των διακοπών μας της ελευθε-ρίας και της χαλάρωσης μας ανήκουν σήμερα στο laquoμεγά-λο κεφάλαιοraquo της ιστορίας στο οποίο ο λαός αποτελεί μια θλιβερή υποσημείωση Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε ότι οι αντιφάσεις των συμφερόντων των διαφόρων κοινωνικών ομάδων δημιουργεί την ανάγκη διαρκούς διεκδίκησης του δικαιώματος στην πόλη ιδιαίτερα όταν η σύγκρουση αυτή λαμβάνει χώρα την εποχή της κρίσης όπου υπάρχει μια τοπική κοινωνία που δοκιμάζεται σκληρά Θα επιτρέψου-με λοιπόν ένα τέτοιο τέλος

ΒιΒιαΝ ΓΛΕΝη

Φρεαττύδα και Βοτσαλάκια δυο παραλίες στο λιμάνι

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1318

Οι ακΤΕΣ ΩΣ κΟιΝα αΓαΘα

laquoΟ νεοφιλελευθερισμός έχει καθοριστεί από τη μάχη της ιδιωτικής περιουσίας όχι μόνο ενάντια στην κρατική αλλά -και αυτό ίσως είναι το πιο σημαντικό- κυρίως ενά-ντια στην laquoκοινή ιδιοκτησίαraquo (common) [] Συχνά οι επιλογές οι οποίες μας παρουσιά-ζονται είναι μεταξύ του καπιταλισμού και του σοσιαλισμού της κυριαρχίας μεταξύ ιδιωτικής και κρατικής ιδιοκτησίας με την θεραπεία κατά τα δεινά του κρατικού ελέγ-χου να φαίνεται να είναι η ιδιωτικοποίηση και κατά του κεφαλαίου η κρατικοποίηση δηλαδή ο κρατικός έλεγχος Χρειάζεται να εξερευνήσουμε και μια άλλη πιθανότητα ούτε την ιδιωτική ιδιοκτησία του καπιτα-λισμού ούτε την δημόσια ιδιοκτησία του σοσιαλισμού αλλά το κοινό στον κομμου-νισμόraquo (Michael Hardt Reclaiming the common in communism [1])

Ενέργειες όπως αυτή του πρώην Υπουργού Οικονομικών Γιάννη Στουρνάρα ο οποίος κατέθεσε ένα νομοσχέδιο με το οποίο απει-λεί την ελεύθερη πρόσβαση των πολιτών στις ακτές είναι μια πικρή υπενθύμιση ότι τυπικά οι ακτές δεν είναι ο laquoκοινόςraquo μας χώρος Είναι απλά ένας χώρος στην ιδιο-κτησία του κράτους ο οποίος παραχωρείται στους πολίτες στους commoners από το κράτος μέχρις ότου εμφανιστεί η ευκαιρία για να μπουν στην αγορά Το νομοσχέδιο εκτός από το ότι θέλει να βάλει περιορι-σμούς στο μακρόχρονο δικαίωμα ελεύθε-ρης πρόσβασης στις ακτές προτείνει επί-σης την ιδιωτικοποίηση των ακτών αλλά και αμνηστία σε υφιστάμενες κατασκευές που δημιουργήθηκαν κατά παράβαση της ισχύουσας νομοθεσίας

Οι ακτές συχνά θεωρούνται ως μέρος των laquoκοινώνraquo (commons) ενός χώρου όπου η πρόσβαση είναι δωρεάν και η ευχαρίστη-ση του να απλά να είσαι laquoεκείraquo είναι η ίδια για όλους ασχέτως κοινωνικο-οικονομικής κατάστασης Ακτές αποτελούν για πολλούς (έστω και υποσυνείδητα) ένα ουτοπικό όραμα για το πώς θα μπορούσε να ήταν η κοινωνία στον γκρίζο εκείνο χώρο μεταξύ ιδιωτικού και κρατικού

Για να αντιληφθούμε την ιδεολογική ση-

μασία του νομοσχεδίου για τους αιγιαλούς είναι σημαντικό πρώτα να αντιληφθούμε τη σημασία των κοινών αγαθών ως απο-μεινάρια της εποχής όπου οι τοπικές κοι-νότητες ήταν υπεύθυνες για τη διαχείριση των δικών τους χώρων και αγαθών μακριά από την κυρίαρχη ιδεολογία για τη σημασία της ιδιωτικής περιουσίας laquoΚοινάraquo ονομά-ζουμε τα αγαθά τα οποία κληρονομήθηκαν από τις προηγούμενες γενιές δημιουργή-θηκαν συλλογικά ή που αποτελούν φυσι-κή κληρονομιά

Η εφεύρεση του όρου laquoη τραγωδία των κοινώνraquo (tragedy of the commons) από τον Garrett Hardin στο ομώνυμο κείμενό του στο περιοδικό Science το 1968 υπήρ-ξε ορόσημο στην ιστορία της διαχείρισης των κοινών αγαθών με τους υποστηρικτές του νεοφιλελευθερισμού να χρησιμοποιούν τον όρο και τη θεωρία του Hardin για να δικαιολογήσουν τις προσπάθειές τους για ιδιωτικοποίηση και εμπορευματοποίηση αγαθών που για χρόνια βρίσκονταν στα χέρια των τοπικών κοινοτήτων Με αυτό τον τρόπο αν θέλετε είχαμε ένα δεύτερο κύμα οικειοποίησης των κοινών μετά από την laquoπερίφραξηraquo όπως ονομάστηκε η με-τατροπή των κοινών (συνήθως της κοινο-τικής γης) σε ιδιωτική περιουσία πχ στην Αγγλία τον 18ο αιώνα

Στο κείμενό του ο Hardin προσπαθούσε να αναδείξει το πρόβλημα της ατομικής συ-μπεριφοράς απέναντι σε συλλογικά αγαθά υποστήριζε δηλαδή ότι όταν κάποια αγαθά δεν ανήκουν σε συγκεκριμένα άτομα αλλά σε όλους η εκμετάλλευσή τους αποφέρει ατομικά πλεονεκτήματα και κοινά μειονε-κτήματα με αποτέλεσμα μεμονωμένα άτο-μα να το εκμεταλλεύονται Όταν το 2009 η οικονομολόγος Elinor Ostrom βραβεύθηκε με το Νόμπελ Οικονομίας για τη θεωρία της για τη διαχείριση των κοινών πόρων ήρθαν στην επιφάνεια εναλλακτικές θεω-ρίες βασισμένες σε επιτυχημένα και απο-τυχημένα παραδείγματα αυτοδιαχειριζόμε-νων κοινοτήτων αφοπλίζοντας έτσι κυρί-αρχα πολιτικο-οικονομικά μοντέλα όπως η laquoτραγωδία των κοινώνraquo του Hardin Ο

David Harvey ταυτόχρονα στο βιβλίο του Rebel cities from the right to the city to the urban revolution το 2012 υποστηρίζει ότι το πρόβλημα στην θεωρία του Hardin δεν είναι τα κοινά καθαυτά αλλά η απο-τυχία της ατομικής ιδιοκτησίας να ικανο-ποιήσει τα κοινά συμφέροντα Ο Harvey δηλαδή τοποθέτησε το πρόβλημα σrsquo ένα πλαίσιο όπου το θέμα είναι η ατομική ιδι-οκτησία των αγαθών και κατά συνέπεια η προσπάθεια για μεγιστοποίηση του ατομι-κού κέρδους

Φυσικά όμως και τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά Σε μια εποχή όπου η επικρατέ-στερες ιδέες είναι βασισμένες σrsquo ένα καπι-ταλιστικό μοντέλο με ταξικό και πατριαρ-χικό υπόβαθρο και όπου οι κυβερνήσεις δίνουν προτεραιότητα στην οικονομική ανάπτυξη αντί στις κοινωνικο-οικολογι-κές ισορροπίες όσοι έχουν πρόσβαση στα κοινά (commoners) παγιδεύονται στο laquoμα-γκανοπήγαδο της παραγωγήςraquo (treadmill of production) έχοντας το δίλημμα εργα-σία έναντι της περιβαλλοντικής προστασίας [2] Οι αιγιαλοί όμως φαίνεται να ξυπνούν τις συνειδήσεις μας και παρόλη τη δύναμη των κυρίαρχων ιδεών της εποχής οι πολί-τες δεν αποδέχονται την οικειοποίηση της παραθαλάσσιας ουτοπίας από κανένα

Και δεν μιλούμε μόνο για το πρόσφατο νομοσχέδιο για τους αιγιαλούς Το 2007 οι πολίτες και ο δήμος του αθηναϊκού προ-αστίου του Ελληνικού κινητοποιήθηκαν ενάντια στους νονούς της νύχτας οι οποί-οι οικειοποιήθηκαν αυθαίρετα δημόσια πα-ραλία για τις ιδιωτικές τους επιχειρήσεις εμποδίζοντας την ελεύθερη πρόσβαση σε αυτή [3] Σε μια άλλη υπόθεση τον Μάιο του 2012 ήταν η δημοτική αρχή του Πει-ραιά η οποία μίσθωσε δύο από τις δημο-τικές παραλίες σε ιδιωτικές εταιρείες στην τιμή των euro134000 Για άλλη μια φορά ένα ισχυρό τοπικό κίνημα δημιουργήθηκε για να αντισταθεί [4]

Σε αντίθεση με την τσιμεντοκρατεία που εισέβαλε στις ακτές άλλων (ευρωπαϊκών τουλάχιστον) τουριστικών προορισμών η Ελλάδα έχει μέχρι τώρα προστατεύσει τις

φυσικές της ακτές επιτρέποντας έτσι στους ανθρώπους που έχουν πληγεί τόσο άσχημα από τα μέτρα λιτότητας να βρίσκουν μια ουτοπία σε χώρους με εξαιρετική φυσική ομορφιά Όπως και στην περίπτωση των Σκουριών στη Χαλκιδική οι άνθρωποι της Ελλάδας δεν νοιάζονται για την τιμή του χρυσού και διεκδικούν το δικαίωμά τους στα βουνά Με τον ίδιο τρόπο οι άνθρωποι της Ελλάδας δεν νοιάζονται για τις οικονο-μικές δυνατότητες της χρυσής άμμου και πολεμούν για να κρατήσουν το δικαίωμα τους στις ακτές

Η οικονομική κρίση έχει γίνει δικαιολο-γία για την προώθηση μιας οικονομικής ανάπτυξης με την οποία βίαια οικειοποι-ούνται τα περιβαλλοντικά και κοινωνικά μας δικαιώματα με σκοπό την περαιτέρω εδραίωση μιας νεοφιλελεύθερης ατζέντας Η ιδιωτικοποίηση του δημόσιου πλούτου έχει γίνει προτεραιότητα για πολλές κυ-βερνήσεις Στην Ελλάδα από τα μεταλλεία χρυσού στη Χαλκιδική μέχρι το νερό και την υγεία οι ιδιωτικοποιήσεις προσπαθούν να αφαιρέσουν από τους πολίτες όχι μόνο το δικαίωμα στη φύση αλλά και από άλλα ζωτικής σημασίας δικαιώματα Η προσοχή της κυβέρνησης και των ιδιωτικών συμ-φερόντων βρίσκονται απροκάλυπτα πλέον και στις οικονομικές δυνατότητες της ακτο-γραμμής και της χρυσής αμμουδιάς

Γινόμαστε μάρτυρες στις προσπάθειες του σφετερισμού ενός από τους τελευταίους laquoκοι-νούς χώρουςraquo (commons) από διαφορετικά επίπεδα εξουσίας από το κράτος μερικές φορές από τις δημοτικές αρχές αλλά και το ιδιωτικό κεφάλαιο Οι δούλοι του κεφαλαί-ου προσπαθούν να μεταμορφώσουν και να καλύψουν με τσιμέντο τις τελευταίες μας ουτοπίες Αλλά οι ουτοπίες είναι αυτές που συγκροτούν τη ζωή των ανθρώπων όπως το νερό και ο αέρας Ο Εδουάρδο Γκαλεά-νο (Eduardo Galeano) μας έχει διδάξει (και αυτό είναι που πρέπει να θυμόμαστε κα-θώς πολεμούμε για το δικαίωμα μας στις ακτές) ότι ο σκοπός της Ουτοπίας ldquoes para caminarrdquo είναι για να περπατούμε [5] Η μάχη για τις ακτές ως κοινό αγαθό θα συ-νεχίζεται καθώς παρακολουθούμε με οί-κτο τους δούλους του κεφαλαίου οι οποί-οι στη μάχη τους για την προώθηση της νεοφιλελεύθερης ιδέας έχουν εμπορευ-ματοποιήσει και τσιμεντοποιήσει τις δικές τους ουτοπίες

ΜαΡια ΧαΤζηΜιΧαηΛΕρευνήτρια σε θέματα κοινών αγαθών και θαλάσσιας

πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Άαλμποργκ στην Δανία

[1] httpwwwtheguardiancomcommentisfree2011feb03communism-capitalism-socialism-property

[2] httproarmagorg201406labor-environmental-movements-coalition

[3] httpunfollowcomgrweb-only8667-courteu

[4] httpfreevotsalakiafreatidawordpresscom

[5] https wwwyoutubecomwatchv=m-pgHlB8QdQ

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 19

laquoΗ Τουρκία συνορεύει στις τρεις πλευρές της με τη θάλασσαraquo Αυτό ήταν ένα από τα πρώτα πράγματα που μάθαμε στο σχολείο Εμφανιζόταν σαν κάτι για το οποίο μέσα από μια εθνικιστική οπτική θα έπρεπε να μας κάνει περήφανους Με συνολικό μή-κος ακτών 8333χλμ (περισσότερο από το 74 των συνόρων της) ίσως πράγματι αντιστοιχεί στην Τουρκία αυτή η έμφαση στις ακτές Αλλά τι σημαίνει αυτό για εμάς Μπορούμε να απολαμβάνουμε τη θάλασσα που μας περιβάλλει ή πρόκειται για κάτι που δεν μπορούμε να δούμε ή να σκεφτούμε Ξέρουμε ότι η θάλασσα είναι κάπου εδώ κοντά αλλά για τους περισσότερους από εμάς είναι απροσπέλαστη Μόνο για τρεις δεκαετίες οι παραλίες της Τουρκίας ήταν ανοιχτές στο κοινό Ήταν καθαρές ελεύθε-ρες και ndash πάνω απrsquo όλα ndash κοντά στα σπί-τια και τα διαμερίσματά μας Σήμερα όσες παραλίες υπάρχουν στην Κωνσταντινού-πολη είναι κατειλημμένες είτε από κτίρια είτε από δρόμους Και αν τύχει και κάποια παραλία ξέφυγε από αυτό το μοντέλο τότε ούτε που θα τολμούσες να βουτήξεις μέσα στα τοξικά νερά της θάλασσας

Η διάβρωση των ακτών

Από τη δεκαετία του 1970 η παράκτια ζώνη της Τουρκίας από τη Μαύρη Θάλασσα έως τη Μεσόγειο πάσχει από εντατική αστική ανάπτυξη Ο μαζικός τουρισμός παίζει βα-σικό ρόλο στην Αττάλεια και την Mugla Σε αυτές τις παραθαλάσσιες πόλεις κυριαρχούν τα υδροπάρκα τα γήπεδα γκόλφ τα ξενο-δοχεία και οι παραλίες που προσελκύουν τουρίστες Ωστόσο η αυξανόμενη αστική ανάπτυξη έχει αφανίσει τις ακτές της Κων-σταντινούπολης και της Kocaeli Σε αυτές τις ζώνες οι αμμόλοφοι έχουν αντικατασταθεί από αεροδρόμια γέφυρες μονάδες επεξερ-γασίας λυμάτων εγκαταστάσεις αναψυχής συμπεριλαμβανομένων αστικών πάρκων Σε άλλες περιοχές όπως στα Άδανα και τη Μερσίνα πρακτικές εντατικής καλλιέργει-ας (πχ εκκαθαρίσεις γης για καλλιέργειες και κατασκευή αρδευτικών καναλιών) έχουν προκαλέσει σοβαρές επιπτώσεις στις ακτές Η βιομηχανική ανάπτυξη (πχ η κατασκευή θερμοηλεκτρικών σταθμών αυτοκινητοδρό-μων και ναυπηγείων) έχει επίσης καταστρέ-ψει την παράκτια ζώνη στη Σαμψούντα και την Τραπεζούντα

Η εξαφάνιση της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς

Η αυξανόμενη πίεση από την αστικοποί-ηση και την εκβιομηχάνιση σε συνδυασμό με την κλιματική αλλαγή απειλούν τα πα-ράκτια οικοσυστήματα της Τουρκίας Πα-

τη τροποποίηση αλλάζει το πλάτος των ακτών από 50μ σε 10μ Αυτό σημαίνει ότι ζώνη ακτής πλάτους 40μ μπορεί να πουληθεί σε ιδι-ώτες Δημιουργείται έτσι μία νέα πηγή εσόδων για την κυβέρνηση που μάλι-στα παρουσιάζεται να λει-τουργεί προς όφελος του δημόσιου συμφέροντος Το χειρότερο απrsquo όλα όχι μόνο για το Νόμο για τις Παράκτιες Περιοχές αλλά και για το Νόμο για τις Δη-μόσιες Συμβάσεις το Νό-μο για την Προστασία της Φύσης και της Βιοποικιλό-τητας τον Κανονισμό για την Προστασία των Υγρο-τόπων και πολλές άλλες ρυθμίσεις είναι το γεγονός ότι τα τελευταία δέκα χρό-νια έχουν προσανατολιστεί στην ανάπτυξη ζωνών αντί της προστασίας

Οι Στόχοι της Τουρ-κίας για το 2023

Οι ακτές είναι για την κυβέρνηση το φιλέτο από το οποίο μπορεί να αντλή-σει έσοδα Και όλες οι πα-ραπάνω θεσμικές αλλαγές αποβλέπουν στην αξιοποί-ηση του φιλέτου αυτού Το κυβερνόν Κόμμα της Δικαι-οσύνης και της Ανάπτυξης (AKP) έχει το όραμα να κάνει μέχρι το 2023 την Τουρκία μία από τις δέκα ισχυρότερες οικονομίες στον κόσμο Οι Στό-χοι για το 2023 έχουν ήδη πολλές δυσμενείς επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον και την κοινωνία Ο Turhan Uslu ερευνητής του Πανεπιστημίου Gazi της Άγκυρας επιση-μαίνει ότι τα τελευταία 50 χρόνια 7487χλμ των τουρκικών ακτών (90 του συνόλου των ακτών της χώρας) έχουν υπερδομηθεί Σύμφωνα με ανακοινώσεις του Υπουργού Οικονομικών το 2013 οι δημόσιες εκτάσεις ndash οι περισσότερες από τις οποίες είναι αμ-μόλοφοι ndash είτε θα πουληθούν είτε θα ανα-πτυχθούν με κερδοφόρες κατασκευές στη γη Αυτό σημαίνει ότι αναμένεται να δού-με κι άλλες εγκαταστάσεις όπως γήπεδα γκολφ γήπεδα βόλεϊ θερμοηλεκτρικούς σταθμούς τουριστικές υποδομές ενεργει-ακούς αγωγούς αεροδρόμια εργοστάσια ανθρακωρυχεία δρόμους και αυτοκινητό-δρομους Το χειρότερο είναι ότι παράκτι-

ράκτια και θαλάσσια οικοσυστήματα υπο-βαθμίζονται από οικιακά και βιομηχανικά λύματα βλαβερές ουσίες που μεταφέρονται από την ενδοχώρα με τα ποτάμια γεωργικές πρακτικές σε παράκτιες περιοχές τουριστι-κές δραστηριότητες και υπερσυγκέντρωση παραθεριστικών κατοικιών εμπορικών και τουριστικών λιμένων και αλιευτικών υποδο-μών Σήμερα πολλά είδη ψαριών που ήταν σε αφθονία τη δεκαετία του 1970 κινδυ-νεύουν με αφανισμό για λόγους που συν-δέονται με την υπεραλιεία τη ρύπανση των υδάτων και την καταστροφή των φυσικών ενδιαιτημάτων Η ταχύτατη εξάπλωση των τουριστικών υποδομών και δραστηριοτή-των κατά μήκος των ακτών έχει καταστρέ-ψει ενδιαιτήματα ειδών όπως η θαλάσσια χελώνα τα δελφίνια και η φώκια μοναχός Τα πράγματα δεν είναι καλύτερα στον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς Φέροντας τη φήμη ενός τεράστιου υπαίθριου μουσείου η Τουρκία βρίσκεται στο σταυροδρόμι πολ-λών αρχαίων πολιτισμών αρκετοί από τους οποίους αναπτύχθηκαν στις ακτές Πρόκει-ται για ζώνες που βρίσκονται κάτω από την αυξανόμενη πίεση του μαζικού τουρισμού και της αστικοποίησης

Ενθαρρύνοντας την ανάπτυξη των ακτών

Σε αντίθεση με ότι συμβαίνει στην πρά-ξη το Άρθρο 43 του τουρκικού Συντάγμα-τος του 1982 ορίζει ότι οι ακτές αποτελούν κρατική οντότητα Το ίδιο άρθρο επίσης αναφέρει ότι η παραλία ο αιγιαλός και η όχθη των ποταμών πρέπει να σχεδιάζονται και να χρησιμοποιούνται μόνο με βάση το δημόσιο συμφέρον Ωστόσο υπάρχουν δώδεκα κρατικοί φορείς και περίπου τρι-άντα νόμοι για τις ακτές Πολλοί από αυ-τούς έρχονται σε αντίθεση με το στόχο της προστασίας όχι μόνο των ακτών αλλά και άλλων φυσικών πόρων Για παράδειγμα ο Νόμος 2634 για την Ενθάρρυνση του Του-ρισμού (1982) του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού έχει συμβάλλει στην προώ-θηση της ανάπτυξης των ακτών μέσα από ιδιωτικοποιήσεις εκτάσεων Ο Νόμος 3621 για τις Παράκτιες Περιοχές (1990) είναι ένα κείμενο για την προστασία των ακτών που ταυτόχρονα έχει νομιμοποιήσει σχεδόν όλες τις οικιστικές και βιομηχανικές εγκαταστά-σεις και δραστηριότητες στις παράκτιες περιοχές μέσα από τροποποιήσεις του στα χρόνια που ακολούθησαν την ψήφισή του Σύμφωνα με μία από τις τροποποιήσεις οι ακτές και η γη που προκύπτει από επιχω-ματώσεις και αποξήρανση δεν υπόκεινται στις προστατευτικές ρυθμίσεις του Νόμου 2863 για την Προστασία της Πολιτιστικής και Φυσικής Κληρονομιάς Η πιο πρόσφα-

ες πόλεις όπως η Κωνσταντινούπολη συ-νεχίζουν να υποδέχονται μετανάστες που αναζητούν αστικές υποδομές και ευκαιρίες εργασίας προκαλώντας μεγάλη αναπτυξι-ακή πίεση στις παράκτιες ζώνες

Ο ακτές είναι πολύτιμη πηγή ζωής για όλους και ιδιαίτερα σημαντικές για τη φυ-σική και πολιτιστική μας κληρονομιά Μέ-σα σε μισό μόνο αιώνα η Τουρκία έχασε ένα μεγάλο μέρος αυτής της πηγής ζωής Οι ακτές πρέπει να είναι υπό τη φροντίδα του δημόσιου και όχι στα χέρια ιδιωτικών εταιρειών που έχουν ως στόχο το κέρδος Εάν δε συμβεί αυτό τότε ndashσε αντίθεση με το όραμα του AKP- είναι πολύ πιθανό η Τουρκία να γίνει μέχρι το 2023 μία από τις δέκα χώρες με τις μεγαλύτερες περι-βαλλοντικές καταστροφές και συγκρούσεις στον κόσμο

Akgun ILHAN Ακτιβίστρια για το δικαίωμα στο νερό Τουρκία

ΤΟυΡκια κύματα ιδιωτικοποιήσεων στις ακτές μας

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1320

από τη λατινοποίηση στην κινεζοποίηση μια κΡηΤη δρόμος

Η μετεκλογική σοδειά από τις προσδοκίες που καλλιεργήθηκαν για ανατροπές στην τοπική αυτοδιοίκηση της Κρήτης απέδειξε οτι αφενός το ντόπιο βαθύ σύστημα έχει τις αντοχές και τις ρίζες του άγρουστα και από την άλλη οτι ο σπόρος της εναλλακτικής πρότασης είτε ήταν τζούφιος είτε έπεσε κι αυτός θύμα της εξαιρετικής ανομβρίας που για δεύτερη συνεχόμενη χρονια ταλαιπώ-ρησε τους αγρότες Παρόλαυτά ή ίσως και γι`αυτό η Κρήτη αυτό τον Ιούνη ζει κατά κάποιο τρόπο την κινηματογραφική σκηνή όπου ένα Fast Truck (Track το γράφουν στο ΥΠΑΝ) ευρωατλαντικής σχεδίασης αλλά made in China έρχεται καταπάνω της ενώ αυτή χωρίς να έχει πάρει χαμπάρι κοιτά με αγωνία ανάμεσα στις ξαπλώστρες με το λογότυπο της Invest in Greece μήπως έπεσε κάνα ευρώ από τους τουρίστες και ακούει στα ακουστικά του smartphone το success story του Σαμαρά του Γιώργου Εκτός όμως από τη συνηθισμένη για αυτή την εποχή μπάλα τη συνηθισμένη επέλαση των τουριστών και το συνηθισμένο μάπα καρπούζι ο φετινός Ιούνης έφερε και επέ-λαση καινούριων σχεδίων για επενδύσεις έργα υποδομής κατεπείγουσες αξιοποιήσεις κατεπείγοντα νομοσχέδια και άλλα φρούτα που επείγονται να ωριμάσουν μήπως κοψει κανείς το φυτό που τα τρέφει σύριζα

Η κάθοδος του Κινέζου πρωθυπουργού στην Κρήτη και η δήλωσή του οτι βλέπει στην Ελλάδα την πύλη εισόδου της Κίνας στην Ευρώπη δείχνει οτι η διαδικασία Λατι-νοποίησης της χώρας μπαίνει στο διαταύτα αρχής γεννομένης από το Νότο με τη ση-μειολογία που κουβαλά ο όρος στο παγκό-σμιο παιχνίδι της νεοαποικιακής εκμετάλ-λευσης ανθρώπινων και φυσικών πόρων Και αν αυτή τη φορά το λιμάνι του Νότου δεν ήταν στην επίσημη ατζέντα η κεντρι-κή θέση του αεροδρομίου του Καστελίου στις συζητήσεις δείχνει οτι η οικονομική και εμπορική υπερδύναμη είναι πιο κοντά από ποτέ στο να αποκτήσει μετά το λιμάνι του Πειραιά και τις άλλες στρατηγικές με-ταφορικές υποδομές-πύλες που χρειάζεται με όπλα το τεράστιο Κινέζικο πλεόνασμα τη γεωστρατηγική θέση της Κρήτης και το διακαή πόθο της Ελληνικής κυβέρνη-σης να απογειώσει από κάπου το δικό της success story

Στην ίδια λογική του είδα φώς και μπήκα η χώρα με τη μεγαλύτερη εγκατεστημένη ισχύ βΑΠΕ στον κόσμο υπέγραψε συμφω-νίες συνεργασίας με Ελληνικές αλλά και ξένες εταιρίες (EDF) για την εγκατάσταση ενεργειακών μεγαπρότζεκτς σε όλη την επι-κράτεια Η ΤΕΡΝΑ συγκεκριμένα με φτηνό χρήμα από την Κινέζικη Βιομηχανική και Εμπορική Τράπεζα (1η κρατική στον κόσμο

σε κεφάλαια με $19 τρις) και αρωγό την Sinohydro την κρατική μεγαεταιρία κατα-σκευής έργων υποδομής και φραγμάτων έκανε το ντίλ για το υβριδικό στο Αμάρι Ρε-θύμνου Το πακέτο περιλαμβάνει και άλλα έργα αντλισιοταμίευσης σε όλη την χώρα (122 δις Ευρώ) ανοίγοντας το δρόμο για την ιδιωτική διαχείρηση των νερών Αν πάνε καλά τα πράγματα πιθανά στο μέλλον να βοηθήσουν να ξεκολλήσει και το μεγα-λύτερο (1077 MW 359 ανεμογεννήτριες και καλώδιο διασύνδεσης) ενεργειακό έρ-γο βΑΠΕ της ΤΕΡΝΑ στην Κρήτη που έχει κρυώσει κάπως απεντασσόμενο από το fast track ενώ πιθανά πάλι ο Κοπελούζος να

περιμένει οι δικοί του στρατηγικοί εταίροι στην Προμηθέας Gas να ψωνίσουν με τη σειρά τους και να ξεκολλήσει και αυτός το δικό του έργο (1005 MW 437 ανεμογεν-νήτριες και καλώδιο διασύνδεσης)

Όμως το μεγάλο γεωπολιτικό και στα καθ` ημάς μικροπολιτικό παιχνίδι στα ενεργεια-κά της μεγαλονήσου αναμένεται να συνε-χιστεί τα επόμενα χρόνια με τους υδρογο-νάνθρακες τα έργα διασύνδεσης και την καθιέρωση της ως ενεργειακού κόμβου της ανατολικής Μεσογείου με ότι αυτό συνεπάγεται Στην πρόσφατη αιτιολογική έκθεση για την σκανδαλώδη επιδότηση 6 θέσεων εργασίας μέσω 6 έργων ΒΑΠΕ με 93 εκ Ευρώ από τον επενδυτικό νόμο πε-ριλαμβάνεται ο κατάλογος των έργων που εντάσσονται στον ευρωπαϊκό κανονισμό για τις διευρωπαϊκές ενεργειακές υποδο-μές Για την Κρήτη προβλέπει τo πέρασμα της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ισραήλ-Κύ-πρου-Ελλάδας (Euro-Asia Interconnector) και του αγωγού φυσικού αερίου East-Med Το τυράκι στη φάκα πέρα από την εθνική

υπερηφάνεια για το νέο γεωστρατηγικό μας ρόλο και τα δήθεν δισεκατομμύρια με την κάνουλα θα είναι οι εκατοντάδες χι-λιάδες θέσεις εργασίας (450000 λένε μόνο για την Κρήτη) στον τομέα των εξορύξεων που έπονται και η μετατροπή της Κρήτης από ldquoυπερδήμοrdquo σε ldquoυποκρατικήrdquo οντότη-τα μέσω των ανταποδοτικών τελών όπως προέβλεπαν προεκλογικά περιφερόμενοι στρατηγικοί αναλυτές στα γραφεία της επα-νεκλεγμένης περιφερειακής αρχής

Στο πλαίσιο αυτής της γεωπολιτικής ανα-βάθμισης της Κρήτης εντάσεται και η πρό-σφατη αίτηση στην Invest in Greece από τη VOPAK τη μεγαλύτερη εταιρεία απο-

θήκευσης και διαχείρισης πετρελαιοειδών στον κόσμο για τη δημιουργία σταθμού διαμετακόμισης στη νότια Σητεία σε έκτα-ση 400 στρεμμάτων Είναι αυτό που λέει ο λαός τώρα που βρήκαμε παπά που θά-βει αβέρτα στη Συρία την Ουκρανία και το Ιράκ και που όλως τυχαίως είναι κομβικές χώρες για την ενεργειακή τροφοδοσία της Ευρώπης ευκαιρία να θάψουμε πεντέξι και στη δικιά μας αυλή

Ένα εύλογο ερώτημα είναι πως όλα αυτά και άλλα πολλά θα χωρέσουν και θα συν-δυαστούν με την άλλη μεγάλη ιδέα για με-τατροπή των ελληνικών ακτών και νησιών και της Κρήτης ειδικότερα σε Μαγιόρκα της ανατολικής Μεσογείου Οι Κινέζοι επενδυ-τές υποσχέθηκαν να ξαναέρθουν σύντομα για να δουν και τα διαθέσιμα ακίνητα για τουριστική αξιοποίηση αλλά θα πρέπει να ξέρουν οτι θα στριμωχτούν στα γραφεία του ΤΑΙΠΕΔ μαζί με τους άλλους διεθνείς και εγχώριους παίκτες του real estate και των κατασκευών που διαγκωνίζονται ήδη ποιός θα πρωτοχτίσει τις εκατοντάδες χι-

λιάδες νέες τουριστικές κατοικίες και συ-μπλέγματα με προυπολογισμό πάνω από 10 δις Μέχρι τότε η κυβέρνηση τρέχει με διαδικασίες κατεπείγοντος να αμπα-λάρει το πακέτο περνώντας από το θερινό τμήμα της βουλής το νέο χωροταξικό και εντάσσοντας στην πραμάτεια του ΤΑΙΠΕΔ όσα από τα παραλιακά ldquoφιλέταrdquo της Κρή-της δεν έχουν ακόμα τσιμεντωθεί από τους ντόπιους παράγοντες του ΣΕΤΕ όπως πχ η δημοτική πλάζ του Καρτερού και η πρώ-ην αμερικάνικη βάση των Γουρνών Και αυτό ενώ ήδη δρομολογούνται βρίσκο-ντας ανέλπιστους συμμάχους σε τοπικούς φορείς και την απελπισμένη κοινωνία οι τουριστικές μεγαεπενδύσεις στην ανατολι-κή Κρήτη (Μονή Τοπλού Καβο Πλάκο) και βάζοντας το νησί από τα ανατολικά στην κιμαδομηχανή της ιδιωτικής πολεοδόμη-σης και χωροταξίας Στα ψιλά γράμματα του τουριστικού success story έχει περάσει οτι κάποιες τουριστικές επιχειρήσεις της Κρή-της έχουν πιάσει το νοημα της κινεζοποί-ησης και πληρώνουν πλέον με κουπόνια soupermarket και διαμονήφαγητό τους υπαλλήλους απαλλαγμένους βεβαίως από το βάρος των συλλογικών συμβάσεων και της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης αφού ετσι κι αλλιώς τα νοσοκομεία κλείνουν ή υπολειτουργούν

Το Fast Track που έρχεται καταπάνω στην Κρήτη ξαναθέτει το προεκλογικό ερώτημα αν υπάρχει πειστική και συγκεκριμένη εναλ-λακτική πρόταση Η απάντηση που δόθηκε στις εκλογές του Μάη πρέπει να ξεβολέψει τους πάντες κινήματα πολιτικούς κοινω-νικούς και επιστημονικούς φορείς απο τα κλιματιζόμενα γραφεία της πολιτικής και επιστημονικής τους αυτάρκειας Επείγει ο διάλογος και η σύνθεση για την επαναδι-ατύπωση και συγκεκριμενοποίηση αυτής της πρότασης Αλλά όχι σύνθεση ισσορο-πιστική και διαχειριστική ή πάνω σε μο-ντέλα που εφάρμοσε ο νεοαποικισμός στη Λατινική Αμερική με ακριβά δάνεια από την Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ ή στην Αφρική με φτηνά δάνεια απο τις κρατικές κινέζικες τράπεζες Ούτε με προτάσεις για αριστερόστροφή ldquoπραγματιστικήrdquo διαχεί-ρηση που καλλιεργούν αυταπάτες οτι οι ανεμογεννήτριες οι εξέδρες φυσικού αε-ρίου και οι τουριστικές επενδύσεις από την ντόπια ελιτ για την αλλοδαπή ελιτ με ερ-γαζόμενους ντόπιους ldquoνταλιτrdquo θα γίνουν συστατικά της ριζοσπαστικής στροφής που απαιτούν οι καιροί Αλλιώς οι σαμαράδες θα συνεχίσουν να φτιάχνουν μεγάλες ιδέες - σαμάρια για πειθήνια υποζύγια

κΩΣΤηΣ ΔαΜιαΝακηΣ αγρότης - βιολόγος

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 21

Την πολυαναμενόμενη ολοκλήρωση του χημικού αφοπλισμού της Συρίας με την απομάκρυνση και των τελευταίων φορτί-ων χημικών παραγόντων και πρόδρομων ουσιών ανακοίνωσε πανηγύρισε ο Οργα-νισμός για την Απαγόρευση των Χημικών Όπλων (OPCW) στις 23 Ιουνίου Η κατα-στροφή του συριακού χημικού οπλοστασίου που ευθύνεται για το θάνατο περισσότερων από 1400 ανθρώπων τον περασμένο Αύ-γουστο αποτελεί ένα σημαντικό βήμα για την εξάλειψη των χημικών όπλων παγκο-σμίως Το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS παρα-μένει σταθερό στην άποψη που έχει εκφρά-σει εδώ και δεκαετίες μαζί με εκατοντάδες άλλες οργανώσεις από όλο τον κόσμο για την επιτακτική ανάγκη να δοθεί ένα τέλος στην παραγωγή και χρήση χημικών όπλων να γίνει εξουδετέρωση - καταστροφή όλων των υπαρχόντων και να επιβληθούν διε-θνείς κυρώσεις σε όσους συνεχίζουν να κατασκευάζουν χρησιμοποιούν ή κατέχουν όπλα μαζικής καταστροφής χημικά πυρη-νικά βιολογικά Παράλληλα προτάσσει ως αναγκαίους όρους τον έλεγχο την αποδοκι-μασία και την υποβολή κυρώσεων σε όλες εκείνες τις χώρες κυβερνήσεις και εταιρεί-ες που ενώ αρχικά εξάγουν τεχνογνωσία τεχνολογία και πρώτες ύλες για την κατα-σκευή των οπλοστασίων έρχονται μετά να laquoλύσουνraquo τα προβλήματα που έχουν οι ίδι-ες δημιουργήσει συνήθως με το χειρότερο τρόπο Χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιας βλακείας αναλγησίας και στάσης απέναντι στη νομιμότητα και το δικαίωμα στην ει-ρήνη ενός ολοκλήρου λαού παραμένει το Ιράκ και ο Σαντάμ Χουσεΐν

Την ίδια στιγμή που η διεθνής κοινότητα πανηγυρίζει τον αφοπλισμό της Συρίας συ-νεχίζει να υπάρχει μια σειρά κρίσιμων ερω-τημάτων που πρέπει να απαντηθούν κυρίως όσον αφορά τα επόμενα βήματα της διαδικα-

σίας καταστροφής των χημικών Προτεραιό-τητας 1 (υψηλής τοξικότητας) Σύμφωνα με την ενημέρωση που υπάρχει τα χημικά φορ-τώθηκαν από τη Latakia στο δανέζικο πλοίο ldquoArk Futurardquo με τελικό προορισμό το λιμάνι Gioia Tauro της Ιταλίας όπου θα γίνει με-ταφόρτωση 560 τόννων εξ αυτών στο ldquoCape Rayrdquo Το μετασκευασμένο φορτηγό πλοίο του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ θα καταπλεύ-σει το αμέσως επόμενο διάστημα σε διεθνή ύδατα της Μεσογείου laquoκάπουraquo μεταξύ Κρή-της Μάλτας και Ιταλίας - η ακριβής τοποθε-σία δεν έχει γνωστοποιηθεί Η εξουδετέρωση των χημικών θα γίνει εν πλω με τη μέθοδο της υδρόλυσης η οποία έχει ευρέως χρησι-

περί της καταστροφής των ΧηΜικΩΝ ΟΠΛΩΝ της ΣυΡιαΣ

μοποιηθεί κατά το παρελθόν για την κατα-στροφή χημικών και αναμένεται να διαρκέσει μέχρι 90 ημέρες Για τις ανάγκες της συγκε-κριμένης επιχείρησης κατασκευάστηκαν το 2013 από τις ΗΠΑ δύο φορητά συστήματα (Field Deployable Hydrolysis Systems) Η συγκεκριμένη πλατφόρμα έχει δοκιμαστεί μόνο με υποκατάστατα που προσομοιάζουν με τη φυσική και χημική σύσταση των ndashπιο τοξικώνndash laquoσυγγενώνraquo τους Το σύστημα αυ-τό αδρανοποιεί τους χημικούς παράγοντες θερμαίνοντας και αναμιγνύοντάς τους (με-ταξύ άλλων) με νερό υδροξείδιο του νατρί-ου και υποχλωριώδες νάτριο με αποτέλεσμα να μετατρέπονται σε λιγότερο επικίνδυνες χημικές ουσίες που δεν μπορούν να χρησι-μοποιηθούν για την κατασκευή όπλων Τα laquoπροϊόνταraquo της υδρόλυσης θα αποθηκευτούν και εν συνεχεία θα μεταφερθούν σε κατάλ-ληλες χερσαίες εγκαταστάσεις επεξεργασί-ας επικίνδυνων αποβλήτων για περαιτέρω επεξεργασία και καταστροφή Σύμφωνα με τις πληροφορίες που είναι διαθέσιμες στην ιστοσελίδα του OPCW η Γερμανία και το Ην Βασίλειο είναι μεταξύ των χωρών που θα αναλάβουν την καταστροφή μέρους των προϊόντων αυτών

Η πληροφορία ότι τα χημικά όπλα ή τα προϊόντα της υδρόλυσης θα απορριφθούν στη θάλασσα που αναπαράγεται από πολ-λά εγχώρια ΜΜΕ είναι ανακριβής και ένα από τα προϊόντα της παραπληροφόρησης που πυροδοτεί η απουσία οποιασδήπο-τε ενημέρωσης από τους αρμοδίους προς τους πολίτες Από την ημέρα που έγινε γνωστό η επιλογή της εν πλω υδρόλυσης (μετά από πρόταση των ΗΠΑ) γεννιούνται φόβοι και πολλές ενστάσεις σχετικά με την επιλογή για άλλη μια φορά του ευάλωτου περιβάλλοντος της Μεσογείου για τέτοιου είδους προβληματικά και με μεγάλο κίνδυ-νο εγχειρήματα

Την ίδια ώρα που πρέπει να εφαρμοστεί άμεσα η Οδηγία Πλαίσιο για τη Θαλάσσια Στρατηγική και η ολοκληρωμένη διαχείριση και διατήρηση των θαλάσσιων και παράκτι-ων οικοσυστημάτων και ειδών που η ΕΕ έχει θέσει ως προτεραιότητα τη laquoΓαλάζια Ανάπτυξηraquo προωθώντας τη ως έναν από τους βασικότερους άξονες για ανάπτυξη και έξοδο από την κρίση των χωρών της Μεσογείου η επιλογή της εν πλω υδρόλυ-σης με πλοίο μάλιστα που δεν διαθέτει τα χαρακτηριστικά ασφαλούς ναυσιπλοΐας και πρόσθετης ασφάλειας για τέτοιου είδους επιχειρήσεις εντείνει τις ανησυχίες

Είναι δε απορίας άξιο πώς η Ελλάδα που έχει αναλάβει την Προεδρία του Συμβου-λίου της ΕΕ κατά το πρώτο εξάμηνο του 2014 (αλλά και οι υπόλοιπες χώρες της Μεσογείου ακόμα και η ΕΕ) μένει για μια άλλη φορά απαθής χωρίς να ενημερώνει φορείς και πολίτες όπως οφείλει για ένα τόσο σοβαρό γεγονός Οι καθυστερημένες διαβεβαιώσεις από το Υπουργείο Εξωτερι-κών περί laquohellipύπαρξη[ς] όλων των εγγυήσεων ασφαλείας σε σχέση με το θαλάσσιο περι-βάλλον της Μεσογείουhellipraquo (Μάρτιος 2014) χωρίς ωστόσο απτά στοιχεία και επιχειρή-ματα τροφοδοτεί το κλίμα αμφισβήτησης (που δικαιολογημένα υπάρχει) και αφήνει χώρο για κινδυνολογία και τρομοκρατία

Οι θαλάσσιες δραστηριότητες ενέχουν πάντα το κίνδυνο ατυχήματος Η επιλογή του πιο κατάλληλου και ασφαλούς- και όχι του πιο laquoβολικούraquo- σημείου στο θαλάσσιο (ή χερσαίο) χώρο και της αποδεδειγμένα ασφαλέστερης και πιο αποδεκτής μεθόδου καταστροφής σύμφωνα με τους διεθνείς ορ-γανισμούς και την επιστημονική κοινότητα καθώς και η λήψη όλων των απαραίτητων μέτρων πρόληψης αλλά και άμεσης αντιμε-τώπισης σε περίπτωση έκτακτου περιστα-τικού αποτελούν μονόδρομο Τέλος είναι αυτονόητο ότι βασικό στοιχείο αποτελεί η πλήρης διαφάνεια η ενεργός συμμετοχή και συνεχή ενημέρωση των πολιτών

Περιμένουμε από τα αρμόδια ελληνικά υπουργεία Εξωτερικών ΥΠΕΚΑ Ναυτιλί-ας και Αιγαίου να ενημερώσουν υπεύθυ-να φορείς και πολίτες να διαβεβαιώσουν με συγκεκριμένες επιστημονικές αναφο-ρές για την ασφάλεια της μεθόδου και τις επιπτώσεις στο θαλάσσιο περιβάλλον της Μεσογείου και να απαιτήσουν την αναβολή ή ακόμα και την ματαίωση του εγχειρήμα-τος αν θεωρήσουν ότι οι διαβεβαιώσεις που έχουν λάβει από τον OPCW και τον ΟΗΕ είναι ανεπαρκείς

ΔικΤυΟ ΜΕΣΟΓΕιΟΣ SOS

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1322

Στις περισσότερες περιοχές του πλανήτη μας ο χώρος διαμορφώνεται όχι μόνο από φυσικές διεργασίες αλλά και από ανθρώπινες παρεμβάσεις άλλοτε άμεσες και άλ-λοτε έμμεσες Στην εποχή μας πολλές από τις ανθρώπινες δραστηριότητες ndashόπως η εκμετάλλευση των πόρων και η αστικοποίησηndash εξαπλώνονται σε έκταση και αυξάνονται συνεχώς σε ένταση Είναι συγκλονιστικοί οι ταχύτατοι ρυθμοί με τους οποίους συντελούνται τέτοιες διαδικασίες αλλά και οι ριζικές τους επιπτώσεις Οι έμμεσες επιρροές μάλιστα διαχέονται και καλύπτουν το σύνολο του πλανήτη Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι επιπτώσεις στο χώρο από το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής αποτέλεσμα της αύξησης εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου

Ο χώρος όπως διαμορφώνεται από τη Φύση και τον Άνθρωπο αποτελεί τοπίο Σύμφωνα με τον ορισμό του Συμβουλίου της Ευρώπης

laquoτοπίοraquo σημαίνει μία περιοχή όπως γίνεται αντιληπτή από τους ανθρώπους του οποίου ο χαρακτήρας είναι το αποτέλεσμα της δράσης και αλληλεπίδρασης των φυσικών και ή ανθρώπινων παραγόντων

Αρχικά η έννοια του τοπίου ως χώρου με έντονο τοπι-κό χαρακτήρα αναγνωρίστηκε από τις καλές τέχνες και αποτέλεσε διαχρονική πηγή έμπνευσης για τη ζωγραφι-κή και τη χαρακτική τη λογοτεχνία και την αρχιτεκτονική και ίσως τη μουσική Τον 20ο αιώνα όμως έγινε κατανο-ητό ότι το τοπίο συνδυάζοντας τις μεταβολές των οικο-συστημάτων και της βιοποικιλότητας με τις επιρροές από τις ανθρώπινες δραστηριότητες μπορούσε να αποτελέσει χρήσιμο πλαίσιο για τη διαχείριση του χώρου Άρχισε έτσι η διερεύνηση του τοπίου από περιβαλλοντική και χωρο-ταξική σκοπιά

Στην Ευρώπη μια ήπειρο με πλούσια ιστορία και πολι-τισμό της οποίας ο χώρος έχει υποστεί μακρόχρονες και συχνά βίαιες ανθρώπινες παρεμβάσεις το τοπίο αναδείχτη-κε σε αντικείμενο διεπιστημονικής έρευνας Έτσι το 2000 υπογράφηκε στη Φλωρεντία η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για το Τοπίο στο πλαίσιο του Συμβουλίου της Ευρώπης που τέθηκε σε ισχύ το Μάρτιο του 2004 Σήμερα στη Σύμβα-ση μετέχουν 38 χώρες ενώ ετήσιες τεχνικές συναντήσεις έχουν επιτρέψει τη διερεύνηση πολλών πτυχών του τοπί-ου τη διαμόρφωση αλλά και τη διαχείρισή του

Πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι η Σύμβαση για το Τοπίο αποδίδει μεγάλη σημασία στις διαδικασίες κοινωνικής ενημέρωσης και συμμετοχής σε αντίθεση με άλλες περισ-σότερο τεχνοκρατικές προσεγγίσεις Από τη μία πλευρά αυτό αποτελεί θετική εξέλιξη ως προς τη δημοκρατικότη-τα των διαδικασιών από την άλλη όμως δεν έχει διαμορ-φωθεί επαρκώς στο πλαίσιό της μια πραγματιστική και συστηματική μεθοδολογία στη διαφύλαξη και διαχείριση των τοπίων που αποτελεί ακόμα στόχο πολλών προσπα-θειών Έχει όμως προωθηθεί σημαντικά η αναγνώριση του τοπίου στον Ευρωπαϊκό χώρο

Αντίθετα στο επίπεδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης η έν-νοια του τοπίου έχει παραμείνει ουσιαστικά στα αζήτη-τα χωρίς να έχει ενταχθεί οργανικά στα περιβαλλοντικά και χωρικά της προγράμματα Πιθανά αυτό να οφείλεται στη διχογνωμία που βασιλεύει στην Ευρωπαϊκή Ένωση ως προς την αρμοδιότητά της για τα θέματα του χωρικού σχεδιασμού Διχογνωμία που οδήγησε στην παραμέληση ή και εγκατάλειψη σημαντικότατων προγραμμάτων ευ-ρωπαϊκής χωροταξίας που είχε προωθήσει παλαιότερα ο

Μάριος Καμχής κύριο στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτρο-πής Ίσως όμως η παραμέληση αυτή να οφείλεται και στην αδυναμία σύνδεσης του τοπίου με τις laquoαναπτυξιακέςraquo ή και laquoοικονομίστικεςraquo θεωρήσεις που δεσπόζουν στη σημερινή Ένωση Τείνει να αγνοηθεί έτσι η καθοριστική συμβολή του τοπίου στην ποιότητα ζωής των κατοίκων στις μνήμες και συνέχεια των τόπων την πολιτιστική τους ταυτότητα στην υπεραξία που αυτή δημιουργεί και στην ενίσχυση της τουριστικής έλξης Έχουν χρηματοδοτηθεί κατά καιρούς Κοινοτικά προγράμματα που αφορούν το τοπίο χωρίς όμως να αξιοποιηθούν τα αποτελέσματα τους και να οδηγήσουν σε συνεκτική Κοινοτική πολιτική για το τοπίο

Στο διεθνές επίπεδο η Συνθήκη για την Παγκόσμια Κλη-ρονομιά της UNESCO αναγνωρίζει πλέον τοπία στον κατά-λογο των περιοχών της Βέβαια κατά την Ευρωπαϊκή Σύμ-βαση όλα τα τοπία μπορούν να θεωρηθούν ως πολιτιστικά και να απαιτήσουν ενασχόληση και μέριμνα Αλλά αυτά που επιλέγονται από την UNESCO είναι μόνον εκείνα που χαρα-κτηρίζονται από εξέχουσες παγκόσμιες αξίες (outstanding universal values) και είναι μέχρι σήμερα μόνο 85 από τα οποία 79 πολιτιστικά και 6 μεικτά Πρέπει εδώ να σημειωθεί ότι η UNESCO όχι μόνο ενδιαφέρεται αποκλειστικά για τα τοπία με εξέχουσες παγκόσμιες αξίες αλλά τα αντιμετωπίζει ως μία ακόμη κατηγορία παγκόσμιας πολιτισμικής (κυρίως) κληρονομιάς (heritage) κι όχι τόσο ως χωρικές ενότητες οι οποίες είναι ζωντανές και υπόκεινται σε συνεχείς αλλαγές ανάλογα με τις εκάστοτε περιβαλλοντικές κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες κάθε περιόδου

Η Ελλάδα υπήρξε μια από τις πρώτες χώρες που υπέγρα-ψαν την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για το Τοπίο το 2000 Χρει-άστηκε όμως μια δεκαετία για να κυρωθεί η Σύμβαση αυτή από το Κοινοβούλιο που έγινε με το Ν38272010 ΦΕΚ Α 3025022010 δείγμα της έλλειψης ενδιαφέροντος για το τοπίο που είχαν οι μέχρι τότε πολιτικές ηγεσίες

Ένα χρόνο μετά συγκροτήθηκε με υπουργική απόφα-ση η Εθνική Επιτροπή για το Τοπίο με κύριο μέλημα την

εκπλήρωση των υποχρεώσεων της Χώ-ρας που προέκυπταν από την εφαρμογή της Σύμβασης Η Επιτροπή στην οποία η συμμετοχή των μελών της δεν ήταν αμει-βόμενη λειτούργησε μόνο για ενάμισι έτος και μετά σταμάτησε τυπικά λόγω μη αντι-κατάστασης παραιτηθέντων μελών

Στο διάστημα λειτουργίας της η Επιτρο-πή προώθησε δύο κυρίως θέματα

Με τη βοήθεια της Διεύθυνσης Χωρο-ταξίας του ΥΠΕΚΑ ενέταξε τη διαχείριση του τοπίου στις μελέτες για την επικαιρο-ποίηση των Περιφερειακών Πλαισίων Χω-ροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανά-πτυξης που ανατέθηκαν το 2012 για τις 12 περιφέρειες της χώρας Οι μελέτες αυτές περιλαμβάνουν την καταγραφή των τοπί-ων διεθνούς εθνικής και περιφερειακής σημασίας καθώς και όσων έχουν υποστεί ριζικές βλάβες τη διαπίστωση των απειλών που προκαλούν την υποβάθμισής τους και τη διατύπωση γενικών κατευθύνσεων για τη διαφύλαξη ή αποκατάστασή τους Αντί-στοιχα η έννοια του τοπίου εντάχθηκε και στην αναθεώρηση του Ρυθμιστικού Σχεδίου

της Αθήνας Αττικής Ελπίζεται ότι τα αποτελέσματα των μελετών αυτών και η κτηθείσα εμπειρία θα μπορέσουν να αξιοποιηθούν και να αποτελέσουν εργαλεία για την καλή διαχείριση του ελληνικού τοπίου

Δυστυχώς όμως η δεύτερη καίρια πρωτοβουλία της Εθνι-κής Επιτροπής Τοπίου δεν μπόρεσε να υλοποιηθεί ακόμα Πρόκειται για την εκπόνηση μελέτης βάσης που θα περι-λάμβανε την κατάρτιση τυπολογίας του τοπίου την πιλο-τική εφαρμογή προδιαγραφών σε επίπεδο Καλλικράτειου δήμου την παροχή νομικής υποστήριξης για την εκπό-νηση αναγκαίων νομοθετικών ρυθμίσεων τη δημιουργία και λειτουργία Υποστηρικτικής Διαδικτυακής Γεωγραφι-κής Εφαρμογής και τη δημιουργία Βάσης Δεδομένων για το τοπίο την πραγματοποίηση σχετικών εκδηλώσεων δι-αβούλευσης την οργάνωση ενός διεθνούς συνεδρίου την παραγωγή έντυπου υλικού και θα κατέληγε σε διατύπωση εθνικής στρατηγικής για το τοπίο Παρά τη σοβαρή εργασία που έγινε από την Επιτροπή και τη Διεύθυνση Χωροταξί-ας του ΥΠΕΚΑ στην προετοιμασία των προδιαγραφών και των δελτίων έργου για χρηματοδότηση της μελέτης από το ΕΠΠΕΡΑΑ γραφειοκρατικές διαδικασίες ή και πολιτι-κή αδράνεια έχουν αναστείλει την προώθηση αυτής της τόσο χρήσιμης μελέτης Σημειώνεται εδώ ότι τα αποτελέ-σματα της επρόκειτο να τροφοδοτήσουν τα περιφερειακά πλαίσια που αναφέρθηκαν πιο πάνω πράγμα που δεν κα-τέστη δυνατό μέχρι σήμερα

Παρά τις κάποιες αρνητικές εξελίξεις και τη σημερινή δυσμενή συγκυρία η κοινωνική συνειδητοποίηση για το τοπίο εξακολουθεί να ενισχύεται στην Ελλάδα καθώς και η αναγνώριση της δυνητικής του συμβολής στις αναπτυ-ξιακές διαδικασίες ndashκυρίως στον ελληνικό τουρισμόndash αλ-λά και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής Παράγοντες που αργά ή γρήγορα θα ευαισθητοποιήσουν και την πολιτική ηγεσία της χώρας

ΘυΜιΟΣ ΠαΠαΓιαΝΝηΣAρχιτέκτων

ΤΟΠιΟ η ΣυΓΧΡΟΝη ΠΡΟΣΕΓΓιΣη

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 23

Το εξορυκτικό έργο Pascua Lama είχε να αντιμετωπίσει πολλές δυσκολίες από την αρχή πέρα από τις κοινωνικές αντιδράσεις σε Χιλή και Αργεντινή Οι εξελίξεις στη βι-ομηχανία του χρυσού παγκόσμια αλλά και οι ενδο-εταιρικές πολιτικές και οικονο-μικές αποφάσεις επηρέασαν ιδιαίτερα το έργο και τελικά οδήγησαν στην αναστολή του Αυτά τα στοιχεία είναι σημαντικά για τον τομέα της Πολιτικής Οικολογίας καθώς αναζητούμε τι καθορίζει αυτές τις εταιρικές αποφάσεις και ποιών τα συμφέροντα τελικά εξυπηρετούνται Σε αυτό το πλαίσιο η κά-θε επιχείρηση δεν αντιμετωπίζεται ως μο-νολιθική οντότητα αλλά ως ένα δυναμικό πλέγμα σχέσεων εξουσίας αμφισβήτησης και συνεργασίας μεταξύ των διαφόρων φο-ρέων και εκφάνσεων του κεφαλαίουΑν θέ-λουμε να κατανοήσουμε τα κίνητρα και τις πολιτικές της (καναδικής) Barrick Gold στο Pascua Lama της Χιλής πρέπει να laquoανοί-ξουμεraquo το μαύρο κουτί των εταιριών χρυ-σού και να μπούμε στον απόκρυφο κόσμο των χρηματοδοτήσεων που είναι η laquoκαρ-διάraquo της εξορυκτικής βιομηχανίας

Η έκρηξη της τιμής του χρυσού

Ένα σημαντικό στοιχείο που συνθέτει το σκηνικό είναι η τεράστια αύξηση στις τιμές του χρυσού κατά την τελευταία δεκαετία η οποία συνεπάγεται και αύξηση των εξο-ρύξεων σε παγκόσμιο επίπεδο Μέσα από το πρίσμα αυτού που θεωρείται ως η μεγα-λύτερη καταγεγραμμένη άνοδος του εμπο-ρεύματος από τη μεταπολεμική περίοδο και έπειτα (2003-2012) μεγάλες εξορυκτικές εταιρείες χρυσού όπως η Barrick Gold έχουν προχωρήσει σε μεγάλες εξαγορές και έχουν επεκτείνει τις δραστηριότητές τους Συνε-πώς παλαιότερα αδρανή ορυχεία που δεν θα ήταν οικονομικά βιώσιμα να λειτουρ-γήσουν με χαμηλότερες τιμές του χρυσού

έχουν ξαναμπεί στο παιχνίδι όπως είναι και η περίπτωση του Pascua Lama

Εκμεταλλευόμενοι το ενδιαφέρον των επεν-δυτών πολλοί από τους οποίους κερδοσκο-πούν πάνω στις μελλοντικές αυξήσεις των τιμών οι εταιρείες εκδίδουν νέες προσφορές μετοχών στις αγορές Η Wall Street Journalσε άρθρο της το 2012 ανέφερε ότι κατά την τε-λευταία δεκαετία οι τέσσερις μεγαλύτερες εταιρείες εξόρυξης χρυσού (BarrickGold Newmont Newcrest και Goldcorp) έχουν αυξήσει την έκδοση μετοχών κατά 117 Μάλιστα η Barrick Gold κατέχει το laquoβρα-βείοraquo των δύο μεγαλύτερων μετοχικών προ-σφορών στην ιστορία του Χρηματιστηρίου του Τορόντο για τη χρηματοδότηση της το Νοέμβριο του 2013 Οι θεσμικοί επενδυτές (που διαχειρίζονται κατά μίνιμουμ κεφάλαια της τάξης των 100 εκ δολαρίων) όπως τα hedge funds τα συνταξιοδοτικά ταμεία και τα αμοιβαία κεφάλαια είναι ανάμεσα σε εκείνους που κατέχουν σήμερα μεγάλο κε-φάλαιο μετοχών στα μητρώα των εταιρειών εξόρυξης χρυσού

Δημιουργώντας κέρδος για τους μετόχους

Οι θεσμικοί επενδυτές με το τεράστιο μέγεθος των επενδύσεών τους είναι δι-ατεθειμένοι να αναλάβουν ενεργό ρόλο για τις επενδύσεις τους πολύ περισσότερο από ότι οι ιδιώτες επενδυτές Οι μεγάλες συγκεντρώσεις της επένδυσης σε μια εται-ρία τους δίνει μεγαλύτερη διαπραγματευ-τική ισχύ (και μάλιστα ψήφων) ώστε να πιέσουν σε εταιρικά θέματα Οι θεσμικοί μέτοχοι της Barrick Gold προφανώς δεν αποτελούν εξαίρεση Η μη απόδοση των αναμενόμενων μερισμάτων στους μέτοχους αποτέλεσε το βασικό λόγο για να πιεστεί η διοίκηση να εγκαταλείψει το σχέδιο αύ-ξησης των επενδύσεων της laquoγια χάρη της

ανάπτυξηςraquo και να ιεραρχήσει πολύ ψηλά την απόδοση των κερδών στους μέτοχους Μάλιστα στα μέσα του 2012 ο Διευθύνων Συμβούλος απολύθηκε με βάση την κακή απόδοση των μετοχών ενώ συνεχείς ήταν και οι διαμάχες στο διοικητικό συμβούλιο καθώς έπρεπε να σηματοδοτηθεί μια νέα εποχή όπου οι αποδόσεις των μετόχων θα έχουν τον πρώτο λόγο

Λόγω όλων των παραπάνω η Barrick Gold υιοθετεί πλέον μια πιο συντηρητική προσέγγιση στην κατανομή κεφαλαίων μαζί με την υπόσχεση ότι laquoοι αποδόσεις (στους μετόχους) θα καθορίζουν την παραγωγή και όχι το αντίθετοraquo Η εταιρεία έχει αναβάλει για παράδειγμα 4 δισ δολαρίων προγραμ-ματισμένες κεφαλαιακές δαπάνες και έχει προχωρήσει πρόσθετες περικοπές των γε-νικών εξόδων Επιπλέον έχουν πουληθεί ορυχεία χαμηλής αποδοτικότητας και υψη-λού λειτουργικού κόστους όπως είναι τα ορυχεία Darlot Granny Smith και Lawlers στη δυτική Αυστραλία

Το αίνιγμα Pascua Lama

Το Pascua Lama σε αυτό το πλαίσιο απο-τελεί ένα γρίφο για την Barrick Gold Κα-θώς έχει χαρακτηριστεί ως το laquoμεγαλύτε-ρο ορυχείο χαμηλού κόστους στον κόσμοraquo θεωρείται η ναυαρχίδα των περιουσιακών στοιχείων της εταιρείας και αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της μελλοντικής παρα-γωγής χρυσού Είναι από τα μεγαλύτερα ανεκμετάλλευτα κοιτάσματα χρυσού στον κόσμο κατέχοντας την 11η θέση και το τρί-το μεγαλύτερο στη Λατινική Αμερική Για τη Barrick Gold υπήρξε το επίκεντρο των κεφαλαιακών της δαπανών με πάνω από 5 δις δολάρια μέχρι σήμερα Αποτελεί το σημαντικότερο λόγο συγκρούσεων μεταξύ της εταιρείας και των μετόχων της με ορι-σμένους μέτοχους να αμφισβητούν ακόμα

το κατά πόσον θα πρέπει να συνεχιστεί το έργο στο σημερινό περιβάλλον

Σε αυτή τη διαμάχη ήρθαν να προστεθούν η διαρκής αντίδραση και αβεβαιότητα για την περιβαλλοντική συμμόρφωση του έργου με τους κανονισμούς της Χιλής η χαμηλό-τερη τιμή του χρυσού σήμερα και τα 15 δις δολάρια έλλειμμα στα οικονομικά της εται-ρείας Όλοι αυτοί οι παράγοντες οδήγησαν στην αναστολή του έργου Η Barrick Gold μπορεί να κατέφερε με αυτή την απόφαση να περιορίσει τη ζημιά της όμως το μέλλον της τίθεται υπό αμφισβήτηση Η παραγωγή η μεγέθυνση και η υπόσχεση της μελλοντι-κής ανάπτυξης παραμένει αναπόσπαστο μέρος της επιχειρηματικής δραστηριότη-τας της και βάσει αυτών καθορίζεται και η βιωσιμότητά της Αυτό αναγκάζει την εται-ρεία να δηλώσει ότι δεν έχει απομακρυνθεί ολοκληρωτικά από το έργο Πράγματι μια απόφαση να αναστείλει τις τωρινές δρα-στηριότητες δεν σημαίνει ότι χάνει τα με-ταλλευτικά δικαιώματα (τα οποία δεν έχουν ημερομηνία λήξης εφόσον οι ετήσιες πλη-ρωμές γης καταβάλλονται)

Τι θα γίνει στο Pascua Lama

Προς το παρόν η εταιρεία έχει μετριάσει το κίνδυνο έκθεσής της στο έργο εξόρυξης στο Pascua Lama Όλα τα σημάδια δείχνουν μια επιβράδυνση στην εξορυκτική βιομηχανία εν γένει η οποία επιδεινώνεται με την αύξηση της επιφυλακτικότητας εκ μέρους των χρη-ματοοικονομικών επενδυτών να συνεισφέ-ρουν κεφάλαια στη βιομηχανία Αλλά εκεί που οι μικρές εταιρίες εξόρυξης (εταιρείες που αναλαμβάνουν μόνο εξερεύνηση)είτε πωλούνται ή κλείνουν σε περίοδο ύφεσης οι μεγάλες χρυσοθήρες δείχνουν αντοχή Πε-ρίοδοι υφέσεις και πτώσης χαρακτηρίζουν τον κύκλο εξόρυξης στο τέλος της προη-γούμενης ύφεσης για παράδειγμα τα σχέ-δια της λειτουργίας του Pascua Lama είχαν για να ξανακκκινίσουν λίγα χρόνια αργότερα όταν οι τιμές του χρυσού ανέκαμψαν Εκτός από το να περιμένει μέχρι να βελτιωθούν οι συνθήκες η εταιρεία εξετάζει να πουλήσει μέρος του μεριδίου της στο Pascua Lama Τέτοιες συμφωνίες συνεργασίας δεν είναι ασυνήθιστες στον τομέα των εξορύξεων με δεδομένη την υψηλή κεφαλαιακή δαπάνη που απαιτείται Προς το παρόν βέβαια πε-ριμένουν τη στιγμή που τα αποθέματα χρυ-σού στο Pascua Lama θα έχουν μεγαλύτερη αξία και χαμηλότερο επενδυτικό κίνδυνο αν εξορυχτούν από το να παραμένουν κά-τω από το έδαφος

JULIE REYESδιδακτορική ερευνήτρια Πολιτικής Οικολογίας

στο Πανεπιστήμιο του ΜάντσεστερΜετάφραση Δήμητρα Σπαθαρίδου

Επιμέλεια Γιώργος Βελεγράκης

ΧιΛη η στρατηγική της Barrick Gold στο ορυχείο χρυσού Pascua Lama

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1324

Αντιδράσεις για τα πρώτα φορτία ασφαλτώδους άμμου στην Ευρώπη

Για πρώτη φορά φορτία πετρελαίου ασφαλ-τώδους άμμου (tar sand oil) στάλθηκαν στην Ευρώπη και πιο συγκεκριμένα στην Ισπανία για επεξεργασία και διύλιση 600000 βαρέλια αρ-γού πετρελαίου της καναδικής εταιρείας Western

Canada Select (WCS) στάλθηκαν από την ισπανική πετρελαϊκή εταιρεία Repsol σε διυ-λιστήριο του Μπιλμπάο Η εξέλιξη αυτή πυροδότησε αντιδράσεις και διαδηλώσεις έξω από το εργοστάσιο το οποίο βρίσκεται σε μια ιδιαίτερα πυκνοκατοικημένη περιοχή Οι εκδηλώσεις διαμαρτυρίας υποστηρίζονται από τοπικές κινήσεις πολιτών και από περι-βαλλοντικές οργανώσεις που επισημαίνουν τους κινδύνους που δημιουργούν για τους κατοίκους και το περιβάλλον

Από τη μεριά της η εταιρεία απορρίπτει τα ενστάσεις κατοίκων και περιβαλλοντικών οργανώσεων και ισχυρίζεται ότι ο συγκεκριμένος τύπος αργού πετρελαίου παράγει την ίδια ποσότητα εκπομπών με οποιοδήποτε άλλο είδος πετρελαίου

Παρrsquoόλα αυτά μελέτες σε άλλες περιοχές του πλανήτη έχουν συνδέσει την ύπαρ-ξη διυλιστηρίων ασφαλτώδους άμμου με αυξημένα επίπεδα καρκίνου και αναπνευ-στικών νοσημάτων Απόπειρες της ΕΕ να ποσοτικοποιήσει τις εκπομπές αερίων ρύπων από διαδικασίες εξόρυξης και διύλισης πετρελαίου ασφαλτώδους άμμου έχουν προς το παρόν εγκαταλειφθεί μετά τις έντονες αντιδράσεις του Καναδά και της βιομηχανίας πετρελαίου

Ανεπαρκής ο περιορισμός της ΕΕ στα βιοκαύσιμα καταγγέλουν οικολογικές οργανώσεις

Στις 13 Ιουνίου και μετά από μήνες διαπραγματεύσεων οι υπουργοί Ενέργειας της ΕΕ αποφά-σισαν τον περιορισμό των βιοκαυσίμων στο 7 της ενέργειας της Ευρώπης για μεταφορές το 2020 και ενώ η αρχική πρόταση προέβλεπε όριο 5 Οικολογικές οργανώσεις όμως προειδο-ποιούν ότι ο περιορισμός είναι πολύ ήπιος και έρχεται καθυστερημένα Οι αρνητικές συνέπειες από βιοκαύσιμα θα αυξηθούν καθώς το όριο του 7 σημαίνει 50 αύξηση του σημερινού επιπέδου χρήσης βιοκαυσίμωνΠώς όμως τα βιοκαύσιμα που αποτελούν ένα είδος ανανεώσιμης πηγής ενέργειας έφτασαν να αποτελούν κίνδυνο για το περιβάλλονΒασικό επιχείρημα για την πολιτική υποστήριξης των βιοκαυσίμων στην ΕΕ (πχ βιοντήζελ) ήταν ότι έχουν ως αποτέλεσμα χαμηλότερες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου σε σχέση με τα ορυ-κτά καύσιμα δεδομένου πχ ότι τα φυτά που καλλιεργούνται για να παραχθούν τα βιοκαύσιμα απορροφούν διοξείδιο του άνθρακα Ίσως σημαντικότερα κίνητρα όμως ήταν οι αυξανόμενες τιμές των ορυκτών καυσίμων και η ενεργειακή ασφάλειαΚαθώς όμως οι ευρωπαϊκές χώρες και οι προμηθευτές καυσίμων υλοποιούσαν τους στόχους για τα βιοκαύσιμα το αποτέλεσμα ήταν η προώθηση σχεδόν αποκλειστικά βιοκαυσίμων που παράγονται από τροφικές και ενεργειακές καλλιέργειες όπως φοινικέλαιο σόγια ελαιοκράμβη (βιοντήζελ) σιτάρι και καλαμπόκι (αιθανόλη) Η επιστημονική κοινότητα έχει προειδοποιήσει ότι η αυξημένη ζήτηση για βιοκαύσιμα στην ΕΕ οδηγεί στην επέκταση της παγκόσμιας καλλιεργήσιμης γης σε βαθμό που μπορεί τελικά να αυ-ξήσει τις εκπομπές που συντελούν στην κλιματική αλλαγή Αυτή η έμμεση αλλαγή χρήσης γης (Indirect Land Use Change ndash ILUC) συντελείται ως εξής Επιφάνεια γης που μπορεί να χρησι-μοποιηθεί για καλλιέργεια τροφίμων τώρα χρησιμοποιείται για καλλιέργεια καυσίμων Αυτό έχει ως αποτελέσμα να χρειάζεται επιπλέον επιφάνεια καλλιεργήσιμης γης για τα τρόφιμα Η laquoνέαraquo γη συνήθως βρίσκεται σε τροπικές περιοχές όπου μεγάλα δάση κόβονται για να δημιουργηθεί χώρος για καλλιέργειες Αυτή η αποψίλωση μειώνει τα δέντρα και γενικότερα τη βλάστηση που απορροφά διοξείδιο του άνθρακα και αποβάλλει τεράστια μεγέθη αερίων θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα αναιρώντας τον αρχικό στόχο της πολιτικής της ΕΕ για τα βιοκαύσιμα Ταυτόχρονα ο ανταγωνισμός μεταξύ καλλιέργειας βιοκαυσίμων και τροφίμων για εκτάσεις γης και για νερό ανεβάζει τις τιμές των τροφίμων και εντείνει τις διακυμάνσεις των αγορών γεωρ-γικών προϊόντων ενώ οι επιδοτήσεις στα βιοκαύσιμα κοστίζουν περίπου 6 δισ euro το χρόνο στα ευρωπαϊκά κράτηΗ Ευρώπη είναι ήδη η ήπειρος με την υψηλότερη εξάρτηση από εκτάσεις γης εκτός των συνόρων της και έχει το δεύτερο υψηλότερο επίπεδο laquoκατανάλωσης γηςraquo κατά κεφαλήν Σύμφωνα με μελέ-τη του Οικονομικού Πανεπιστήμιου της Βιέννης για την οργάνωση laquoΦίλοι της Γηςraquo ΕυρώπηςΤο αποτύπωμα της κατανάλωσης βιοκαυσίμων σε επιφάνεια γης το 2010 ήταν 450 εκατομμύρια στρέμματα ισοδύναμο με την επιφάνεια της Σουηδίας Το 2030 αν η σημερινή τάση συνεχιστεί η κατανάλωση βιοκαυσίμων της ΕΕ αναμένεται να αυξηθεί κατά 58 χρησιμοποιώντας περίπου 700 εκατομ στρέμματα έκταση ίση με την επιφάνεια της Σουηδίας και της Πολωνίας μαζίΗ χρήση ξύλου για παραγωγή θερμότητας και ηλεκτρισμού προκαλεί το μεγαλύτερο αποτύπωμα περίπου 300 εκατομ στρέμματα δάσους το 2010 που προβλέπεται να φτάσουν τα 400 εκατομ στρέμματα το 2030 Αν όλο αυτό το ξύλο προερχόταν από το εσωτερικό της ΕΕ θα απαιτούσε σχεδόν το 40 όλης της παραγωγικής δασικής έκτασης της ΕυρώπηςΗ Ευρώπη πρέπει όχι μόνο να περιορίσει τη χρήση των βιοκαυσίμων για αυτοκίνητα αλλά και να περιορίσει την τεράστια έκταση γης που χρησιμοποιείται γενικότερα από την ΕΕ θέτοντας υποχρε-ωτικούς στόχους που περιορίζουν την υπερκατανάλωση Τα βιοκαύσιμα μπορούν να παίξουν ρόλο στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής όμως θα πρέπει αυτό να γίνει με χρήση υπολειμμάτων και αποβλήτων (βιοκαύσιμα δεύτερης γενιάς) αντί για την καύση δέντρων και καρπών

ε ίδαμε

Ομπάμα ndash Νέο πρόγραμμα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής

Στις 2 Ιουνίου ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μπάρακ Ομπάμα ανακοίνωσε μέσω της Υπη-ρεσίας Προστασίας του Πε-ριβάλλοντος (EPA) ένα νέο φιλόδοξο πρόγραμμα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερ-μοκηπίου κατά 30 μέχρι το 2030 (έτος βάσης το 2005) Το πρόγραμμα περιλαμβάνει

σειρά μέτρων όπως το κλείσιμο μονάδων ηλεκτροπαραγωγής από άνθρακα την προώ-θηση της εγκατάστασης αιολικών και φωτοβολταϊκών μονάδων την ενίσχυση πολιτικών εξοικονόμησης ενέργειας και την εισαγωγή συστημάτων ανταλλαγής ρύπων Ο προ-σανατολισμός του προγράμματος είναι προς την υιοθέτηση στόχων μείωσης εκπομπών σε επίπεδο Πολιτειών (States) και όχι σε ομοσπονδιακό επίπεδο Βασικός στόχος του προγράμματος είναι η δραστική μείωση των εκπομπών από τα εργοστάσια ηλεκτροπα-ραγωγής που αποτελούν το βασικό παραγωγό αερίων του θερμοκηπίου στις ΗΠΑ

Η πρωτοβουλία Ομπάμα δέχεται σθεναρή κριτική από τη βιομηχανία άνθρακα και τους ρεπουμπλικάνους που θεωρούν ότι το πρόγραμμα αυτό θα περικόψει τις θέσεις εργασί-ας στον κλάδο και θα αυξήσει τα τιμολόγια του ρεύματος Από την άλλη το πρόγραμ-μα αντιμετωπίστηκε πολύ θετικά από τις περιβαλλοντικές οργανώσεις οι οποίες όμως επισημαίνουν ότι και πάλι υπολείπεται των προβλέψεων της Διακυβερνητικής του ΟΗΕ (IPCC) για τις αναπτυγμένες χώρες Αντιδρούν τέλος στην υλοποίηση προγραμμάτων ανταλλαγής (cap and trade) και αντιστάθμισης (offsetting) των εκπομπών ρύπων μεταξύ των Πολιτειών καθώς χρησιμοποιώντας ως παράδειγμα τον αντίστοιχο ευρωπαϊκό μη-χανισμό (ETS) ισχυρίζονται ότι τέτοιου τύπου μηχανισμοί που βασίζονται στους νόμους της αγοράς αποτυγχάνουν να οδηγήσουν σε πραγματικές μειώσεις εκπομπών

Σε κάθε περίπτωση η εξαγγελία του συγκεκριμένου προγράμματος αποτελεί μια πολύ ενδιαφέρουσα εξέλιξη καθώς πρόκειται για την πρώτη εθελοντική δέσμευση των ΗΠΑ σε ένα φιλόδοξο σχέδιο αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 13παραλίες από την κλιματική αλλαγή (συνομο-λογείται σε διεθνείς συμβάσεις) μιας πολιτικής αποκατάστασης του κοινόχρηστου χαρακτήρα του αιγιαλού (το απαιτεί η βασική νομοθεσία του ελληνικού κράτους από την επαύριο της ανεξαρτησίας) τότε μας ρωτούν τι προτιμάμε Τη συντελεσμένη από τη λαϊκή αυτοστέγαση καταστροφή ή την υψηλή αισθητική και την καθαριότητα ενός resort με κηπουρό και με ελεγχόμενη είσοδο Τον χωρίς κανόνες αντα-γωνισμό των μικρο-επαγγελματιών ή την εται-ρική ευθύνη μιας πολυεθνικής φίρμας

Φτηνά κόλπα Μπορούμε να σχεδιάσουμε και μπορούμε να ονειρευτούμε μελέτες ανάπλα-σης των περιοχών αυθαιρέτων που θα σέβο-νται και θα δίνουν νέα αξία στη φύση και στο δημόσιο χώρο και θα τιμούν τον κόπο και τις προσδοκίες των ανθρώπων για απόλαυση και για δουλειά Μπορούμε να ποντάρουμε σε μια μελετημένη διαβάθμιση των επιχειρηματικών μεγεθών στην ενίσχυση της μικρής επιχειρη-ματικότητας σε τουριστικούς συνεταιρισμούς λαϊκής βάσης που δεν θα χρειάζονται τα μονο-πώλια για να είναι βιώσιμοι στην καινοτομία που θα παράγεται από δικούς μας επιστήμο-νες και δημιουργικούς ανθρώπους μέσα στο διεθνή διάλογο Μπορούμε να μελετήσουμε οριζόντιες δικτυώσεις και συνέργειες σε τοπι-κή βάση που μαζί με τον τουρισμό να δίνουν άλλη προοπτική και στην αγροτική και στην πολιτιστική παραγωγή και στη βιοτεχνία Πά-νω απrsquo όλα όμως μπορούμε και οφείλουμε να παράγουμε ήθος και αισθητική μορφές από-λαυσης και μορφές αλληλοσεβασμού που δεν μπορούν να υπάρξουν όταν οι άνθρωποι είναι κυνηγημένοι τρόπους να ζούμε τον κόσμο που δεν μπορούμε να τους ανακαλύψουμε όταν σπρωχνόμαστε στο περιθώριο

Η τουριστική βιομηχανία θέλει τους παραγω-γούς της να εξαπατούν και τους πελάτες της να ζουν με υποκατάστατα Να τους περιποιούνται σαν πλούσιους να χαζεύουν σκηνοθετημένα τοπία που είναι σαν αληθινά να χαλαρώνουν σαν να μην έχουν έννοιες Η τουριστική βιο-μηχανία μας κατασκευάζει σαν πλάσματα που προσφέρουν τον εαυτό τους σε θέα σrsquo ένα τυ-φλό βλέμμα που κατευθύνεται μόνο σrsquo ότι έχει δει από πριν σrsquo ότι κάποια άλλα μάτια κάποι-ος φωτογραφικός φακός με φίλτρο έχει δει για λογαριασμό του Μας κατασκευάζει σαν πλάσματα που κοιτάζουν χωρίς νrsquo αγγίζουν μιλούν χωρίς να επικοινωνούν βαδίζουν χω-ρίς να διασταυρώνονται Αν όμως στην Ελλά-δα θέλουμε να ζήσουμε από τον τουρισμό δεν πρέπει να του προσφέρουμε την ψυχή μας να του εκχωρήσουμε τη φύση που είναι η κλη-ρονομιά μας να σκηνοθετήσουμε τη ζωή μας για χάρη του Γιατί αυτό δεν έχει μέλλον για μας Γιατί αυτό θα εξακολουθήσει να μας λεη-λατεί και να μας διώχνει Πρέπει να μπορούμε να διαλέγουμε αυτό που θα μοιραστούμε και να το μοιραζόμαστε με αξιοπρέπεια Αλλά γιrsquo αυτό θέλουμε δρόμο σοφία κι εμπιστοσύνη Θέλουμε μια άλλη πολιτική

ΜαΡια ΜαΡκΟυΛέκτορας Πολεοδομίας ΕΜΠ

Το ΕΛΚΕΘΕ είναι δημόσιος φορέας με σκοπό τη διε-ξαγωγή επιστημονικής έρευνας επί θεμάτων που απο-τελούν βασικά στοιχεία στο παρόν σχέδιο νόμου και του οποίου η Πολιτεία αγνόησε τη γνώση και εμπειρία Γιrsquo αυτό και είμαστε εδώ γιατι πιστευουμε ότι το νομοσχέδιο θα ξανακατατεθεί με μικρές ΜΟΝΟ τροποποιήσεις ώστε να προκαλει λιγώτερο Θα εξακολουθεί όμως να αντι-μετωπίζει το ευαίσθητο οικοσύστημα της παράκτιας και παρόχθιας ζώνης υπό το πρίσμα του laquoπράγματοςraquo προς οικονομική εκμετάλλευση Αλλά η παράκτια και παρό-χθια ζώνη αποτελούν ουσιώδη οικοσυστήματα - στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος που είναι ιδιαίτερα ευπαθή και δέχονται συνεχείς και εκτεταμένες πιέσεις λόγω της οικονομικής ανάπτυξης Και γιrsquo αυτό το ελληνικό Σύ-νταγμα προβλέπει την κρατική προστασία τους Το ίδιο προβλέπουν και συμβάσεις Διεθνών φορεων όπως τα Ηνωμένα Εθνη και η ΕΕ

Τα Ηνωμένα Εθνη στο πλαίσιο της Σύμβασης της Βαρ-κελώνης θέσπισαν το 2008 κοινό πλαίσιο για την ολοκλη-ρωμένη διαχείριση των παράκτιων ζωνών της Μεσογεί-ου το οποίο και συνυπόγραψε η Ελλάδα αποφεύγοντας ωστόσο να το κάνει Νόμο του Κράτους Προφανώς γιατι το πρωτόκολλο αυτό θεσπίζει το πλάτος της μη οικοδο-μήσημης παράκτιας ζώνης στα 100μ και όχι στο μέγιστο των 50μ του παρόντος νομοσχεδίου Αντίστοιχα και η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει εκδόσει Σύσταση για τις αρχές που πρέπει να διέπουν την ολοκληρωμένη διαχείριση των παράκτιων ζωνών

Το νομοσχέδιο έχει πολλά προβλήματα που προέρχο-νται ακριβώς από το σκοπό που θέλει να καλύψει Από τα βασικά είναι οι ορισμοί για παράδειγμα του αιγιαλού της παραλίας κλπ (άρθρο 1) και η οριοθέτησή τους Και εδώ έχουμε το δεύτερο μεγάλο πρόβλημα που είναι η μη λήψη υπόψη του ευμετάβλητου χαρακτήρα του αιγιαλού (μεταβολές σε πολύ μικρά χρονικά διαστήματα εξαιτίας φυσικών φαινόμενων και διεργασιών όπως μεταβολές της στάθμης της θάλασσας φυσική ή ανθρωπογενής δι-άβρωση της ακτής μεταφορά και απόθεση φερτών υλι-κών δράση τσουνάμι) Ενώ οι εμπειρικοί τρόποι εκτί-μησης της οριογραμμής αιγιαλού μόνο σε λίγες περι-πτώσεις μπορούν να θεωρηθούν ασφαλείς (πχ μόνο αν υπάρχουν μακροχρόνια στατιστικά δεδομένα) έτσι τελι-κά οι αποκλίσεις από την πραγματική κατάσταση μπο-ρεί να είναι πολύ μεγάλες ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΜΕ ΤΑ ΔΙΚΑ ΤΟΥΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ Τα παραπάνω σε συ-νάρτηση με την κλιματική αλλαγή (άνοδος της στάθμης της θάλασσας αύξηση των ακραίων φυσικών φαινομέ-νων) και το εξαιρετικά μειωμένο προτεινόμενο πλάτος της αδόμητης παράκτιας ζώνης (μέγιστο μόνο 50μ) θα έχουν δραματικές επιπτώσεις στις επιχειρούμενες οικο-δομικές επενδύσεις

Τρίτο σημαντικό προβλημα Η παράκτιαπαρόχθια ζώ-νη είναι ένα δυναμικό σύστημα στο οποίο οι ανθρώπινες παρεμβάσεις με κτίσματα και δρόμους έχουν άμεση αρ-νητική επίδραση γιατί παρεμποδίζουν τις φυσικές διερ-γασίες οδηγώντας την παράκτιαπαρόχθια ζώνη μοιραία σε μορφολογικές και οικολογικές αλλαγές Επιπλέον το παρόν νομοσχέδιο σε αντίθεση με το πρωτόκολλο ΟΔΠΖ των ΗΕ δεν λάμβάνει υπόψη οικολογικά κοινωνικο-οι-

κονομικά και πολιτισμικά στοιχεία καταγραφή των αν-θρωπογενών δραστηριοτήτων και παρεμβάσεων και αξι-ολόγηση αυτών και τέλος με την υποστήριξη των υπη-ρεσιών του Δήμου προσπάθεια ώστε να αναπτυχθούν οι laquoσυμμετοχικές διαδικασίεςraquo και να επιτευχθεί η αρμονική συνύπαρξη του ανθρώπου με τη φύση

Επιπλέον στο παρόν σχέδιο νόμου παρατηρείται πλή-θος από αστοχίες με περιβαλλοντικές επιπτώσεις όπωςbull διευκολύνει τη δημιουργία μόνιμων κατασκευών σε

παράλιεςπαρόχθιες ζώνες (άρθρο 12 amp 14)bull προβλέπει την παραχώρηση θαλάσσιου ή λιμναίου

χώρου χωρίς καν την απαίτηση τήρησης στοιχειωδών περιβαλλοντικών όρων (άρθρο 13)

bull επιτρέπει την επιχωμάτωση του θαλάσσιου χώρου για την εξυπηρέτηση επιχειρήσεων (άρθρο 13)

bull δεν θέτει προδιαγραφές για τον καθαρισμό με μηχανι-κά μέσα των παραλιών από laquoάχρηστα υλικάraquo και ούτε απαιτεί ειδική άδεια (άρθρο 13)

bull αποκλείει από το καθεστώς προστασίας πολλούς οικο-λογικά σημαντικούς υγρότοπους και παρόχθιες ζώνες (άρθρο 2)

bull καταργεί την υποχρέωση οριοθέτησης της παράκτιας ζώνης ως προϋπόθεση για την έγκριση ιδιωτικών ή δημόσιων αναπτυξιακών έργων (άρθρο 12)

bull επιτρέπει τη δίχως όρια κατάληψη παραλιών (άρθρο 11)

bull δίνει τη δυνατότητα νομιμοποίησης αυθαίρετων κα-τασκευών χωρίς να λαμβάνεται ουσιαστικά υπόψη η περιβαλλοντική επίπτωση των κατασκευών αυτών (άρ-θρα 12 amp15)

bull αγνοεί τη συνθήκη Aarhous (απομάκρυνση της Περι-φέρειας amp Τοπικής Αυτοδιοίκησης από τη λήψη απο-φάσεων περιβαλλοντικού χαρακτήρα - άρθρο 10)

bull προβλέπει πολύ μικρό χρόνο τόσο για τον έλεγχο της ορθότητας των προσωρινών οριογραμμών (άρθρο 3) όσο και για την απάντηση σε αιτήσεις έργων (άρθρα 7 12 13) γεγονός που μπορεί να οδηγήσει τελικά σε παραβατικότητα και καταστροφή της παράκτιας ζώ-νης

bull δεν αναφερει τίποτα για την προστασία παράκτιων ζωνών με θίνες Από τα παραπάνω φαίνεται ότι το νομοσχέδιο έχει πά-

ρα πολλά επιστημονικά προβλήματα και βάζει στο περι-θώριο έννοιες όπως η προστασία του φυσικού περιβάλ-λοντος η αειφορία και ο χωροταξικός σχεδιασμός προς χάρη της με κάθε τρόπο επιχειρηματικής εκμετάλλευσης γιrsquo αυτό και πρεπει να αποσυρθεί

ΒαΣιΛικη-αΓΓΕΛικη καΤΣικη ωκεανογράφος-οικοτοξικολόγος διευθύντρια ερευνών στο ΕΛΚΕΘΕ

κριτική στο σχέδιο νόμου laquoοριοθέτηση διαχείριση και προστασία αιγιαλού και παραλίαςraquo

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1314

τα κοινά και η laquoδημόσια κτήσηraquo του αιγιαλού

Για τους οικονομολόγους laquoκοινάraquo είναι τα αγαθά που κανείς δεν μπορεί (ή δεν πρέπει) να στερηθεί την απόλαυσή τους η οποία σε κάθε περίπτωση δεν μειώνει την διαθε-σιμότητά τους Όλοι δικαιούνται το κομμάτι τους από μία πίτα που δεν μειώνεται ποτέ Οι νομικοί συνήθως διακρίνουν σε κοινό-χρηστα (άμεσα διαθέσιμα σε όλους) και σε κοινά (όσα δεν είναι ούτε καταρχήν δε-κτικά ελέγχου ndash πχ ο ατμοσφαιρικός αέ-ρας) Οι διεθνείς συνθήκες μιλούν για αγα-θά που αποτελούν laquoκοινή κληρονομιάraquo της ανθρωπότητας στο προοίμιο του Πρωτό-κολλου την Συνθήκης της Βαρκελώνης για την προστασία του παράκτιου χωρου laquoτα συμβαλλόμενα μέρηraquo αναγνωρίζουν laquoότι οι παράκτιες ζώνες της Μεσογείου θαλάσσης αποτελούν κοινή φυσική και πολιτιστική κληρονομιά ότι πρέπει να προστατεύο-νται και να χρησιμοποιούνται με σύνεση προς όφελος των σημερινών και των μελ-λοντικών γενεώνraquo

Είναι εύκολο να βρει κανείς αδυναμί-ες στους ορισμούς αυτούς που έχουν μό-νο ευριστική σημασία Αντίθετα δύσκολα αποφεύγει κανείς τα κοινά είναι παντού ndash στους οικισμούς (δρόμοι πλατείες άλση πεζοδρόμια) στην φύση (αιγιαλός παραλία θάλασσα αέρας λίμνες ποτάμια ιχθυοτρό-φα ύδατα βιοποικιλότητα κλίμα) Σήμερα τα συναντάμε στις τεχνολογικές μας υπο-δομές (πχ το διαδίκτυο οι συχνότητες) ή στον πολιτισμό (πχ τα έθιμα την παραδο-σιακή γνώση τα μνημεία) Το laquoδικαίωμαraquo στα κοινά συνδέεται συχνά με αδιόρατους τρόπους με πιο γνωστά και ευρύτερα ανα-γνωρισμένα δικαιώματα σε μεγάλο βαθμό ταυτίζεται με το δικαίωμα σε ένα ισορρο-πημένο οικιστικό και φυσικό περιβάλλον

η απόλαυση των κοινών είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την υλοποίηση δικαιωμάτων όπως αυτό της υγείας επειδή (σχεδόν εξrsquo ορισμού) είναι διαθέσιμα σε όλους συμβάλλουν στην περι-βαλλοντική δικαιοσύνη ndash την ιδέα μίας ίσης δίκαιης πρόσβα-σης στους φυσικούς πόρους - ή εξαφανίζονται μαζί της Αποτε-λούν φυσικές ή τεχνητές κοινω-νικές υποδομές για την ελευθε-ρία της έκφρασης ή το δικαίω-μα του συνέρχεσθαι Σε μία από τις πολλές δικαστικές υποθέσεις που ξεπήδησαν από το κίνημα OWS (Waller κατά City of New York) το δικαστήριο ερωτήθηκε αν υπάρχει δικαίωμα διαδήλω-σης σε έναν ιδιωτικό (αλλά κοινό-χρηστο) χώρο όπως το Zuccotti Park Καθώς ιδιωτικοποιείται ο

δημόσιος χώρος παρόμοια ερωτήματα θα τεθούν ξανά

Από πού προέρχονται τα κοινά Ήταν πάντα μαζί μας συνυφασμένα με την ίδια την ιδέα της κοινότητας παρόντα ndash αν και μερικές φορές αόρατα - σε μία κοινωνία όπου η laquoοικονομία του ανθρώπου είναι βυθισμένη στις κοινωνικές του σχέσειςraquo (Polanyi) Η ιστορία τους είναι μία αλλη-λουχία από νίκες και ήττες συμβιβασμούς και διαρρυθμίσεις καινοτομίες και παρα-δόσεις ανάμεσα στο τοπικό και παγκόσμιο επίπεδο H Elinor Ostrom η οικονομολόγος που βραβεύθηκε με το Nobel οικονομίας το 2009 για τις μελέτες της πάνω στην οικο-νομική διακυβέρνηση των κοινών έγραφε στην μεταπτυχιακή της διατριβή (1964) laquoσε μία κοινωνία οι ιδιωτικοί φορείς δεν μπο-ρούν να παράσχουν πολλά από τα επιθυμη-τά αγαθά Μερικά αγαθά δεν είναι δυνατόν να αποκλειστούν από όσους αδυνατούν να πληρώσουν για αυτά Μερικά αγαθα έχουν ένα τέτοιο φάσμα κοινών και εναλλακτι-κών χρήσεων που η προτεραιότητα των αιτημάτων για την μία ή την άλλη χρή-ση δεν είναι δυνατόν να καθοριστεί από την αγορά Η ύπαρξη επιχειρηματικό-τητας στον ιδιωτικό τομέα εγείρει το ερώ-τημα αν υπάρχει μία παρόμοια λειτουργία για όσους παρέχουν δημόσια αγαθά ndash μία δημόσια επιχειρηματικότηταraquo Από τους βοσκοτόπους της Ελβετίας μέχρι τα αρδευ-τικά δίκτυα του Νεπάλ η Ostrom πέρασε την ζωή της συνομιλώντας με αυτούς τους ανώνυμους διαχειριστές των κοινών ndash τον οποιονδήποτε Στις σκανδιναυικές χώρες αναγνωρίζεται το δικαίωμα της περιπλά-νησης της χρήσης του δημόσιου χώρου ndash allemansraumltten στην Σουηδία- αυτολεξεί

το δικαίωμα laquoτου καθέναraquo Άθελά του () το δίκαο αναγνωρίζει ότι τα laquoκοινάraquo αποτε-λούν το υπόστρωμα αυτού που ονομάζουμε laquoπροσωπικότηταraquo σημεία όπου τέμνεται το δημόσιο και το ιδιωτικό

Αναζητώντας τα ίχνη των κοινών στα νομικά κείμενα κάποιος αρχίζει από το ρωμαϊκό δίκαιο οι Ρωμαίοι νομικοί διέ-κριναν ανάμεσα σε πράγματα που ανή-καν στην ιδιωτική σφαίρα διάθεσης και όχι (extra commercium) σε αυτά ανήκαν τα αδέσποτα (res nullius διαθέσιμα σε όποιαν τα υποτάξει πρώτος πχ τα άγρια ζώα) τα δημόσια (res publicus τα πράγ-ματα που ανήκουν στην ρυθμιστική αρμο-διότητα του δημοσίου) και τα κοινά (res omnium communia όσα από τη φύση τους δεν μπορούν να υποταχθούν στην εξουσία του ανθρώπου) Ένα περίφημο χωρίο του Ιουστινιανού αναφέρει ότι laquoσύμφωνα με το φυσικό νόμο ο αέρας τα νερά που κυλούν η θάλασσα και κατά συνέπεια ο αιγιαλός είναι κοινά σε όλους τους ανθρώπους κα-νείς συνεπώς δεν μπορεί να απογορεύσει σε κάποιον να πλησιάσει οποιοδήποτε ση-μείο του αιγιαλούraquo Το ρωμαϊκό δίκαιο δεν πρέπει να εξιδανικεύεται και σίγουρα απη-χεί μία εποχή που τα κοινά ήταν άφθονα και η ζήτηση για μερικά από αυτά μικρή Ωστόσο η μακροβιότητα μερικών ιδεών του είναι αξιοσημείωτη Στις αγγλοσαξωνικές χώρες ndash και μέσω αυτών σε χώρες όπως η Ινδίαndash υπάρχει η ιδέα του laquoδημόσιου κα-ταπιστεύματοςraquo (public trust) μερικοί φυ-σικοί πόροι είναι τόσο ξεχωριστοί που η διοίκηση μπορεί να τους διαχειριστεί μόνο προς όφελος όλων των ανθρώπων ndash ακόμα και αυτών που δεν έχουν ακόμα γεννηθεί Εκεί το laquoδημόσιο καταπίστευμαraquo περιλαμ-βάνει και τον αιγιαλό

Στη χώρα μας μέσω του βυζαντινορ-ρωμαϊκού και του οθωμανικού δικαίου ο οθωνικός νόμος laquoπερί διακρίσεως κτημά-τωνraquo αναγόρευσε τον αιγιαλό σε laquoδημόσια κτήσηraquo - συνδυάζοντας την κοινοχρησία με την ιδιοκτησία του δημοσίου Με αυτή τη νομική βάση ο Άρειος Πάγος επανει-λημμένα απέκρουσε αξιώσεις ιδιωτών στον αιγιαλό κατά την διάρκεια του 19ου αιώ-να Οι ισορροπίες αλλάζουν με τη βιομηχα-νοποίηση και τον τουρισμό που άλλαξαν την αξιολόγηση της μέχρι τότε λίγο-πολύ άχρηστης παράκτιας γης και κίνησαν μία διαδικασία που ονομάστηκε αλλού laquoβα-λεαριδοποίησηraquo (balearisation) Από την δεκαετία του lsquo20 ndash με καινοτομίες όπως η Επιτροπή καθορισμού του αιγιαλού (1923) η παραχώρηση του αιγιαλού για την κα-τασκευή κέντρων αναψυχής λουτρών και άλλων κοινωφελών επιχειρήσεων (1923) ή για άλλες επιχειρήσεις (1929) νέες οι-κονομικές χρήσεις μεταφέρονται μαζικά στην ακτή Την ίδια δεκαετία laquoεφευρέθη-κεraquo και η ζώνη που laquoεπαυξάνειraquo τον αιγια-λό όταν ο τελευταίος δεν επαρκεί ndash σήμερα γνωστή ως laquoπαραλίαraquo μία λέξη παλαιότε-ρα ταυτόσημη με τον αιγιαλό ndash και με τον πρώτο νόμο για τον αιγιαλό (1940) που ίσχυσε επί 61 χρόνια αναγνωρίστηκε και η κοινοχρησία της laquoαιγιαλός ήτοι η πε-ριστοιχούσα την θάλασσαν χερσαία ζώνη η βρεχομένη από τας μεγίστας πλην συνή-θεις αναβάσεις των κυμάτων είναι κτήμα κοινόχρηστο[η] προσαυξάνουσα τον αι-γιαλόν λωρίς γης καλείται εν τω παρόντι νόμω laquoπαραλίαraquoraquo Όμως τα μεταπολεμι-κά χρόνια ήταν ακόμα πιο καθοριστικά με νέα νομικά έργαλεία - όπως τα τουριστικά δημόσια κτήματα (1946 σήμερα στην δι-αχείριση της ΕΤΑ) οι διμερείς επενδυτικές

Σκαραμαγκάς 1959

Ηράκλειο Κρήτη Η φωτογραφία είναι τραβηγμένη μεταξύ 1935-1945

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 15

σχόλια επί του σχεδίου νόμου

Τι θα περίμενε κανείς από ένα Σχέδιο Νόμου για την laquoΟριο-θέτηση Διαχείριση και Προστασία Αιγιαλού και Παραλίαςraquo

Σύμφωνα με τον τίτλο του Σχεδίου Νόμου θα περίμενε κανείς να δεί τους βασικούς άξονες πάνω στους οποίους θα αναπτυχθεί το σχέδιο νόμου bull αιγιαλός και παραλία (τι είναι και πως εντάσ-σονται στη δυναμική και λειτουργία της Παράκτιας Ζώνης) bull διαχείριση φυσικών συστημάτων (με ποιες αρχές και με ποιές κατευθύνσεις) bull προστασία (προστασία φυσικών συστημάτων ή προστασία των ανθρωπογενών παρεμβάσεων)

Πέραν αυτών θα περίμενε κανείς να γίνει στοιχειώδης ανα-φορά στη μέχρι σήμερα πρακτική και εμπειρία στον ελληνικό χώρο στις κατευθύνσεις προτάσεις και οδηγίες ευρωπαϊκών αλλά και ευρύτερα διεθνών οργανισμών

Ποιο είναι το πνεύμα του Σχεδίου Νόμου για την laquoΟριοθέ-τηση Διαχείριση και Προστασία Αιγιαλού και Παραλίαςraquo Στον αντίποδα των όσων προαναφέρθηκαν ο νόμος δομείται στις εξής ενότητες bull καθορισμός οριογραμμών (άρθρα 3 4 5 6 7 8 9) bull παραχωρήσεις (άρθρα 10 11 12 13 14) και νομιμο-ποιήσεις αυθαιρέτων (άρθρα 15 16) bull προστασία κοινοχρησί-ας (προστασία αιγιαλού) (άρθρα 17 18) bull διατάξεις για λιμάνια (άρθρα 19202122) και μεταβατικές διατάξεις

Περί καθορισμού οριογραμμών βάζουμε όρια άρα απο-κλείουμε Η οριοθέτηση του αιγιαλού με βάση μια γραμμή η οποία για τις προσχωσιγενείς ακτές μεταβάλλεται διαρκώς bull είτε λόγω αλλαγής του μηχανισμού τροφοδοσίας της ακτής bull είτε λόγω αλλαγής του κυματικού καθεστώτος bull είτε λόγω μι-ας πιθανής μελλοντικής μεταβολής της στάθμης της θάλασσας bull είτε λόγω διάφορων ανθρωπογενών παρεμβάσεων δηλώνει εξαρχής τη μεγάλη σύγχυση που θα φέρει το Σχέδιο Νόμου στην εφαρμογή του

Σχεδόν όλο το Σχέδιο Νόμου διαπερνάται από την τάση του ldquoεκ-χωρώrdquo ldquoπαρα-χωρώrdquo ldquoνομίμως αυθαιρετώrdquo επί του χώρου θεώρηση που αποκόπτει τον ldquoομφάλιο λώροrdquo του κάθε πολί-τη από το χώρο αυτή την έντονη έλξη της φύσης του ανθρώ-που στην αμεσότητά του το χώρο τη χώρα το ldquoπάτριο έδα-φοςrdquo που έχει οριστεί και ως ldquoπατρίδαrdquo και τον οδηγεί στην πλήρη αδιαφορία γιrsquo αυτήν πράξη εγκληματική για τη συνο-χή των κοινωνιών

αυτή η διακίνηση (της εκ-χώρησης παρα-χώρησης αυ-θαιρεσίας) χρειάζεται και προστασία Παραχωρήσεις και προ-στασία (προστάτες) το πνεύμα του Σχεδίου Νόμου

Ο ldquoλόγοςrdquo στον αντίποδα των ldquoα-λόγωνrdquoΩς laquoπαράκτια ζώνηraquo ορίζεται η γεωμορφολογική έκταση εκα-

τέρωθεν της ακτογραμμής στην οποία αλληλεπιδρούν θαλάσσι-ες και χερσαίες φυσικές διεργασίες Η παράκτια ζώνη αποτελεί ένα πολύπλοκο σύστημα αβιοτικών και βιοτικών παραγόντων που συνυπάρχουν και συνθέτουν τη χαρακτηριστική γεω-ποι-κιλότητα και βιο-ποικιλότητα της ζώνης που αναγνωρίζεται με συγκεκριμένους τύπους γεωτόπων υγροτόπων βιοτόπων Η παράκτια ζώνη βρίσκεται σε κατάσταση δυναμικής ισορροπίας που τις περισσότερες φορές είναι ευαίσθητη και εύθραυστη

Σrsquo αυτό το ποικίλο περιβάλλον έχουν ενταχθεί μια πληθώρα ανθρωπογενών δραστηριοτήτων ενίοτε σε αρμονία με τη φυσική λειτουργία πολλάκις όμως σε δυσαρμονία και καταφανή περι-φρόνηση προς τη φυσική λειτουργία του συστήματος Οι κοινω-νίες που περιφρόνησαν τη λειτουργία των φυσικών συστημάτων έχασαν ένα πλούτο αξιών που είχαν από αυτά τα συστήματα

Οι κύριες διεργασίες που διαμορφώνουν τις ακτές (κυρίως τις προσχωσιγενείς ακτές) ανάγονται σε μια κατηγορία παρα-

γόντων που σχετίζεται με την τροφοδοσία της ακτής με υλικά (γεωλογία του ευρύτερου παράκτιου χώρου γεωμορφολογία υδρογραφικό δίκτυο κλιματολογικές συνθήκες φυτοκάλυψη) και μια άλλη κατηγορία που σχετίζεται με τους μηχανισμούς διευθέτησης των υλικών αυτών κατά μήκος των ακτών (ο κυ-ματισμός είναι ο σημαντικότερος παράγοντας που δίνει μορ-φή στις ακτές)

Μέρος αυτής της ολότητας του δυναμικού και πολύπλοκου φυσικού συστήματος της Παράκτιας Ζώνης αποτελούν και ο αι-γιαλός και η παραλία Ο αιγιαλός είναι ο χώρος απόσβεσης της κυματικής ενέργειας είναι ο χώρος του κύματος χώρος ευαί-σθητος και ευμετάβλητος Η παραλία μια λωρίδα γης μεταξύ αιγιαλού και χέρσου Αυτή την πολυπλοκότητα του φυσικού συστήματος ldquoφιλοδοξείrdquo να δια-χειριστεί το Σχέδιο Νόμου χωρίς όμως να το θεωρεί ως πολύπλοκο σύστημα

Η δυναμική λειτουργία των φυσικών συστημάτων υπαγο-ρεύει τις αρχές ldquoδια-χείρισηςrdquo Η ανεξέλεγκτη μεγέθυνση των ανθρωπογενών δραστηριοτήτων στις ακτές έχει γίνει καταφα-νής ως παράγοντας σημαντικής πίεσης στο φυσικό σύστημα Η πίεση αυτή έχει συντελέσει στην αλλαγή της κατάστασης της λειτουργίας του φυσικού συστήματος με σοβαρές επιπτώσεις και για τον άνθρωπο Οι επιπτώσεις αυτές υπαγορεύουν την λήψη μέτρων για βελτίωση αυτής της κατάστασης με laquoΣτρατη-γικό Σχέδιο Διαχείρισης Παράκτιας Ζώνηςraquo και εφαρμογή των αρχών της ldquoΟλοκληρωμένης Διαχείρισης της Παράκτιας Ζώ-νηςrdquo laquoΟλοκληρωμένη Διαχείριση Παράκτιας Ζώνηςraquo σημαίνει μια δυναμική διεργασία αξιοβίωτης (βιώσιμης αειφόρου) δια-χείρισης και χρήσης της παράκτιας ζώνης λαμβάνοντας υπό-ψη την εύθραυστη λειτουργία των παράκτιων συστημάτων και των παράκτιων γεωμορφών τις διάφορες ανθρωπογενείς δρα-στηριότητες και τις αλληλεπιδράσεις με τα φυσικά συστήματα (χερσαία και θαλάσσια) Η δυναμική λειτουργία των φυσικών συστημάτων υπαγορεύει τις αρχές ldquoδια-χείρισηςrdquo

Η μετάβαση από τη νοο-τροπία του ldquoκαθυποτάσσωrdquo τη φύση προς την αντίληψη του ldquoπροσαρμόζομαιrdquo στη λειτουργία της φύσης ως μέρος αυτής είναι το σημερινό ζητούμενο

Δυστυχώς το Σχέδιο Νόμου διαπερνάται από πρακτική laquoμε-σιτικού γραφείουraquo (real estate) Η φύση και ο άνθρωπος δεν εντάσσονται σε τέτοιες πρακτικές

Τα φυσικά συστήματα και τα φυσικά φαινόμενα δεν έχουν ανάγκη από προστασία ούτε από προστάτες ο άνθρωπος όμως Ο laquoάνθρωποςraquo αν δεν laquoοργανώσειraquo την ύπαρξή του με βάση τη θεώρηση της laquoπροσαρμογήςraquo στη λειτουργία της φύ-σης ως μέρος αυτής θα έχει διαρκώς ανάγκη προστασίας από απλά φυσικά φαινόμενα Θα έχει πάντα ένα φόβο ότι η φύση τον εκδικείται Η φύση δεν εκδικείται ο άνθρωπος ο laquoάφρωνraquo laquoαυτοraquo-τιμωρείται

Αντί επιλόγου το Σχέδιο Νόμου να αποσυρθεί χτες

ΧΡηΣΤΟΣ αΝαΓΝΩΣΤΟυΓεωλόγος ndash Ιζηματολόγος ερευνητής στο Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας του ΕΛΚΕΘΕ

συμφωνίες μεταξύ του ελληνικού δημοσίου και ιδιωτών (πχ για η σύμβαση δημοσίου ndash ΠΕΤΡΟΛΑ του 1972) laquoεξαιρετικήraquo νομο-θεσία για τα κεφάλαια εξωτερικού (1953) ή τις laquoπαραγωγικές επενδύσειςraquo (1961) μαζί με σωρεία ειδικών νόμων (πχ για την πα-ραχώρηση του πυθμένα της θάλασσας στα πλαίσια των πρώτων πετρελαϊκών ερευ-νών βιομηχανικές περιοχές laquoαλλοδαπές επιχειρήσεις υγρών καυσίμωνraquo) - αποκλει-στικές χρήσεις κατέλαβαν μεγάλα τμήματα του αιγιαλού Η αδόμητη ζώνη εφεξής 30 μέτρα επεκτάθηκε από την χούντα () σε όλες τις εκτός σχεδίου παραλιακές ζώνες Μόλις τον 21ο αιώνα και μετά το άρθρο 24 ο ισχύων νόμος (2001) αναγνωρίζει τον αιγιαλό και την παραλία ως στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος των οποίων η χάραξη πρέπει να είναι σε μερικές πε-ριπτώσεις υποχρεωτική

Η περιοδοποίηση αυτή είναι σημαντική καθώς υπάρχει η εντύπωση ότι υπάρχουν εκεί έξω άφθονες παραλίες - ανέγγιχτες άσπιλες άθικτες και τίποτα δεν θα χαθεί αν διαμοιράσουμε μερικές από αυτές σε φι-λικούς επενδυτές Καθώς η αποκλειστική χρήση ήδη προβλέπεται για τις στρατηγι-κές επενδύσεις και για τα δημόσια ακίνητα του Μεσοπρόθεσμου μπορεί να αναρωτη-θεί κανείς τι άλλάζει με το πρόφατο νομο-σχέδιο Αλλάζουν πολλά για παράδειγμα η υποχρεωτική χάραξη παραλίας καταργείται και η νομιμοποίηση αυθαιρέτων στον αιγι-αλό και στην παραλία και μάλιστα ιδιωτι-κών γενικεύεται Κάποια στιγμή πρέπει να παύσουμε να βλέπουμε την νομιμοποίηση αυτή ως μία laquoεξαιρετικήraquo ρύθμιση δεν εί-ναι παρά ένα είδος κρυφής απορρύθμισης με την μετατροπή ενός κοινού αγαθού σε αδέσποτο το οποίο έχει ήδη κατακτηθεί από όσους έχουν επαρκή οικονομική νομική και πολιτική εξουσία για να παραμερίσουν τους θεσμούς που εγγυούνται το laquoδικαίω-μα του καθενόςraquo ndash όπως η αδειοδότηση η διαβούλευση η συμμετοχή Τόσο με τα αυ-θαίρετα όσο και με τις επιχωματώσεις θυ-μάται κανείς κάτι που παρατήρησε ο Marx περιγράφοντας τις περιφράξεις (enclosures) των laquoκοινώνraquo αγρών στην Αγγλία του 18ου αι και την συμβολή τoυς στην δημιουργία μίας μάζας ανθρώπων που εξαρτάται ορι-στικά αποκομμένη από τις πολιτισμικές της αναφορές από τον μισθό ο καλύτερος τρό-πος να καταργηθεί η κοινοχρησία δεν είναι τόσο η αλλαγή του νόμου αλλά η οριστική υλική καταστροφή του κοινού αγαθού Τί-ποτα δεν προδίδει καλύτερα τις προθέσεις του νομοθέτη από την laquoτεκμαρτήraquo (sic) ζώνη παραλίας 10 μέτρων ενώπιον των ιδιωτικών έργων φθάσαμε λοιπόν μερικούς αιώνες αργότερα στο σημείο όπου ο χρήστης μίας παραλίας πρέπει μπροστά σε ένα ιδιωτικό έργο να laquoτεκμαίρειraquo (να φαντασιώνεται) δι-καιώματα που επιβιώνουν μόνο στην μνήμη Αυτό σίγουρα δεν είναι πρόοδος

ΓιΩΡΓΟΣ ΧαΣιΩΤηΣ

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1316

Έχουν περάσει χιλιάδες χρόνια από τότε αλλά καλό είναι να θυμόμαστε ότι ο ευρωπαϊκός πολιτισμός ξεκίνησε από κάποιο ακρογιάλι της χώρας μας Σε κάποια παραλία ίσως από αυτές που το ΤΑΙΠΕΔ έχει βάλει πωλητήριο έφτασε πριν χιλιάδες χρόνια από την Ανατολή η τερατόμορφη ζωόμορφη θεά της μη-τρότητας της μητέρας φύσης και έγινε Ήρα Αθηνά Άρτεμις Αφροδίτη Εστία Ο Ευρωπαϊκός πολιτισμός η φιλοσοφία ξεκίνησαν από αυτά τα ακρογιάλια Από αυτά τα ακρογιάλια ανοιχτά και κοινά σε όλους ξεκίνησαν οι αναζητήσεις των ανθρώπων για νέους τόπους Από εκεί έφευγαν τα εμπορεύματα τα προϊόντα οι ιδέες και εκεί έφταναν άλλα υλικά άγνωστα που βελτίωναν τη ζωή των ανθρώπων νέες ανακαλύψεις και νέες ιδέες που οργάνωναν τη σκέψη και τη ζωή Σε κάποιο από αυτά τα ακρογιάλια έφτασαν στην Ευρώπη το αλφάβητο και οι αριθμοί

Έχει χαραχθεί βαθειά στην ανθρώπινη συνείδηση ότι η παραλία είναι η πόρτα της μεγάλης φυγής από την πείνα την καταπίεση τον θάνατο Κοινόχρηστη ανά τους αιώνες ήταν ο στόχος από το laquoθάλαττα ndash θάλατταraquo των αρχαίων μέ-χρι τους μετανάστες σε άλλες χώρες ή από άλλες χώρες ελπίζοντας να μπουν σε κάποιο καρυδότσουφλο για το ταξί-δι σε κάποιο απέναντι ακρογιάλι ικέτες ζωής που καταλήγει σε στοίχημα ζωής ή θανάτου

Μικρό παιδί άκουγα τους μάγκες στον Πειραιά να αστειεύονται όταν ήθελαν να πουν ότι δεν κληρονόμησαν να λένε laquoμου άφησε πέντε στρέμματα θάλασσαraquo Ο αιγιαλός και η θάλασσα για τη λαϊκή συνείδηση ήταν και είναι κάτι εκτός συ-ναλλαγής Στο μέλλον όμως αν το σχέ-διο νόμου γίνει νόμος του κράτους θα μπορείς να ζητήσεις παραχώρηση θάλασ-σας να κάνεις τεχνητά νησιά και πάνω να οικοδομήσεις Πολιτισμικό σοκ για τους παππούδες και όχι μόνο του λιμα-νιού του Πειραιά

Ζούμε εποχές catastroika Δημόσια και κοινά σε όλους αγαθά εκτός συναλλαγής γίνονται αντικείμενα του πόθου των νέ-ων ολιγαρχών Οι παραλίες η θάλασσα τα δάση τα φυσικά οικοσυστήματα από κοινόχρηστα απαραίτητα για τη ζωή και την ποιότητα ζωής των ανθρώπων γίνε-ται προσπάθεια να μετατραπούν σε μέσο πλουτισμού της νέας ολιγαρχίας

Απέναντι σε αυτή την βάρβαρη επίθε-ση κατά της ζωής και του πολιτισμού οι πολίτες οργανώνονται Ήδη λειτουργεί με τη συμμετοχή περισσότερων από εκατό συλλογικοτήτων η επιτροπή laquoΑκτές ώρα μηδένraquo που οργανώνει τον αγώνα για κοινόχρηστες παραλίες στα πρότυπα του νικηφόρου αγώνα κατά της αναθεώρησης του άρθρου 24 του συντάγματος

Οι παραλίες το καλοκαίρι μας περιμέ-νουν για τους νέους αγώνες

ΜΠαΜΠηΣ ΜΠιΛιΝηΣ

ΥΓ1 Σημαντική η δράση της 29 Ιουνίου 2014 των νέων ΣΥΡΙΖΑ στην Μα-ρίνα Φλοίσβου ΑΕ στον Φαληρικό Όρμο Ένα παράδειγμα για το τι μας περιμένει με την ιδιωτικοποίηση των παραλιών πολύς δομημένος όγκος εντατικές χρήσεις γης με καταστή-ματα εστίασης και διασκέδασης ιδι-ωτική χρήση και όχι κοινόχρηστη στο δομημένο και στον αδόμητο χώ-ρο με έλεγχο από ιδιωτική φύλα-ξη που απαγόρευσε σε πολίτες να μοιράσουν προεκλογικά φυλλάδια πριν μερικές μέρες

ΥΓ2 Διαβάσαμε στον τύπο ότι το καρ-τέλ με τον ένα τόνο ηρωίνη θα ξέ-πλενε τα μαύρα έσοδά του επενδύο-ντας σε τουριστική επιχείρηση στο παράκτιο μέτωπο του Σαρωνικού στην Αττική

ΥΓ3 Το πρώτο μεγάλο στοίχημα για τις κινητοποιήσεις αποτελεί ο υπερ-μαραθώνιος laquo240 χιλιόμετρα για τον αιγιαλόraquo από τα Ίσθμια έως τον Μαραθώνα στην Αττική που γίνεται από 8 έως 12 Ιουλίου 2014

Παραλία αγ κοσμά μήπως ζούμε το τελευταίο καλοκαίρι μιας ελεύθερης πλαζ

Για πολλά χρόνια η παρα-λία του Αγ Κοσμά ήταν κλει-στή για τους ανθρώπους που δεν μπορούσαν ή δεν ήθελαν να πληρώσουν εισιτήριο Η εταιρία που εκμεταλλεύονταν την πλαζ την είχε αποκλεί-σει εισπράττοντας εισιτήρια τη μέρα και μετατρέποντάς την παράνομα σε χώρο δε-ξιώσεων και νυχτερινής δι-ασκέδασης τη νύχτα

Αυτά ως το καλοκαίρι του 2007 Όταν με μια πολυήμερη απεργία πείνας ο Δήμαρχος Κορτζίδης κατόρθωσε να συ-γκεντρώσει τις πιο ποικίλες δυνάμεις της αυτοδιοίκησης και των κινημάτων γύρω από το αίτημα της ελεύθερης πρό-σβασης στη θάλασσα

Με τη συμπαράσταση πλή-θους κοινωνικών φορέων ο Δήμος Ελληνικού συντόνισε την επιχείρηση αφαίρεσης των περιφράξεων της πλαζ Ήταν εκεί δεκάδες Οργανι-σμοί αυτοδιοίκησης το ΤΕΕ ο Δικηγορικός Σύλλογος της Αθήνας ο Πανελλήνιος Ια-τρικός σύλλογος το ΕΚΑ συνδικάτα πολιτικοί παρά-γοντες από όλους τους χώ-ρους και βεβαίως κάμποσες χιλιάδες ενεργοί πολίτες των κινημάτων πόλης

Ακολούθησαν τα δικαστή-ρια Δήμαρχος αντιδήμαρχοι αιρετοί και εργαζόμενοι στο Δήμο στοχοποιήθηκαν από τις εταιρίες που παράνομα εκμεταλλεύονταν την πλαζ Σύρονται ακόμη σήμερα αλλά και για πολλά χρόνια ακό-μη θα ταλαιπωρούνται σε ποινικές και αστικές δίκες Χαλάλι Για το δικαίωμα της ελεύθερης πρόσβασης στη θάλασσα

Κοιτάζοντας τις φωτογρα-φίες της εποχής όσοι ζήσα-με τα γεγονότα νιώθουμε τη συγκίνηση μαζί με την πε-ρηφάνια για ότι έγινε να ανακατεύονται με τη ανη-συχία για το τι πρόκειται να συμβεί

Διότι πέρασαν ήδη εφτά καλοκαίρια και μπαίνου-με στο όγδοο που χιλιάδες κάτοικοι του λεκανοπέδιου χαίρονται καθημερινά ελεύ-θερα την πλαζ ΑΜΕΑ που δεν μπορούσαν για χρόνια να κολυμπήσουν γιατί στις πλαζ δεν υπάρχει ο κατάλ-ληλος εξοπλισμός μπόρεσαν στον Αγ Κοσμά χάρις στις προσπάθειες του δήμου και των εθελοντών Καθημερινά εκατοντάδες μέλη των ΚΑΠΗ διάφορων δήμων της περι-

οχής καταφθάνουν για να χαρούν λίγη θάλασσα

Του χρόνου όμως τι θα γίνει Η δημοτική αρχή που θα αναλάβει το Σεπτέμβρη στο πρόγραμμά της μιλά για εφαρμογή laquoμικρούraquo εισιτη-ρίου για τους μη δημότες Και η περιοχή προσφέρε-ται ήδη μέσω ΤΑΙΠΕΔ στη Lamda του κου Λάτση Μαζί με το Αθλητικό κέντρο του Αγ Κοσμά και το πρώην αε-ροδρόμιο

Οι πολίτες θα χρειαστεί να υπερασπιστούν αυτό που καταχτήθηκε με πολύ αγώνα το 2007 Διότι όπως έδειξε η ζωή και ιδιαίτερα η εμπει-ρία των τελευταίων χρόνων όλα τα δικαιώματα με όσο αγώνα κι αν καταχτήθηκαν χρειάζονται αγώνες για την υπεράσπισή τους Και οι βου-τιές στον Αγ Κοσμά θα χρει-αστούν νέους αγώνες για να παραμείνουν ελεύθερες

ακηΣ ΜΠαΔΟΓιαΝΝηΣ

παραλία μου ιστορία μου

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 17

Φρεαττύδα και Βοτσαλάκιαhellip δυο παραλίες του Πειραιά που στο διάβα του χρόνου αφηγούνται την ιστορία της πόλης από την αρχαιότητα μέ-χρι σήμερα Αρκεί να ξαπλώσεις δίπλα στο κύμα να φέρεις το τοπίο μια γύρα με τα μάτια σου και όλη η αφήγηση ξετυλίγεται μπροστά σου Θα δεις το τείχος τα σπήλαια τις φυσικές ομορφιές τον υδροβιότοπο θα ακούσεις τις φωνές των χιλιάδων λουόμενων που βούτηξαν στα νερά τους τις χαρές και τα παιχνίδια Όμως καθώς μπαίνεις στη θάλασσα θα σκοντά-ψεις πάνω στα μπάζα που κείτονται ακόμα εκεί ζωντανά να θυμίζουν πως έθαψε την πόλη και τα μνημεία της ο Σκυλίτσης Ανάμεσα στα βότσαλα θα βρεις κομμάτια από πολύχρωμα μωσαϊκά και θα νο-σταλγήσεις εκείνη την εποχή που βλέπεις μόνο στις cards postales Τον Πειραιά με τα όμορφα νεοκλα-σικά μια πόλη που χάθηκε στο χρόνο και έχει αφή-σει πίσω της ετοιμόρροπα μελαγχολικά κουφάρια Θα θυμηθείς έναν Πειραιά που αγάπησαν πολύ οι πειραιώτες αλλά όχι οι Δήμαρχοι του Αφού κάνεις τη βουτιά σου θα θελήσεις να απλω-θείς στην παραλία για να στεγνώσεις κάτω από τον ήλιο όμως ο ήλιος είναι δυνατός και θα αναζητή-σεις σκιά Θα τη βρεις κάτω από τις ομπρέλες που έβαλε η Δημοτική Αρχή για σένα Και εκεί που θα βολευτείς και θα είσαι έτοιμος να κλείσεις τα μά-τια μια δυνατή μουσική θα σε προσγειώσει απότο-μα και ένας σερβιτόρος θα εμφανιστεί να σου πά-ρει παραγγελίαΚαι κάπως έτσι ξεκινά αντίστροφα η αφήγηση

Στις 30-1-2012 το Δημοτικό Συμβούλιο Πειραιά αποφα-σίζει την αξιοποίηση και διάθεση των παραλιών Φρεατ-τύδα και Βοτσαλάκια Ειδικότερα η σύμβαση παραχώρη-σης η οποία σε πολλά σημεία είναι αόριστη και ασαφής

προβλέπει για την πλαζ Βοτσαλάκια τη δημιουργία χώρου αναψυκτηρίου και ανάπτυξη τραπεζοκαθισμάτων χώρου για την τοποθέτηση ομπρελών και ξαπλωστρών οργανω-μένου ανοιχτού χώρου στάθμευσης χώρου catering στο δώμα του κεντρικού κτιρίου του δημοτικού κολυμβητηρίου και του παράπλευρου δομημένου χώρου του ορόφου θε-ρινού κινηματογράφου και ένταξη εντός αυτού κυλικείου Ενώ για την πλαζ Φρεαττύδα ορίζει τη δημιουργία χώρου αναψυκτηρίου σε λυόμενη κατασκευή με παράπλευρο στέ-γαστρο για την ανάπτυξη τραπεζοκαθισμάτων χώρου για την τοποθέτηση ομπρελών και ξαπλωστρών και οργανω-μένου ανοιχτού χώρου στάθμευσης

Η παραπάνω απόφαση της Δημοτικής Αρχής και όσες ακολούθησαν πάρθηκαν κατά πλειοψηφία με την υπερ-ψήφισή τους από την παράταξη του Δημάρχου και την καταψήφισή τους από τις λοιπές παρατάξεις της αντιπο-λίτευσης Τα σχέδια του Δήμου για την αξιοποίηση των παραλιών πυροδότησαν αντιδράσεις από την πλευρά των κατοίκων της πόλης οι οποίοι αποφασίζουν να μην επι-τρέψουν την παραχώρηση των μοναδικών παραλιών του Πειραιά στους ιδιώτες

Στις 3-5-2012 πραγματοποιείται ο διαγωνισμός για την εκμετάλλευση με τη μορφή μίσθωσης αιγιαλού παραλίας κοινόχρηστων χώρων στις παραλίες ο οποίος κατακυρώ-νεται με ετήσιο μίσθωμα 81000 ευρώ για τα Βοτσαλάκια και 52000 ευρώ για τη Φρεαττύδα Οι πλειοδοτικοί δι-αγωνισμοί για τις δύο παραλίες είναι παράνομοι καθώς οι αποφάσεις του ΔΣ στις οποίες στηρίζονται έχουν ακυ-ρωθεί Ο Δήμαρχος δίνει διαταγή να κλείσουν οι πόρτες του Δημαρχείου για να μην μπουν οι κάτοικοι Τελικά οι 200 περίπου παρευρισκόμενοι κάτοικοι κατορθώνουν να μπουν και καταθέτουν 2000 υπογραφές ενάντια στην ιδι-ωτικοποίηση που σήμερα αγγίζουν τις 5000

Οι δημότες αντιμετωπίζονται με τον πλέον απαξιωτικό τρόπο απειλούνται με συλλήψεις εξυβρίζονται και τελικά και οι δύο παραλίες δίνονται στον ίδιο γνωστό επιχειρη-

ματία που επί σειρά ετών διατηρεί κατάστημα υγει-ονομικού ενδιαφέροντος στην παραλία Βοτσαλάκια Το τελευταίο λειτουργεί μέ-χρι και σήμερα με ευθύνη του Δημάρχου κ Μιχαλο-λιάκου χωρίς άδεια ενώ έχει κριθεί αυθαίρετο τόσο από την Κτηματική Υπηρε-σία που εξέδωσε και πρω-τόκολλο κατεδάφισής του από το 2005 το οποίο δεν έχει εκτελεστεί ακόμα όσο και από το Κεντρικό Αρ-χαιολογικό Συμβούλιο του Υπουργείου Πολιτισμού με απόφαση του στις 2232013 Οι εγκαταστάσεις των δύο πλέον καταστημάτων ένα σε κάθε πλαζ όλο και επε-κτείνονται δημιουργώντας μια ανεξέλεγκτη κατάσταση εκμετάλλευσης των μοναδι-κών παραλιών της πόλης

από τους ιδιώτες με την ευλογία των Δημοτικών Αρχών Από την άλλη πλευρά η laquoΠρωτοβουλία κατοίκων για τα Βοτσαλάκια και τη Φρεαττύδαraquo εξακολουθεί να κάνει κι-νητοποιήσεις και μαζικές εκδηλώσεις με πολιτικό επιμορ-φωτικό και πολιτιστικό περιεχόμενο μέχρι και σήμερα με στόχο την οικειοποίηση των παραλιών και την ενημέρωση των κατοίκων της πόλης για όσα συμβαίνουν ( βλ httpfreevotsalakiafreatidawordpresscom)

Η εδραιωμένη επί σειρά ετών κατάσταση αυτή αλλά και η πρόσφατη υπογραφή της σύμβασης παραχώρησης κάθε άλλο παρά προφητικές ήταν Καθώς η ιστορία μιλάει και λέει ότι στην πολιτική σκηνή και δη στο πολιτικό παρα-σκήνιο τίποτα δεν είναι τυχαίο Και αναφέρομαι στο νομο-σχέδιο-έκτρωμα για τον αιγιαλό που έρχεται μεταξύ άλλων να νομιμοποιήσει όλες τις παραπάνω αυθαιρεσίες καθώς σύμφωνα με το τελευταίο αίρονται οι σημερινοί περιορι-σμοί που αφορούν στην έκταση της παραλίας που μπορεί να παραχωρηθεί για απλή χρήση αλλά και παρέχεται η δυνατότητα νομιμοποίησης αυθαίρετων κατασκευών που βρίσκονται στην παραλία και στον αιγιαλό στην περίπτω-ση που εξυπηρετούν επιχειρηματικούς σκοπούς

Σε μια εποχή που μας καταδικάζουν στην ανεργία μας κόβουν τους μισθούς και τις συντάξεις μας στερούν βα-σικά αγαθά και υπηρεσίες μας πετάνε έξω από τα σπί-τια μας και μας φορολογούν ακόμα και για τον αέρα που αναπνέουμε σε αυτή τη μυθική εποχή που αγγίζει τα όρια της επιστημονικής φαντασίας υπάρχει ακόμα πα-ρακάτωhellip Οι δημόσιοι και ελεύθεροι χώροι δεν ανήκουν πια στην πόλη και στους κατοίκους της αλλά στα μεγάλα συμφέροντα Οι παραλίες των διακοπών μας της ελευθε-ρίας και της χαλάρωσης μας ανήκουν σήμερα στο laquoμεγά-λο κεφάλαιοraquo της ιστορίας στο οποίο ο λαός αποτελεί μια θλιβερή υποσημείωση Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε ότι οι αντιφάσεις των συμφερόντων των διαφόρων κοινωνικών ομάδων δημιουργεί την ανάγκη διαρκούς διεκδίκησης του δικαιώματος στην πόλη ιδιαίτερα όταν η σύγκρουση αυτή λαμβάνει χώρα την εποχή της κρίσης όπου υπάρχει μια τοπική κοινωνία που δοκιμάζεται σκληρά Θα επιτρέψου-με λοιπόν ένα τέτοιο τέλος

ΒιΒιαΝ ΓΛΕΝη

Φρεαττύδα και Βοτσαλάκια δυο παραλίες στο λιμάνι

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1318

Οι ακΤΕΣ ΩΣ κΟιΝα αΓαΘα

laquoΟ νεοφιλελευθερισμός έχει καθοριστεί από τη μάχη της ιδιωτικής περιουσίας όχι μόνο ενάντια στην κρατική αλλά -και αυτό ίσως είναι το πιο σημαντικό- κυρίως ενά-ντια στην laquoκοινή ιδιοκτησίαraquo (common) [] Συχνά οι επιλογές οι οποίες μας παρουσιά-ζονται είναι μεταξύ του καπιταλισμού και του σοσιαλισμού της κυριαρχίας μεταξύ ιδιωτικής και κρατικής ιδιοκτησίας με την θεραπεία κατά τα δεινά του κρατικού ελέγ-χου να φαίνεται να είναι η ιδιωτικοποίηση και κατά του κεφαλαίου η κρατικοποίηση δηλαδή ο κρατικός έλεγχος Χρειάζεται να εξερευνήσουμε και μια άλλη πιθανότητα ούτε την ιδιωτική ιδιοκτησία του καπιτα-λισμού ούτε την δημόσια ιδιοκτησία του σοσιαλισμού αλλά το κοινό στον κομμου-νισμόraquo (Michael Hardt Reclaiming the common in communism [1])

Ενέργειες όπως αυτή του πρώην Υπουργού Οικονομικών Γιάννη Στουρνάρα ο οποίος κατέθεσε ένα νομοσχέδιο με το οποίο απει-λεί την ελεύθερη πρόσβαση των πολιτών στις ακτές είναι μια πικρή υπενθύμιση ότι τυπικά οι ακτές δεν είναι ο laquoκοινόςraquo μας χώρος Είναι απλά ένας χώρος στην ιδιο-κτησία του κράτους ο οποίος παραχωρείται στους πολίτες στους commoners από το κράτος μέχρις ότου εμφανιστεί η ευκαιρία για να μπουν στην αγορά Το νομοσχέδιο εκτός από το ότι θέλει να βάλει περιορι-σμούς στο μακρόχρονο δικαίωμα ελεύθε-ρης πρόσβασης στις ακτές προτείνει επί-σης την ιδιωτικοποίηση των ακτών αλλά και αμνηστία σε υφιστάμενες κατασκευές που δημιουργήθηκαν κατά παράβαση της ισχύουσας νομοθεσίας

Οι ακτές συχνά θεωρούνται ως μέρος των laquoκοινώνraquo (commons) ενός χώρου όπου η πρόσβαση είναι δωρεάν και η ευχαρίστη-ση του να απλά να είσαι laquoεκείraquo είναι η ίδια για όλους ασχέτως κοινωνικο-οικονομικής κατάστασης Ακτές αποτελούν για πολλούς (έστω και υποσυνείδητα) ένα ουτοπικό όραμα για το πώς θα μπορούσε να ήταν η κοινωνία στον γκρίζο εκείνο χώρο μεταξύ ιδιωτικού και κρατικού

Για να αντιληφθούμε την ιδεολογική ση-

μασία του νομοσχεδίου για τους αιγιαλούς είναι σημαντικό πρώτα να αντιληφθούμε τη σημασία των κοινών αγαθών ως απο-μεινάρια της εποχής όπου οι τοπικές κοι-νότητες ήταν υπεύθυνες για τη διαχείριση των δικών τους χώρων και αγαθών μακριά από την κυρίαρχη ιδεολογία για τη σημασία της ιδιωτικής περιουσίας laquoΚοινάraquo ονομά-ζουμε τα αγαθά τα οποία κληρονομήθηκαν από τις προηγούμενες γενιές δημιουργή-θηκαν συλλογικά ή που αποτελούν φυσι-κή κληρονομιά

Η εφεύρεση του όρου laquoη τραγωδία των κοινώνraquo (tragedy of the commons) από τον Garrett Hardin στο ομώνυμο κείμενό του στο περιοδικό Science το 1968 υπήρ-ξε ορόσημο στην ιστορία της διαχείρισης των κοινών αγαθών με τους υποστηρικτές του νεοφιλελευθερισμού να χρησιμοποιούν τον όρο και τη θεωρία του Hardin για να δικαιολογήσουν τις προσπάθειές τους για ιδιωτικοποίηση και εμπορευματοποίηση αγαθών που για χρόνια βρίσκονταν στα χέρια των τοπικών κοινοτήτων Με αυτό τον τρόπο αν θέλετε είχαμε ένα δεύτερο κύμα οικειοποίησης των κοινών μετά από την laquoπερίφραξηraquo όπως ονομάστηκε η με-τατροπή των κοινών (συνήθως της κοινο-τικής γης) σε ιδιωτική περιουσία πχ στην Αγγλία τον 18ο αιώνα

Στο κείμενό του ο Hardin προσπαθούσε να αναδείξει το πρόβλημα της ατομικής συ-μπεριφοράς απέναντι σε συλλογικά αγαθά υποστήριζε δηλαδή ότι όταν κάποια αγαθά δεν ανήκουν σε συγκεκριμένα άτομα αλλά σε όλους η εκμετάλλευσή τους αποφέρει ατομικά πλεονεκτήματα και κοινά μειονε-κτήματα με αποτέλεσμα μεμονωμένα άτο-μα να το εκμεταλλεύονται Όταν το 2009 η οικονομολόγος Elinor Ostrom βραβεύθηκε με το Νόμπελ Οικονομίας για τη θεωρία της για τη διαχείριση των κοινών πόρων ήρθαν στην επιφάνεια εναλλακτικές θεω-ρίες βασισμένες σε επιτυχημένα και απο-τυχημένα παραδείγματα αυτοδιαχειριζόμε-νων κοινοτήτων αφοπλίζοντας έτσι κυρί-αρχα πολιτικο-οικονομικά μοντέλα όπως η laquoτραγωδία των κοινώνraquo του Hardin Ο

David Harvey ταυτόχρονα στο βιβλίο του Rebel cities from the right to the city to the urban revolution το 2012 υποστηρίζει ότι το πρόβλημα στην θεωρία του Hardin δεν είναι τα κοινά καθαυτά αλλά η απο-τυχία της ατομικής ιδιοκτησίας να ικανο-ποιήσει τα κοινά συμφέροντα Ο Harvey δηλαδή τοποθέτησε το πρόβλημα σrsquo ένα πλαίσιο όπου το θέμα είναι η ατομική ιδι-οκτησία των αγαθών και κατά συνέπεια η προσπάθεια για μεγιστοποίηση του ατομι-κού κέρδους

Φυσικά όμως και τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά Σε μια εποχή όπου η επικρατέ-στερες ιδέες είναι βασισμένες σrsquo ένα καπι-ταλιστικό μοντέλο με ταξικό και πατριαρ-χικό υπόβαθρο και όπου οι κυβερνήσεις δίνουν προτεραιότητα στην οικονομική ανάπτυξη αντί στις κοινωνικο-οικολογι-κές ισορροπίες όσοι έχουν πρόσβαση στα κοινά (commoners) παγιδεύονται στο laquoμα-γκανοπήγαδο της παραγωγήςraquo (treadmill of production) έχοντας το δίλημμα εργα-σία έναντι της περιβαλλοντικής προστασίας [2] Οι αιγιαλοί όμως φαίνεται να ξυπνούν τις συνειδήσεις μας και παρόλη τη δύναμη των κυρίαρχων ιδεών της εποχής οι πολί-τες δεν αποδέχονται την οικειοποίηση της παραθαλάσσιας ουτοπίας από κανένα

Και δεν μιλούμε μόνο για το πρόσφατο νομοσχέδιο για τους αιγιαλούς Το 2007 οι πολίτες και ο δήμος του αθηναϊκού προ-αστίου του Ελληνικού κινητοποιήθηκαν ενάντια στους νονούς της νύχτας οι οποί-οι οικειοποιήθηκαν αυθαίρετα δημόσια πα-ραλία για τις ιδιωτικές τους επιχειρήσεις εμποδίζοντας την ελεύθερη πρόσβαση σε αυτή [3] Σε μια άλλη υπόθεση τον Μάιο του 2012 ήταν η δημοτική αρχή του Πει-ραιά η οποία μίσθωσε δύο από τις δημο-τικές παραλίες σε ιδιωτικές εταιρείες στην τιμή των euro134000 Για άλλη μια φορά ένα ισχυρό τοπικό κίνημα δημιουργήθηκε για να αντισταθεί [4]

Σε αντίθεση με την τσιμεντοκρατεία που εισέβαλε στις ακτές άλλων (ευρωπαϊκών τουλάχιστον) τουριστικών προορισμών η Ελλάδα έχει μέχρι τώρα προστατεύσει τις

φυσικές της ακτές επιτρέποντας έτσι στους ανθρώπους που έχουν πληγεί τόσο άσχημα από τα μέτρα λιτότητας να βρίσκουν μια ουτοπία σε χώρους με εξαιρετική φυσική ομορφιά Όπως και στην περίπτωση των Σκουριών στη Χαλκιδική οι άνθρωποι της Ελλάδας δεν νοιάζονται για την τιμή του χρυσού και διεκδικούν το δικαίωμά τους στα βουνά Με τον ίδιο τρόπο οι άνθρωποι της Ελλάδας δεν νοιάζονται για τις οικονο-μικές δυνατότητες της χρυσής άμμου και πολεμούν για να κρατήσουν το δικαίωμα τους στις ακτές

Η οικονομική κρίση έχει γίνει δικαιολο-γία για την προώθηση μιας οικονομικής ανάπτυξης με την οποία βίαια οικειοποι-ούνται τα περιβαλλοντικά και κοινωνικά μας δικαιώματα με σκοπό την περαιτέρω εδραίωση μιας νεοφιλελεύθερης ατζέντας Η ιδιωτικοποίηση του δημόσιου πλούτου έχει γίνει προτεραιότητα για πολλές κυ-βερνήσεις Στην Ελλάδα από τα μεταλλεία χρυσού στη Χαλκιδική μέχρι το νερό και την υγεία οι ιδιωτικοποιήσεις προσπαθούν να αφαιρέσουν από τους πολίτες όχι μόνο το δικαίωμα στη φύση αλλά και από άλλα ζωτικής σημασίας δικαιώματα Η προσοχή της κυβέρνησης και των ιδιωτικών συμ-φερόντων βρίσκονται απροκάλυπτα πλέον και στις οικονομικές δυνατότητες της ακτο-γραμμής και της χρυσής αμμουδιάς

Γινόμαστε μάρτυρες στις προσπάθειες του σφετερισμού ενός από τους τελευταίους laquoκοι-νούς χώρουςraquo (commons) από διαφορετικά επίπεδα εξουσίας από το κράτος μερικές φορές από τις δημοτικές αρχές αλλά και το ιδιωτικό κεφάλαιο Οι δούλοι του κεφαλαί-ου προσπαθούν να μεταμορφώσουν και να καλύψουν με τσιμέντο τις τελευταίες μας ουτοπίες Αλλά οι ουτοπίες είναι αυτές που συγκροτούν τη ζωή των ανθρώπων όπως το νερό και ο αέρας Ο Εδουάρδο Γκαλεά-νο (Eduardo Galeano) μας έχει διδάξει (και αυτό είναι που πρέπει να θυμόμαστε κα-θώς πολεμούμε για το δικαίωμα μας στις ακτές) ότι ο σκοπός της Ουτοπίας ldquoes para caminarrdquo είναι για να περπατούμε [5] Η μάχη για τις ακτές ως κοινό αγαθό θα συ-νεχίζεται καθώς παρακολουθούμε με οί-κτο τους δούλους του κεφαλαίου οι οποί-οι στη μάχη τους για την προώθηση της νεοφιλελεύθερης ιδέας έχουν εμπορευ-ματοποιήσει και τσιμεντοποιήσει τις δικές τους ουτοπίες

ΜαΡια ΧαΤζηΜιΧαηΛΕρευνήτρια σε θέματα κοινών αγαθών και θαλάσσιας

πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Άαλμποργκ στην Δανία

[1] httpwwwtheguardiancomcommentisfree2011feb03communism-capitalism-socialism-property

[2] httproarmagorg201406labor-environmental-movements-coalition

[3] httpunfollowcomgrweb-only8667-courteu

[4] httpfreevotsalakiafreatidawordpresscom

[5] https wwwyoutubecomwatchv=m-pgHlB8QdQ

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 19

laquoΗ Τουρκία συνορεύει στις τρεις πλευρές της με τη θάλασσαraquo Αυτό ήταν ένα από τα πρώτα πράγματα που μάθαμε στο σχολείο Εμφανιζόταν σαν κάτι για το οποίο μέσα από μια εθνικιστική οπτική θα έπρεπε να μας κάνει περήφανους Με συνολικό μή-κος ακτών 8333χλμ (περισσότερο από το 74 των συνόρων της) ίσως πράγματι αντιστοιχεί στην Τουρκία αυτή η έμφαση στις ακτές Αλλά τι σημαίνει αυτό για εμάς Μπορούμε να απολαμβάνουμε τη θάλασσα που μας περιβάλλει ή πρόκειται για κάτι που δεν μπορούμε να δούμε ή να σκεφτούμε Ξέρουμε ότι η θάλασσα είναι κάπου εδώ κοντά αλλά για τους περισσότερους από εμάς είναι απροσπέλαστη Μόνο για τρεις δεκαετίες οι παραλίες της Τουρκίας ήταν ανοιχτές στο κοινό Ήταν καθαρές ελεύθε-ρες και ndash πάνω απrsquo όλα ndash κοντά στα σπί-τια και τα διαμερίσματά μας Σήμερα όσες παραλίες υπάρχουν στην Κωνσταντινού-πολη είναι κατειλημμένες είτε από κτίρια είτε από δρόμους Και αν τύχει και κάποια παραλία ξέφυγε από αυτό το μοντέλο τότε ούτε που θα τολμούσες να βουτήξεις μέσα στα τοξικά νερά της θάλασσας

Η διάβρωση των ακτών

Από τη δεκαετία του 1970 η παράκτια ζώνη της Τουρκίας από τη Μαύρη Θάλασσα έως τη Μεσόγειο πάσχει από εντατική αστική ανάπτυξη Ο μαζικός τουρισμός παίζει βα-σικό ρόλο στην Αττάλεια και την Mugla Σε αυτές τις παραθαλάσσιες πόλεις κυριαρχούν τα υδροπάρκα τα γήπεδα γκόλφ τα ξενο-δοχεία και οι παραλίες που προσελκύουν τουρίστες Ωστόσο η αυξανόμενη αστική ανάπτυξη έχει αφανίσει τις ακτές της Κων-σταντινούπολης και της Kocaeli Σε αυτές τις ζώνες οι αμμόλοφοι έχουν αντικατασταθεί από αεροδρόμια γέφυρες μονάδες επεξερ-γασίας λυμάτων εγκαταστάσεις αναψυχής συμπεριλαμβανομένων αστικών πάρκων Σε άλλες περιοχές όπως στα Άδανα και τη Μερσίνα πρακτικές εντατικής καλλιέργει-ας (πχ εκκαθαρίσεις γης για καλλιέργειες και κατασκευή αρδευτικών καναλιών) έχουν προκαλέσει σοβαρές επιπτώσεις στις ακτές Η βιομηχανική ανάπτυξη (πχ η κατασκευή θερμοηλεκτρικών σταθμών αυτοκινητοδρό-μων και ναυπηγείων) έχει επίσης καταστρέ-ψει την παράκτια ζώνη στη Σαμψούντα και την Τραπεζούντα

Η εξαφάνιση της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς

Η αυξανόμενη πίεση από την αστικοποί-ηση και την εκβιομηχάνιση σε συνδυασμό με την κλιματική αλλαγή απειλούν τα πα-ράκτια οικοσυστήματα της Τουρκίας Πα-

τη τροποποίηση αλλάζει το πλάτος των ακτών από 50μ σε 10μ Αυτό σημαίνει ότι ζώνη ακτής πλάτους 40μ μπορεί να πουληθεί σε ιδι-ώτες Δημιουργείται έτσι μία νέα πηγή εσόδων για την κυβέρνηση που μάλι-στα παρουσιάζεται να λει-τουργεί προς όφελος του δημόσιου συμφέροντος Το χειρότερο απrsquo όλα όχι μόνο για το Νόμο για τις Παράκτιες Περιοχές αλλά και για το Νόμο για τις Δη-μόσιες Συμβάσεις το Νό-μο για την Προστασία της Φύσης και της Βιοποικιλό-τητας τον Κανονισμό για την Προστασία των Υγρο-τόπων και πολλές άλλες ρυθμίσεις είναι το γεγονός ότι τα τελευταία δέκα χρό-νια έχουν προσανατολιστεί στην ανάπτυξη ζωνών αντί της προστασίας

Οι Στόχοι της Τουρ-κίας για το 2023

Οι ακτές είναι για την κυβέρνηση το φιλέτο από το οποίο μπορεί να αντλή-σει έσοδα Και όλες οι πα-ραπάνω θεσμικές αλλαγές αποβλέπουν στην αξιοποί-ηση του φιλέτου αυτού Το κυβερνόν Κόμμα της Δικαι-οσύνης και της Ανάπτυξης (AKP) έχει το όραμα να κάνει μέχρι το 2023 την Τουρκία μία από τις δέκα ισχυρότερες οικονομίες στον κόσμο Οι Στό-χοι για το 2023 έχουν ήδη πολλές δυσμενείς επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον και την κοινωνία Ο Turhan Uslu ερευνητής του Πανεπιστημίου Gazi της Άγκυρας επιση-μαίνει ότι τα τελευταία 50 χρόνια 7487χλμ των τουρκικών ακτών (90 του συνόλου των ακτών της χώρας) έχουν υπερδομηθεί Σύμφωνα με ανακοινώσεις του Υπουργού Οικονομικών το 2013 οι δημόσιες εκτάσεις ndash οι περισσότερες από τις οποίες είναι αμ-μόλοφοι ndash είτε θα πουληθούν είτε θα ανα-πτυχθούν με κερδοφόρες κατασκευές στη γη Αυτό σημαίνει ότι αναμένεται να δού-με κι άλλες εγκαταστάσεις όπως γήπεδα γκολφ γήπεδα βόλεϊ θερμοηλεκτρικούς σταθμούς τουριστικές υποδομές ενεργει-ακούς αγωγούς αεροδρόμια εργοστάσια ανθρακωρυχεία δρόμους και αυτοκινητό-δρομους Το χειρότερο είναι ότι παράκτι-

ράκτια και θαλάσσια οικοσυστήματα υπο-βαθμίζονται από οικιακά και βιομηχανικά λύματα βλαβερές ουσίες που μεταφέρονται από την ενδοχώρα με τα ποτάμια γεωργικές πρακτικές σε παράκτιες περιοχές τουριστι-κές δραστηριότητες και υπερσυγκέντρωση παραθεριστικών κατοικιών εμπορικών και τουριστικών λιμένων και αλιευτικών υποδο-μών Σήμερα πολλά είδη ψαριών που ήταν σε αφθονία τη δεκαετία του 1970 κινδυ-νεύουν με αφανισμό για λόγους που συν-δέονται με την υπεραλιεία τη ρύπανση των υδάτων και την καταστροφή των φυσικών ενδιαιτημάτων Η ταχύτατη εξάπλωση των τουριστικών υποδομών και δραστηριοτή-των κατά μήκος των ακτών έχει καταστρέ-ψει ενδιαιτήματα ειδών όπως η θαλάσσια χελώνα τα δελφίνια και η φώκια μοναχός Τα πράγματα δεν είναι καλύτερα στον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς Φέροντας τη φήμη ενός τεράστιου υπαίθριου μουσείου η Τουρκία βρίσκεται στο σταυροδρόμι πολ-λών αρχαίων πολιτισμών αρκετοί από τους οποίους αναπτύχθηκαν στις ακτές Πρόκει-ται για ζώνες που βρίσκονται κάτω από την αυξανόμενη πίεση του μαζικού τουρισμού και της αστικοποίησης

Ενθαρρύνοντας την ανάπτυξη των ακτών

Σε αντίθεση με ότι συμβαίνει στην πρά-ξη το Άρθρο 43 του τουρκικού Συντάγμα-τος του 1982 ορίζει ότι οι ακτές αποτελούν κρατική οντότητα Το ίδιο άρθρο επίσης αναφέρει ότι η παραλία ο αιγιαλός και η όχθη των ποταμών πρέπει να σχεδιάζονται και να χρησιμοποιούνται μόνο με βάση το δημόσιο συμφέρον Ωστόσο υπάρχουν δώδεκα κρατικοί φορείς και περίπου τρι-άντα νόμοι για τις ακτές Πολλοί από αυ-τούς έρχονται σε αντίθεση με το στόχο της προστασίας όχι μόνο των ακτών αλλά και άλλων φυσικών πόρων Για παράδειγμα ο Νόμος 2634 για την Ενθάρρυνση του Του-ρισμού (1982) του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού έχει συμβάλλει στην προώ-θηση της ανάπτυξης των ακτών μέσα από ιδιωτικοποιήσεις εκτάσεων Ο Νόμος 3621 για τις Παράκτιες Περιοχές (1990) είναι ένα κείμενο για την προστασία των ακτών που ταυτόχρονα έχει νομιμοποιήσει σχεδόν όλες τις οικιστικές και βιομηχανικές εγκαταστά-σεις και δραστηριότητες στις παράκτιες περιοχές μέσα από τροποποιήσεις του στα χρόνια που ακολούθησαν την ψήφισή του Σύμφωνα με μία από τις τροποποιήσεις οι ακτές και η γη που προκύπτει από επιχω-ματώσεις και αποξήρανση δεν υπόκεινται στις προστατευτικές ρυθμίσεις του Νόμου 2863 για την Προστασία της Πολιτιστικής και Φυσικής Κληρονομιάς Η πιο πρόσφα-

ες πόλεις όπως η Κωνσταντινούπολη συ-νεχίζουν να υποδέχονται μετανάστες που αναζητούν αστικές υποδομές και ευκαιρίες εργασίας προκαλώντας μεγάλη αναπτυξι-ακή πίεση στις παράκτιες ζώνες

Ο ακτές είναι πολύτιμη πηγή ζωής για όλους και ιδιαίτερα σημαντικές για τη φυ-σική και πολιτιστική μας κληρονομιά Μέ-σα σε μισό μόνο αιώνα η Τουρκία έχασε ένα μεγάλο μέρος αυτής της πηγής ζωής Οι ακτές πρέπει να είναι υπό τη φροντίδα του δημόσιου και όχι στα χέρια ιδιωτικών εταιρειών που έχουν ως στόχο το κέρδος Εάν δε συμβεί αυτό τότε ndashσε αντίθεση με το όραμα του AKP- είναι πολύ πιθανό η Τουρκία να γίνει μέχρι το 2023 μία από τις δέκα χώρες με τις μεγαλύτερες περι-βαλλοντικές καταστροφές και συγκρούσεις στον κόσμο

Akgun ILHAN Ακτιβίστρια για το δικαίωμα στο νερό Τουρκία

ΤΟυΡκια κύματα ιδιωτικοποιήσεων στις ακτές μας

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1320

από τη λατινοποίηση στην κινεζοποίηση μια κΡηΤη δρόμος

Η μετεκλογική σοδειά από τις προσδοκίες που καλλιεργήθηκαν για ανατροπές στην τοπική αυτοδιοίκηση της Κρήτης απέδειξε οτι αφενός το ντόπιο βαθύ σύστημα έχει τις αντοχές και τις ρίζες του άγρουστα και από την άλλη οτι ο σπόρος της εναλλακτικής πρότασης είτε ήταν τζούφιος είτε έπεσε κι αυτός θύμα της εξαιρετικής ανομβρίας που για δεύτερη συνεχόμενη χρονια ταλαιπώ-ρησε τους αγρότες Παρόλαυτά ή ίσως και γι`αυτό η Κρήτη αυτό τον Ιούνη ζει κατά κάποιο τρόπο την κινηματογραφική σκηνή όπου ένα Fast Truck (Track το γράφουν στο ΥΠΑΝ) ευρωατλαντικής σχεδίασης αλλά made in China έρχεται καταπάνω της ενώ αυτή χωρίς να έχει πάρει χαμπάρι κοιτά με αγωνία ανάμεσα στις ξαπλώστρες με το λογότυπο της Invest in Greece μήπως έπεσε κάνα ευρώ από τους τουρίστες και ακούει στα ακουστικά του smartphone το success story του Σαμαρά του Γιώργου Εκτός όμως από τη συνηθισμένη για αυτή την εποχή μπάλα τη συνηθισμένη επέλαση των τουριστών και το συνηθισμένο μάπα καρπούζι ο φετινός Ιούνης έφερε και επέ-λαση καινούριων σχεδίων για επενδύσεις έργα υποδομής κατεπείγουσες αξιοποιήσεις κατεπείγοντα νομοσχέδια και άλλα φρούτα που επείγονται να ωριμάσουν μήπως κοψει κανείς το φυτό που τα τρέφει σύριζα

Η κάθοδος του Κινέζου πρωθυπουργού στην Κρήτη και η δήλωσή του οτι βλέπει στην Ελλάδα την πύλη εισόδου της Κίνας στην Ευρώπη δείχνει οτι η διαδικασία Λατι-νοποίησης της χώρας μπαίνει στο διαταύτα αρχής γεννομένης από το Νότο με τη ση-μειολογία που κουβαλά ο όρος στο παγκό-σμιο παιχνίδι της νεοαποικιακής εκμετάλ-λευσης ανθρώπινων και φυσικών πόρων Και αν αυτή τη φορά το λιμάνι του Νότου δεν ήταν στην επίσημη ατζέντα η κεντρι-κή θέση του αεροδρομίου του Καστελίου στις συζητήσεις δείχνει οτι η οικονομική και εμπορική υπερδύναμη είναι πιο κοντά από ποτέ στο να αποκτήσει μετά το λιμάνι του Πειραιά και τις άλλες στρατηγικές με-ταφορικές υποδομές-πύλες που χρειάζεται με όπλα το τεράστιο Κινέζικο πλεόνασμα τη γεωστρατηγική θέση της Κρήτης και το διακαή πόθο της Ελληνικής κυβέρνη-σης να απογειώσει από κάπου το δικό της success story

Στην ίδια λογική του είδα φώς και μπήκα η χώρα με τη μεγαλύτερη εγκατεστημένη ισχύ βΑΠΕ στον κόσμο υπέγραψε συμφω-νίες συνεργασίας με Ελληνικές αλλά και ξένες εταιρίες (EDF) για την εγκατάσταση ενεργειακών μεγαπρότζεκτς σε όλη την επι-κράτεια Η ΤΕΡΝΑ συγκεκριμένα με φτηνό χρήμα από την Κινέζικη Βιομηχανική και Εμπορική Τράπεζα (1η κρατική στον κόσμο

σε κεφάλαια με $19 τρις) και αρωγό την Sinohydro την κρατική μεγαεταιρία κατα-σκευής έργων υποδομής και φραγμάτων έκανε το ντίλ για το υβριδικό στο Αμάρι Ρε-θύμνου Το πακέτο περιλαμβάνει και άλλα έργα αντλισιοταμίευσης σε όλη την χώρα (122 δις Ευρώ) ανοίγοντας το δρόμο για την ιδιωτική διαχείρηση των νερών Αν πάνε καλά τα πράγματα πιθανά στο μέλλον να βοηθήσουν να ξεκολλήσει και το μεγα-λύτερο (1077 MW 359 ανεμογεννήτριες και καλώδιο διασύνδεσης) ενεργειακό έρ-γο βΑΠΕ της ΤΕΡΝΑ στην Κρήτη που έχει κρυώσει κάπως απεντασσόμενο από το fast track ενώ πιθανά πάλι ο Κοπελούζος να

περιμένει οι δικοί του στρατηγικοί εταίροι στην Προμηθέας Gas να ψωνίσουν με τη σειρά τους και να ξεκολλήσει και αυτός το δικό του έργο (1005 MW 437 ανεμογεν-νήτριες και καλώδιο διασύνδεσης)

Όμως το μεγάλο γεωπολιτικό και στα καθ` ημάς μικροπολιτικό παιχνίδι στα ενεργεια-κά της μεγαλονήσου αναμένεται να συνε-χιστεί τα επόμενα χρόνια με τους υδρογο-νάνθρακες τα έργα διασύνδεσης και την καθιέρωση της ως ενεργειακού κόμβου της ανατολικής Μεσογείου με ότι αυτό συνεπάγεται Στην πρόσφατη αιτιολογική έκθεση για την σκανδαλώδη επιδότηση 6 θέσεων εργασίας μέσω 6 έργων ΒΑΠΕ με 93 εκ Ευρώ από τον επενδυτικό νόμο πε-ριλαμβάνεται ο κατάλογος των έργων που εντάσσονται στον ευρωπαϊκό κανονισμό για τις διευρωπαϊκές ενεργειακές υποδο-μές Για την Κρήτη προβλέπει τo πέρασμα της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ισραήλ-Κύ-πρου-Ελλάδας (Euro-Asia Interconnector) και του αγωγού φυσικού αερίου East-Med Το τυράκι στη φάκα πέρα από την εθνική

υπερηφάνεια για το νέο γεωστρατηγικό μας ρόλο και τα δήθεν δισεκατομμύρια με την κάνουλα θα είναι οι εκατοντάδες χι-λιάδες θέσεις εργασίας (450000 λένε μόνο για την Κρήτη) στον τομέα των εξορύξεων που έπονται και η μετατροπή της Κρήτης από ldquoυπερδήμοrdquo σε ldquoυποκρατικήrdquo οντότη-τα μέσω των ανταποδοτικών τελών όπως προέβλεπαν προεκλογικά περιφερόμενοι στρατηγικοί αναλυτές στα γραφεία της επα-νεκλεγμένης περιφερειακής αρχής

Στο πλαίσιο αυτής της γεωπολιτικής ανα-βάθμισης της Κρήτης εντάσεται και η πρό-σφατη αίτηση στην Invest in Greece από τη VOPAK τη μεγαλύτερη εταιρεία απο-

θήκευσης και διαχείρισης πετρελαιοειδών στον κόσμο για τη δημιουργία σταθμού διαμετακόμισης στη νότια Σητεία σε έκτα-ση 400 στρεμμάτων Είναι αυτό που λέει ο λαός τώρα που βρήκαμε παπά που θά-βει αβέρτα στη Συρία την Ουκρανία και το Ιράκ και που όλως τυχαίως είναι κομβικές χώρες για την ενεργειακή τροφοδοσία της Ευρώπης ευκαιρία να θάψουμε πεντέξι και στη δικιά μας αυλή

Ένα εύλογο ερώτημα είναι πως όλα αυτά και άλλα πολλά θα χωρέσουν και θα συν-δυαστούν με την άλλη μεγάλη ιδέα για με-τατροπή των ελληνικών ακτών και νησιών και της Κρήτης ειδικότερα σε Μαγιόρκα της ανατολικής Μεσογείου Οι Κινέζοι επενδυ-τές υποσχέθηκαν να ξαναέρθουν σύντομα για να δουν και τα διαθέσιμα ακίνητα για τουριστική αξιοποίηση αλλά θα πρέπει να ξέρουν οτι θα στριμωχτούν στα γραφεία του ΤΑΙΠΕΔ μαζί με τους άλλους διεθνείς και εγχώριους παίκτες του real estate και των κατασκευών που διαγκωνίζονται ήδη ποιός θα πρωτοχτίσει τις εκατοντάδες χι-

λιάδες νέες τουριστικές κατοικίες και συ-μπλέγματα με προυπολογισμό πάνω από 10 δις Μέχρι τότε η κυβέρνηση τρέχει με διαδικασίες κατεπείγοντος να αμπα-λάρει το πακέτο περνώντας από το θερινό τμήμα της βουλής το νέο χωροταξικό και εντάσσοντας στην πραμάτεια του ΤΑΙΠΕΔ όσα από τα παραλιακά ldquoφιλέταrdquo της Κρή-της δεν έχουν ακόμα τσιμεντωθεί από τους ντόπιους παράγοντες του ΣΕΤΕ όπως πχ η δημοτική πλάζ του Καρτερού και η πρώ-ην αμερικάνικη βάση των Γουρνών Και αυτό ενώ ήδη δρομολογούνται βρίσκο-ντας ανέλπιστους συμμάχους σε τοπικούς φορείς και την απελπισμένη κοινωνία οι τουριστικές μεγαεπενδύσεις στην ανατολι-κή Κρήτη (Μονή Τοπλού Καβο Πλάκο) και βάζοντας το νησί από τα ανατολικά στην κιμαδομηχανή της ιδιωτικής πολεοδόμη-σης και χωροταξίας Στα ψιλά γράμματα του τουριστικού success story έχει περάσει οτι κάποιες τουριστικές επιχειρήσεις της Κρή-της έχουν πιάσει το νοημα της κινεζοποί-ησης και πληρώνουν πλέον με κουπόνια soupermarket και διαμονήφαγητό τους υπαλλήλους απαλλαγμένους βεβαίως από το βάρος των συλλογικών συμβάσεων και της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης αφού ετσι κι αλλιώς τα νοσοκομεία κλείνουν ή υπολειτουργούν

Το Fast Track που έρχεται καταπάνω στην Κρήτη ξαναθέτει το προεκλογικό ερώτημα αν υπάρχει πειστική και συγκεκριμένη εναλ-λακτική πρόταση Η απάντηση που δόθηκε στις εκλογές του Μάη πρέπει να ξεβολέψει τους πάντες κινήματα πολιτικούς κοινω-νικούς και επιστημονικούς φορείς απο τα κλιματιζόμενα γραφεία της πολιτικής και επιστημονικής τους αυτάρκειας Επείγει ο διάλογος και η σύνθεση για την επαναδι-ατύπωση και συγκεκριμενοποίηση αυτής της πρότασης Αλλά όχι σύνθεση ισσορο-πιστική και διαχειριστική ή πάνω σε μο-ντέλα που εφάρμοσε ο νεοαποικισμός στη Λατινική Αμερική με ακριβά δάνεια από την Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ ή στην Αφρική με φτηνά δάνεια απο τις κρατικές κινέζικες τράπεζες Ούτε με προτάσεις για αριστερόστροφή ldquoπραγματιστικήrdquo διαχεί-ρηση που καλλιεργούν αυταπάτες οτι οι ανεμογεννήτριες οι εξέδρες φυσικού αε-ρίου και οι τουριστικές επενδύσεις από την ντόπια ελιτ για την αλλοδαπή ελιτ με ερ-γαζόμενους ντόπιους ldquoνταλιτrdquo θα γίνουν συστατικά της ριζοσπαστικής στροφής που απαιτούν οι καιροί Αλλιώς οι σαμαράδες θα συνεχίσουν να φτιάχνουν μεγάλες ιδέες - σαμάρια για πειθήνια υποζύγια

κΩΣΤηΣ ΔαΜιαΝακηΣ αγρότης - βιολόγος

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 21

Την πολυαναμενόμενη ολοκλήρωση του χημικού αφοπλισμού της Συρίας με την απομάκρυνση και των τελευταίων φορτί-ων χημικών παραγόντων και πρόδρομων ουσιών ανακοίνωσε πανηγύρισε ο Οργα-νισμός για την Απαγόρευση των Χημικών Όπλων (OPCW) στις 23 Ιουνίου Η κατα-στροφή του συριακού χημικού οπλοστασίου που ευθύνεται για το θάνατο περισσότερων από 1400 ανθρώπων τον περασμένο Αύ-γουστο αποτελεί ένα σημαντικό βήμα για την εξάλειψη των χημικών όπλων παγκο-σμίως Το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS παρα-μένει σταθερό στην άποψη που έχει εκφρά-σει εδώ και δεκαετίες μαζί με εκατοντάδες άλλες οργανώσεις από όλο τον κόσμο για την επιτακτική ανάγκη να δοθεί ένα τέλος στην παραγωγή και χρήση χημικών όπλων να γίνει εξουδετέρωση - καταστροφή όλων των υπαρχόντων και να επιβληθούν διε-θνείς κυρώσεις σε όσους συνεχίζουν να κατασκευάζουν χρησιμοποιούν ή κατέχουν όπλα μαζικής καταστροφής χημικά πυρη-νικά βιολογικά Παράλληλα προτάσσει ως αναγκαίους όρους τον έλεγχο την αποδοκι-μασία και την υποβολή κυρώσεων σε όλες εκείνες τις χώρες κυβερνήσεις και εταιρεί-ες που ενώ αρχικά εξάγουν τεχνογνωσία τεχνολογία και πρώτες ύλες για την κατα-σκευή των οπλοστασίων έρχονται μετά να laquoλύσουνraquo τα προβλήματα που έχουν οι ίδι-ες δημιουργήσει συνήθως με το χειρότερο τρόπο Χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιας βλακείας αναλγησίας και στάσης απέναντι στη νομιμότητα και το δικαίωμα στην ει-ρήνη ενός ολοκλήρου λαού παραμένει το Ιράκ και ο Σαντάμ Χουσεΐν

Την ίδια στιγμή που η διεθνής κοινότητα πανηγυρίζει τον αφοπλισμό της Συρίας συ-νεχίζει να υπάρχει μια σειρά κρίσιμων ερω-τημάτων που πρέπει να απαντηθούν κυρίως όσον αφορά τα επόμενα βήματα της διαδικα-

σίας καταστροφής των χημικών Προτεραιό-τητας 1 (υψηλής τοξικότητας) Σύμφωνα με την ενημέρωση που υπάρχει τα χημικά φορ-τώθηκαν από τη Latakia στο δανέζικο πλοίο ldquoArk Futurardquo με τελικό προορισμό το λιμάνι Gioia Tauro της Ιταλίας όπου θα γίνει με-ταφόρτωση 560 τόννων εξ αυτών στο ldquoCape Rayrdquo Το μετασκευασμένο φορτηγό πλοίο του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ θα καταπλεύ-σει το αμέσως επόμενο διάστημα σε διεθνή ύδατα της Μεσογείου laquoκάπουraquo μεταξύ Κρή-της Μάλτας και Ιταλίας - η ακριβής τοποθε-σία δεν έχει γνωστοποιηθεί Η εξουδετέρωση των χημικών θα γίνει εν πλω με τη μέθοδο της υδρόλυσης η οποία έχει ευρέως χρησι-

περί της καταστροφής των ΧηΜικΩΝ ΟΠΛΩΝ της ΣυΡιαΣ

μοποιηθεί κατά το παρελθόν για την κατα-στροφή χημικών και αναμένεται να διαρκέσει μέχρι 90 ημέρες Για τις ανάγκες της συγκε-κριμένης επιχείρησης κατασκευάστηκαν το 2013 από τις ΗΠΑ δύο φορητά συστήματα (Field Deployable Hydrolysis Systems) Η συγκεκριμένη πλατφόρμα έχει δοκιμαστεί μόνο με υποκατάστατα που προσομοιάζουν με τη φυσική και χημική σύσταση των ndashπιο τοξικώνndash laquoσυγγενώνraquo τους Το σύστημα αυ-τό αδρανοποιεί τους χημικούς παράγοντες θερμαίνοντας και αναμιγνύοντάς τους (με-ταξύ άλλων) με νερό υδροξείδιο του νατρί-ου και υποχλωριώδες νάτριο με αποτέλεσμα να μετατρέπονται σε λιγότερο επικίνδυνες χημικές ουσίες που δεν μπορούν να χρησι-μοποιηθούν για την κατασκευή όπλων Τα laquoπροϊόνταraquo της υδρόλυσης θα αποθηκευτούν και εν συνεχεία θα μεταφερθούν σε κατάλ-ληλες χερσαίες εγκαταστάσεις επεξεργασί-ας επικίνδυνων αποβλήτων για περαιτέρω επεξεργασία και καταστροφή Σύμφωνα με τις πληροφορίες που είναι διαθέσιμες στην ιστοσελίδα του OPCW η Γερμανία και το Ην Βασίλειο είναι μεταξύ των χωρών που θα αναλάβουν την καταστροφή μέρους των προϊόντων αυτών

Η πληροφορία ότι τα χημικά όπλα ή τα προϊόντα της υδρόλυσης θα απορριφθούν στη θάλασσα που αναπαράγεται από πολ-λά εγχώρια ΜΜΕ είναι ανακριβής και ένα από τα προϊόντα της παραπληροφόρησης που πυροδοτεί η απουσία οποιασδήπο-τε ενημέρωσης από τους αρμοδίους προς τους πολίτες Από την ημέρα που έγινε γνωστό η επιλογή της εν πλω υδρόλυσης (μετά από πρόταση των ΗΠΑ) γεννιούνται φόβοι και πολλές ενστάσεις σχετικά με την επιλογή για άλλη μια φορά του ευάλωτου περιβάλλοντος της Μεσογείου για τέτοιου είδους προβληματικά και με μεγάλο κίνδυ-νο εγχειρήματα

Την ίδια ώρα που πρέπει να εφαρμοστεί άμεσα η Οδηγία Πλαίσιο για τη Θαλάσσια Στρατηγική και η ολοκληρωμένη διαχείριση και διατήρηση των θαλάσσιων και παράκτι-ων οικοσυστημάτων και ειδών που η ΕΕ έχει θέσει ως προτεραιότητα τη laquoΓαλάζια Ανάπτυξηraquo προωθώντας τη ως έναν από τους βασικότερους άξονες για ανάπτυξη και έξοδο από την κρίση των χωρών της Μεσογείου η επιλογή της εν πλω υδρόλυ-σης με πλοίο μάλιστα που δεν διαθέτει τα χαρακτηριστικά ασφαλούς ναυσιπλοΐας και πρόσθετης ασφάλειας για τέτοιου είδους επιχειρήσεις εντείνει τις ανησυχίες

Είναι δε απορίας άξιο πώς η Ελλάδα που έχει αναλάβει την Προεδρία του Συμβου-λίου της ΕΕ κατά το πρώτο εξάμηνο του 2014 (αλλά και οι υπόλοιπες χώρες της Μεσογείου ακόμα και η ΕΕ) μένει για μια άλλη φορά απαθής χωρίς να ενημερώνει φορείς και πολίτες όπως οφείλει για ένα τόσο σοβαρό γεγονός Οι καθυστερημένες διαβεβαιώσεις από το Υπουργείο Εξωτερι-κών περί laquohellipύπαρξη[ς] όλων των εγγυήσεων ασφαλείας σε σχέση με το θαλάσσιο περι-βάλλον της Μεσογείουhellipraquo (Μάρτιος 2014) χωρίς ωστόσο απτά στοιχεία και επιχειρή-ματα τροφοδοτεί το κλίμα αμφισβήτησης (που δικαιολογημένα υπάρχει) και αφήνει χώρο για κινδυνολογία και τρομοκρατία

Οι θαλάσσιες δραστηριότητες ενέχουν πάντα το κίνδυνο ατυχήματος Η επιλογή του πιο κατάλληλου και ασφαλούς- και όχι του πιο laquoβολικούraquo- σημείου στο θαλάσσιο (ή χερσαίο) χώρο και της αποδεδειγμένα ασφαλέστερης και πιο αποδεκτής μεθόδου καταστροφής σύμφωνα με τους διεθνείς ορ-γανισμούς και την επιστημονική κοινότητα καθώς και η λήψη όλων των απαραίτητων μέτρων πρόληψης αλλά και άμεσης αντιμε-τώπισης σε περίπτωση έκτακτου περιστα-τικού αποτελούν μονόδρομο Τέλος είναι αυτονόητο ότι βασικό στοιχείο αποτελεί η πλήρης διαφάνεια η ενεργός συμμετοχή και συνεχή ενημέρωση των πολιτών

Περιμένουμε από τα αρμόδια ελληνικά υπουργεία Εξωτερικών ΥΠΕΚΑ Ναυτιλί-ας και Αιγαίου να ενημερώσουν υπεύθυ-να φορείς και πολίτες να διαβεβαιώσουν με συγκεκριμένες επιστημονικές αναφο-ρές για την ασφάλεια της μεθόδου και τις επιπτώσεις στο θαλάσσιο περιβάλλον της Μεσογείου και να απαιτήσουν την αναβολή ή ακόμα και την ματαίωση του εγχειρήμα-τος αν θεωρήσουν ότι οι διαβεβαιώσεις που έχουν λάβει από τον OPCW και τον ΟΗΕ είναι ανεπαρκείς

ΔικΤυΟ ΜΕΣΟΓΕιΟΣ SOS

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1322

Στις περισσότερες περιοχές του πλανήτη μας ο χώρος διαμορφώνεται όχι μόνο από φυσικές διεργασίες αλλά και από ανθρώπινες παρεμβάσεις άλλοτε άμεσες και άλ-λοτε έμμεσες Στην εποχή μας πολλές από τις ανθρώπινες δραστηριότητες ndashόπως η εκμετάλλευση των πόρων και η αστικοποίησηndash εξαπλώνονται σε έκταση και αυξάνονται συνεχώς σε ένταση Είναι συγκλονιστικοί οι ταχύτατοι ρυθμοί με τους οποίους συντελούνται τέτοιες διαδικασίες αλλά και οι ριζικές τους επιπτώσεις Οι έμμεσες επιρροές μάλιστα διαχέονται και καλύπτουν το σύνολο του πλανήτη Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι επιπτώσεις στο χώρο από το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής αποτέλεσμα της αύξησης εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου

Ο χώρος όπως διαμορφώνεται από τη Φύση και τον Άνθρωπο αποτελεί τοπίο Σύμφωνα με τον ορισμό του Συμβουλίου της Ευρώπης

laquoτοπίοraquo σημαίνει μία περιοχή όπως γίνεται αντιληπτή από τους ανθρώπους του οποίου ο χαρακτήρας είναι το αποτέλεσμα της δράσης και αλληλεπίδρασης των φυσικών και ή ανθρώπινων παραγόντων

Αρχικά η έννοια του τοπίου ως χώρου με έντονο τοπι-κό χαρακτήρα αναγνωρίστηκε από τις καλές τέχνες και αποτέλεσε διαχρονική πηγή έμπνευσης για τη ζωγραφι-κή και τη χαρακτική τη λογοτεχνία και την αρχιτεκτονική και ίσως τη μουσική Τον 20ο αιώνα όμως έγινε κατανο-ητό ότι το τοπίο συνδυάζοντας τις μεταβολές των οικο-συστημάτων και της βιοποικιλότητας με τις επιρροές από τις ανθρώπινες δραστηριότητες μπορούσε να αποτελέσει χρήσιμο πλαίσιο για τη διαχείριση του χώρου Άρχισε έτσι η διερεύνηση του τοπίου από περιβαλλοντική και χωρο-ταξική σκοπιά

Στην Ευρώπη μια ήπειρο με πλούσια ιστορία και πολι-τισμό της οποίας ο χώρος έχει υποστεί μακρόχρονες και συχνά βίαιες ανθρώπινες παρεμβάσεις το τοπίο αναδείχτη-κε σε αντικείμενο διεπιστημονικής έρευνας Έτσι το 2000 υπογράφηκε στη Φλωρεντία η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για το Τοπίο στο πλαίσιο του Συμβουλίου της Ευρώπης που τέθηκε σε ισχύ το Μάρτιο του 2004 Σήμερα στη Σύμβα-ση μετέχουν 38 χώρες ενώ ετήσιες τεχνικές συναντήσεις έχουν επιτρέψει τη διερεύνηση πολλών πτυχών του τοπί-ου τη διαμόρφωση αλλά και τη διαχείρισή του

Πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι η Σύμβαση για το Τοπίο αποδίδει μεγάλη σημασία στις διαδικασίες κοινωνικής ενημέρωσης και συμμετοχής σε αντίθεση με άλλες περισ-σότερο τεχνοκρατικές προσεγγίσεις Από τη μία πλευρά αυτό αποτελεί θετική εξέλιξη ως προς τη δημοκρατικότη-τα των διαδικασιών από την άλλη όμως δεν έχει διαμορ-φωθεί επαρκώς στο πλαίσιό της μια πραγματιστική και συστηματική μεθοδολογία στη διαφύλαξη και διαχείριση των τοπίων που αποτελεί ακόμα στόχο πολλών προσπα-θειών Έχει όμως προωθηθεί σημαντικά η αναγνώριση του τοπίου στον Ευρωπαϊκό χώρο

Αντίθετα στο επίπεδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης η έν-νοια του τοπίου έχει παραμείνει ουσιαστικά στα αζήτη-τα χωρίς να έχει ενταχθεί οργανικά στα περιβαλλοντικά και χωρικά της προγράμματα Πιθανά αυτό να οφείλεται στη διχογνωμία που βασιλεύει στην Ευρωπαϊκή Ένωση ως προς την αρμοδιότητά της για τα θέματα του χωρικού σχεδιασμού Διχογνωμία που οδήγησε στην παραμέληση ή και εγκατάλειψη σημαντικότατων προγραμμάτων ευ-ρωπαϊκής χωροταξίας που είχε προωθήσει παλαιότερα ο

Μάριος Καμχής κύριο στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτρο-πής Ίσως όμως η παραμέληση αυτή να οφείλεται και στην αδυναμία σύνδεσης του τοπίου με τις laquoαναπτυξιακέςraquo ή και laquoοικονομίστικεςraquo θεωρήσεις που δεσπόζουν στη σημερινή Ένωση Τείνει να αγνοηθεί έτσι η καθοριστική συμβολή του τοπίου στην ποιότητα ζωής των κατοίκων στις μνήμες και συνέχεια των τόπων την πολιτιστική τους ταυτότητα στην υπεραξία που αυτή δημιουργεί και στην ενίσχυση της τουριστικής έλξης Έχουν χρηματοδοτηθεί κατά καιρούς Κοινοτικά προγράμματα που αφορούν το τοπίο χωρίς όμως να αξιοποιηθούν τα αποτελέσματα τους και να οδηγήσουν σε συνεκτική Κοινοτική πολιτική για το τοπίο

Στο διεθνές επίπεδο η Συνθήκη για την Παγκόσμια Κλη-ρονομιά της UNESCO αναγνωρίζει πλέον τοπία στον κατά-λογο των περιοχών της Βέβαια κατά την Ευρωπαϊκή Σύμ-βαση όλα τα τοπία μπορούν να θεωρηθούν ως πολιτιστικά και να απαιτήσουν ενασχόληση και μέριμνα Αλλά αυτά που επιλέγονται από την UNESCO είναι μόνον εκείνα που χαρα-κτηρίζονται από εξέχουσες παγκόσμιες αξίες (outstanding universal values) και είναι μέχρι σήμερα μόνο 85 από τα οποία 79 πολιτιστικά και 6 μεικτά Πρέπει εδώ να σημειωθεί ότι η UNESCO όχι μόνο ενδιαφέρεται αποκλειστικά για τα τοπία με εξέχουσες παγκόσμιες αξίες αλλά τα αντιμετωπίζει ως μία ακόμη κατηγορία παγκόσμιας πολιτισμικής (κυρίως) κληρονομιάς (heritage) κι όχι τόσο ως χωρικές ενότητες οι οποίες είναι ζωντανές και υπόκεινται σε συνεχείς αλλαγές ανάλογα με τις εκάστοτε περιβαλλοντικές κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες κάθε περιόδου

Η Ελλάδα υπήρξε μια από τις πρώτες χώρες που υπέγρα-ψαν την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για το Τοπίο το 2000 Χρει-άστηκε όμως μια δεκαετία για να κυρωθεί η Σύμβαση αυτή από το Κοινοβούλιο που έγινε με το Ν38272010 ΦΕΚ Α 3025022010 δείγμα της έλλειψης ενδιαφέροντος για το τοπίο που είχαν οι μέχρι τότε πολιτικές ηγεσίες

Ένα χρόνο μετά συγκροτήθηκε με υπουργική απόφα-ση η Εθνική Επιτροπή για το Τοπίο με κύριο μέλημα την

εκπλήρωση των υποχρεώσεων της Χώ-ρας που προέκυπταν από την εφαρμογή της Σύμβασης Η Επιτροπή στην οποία η συμμετοχή των μελών της δεν ήταν αμει-βόμενη λειτούργησε μόνο για ενάμισι έτος και μετά σταμάτησε τυπικά λόγω μη αντι-κατάστασης παραιτηθέντων μελών

Στο διάστημα λειτουργίας της η Επιτρο-πή προώθησε δύο κυρίως θέματα

Με τη βοήθεια της Διεύθυνσης Χωρο-ταξίας του ΥΠΕΚΑ ενέταξε τη διαχείριση του τοπίου στις μελέτες για την επικαιρο-ποίηση των Περιφερειακών Πλαισίων Χω-ροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανά-πτυξης που ανατέθηκαν το 2012 για τις 12 περιφέρειες της χώρας Οι μελέτες αυτές περιλαμβάνουν την καταγραφή των τοπί-ων διεθνούς εθνικής και περιφερειακής σημασίας καθώς και όσων έχουν υποστεί ριζικές βλάβες τη διαπίστωση των απειλών που προκαλούν την υποβάθμισής τους και τη διατύπωση γενικών κατευθύνσεων για τη διαφύλαξη ή αποκατάστασή τους Αντί-στοιχα η έννοια του τοπίου εντάχθηκε και στην αναθεώρηση του Ρυθμιστικού Σχεδίου

της Αθήνας Αττικής Ελπίζεται ότι τα αποτελέσματα των μελετών αυτών και η κτηθείσα εμπειρία θα μπορέσουν να αξιοποιηθούν και να αποτελέσουν εργαλεία για την καλή διαχείριση του ελληνικού τοπίου

Δυστυχώς όμως η δεύτερη καίρια πρωτοβουλία της Εθνι-κής Επιτροπής Τοπίου δεν μπόρεσε να υλοποιηθεί ακόμα Πρόκειται για την εκπόνηση μελέτης βάσης που θα περι-λάμβανε την κατάρτιση τυπολογίας του τοπίου την πιλο-τική εφαρμογή προδιαγραφών σε επίπεδο Καλλικράτειου δήμου την παροχή νομικής υποστήριξης για την εκπό-νηση αναγκαίων νομοθετικών ρυθμίσεων τη δημιουργία και λειτουργία Υποστηρικτικής Διαδικτυακής Γεωγραφι-κής Εφαρμογής και τη δημιουργία Βάσης Δεδομένων για το τοπίο την πραγματοποίηση σχετικών εκδηλώσεων δι-αβούλευσης την οργάνωση ενός διεθνούς συνεδρίου την παραγωγή έντυπου υλικού και θα κατέληγε σε διατύπωση εθνικής στρατηγικής για το τοπίο Παρά τη σοβαρή εργασία που έγινε από την Επιτροπή και τη Διεύθυνση Χωροταξί-ας του ΥΠΕΚΑ στην προετοιμασία των προδιαγραφών και των δελτίων έργου για χρηματοδότηση της μελέτης από το ΕΠΠΕΡΑΑ γραφειοκρατικές διαδικασίες ή και πολιτι-κή αδράνεια έχουν αναστείλει την προώθηση αυτής της τόσο χρήσιμης μελέτης Σημειώνεται εδώ ότι τα αποτελέ-σματα της επρόκειτο να τροφοδοτήσουν τα περιφερειακά πλαίσια που αναφέρθηκαν πιο πάνω πράγμα που δεν κα-τέστη δυνατό μέχρι σήμερα

Παρά τις κάποιες αρνητικές εξελίξεις και τη σημερινή δυσμενή συγκυρία η κοινωνική συνειδητοποίηση για το τοπίο εξακολουθεί να ενισχύεται στην Ελλάδα καθώς και η αναγνώριση της δυνητικής του συμβολής στις αναπτυ-ξιακές διαδικασίες ndashκυρίως στον ελληνικό τουρισμόndash αλ-λά και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής Παράγοντες που αργά ή γρήγορα θα ευαισθητοποιήσουν και την πολιτική ηγεσία της χώρας

ΘυΜιΟΣ ΠαΠαΓιαΝΝηΣAρχιτέκτων

ΤΟΠιΟ η ΣυΓΧΡΟΝη ΠΡΟΣΕΓΓιΣη

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 23

Το εξορυκτικό έργο Pascua Lama είχε να αντιμετωπίσει πολλές δυσκολίες από την αρχή πέρα από τις κοινωνικές αντιδράσεις σε Χιλή και Αργεντινή Οι εξελίξεις στη βι-ομηχανία του χρυσού παγκόσμια αλλά και οι ενδο-εταιρικές πολιτικές και οικονο-μικές αποφάσεις επηρέασαν ιδιαίτερα το έργο και τελικά οδήγησαν στην αναστολή του Αυτά τα στοιχεία είναι σημαντικά για τον τομέα της Πολιτικής Οικολογίας καθώς αναζητούμε τι καθορίζει αυτές τις εταιρικές αποφάσεις και ποιών τα συμφέροντα τελικά εξυπηρετούνται Σε αυτό το πλαίσιο η κά-θε επιχείρηση δεν αντιμετωπίζεται ως μο-νολιθική οντότητα αλλά ως ένα δυναμικό πλέγμα σχέσεων εξουσίας αμφισβήτησης και συνεργασίας μεταξύ των διαφόρων φο-ρέων και εκφάνσεων του κεφαλαίουΑν θέ-λουμε να κατανοήσουμε τα κίνητρα και τις πολιτικές της (καναδικής) Barrick Gold στο Pascua Lama της Χιλής πρέπει να laquoανοί-ξουμεraquo το μαύρο κουτί των εταιριών χρυ-σού και να μπούμε στον απόκρυφο κόσμο των χρηματοδοτήσεων που είναι η laquoκαρ-διάraquo της εξορυκτικής βιομηχανίας

Η έκρηξη της τιμής του χρυσού

Ένα σημαντικό στοιχείο που συνθέτει το σκηνικό είναι η τεράστια αύξηση στις τιμές του χρυσού κατά την τελευταία δεκαετία η οποία συνεπάγεται και αύξηση των εξο-ρύξεων σε παγκόσμιο επίπεδο Μέσα από το πρίσμα αυτού που θεωρείται ως η μεγα-λύτερη καταγεγραμμένη άνοδος του εμπο-ρεύματος από τη μεταπολεμική περίοδο και έπειτα (2003-2012) μεγάλες εξορυκτικές εταιρείες χρυσού όπως η Barrick Gold έχουν προχωρήσει σε μεγάλες εξαγορές και έχουν επεκτείνει τις δραστηριότητές τους Συνε-πώς παλαιότερα αδρανή ορυχεία που δεν θα ήταν οικονομικά βιώσιμα να λειτουρ-γήσουν με χαμηλότερες τιμές του χρυσού

έχουν ξαναμπεί στο παιχνίδι όπως είναι και η περίπτωση του Pascua Lama

Εκμεταλλευόμενοι το ενδιαφέρον των επεν-δυτών πολλοί από τους οποίους κερδοσκο-πούν πάνω στις μελλοντικές αυξήσεις των τιμών οι εταιρείες εκδίδουν νέες προσφορές μετοχών στις αγορές Η Wall Street Journalσε άρθρο της το 2012 ανέφερε ότι κατά την τε-λευταία δεκαετία οι τέσσερις μεγαλύτερες εταιρείες εξόρυξης χρυσού (BarrickGold Newmont Newcrest και Goldcorp) έχουν αυξήσει την έκδοση μετοχών κατά 117 Μάλιστα η Barrick Gold κατέχει το laquoβρα-βείοraquo των δύο μεγαλύτερων μετοχικών προ-σφορών στην ιστορία του Χρηματιστηρίου του Τορόντο για τη χρηματοδότηση της το Νοέμβριο του 2013 Οι θεσμικοί επενδυτές (που διαχειρίζονται κατά μίνιμουμ κεφάλαια της τάξης των 100 εκ δολαρίων) όπως τα hedge funds τα συνταξιοδοτικά ταμεία και τα αμοιβαία κεφάλαια είναι ανάμεσα σε εκείνους που κατέχουν σήμερα μεγάλο κε-φάλαιο μετοχών στα μητρώα των εταιρειών εξόρυξης χρυσού

Δημιουργώντας κέρδος για τους μετόχους

Οι θεσμικοί επενδυτές με το τεράστιο μέγεθος των επενδύσεών τους είναι δι-ατεθειμένοι να αναλάβουν ενεργό ρόλο για τις επενδύσεις τους πολύ περισσότερο από ότι οι ιδιώτες επενδυτές Οι μεγάλες συγκεντρώσεις της επένδυσης σε μια εται-ρία τους δίνει μεγαλύτερη διαπραγματευ-τική ισχύ (και μάλιστα ψήφων) ώστε να πιέσουν σε εταιρικά θέματα Οι θεσμικοί μέτοχοι της Barrick Gold προφανώς δεν αποτελούν εξαίρεση Η μη απόδοση των αναμενόμενων μερισμάτων στους μέτοχους αποτέλεσε το βασικό λόγο για να πιεστεί η διοίκηση να εγκαταλείψει το σχέδιο αύ-ξησης των επενδύσεων της laquoγια χάρη της

ανάπτυξηςraquo και να ιεραρχήσει πολύ ψηλά την απόδοση των κερδών στους μέτοχους Μάλιστα στα μέσα του 2012 ο Διευθύνων Συμβούλος απολύθηκε με βάση την κακή απόδοση των μετοχών ενώ συνεχείς ήταν και οι διαμάχες στο διοικητικό συμβούλιο καθώς έπρεπε να σηματοδοτηθεί μια νέα εποχή όπου οι αποδόσεις των μετόχων θα έχουν τον πρώτο λόγο

Λόγω όλων των παραπάνω η Barrick Gold υιοθετεί πλέον μια πιο συντηρητική προσέγγιση στην κατανομή κεφαλαίων μαζί με την υπόσχεση ότι laquoοι αποδόσεις (στους μετόχους) θα καθορίζουν την παραγωγή και όχι το αντίθετοraquo Η εταιρεία έχει αναβάλει για παράδειγμα 4 δισ δολαρίων προγραμ-ματισμένες κεφαλαιακές δαπάνες και έχει προχωρήσει πρόσθετες περικοπές των γε-νικών εξόδων Επιπλέον έχουν πουληθεί ορυχεία χαμηλής αποδοτικότητας και υψη-λού λειτουργικού κόστους όπως είναι τα ορυχεία Darlot Granny Smith και Lawlers στη δυτική Αυστραλία

Το αίνιγμα Pascua Lama

Το Pascua Lama σε αυτό το πλαίσιο απο-τελεί ένα γρίφο για την Barrick Gold Κα-θώς έχει χαρακτηριστεί ως το laquoμεγαλύτε-ρο ορυχείο χαμηλού κόστους στον κόσμοraquo θεωρείται η ναυαρχίδα των περιουσιακών στοιχείων της εταιρείας και αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της μελλοντικής παρα-γωγής χρυσού Είναι από τα μεγαλύτερα ανεκμετάλλευτα κοιτάσματα χρυσού στον κόσμο κατέχοντας την 11η θέση και το τρί-το μεγαλύτερο στη Λατινική Αμερική Για τη Barrick Gold υπήρξε το επίκεντρο των κεφαλαιακών της δαπανών με πάνω από 5 δις δολάρια μέχρι σήμερα Αποτελεί το σημαντικότερο λόγο συγκρούσεων μεταξύ της εταιρείας και των μετόχων της με ορι-σμένους μέτοχους να αμφισβητούν ακόμα

το κατά πόσον θα πρέπει να συνεχιστεί το έργο στο σημερινό περιβάλλον

Σε αυτή τη διαμάχη ήρθαν να προστεθούν η διαρκής αντίδραση και αβεβαιότητα για την περιβαλλοντική συμμόρφωση του έργου με τους κανονισμούς της Χιλής η χαμηλό-τερη τιμή του χρυσού σήμερα και τα 15 δις δολάρια έλλειμμα στα οικονομικά της εται-ρείας Όλοι αυτοί οι παράγοντες οδήγησαν στην αναστολή του έργου Η Barrick Gold μπορεί να κατέφερε με αυτή την απόφαση να περιορίσει τη ζημιά της όμως το μέλλον της τίθεται υπό αμφισβήτηση Η παραγωγή η μεγέθυνση και η υπόσχεση της μελλοντι-κής ανάπτυξης παραμένει αναπόσπαστο μέρος της επιχειρηματικής δραστηριότη-τας της και βάσει αυτών καθορίζεται και η βιωσιμότητά της Αυτό αναγκάζει την εται-ρεία να δηλώσει ότι δεν έχει απομακρυνθεί ολοκληρωτικά από το έργο Πράγματι μια απόφαση να αναστείλει τις τωρινές δρα-στηριότητες δεν σημαίνει ότι χάνει τα με-ταλλευτικά δικαιώματα (τα οποία δεν έχουν ημερομηνία λήξης εφόσον οι ετήσιες πλη-ρωμές γης καταβάλλονται)

Τι θα γίνει στο Pascua Lama

Προς το παρόν η εταιρεία έχει μετριάσει το κίνδυνο έκθεσής της στο έργο εξόρυξης στο Pascua Lama Όλα τα σημάδια δείχνουν μια επιβράδυνση στην εξορυκτική βιομηχανία εν γένει η οποία επιδεινώνεται με την αύξηση της επιφυλακτικότητας εκ μέρους των χρη-ματοοικονομικών επενδυτών να συνεισφέ-ρουν κεφάλαια στη βιομηχανία Αλλά εκεί που οι μικρές εταιρίες εξόρυξης (εταιρείες που αναλαμβάνουν μόνο εξερεύνηση)είτε πωλούνται ή κλείνουν σε περίοδο ύφεσης οι μεγάλες χρυσοθήρες δείχνουν αντοχή Πε-ρίοδοι υφέσεις και πτώσης χαρακτηρίζουν τον κύκλο εξόρυξης στο τέλος της προη-γούμενης ύφεσης για παράδειγμα τα σχέ-δια της λειτουργίας του Pascua Lama είχαν για να ξανακκκινίσουν λίγα χρόνια αργότερα όταν οι τιμές του χρυσού ανέκαμψαν Εκτός από το να περιμένει μέχρι να βελτιωθούν οι συνθήκες η εταιρεία εξετάζει να πουλήσει μέρος του μεριδίου της στο Pascua Lama Τέτοιες συμφωνίες συνεργασίας δεν είναι ασυνήθιστες στον τομέα των εξορύξεων με δεδομένη την υψηλή κεφαλαιακή δαπάνη που απαιτείται Προς το παρόν βέβαια πε-ριμένουν τη στιγμή που τα αποθέματα χρυ-σού στο Pascua Lama θα έχουν μεγαλύτερη αξία και χαμηλότερο επενδυτικό κίνδυνο αν εξορυχτούν από το να παραμένουν κά-τω από το έδαφος

JULIE REYESδιδακτορική ερευνήτρια Πολιτικής Οικολογίας

στο Πανεπιστήμιο του ΜάντσεστερΜετάφραση Δήμητρα Σπαθαρίδου

Επιμέλεια Γιώργος Βελεγράκης

ΧιΛη η στρατηγική της Barrick Gold στο ορυχείο χρυσού Pascua Lama

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1324

Αντιδράσεις για τα πρώτα φορτία ασφαλτώδους άμμου στην Ευρώπη

Για πρώτη φορά φορτία πετρελαίου ασφαλ-τώδους άμμου (tar sand oil) στάλθηκαν στην Ευρώπη και πιο συγκεκριμένα στην Ισπανία για επεξεργασία και διύλιση 600000 βαρέλια αρ-γού πετρελαίου της καναδικής εταιρείας Western

Canada Select (WCS) στάλθηκαν από την ισπανική πετρελαϊκή εταιρεία Repsol σε διυ-λιστήριο του Μπιλμπάο Η εξέλιξη αυτή πυροδότησε αντιδράσεις και διαδηλώσεις έξω από το εργοστάσιο το οποίο βρίσκεται σε μια ιδιαίτερα πυκνοκατοικημένη περιοχή Οι εκδηλώσεις διαμαρτυρίας υποστηρίζονται από τοπικές κινήσεις πολιτών και από περι-βαλλοντικές οργανώσεις που επισημαίνουν τους κινδύνους που δημιουργούν για τους κατοίκους και το περιβάλλον

Από τη μεριά της η εταιρεία απορρίπτει τα ενστάσεις κατοίκων και περιβαλλοντικών οργανώσεων και ισχυρίζεται ότι ο συγκεκριμένος τύπος αργού πετρελαίου παράγει την ίδια ποσότητα εκπομπών με οποιοδήποτε άλλο είδος πετρελαίου

Παρrsquoόλα αυτά μελέτες σε άλλες περιοχές του πλανήτη έχουν συνδέσει την ύπαρ-ξη διυλιστηρίων ασφαλτώδους άμμου με αυξημένα επίπεδα καρκίνου και αναπνευ-στικών νοσημάτων Απόπειρες της ΕΕ να ποσοτικοποιήσει τις εκπομπές αερίων ρύπων από διαδικασίες εξόρυξης και διύλισης πετρελαίου ασφαλτώδους άμμου έχουν προς το παρόν εγκαταλειφθεί μετά τις έντονες αντιδράσεις του Καναδά και της βιομηχανίας πετρελαίου

Ανεπαρκής ο περιορισμός της ΕΕ στα βιοκαύσιμα καταγγέλουν οικολογικές οργανώσεις

Στις 13 Ιουνίου και μετά από μήνες διαπραγματεύσεων οι υπουργοί Ενέργειας της ΕΕ αποφά-σισαν τον περιορισμό των βιοκαυσίμων στο 7 της ενέργειας της Ευρώπης για μεταφορές το 2020 και ενώ η αρχική πρόταση προέβλεπε όριο 5 Οικολογικές οργανώσεις όμως προειδο-ποιούν ότι ο περιορισμός είναι πολύ ήπιος και έρχεται καθυστερημένα Οι αρνητικές συνέπειες από βιοκαύσιμα θα αυξηθούν καθώς το όριο του 7 σημαίνει 50 αύξηση του σημερινού επιπέδου χρήσης βιοκαυσίμωνΠώς όμως τα βιοκαύσιμα που αποτελούν ένα είδος ανανεώσιμης πηγής ενέργειας έφτασαν να αποτελούν κίνδυνο για το περιβάλλονΒασικό επιχείρημα για την πολιτική υποστήριξης των βιοκαυσίμων στην ΕΕ (πχ βιοντήζελ) ήταν ότι έχουν ως αποτέλεσμα χαμηλότερες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου σε σχέση με τα ορυ-κτά καύσιμα δεδομένου πχ ότι τα φυτά που καλλιεργούνται για να παραχθούν τα βιοκαύσιμα απορροφούν διοξείδιο του άνθρακα Ίσως σημαντικότερα κίνητρα όμως ήταν οι αυξανόμενες τιμές των ορυκτών καυσίμων και η ενεργειακή ασφάλειαΚαθώς όμως οι ευρωπαϊκές χώρες και οι προμηθευτές καυσίμων υλοποιούσαν τους στόχους για τα βιοκαύσιμα το αποτέλεσμα ήταν η προώθηση σχεδόν αποκλειστικά βιοκαυσίμων που παράγονται από τροφικές και ενεργειακές καλλιέργειες όπως φοινικέλαιο σόγια ελαιοκράμβη (βιοντήζελ) σιτάρι και καλαμπόκι (αιθανόλη) Η επιστημονική κοινότητα έχει προειδοποιήσει ότι η αυξημένη ζήτηση για βιοκαύσιμα στην ΕΕ οδηγεί στην επέκταση της παγκόσμιας καλλιεργήσιμης γης σε βαθμό που μπορεί τελικά να αυ-ξήσει τις εκπομπές που συντελούν στην κλιματική αλλαγή Αυτή η έμμεση αλλαγή χρήσης γης (Indirect Land Use Change ndash ILUC) συντελείται ως εξής Επιφάνεια γης που μπορεί να χρησι-μοποιηθεί για καλλιέργεια τροφίμων τώρα χρησιμοποιείται για καλλιέργεια καυσίμων Αυτό έχει ως αποτελέσμα να χρειάζεται επιπλέον επιφάνεια καλλιεργήσιμης γης για τα τρόφιμα Η laquoνέαraquo γη συνήθως βρίσκεται σε τροπικές περιοχές όπου μεγάλα δάση κόβονται για να δημιουργηθεί χώρος για καλλιέργειες Αυτή η αποψίλωση μειώνει τα δέντρα και γενικότερα τη βλάστηση που απορροφά διοξείδιο του άνθρακα και αποβάλλει τεράστια μεγέθη αερίων θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα αναιρώντας τον αρχικό στόχο της πολιτικής της ΕΕ για τα βιοκαύσιμα Ταυτόχρονα ο ανταγωνισμός μεταξύ καλλιέργειας βιοκαυσίμων και τροφίμων για εκτάσεις γης και για νερό ανεβάζει τις τιμές των τροφίμων και εντείνει τις διακυμάνσεις των αγορών γεωρ-γικών προϊόντων ενώ οι επιδοτήσεις στα βιοκαύσιμα κοστίζουν περίπου 6 δισ euro το χρόνο στα ευρωπαϊκά κράτηΗ Ευρώπη είναι ήδη η ήπειρος με την υψηλότερη εξάρτηση από εκτάσεις γης εκτός των συνόρων της και έχει το δεύτερο υψηλότερο επίπεδο laquoκατανάλωσης γηςraquo κατά κεφαλήν Σύμφωνα με μελέ-τη του Οικονομικού Πανεπιστήμιου της Βιέννης για την οργάνωση laquoΦίλοι της Γηςraquo ΕυρώπηςΤο αποτύπωμα της κατανάλωσης βιοκαυσίμων σε επιφάνεια γης το 2010 ήταν 450 εκατομμύρια στρέμματα ισοδύναμο με την επιφάνεια της Σουηδίας Το 2030 αν η σημερινή τάση συνεχιστεί η κατανάλωση βιοκαυσίμων της ΕΕ αναμένεται να αυξηθεί κατά 58 χρησιμοποιώντας περίπου 700 εκατομ στρέμματα έκταση ίση με την επιφάνεια της Σουηδίας και της Πολωνίας μαζίΗ χρήση ξύλου για παραγωγή θερμότητας και ηλεκτρισμού προκαλεί το μεγαλύτερο αποτύπωμα περίπου 300 εκατομ στρέμματα δάσους το 2010 που προβλέπεται να φτάσουν τα 400 εκατομ στρέμματα το 2030 Αν όλο αυτό το ξύλο προερχόταν από το εσωτερικό της ΕΕ θα απαιτούσε σχεδόν το 40 όλης της παραγωγικής δασικής έκτασης της ΕυρώπηςΗ Ευρώπη πρέπει όχι μόνο να περιορίσει τη χρήση των βιοκαυσίμων για αυτοκίνητα αλλά και να περιορίσει την τεράστια έκταση γης που χρησιμοποιείται γενικότερα από την ΕΕ θέτοντας υποχρε-ωτικούς στόχους που περιορίζουν την υπερκατανάλωση Τα βιοκαύσιμα μπορούν να παίξουν ρόλο στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής όμως θα πρέπει αυτό να γίνει με χρήση υπολειμμάτων και αποβλήτων (βιοκαύσιμα δεύτερης γενιάς) αντί για την καύση δέντρων και καρπών

ε ίδαμε

Ομπάμα ndash Νέο πρόγραμμα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής

Στις 2 Ιουνίου ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μπάρακ Ομπάμα ανακοίνωσε μέσω της Υπη-ρεσίας Προστασίας του Πε-ριβάλλοντος (EPA) ένα νέο φιλόδοξο πρόγραμμα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερ-μοκηπίου κατά 30 μέχρι το 2030 (έτος βάσης το 2005) Το πρόγραμμα περιλαμβάνει

σειρά μέτρων όπως το κλείσιμο μονάδων ηλεκτροπαραγωγής από άνθρακα την προώ-θηση της εγκατάστασης αιολικών και φωτοβολταϊκών μονάδων την ενίσχυση πολιτικών εξοικονόμησης ενέργειας και την εισαγωγή συστημάτων ανταλλαγής ρύπων Ο προ-σανατολισμός του προγράμματος είναι προς την υιοθέτηση στόχων μείωσης εκπομπών σε επίπεδο Πολιτειών (States) και όχι σε ομοσπονδιακό επίπεδο Βασικός στόχος του προγράμματος είναι η δραστική μείωση των εκπομπών από τα εργοστάσια ηλεκτροπα-ραγωγής που αποτελούν το βασικό παραγωγό αερίων του θερμοκηπίου στις ΗΠΑ

Η πρωτοβουλία Ομπάμα δέχεται σθεναρή κριτική από τη βιομηχανία άνθρακα και τους ρεπουμπλικάνους που θεωρούν ότι το πρόγραμμα αυτό θα περικόψει τις θέσεις εργασί-ας στον κλάδο και θα αυξήσει τα τιμολόγια του ρεύματος Από την άλλη το πρόγραμ-μα αντιμετωπίστηκε πολύ θετικά από τις περιβαλλοντικές οργανώσεις οι οποίες όμως επισημαίνουν ότι και πάλι υπολείπεται των προβλέψεων της Διακυβερνητικής του ΟΗΕ (IPCC) για τις αναπτυγμένες χώρες Αντιδρούν τέλος στην υλοποίηση προγραμμάτων ανταλλαγής (cap and trade) και αντιστάθμισης (offsetting) των εκπομπών ρύπων μεταξύ των Πολιτειών καθώς χρησιμοποιώντας ως παράδειγμα τον αντίστοιχο ευρωπαϊκό μη-χανισμό (ETS) ισχυρίζονται ότι τέτοιου τύπου μηχανισμοί που βασίζονται στους νόμους της αγοράς αποτυγχάνουν να οδηγήσουν σε πραγματικές μειώσεις εκπομπών

Σε κάθε περίπτωση η εξαγγελία του συγκεκριμένου προγράμματος αποτελεί μια πολύ ενδιαφέρουσα εξέλιξη καθώς πρόκειται για την πρώτη εθελοντική δέσμευση των ΗΠΑ σε ένα φιλόδοξο σχέδιο αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1314

τα κοινά και η laquoδημόσια κτήσηraquo του αιγιαλού

Για τους οικονομολόγους laquoκοινάraquo είναι τα αγαθά που κανείς δεν μπορεί (ή δεν πρέπει) να στερηθεί την απόλαυσή τους η οποία σε κάθε περίπτωση δεν μειώνει την διαθε-σιμότητά τους Όλοι δικαιούνται το κομμάτι τους από μία πίτα που δεν μειώνεται ποτέ Οι νομικοί συνήθως διακρίνουν σε κοινό-χρηστα (άμεσα διαθέσιμα σε όλους) και σε κοινά (όσα δεν είναι ούτε καταρχήν δε-κτικά ελέγχου ndash πχ ο ατμοσφαιρικός αέ-ρας) Οι διεθνείς συνθήκες μιλούν για αγα-θά που αποτελούν laquoκοινή κληρονομιάraquo της ανθρωπότητας στο προοίμιο του Πρωτό-κολλου την Συνθήκης της Βαρκελώνης για την προστασία του παράκτιου χωρου laquoτα συμβαλλόμενα μέρηraquo αναγνωρίζουν laquoότι οι παράκτιες ζώνες της Μεσογείου θαλάσσης αποτελούν κοινή φυσική και πολιτιστική κληρονομιά ότι πρέπει να προστατεύο-νται και να χρησιμοποιούνται με σύνεση προς όφελος των σημερινών και των μελ-λοντικών γενεώνraquo

Είναι εύκολο να βρει κανείς αδυναμί-ες στους ορισμούς αυτούς που έχουν μό-νο ευριστική σημασία Αντίθετα δύσκολα αποφεύγει κανείς τα κοινά είναι παντού ndash στους οικισμούς (δρόμοι πλατείες άλση πεζοδρόμια) στην φύση (αιγιαλός παραλία θάλασσα αέρας λίμνες ποτάμια ιχθυοτρό-φα ύδατα βιοποικιλότητα κλίμα) Σήμερα τα συναντάμε στις τεχνολογικές μας υπο-δομές (πχ το διαδίκτυο οι συχνότητες) ή στον πολιτισμό (πχ τα έθιμα την παραδο-σιακή γνώση τα μνημεία) Το laquoδικαίωμαraquo στα κοινά συνδέεται συχνά με αδιόρατους τρόπους με πιο γνωστά και ευρύτερα ανα-γνωρισμένα δικαιώματα σε μεγάλο βαθμό ταυτίζεται με το δικαίωμα σε ένα ισορρο-πημένο οικιστικό και φυσικό περιβάλλον

η απόλαυση των κοινών είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την υλοποίηση δικαιωμάτων όπως αυτό της υγείας επειδή (σχεδόν εξrsquo ορισμού) είναι διαθέσιμα σε όλους συμβάλλουν στην περι-βαλλοντική δικαιοσύνη ndash την ιδέα μίας ίσης δίκαιης πρόσβα-σης στους φυσικούς πόρους - ή εξαφανίζονται μαζί της Αποτε-λούν φυσικές ή τεχνητές κοινω-νικές υποδομές για την ελευθε-ρία της έκφρασης ή το δικαίω-μα του συνέρχεσθαι Σε μία από τις πολλές δικαστικές υποθέσεις που ξεπήδησαν από το κίνημα OWS (Waller κατά City of New York) το δικαστήριο ερωτήθηκε αν υπάρχει δικαίωμα διαδήλω-σης σε έναν ιδιωτικό (αλλά κοινό-χρηστο) χώρο όπως το Zuccotti Park Καθώς ιδιωτικοποιείται ο

δημόσιος χώρος παρόμοια ερωτήματα θα τεθούν ξανά

Από πού προέρχονται τα κοινά Ήταν πάντα μαζί μας συνυφασμένα με την ίδια την ιδέα της κοινότητας παρόντα ndash αν και μερικές φορές αόρατα - σε μία κοινωνία όπου η laquoοικονομία του ανθρώπου είναι βυθισμένη στις κοινωνικές του σχέσειςraquo (Polanyi) Η ιστορία τους είναι μία αλλη-λουχία από νίκες και ήττες συμβιβασμούς και διαρρυθμίσεις καινοτομίες και παρα-δόσεις ανάμεσα στο τοπικό και παγκόσμιο επίπεδο H Elinor Ostrom η οικονομολόγος που βραβεύθηκε με το Nobel οικονομίας το 2009 για τις μελέτες της πάνω στην οικο-νομική διακυβέρνηση των κοινών έγραφε στην μεταπτυχιακή της διατριβή (1964) laquoσε μία κοινωνία οι ιδιωτικοί φορείς δεν μπο-ρούν να παράσχουν πολλά από τα επιθυμη-τά αγαθά Μερικά αγαθά δεν είναι δυνατόν να αποκλειστούν από όσους αδυνατούν να πληρώσουν για αυτά Μερικά αγαθα έχουν ένα τέτοιο φάσμα κοινών και εναλλακτι-κών χρήσεων που η προτεραιότητα των αιτημάτων για την μία ή την άλλη χρή-ση δεν είναι δυνατόν να καθοριστεί από την αγορά Η ύπαρξη επιχειρηματικό-τητας στον ιδιωτικό τομέα εγείρει το ερώ-τημα αν υπάρχει μία παρόμοια λειτουργία για όσους παρέχουν δημόσια αγαθά ndash μία δημόσια επιχειρηματικότηταraquo Από τους βοσκοτόπους της Ελβετίας μέχρι τα αρδευ-τικά δίκτυα του Νεπάλ η Ostrom πέρασε την ζωή της συνομιλώντας με αυτούς τους ανώνυμους διαχειριστές των κοινών ndash τον οποιονδήποτε Στις σκανδιναυικές χώρες αναγνωρίζεται το δικαίωμα της περιπλά-νησης της χρήσης του δημόσιου χώρου ndash allemansraumltten στην Σουηδία- αυτολεξεί

το δικαίωμα laquoτου καθέναraquo Άθελά του () το δίκαο αναγνωρίζει ότι τα laquoκοινάraquo αποτε-λούν το υπόστρωμα αυτού που ονομάζουμε laquoπροσωπικότηταraquo σημεία όπου τέμνεται το δημόσιο και το ιδιωτικό

Αναζητώντας τα ίχνη των κοινών στα νομικά κείμενα κάποιος αρχίζει από το ρωμαϊκό δίκαιο οι Ρωμαίοι νομικοί διέ-κριναν ανάμεσα σε πράγματα που ανή-καν στην ιδιωτική σφαίρα διάθεσης και όχι (extra commercium) σε αυτά ανήκαν τα αδέσποτα (res nullius διαθέσιμα σε όποιαν τα υποτάξει πρώτος πχ τα άγρια ζώα) τα δημόσια (res publicus τα πράγ-ματα που ανήκουν στην ρυθμιστική αρμο-διότητα του δημοσίου) και τα κοινά (res omnium communia όσα από τη φύση τους δεν μπορούν να υποταχθούν στην εξουσία του ανθρώπου) Ένα περίφημο χωρίο του Ιουστινιανού αναφέρει ότι laquoσύμφωνα με το φυσικό νόμο ο αέρας τα νερά που κυλούν η θάλασσα και κατά συνέπεια ο αιγιαλός είναι κοινά σε όλους τους ανθρώπους κα-νείς συνεπώς δεν μπορεί να απογορεύσει σε κάποιον να πλησιάσει οποιοδήποτε ση-μείο του αιγιαλούraquo Το ρωμαϊκό δίκαιο δεν πρέπει να εξιδανικεύεται και σίγουρα απη-χεί μία εποχή που τα κοινά ήταν άφθονα και η ζήτηση για μερικά από αυτά μικρή Ωστόσο η μακροβιότητα μερικών ιδεών του είναι αξιοσημείωτη Στις αγγλοσαξωνικές χώρες ndash και μέσω αυτών σε χώρες όπως η Ινδίαndash υπάρχει η ιδέα του laquoδημόσιου κα-ταπιστεύματοςraquo (public trust) μερικοί φυ-σικοί πόροι είναι τόσο ξεχωριστοί που η διοίκηση μπορεί να τους διαχειριστεί μόνο προς όφελος όλων των ανθρώπων ndash ακόμα και αυτών που δεν έχουν ακόμα γεννηθεί Εκεί το laquoδημόσιο καταπίστευμαraquo περιλαμ-βάνει και τον αιγιαλό

Στη χώρα μας μέσω του βυζαντινορ-ρωμαϊκού και του οθωμανικού δικαίου ο οθωνικός νόμος laquoπερί διακρίσεως κτημά-τωνraquo αναγόρευσε τον αιγιαλό σε laquoδημόσια κτήσηraquo - συνδυάζοντας την κοινοχρησία με την ιδιοκτησία του δημοσίου Με αυτή τη νομική βάση ο Άρειος Πάγος επανει-λημμένα απέκρουσε αξιώσεις ιδιωτών στον αιγιαλό κατά την διάρκεια του 19ου αιώ-να Οι ισορροπίες αλλάζουν με τη βιομηχα-νοποίηση και τον τουρισμό που άλλαξαν την αξιολόγηση της μέχρι τότε λίγο-πολύ άχρηστης παράκτιας γης και κίνησαν μία διαδικασία που ονομάστηκε αλλού laquoβα-λεαριδοποίησηraquo (balearisation) Από την δεκαετία του lsquo20 ndash με καινοτομίες όπως η Επιτροπή καθορισμού του αιγιαλού (1923) η παραχώρηση του αιγιαλού για την κα-τασκευή κέντρων αναψυχής λουτρών και άλλων κοινωφελών επιχειρήσεων (1923) ή για άλλες επιχειρήσεις (1929) νέες οι-κονομικές χρήσεις μεταφέρονται μαζικά στην ακτή Την ίδια δεκαετία laquoεφευρέθη-κεraquo και η ζώνη που laquoεπαυξάνειraquo τον αιγια-λό όταν ο τελευταίος δεν επαρκεί ndash σήμερα γνωστή ως laquoπαραλίαraquo μία λέξη παλαιότε-ρα ταυτόσημη με τον αιγιαλό ndash και με τον πρώτο νόμο για τον αιγιαλό (1940) που ίσχυσε επί 61 χρόνια αναγνωρίστηκε και η κοινοχρησία της laquoαιγιαλός ήτοι η πε-ριστοιχούσα την θάλασσαν χερσαία ζώνη η βρεχομένη από τας μεγίστας πλην συνή-θεις αναβάσεις των κυμάτων είναι κτήμα κοινόχρηστο[η] προσαυξάνουσα τον αι-γιαλόν λωρίς γης καλείται εν τω παρόντι νόμω laquoπαραλίαraquoraquo Όμως τα μεταπολεμι-κά χρόνια ήταν ακόμα πιο καθοριστικά με νέα νομικά έργαλεία - όπως τα τουριστικά δημόσια κτήματα (1946 σήμερα στην δι-αχείριση της ΕΤΑ) οι διμερείς επενδυτικές

Σκαραμαγκάς 1959

Ηράκλειο Κρήτη Η φωτογραφία είναι τραβηγμένη μεταξύ 1935-1945

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 15

σχόλια επί του σχεδίου νόμου

Τι θα περίμενε κανείς από ένα Σχέδιο Νόμου για την laquoΟριο-θέτηση Διαχείριση και Προστασία Αιγιαλού και Παραλίαςraquo

Σύμφωνα με τον τίτλο του Σχεδίου Νόμου θα περίμενε κανείς να δεί τους βασικούς άξονες πάνω στους οποίους θα αναπτυχθεί το σχέδιο νόμου bull αιγιαλός και παραλία (τι είναι και πως εντάσ-σονται στη δυναμική και λειτουργία της Παράκτιας Ζώνης) bull διαχείριση φυσικών συστημάτων (με ποιες αρχές και με ποιές κατευθύνσεις) bull προστασία (προστασία φυσικών συστημάτων ή προστασία των ανθρωπογενών παρεμβάσεων)

Πέραν αυτών θα περίμενε κανείς να γίνει στοιχειώδης ανα-φορά στη μέχρι σήμερα πρακτική και εμπειρία στον ελληνικό χώρο στις κατευθύνσεις προτάσεις και οδηγίες ευρωπαϊκών αλλά και ευρύτερα διεθνών οργανισμών

Ποιο είναι το πνεύμα του Σχεδίου Νόμου για την laquoΟριοθέ-τηση Διαχείριση και Προστασία Αιγιαλού και Παραλίαςraquo Στον αντίποδα των όσων προαναφέρθηκαν ο νόμος δομείται στις εξής ενότητες bull καθορισμός οριογραμμών (άρθρα 3 4 5 6 7 8 9) bull παραχωρήσεις (άρθρα 10 11 12 13 14) και νομιμο-ποιήσεις αυθαιρέτων (άρθρα 15 16) bull προστασία κοινοχρησί-ας (προστασία αιγιαλού) (άρθρα 17 18) bull διατάξεις για λιμάνια (άρθρα 19202122) και μεταβατικές διατάξεις

Περί καθορισμού οριογραμμών βάζουμε όρια άρα απο-κλείουμε Η οριοθέτηση του αιγιαλού με βάση μια γραμμή η οποία για τις προσχωσιγενείς ακτές μεταβάλλεται διαρκώς bull είτε λόγω αλλαγής του μηχανισμού τροφοδοσίας της ακτής bull είτε λόγω αλλαγής του κυματικού καθεστώτος bull είτε λόγω μι-ας πιθανής μελλοντικής μεταβολής της στάθμης της θάλασσας bull είτε λόγω διάφορων ανθρωπογενών παρεμβάσεων δηλώνει εξαρχής τη μεγάλη σύγχυση που θα φέρει το Σχέδιο Νόμου στην εφαρμογή του

Σχεδόν όλο το Σχέδιο Νόμου διαπερνάται από την τάση του ldquoεκ-χωρώrdquo ldquoπαρα-χωρώrdquo ldquoνομίμως αυθαιρετώrdquo επί του χώρου θεώρηση που αποκόπτει τον ldquoομφάλιο λώροrdquo του κάθε πολί-τη από το χώρο αυτή την έντονη έλξη της φύσης του ανθρώ-που στην αμεσότητά του το χώρο τη χώρα το ldquoπάτριο έδα-φοςrdquo που έχει οριστεί και ως ldquoπατρίδαrdquo και τον οδηγεί στην πλήρη αδιαφορία γιrsquo αυτήν πράξη εγκληματική για τη συνο-χή των κοινωνιών

αυτή η διακίνηση (της εκ-χώρησης παρα-χώρησης αυ-θαιρεσίας) χρειάζεται και προστασία Παραχωρήσεις και προ-στασία (προστάτες) το πνεύμα του Σχεδίου Νόμου

Ο ldquoλόγοςrdquo στον αντίποδα των ldquoα-λόγωνrdquoΩς laquoπαράκτια ζώνηraquo ορίζεται η γεωμορφολογική έκταση εκα-

τέρωθεν της ακτογραμμής στην οποία αλληλεπιδρούν θαλάσσι-ες και χερσαίες φυσικές διεργασίες Η παράκτια ζώνη αποτελεί ένα πολύπλοκο σύστημα αβιοτικών και βιοτικών παραγόντων που συνυπάρχουν και συνθέτουν τη χαρακτηριστική γεω-ποι-κιλότητα και βιο-ποικιλότητα της ζώνης που αναγνωρίζεται με συγκεκριμένους τύπους γεωτόπων υγροτόπων βιοτόπων Η παράκτια ζώνη βρίσκεται σε κατάσταση δυναμικής ισορροπίας που τις περισσότερες φορές είναι ευαίσθητη και εύθραυστη

Σrsquo αυτό το ποικίλο περιβάλλον έχουν ενταχθεί μια πληθώρα ανθρωπογενών δραστηριοτήτων ενίοτε σε αρμονία με τη φυσική λειτουργία πολλάκις όμως σε δυσαρμονία και καταφανή περι-φρόνηση προς τη φυσική λειτουργία του συστήματος Οι κοινω-νίες που περιφρόνησαν τη λειτουργία των φυσικών συστημάτων έχασαν ένα πλούτο αξιών που είχαν από αυτά τα συστήματα

Οι κύριες διεργασίες που διαμορφώνουν τις ακτές (κυρίως τις προσχωσιγενείς ακτές) ανάγονται σε μια κατηγορία παρα-

γόντων που σχετίζεται με την τροφοδοσία της ακτής με υλικά (γεωλογία του ευρύτερου παράκτιου χώρου γεωμορφολογία υδρογραφικό δίκτυο κλιματολογικές συνθήκες φυτοκάλυψη) και μια άλλη κατηγορία που σχετίζεται με τους μηχανισμούς διευθέτησης των υλικών αυτών κατά μήκος των ακτών (ο κυ-ματισμός είναι ο σημαντικότερος παράγοντας που δίνει μορ-φή στις ακτές)

Μέρος αυτής της ολότητας του δυναμικού και πολύπλοκου φυσικού συστήματος της Παράκτιας Ζώνης αποτελούν και ο αι-γιαλός και η παραλία Ο αιγιαλός είναι ο χώρος απόσβεσης της κυματικής ενέργειας είναι ο χώρος του κύματος χώρος ευαί-σθητος και ευμετάβλητος Η παραλία μια λωρίδα γης μεταξύ αιγιαλού και χέρσου Αυτή την πολυπλοκότητα του φυσικού συστήματος ldquoφιλοδοξείrdquo να δια-χειριστεί το Σχέδιο Νόμου χωρίς όμως να το θεωρεί ως πολύπλοκο σύστημα

Η δυναμική λειτουργία των φυσικών συστημάτων υπαγο-ρεύει τις αρχές ldquoδια-χείρισηςrdquo Η ανεξέλεγκτη μεγέθυνση των ανθρωπογενών δραστηριοτήτων στις ακτές έχει γίνει καταφα-νής ως παράγοντας σημαντικής πίεσης στο φυσικό σύστημα Η πίεση αυτή έχει συντελέσει στην αλλαγή της κατάστασης της λειτουργίας του φυσικού συστήματος με σοβαρές επιπτώσεις και για τον άνθρωπο Οι επιπτώσεις αυτές υπαγορεύουν την λήψη μέτρων για βελτίωση αυτής της κατάστασης με laquoΣτρατη-γικό Σχέδιο Διαχείρισης Παράκτιας Ζώνηςraquo και εφαρμογή των αρχών της ldquoΟλοκληρωμένης Διαχείρισης της Παράκτιας Ζώ-νηςrdquo laquoΟλοκληρωμένη Διαχείριση Παράκτιας Ζώνηςraquo σημαίνει μια δυναμική διεργασία αξιοβίωτης (βιώσιμης αειφόρου) δια-χείρισης και χρήσης της παράκτιας ζώνης λαμβάνοντας υπό-ψη την εύθραυστη λειτουργία των παράκτιων συστημάτων και των παράκτιων γεωμορφών τις διάφορες ανθρωπογενείς δρα-στηριότητες και τις αλληλεπιδράσεις με τα φυσικά συστήματα (χερσαία και θαλάσσια) Η δυναμική λειτουργία των φυσικών συστημάτων υπαγορεύει τις αρχές ldquoδια-χείρισηςrdquo

Η μετάβαση από τη νοο-τροπία του ldquoκαθυποτάσσωrdquo τη φύση προς την αντίληψη του ldquoπροσαρμόζομαιrdquo στη λειτουργία της φύσης ως μέρος αυτής είναι το σημερινό ζητούμενο

Δυστυχώς το Σχέδιο Νόμου διαπερνάται από πρακτική laquoμε-σιτικού γραφείουraquo (real estate) Η φύση και ο άνθρωπος δεν εντάσσονται σε τέτοιες πρακτικές

Τα φυσικά συστήματα και τα φυσικά φαινόμενα δεν έχουν ανάγκη από προστασία ούτε από προστάτες ο άνθρωπος όμως Ο laquoάνθρωποςraquo αν δεν laquoοργανώσειraquo την ύπαρξή του με βάση τη θεώρηση της laquoπροσαρμογήςraquo στη λειτουργία της φύ-σης ως μέρος αυτής θα έχει διαρκώς ανάγκη προστασίας από απλά φυσικά φαινόμενα Θα έχει πάντα ένα φόβο ότι η φύση τον εκδικείται Η φύση δεν εκδικείται ο άνθρωπος ο laquoάφρωνraquo laquoαυτοraquo-τιμωρείται

Αντί επιλόγου το Σχέδιο Νόμου να αποσυρθεί χτες

ΧΡηΣΤΟΣ αΝαΓΝΩΣΤΟυΓεωλόγος ndash Ιζηματολόγος ερευνητής στο Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας του ΕΛΚΕΘΕ

συμφωνίες μεταξύ του ελληνικού δημοσίου και ιδιωτών (πχ για η σύμβαση δημοσίου ndash ΠΕΤΡΟΛΑ του 1972) laquoεξαιρετικήraquo νομο-θεσία για τα κεφάλαια εξωτερικού (1953) ή τις laquoπαραγωγικές επενδύσειςraquo (1961) μαζί με σωρεία ειδικών νόμων (πχ για την πα-ραχώρηση του πυθμένα της θάλασσας στα πλαίσια των πρώτων πετρελαϊκών ερευ-νών βιομηχανικές περιοχές laquoαλλοδαπές επιχειρήσεις υγρών καυσίμωνraquo) - αποκλει-στικές χρήσεις κατέλαβαν μεγάλα τμήματα του αιγιαλού Η αδόμητη ζώνη εφεξής 30 μέτρα επεκτάθηκε από την χούντα () σε όλες τις εκτός σχεδίου παραλιακές ζώνες Μόλις τον 21ο αιώνα και μετά το άρθρο 24 ο ισχύων νόμος (2001) αναγνωρίζει τον αιγιαλό και την παραλία ως στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος των οποίων η χάραξη πρέπει να είναι σε μερικές πε-ριπτώσεις υποχρεωτική

Η περιοδοποίηση αυτή είναι σημαντική καθώς υπάρχει η εντύπωση ότι υπάρχουν εκεί έξω άφθονες παραλίες - ανέγγιχτες άσπιλες άθικτες και τίποτα δεν θα χαθεί αν διαμοιράσουμε μερικές από αυτές σε φι-λικούς επενδυτές Καθώς η αποκλειστική χρήση ήδη προβλέπεται για τις στρατηγι-κές επενδύσεις και για τα δημόσια ακίνητα του Μεσοπρόθεσμου μπορεί να αναρωτη-θεί κανείς τι άλλάζει με το πρόφατο νομο-σχέδιο Αλλάζουν πολλά για παράδειγμα η υποχρεωτική χάραξη παραλίας καταργείται και η νομιμοποίηση αυθαιρέτων στον αιγι-αλό και στην παραλία και μάλιστα ιδιωτι-κών γενικεύεται Κάποια στιγμή πρέπει να παύσουμε να βλέπουμε την νομιμοποίηση αυτή ως μία laquoεξαιρετικήraquo ρύθμιση δεν εί-ναι παρά ένα είδος κρυφής απορρύθμισης με την μετατροπή ενός κοινού αγαθού σε αδέσποτο το οποίο έχει ήδη κατακτηθεί από όσους έχουν επαρκή οικονομική νομική και πολιτική εξουσία για να παραμερίσουν τους θεσμούς που εγγυούνται το laquoδικαίω-μα του καθενόςraquo ndash όπως η αδειοδότηση η διαβούλευση η συμμετοχή Τόσο με τα αυ-θαίρετα όσο και με τις επιχωματώσεις θυ-μάται κανείς κάτι που παρατήρησε ο Marx περιγράφοντας τις περιφράξεις (enclosures) των laquoκοινώνraquo αγρών στην Αγγλία του 18ου αι και την συμβολή τoυς στην δημιουργία μίας μάζας ανθρώπων που εξαρτάται ορι-στικά αποκομμένη από τις πολιτισμικές της αναφορές από τον μισθό ο καλύτερος τρό-πος να καταργηθεί η κοινοχρησία δεν είναι τόσο η αλλαγή του νόμου αλλά η οριστική υλική καταστροφή του κοινού αγαθού Τί-ποτα δεν προδίδει καλύτερα τις προθέσεις του νομοθέτη από την laquoτεκμαρτήraquo (sic) ζώνη παραλίας 10 μέτρων ενώπιον των ιδιωτικών έργων φθάσαμε λοιπόν μερικούς αιώνες αργότερα στο σημείο όπου ο χρήστης μίας παραλίας πρέπει μπροστά σε ένα ιδιωτικό έργο να laquoτεκμαίρειraquo (να φαντασιώνεται) δι-καιώματα που επιβιώνουν μόνο στην μνήμη Αυτό σίγουρα δεν είναι πρόοδος

ΓιΩΡΓΟΣ ΧαΣιΩΤηΣ

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1316

Έχουν περάσει χιλιάδες χρόνια από τότε αλλά καλό είναι να θυμόμαστε ότι ο ευρωπαϊκός πολιτισμός ξεκίνησε από κάποιο ακρογιάλι της χώρας μας Σε κάποια παραλία ίσως από αυτές που το ΤΑΙΠΕΔ έχει βάλει πωλητήριο έφτασε πριν χιλιάδες χρόνια από την Ανατολή η τερατόμορφη ζωόμορφη θεά της μη-τρότητας της μητέρας φύσης και έγινε Ήρα Αθηνά Άρτεμις Αφροδίτη Εστία Ο Ευρωπαϊκός πολιτισμός η φιλοσοφία ξεκίνησαν από αυτά τα ακρογιάλια Από αυτά τα ακρογιάλια ανοιχτά και κοινά σε όλους ξεκίνησαν οι αναζητήσεις των ανθρώπων για νέους τόπους Από εκεί έφευγαν τα εμπορεύματα τα προϊόντα οι ιδέες και εκεί έφταναν άλλα υλικά άγνωστα που βελτίωναν τη ζωή των ανθρώπων νέες ανακαλύψεις και νέες ιδέες που οργάνωναν τη σκέψη και τη ζωή Σε κάποιο από αυτά τα ακρογιάλια έφτασαν στην Ευρώπη το αλφάβητο και οι αριθμοί

Έχει χαραχθεί βαθειά στην ανθρώπινη συνείδηση ότι η παραλία είναι η πόρτα της μεγάλης φυγής από την πείνα την καταπίεση τον θάνατο Κοινόχρηστη ανά τους αιώνες ήταν ο στόχος από το laquoθάλαττα ndash θάλατταraquo των αρχαίων μέ-χρι τους μετανάστες σε άλλες χώρες ή από άλλες χώρες ελπίζοντας να μπουν σε κάποιο καρυδότσουφλο για το ταξί-δι σε κάποιο απέναντι ακρογιάλι ικέτες ζωής που καταλήγει σε στοίχημα ζωής ή θανάτου

Μικρό παιδί άκουγα τους μάγκες στον Πειραιά να αστειεύονται όταν ήθελαν να πουν ότι δεν κληρονόμησαν να λένε laquoμου άφησε πέντε στρέμματα θάλασσαraquo Ο αιγιαλός και η θάλασσα για τη λαϊκή συνείδηση ήταν και είναι κάτι εκτός συ-ναλλαγής Στο μέλλον όμως αν το σχέ-διο νόμου γίνει νόμος του κράτους θα μπορείς να ζητήσεις παραχώρηση θάλασ-σας να κάνεις τεχνητά νησιά και πάνω να οικοδομήσεις Πολιτισμικό σοκ για τους παππούδες και όχι μόνο του λιμα-νιού του Πειραιά

Ζούμε εποχές catastroika Δημόσια και κοινά σε όλους αγαθά εκτός συναλλαγής γίνονται αντικείμενα του πόθου των νέ-ων ολιγαρχών Οι παραλίες η θάλασσα τα δάση τα φυσικά οικοσυστήματα από κοινόχρηστα απαραίτητα για τη ζωή και την ποιότητα ζωής των ανθρώπων γίνε-ται προσπάθεια να μετατραπούν σε μέσο πλουτισμού της νέας ολιγαρχίας

Απέναντι σε αυτή την βάρβαρη επίθε-ση κατά της ζωής και του πολιτισμού οι πολίτες οργανώνονται Ήδη λειτουργεί με τη συμμετοχή περισσότερων από εκατό συλλογικοτήτων η επιτροπή laquoΑκτές ώρα μηδένraquo που οργανώνει τον αγώνα για κοινόχρηστες παραλίες στα πρότυπα του νικηφόρου αγώνα κατά της αναθεώρησης του άρθρου 24 του συντάγματος

Οι παραλίες το καλοκαίρι μας περιμέ-νουν για τους νέους αγώνες

ΜΠαΜΠηΣ ΜΠιΛιΝηΣ

ΥΓ1 Σημαντική η δράση της 29 Ιουνίου 2014 των νέων ΣΥΡΙΖΑ στην Μα-ρίνα Φλοίσβου ΑΕ στον Φαληρικό Όρμο Ένα παράδειγμα για το τι μας περιμένει με την ιδιωτικοποίηση των παραλιών πολύς δομημένος όγκος εντατικές χρήσεις γης με καταστή-ματα εστίασης και διασκέδασης ιδι-ωτική χρήση και όχι κοινόχρηστη στο δομημένο και στον αδόμητο χώ-ρο με έλεγχο από ιδιωτική φύλα-ξη που απαγόρευσε σε πολίτες να μοιράσουν προεκλογικά φυλλάδια πριν μερικές μέρες

ΥΓ2 Διαβάσαμε στον τύπο ότι το καρ-τέλ με τον ένα τόνο ηρωίνη θα ξέ-πλενε τα μαύρα έσοδά του επενδύο-ντας σε τουριστική επιχείρηση στο παράκτιο μέτωπο του Σαρωνικού στην Αττική

ΥΓ3 Το πρώτο μεγάλο στοίχημα για τις κινητοποιήσεις αποτελεί ο υπερ-μαραθώνιος laquo240 χιλιόμετρα για τον αιγιαλόraquo από τα Ίσθμια έως τον Μαραθώνα στην Αττική που γίνεται από 8 έως 12 Ιουλίου 2014

Παραλία αγ κοσμά μήπως ζούμε το τελευταίο καλοκαίρι μιας ελεύθερης πλαζ

Για πολλά χρόνια η παρα-λία του Αγ Κοσμά ήταν κλει-στή για τους ανθρώπους που δεν μπορούσαν ή δεν ήθελαν να πληρώσουν εισιτήριο Η εταιρία που εκμεταλλεύονταν την πλαζ την είχε αποκλεί-σει εισπράττοντας εισιτήρια τη μέρα και μετατρέποντάς την παράνομα σε χώρο δε-ξιώσεων και νυχτερινής δι-ασκέδασης τη νύχτα

Αυτά ως το καλοκαίρι του 2007 Όταν με μια πολυήμερη απεργία πείνας ο Δήμαρχος Κορτζίδης κατόρθωσε να συ-γκεντρώσει τις πιο ποικίλες δυνάμεις της αυτοδιοίκησης και των κινημάτων γύρω από το αίτημα της ελεύθερης πρό-σβασης στη θάλασσα

Με τη συμπαράσταση πλή-θους κοινωνικών φορέων ο Δήμος Ελληνικού συντόνισε την επιχείρηση αφαίρεσης των περιφράξεων της πλαζ Ήταν εκεί δεκάδες Οργανι-σμοί αυτοδιοίκησης το ΤΕΕ ο Δικηγορικός Σύλλογος της Αθήνας ο Πανελλήνιος Ια-τρικός σύλλογος το ΕΚΑ συνδικάτα πολιτικοί παρά-γοντες από όλους τους χώ-ρους και βεβαίως κάμποσες χιλιάδες ενεργοί πολίτες των κινημάτων πόλης

Ακολούθησαν τα δικαστή-ρια Δήμαρχος αντιδήμαρχοι αιρετοί και εργαζόμενοι στο Δήμο στοχοποιήθηκαν από τις εταιρίες που παράνομα εκμεταλλεύονταν την πλαζ Σύρονται ακόμη σήμερα αλλά και για πολλά χρόνια ακό-μη θα ταλαιπωρούνται σε ποινικές και αστικές δίκες Χαλάλι Για το δικαίωμα της ελεύθερης πρόσβασης στη θάλασσα

Κοιτάζοντας τις φωτογρα-φίες της εποχής όσοι ζήσα-με τα γεγονότα νιώθουμε τη συγκίνηση μαζί με την πε-ρηφάνια για ότι έγινε να ανακατεύονται με τη ανη-συχία για το τι πρόκειται να συμβεί

Διότι πέρασαν ήδη εφτά καλοκαίρια και μπαίνου-με στο όγδοο που χιλιάδες κάτοικοι του λεκανοπέδιου χαίρονται καθημερινά ελεύ-θερα την πλαζ ΑΜΕΑ που δεν μπορούσαν για χρόνια να κολυμπήσουν γιατί στις πλαζ δεν υπάρχει ο κατάλ-ληλος εξοπλισμός μπόρεσαν στον Αγ Κοσμά χάρις στις προσπάθειες του δήμου και των εθελοντών Καθημερινά εκατοντάδες μέλη των ΚΑΠΗ διάφορων δήμων της περι-

οχής καταφθάνουν για να χαρούν λίγη θάλασσα

Του χρόνου όμως τι θα γίνει Η δημοτική αρχή που θα αναλάβει το Σεπτέμβρη στο πρόγραμμά της μιλά για εφαρμογή laquoμικρούraquo εισιτη-ρίου για τους μη δημότες Και η περιοχή προσφέρε-ται ήδη μέσω ΤΑΙΠΕΔ στη Lamda του κου Λάτση Μαζί με το Αθλητικό κέντρο του Αγ Κοσμά και το πρώην αε-ροδρόμιο

Οι πολίτες θα χρειαστεί να υπερασπιστούν αυτό που καταχτήθηκε με πολύ αγώνα το 2007 Διότι όπως έδειξε η ζωή και ιδιαίτερα η εμπει-ρία των τελευταίων χρόνων όλα τα δικαιώματα με όσο αγώνα κι αν καταχτήθηκαν χρειάζονται αγώνες για την υπεράσπισή τους Και οι βου-τιές στον Αγ Κοσμά θα χρει-αστούν νέους αγώνες για να παραμείνουν ελεύθερες

ακηΣ ΜΠαΔΟΓιαΝΝηΣ

παραλία μου ιστορία μου

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 17

Φρεαττύδα και Βοτσαλάκιαhellip δυο παραλίες του Πειραιά που στο διάβα του χρόνου αφηγούνται την ιστορία της πόλης από την αρχαιότητα μέ-χρι σήμερα Αρκεί να ξαπλώσεις δίπλα στο κύμα να φέρεις το τοπίο μια γύρα με τα μάτια σου και όλη η αφήγηση ξετυλίγεται μπροστά σου Θα δεις το τείχος τα σπήλαια τις φυσικές ομορφιές τον υδροβιότοπο θα ακούσεις τις φωνές των χιλιάδων λουόμενων που βούτηξαν στα νερά τους τις χαρές και τα παιχνίδια Όμως καθώς μπαίνεις στη θάλασσα θα σκοντά-ψεις πάνω στα μπάζα που κείτονται ακόμα εκεί ζωντανά να θυμίζουν πως έθαψε την πόλη και τα μνημεία της ο Σκυλίτσης Ανάμεσα στα βότσαλα θα βρεις κομμάτια από πολύχρωμα μωσαϊκά και θα νο-σταλγήσεις εκείνη την εποχή που βλέπεις μόνο στις cards postales Τον Πειραιά με τα όμορφα νεοκλα-σικά μια πόλη που χάθηκε στο χρόνο και έχει αφή-σει πίσω της ετοιμόρροπα μελαγχολικά κουφάρια Θα θυμηθείς έναν Πειραιά που αγάπησαν πολύ οι πειραιώτες αλλά όχι οι Δήμαρχοι του Αφού κάνεις τη βουτιά σου θα θελήσεις να απλω-θείς στην παραλία για να στεγνώσεις κάτω από τον ήλιο όμως ο ήλιος είναι δυνατός και θα αναζητή-σεις σκιά Θα τη βρεις κάτω από τις ομπρέλες που έβαλε η Δημοτική Αρχή για σένα Και εκεί που θα βολευτείς και θα είσαι έτοιμος να κλείσεις τα μά-τια μια δυνατή μουσική θα σε προσγειώσει απότο-μα και ένας σερβιτόρος θα εμφανιστεί να σου πά-ρει παραγγελίαΚαι κάπως έτσι ξεκινά αντίστροφα η αφήγηση

Στις 30-1-2012 το Δημοτικό Συμβούλιο Πειραιά αποφα-σίζει την αξιοποίηση και διάθεση των παραλιών Φρεατ-τύδα και Βοτσαλάκια Ειδικότερα η σύμβαση παραχώρη-σης η οποία σε πολλά σημεία είναι αόριστη και ασαφής

προβλέπει για την πλαζ Βοτσαλάκια τη δημιουργία χώρου αναψυκτηρίου και ανάπτυξη τραπεζοκαθισμάτων χώρου για την τοποθέτηση ομπρελών και ξαπλωστρών οργανω-μένου ανοιχτού χώρου στάθμευσης χώρου catering στο δώμα του κεντρικού κτιρίου του δημοτικού κολυμβητηρίου και του παράπλευρου δομημένου χώρου του ορόφου θε-ρινού κινηματογράφου και ένταξη εντός αυτού κυλικείου Ενώ για την πλαζ Φρεαττύδα ορίζει τη δημιουργία χώρου αναψυκτηρίου σε λυόμενη κατασκευή με παράπλευρο στέ-γαστρο για την ανάπτυξη τραπεζοκαθισμάτων χώρου για την τοποθέτηση ομπρελών και ξαπλωστρών και οργανω-μένου ανοιχτού χώρου στάθμευσης

Η παραπάνω απόφαση της Δημοτικής Αρχής και όσες ακολούθησαν πάρθηκαν κατά πλειοψηφία με την υπερ-ψήφισή τους από την παράταξη του Δημάρχου και την καταψήφισή τους από τις λοιπές παρατάξεις της αντιπο-λίτευσης Τα σχέδια του Δήμου για την αξιοποίηση των παραλιών πυροδότησαν αντιδράσεις από την πλευρά των κατοίκων της πόλης οι οποίοι αποφασίζουν να μην επι-τρέψουν την παραχώρηση των μοναδικών παραλιών του Πειραιά στους ιδιώτες

Στις 3-5-2012 πραγματοποιείται ο διαγωνισμός για την εκμετάλλευση με τη μορφή μίσθωσης αιγιαλού παραλίας κοινόχρηστων χώρων στις παραλίες ο οποίος κατακυρώ-νεται με ετήσιο μίσθωμα 81000 ευρώ για τα Βοτσαλάκια και 52000 ευρώ για τη Φρεαττύδα Οι πλειοδοτικοί δι-αγωνισμοί για τις δύο παραλίες είναι παράνομοι καθώς οι αποφάσεις του ΔΣ στις οποίες στηρίζονται έχουν ακυ-ρωθεί Ο Δήμαρχος δίνει διαταγή να κλείσουν οι πόρτες του Δημαρχείου για να μην μπουν οι κάτοικοι Τελικά οι 200 περίπου παρευρισκόμενοι κάτοικοι κατορθώνουν να μπουν και καταθέτουν 2000 υπογραφές ενάντια στην ιδι-ωτικοποίηση που σήμερα αγγίζουν τις 5000

Οι δημότες αντιμετωπίζονται με τον πλέον απαξιωτικό τρόπο απειλούνται με συλλήψεις εξυβρίζονται και τελικά και οι δύο παραλίες δίνονται στον ίδιο γνωστό επιχειρη-

ματία που επί σειρά ετών διατηρεί κατάστημα υγει-ονομικού ενδιαφέροντος στην παραλία Βοτσαλάκια Το τελευταίο λειτουργεί μέ-χρι και σήμερα με ευθύνη του Δημάρχου κ Μιχαλο-λιάκου χωρίς άδεια ενώ έχει κριθεί αυθαίρετο τόσο από την Κτηματική Υπηρε-σία που εξέδωσε και πρω-τόκολλο κατεδάφισής του από το 2005 το οποίο δεν έχει εκτελεστεί ακόμα όσο και από το Κεντρικό Αρ-χαιολογικό Συμβούλιο του Υπουργείου Πολιτισμού με απόφαση του στις 2232013 Οι εγκαταστάσεις των δύο πλέον καταστημάτων ένα σε κάθε πλαζ όλο και επε-κτείνονται δημιουργώντας μια ανεξέλεγκτη κατάσταση εκμετάλλευσης των μοναδι-κών παραλιών της πόλης

από τους ιδιώτες με την ευλογία των Δημοτικών Αρχών Από την άλλη πλευρά η laquoΠρωτοβουλία κατοίκων για τα Βοτσαλάκια και τη Φρεαττύδαraquo εξακολουθεί να κάνει κι-νητοποιήσεις και μαζικές εκδηλώσεις με πολιτικό επιμορ-φωτικό και πολιτιστικό περιεχόμενο μέχρι και σήμερα με στόχο την οικειοποίηση των παραλιών και την ενημέρωση των κατοίκων της πόλης για όσα συμβαίνουν ( βλ httpfreevotsalakiafreatidawordpresscom)

Η εδραιωμένη επί σειρά ετών κατάσταση αυτή αλλά και η πρόσφατη υπογραφή της σύμβασης παραχώρησης κάθε άλλο παρά προφητικές ήταν Καθώς η ιστορία μιλάει και λέει ότι στην πολιτική σκηνή και δη στο πολιτικό παρα-σκήνιο τίποτα δεν είναι τυχαίο Και αναφέρομαι στο νομο-σχέδιο-έκτρωμα για τον αιγιαλό που έρχεται μεταξύ άλλων να νομιμοποιήσει όλες τις παραπάνω αυθαιρεσίες καθώς σύμφωνα με το τελευταίο αίρονται οι σημερινοί περιορι-σμοί που αφορούν στην έκταση της παραλίας που μπορεί να παραχωρηθεί για απλή χρήση αλλά και παρέχεται η δυνατότητα νομιμοποίησης αυθαίρετων κατασκευών που βρίσκονται στην παραλία και στον αιγιαλό στην περίπτω-ση που εξυπηρετούν επιχειρηματικούς σκοπούς

Σε μια εποχή που μας καταδικάζουν στην ανεργία μας κόβουν τους μισθούς και τις συντάξεις μας στερούν βα-σικά αγαθά και υπηρεσίες μας πετάνε έξω από τα σπί-τια μας και μας φορολογούν ακόμα και για τον αέρα που αναπνέουμε σε αυτή τη μυθική εποχή που αγγίζει τα όρια της επιστημονικής φαντασίας υπάρχει ακόμα πα-ρακάτωhellip Οι δημόσιοι και ελεύθεροι χώροι δεν ανήκουν πια στην πόλη και στους κατοίκους της αλλά στα μεγάλα συμφέροντα Οι παραλίες των διακοπών μας της ελευθε-ρίας και της χαλάρωσης μας ανήκουν σήμερα στο laquoμεγά-λο κεφάλαιοraquo της ιστορίας στο οποίο ο λαός αποτελεί μια θλιβερή υποσημείωση Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε ότι οι αντιφάσεις των συμφερόντων των διαφόρων κοινωνικών ομάδων δημιουργεί την ανάγκη διαρκούς διεκδίκησης του δικαιώματος στην πόλη ιδιαίτερα όταν η σύγκρουση αυτή λαμβάνει χώρα την εποχή της κρίσης όπου υπάρχει μια τοπική κοινωνία που δοκιμάζεται σκληρά Θα επιτρέψου-με λοιπόν ένα τέτοιο τέλος

ΒιΒιαΝ ΓΛΕΝη

Φρεαττύδα και Βοτσαλάκια δυο παραλίες στο λιμάνι

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1318

Οι ακΤΕΣ ΩΣ κΟιΝα αΓαΘα

laquoΟ νεοφιλελευθερισμός έχει καθοριστεί από τη μάχη της ιδιωτικής περιουσίας όχι μόνο ενάντια στην κρατική αλλά -και αυτό ίσως είναι το πιο σημαντικό- κυρίως ενά-ντια στην laquoκοινή ιδιοκτησίαraquo (common) [] Συχνά οι επιλογές οι οποίες μας παρουσιά-ζονται είναι μεταξύ του καπιταλισμού και του σοσιαλισμού της κυριαρχίας μεταξύ ιδιωτικής και κρατικής ιδιοκτησίας με την θεραπεία κατά τα δεινά του κρατικού ελέγ-χου να φαίνεται να είναι η ιδιωτικοποίηση και κατά του κεφαλαίου η κρατικοποίηση δηλαδή ο κρατικός έλεγχος Χρειάζεται να εξερευνήσουμε και μια άλλη πιθανότητα ούτε την ιδιωτική ιδιοκτησία του καπιτα-λισμού ούτε την δημόσια ιδιοκτησία του σοσιαλισμού αλλά το κοινό στον κομμου-νισμόraquo (Michael Hardt Reclaiming the common in communism [1])

Ενέργειες όπως αυτή του πρώην Υπουργού Οικονομικών Γιάννη Στουρνάρα ο οποίος κατέθεσε ένα νομοσχέδιο με το οποίο απει-λεί την ελεύθερη πρόσβαση των πολιτών στις ακτές είναι μια πικρή υπενθύμιση ότι τυπικά οι ακτές δεν είναι ο laquoκοινόςraquo μας χώρος Είναι απλά ένας χώρος στην ιδιο-κτησία του κράτους ο οποίος παραχωρείται στους πολίτες στους commoners από το κράτος μέχρις ότου εμφανιστεί η ευκαιρία για να μπουν στην αγορά Το νομοσχέδιο εκτός από το ότι θέλει να βάλει περιορι-σμούς στο μακρόχρονο δικαίωμα ελεύθε-ρης πρόσβασης στις ακτές προτείνει επί-σης την ιδιωτικοποίηση των ακτών αλλά και αμνηστία σε υφιστάμενες κατασκευές που δημιουργήθηκαν κατά παράβαση της ισχύουσας νομοθεσίας

Οι ακτές συχνά θεωρούνται ως μέρος των laquoκοινώνraquo (commons) ενός χώρου όπου η πρόσβαση είναι δωρεάν και η ευχαρίστη-ση του να απλά να είσαι laquoεκείraquo είναι η ίδια για όλους ασχέτως κοινωνικο-οικονομικής κατάστασης Ακτές αποτελούν για πολλούς (έστω και υποσυνείδητα) ένα ουτοπικό όραμα για το πώς θα μπορούσε να ήταν η κοινωνία στον γκρίζο εκείνο χώρο μεταξύ ιδιωτικού και κρατικού

Για να αντιληφθούμε την ιδεολογική ση-

μασία του νομοσχεδίου για τους αιγιαλούς είναι σημαντικό πρώτα να αντιληφθούμε τη σημασία των κοινών αγαθών ως απο-μεινάρια της εποχής όπου οι τοπικές κοι-νότητες ήταν υπεύθυνες για τη διαχείριση των δικών τους χώρων και αγαθών μακριά από την κυρίαρχη ιδεολογία για τη σημασία της ιδιωτικής περιουσίας laquoΚοινάraquo ονομά-ζουμε τα αγαθά τα οποία κληρονομήθηκαν από τις προηγούμενες γενιές δημιουργή-θηκαν συλλογικά ή που αποτελούν φυσι-κή κληρονομιά

Η εφεύρεση του όρου laquoη τραγωδία των κοινώνraquo (tragedy of the commons) από τον Garrett Hardin στο ομώνυμο κείμενό του στο περιοδικό Science το 1968 υπήρ-ξε ορόσημο στην ιστορία της διαχείρισης των κοινών αγαθών με τους υποστηρικτές του νεοφιλελευθερισμού να χρησιμοποιούν τον όρο και τη θεωρία του Hardin για να δικαιολογήσουν τις προσπάθειές τους για ιδιωτικοποίηση και εμπορευματοποίηση αγαθών που για χρόνια βρίσκονταν στα χέρια των τοπικών κοινοτήτων Με αυτό τον τρόπο αν θέλετε είχαμε ένα δεύτερο κύμα οικειοποίησης των κοινών μετά από την laquoπερίφραξηraquo όπως ονομάστηκε η με-τατροπή των κοινών (συνήθως της κοινο-τικής γης) σε ιδιωτική περιουσία πχ στην Αγγλία τον 18ο αιώνα

Στο κείμενό του ο Hardin προσπαθούσε να αναδείξει το πρόβλημα της ατομικής συ-μπεριφοράς απέναντι σε συλλογικά αγαθά υποστήριζε δηλαδή ότι όταν κάποια αγαθά δεν ανήκουν σε συγκεκριμένα άτομα αλλά σε όλους η εκμετάλλευσή τους αποφέρει ατομικά πλεονεκτήματα και κοινά μειονε-κτήματα με αποτέλεσμα μεμονωμένα άτο-μα να το εκμεταλλεύονται Όταν το 2009 η οικονομολόγος Elinor Ostrom βραβεύθηκε με το Νόμπελ Οικονομίας για τη θεωρία της για τη διαχείριση των κοινών πόρων ήρθαν στην επιφάνεια εναλλακτικές θεω-ρίες βασισμένες σε επιτυχημένα και απο-τυχημένα παραδείγματα αυτοδιαχειριζόμε-νων κοινοτήτων αφοπλίζοντας έτσι κυρί-αρχα πολιτικο-οικονομικά μοντέλα όπως η laquoτραγωδία των κοινώνraquo του Hardin Ο

David Harvey ταυτόχρονα στο βιβλίο του Rebel cities from the right to the city to the urban revolution το 2012 υποστηρίζει ότι το πρόβλημα στην θεωρία του Hardin δεν είναι τα κοινά καθαυτά αλλά η απο-τυχία της ατομικής ιδιοκτησίας να ικανο-ποιήσει τα κοινά συμφέροντα Ο Harvey δηλαδή τοποθέτησε το πρόβλημα σrsquo ένα πλαίσιο όπου το θέμα είναι η ατομική ιδι-οκτησία των αγαθών και κατά συνέπεια η προσπάθεια για μεγιστοποίηση του ατομι-κού κέρδους

Φυσικά όμως και τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά Σε μια εποχή όπου η επικρατέ-στερες ιδέες είναι βασισμένες σrsquo ένα καπι-ταλιστικό μοντέλο με ταξικό και πατριαρ-χικό υπόβαθρο και όπου οι κυβερνήσεις δίνουν προτεραιότητα στην οικονομική ανάπτυξη αντί στις κοινωνικο-οικολογι-κές ισορροπίες όσοι έχουν πρόσβαση στα κοινά (commoners) παγιδεύονται στο laquoμα-γκανοπήγαδο της παραγωγήςraquo (treadmill of production) έχοντας το δίλημμα εργα-σία έναντι της περιβαλλοντικής προστασίας [2] Οι αιγιαλοί όμως φαίνεται να ξυπνούν τις συνειδήσεις μας και παρόλη τη δύναμη των κυρίαρχων ιδεών της εποχής οι πολί-τες δεν αποδέχονται την οικειοποίηση της παραθαλάσσιας ουτοπίας από κανένα

Και δεν μιλούμε μόνο για το πρόσφατο νομοσχέδιο για τους αιγιαλούς Το 2007 οι πολίτες και ο δήμος του αθηναϊκού προ-αστίου του Ελληνικού κινητοποιήθηκαν ενάντια στους νονούς της νύχτας οι οποί-οι οικειοποιήθηκαν αυθαίρετα δημόσια πα-ραλία για τις ιδιωτικές τους επιχειρήσεις εμποδίζοντας την ελεύθερη πρόσβαση σε αυτή [3] Σε μια άλλη υπόθεση τον Μάιο του 2012 ήταν η δημοτική αρχή του Πει-ραιά η οποία μίσθωσε δύο από τις δημο-τικές παραλίες σε ιδιωτικές εταιρείες στην τιμή των euro134000 Για άλλη μια φορά ένα ισχυρό τοπικό κίνημα δημιουργήθηκε για να αντισταθεί [4]

Σε αντίθεση με την τσιμεντοκρατεία που εισέβαλε στις ακτές άλλων (ευρωπαϊκών τουλάχιστον) τουριστικών προορισμών η Ελλάδα έχει μέχρι τώρα προστατεύσει τις

φυσικές της ακτές επιτρέποντας έτσι στους ανθρώπους που έχουν πληγεί τόσο άσχημα από τα μέτρα λιτότητας να βρίσκουν μια ουτοπία σε χώρους με εξαιρετική φυσική ομορφιά Όπως και στην περίπτωση των Σκουριών στη Χαλκιδική οι άνθρωποι της Ελλάδας δεν νοιάζονται για την τιμή του χρυσού και διεκδικούν το δικαίωμά τους στα βουνά Με τον ίδιο τρόπο οι άνθρωποι της Ελλάδας δεν νοιάζονται για τις οικονο-μικές δυνατότητες της χρυσής άμμου και πολεμούν για να κρατήσουν το δικαίωμα τους στις ακτές

Η οικονομική κρίση έχει γίνει δικαιολο-γία για την προώθηση μιας οικονομικής ανάπτυξης με την οποία βίαια οικειοποι-ούνται τα περιβαλλοντικά και κοινωνικά μας δικαιώματα με σκοπό την περαιτέρω εδραίωση μιας νεοφιλελεύθερης ατζέντας Η ιδιωτικοποίηση του δημόσιου πλούτου έχει γίνει προτεραιότητα για πολλές κυ-βερνήσεις Στην Ελλάδα από τα μεταλλεία χρυσού στη Χαλκιδική μέχρι το νερό και την υγεία οι ιδιωτικοποιήσεις προσπαθούν να αφαιρέσουν από τους πολίτες όχι μόνο το δικαίωμα στη φύση αλλά και από άλλα ζωτικής σημασίας δικαιώματα Η προσοχή της κυβέρνησης και των ιδιωτικών συμ-φερόντων βρίσκονται απροκάλυπτα πλέον και στις οικονομικές δυνατότητες της ακτο-γραμμής και της χρυσής αμμουδιάς

Γινόμαστε μάρτυρες στις προσπάθειες του σφετερισμού ενός από τους τελευταίους laquoκοι-νούς χώρουςraquo (commons) από διαφορετικά επίπεδα εξουσίας από το κράτος μερικές φορές από τις δημοτικές αρχές αλλά και το ιδιωτικό κεφάλαιο Οι δούλοι του κεφαλαί-ου προσπαθούν να μεταμορφώσουν και να καλύψουν με τσιμέντο τις τελευταίες μας ουτοπίες Αλλά οι ουτοπίες είναι αυτές που συγκροτούν τη ζωή των ανθρώπων όπως το νερό και ο αέρας Ο Εδουάρδο Γκαλεά-νο (Eduardo Galeano) μας έχει διδάξει (και αυτό είναι που πρέπει να θυμόμαστε κα-θώς πολεμούμε για το δικαίωμα μας στις ακτές) ότι ο σκοπός της Ουτοπίας ldquoes para caminarrdquo είναι για να περπατούμε [5] Η μάχη για τις ακτές ως κοινό αγαθό θα συ-νεχίζεται καθώς παρακολουθούμε με οί-κτο τους δούλους του κεφαλαίου οι οποί-οι στη μάχη τους για την προώθηση της νεοφιλελεύθερης ιδέας έχουν εμπορευ-ματοποιήσει και τσιμεντοποιήσει τις δικές τους ουτοπίες

ΜαΡια ΧαΤζηΜιΧαηΛΕρευνήτρια σε θέματα κοινών αγαθών και θαλάσσιας

πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Άαλμποργκ στην Δανία

[1] httpwwwtheguardiancomcommentisfree2011feb03communism-capitalism-socialism-property

[2] httproarmagorg201406labor-environmental-movements-coalition

[3] httpunfollowcomgrweb-only8667-courteu

[4] httpfreevotsalakiafreatidawordpresscom

[5] https wwwyoutubecomwatchv=m-pgHlB8QdQ

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 19

laquoΗ Τουρκία συνορεύει στις τρεις πλευρές της με τη θάλασσαraquo Αυτό ήταν ένα από τα πρώτα πράγματα που μάθαμε στο σχολείο Εμφανιζόταν σαν κάτι για το οποίο μέσα από μια εθνικιστική οπτική θα έπρεπε να μας κάνει περήφανους Με συνολικό μή-κος ακτών 8333χλμ (περισσότερο από το 74 των συνόρων της) ίσως πράγματι αντιστοιχεί στην Τουρκία αυτή η έμφαση στις ακτές Αλλά τι σημαίνει αυτό για εμάς Μπορούμε να απολαμβάνουμε τη θάλασσα που μας περιβάλλει ή πρόκειται για κάτι που δεν μπορούμε να δούμε ή να σκεφτούμε Ξέρουμε ότι η θάλασσα είναι κάπου εδώ κοντά αλλά για τους περισσότερους από εμάς είναι απροσπέλαστη Μόνο για τρεις δεκαετίες οι παραλίες της Τουρκίας ήταν ανοιχτές στο κοινό Ήταν καθαρές ελεύθε-ρες και ndash πάνω απrsquo όλα ndash κοντά στα σπί-τια και τα διαμερίσματά μας Σήμερα όσες παραλίες υπάρχουν στην Κωνσταντινού-πολη είναι κατειλημμένες είτε από κτίρια είτε από δρόμους Και αν τύχει και κάποια παραλία ξέφυγε από αυτό το μοντέλο τότε ούτε που θα τολμούσες να βουτήξεις μέσα στα τοξικά νερά της θάλασσας

Η διάβρωση των ακτών

Από τη δεκαετία του 1970 η παράκτια ζώνη της Τουρκίας από τη Μαύρη Θάλασσα έως τη Μεσόγειο πάσχει από εντατική αστική ανάπτυξη Ο μαζικός τουρισμός παίζει βα-σικό ρόλο στην Αττάλεια και την Mugla Σε αυτές τις παραθαλάσσιες πόλεις κυριαρχούν τα υδροπάρκα τα γήπεδα γκόλφ τα ξενο-δοχεία και οι παραλίες που προσελκύουν τουρίστες Ωστόσο η αυξανόμενη αστική ανάπτυξη έχει αφανίσει τις ακτές της Κων-σταντινούπολης και της Kocaeli Σε αυτές τις ζώνες οι αμμόλοφοι έχουν αντικατασταθεί από αεροδρόμια γέφυρες μονάδες επεξερ-γασίας λυμάτων εγκαταστάσεις αναψυχής συμπεριλαμβανομένων αστικών πάρκων Σε άλλες περιοχές όπως στα Άδανα και τη Μερσίνα πρακτικές εντατικής καλλιέργει-ας (πχ εκκαθαρίσεις γης για καλλιέργειες και κατασκευή αρδευτικών καναλιών) έχουν προκαλέσει σοβαρές επιπτώσεις στις ακτές Η βιομηχανική ανάπτυξη (πχ η κατασκευή θερμοηλεκτρικών σταθμών αυτοκινητοδρό-μων και ναυπηγείων) έχει επίσης καταστρέ-ψει την παράκτια ζώνη στη Σαμψούντα και την Τραπεζούντα

Η εξαφάνιση της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς

Η αυξανόμενη πίεση από την αστικοποί-ηση και την εκβιομηχάνιση σε συνδυασμό με την κλιματική αλλαγή απειλούν τα πα-ράκτια οικοσυστήματα της Τουρκίας Πα-

τη τροποποίηση αλλάζει το πλάτος των ακτών από 50μ σε 10μ Αυτό σημαίνει ότι ζώνη ακτής πλάτους 40μ μπορεί να πουληθεί σε ιδι-ώτες Δημιουργείται έτσι μία νέα πηγή εσόδων για την κυβέρνηση που μάλι-στα παρουσιάζεται να λει-τουργεί προς όφελος του δημόσιου συμφέροντος Το χειρότερο απrsquo όλα όχι μόνο για το Νόμο για τις Παράκτιες Περιοχές αλλά και για το Νόμο για τις Δη-μόσιες Συμβάσεις το Νό-μο για την Προστασία της Φύσης και της Βιοποικιλό-τητας τον Κανονισμό για την Προστασία των Υγρο-τόπων και πολλές άλλες ρυθμίσεις είναι το γεγονός ότι τα τελευταία δέκα χρό-νια έχουν προσανατολιστεί στην ανάπτυξη ζωνών αντί της προστασίας

Οι Στόχοι της Τουρ-κίας για το 2023

Οι ακτές είναι για την κυβέρνηση το φιλέτο από το οποίο μπορεί να αντλή-σει έσοδα Και όλες οι πα-ραπάνω θεσμικές αλλαγές αποβλέπουν στην αξιοποί-ηση του φιλέτου αυτού Το κυβερνόν Κόμμα της Δικαι-οσύνης και της Ανάπτυξης (AKP) έχει το όραμα να κάνει μέχρι το 2023 την Τουρκία μία από τις δέκα ισχυρότερες οικονομίες στον κόσμο Οι Στό-χοι για το 2023 έχουν ήδη πολλές δυσμενείς επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον και την κοινωνία Ο Turhan Uslu ερευνητής του Πανεπιστημίου Gazi της Άγκυρας επιση-μαίνει ότι τα τελευταία 50 χρόνια 7487χλμ των τουρκικών ακτών (90 του συνόλου των ακτών της χώρας) έχουν υπερδομηθεί Σύμφωνα με ανακοινώσεις του Υπουργού Οικονομικών το 2013 οι δημόσιες εκτάσεις ndash οι περισσότερες από τις οποίες είναι αμ-μόλοφοι ndash είτε θα πουληθούν είτε θα ανα-πτυχθούν με κερδοφόρες κατασκευές στη γη Αυτό σημαίνει ότι αναμένεται να δού-με κι άλλες εγκαταστάσεις όπως γήπεδα γκολφ γήπεδα βόλεϊ θερμοηλεκτρικούς σταθμούς τουριστικές υποδομές ενεργει-ακούς αγωγούς αεροδρόμια εργοστάσια ανθρακωρυχεία δρόμους και αυτοκινητό-δρομους Το χειρότερο είναι ότι παράκτι-

ράκτια και θαλάσσια οικοσυστήματα υπο-βαθμίζονται από οικιακά και βιομηχανικά λύματα βλαβερές ουσίες που μεταφέρονται από την ενδοχώρα με τα ποτάμια γεωργικές πρακτικές σε παράκτιες περιοχές τουριστι-κές δραστηριότητες και υπερσυγκέντρωση παραθεριστικών κατοικιών εμπορικών και τουριστικών λιμένων και αλιευτικών υποδο-μών Σήμερα πολλά είδη ψαριών που ήταν σε αφθονία τη δεκαετία του 1970 κινδυ-νεύουν με αφανισμό για λόγους που συν-δέονται με την υπεραλιεία τη ρύπανση των υδάτων και την καταστροφή των φυσικών ενδιαιτημάτων Η ταχύτατη εξάπλωση των τουριστικών υποδομών και δραστηριοτή-των κατά μήκος των ακτών έχει καταστρέ-ψει ενδιαιτήματα ειδών όπως η θαλάσσια χελώνα τα δελφίνια και η φώκια μοναχός Τα πράγματα δεν είναι καλύτερα στον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς Φέροντας τη φήμη ενός τεράστιου υπαίθριου μουσείου η Τουρκία βρίσκεται στο σταυροδρόμι πολ-λών αρχαίων πολιτισμών αρκετοί από τους οποίους αναπτύχθηκαν στις ακτές Πρόκει-ται για ζώνες που βρίσκονται κάτω από την αυξανόμενη πίεση του μαζικού τουρισμού και της αστικοποίησης

Ενθαρρύνοντας την ανάπτυξη των ακτών

Σε αντίθεση με ότι συμβαίνει στην πρά-ξη το Άρθρο 43 του τουρκικού Συντάγμα-τος του 1982 ορίζει ότι οι ακτές αποτελούν κρατική οντότητα Το ίδιο άρθρο επίσης αναφέρει ότι η παραλία ο αιγιαλός και η όχθη των ποταμών πρέπει να σχεδιάζονται και να χρησιμοποιούνται μόνο με βάση το δημόσιο συμφέρον Ωστόσο υπάρχουν δώδεκα κρατικοί φορείς και περίπου τρι-άντα νόμοι για τις ακτές Πολλοί από αυ-τούς έρχονται σε αντίθεση με το στόχο της προστασίας όχι μόνο των ακτών αλλά και άλλων φυσικών πόρων Για παράδειγμα ο Νόμος 2634 για την Ενθάρρυνση του Του-ρισμού (1982) του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού έχει συμβάλλει στην προώ-θηση της ανάπτυξης των ακτών μέσα από ιδιωτικοποιήσεις εκτάσεων Ο Νόμος 3621 για τις Παράκτιες Περιοχές (1990) είναι ένα κείμενο για την προστασία των ακτών που ταυτόχρονα έχει νομιμοποιήσει σχεδόν όλες τις οικιστικές και βιομηχανικές εγκαταστά-σεις και δραστηριότητες στις παράκτιες περιοχές μέσα από τροποποιήσεις του στα χρόνια που ακολούθησαν την ψήφισή του Σύμφωνα με μία από τις τροποποιήσεις οι ακτές και η γη που προκύπτει από επιχω-ματώσεις και αποξήρανση δεν υπόκεινται στις προστατευτικές ρυθμίσεις του Νόμου 2863 για την Προστασία της Πολιτιστικής και Φυσικής Κληρονομιάς Η πιο πρόσφα-

ες πόλεις όπως η Κωνσταντινούπολη συ-νεχίζουν να υποδέχονται μετανάστες που αναζητούν αστικές υποδομές και ευκαιρίες εργασίας προκαλώντας μεγάλη αναπτυξι-ακή πίεση στις παράκτιες ζώνες

Ο ακτές είναι πολύτιμη πηγή ζωής για όλους και ιδιαίτερα σημαντικές για τη φυ-σική και πολιτιστική μας κληρονομιά Μέ-σα σε μισό μόνο αιώνα η Τουρκία έχασε ένα μεγάλο μέρος αυτής της πηγής ζωής Οι ακτές πρέπει να είναι υπό τη φροντίδα του δημόσιου και όχι στα χέρια ιδιωτικών εταιρειών που έχουν ως στόχο το κέρδος Εάν δε συμβεί αυτό τότε ndashσε αντίθεση με το όραμα του AKP- είναι πολύ πιθανό η Τουρκία να γίνει μέχρι το 2023 μία από τις δέκα χώρες με τις μεγαλύτερες περι-βαλλοντικές καταστροφές και συγκρούσεις στον κόσμο

Akgun ILHAN Ακτιβίστρια για το δικαίωμα στο νερό Τουρκία

ΤΟυΡκια κύματα ιδιωτικοποιήσεων στις ακτές μας

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1320

από τη λατινοποίηση στην κινεζοποίηση μια κΡηΤη δρόμος

Η μετεκλογική σοδειά από τις προσδοκίες που καλλιεργήθηκαν για ανατροπές στην τοπική αυτοδιοίκηση της Κρήτης απέδειξε οτι αφενός το ντόπιο βαθύ σύστημα έχει τις αντοχές και τις ρίζες του άγρουστα και από την άλλη οτι ο σπόρος της εναλλακτικής πρότασης είτε ήταν τζούφιος είτε έπεσε κι αυτός θύμα της εξαιρετικής ανομβρίας που για δεύτερη συνεχόμενη χρονια ταλαιπώ-ρησε τους αγρότες Παρόλαυτά ή ίσως και γι`αυτό η Κρήτη αυτό τον Ιούνη ζει κατά κάποιο τρόπο την κινηματογραφική σκηνή όπου ένα Fast Truck (Track το γράφουν στο ΥΠΑΝ) ευρωατλαντικής σχεδίασης αλλά made in China έρχεται καταπάνω της ενώ αυτή χωρίς να έχει πάρει χαμπάρι κοιτά με αγωνία ανάμεσα στις ξαπλώστρες με το λογότυπο της Invest in Greece μήπως έπεσε κάνα ευρώ από τους τουρίστες και ακούει στα ακουστικά του smartphone το success story του Σαμαρά του Γιώργου Εκτός όμως από τη συνηθισμένη για αυτή την εποχή μπάλα τη συνηθισμένη επέλαση των τουριστών και το συνηθισμένο μάπα καρπούζι ο φετινός Ιούνης έφερε και επέ-λαση καινούριων σχεδίων για επενδύσεις έργα υποδομής κατεπείγουσες αξιοποιήσεις κατεπείγοντα νομοσχέδια και άλλα φρούτα που επείγονται να ωριμάσουν μήπως κοψει κανείς το φυτό που τα τρέφει σύριζα

Η κάθοδος του Κινέζου πρωθυπουργού στην Κρήτη και η δήλωσή του οτι βλέπει στην Ελλάδα την πύλη εισόδου της Κίνας στην Ευρώπη δείχνει οτι η διαδικασία Λατι-νοποίησης της χώρας μπαίνει στο διαταύτα αρχής γεννομένης από το Νότο με τη ση-μειολογία που κουβαλά ο όρος στο παγκό-σμιο παιχνίδι της νεοαποικιακής εκμετάλ-λευσης ανθρώπινων και φυσικών πόρων Και αν αυτή τη φορά το λιμάνι του Νότου δεν ήταν στην επίσημη ατζέντα η κεντρι-κή θέση του αεροδρομίου του Καστελίου στις συζητήσεις δείχνει οτι η οικονομική και εμπορική υπερδύναμη είναι πιο κοντά από ποτέ στο να αποκτήσει μετά το λιμάνι του Πειραιά και τις άλλες στρατηγικές με-ταφορικές υποδομές-πύλες που χρειάζεται με όπλα το τεράστιο Κινέζικο πλεόνασμα τη γεωστρατηγική θέση της Κρήτης και το διακαή πόθο της Ελληνικής κυβέρνη-σης να απογειώσει από κάπου το δικό της success story

Στην ίδια λογική του είδα φώς και μπήκα η χώρα με τη μεγαλύτερη εγκατεστημένη ισχύ βΑΠΕ στον κόσμο υπέγραψε συμφω-νίες συνεργασίας με Ελληνικές αλλά και ξένες εταιρίες (EDF) για την εγκατάσταση ενεργειακών μεγαπρότζεκτς σε όλη την επι-κράτεια Η ΤΕΡΝΑ συγκεκριμένα με φτηνό χρήμα από την Κινέζικη Βιομηχανική και Εμπορική Τράπεζα (1η κρατική στον κόσμο

σε κεφάλαια με $19 τρις) και αρωγό την Sinohydro την κρατική μεγαεταιρία κατα-σκευής έργων υποδομής και φραγμάτων έκανε το ντίλ για το υβριδικό στο Αμάρι Ρε-θύμνου Το πακέτο περιλαμβάνει και άλλα έργα αντλισιοταμίευσης σε όλη την χώρα (122 δις Ευρώ) ανοίγοντας το δρόμο για την ιδιωτική διαχείρηση των νερών Αν πάνε καλά τα πράγματα πιθανά στο μέλλον να βοηθήσουν να ξεκολλήσει και το μεγα-λύτερο (1077 MW 359 ανεμογεννήτριες και καλώδιο διασύνδεσης) ενεργειακό έρ-γο βΑΠΕ της ΤΕΡΝΑ στην Κρήτη που έχει κρυώσει κάπως απεντασσόμενο από το fast track ενώ πιθανά πάλι ο Κοπελούζος να

περιμένει οι δικοί του στρατηγικοί εταίροι στην Προμηθέας Gas να ψωνίσουν με τη σειρά τους και να ξεκολλήσει και αυτός το δικό του έργο (1005 MW 437 ανεμογεν-νήτριες και καλώδιο διασύνδεσης)

Όμως το μεγάλο γεωπολιτικό και στα καθ` ημάς μικροπολιτικό παιχνίδι στα ενεργεια-κά της μεγαλονήσου αναμένεται να συνε-χιστεί τα επόμενα χρόνια με τους υδρογο-νάνθρακες τα έργα διασύνδεσης και την καθιέρωση της ως ενεργειακού κόμβου της ανατολικής Μεσογείου με ότι αυτό συνεπάγεται Στην πρόσφατη αιτιολογική έκθεση για την σκανδαλώδη επιδότηση 6 θέσεων εργασίας μέσω 6 έργων ΒΑΠΕ με 93 εκ Ευρώ από τον επενδυτικό νόμο πε-ριλαμβάνεται ο κατάλογος των έργων που εντάσσονται στον ευρωπαϊκό κανονισμό για τις διευρωπαϊκές ενεργειακές υποδο-μές Για την Κρήτη προβλέπει τo πέρασμα της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ισραήλ-Κύ-πρου-Ελλάδας (Euro-Asia Interconnector) και του αγωγού φυσικού αερίου East-Med Το τυράκι στη φάκα πέρα από την εθνική

υπερηφάνεια για το νέο γεωστρατηγικό μας ρόλο και τα δήθεν δισεκατομμύρια με την κάνουλα θα είναι οι εκατοντάδες χι-λιάδες θέσεις εργασίας (450000 λένε μόνο για την Κρήτη) στον τομέα των εξορύξεων που έπονται και η μετατροπή της Κρήτης από ldquoυπερδήμοrdquo σε ldquoυποκρατικήrdquo οντότη-τα μέσω των ανταποδοτικών τελών όπως προέβλεπαν προεκλογικά περιφερόμενοι στρατηγικοί αναλυτές στα γραφεία της επα-νεκλεγμένης περιφερειακής αρχής

Στο πλαίσιο αυτής της γεωπολιτικής ανα-βάθμισης της Κρήτης εντάσεται και η πρό-σφατη αίτηση στην Invest in Greece από τη VOPAK τη μεγαλύτερη εταιρεία απο-

θήκευσης και διαχείρισης πετρελαιοειδών στον κόσμο για τη δημιουργία σταθμού διαμετακόμισης στη νότια Σητεία σε έκτα-ση 400 στρεμμάτων Είναι αυτό που λέει ο λαός τώρα που βρήκαμε παπά που θά-βει αβέρτα στη Συρία την Ουκρανία και το Ιράκ και που όλως τυχαίως είναι κομβικές χώρες για την ενεργειακή τροφοδοσία της Ευρώπης ευκαιρία να θάψουμε πεντέξι και στη δικιά μας αυλή

Ένα εύλογο ερώτημα είναι πως όλα αυτά και άλλα πολλά θα χωρέσουν και θα συν-δυαστούν με την άλλη μεγάλη ιδέα για με-τατροπή των ελληνικών ακτών και νησιών και της Κρήτης ειδικότερα σε Μαγιόρκα της ανατολικής Μεσογείου Οι Κινέζοι επενδυ-τές υποσχέθηκαν να ξαναέρθουν σύντομα για να δουν και τα διαθέσιμα ακίνητα για τουριστική αξιοποίηση αλλά θα πρέπει να ξέρουν οτι θα στριμωχτούν στα γραφεία του ΤΑΙΠΕΔ μαζί με τους άλλους διεθνείς και εγχώριους παίκτες του real estate και των κατασκευών που διαγκωνίζονται ήδη ποιός θα πρωτοχτίσει τις εκατοντάδες χι-

λιάδες νέες τουριστικές κατοικίες και συ-μπλέγματα με προυπολογισμό πάνω από 10 δις Μέχρι τότε η κυβέρνηση τρέχει με διαδικασίες κατεπείγοντος να αμπα-λάρει το πακέτο περνώντας από το θερινό τμήμα της βουλής το νέο χωροταξικό και εντάσσοντας στην πραμάτεια του ΤΑΙΠΕΔ όσα από τα παραλιακά ldquoφιλέταrdquo της Κρή-της δεν έχουν ακόμα τσιμεντωθεί από τους ντόπιους παράγοντες του ΣΕΤΕ όπως πχ η δημοτική πλάζ του Καρτερού και η πρώ-ην αμερικάνικη βάση των Γουρνών Και αυτό ενώ ήδη δρομολογούνται βρίσκο-ντας ανέλπιστους συμμάχους σε τοπικούς φορείς και την απελπισμένη κοινωνία οι τουριστικές μεγαεπενδύσεις στην ανατολι-κή Κρήτη (Μονή Τοπλού Καβο Πλάκο) και βάζοντας το νησί από τα ανατολικά στην κιμαδομηχανή της ιδιωτικής πολεοδόμη-σης και χωροταξίας Στα ψιλά γράμματα του τουριστικού success story έχει περάσει οτι κάποιες τουριστικές επιχειρήσεις της Κρή-της έχουν πιάσει το νοημα της κινεζοποί-ησης και πληρώνουν πλέον με κουπόνια soupermarket και διαμονήφαγητό τους υπαλλήλους απαλλαγμένους βεβαίως από το βάρος των συλλογικών συμβάσεων και της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης αφού ετσι κι αλλιώς τα νοσοκομεία κλείνουν ή υπολειτουργούν

Το Fast Track που έρχεται καταπάνω στην Κρήτη ξαναθέτει το προεκλογικό ερώτημα αν υπάρχει πειστική και συγκεκριμένη εναλ-λακτική πρόταση Η απάντηση που δόθηκε στις εκλογές του Μάη πρέπει να ξεβολέψει τους πάντες κινήματα πολιτικούς κοινω-νικούς και επιστημονικούς φορείς απο τα κλιματιζόμενα γραφεία της πολιτικής και επιστημονικής τους αυτάρκειας Επείγει ο διάλογος και η σύνθεση για την επαναδι-ατύπωση και συγκεκριμενοποίηση αυτής της πρότασης Αλλά όχι σύνθεση ισσορο-πιστική και διαχειριστική ή πάνω σε μο-ντέλα που εφάρμοσε ο νεοαποικισμός στη Λατινική Αμερική με ακριβά δάνεια από την Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ ή στην Αφρική με φτηνά δάνεια απο τις κρατικές κινέζικες τράπεζες Ούτε με προτάσεις για αριστερόστροφή ldquoπραγματιστικήrdquo διαχεί-ρηση που καλλιεργούν αυταπάτες οτι οι ανεμογεννήτριες οι εξέδρες φυσικού αε-ρίου και οι τουριστικές επενδύσεις από την ντόπια ελιτ για την αλλοδαπή ελιτ με ερ-γαζόμενους ντόπιους ldquoνταλιτrdquo θα γίνουν συστατικά της ριζοσπαστικής στροφής που απαιτούν οι καιροί Αλλιώς οι σαμαράδες θα συνεχίσουν να φτιάχνουν μεγάλες ιδέες - σαμάρια για πειθήνια υποζύγια

κΩΣΤηΣ ΔαΜιαΝακηΣ αγρότης - βιολόγος

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 21

Την πολυαναμενόμενη ολοκλήρωση του χημικού αφοπλισμού της Συρίας με την απομάκρυνση και των τελευταίων φορτί-ων χημικών παραγόντων και πρόδρομων ουσιών ανακοίνωσε πανηγύρισε ο Οργα-νισμός για την Απαγόρευση των Χημικών Όπλων (OPCW) στις 23 Ιουνίου Η κατα-στροφή του συριακού χημικού οπλοστασίου που ευθύνεται για το θάνατο περισσότερων από 1400 ανθρώπων τον περασμένο Αύ-γουστο αποτελεί ένα σημαντικό βήμα για την εξάλειψη των χημικών όπλων παγκο-σμίως Το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS παρα-μένει σταθερό στην άποψη που έχει εκφρά-σει εδώ και δεκαετίες μαζί με εκατοντάδες άλλες οργανώσεις από όλο τον κόσμο για την επιτακτική ανάγκη να δοθεί ένα τέλος στην παραγωγή και χρήση χημικών όπλων να γίνει εξουδετέρωση - καταστροφή όλων των υπαρχόντων και να επιβληθούν διε-θνείς κυρώσεις σε όσους συνεχίζουν να κατασκευάζουν χρησιμοποιούν ή κατέχουν όπλα μαζικής καταστροφής χημικά πυρη-νικά βιολογικά Παράλληλα προτάσσει ως αναγκαίους όρους τον έλεγχο την αποδοκι-μασία και την υποβολή κυρώσεων σε όλες εκείνες τις χώρες κυβερνήσεις και εταιρεί-ες που ενώ αρχικά εξάγουν τεχνογνωσία τεχνολογία και πρώτες ύλες για την κατα-σκευή των οπλοστασίων έρχονται μετά να laquoλύσουνraquo τα προβλήματα που έχουν οι ίδι-ες δημιουργήσει συνήθως με το χειρότερο τρόπο Χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιας βλακείας αναλγησίας και στάσης απέναντι στη νομιμότητα και το δικαίωμα στην ει-ρήνη ενός ολοκλήρου λαού παραμένει το Ιράκ και ο Σαντάμ Χουσεΐν

Την ίδια στιγμή που η διεθνής κοινότητα πανηγυρίζει τον αφοπλισμό της Συρίας συ-νεχίζει να υπάρχει μια σειρά κρίσιμων ερω-τημάτων που πρέπει να απαντηθούν κυρίως όσον αφορά τα επόμενα βήματα της διαδικα-

σίας καταστροφής των χημικών Προτεραιό-τητας 1 (υψηλής τοξικότητας) Σύμφωνα με την ενημέρωση που υπάρχει τα χημικά φορ-τώθηκαν από τη Latakia στο δανέζικο πλοίο ldquoArk Futurardquo με τελικό προορισμό το λιμάνι Gioia Tauro της Ιταλίας όπου θα γίνει με-ταφόρτωση 560 τόννων εξ αυτών στο ldquoCape Rayrdquo Το μετασκευασμένο φορτηγό πλοίο του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ θα καταπλεύ-σει το αμέσως επόμενο διάστημα σε διεθνή ύδατα της Μεσογείου laquoκάπουraquo μεταξύ Κρή-της Μάλτας και Ιταλίας - η ακριβής τοποθε-σία δεν έχει γνωστοποιηθεί Η εξουδετέρωση των χημικών θα γίνει εν πλω με τη μέθοδο της υδρόλυσης η οποία έχει ευρέως χρησι-

περί της καταστροφής των ΧηΜικΩΝ ΟΠΛΩΝ της ΣυΡιαΣ

μοποιηθεί κατά το παρελθόν για την κατα-στροφή χημικών και αναμένεται να διαρκέσει μέχρι 90 ημέρες Για τις ανάγκες της συγκε-κριμένης επιχείρησης κατασκευάστηκαν το 2013 από τις ΗΠΑ δύο φορητά συστήματα (Field Deployable Hydrolysis Systems) Η συγκεκριμένη πλατφόρμα έχει δοκιμαστεί μόνο με υποκατάστατα που προσομοιάζουν με τη φυσική και χημική σύσταση των ndashπιο τοξικώνndash laquoσυγγενώνraquo τους Το σύστημα αυ-τό αδρανοποιεί τους χημικούς παράγοντες θερμαίνοντας και αναμιγνύοντάς τους (με-ταξύ άλλων) με νερό υδροξείδιο του νατρί-ου και υποχλωριώδες νάτριο με αποτέλεσμα να μετατρέπονται σε λιγότερο επικίνδυνες χημικές ουσίες που δεν μπορούν να χρησι-μοποιηθούν για την κατασκευή όπλων Τα laquoπροϊόνταraquo της υδρόλυσης θα αποθηκευτούν και εν συνεχεία θα μεταφερθούν σε κατάλ-ληλες χερσαίες εγκαταστάσεις επεξεργασί-ας επικίνδυνων αποβλήτων για περαιτέρω επεξεργασία και καταστροφή Σύμφωνα με τις πληροφορίες που είναι διαθέσιμες στην ιστοσελίδα του OPCW η Γερμανία και το Ην Βασίλειο είναι μεταξύ των χωρών που θα αναλάβουν την καταστροφή μέρους των προϊόντων αυτών

Η πληροφορία ότι τα χημικά όπλα ή τα προϊόντα της υδρόλυσης θα απορριφθούν στη θάλασσα που αναπαράγεται από πολ-λά εγχώρια ΜΜΕ είναι ανακριβής και ένα από τα προϊόντα της παραπληροφόρησης που πυροδοτεί η απουσία οποιασδήπο-τε ενημέρωσης από τους αρμοδίους προς τους πολίτες Από την ημέρα που έγινε γνωστό η επιλογή της εν πλω υδρόλυσης (μετά από πρόταση των ΗΠΑ) γεννιούνται φόβοι και πολλές ενστάσεις σχετικά με την επιλογή για άλλη μια φορά του ευάλωτου περιβάλλοντος της Μεσογείου για τέτοιου είδους προβληματικά και με μεγάλο κίνδυ-νο εγχειρήματα

Την ίδια ώρα που πρέπει να εφαρμοστεί άμεσα η Οδηγία Πλαίσιο για τη Θαλάσσια Στρατηγική και η ολοκληρωμένη διαχείριση και διατήρηση των θαλάσσιων και παράκτι-ων οικοσυστημάτων και ειδών που η ΕΕ έχει θέσει ως προτεραιότητα τη laquoΓαλάζια Ανάπτυξηraquo προωθώντας τη ως έναν από τους βασικότερους άξονες για ανάπτυξη και έξοδο από την κρίση των χωρών της Μεσογείου η επιλογή της εν πλω υδρόλυ-σης με πλοίο μάλιστα που δεν διαθέτει τα χαρακτηριστικά ασφαλούς ναυσιπλοΐας και πρόσθετης ασφάλειας για τέτοιου είδους επιχειρήσεις εντείνει τις ανησυχίες

Είναι δε απορίας άξιο πώς η Ελλάδα που έχει αναλάβει την Προεδρία του Συμβου-λίου της ΕΕ κατά το πρώτο εξάμηνο του 2014 (αλλά και οι υπόλοιπες χώρες της Μεσογείου ακόμα και η ΕΕ) μένει για μια άλλη φορά απαθής χωρίς να ενημερώνει φορείς και πολίτες όπως οφείλει για ένα τόσο σοβαρό γεγονός Οι καθυστερημένες διαβεβαιώσεις από το Υπουργείο Εξωτερι-κών περί laquohellipύπαρξη[ς] όλων των εγγυήσεων ασφαλείας σε σχέση με το θαλάσσιο περι-βάλλον της Μεσογείουhellipraquo (Μάρτιος 2014) χωρίς ωστόσο απτά στοιχεία και επιχειρή-ματα τροφοδοτεί το κλίμα αμφισβήτησης (που δικαιολογημένα υπάρχει) και αφήνει χώρο για κινδυνολογία και τρομοκρατία

Οι θαλάσσιες δραστηριότητες ενέχουν πάντα το κίνδυνο ατυχήματος Η επιλογή του πιο κατάλληλου και ασφαλούς- και όχι του πιο laquoβολικούraquo- σημείου στο θαλάσσιο (ή χερσαίο) χώρο και της αποδεδειγμένα ασφαλέστερης και πιο αποδεκτής μεθόδου καταστροφής σύμφωνα με τους διεθνείς ορ-γανισμούς και την επιστημονική κοινότητα καθώς και η λήψη όλων των απαραίτητων μέτρων πρόληψης αλλά και άμεσης αντιμε-τώπισης σε περίπτωση έκτακτου περιστα-τικού αποτελούν μονόδρομο Τέλος είναι αυτονόητο ότι βασικό στοιχείο αποτελεί η πλήρης διαφάνεια η ενεργός συμμετοχή και συνεχή ενημέρωση των πολιτών

Περιμένουμε από τα αρμόδια ελληνικά υπουργεία Εξωτερικών ΥΠΕΚΑ Ναυτιλί-ας και Αιγαίου να ενημερώσουν υπεύθυ-να φορείς και πολίτες να διαβεβαιώσουν με συγκεκριμένες επιστημονικές αναφο-ρές για την ασφάλεια της μεθόδου και τις επιπτώσεις στο θαλάσσιο περιβάλλον της Μεσογείου και να απαιτήσουν την αναβολή ή ακόμα και την ματαίωση του εγχειρήμα-τος αν θεωρήσουν ότι οι διαβεβαιώσεις που έχουν λάβει από τον OPCW και τον ΟΗΕ είναι ανεπαρκείς

ΔικΤυΟ ΜΕΣΟΓΕιΟΣ SOS

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1322

Στις περισσότερες περιοχές του πλανήτη μας ο χώρος διαμορφώνεται όχι μόνο από φυσικές διεργασίες αλλά και από ανθρώπινες παρεμβάσεις άλλοτε άμεσες και άλ-λοτε έμμεσες Στην εποχή μας πολλές από τις ανθρώπινες δραστηριότητες ndashόπως η εκμετάλλευση των πόρων και η αστικοποίησηndash εξαπλώνονται σε έκταση και αυξάνονται συνεχώς σε ένταση Είναι συγκλονιστικοί οι ταχύτατοι ρυθμοί με τους οποίους συντελούνται τέτοιες διαδικασίες αλλά και οι ριζικές τους επιπτώσεις Οι έμμεσες επιρροές μάλιστα διαχέονται και καλύπτουν το σύνολο του πλανήτη Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι επιπτώσεις στο χώρο από το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής αποτέλεσμα της αύξησης εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου

Ο χώρος όπως διαμορφώνεται από τη Φύση και τον Άνθρωπο αποτελεί τοπίο Σύμφωνα με τον ορισμό του Συμβουλίου της Ευρώπης

laquoτοπίοraquo σημαίνει μία περιοχή όπως γίνεται αντιληπτή από τους ανθρώπους του οποίου ο χαρακτήρας είναι το αποτέλεσμα της δράσης και αλληλεπίδρασης των φυσικών και ή ανθρώπινων παραγόντων

Αρχικά η έννοια του τοπίου ως χώρου με έντονο τοπι-κό χαρακτήρα αναγνωρίστηκε από τις καλές τέχνες και αποτέλεσε διαχρονική πηγή έμπνευσης για τη ζωγραφι-κή και τη χαρακτική τη λογοτεχνία και την αρχιτεκτονική και ίσως τη μουσική Τον 20ο αιώνα όμως έγινε κατανο-ητό ότι το τοπίο συνδυάζοντας τις μεταβολές των οικο-συστημάτων και της βιοποικιλότητας με τις επιρροές από τις ανθρώπινες δραστηριότητες μπορούσε να αποτελέσει χρήσιμο πλαίσιο για τη διαχείριση του χώρου Άρχισε έτσι η διερεύνηση του τοπίου από περιβαλλοντική και χωρο-ταξική σκοπιά

Στην Ευρώπη μια ήπειρο με πλούσια ιστορία και πολι-τισμό της οποίας ο χώρος έχει υποστεί μακρόχρονες και συχνά βίαιες ανθρώπινες παρεμβάσεις το τοπίο αναδείχτη-κε σε αντικείμενο διεπιστημονικής έρευνας Έτσι το 2000 υπογράφηκε στη Φλωρεντία η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για το Τοπίο στο πλαίσιο του Συμβουλίου της Ευρώπης που τέθηκε σε ισχύ το Μάρτιο του 2004 Σήμερα στη Σύμβα-ση μετέχουν 38 χώρες ενώ ετήσιες τεχνικές συναντήσεις έχουν επιτρέψει τη διερεύνηση πολλών πτυχών του τοπί-ου τη διαμόρφωση αλλά και τη διαχείρισή του

Πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι η Σύμβαση για το Τοπίο αποδίδει μεγάλη σημασία στις διαδικασίες κοινωνικής ενημέρωσης και συμμετοχής σε αντίθεση με άλλες περισ-σότερο τεχνοκρατικές προσεγγίσεις Από τη μία πλευρά αυτό αποτελεί θετική εξέλιξη ως προς τη δημοκρατικότη-τα των διαδικασιών από την άλλη όμως δεν έχει διαμορ-φωθεί επαρκώς στο πλαίσιό της μια πραγματιστική και συστηματική μεθοδολογία στη διαφύλαξη και διαχείριση των τοπίων που αποτελεί ακόμα στόχο πολλών προσπα-θειών Έχει όμως προωθηθεί σημαντικά η αναγνώριση του τοπίου στον Ευρωπαϊκό χώρο

Αντίθετα στο επίπεδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης η έν-νοια του τοπίου έχει παραμείνει ουσιαστικά στα αζήτη-τα χωρίς να έχει ενταχθεί οργανικά στα περιβαλλοντικά και χωρικά της προγράμματα Πιθανά αυτό να οφείλεται στη διχογνωμία που βασιλεύει στην Ευρωπαϊκή Ένωση ως προς την αρμοδιότητά της για τα θέματα του χωρικού σχεδιασμού Διχογνωμία που οδήγησε στην παραμέληση ή και εγκατάλειψη σημαντικότατων προγραμμάτων ευ-ρωπαϊκής χωροταξίας που είχε προωθήσει παλαιότερα ο

Μάριος Καμχής κύριο στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτρο-πής Ίσως όμως η παραμέληση αυτή να οφείλεται και στην αδυναμία σύνδεσης του τοπίου με τις laquoαναπτυξιακέςraquo ή και laquoοικονομίστικεςraquo θεωρήσεις που δεσπόζουν στη σημερινή Ένωση Τείνει να αγνοηθεί έτσι η καθοριστική συμβολή του τοπίου στην ποιότητα ζωής των κατοίκων στις μνήμες και συνέχεια των τόπων την πολιτιστική τους ταυτότητα στην υπεραξία που αυτή δημιουργεί και στην ενίσχυση της τουριστικής έλξης Έχουν χρηματοδοτηθεί κατά καιρούς Κοινοτικά προγράμματα που αφορούν το τοπίο χωρίς όμως να αξιοποιηθούν τα αποτελέσματα τους και να οδηγήσουν σε συνεκτική Κοινοτική πολιτική για το τοπίο

Στο διεθνές επίπεδο η Συνθήκη για την Παγκόσμια Κλη-ρονομιά της UNESCO αναγνωρίζει πλέον τοπία στον κατά-λογο των περιοχών της Βέβαια κατά την Ευρωπαϊκή Σύμ-βαση όλα τα τοπία μπορούν να θεωρηθούν ως πολιτιστικά και να απαιτήσουν ενασχόληση και μέριμνα Αλλά αυτά που επιλέγονται από την UNESCO είναι μόνον εκείνα που χαρα-κτηρίζονται από εξέχουσες παγκόσμιες αξίες (outstanding universal values) και είναι μέχρι σήμερα μόνο 85 από τα οποία 79 πολιτιστικά και 6 μεικτά Πρέπει εδώ να σημειωθεί ότι η UNESCO όχι μόνο ενδιαφέρεται αποκλειστικά για τα τοπία με εξέχουσες παγκόσμιες αξίες αλλά τα αντιμετωπίζει ως μία ακόμη κατηγορία παγκόσμιας πολιτισμικής (κυρίως) κληρονομιάς (heritage) κι όχι τόσο ως χωρικές ενότητες οι οποίες είναι ζωντανές και υπόκεινται σε συνεχείς αλλαγές ανάλογα με τις εκάστοτε περιβαλλοντικές κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες κάθε περιόδου

Η Ελλάδα υπήρξε μια από τις πρώτες χώρες που υπέγρα-ψαν την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για το Τοπίο το 2000 Χρει-άστηκε όμως μια δεκαετία για να κυρωθεί η Σύμβαση αυτή από το Κοινοβούλιο που έγινε με το Ν38272010 ΦΕΚ Α 3025022010 δείγμα της έλλειψης ενδιαφέροντος για το τοπίο που είχαν οι μέχρι τότε πολιτικές ηγεσίες

Ένα χρόνο μετά συγκροτήθηκε με υπουργική απόφα-ση η Εθνική Επιτροπή για το Τοπίο με κύριο μέλημα την

εκπλήρωση των υποχρεώσεων της Χώ-ρας που προέκυπταν από την εφαρμογή της Σύμβασης Η Επιτροπή στην οποία η συμμετοχή των μελών της δεν ήταν αμει-βόμενη λειτούργησε μόνο για ενάμισι έτος και μετά σταμάτησε τυπικά λόγω μη αντι-κατάστασης παραιτηθέντων μελών

Στο διάστημα λειτουργίας της η Επιτρο-πή προώθησε δύο κυρίως θέματα

Με τη βοήθεια της Διεύθυνσης Χωρο-ταξίας του ΥΠΕΚΑ ενέταξε τη διαχείριση του τοπίου στις μελέτες για την επικαιρο-ποίηση των Περιφερειακών Πλαισίων Χω-ροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανά-πτυξης που ανατέθηκαν το 2012 για τις 12 περιφέρειες της χώρας Οι μελέτες αυτές περιλαμβάνουν την καταγραφή των τοπί-ων διεθνούς εθνικής και περιφερειακής σημασίας καθώς και όσων έχουν υποστεί ριζικές βλάβες τη διαπίστωση των απειλών που προκαλούν την υποβάθμισής τους και τη διατύπωση γενικών κατευθύνσεων για τη διαφύλαξη ή αποκατάστασή τους Αντί-στοιχα η έννοια του τοπίου εντάχθηκε και στην αναθεώρηση του Ρυθμιστικού Σχεδίου

της Αθήνας Αττικής Ελπίζεται ότι τα αποτελέσματα των μελετών αυτών και η κτηθείσα εμπειρία θα μπορέσουν να αξιοποιηθούν και να αποτελέσουν εργαλεία για την καλή διαχείριση του ελληνικού τοπίου

Δυστυχώς όμως η δεύτερη καίρια πρωτοβουλία της Εθνι-κής Επιτροπής Τοπίου δεν μπόρεσε να υλοποιηθεί ακόμα Πρόκειται για την εκπόνηση μελέτης βάσης που θα περι-λάμβανε την κατάρτιση τυπολογίας του τοπίου την πιλο-τική εφαρμογή προδιαγραφών σε επίπεδο Καλλικράτειου δήμου την παροχή νομικής υποστήριξης για την εκπό-νηση αναγκαίων νομοθετικών ρυθμίσεων τη δημιουργία και λειτουργία Υποστηρικτικής Διαδικτυακής Γεωγραφι-κής Εφαρμογής και τη δημιουργία Βάσης Δεδομένων για το τοπίο την πραγματοποίηση σχετικών εκδηλώσεων δι-αβούλευσης την οργάνωση ενός διεθνούς συνεδρίου την παραγωγή έντυπου υλικού και θα κατέληγε σε διατύπωση εθνικής στρατηγικής για το τοπίο Παρά τη σοβαρή εργασία που έγινε από την Επιτροπή και τη Διεύθυνση Χωροταξί-ας του ΥΠΕΚΑ στην προετοιμασία των προδιαγραφών και των δελτίων έργου για χρηματοδότηση της μελέτης από το ΕΠΠΕΡΑΑ γραφειοκρατικές διαδικασίες ή και πολιτι-κή αδράνεια έχουν αναστείλει την προώθηση αυτής της τόσο χρήσιμης μελέτης Σημειώνεται εδώ ότι τα αποτελέ-σματα της επρόκειτο να τροφοδοτήσουν τα περιφερειακά πλαίσια που αναφέρθηκαν πιο πάνω πράγμα που δεν κα-τέστη δυνατό μέχρι σήμερα

Παρά τις κάποιες αρνητικές εξελίξεις και τη σημερινή δυσμενή συγκυρία η κοινωνική συνειδητοποίηση για το τοπίο εξακολουθεί να ενισχύεται στην Ελλάδα καθώς και η αναγνώριση της δυνητικής του συμβολής στις αναπτυ-ξιακές διαδικασίες ndashκυρίως στον ελληνικό τουρισμόndash αλ-λά και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής Παράγοντες που αργά ή γρήγορα θα ευαισθητοποιήσουν και την πολιτική ηγεσία της χώρας

ΘυΜιΟΣ ΠαΠαΓιαΝΝηΣAρχιτέκτων

ΤΟΠιΟ η ΣυΓΧΡΟΝη ΠΡΟΣΕΓΓιΣη

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 23

Το εξορυκτικό έργο Pascua Lama είχε να αντιμετωπίσει πολλές δυσκολίες από την αρχή πέρα από τις κοινωνικές αντιδράσεις σε Χιλή και Αργεντινή Οι εξελίξεις στη βι-ομηχανία του χρυσού παγκόσμια αλλά και οι ενδο-εταιρικές πολιτικές και οικονο-μικές αποφάσεις επηρέασαν ιδιαίτερα το έργο και τελικά οδήγησαν στην αναστολή του Αυτά τα στοιχεία είναι σημαντικά για τον τομέα της Πολιτικής Οικολογίας καθώς αναζητούμε τι καθορίζει αυτές τις εταιρικές αποφάσεις και ποιών τα συμφέροντα τελικά εξυπηρετούνται Σε αυτό το πλαίσιο η κά-θε επιχείρηση δεν αντιμετωπίζεται ως μο-νολιθική οντότητα αλλά ως ένα δυναμικό πλέγμα σχέσεων εξουσίας αμφισβήτησης και συνεργασίας μεταξύ των διαφόρων φο-ρέων και εκφάνσεων του κεφαλαίουΑν θέ-λουμε να κατανοήσουμε τα κίνητρα και τις πολιτικές της (καναδικής) Barrick Gold στο Pascua Lama της Χιλής πρέπει να laquoανοί-ξουμεraquo το μαύρο κουτί των εταιριών χρυ-σού και να μπούμε στον απόκρυφο κόσμο των χρηματοδοτήσεων που είναι η laquoκαρ-διάraquo της εξορυκτικής βιομηχανίας

Η έκρηξη της τιμής του χρυσού

Ένα σημαντικό στοιχείο που συνθέτει το σκηνικό είναι η τεράστια αύξηση στις τιμές του χρυσού κατά την τελευταία δεκαετία η οποία συνεπάγεται και αύξηση των εξο-ρύξεων σε παγκόσμιο επίπεδο Μέσα από το πρίσμα αυτού που θεωρείται ως η μεγα-λύτερη καταγεγραμμένη άνοδος του εμπο-ρεύματος από τη μεταπολεμική περίοδο και έπειτα (2003-2012) μεγάλες εξορυκτικές εταιρείες χρυσού όπως η Barrick Gold έχουν προχωρήσει σε μεγάλες εξαγορές και έχουν επεκτείνει τις δραστηριότητές τους Συνε-πώς παλαιότερα αδρανή ορυχεία που δεν θα ήταν οικονομικά βιώσιμα να λειτουρ-γήσουν με χαμηλότερες τιμές του χρυσού

έχουν ξαναμπεί στο παιχνίδι όπως είναι και η περίπτωση του Pascua Lama

Εκμεταλλευόμενοι το ενδιαφέρον των επεν-δυτών πολλοί από τους οποίους κερδοσκο-πούν πάνω στις μελλοντικές αυξήσεις των τιμών οι εταιρείες εκδίδουν νέες προσφορές μετοχών στις αγορές Η Wall Street Journalσε άρθρο της το 2012 ανέφερε ότι κατά την τε-λευταία δεκαετία οι τέσσερις μεγαλύτερες εταιρείες εξόρυξης χρυσού (BarrickGold Newmont Newcrest και Goldcorp) έχουν αυξήσει την έκδοση μετοχών κατά 117 Μάλιστα η Barrick Gold κατέχει το laquoβρα-βείοraquo των δύο μεγαλύτερων μετοχικών προ-σφορών στην ιστορία του Χρηματιστηρίου του Τορόντο για τη χρηματοδότηση της το Νοέμβριο του 2013 Οι θεσμικοί επενδυτές (που διαχειρίζονται κατά μίνιμουμ κεφάλαια της τάξης των 100 εκ δολαρίων) όπως τα hedge funds τα συνταξιοδοτικά ταμεία και τα αμοιβαία κεφάλαια είναι ανάμεσα σε εκείνους που κατέχουν σήμερα μεγάλο κε-φάλαιο μετοχών στα μητρώα των εταιρειών εξόρυξης χρυσού

Δημιουργώντας κέρδος για τους μετόχους

Οι θεσμικοί επενδυτές με το τεράστιο μέγεθος των επενδύσεών τους είναι δι-ατεθειμένοι να αναλάβουν ενεργό ρόλο για τις επενδύσεις τους πολύ περισσότερο από ότι οι ιδιώτες επενδυτές Οι μεγάλες συγκεντρώσεις της επένδυσης σε μια εται-ρία τους δίνει μεγαλύτερη διαπραγματευ-τική ισχύ (και μάλιστα ψήφων) ώστε να πιέσουν σε εταιρικά θέματα Οι θεσμικοί μέτοχοι της Barrick Gold προφανώς δεν αποτελούν εξαίρεση Η μη απόδοση των αναμενόμενων μερισμάτων στους μέτοχους αποτέλεσε το βασικό λόγο για να πιεστεί η διοίκηση να εγκαταλείψει το σχέδιο αύ-ξησης των επενδύσεων της laquoγια χάρη της

ανάπτυξηςraquo και να ιεραρχήσει πολύ ψηλά την απόδοση των κερδών στους μέτοχους Μάλιστα στα μέσα του 2012 ο Διευθύνων Συμβούλος απολύθηκε με βάση την κακή απόδοση των μετοχών ενώ συνεχείς ήταν και οι διαμάχες στο διοικητικό συμβούλιο καθώς έπρεπε να σηματοδοτηθεί μια νέα εποχή όπου οι αποδόσεις των μετόχων θα έχουν τον πρώτο λόγο

Λόγω όλων των παραπάνω η Barrick Gold υιοθετεί πλέον μια πιο συντηρητική προσέγγιση στην κατανομή κεφαλαίων μαζί με την υπόσχεση ότι laquoοι αποδόσεις (στους μετόχους) θα καθορίζουν την παραγωγή και όχι το αντίθετοraquo Η εταιρεία έχει αναβάλει για παράδειγμα 4 δισ δολαρίων προγραμ-ματισμένες κεφαλαιακές δαπάνες και έχει προχωρήσει πρόσθετες περικοπές των γε-νικών εξόδων Επιπλέον έχουν πουληθεί ορυχεία χαμηλής αποδοτικότητας και υψη-λού λειτουργικού κόστους όπως είναι τα ορυχεία Darlot Granny Smith και Lawlers στη δυτική Αυστραλία

Το αίνιγμα Pascua Lama

Το Pascua Lama σε αυτό το πλαίσιο απο-τελεί ένα γρίφο για την Barrick Gold Κα-θώς έχει χαρακτηριστεί ως το laquoμεγαλύτε-ρο ορυχείο χαμηλού κόστους στον κόσμοraquo θεωρείται η ναυαρχίδα των περιουσιακών στοιχείων της εταιρείας και αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της μελλοντικής παρα-γωγής χρυσού Είναι από τα μεγαλύτερα ανεκμετάλλευτα κοιτάσματα χρυσού στον κόσμο κατέχοντας την 11η θέση και το τρί-το μεγαλύτερο στη Λατινική Αμερική Για τη Barrick Gold υπήρξε το επίκεντρο των κεφαλαιακών της δαπανών με πάνω από 5 δις δολάρια μέχρι σήμερα Αποτελεί το σημαντικότερο λόγο συγκρούσεων μεταξύ της εταιρείας και των μετόχων της με ορι-σμένους μέτοχους να αμφισβητούν ακόμα

το κατά πόσον θα πρέπει να συνεχιστεί το έργο στο σημερινό περιβάλλον

Σε αυτή τη διαμάχη ήρθαν να προστεθούν η διαρκής αντίδραση και αβεβαιότητα για την περιβαλλοντική συμμόρφωση του έργου με τους κανονισμούς της Χιλής η χαμηλό-τερη τιμή του χρυσού σήμερα και τα 15 δις δολάρια έλλειμμα στα οικονομικά της εται-ρείας Όλοι αυτοί οι παράγοντες οδήγησαν στην αναστολή του έργου Η Barrick Gold μπορεί να κατέφερε με αυτή την απόφαση να περιορίσει τη ζημιά της όμως το μέλλον της τίθεται υπό αμφισβήτηση Η παραγωγή η μεγέθυνση και η υπόσχεση της μελλοντι-κής ανάπτυξης παραμένει αναπόσπαστο μέρος της επιχειρηματικής δραστηριότη-τας της και βάσει αυτών καθορίζεται και η βιωσιμότητά της Αυτό αναγκάζει την εται-ρεία να δηλώσει ότι δεν έχει απομακρυνθεί ολοκληρωτικά από το έργο Πράγματι μια απόφαση να αναστείλει τις τωρινές δρα-στηριότητες δεν σημαίνει ότι χάνει τα με-ταλλευτικά δικαιώματα (τα οποία δεν έχουν ημερομηνία λήξης εφόσον οι ετήσιες πλη-ρωμές γης καταβάλλονται)

Τι θα γίνει στο Pascua Lama

Προς το παρόν η εταιρεία έχει μετριάσει το κίνδυνο έκθεσής της στο έργο εξόρυξης στο Pascua Lama Όλα τα σημάδια δείχνουν μια επιβράδυνση στην εξορυκτική βιομηχανία εν γένει η οποία επιδεινώνεται με την αύξηση της επιφυλακτικότητας εκ μέρους των χρη-ματοοικονομικών επενδυτών να συνεισφέ-ρουν κεφάλαια στη βιομηχανία Αλλά εκεί που οι μικρές εταιρίες εξόρυξης (εταιρείες που αναλαμβάνουν μόνο εξερεύνηση)είτε πωλούνται ή κλείνουν σε περίοδο ύφεσης οι μεγάλες χρυσοθήρες δείχνουν αντοχή Πε-ρίοδοι υφέσεις και πτώσης χαρακτηρίζουν τον κύκλο εξόρυξης στο τέλος της προη-γούμενης ύφεσης για παράδειγμα τα σχέ-δια της λειτουργίας του Pascua Lama είχαν για να ξανακκκινίσουν λίγα χρόνια αργότερα όταν οι τιμές του χρυσού ανέκαμψαν Εκτός από το να περιμένει μέχρι να βελτιωθούν οι συνθήκες η εταιρεία εξετάζει να πουλήσει μέρος του μεριδίου της στο Pascua Lama Τέτοιες συμφωνίες συνεργασίας δεν είναι ασυνήθιστες στον τομέα των εξορύξεων με δεδομένη την υψηλή κεφαλαιακή δαπάνη που απαιτείται Προς το παρόν βέβαια πε-ριμένουν τη στιγμή που τα αποθέματα χρυ-σού στο Pascua Lama θα έχουν μεγαλύτερη αξία και χαμηλότερο επενδυτικό κίνδυνο αν εξορυχτούν από το να παραμένουν κά-τω από το έδαφος

JULIE REYESδιδακτορική ερευνήτρια Πολιτικής Οικολογίας

στο Πανεπιστήμιο του ΜάντσεστερΜετάφραση Δήμητρα Σπαθαρίδου

Επιμέλεια Γιώργος Βελεγράκης

ΧιΛη η στρατηγική της Barrick Gold στο ορυχείο χρυσού Pascua Lama

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1324

Αντιδράσεις για τα πρώτα φορτία ασφαλτώδους άμμου στην Ευρώπη

Για πρώτη φορά φορτία πετρελαίου ασφαλ-τώδους άμμου (tar sand oil) στάλθηκαν στην Ευρώπη και πιο συγκεκριμένα στην Ισπανία για επεξεργασία και διύλιση 600000 βαρέλια αρ-γού πετρελαίου της καναδικής εταιρείας Western

Canada Select (WCS) στάλθηκαν από την ισπανική πετρελαϊκή εταιρεία Repsol σε διυ-λιστήριο του Μπιλμπάο Η εξέλιξη αυτή πυροδότησε αντιδράσεις και διαδηλώσεις έξω από το εργοστάσιο το οποίο βρίσκεται σε μια ιδιαίτερα πυκνοκατοικημένη περιοχή Οι εκδηλώσεις διαμαρτυρίας υποστηρίζονται από τοπικές κινήσεις πολιτών και από περι-βαλλοντικές οργανώσεις που επισημαίνουν τους κινδύνους που δημιουργούν για τους κατοίκους και το περιβάλλον

Από τη μεριά της η εταιρεία απορρίπτει τα ενστάσεις κατοίκων και περιβαλλοντικών οργανώσεων και ισχυρίζεται ότι ο συγκεκριμένος τύπος αργού πετρελαίου παράγει την ίδια ποσότητα εκπομπών με οποιοδήποτε άλλο είδος πετρελαίου

Παρrsquoόλα αυτά μελέτες σε άλλες περιοχές του πλανήτη έχουν συνδέσει την ύπαρ-ξη διυλιστηρίων ασφαλτώδους άμμου με αυξημένα επίπεδα καρκίνου και αναπνευ-στικών νοσημάτων Απόπειρες της ΕΕ να ποσοτικοποιήσει τις εκπομπές αερίων ρύπων από διαδικασίες εξόρυξης και διύλισης πετρελαίου ασφαλτώδους άμμου έχουν προς το παρόν εγκαταλειφθεί μετά τις έντονες αντιδράσεις του Καναδά και της βιομηχανίας πετρελαίου

Ανεπαρκής ο περιορισμός της ΕΕ στα βιοκαύσιμα καταγγέλουν οικολογικές οργανώσεις

Στις 13 Ιουνίου και μετά από μήνες διαπραγματεύσεων οι υπουργοί Ενέργειας της ΕΕ αποφά-σισαν τον περιορισμό των βιοκαυσίμων στο 7 της ενέργειας της Ευρώπης για μεταφορές το 2020 και ενώ η αρχική πρόταση προέβλεπε όριο 5 Οικολογικές οργανώσεις όμως προειδο-ποιούν ότι ο περιορισμός είναι πολύ ήπιος και έρχεται καθυστερημένα Οι αρνητικές συνέπειες από βιοκαύσιμα θα αυξηθούν καθώς το όριο του 7 σημαίνει 50 αύξηση του σημερινού επιπέδου χρήσης βιοκαυσίμωνΠώς όμως τα βιοκαύσιμα που αποτελούν ένα είδος ανανεώσιμης πηγής ενέργειας έφτασαν να αποτελούν κίνδυνο για το περιβάλλονΒασικό επιχείρημα για την πολιτική υποστήριξης των βιοκαυσίμων στην ΕΕ (πχ βιοντήζελ) ήταν ότι έχουν ως αποτέλεσμα χαμηλότερες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου σε σχέση με τα ορυ-κτά καύσιμα δεδομένου πχ ότι τα φυτά που καλλιεργούνται για να παραχθούν τα βιοκαύσιμα απορροφούν διοξείδιο του άνθρακα Ίσως σημαντικότερα κίνητρα όμως ήταν οι αυξανόμενες τιμές των ορυκτών καυσίμων και η ενεργειακή ασφάλειαΚαθώς όμως οι ευρωπαϊκές χώρες και οι προμηθευτές καυσίμων υλοποιούσαν τους στόχους για τα βιοκαύσιμα το αποτέλεσμα ήταν η προώθηση σχεδόν αποκλειστικά βιοκαυσίμων που παράγονται από τροφικές και ενεργειακές καλλιέργειες όπως φοινικέλαιο σόγια ελαιοκράμβη (βιοντήζελ) σιτάρι και καλαμπόκι (αιθανόλη) Η επιστημονική κοινότητα έχει προειδοποιήσει ότι η αυξημένη ζήτηση για βιοκαύσιμα στην ΕΕ οδηγεί στην επέκταση της παγκόσμιας καλλιεργήσιμης γης σε βαθμό που μπορεί τελικά να αυ-ξήσει τις εκπομπές που συντελούν στην κλιματική αλλαγή Αυτή η έμμεση αλλαγή χρήσης γης (Indirect Land Use Change ndash ILUC) συντελείται ως εξής Επιφάνεια γης που μπορεί να χρησι-μοποιηθεί για καλλιέργεια τροφίμων τώρα χρησιμοποιείται για καλλιέργεια καυσίμων Αυτό έχει ως αποτελέσμα να χρειάζεται επιπλέον επιφάνεια καλλιεργήσιμης γης για τα τρόφιμα Η laquoνέαraquo γη συνήθως βρίσκεται σε τροπικές περιοχές όπου μεγάλα δάση κόβονται για να δημιουργηθεί χώρος για καλλιέργειες Αυτή η αποψίλωση μειώνει τα δέντρα και γενικότερα τη βλάστηση που απορροφά διοξείδιο του άνθρακα και αποβάλλει τεράστια μεγέθη αερίων θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα αναιρώντας τον αρχικό στόχο της πολιτικής της ΕΕ για τα βιοκαύσιμα Ταυτόχρονα ο ανταγωνισμός μεταξύ καλλιέργειας βιοκαυσίμων και τροφίμων για εκτάσεις γης και για νερό ανεβάζει τις τιμές των τροφίμων και εντείνει τις διακυμάνσεις των αγορών γεωρ-γικών προϊόντων ενώ οι επιδοτήσεις στα βιοκαύσιμα κοστίζουν περίπου 6 δισ euro το χρόνο στα ευρωπαϊκά κράτηΗ Ευρώπη είναι ήδη η ήπειρος με την υψηλότερη εξάρτηση από εκτάσεις γης εκτός των συνόρων της και έχει το δεύτερο υψηλότερο επίπεδο laquoκατανάλωσης γηςraquo κατά κεφαλήν Σύμφωνα με μελέ-τη του Οικονομικού Πανεπιστήμιου της Βιέννης για την οργάνωση laquoΦίλοι της Γηςraquo ΕυρώπηςΤο αποτύπωμα της κατανάλωσης βιοκαυσίμων σε επιφάνεια γης το 2010 ήταν 450 εκατομμύρια στρέμματα ισοδύναμο με την επιφάνεια της Σουηδίας Το 2030 αν η σημερινή τάση συνεχιστεί η κατανάλωση βιοκαυσίμων της ΕΕ αναμένεται να αυξηθεί κατά 58 χρησιμοποιώντας περίπου 700 εκατομ στρέμματα έκταση ίση με την επιφάνεια της Σουηδίας και της Πολωνίας μαζίΗ χρήση ξύλου για παραγωγή θερμότητας και ηλεκτρισμού προκαλεί το μεγαλύτερο αποτύπωμα περίπου 300 εκατομ στρέμματα δάσους το 2010 που προβλέπεται να φτάσουν τα 400 εκατομ στρέμματα το 2030 Αν όλο αυτό το ξύλο προερχόταν από το εσωτερικό της ΕΕ θα απαιτούσε σχεδόν το 40 όλης της παραγωγικής δασικής έκτασης της ΕυρώπηςΗ Ευρώπη πρέπει όχι μόνο να περιορίσει τη χρήση των βιοκαυσίμων για αυτοκίνητα αλλά και να περιορίσει την τεράστια έκταση γης που χρησιμοποιείται γενικότερα από την ΕΕ θέτοντας υποχρε-ωτικούς στόχους που περιορίζουν την υπερκατανάλωση Τα βιοκαύσιμα μπορούν να παίξουν ρόλο στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής όμως θα πρέπει αυτό να γίνει με χρήση υπολειμμάτων και αποβλήτων (βιοκαύσιμα δεύτερης γενιάς) αντί για την καύση δέντρων και καρπών

ε ίδαμε

Ομπάμα ndash Νέο πρόγραμμα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής

Στις 2 Ιουνίου ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μπάρακ Ομπάμα ανακοίνωσε μέσω της Υπη-ρεσίας Προστασίας του Πε-ριβάλλοντος (EPA) ένα νέο φιλόδοξο πρόγραμμα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερ-μοκηπίου κατά 30 μέχρι το 2030 (έτος βάσης το 2005) Το πρόγραμμα περιλαμβάνει

σειρά μέτρων όπως το κλείσιμο μονάδων ηλεκτροπαραγωγής από άνθρακα την προώ-θηση της εγκατάστασης αιολικών και φωτοβολταϊκών μονάδων την ενίσχυση πολιτικών εξοικονόμησης ενέργειας και την εισαγωγή συστημάτων ανταλλαγής ρύπων Ο προ-σανατολισμός του προγράμματος είναι προς την υιοθέτηση στόχων μείωσης εκπομπών σε επίπεδο Πολιτειών (States) και όχι σε ομοσπονδιακό επίπεδο Βασικός στόχος του προγράμματος είναι η δραστική μείωση των εκπομπών από τα εργοστάσια ηλεκτροπα-ραγωγής που αποτελούν το βασικό παραγωγό αερίων του θερμοκηπίου στις ΗΠΑ

Η πρωτοβουλία Ομπάμα δέχεται σθεναρή κριτική από τη βιομηχανία άνθρακα και τους ρεπουμπλικάνους που θεωρούν ότι το πρόγραμμα αυτό θα περικόψει τις θέσεις εργασί-ας στον κλάδο και θα αυξήσει τα τιμολόγια του ρεύματος Από την άλλη το πρόγραμ-μα αντιμετωπίστηκε πολύ θετικά από τις περιβαλλοντικές οργανώσεις οι οποίες όμως επισημαίνουν ότι και πάλι υπολείπεται των προβλέψεων της Διακυβερνητικής του ΟΗΕ (IPCC) για τις αναπτυγμένες χώρες Αντιδρούν τέλος στην υλοποίηση προγραμμάτων ανταλλαγής (cap and trade) και αντιστάθμισης (offsetting) των εκπομπών ρύπων μεταξύ των Πολιτειών καθώς χρησιμοποιώντας ως παράδειγμα τον αντίστοιχο ευρωπαϊκό μη-χανισμό (ETS) ισχυρίζονται ότι τέτοιου τύπου μηχανισμοί που βασίζονται στους νόμους της αγοράς αποτυγχάνουν να οδηγήσουν σε πραγματικές μειώσεις εκπομπών

Σε κάθε περίπτωση η εξαγγελία του συγκεκριμένου προγράμματος αποτελεί μια πολύ ενδιαφέρουσα εξέλιξη καθώς πρόκειται για την πρώτη εθελοντική δέσμευση των ΗΠΑ σε ένα φιλόδοξο σχέδιο αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 15

σχόλια επί του σχεδίου νόμου

Τι θα περίμενε κανείς από ένα Σχέδιο Νόμου για την laquoΟριο-θέτηση Διαχείριση και Προστασία Αιγιαλού και Παραλίαςraquo

Σύμφωνα με τον τίτλο του Σχεδίου Νόμου θα περίμενε κανείς να δεί τους βασικούς άξονες πάνω στους οποίους θα αναπτυχθεί το σχέδιο νόμου bull αιγιαλός και παραλία (τι είναι και πως εντάσ-σονται στη δυναμική και λειτουργία της Παράκτιας Ζώνης) bull διαχείριση φυσικών συστημάτων (με ποιες αρχές και με ποιές κατευθύνσεις) bull προστασία (προστασία φυσικών συστημάτων ή προστασία των ανθρωπογενών παρεμβάσεων)

Πέραν αυτών θα περίμενε κανείς να γίνει στοιχειώδης ανα-φορά στη μέχρι σήμερα πρακτική και εμπειρία στον ελληνικό χώρο στις κατευθύνσεις προτάσεις και οδηγίες ευρωπαϊκών αλλά και ευρύτερα διεθνών οργανισμών

Ποιο είναι το πνεύμα του Σχεδίου Νόμου για την laquoΟριοθέ-τηση Διαχείριση και Προστασία Αιγιαλού και Παραλίαςraquo Στον αντίποδα των όσων προαναφέρθηκαν ο νόμος δομείται στις εξής ενότητες bull καθορισμός οριογραμμών (άρθρα 3 4 5 6 7 8 9) bull παραχωρήσεις (άρθρα 10 11 12 13 14) και νομιμο-ποιήσεις αυθαιρέτων (άρθρα 15 16) bull προστασία κοινοχρησί-ας (προστασία αιγιαλού) (άρθρα 17 18) bull διατάξεις για λιμάνια (άρθρα 19202122) και μεταβατικές διατάξεις

Περί καθορισμού οριογραμμών βάζουμε όρια άρα απο-κλείουμε Η οριοθέτηση του αιγιαλού με βάση μια γραμμή η οποία για τις προσχωσιγενείς ακτές μεταβάλλεται διαρκώς bull είτε λόγω αλλαγής του μηχανισμού τροφοδοσίας της ακτής bull είτε λόγω αλλαγής του κυματικού καθεστώτος bull είτε λόγω μι-ας πιθανής μελλοντικής μεταβολής της στάθμης της θάλασσας bull είτε λόγω διάφορων ανθρωπογενών παρεμβάσεων δηλώνει εξαρχής τη μεγάλη σύγχυση που θα φέρει το Σχέδιο Νόμου στην εφαρμογή του

Σχεδόν όλο το Σχέδιο Νόμου διαπερνάται από την τάση του ldquoεκ-χωρώrdquo ldquoπαρα-χωρώrdquo ldquoνομίμως αυθαιρετώrdquo επί του χώρου θεώρηση που αποκόπτει τον ldquoομφάλιο λώροrdquo του κάθε πολί-τη από το χώρο αυτή την έντονη έλξη της φύσης του ανθρώ-που στην αμεσότητά του το χώρο τη χώρα το ldquoπάτριο έδα-φοςrdquo που έχει οριστεί και ως ldquoπατρίδαrdquo και τον οδηγεί στην πλήρη αδιαφορία γιrsquo αυτήν πράξη εγκληματική για τη συνο-χή των κοινωνιών

αυτή η διακίνηση (της εκ-χώρησης παρα-χώρησης αυ-θαιρεσίας) χρειάζεται και προστασία Παραχωρήσεις και προ-στασία (προστάτες) το πνεύμα του Σχεδίου Νόμου

Ο ldquoλόγοςrdquo στον αντίποδα των ldquoα-λόγωνrdquoΩς laquoπαράκτια ζώνηraquo ορίζεται η γεωμορφολογική έκταση εκα-

τέρωθεν της ακτογραμμής στην οποία αλληλεπιδρούν θαλάσσι-ες και χερσαίες φυσικές διεργασίες Η παράκτια ζώνη αποτελεί ένα πολύπλοκο σύστημα αβιοτικών και βιοτικών παραγόντων που συνυπάρχουν και συνθέτουν τη χαρακτηριστική γεω-ποι-κιλότητα και βιο-ποικιλότητα της ζώνης που αναγνωρίζεται με συγκεκριμένους τύπους γεωτόπων υγροτόπων βιοτόπων Η παράκτια ζώνη βρίσκεται σε κατάσταση δυναμικής ισορροπίας που τις περισσότερες φορές είναι ευαίσθητη και εύθραυστη

Σrsquo αυτό το ποικίλο περιβάλλον έχουν ενταχθεί μια πληθώρα ανθρωπογενών δραστηριοτήτων ενίοτε σε αρμονία με τη φυσική λειτουργία πολλάκις όμως σε δυσαρμονία και καταφανή περι-φρόνηση προς τη φυσική λειτουργία του συστήματος Οι κοινω-νίες που περιφρόνησαν τη λειτουργία των φυσικών συστημάτων έχασαν ένα πλούτο αξιών που είχαν από αυτά τα συστήματα

Οι κύριες διεργασίες που διαμορφώνουν τις ακτές (κυρίως τις προσχωσιγενείς ακτές) ανάγονται σε μια κατηγορία παρα-

γόντων που σχετίζεται με την τροφοδοσία της ακτής με υλικά (γεωλογία του ευρύτερου παράκτιου χώρου γεωμορφολογία υδρογραφικό δίκτυο κλιματολογικές συνθήκες φυτοκάλυψη) και μια άλλη κατηγορία που σχετίζεται με τους μηχανισμούς διευθέτησης των υλικών αυτών κατά μήκος των ακτών (ο κυ-ματισμός είναι ο σημαντικότερος παράγοντας που δίνει μορ-φή στις ακτές)

Μέρος αυτής της ολότητας του δυναμικού και πολύπλοκου φυσικού συστήματος της Παράκτιας Ζώνης αποτελούν και ο αι-γιαλός και η παραλία Ο αιγιαλός είναι ο χώρος απόσβεσης της κυματικής ενέργειας είναι ο χώρος του κύματος χώρος ευαί-σθητος και ευμετάβλητος Η παραλία μια λωρίδα γης μεταξύ αιγιαλού και χέρσου Αυτή την πολυπλοκότητα του φυσικού συστήματος ldquoφιλοδοξείrdquo να δια-χειριστεί το Σχέδιο Νόμου χωρίς όμως να το θεωρεί ως πολύπλοκο σύστημα

Η δυναμική λειτουργία των φυσικών συστημάτων υπαγο-ρεύει τις αρχές ldquoδια-χείρισηςrdquo Η ανεξέλεγκτη μεγέθυνση των ανθρωπογενών δραστηριοτήτων στις ακτές έχει γίνει καταφα-νής ως παράγοντας σημαντικής πίεσης στο φυσικό σύστημα Η πίεση αυτή έχει συντελέσει στην αλλαγή της κατάστασης της λειτουργίας του φυσικού συστήματος με σοβαρές επιπτώσεις και για τον άνθρωπο Οι επιπτώσεις αυτές υπαγορεύουν την λήψη μέτρων για βελτίωση αυτής της κατάστασης με laquoΣτρατη-γικό Σχέδιο Διαχείρισης Παράκτιας Ζώνηςraquo και εφαρμογή των αρχών της ldquoΟλοκληρωμένης Διαχείρισης της Παράκτιας Ζώ-νηςrdquo laquoΟλοκληρωμένη Διαχείριση Παράκτιας Ζώνηςraquo σημαίνει μια δυναμική διεργασία αξιοβίωτης (βιώσιμης αειφόρου) δια-χείρισης και χρήσης της παράκτιας ζώνης λαμβάνοντας υπό-ψη την εύθραυστη λειτουργία των παράκτιων συστημάτων και των παράκτιων γεωμορφών τις διάφορες ανθρωπογενείς δρα-στηριότητες και τις αλληλεπιδράσεις με τα φυσικά συστήματα (χερσαία και θαλάσσια) Η δυναμική λειτουργία των φυσικών συστημάτων υπαγορεύει τις αρχές ldquoδια-χείρισηςrdquo

Η μετάβαση από τη νοο-τροπία του ldquoκαθυποτάσσωrdquo τη φύση προς την αντίληψη του ldquoπροσαρμόζομαιrdquo στη λειτουργία της φύσης ως μέρος αυτής είναι το σημερινό ζητούμενο

Δυστυχώς το Σχέδιο Νόμου διαπερνάται από πρακτική laquoμε-σιτικού γραφείουraquo (real estate) Η φύση και ο άνθρωπος δεν εντάσσονται σε τέτοιες πρακτικές

Τα φυσικά συστήματα και τα φυσικά φαινόμενα δεν έχουν ανάγκη από προστασία ούτε από προστάτες ο άνθρωπος όμως Ο laquoάνθρωποςraquo αν δεν laquoοργανώσειraquo την ύπαρξή του με βάση τη θεώρηση της laquoπροσαρμογήςraquo στη λειτουργία της φύ-σης ως μέρος αυτής θα έχει διαρκώς ανάγκη προστασίας από απλά φυσικά φαινόμενα Θα έχει πάντα ένα φόβο ότι η φύση τον εκδικείται Η φύση δεν εκδικείται ο άνθρωπος ο laquoάφρωνraquo laquoαυτοraquo-τιμωρείται

Αντί επιλόγου το Σχέδιο Νόμου να αποσυρθεί χτες

ΧΡηΣΤΟΣ αΝαΓΝΩΣΤΟυΓεωλόγος ndash Ιζηματολόγος ερευνητής στο Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας του ΕΛΚΕΘΕ

συμφωνίες μεταξύ του ελληνικού δημοσίου και ιδιωτών (πχ για η σύμβαση δημοσίου ndash ΠΕΤΡΟΛΑ του 1972) laquoεξαιρετικήraquo νομο-θεσία για τα κεφάλαια εξωτερικού (1953) ή τις laquoπαραγωγικές επενδύσειςraquo (1961) μαζί με σωρεία ειδικών νόμων (πχ για την πα-ραχώρηση του πυθμένα της θάλασσας στα πλαίσια των πρώτων πετρελαϊκών ερευ-νών βιομηχανικές περιοχές laquoαλλοδαπές επιχειρήσεις υγρών καυσίμωνraquo) - αποκλει-στικές χρήσεις κατέλαβαν μεγάλα τμήματα του αιγιαλού Η αδόμητη ζώνη εφεξής 30 μέτρα επεκτάθηκε από την χούντα () σε όλες τις εκτός σχεδίου παραλιακές ζώνες Μόλις τον 21ο αιώνα και μετά το άρθρο 24 ο ισχύων νόμος (2001) αναγνωρίζει τον αιγιαλό και την παραλία ως στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος των οποίων η χάραξη πρέπει να είναι σε μερικές πε-ριπτώσεις υποχρεωτική

Η περιοδοποίηση αυτή είναι σημαντική καθώς υπάρχει η εντύπωση ότι υπάρχουν εκεί έξω άφθονες παραλίες - ανέγγιχτες άσπιλες άθικτες και τίποτα δεν θα χαθεί αν διαμοιράσουμε μερικές από αυτές σε φι-λικούς επενδυτές Καθώς η αποκλειστική χρήση ήδη προβλέπεται για τις στρατηγι-κές επενδύσεις και για τα δημόσια ακίνητα του Μεσοπρόθεσμου μπορεί να αναρωτη-θεί κανείς τι άλλάζει με το πρόφατο νομο-σχέδιο Αλλάζουν πολλά για παράδειγμα η υποχρεωτική χάραξη παραλίας καταργείται και η νομιμοποίηση αυθαιρέτων στον αιγι-αλό και στην παραλία και μάλιστα ιδιωτι-κών γενικεύεται Κάποια στιγμή πρέπει να παύσουμε να βλέπουμε την νομιμοποίηση αυτή ως μία laquoεξαιρετικήraquo ρύθμιση δεν εί-ναι παρά ένα είδος κρυφής απορρύθμισης με την μετατροπή ενός κοινού αγαθού σε αδέσποτο το οποίο έχει ήδη κατακτηθεί από όσους έχουν επαρκή οικονομική νομική και πολιτική εξουσία για να παραμερίσουν τους θεσμούς που εγγυούνται το laquoδικαίω-μα του καθενόςraquo ndash όπως η αδειοδότηση η διαβούλευση η συμμετοχή Τόσο με τα αυ-θαίρετα όσο και με τις επιχωματώσεις θυ-μάται κανείς κάτι που παρατήρησε ο Marx περιγράφοντας τις περιφράξεις (enclosures) των laquoκοινώνraquo αγρών στην Αγγλία του 18ου αι και την συμβολή τoυς στην δημιουργία μίας μάζας ανθρώπων που εξαρτάται ορι-στικά αποκομμένη από τις πολιτισμικές της αναφορές από τον μισθό ο καλύτερος τρό-πος να καταργηθεί η κοινοχρησία δεν είναι τόσο η αλλαγή του νόμου αλλά η οριστική υλική καταστροφή του κοινού αγαθού Τί-ποτα δεν προδίδει καλύτερα τις προθέσεις του νομοθέτη από την laquoτεκμαρτήraquo (sic) ζώνη παραλίας 10 μέτρων ενώπιον των ιδιωτικών έργων φθάσαμε λοιπόν μερικούς αιώνες αργότερα στο σημείο όπου ο χρήστης μίας παραλίας πρέπει μπροστά σε ένα ιδιωτικό έργο να laquoτεκμαίρειraquo (να φαντασιώνεται) δι-καιώματα που επιβιώνουν μόνο στην μνήμη Αυτό σίγουρα δεν είναι πρόοδος

ΓιΩΡΓΟΣ ΧαΣιΩΤηΣ

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1316

Έχουν περάσει χιλιάδες χρόνια από τότε αλλά καλό είναι να θυμόμαστε ότι ο ευρωπαϊκός πολιτισμός ξεκίνησε από κάποιο ακρογιάλι της χώρας μας Σε κάποια παραλία ίσως από αυτές που το ΤΑΙΠΕΔ έχει βάλει πωλητήριο έφτασε πριν χιλιάδες χρόνια από την Ανατολή η τερατόμορφη ζωόμορφη θεά της μη-τρότητας της μητέρας φύσης και έγινε Ήρα Αθηνά Άρτεμις Αφροδίτη Εστία Ο Ευρωπαϊκός πολιτισμός η φιλοσοφία ξεκίνησαν από αυτά τα ακρογιάλια Από αυτά τα ακρογιάλια ανοιχτά και κοινά σε όλους ξεκίνησαν οι αναζητήσεις των ανθρώπων για νέους τόπους Από εκεί έφευγαν τα εμπορεύματα τα προϊόντα οι ιδέες και εκεί έφταναν άλλα υλικά άγνωστα που βελτίωναν τη ζωή των ανθρώπων νέες ανακαλύψεις και νέες ιδέες που οργάνωναν τη σκέψη και τη ζωή Σε κάποιο από αυτά τα ακρογιάλια έφτασαν στην Ευρώπη το αλφάβητο και οι αριθμοί

Έχει χαραχθεί βαθειά στην ανθρώπινη συνείδηση ότι η παραλία είναι η πόρτα της μεγάλης φυγής από την πείνα την καταπίεση τον θάνατο Κοινόχρηστη ανά τους αιώνες ήταν ο στόχος από το laquoθάλαττα ndash θάλατταraquo των αρχαίων μέ-χρι τους μετανάστες σε άλλες χώρες ή από άλλες χώρες ελπίζοντας να μπουν σε κάποιο καρυδότσουφλο για το ταξί-δι σε κάποιο απέναντι ακρογιάλι ικέτες ζωής που καταλήγει σε στοίχημα ζωής ή θανάτου

Μικρό παιδί άκουγα τους μάγκες στον Πειραιά να αστειεύονται όταν ήθελαν να πουν ότι δεν κληρονόμησαν να λένε laquoμου άφησε πέντε στρέμματα θάλασσαraquo Ο αιγιαλός και η θάλασσα για τη λαϊκή συνείδηση ήταν και είναι κάτι εκτός συ-ναλλαγής Στο μέλλον όμως αν το σχέ-διο νόμου γίνει νόμος του κράτους θα μπορείς να ζητήσεις παραχώρηση θάλασ-σας να κάνεις τεχνητά νησιά και πάνω να οικοδομήσεις Πολιτισμικό σοκ για τους παππούδες και όχι μόνο του λιμα-νιού του Πειραιά

Ζούμε εποχές catastroika Δημόσια και κοινά σε όλους αγαθά εκτός συναλλαγής γίνονται αντικείμενα του πόθου των νέ-ων ολιγαρχών Οι παραλίες η θάλασσα τα δάση τα φυσικά οικοσυστήματα από κοινόχρηστα απαραίτητα για τη ζωή και την ποιότητα ζωής των ανθρώπων γίνε-ται προσπάθεια να μετατραπούν σε μέσο πλουτισμού της νέας ολιγαρχίας

Απέναντι σε αυτή την βάρβαρη επίθε-ση κατά της ζωής και του πολιτισμού οι πολίτες οργανώνονται Ήδη λειτουργεί με τη συμμετοχή περισσότερων από εκατό συλλογικοτήτων η επιτροπή laquoΑκτές ώρα μηδένraquo που οργανώνει τον αγώνα για κοινόχρηστες παραλίες στα πρότυπα του νικηφόρου αγώνα κατά της αναθεώρησης του άρθρου 24 του συντάγματος

Οι παραλίες το καλοκαίρι μας περιμέ-νουν για τους νέους αγώνες

ΜΠαΜΠηΣ ΜΠιΛιΝηΣ

ΥΓ1 Σημαντική η δράση της 29 Ιουνίου 2014 των νέων ΣΥΡΙΖΑ στην Μα-ρίνα Φλοίσβου ΑΕ στον Φαληρικό Όρμο Ένα παράδειγμα για το τι μας περιμένει με την ιδιωτικοποίηση των παραλιών πολύς δομημένος όγκος εντατικές χρήσεις γης με καταστή-ματα εστίασης και διασκέδασης ιδι-ωτική χρήση και όχι κοινόχρηστη στο δομημένο και στον αδόμητο χώ-ρο με έλεγχο από ιδιωτική φύλα-ξη που απαγόρευσε σε πολίτες να μοιράσουν προεκλογικά φυλλάδια πριν μερικές μέρες

ΥΓ2 Διαβάσαμε στον τύπο ότι το καρ-τέλ με τον ένα τόνο ηρωίνη θα ξέ-πλενε τα μαύρα έσοδά του επενδύο-ντας σε τουριστική επιχείρηση στο παράκτιο μέτωπο του Σαρωνικού στην Αττική

ΥΓ3 Το πρώτο μεγάλο στοίχημα για τις κινητοποιήσεις αποτελεί ο υπερ-μαραθώνιος laquo240 χιλιόμετρα για τον αιγιαλόraquo από τα Ίσθμια έως τον Μαραθώνα στην Αττική που γίνεται από 8 έως 12 Ιουλίου 2014

Παραλία αγ κοσμά μήπως ζούμε το τελευταίο καλοκαίρι μιας ελεύθερης πλαζ

Για πολλά χρόνια η παρα-λία του Αγ Κοσμά ήταν κλει-στή για τους ανθρώπους που δεν μπορούσαν ή δεν ήθελαν να πληρώσουν εισιτήριο Η εταιρία που εκμεταλλεύονταν την πλαζ την είχε αποκλεί-σει εισπράττοντας εισιτήρια τη μέρα και μετατρέποντάς την παράνομα σε χώρο δε-ξιώσεων και νυχτερινής δι-ασκέδασης τη νύχτα

Αυτά ως το καλοκαίρι του 2007 Όταν με μια πολυήμερη απεργία πείνας ο Δήμαρχος Κορτζίδης κατόρθωσε να συ-γκεντρώσει τις πιο ποικίλες δυνάμεις της αυτοδιοίκησης και των κινημάτων γύρω από το αίτημα της ελεύθερης πρό-σβασης στη θάλασσα

Με τη συμπαράσταση πλή-θους κοινωνικών φορέων ο Δήμος Ελληνικού συντόνισε την επιχείρηση αφαίρεσης των περιφράξεων της πλαζ Ήταν εκεί δεκάδες Οργανι-σμοί αυτοδιοίκησης το ΤΕΕ ο Δικηγορικός Σύλλογος της Αθήνας ο Πανελλήνιος Ια-τρικός σύλλογος το ΕΚΑ συνδικάτα πολιτικοί παρά-γοντες από όλους τους χώ-ρους και βεβαίως κάμποσες χιλιάδες ενεργοί πολίτες των κινημάτων πόλης

Ακολούθησαν τα δικαστή-ρια Δήμαρχος αντιδήμαρχοι αιρετοί και εργαζόμενοι στο Δήμο στοχοποιήθηκαν από τις εταιρίες που παράνομα εκμεταλλεύονταν την πλαζ Σύρονται ακόμη σήμερα αλλά και για πολλά χρόνια ακό-μη θα ταλαιπωρούνται σε ποινικές και αστικές δίκες Χαλάλι Για το δικαίωμα της ελεύθερης πρόσβασης στη θάλασσα

Κοιτάζοντας τις φωτογρα-φίες της εποχής όσοι ζήσα-με τα γεγονότα νιώθουμε τη συγκίνηση μαζί με την πε-ρηφάνια για ότι έγινε να ανακατεύονται με τη ανη-συχία για το τι πρόκειται να συμβεί

Διότι πέρασαν ήδη εφτά καλοκαίρια και μπαίνου-με στο όγδοο που χιλιάδες κάτοικοι του λεκανοπέδιου χαίρονται καθημερινά ελεύ-θερα την πλαζ ΑΜΕΑ που δεν μπορούσαν για χρόνια να κολυμπήσουν γιατί στις πλαζ δεν υπάρχει ο κατάλ-ληλος εξοπλισμός μπόρεσαν στον Αγ Κοσμά χάρις στις προσπάθειες του δήμου και των εθελοντών Καθημερινά εκατοντάδες μέλη των ΚΑΠΗ διάφορων δήμων της περι-

οχής καταφθάνουν για να χαρούν λίγη θάλασσα

Του χρόνου όμως τι θα γίνει Η δημοτική αρχή που θα αναλάβει το Σεπτέμβρη στο πρόγραμμά της μιλά για εφαρμογή laquoμικρούraquo εισιτη-ρίου για τους μη δημότες Και η περιοχή προσφέρε-ται ήδη μέσω ΤΑΙΠΕΔ στη Lamda του κου Λάτση Μαζί με το Αθλητικό κέντρο του Αγ Κοσμά και το πρώην αε-ροδρόμιο

Οι πολίτες θα χρειαστεί να υπερασπιστούν αυτό που καταχτήθηκε με πολύ αγώνα το 2007 Διότι όπως έδειξε η ζωή και ιδιαίτερα η εμπει-ρία των τελευταίων χρόνων όλα τα δικαιώματα με όσο αγώνα κι αν καταχτήθηκαν χρειάζονται αγώνες για την υπεράσπισή τους Και οι βου-τιές στον Αγ Κοσμά θα χρει-αστούν νέους αγώνες για να παραμείνουν ελεύθερες

ακηΣ ΜΠαΔΟΓιαΝΝηΣ

παραλία μου ιστορία μου

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 17

Φρεαττύδα και Βοτσαλάκιαhellip δυο παραλίες του Πειραιά που στο διάβα του χρόνου αφηγούνται την ιστορία της πόλης από την αρχαιότητα μέ-χρι σήμερα Αρκεί να ξαπλώσεις δίπλα στο κύμα να φέρεις το τοπίο μια γύρα με τα μάτια σου και όλη η αφήγηση ξετυλίγεται μπροστά σου Θα δεις το τείχος τα σπήλαια τις φυσικές ομορφιές τον υδροβιότοπο θα ακούσεις τις φωνές των χιλιάδων λουόμενων που βούτηξαν στα νερά τους τις χαρές και τα παιχνίδια Όμως καθώς μπαίνεις στη θάλασσα θα σκοντά-ψεις πάνω στα μπάζα που κείτονται ακόμα εκεί ζωντανά να θυμίζουν πως έθαψε την πόλη και τα μνημεία της ο Σκυλίτσης Ανάμεσα στα βότσαλα θα βρεις κομμάτια από πολύχρωμα μωσαϊκά και θα νο-σταλγήσεις εκείνη την εποχή που βλέπεις μόνο στις cards postales Τον Πειραιά με τα όμορφα νεοκλα-σικά μια πόλη που χάθηκε στο χρόνο και έχει αφή-σει πίσω της ετοιμόρροπα μελαγχολικά κουφάρια Θα θυμηθείς έναν Πειραιά που αγάπησαν πολύ οι πειραιώτες αλλά όχι οι Δήμαρχοι του Αφού κάνεις τη βουτιά σου θα θελήσεις να απλω-θείς στην παραλία για να στεγνώσεις κάτω από τον ήλιο όμως ο ήλιος είναι δυνατός και θα αναζητή-σεις σκιά Θα τη βρεις κάτω από τις ομπρέλες που έβαλε η Δημοτική Αρχή για σένα Και εκεί που θα βολευτείς και θα είσαι έτοιμος να κλείσεις τα μά-τια μια δυνατή μουσική θα σε προσγειώσει απότο-μα και ένας σερβιτόρος θα εμφανιστεί να σου πά-ρει παραγγελίαΚαι κάπως έτσι ξεκινά αντίστροφα η αφήγηση

Στις 30-1-2012 το Δημοτικό Συμβούλιο Πειραιά αποφα-σίζει την αξιοποίηση και διάθεση των παραλιών Φρεατ-τύδα και Βοτσαλάκια Ειδικότερα η σύμβαση παραχώρη-σης η οποία σε πολλά σημεία είναι αόριστη και ασαφής

προβλέπει για την πλαζ Βοτσαλάκια τη δημιουργία χώρου αναψυκτηρίου και ανάπτυξη τραπεζοκαθισμάτων χώρου για την τοποθέτηση ομπρελών και ξαπλωστρών οργανω-μένου ανοιχτού χώρου στάθμευσης χώρου catering στο δώμα του κεντρικού κτιρίου του δημοτικού κολυμβητηρίου και του παράπλευρου δομημένου χώρου του ορόφου θε-ρινού κινηματογράφου και ένταξη εντός αυτού κυλικείου Ενώ για την πλαζ Φρεαττύδα ορίζει τη δημιουργία χώρου αναψυκτηρίου σε λυόμενη κατασκευή με παράπλευρο στέ-γαστρο για την ανάπτυξη τραπεζοκαθισμάτων χώρου για την τοποθέτηση ομπρελών και ξαπλωστρών και οργανω-μένου ανοιχτού χώρου στάθμευσης

Η παραπάνω απόφαση της Δημοτικής Αρχής και όσες ακολούθησαν πάρθηκαν κατά πλειοψηφία με την υπερ-ψήφισή τους από την παράταξη του Δημάρχου και την καταψήφισή τους από τις λοιπές παρατάξεις της αντιπο-λίτευσης Τα σχέδια του Δήμου για την αξιοποίηση των παραλιών πυροδότησαν αντιδράσεις από την πλευρά των κατοίκων της πόλης οι οποίοι αποφασίζουν να μην επι-τρέψουν την παραχώρηση των μοναδικών παραλιών του Πειραιά στους ιδιώτες

Στις 3-5-2012 πραγματοποιείται ο διαγωνισμός για την εκμετάλλευση με τη μορφή μίσθωσης αιγιαλού παραλίας κοινόχρηστων χώρων στις παραλίες ο οποίος κατακυρώ-νεται με ετήσιο μίσθωμα 81000 ευρώ για τα Βοτσαλάκια και 52000 ευρώ για τη Φρεαττύδα Οι πλειοδοτικοί δι-αγωνισμοί για τις δύο παραλίες είναι παράνομοι καθώς οι αποφάσεις του ΔΣ στις οποίες στηρίζονται έχουν ακυ-ρωθεί Ο Δήμαρχος δίνει διαταγή να κλείσουν οι πόρτες του Δημαρχείου για να μην μπουν οι κάτοικοι Τελικά οι 200 περίπου παρευρισκόμενοι κάτοικοι κατορθώνουν να μπουν και καταθέτουν 2000 υπογραφές ενάντια στην ιδι-ωτικοποίηση που σήμερα αγγίζουν τις 5000

Οι δημότες αντιμετωπίζονται με τον πλέον απαξιωτικό τρόπο απειλούνται με συλλήψεις εξυβρίζονται και τελικά και οι δύο παραλίες δίνονται στον ίδιο γνωστό επιχειρη-

ματία που επί σειρά ετών διατηρεί κατάστημα υγει-ονομικού ενδιαφέροντος στην παραλία Βοτσαλάκια Το τελευταίο λειτουργεί μέ-χρι και σήμερα με ευθύνη του Δημάρχου κ Μιχαλο-λιάκου χωρίς άδεια ενώ έχει κριθεί αυθαίρετο τόσο από την Κτηματική Υπηρε-σία που εξέδωσε και πρω-τόκολλο κατεδάφισής του από το 2005 το οποίο δεν έχει εκτελεστεί ακόμα όσο και από το Κεντρικό Αρ-χαιολογικό Συμβούλιο του Υπουργείου Πολιτισμού με απόφαση του στις 2232013 Οι εγκαταστάσεις των δύο πλέον καταστημάτων ένα σε κάθε πλαζ όλο και επε-κτείνονται δημιουργώντας μια ανεξέλεγκτη κατάσταση εκμετάλλευσης των μοναδι-κών παραλιών της πόλης

από τους ιδιώτες με την ευλογία των Δημοτικών Αρχών Από την άλλη πλευρά η laquoΠρωτοβουλία κατοίκων για τα Βοτσαλάκια και τη Φρεαττύδαraquo εξακολουθεί να κάνει κι-νητοποιήσεις και μαζικές εκδηλώσεις με πολιτικό επιμορ-φωτικό και πολιτιστικό περιεχόμενο μέχρι και σήμερα με στόχο την οικειοποίηση των παραλιών και την ενημέρωση των κατοίκων της πόλης για όσα συμβαίνουν ( βλ httpfreevotsalakiafreatidawordpresscom)

Η εδραιωμένη επί σειρά ετών κατάσταση αυτή αλλά και η πρόσφατη υπογραφή της σύμβασης παραχώρησης κάθε άλλο παρά προφητικές ήταν Καθώς η ιστορία μιλάει και λέει ότι στην πολιτική σκηνή και δη στο πολιτικό παρα-σκήνιο τίποτα δεν είναι τυχαίο Και αναφέρομαι στο νομο-σχέδιο-έκτρωμα για τον αιγιαλό που έρχεται μεταξύ άλλων να νομιμοποιήσει όλες τις παραπάνω αυθαιρεσίες καθώς σύμφωνα με το τελευταίο αίρονται οι σημερινοί περιορι-σμοί που αφορούν στην έκταση της παραλίας που μπορεί να παραχωρηθεί για απλή χρήση αλλά και παρέχεται η δυνατότητα νομιμοποίησης αυθαίρετων κατασκευών που βρίσκονται στην παραλία και στον αιγιαλό στην περίπτω-ση που εξυπηρετούν επιχειρηματικούς σκοπούς

Σε μια εποχή που μας καταδικάζουν στην ανεργία μας κόβουν τους μισθούς και τις συντάξεις μας στερούν βα-σικά αγαθά και υπηρεσίες μας πετάνε έξω από τα σπί-τια μας και μας φορολογούν ακόμα και για τον αέρα που αναπνέουμε σε αυτή τη μυθική εποχή που αγγίζει τα όρια της επιστημονικής φαντασίας υπάρχει ακόμα πα-ρακάτωhellip Οι δημόσιοι και ελεύθεροι χώροι δεν ανήκουν πια στην πόλη και στους κατοίκους της αλλά στα μεγάλα συμφέροντα Οι παραλίες των διακοπών μας της ελευθε-ρίας και της χαλάρωσης μας ανήκουν σήμερα στο laquoμεγά-λο κεφάλαιοraquo της ιστορίας στο οποίο ο λαός αποτελεί μια θλιβερή υποσημείωση Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε ότι οι αντιφάσεις των συμφερόντων των διαφόρων κοινωνικών ομάδων δημιουργεί την ανάγκη διαρκούς διεκδίκησης του δικαιώματος στην πόλη ιδιαίτερα όταν η σύγκρουση αυτή λαμβάνει χώρα την εποχή της κρίσης όπου υπάρχει μια τοπική κοινωνία που δοκιμάζεται σκληρά Θα επιτρέψου-με λοιπόν ένα τέτοιο τέλος

ΒιΒιαΝ ΓΛΕΝη

Φρεαττύδα και Βοτσαλάκια δυο παραλίες στο λιμάνι

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1318

Οι ακΤΕΣ ΩΣ κΟιΝα αΓαΘα

laquoΟ νεοφιλελευθερισμός έχει καθοριστεί από τη μάχη της ιδιωτικής περιουσίας όχι μόνο ενάντια στην κρατική αλλά -και αυτό ίσως είναι το πιο σημαντικό- κυρίως ενά-ντια στην laquoκοινή ιδιοκτησίαraquo (common) [] Συχνά οι επιλογές οι οποίες μας παρουσιά-ζονται είναι μεταξύ του καπιταλισμού και του σοσιαλισμού της κυριαρχίας μεταξύ ιδιωτικής και κρατικής ιδιοκτησίας με την θεραπεία κατά τα δεινά του κρατικού ελέγ-χου να φαίνεται να είναι η ιδιωτικοποίηση και κατά του κεφαλαίου η κρατικοποίηση δηλαδή ο κρατικός έλεγχος Χρειάζεται να εξερευνήσουμε και μια άλλη πιθανότητα ούτε την ιδιωτική ιδιοκτησία του καπιτα-λισμού ούτε την δημόσια ιδιοκτησία του σοσιαλισμού αλλά το κοινό στον κομμου-νισμόraquo (Michael Hardt Reclaiming the common in communism [1])

Ενέργειες όπως αυτή του πρώην Υπουργού Οικονομικών Γιάννη Στουρνάρα ο οποίος κατέθεσε ένα νομοσχέδιο με το οποίο απει-λεί την ελεύθερη πρόσβαση των πολιτών στις ακτές είναι μια πικρή υπενθύμιση ότι τυπικά οι ακτές δεν είναι ο laquoκοινόςraquo μας χώρος Είναι απλά ένας χώρος στην ιδιο-κτησία του κράτους ο οποίος παραχωρείται στους πολίτες στους commoners από το κράτος μέχρις ότου εμφανιστεί η ευκαιρία για να μπουν στην αγορά Το νομοσχέδιο εκτός από το ότι θέλει να βάλει περιορι-σμούς στο μακρόχρονο δικαίωμα ελεύθε-ρης πρόσβασης στις ακτές προτείνει επί-σης την ιδιωτικοποίηση των ακτών αλλά και αμνηστία σε υφιστάμενες κατασκευές που δημιουργήθηκαν κατά παράβαση της ισχύουσας νομοθεσίας

Οι ακτές συχνά θεωρούνται ως μέρος των laquoκοινώνraquo (commons) ενός χώρου όπου η πρόσβαση είναι δωρεάν και η ευχαρίστη-ση του να απλά να είσαι laquoεκείraquo είναι η ίδια για όλους ασχέτως κοινωνικο-οικονομικής κατάστασης Ακτές αποτελούν για πολλούς (έστω και υποσυνείδητα) ένα ουτοπικό όραμα για το πώς θα μπορούσε να ήταν η κοινωνία στον γκρίζο εκείνο χώρο μεταξύ ιδιωτικού και κρατικού

Για να αντιληφθούμε την ιδεολογική ση-

μασία του νομοσχεδίου για τους αιγιαλούς είναι σημαντικό πρώτα να αντιληφθούμε τη σημασία των κοινών αγαθών ως απο-μεινάρια της εποχής όπου οι τοπικές κοι-νότητες ήταν υπεύθυνες για τη διαχείριση των δικών τους χώρων και αγαθών μακριά από την κυρίαρχη ιδεολογία για τη σημασία της ιδιωτικής περιουσίας laquoΚοινάraquo ονομά-ζουμε τα αγαθά τα οποία κληρονομήθηκαν από τις προηγούμενες γενιές δημιουργή-θηκαν συλλογικά ή που αποτελούν φυσι-κή κληρονομιά

Η εφεύρεση του όρου laquoη τραγωδία των κοινώνraquo (tragedy of the commons) από τον Garrett Hardin στο ομώνυμο κείμενό του στο περιοδικό Science το 1968 υπήρ-ξε ορόσημο στην ιστορία της διαχείρισης των κοινών αγαθών με τους υποστηρικτές του νεοφιλελευθερισμού να χρησιμοποιούν τον όρο και τη θεωρία του Hardin για να δικαιολογήσουν τις προσπάθειές τους για ιδιωτικοποίηση και εμπορευματοποίηση αγαθών που για χρόνια βρίσκονταν στα χέρια των τοπικών κοινοτήτων Με αυτό τον τρόπο αν θέλετε είχαμε ένα δεύτερο κύμα οικειοποίησης των κοινών μετά από την laquoπερίφραξηraquo όπως ονομάστηκε η με-τατροπή των κοινών (συνήθως της κοινο-τικής γης) σε ιδιωτική περιουσία πχ στην Αγγλία τον 18ο αιώνα

Στο κείμενό του ο Hardin προσπαθούσε να αναδείξει το πρόβλημα της ατομικής συ-μπεριφοράς απέναντι σε συλλογικά αγαθά υποστήριζε δηλαδή ότι όταν κάποια αγαθά δεν ανήκουν σε συγκεκριμένα άτομα αλλά σε όλους η εκμετάλλευσή τους αποφέρει ατομικά πλεονεκτήματα και κοινά μειονε-κτήματα με αποτέλεσμα μεμονωμένα άτο-μα να το εκμεταλλεύονται Όταν το 2009 η οικονομολόγος Elinor Ostrom βραβεύθηκε με το Νόμπελ Οικονομίας για τη θεωρία της για τη διαχείριση των κοινών πόρων ήρθαν στην επιφάνεια εναλλακτικές θεω-ρίες βασισμένες σε επιτυχημένα και απο-τυχημένα παραδείγματα αυτοδιαχειριζόμε-νων κοινοτήτων αφοπλίζοντας έτσι κυρί-αρχα πολιτικο-οικονομικά μοντέλα όπως η laquoτραγωδία των κοινώνraquo του Hardin Ο

David Harvey ταυτόχρονα στο βιβλίο του Rebel cities from the right to the city to the urban revolution το 2012 υποστηρίζει ότι το πρόβλημα στην θεωρία του Hardin δεν είναι τα κοινά καθαυτά αλλά η απο-τυχία της ατομικής ιδιοκτησίας να ικανο-ποιήσει τα κοινά συμφέροντα Ο Harvey δηλαδή τοποθέτησε το πρόβλημα σrsquo ένα πλαίσιο όπου το θέμα είναι η ατομική ιδι-οκτησία των αγαθών και κατά συνέπεια η προσπάθεια για μεγιστοποίηση του ατομι-κού κέρδους

Φυσικά όμως και τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά Σε μια εποχή όπου η επικρατέ-στερες ιδέες είναι βασισμένες σrsquo ένα καπι-ταλιστικό μοντέλο με ταξικό και πατριαρ-χικό υπόβαθρο και όπου οι κυβερνήσεις δίνουν προτεραιότητα στην οικονομική ανάπτυξη αντί στις κοινωνικο-οικολογι-κές ισορροπίες όσοι έχουν πρόσβαση στα κοινά (commoners) παγιδεύονται στο laquoμα-γκανοπήγαδο της παραγωγήςraquo (treadmill of production) έχοντας το δίλημμα εργα-σία έναντι της περιβαλλοντικής προστασίας [2] Οι αιγιαλοί όμως φαίνεται να ξυπνούν τις συνειδήσεις μας και παρόλη τη δύναμη των κυρίαρχων ιδεών της εποχής οι πολί-τες δεν αποδέχονται την οικειοποίηση της παραθαλάσσιας ουτοπίας από κανένα

Και δεν μιλούμε μόνο για το πρόσφατο νομοσχέδιο για τους αιγιαλούς Το 2007 οι πολίτες και ο δήμος του αθηναϊκού προ-αστίου του Ελληνικού κινητοποιήθηκαν ενάντια στους νονούς της νύχτας οι οποί-οι οικειοποιήθηκαν αυθαίρετα δημόσια πα-ραλία για τις ιδιωτικές τους επιχειρήσεις εμποδίζοντας την ελεύθερη πρόσβαση σε αυτή [3] Σε μια άλλη υπόθεση τον Μάιο του 2012 ήταν η δημοτική αρχή του Πει-ραιά η οποία μίσθωσε δύο από τις δημο-τικές παραλίες σε ιδιωτικές εταιρείες στην τιμή των euro134000 Για άλλη μια φορά ένα ισχυρό τοπικό κίνημα δημιουργήθηκε για να αντισταθεί [4]

Σε αντίθεση με την τσιμεντοκρατεία που εισέβαλε στις ακτές άλλων (ευρωπαϊκών τουλάχιστον) τουριστικών προορισμών η Ελλάδα έχει μέχρι τώρα προστατεύσει τις

φυσικές της ακτές επιτρέποντας έτσι στους ανθρώπους που έχουν πληγεί τόσο άσχημα από τα μέτρα λιτότητας να βρίσκουν μια ουτοπία σε χώρους με εξαιρετική φυσική ομορφιά Όπως και στην περίπτωση των Σκουριών στη Χαλκιδική οι άνθρωποι της Ελλάδας δεν νοιάζονται για την τιμή του χρυσού και διεκδικούν το δικαίωμά τους στα βουνά Με τον ίδιο τρόπο οι άνθρωποι της Ελλάδας δεν νοιάζονται για τις οικονο-μικές δυνατότητες της χρυσής άμμου και πολεμούν για να κρατήσουν το δικαίωμα τους στις ακτές

Η οικονομική κρίση έχει γίνει δικαιολο-γία για την προώθηση μιας οικονομικής ανάπτυξης με την οποία βίαια οικειοποι-ούνται τα περιβαλλοντικά και κοινωνικά μας δικαιώματα με σκοπό την περαιτέρω εδραίωση μιας νεοφιλελεύθερης ατζέντας Η ιδιωτικοποίηση του δημόσιου πλούτου έχει γίνει προτεραιότητα για πολλές κυ-βερνήσεις Στην Ελλάδα από τα μεταλλεία χρυσού στη Χαλκιδική μέχρι το νερό και την υγεία οι ιδιωτικοποιήσεις προσπαθούν να αφαιρέσουν από τους πολίτες όχι μόνο το δικαίωμα στη φύση αλλά και από άλλα ζωτικής σημασίας δικαιώματα Η προσοχή της κυβέρνησης και των ιδιωτικών συμ-φερόντων βρίσκονται απροκάλυπτα πλέον και στις οικονομικές δυνατότητες της ακτο-γραμμής και της χρυσής αμμουδιάς

Γινόμαστε μάρτυρες στις προσπάθειες του σφετερισμού ενός από τους τελευταίους laquoκοι-νούς χώρουςraquo (commons) από διαφορετικά επίπεδα εξουσίας από το κράτος μερικές φορές από τις δημοτικές αρχές αλλά και το ιδιωτικό κεφάλαιο Οι δούλοι του κεφαλαί-ου προσπαθούν να μεταμορφώσουν και να καλύψουν με τσιμέντο τις τελευταίες μας ουτοπίες Αλλά οι ουτοπίες είναι αυτές που συγκροτούν τη ζωή των ανθρώπων όπως το νερό και ο αέρας Ο Εδουάρδο Γκαλεά-νο (Eduardo Galeano) μας έχει διδάξει (και αυτό είναι που πρέπει να θυμόμαστε κα-θώς πολεμούμε για το δικαίωμα μας στις ακτές) ότι ο σκοπός της Ουτοπίας ldquoes para caminarrdquo είναι για να περπατούμε [5] Η μάχη για τις ακτές ως κοινό αγαθό θα συ-νεχίζεται καθώς παρακολουθούμε με οί-κτο τους δούλους του κεφαλαίου οι οποί-οι στη μάχη τους για την προώθηση της νεοφιλελεύθερης ιδέας έχουν εμπορευ-ματοποιήσει και τσιμεντοποιήσει τις δικές τους ουτοπίες

ΜαΡια ΧαΤζηΜιΧαηΛΕρευνήτρια σε θέματα κοινών αγαθών και θαλάσσιας

πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Άαλμποργκ στην Δανία

[1] httpwwwtheguardiancomcommentisfree2011feb03communism-capitalism-socialism-property

[2] httproarmagorg201406labor-environmental-movements-coalition

[3] httpunfollowcomgrweb-only8667-courteu

[4] httpfreevotsalakiafreatidawordpresscom

[5] https wwwyoutubecomwatchv=m-pgHlB8QdQ

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 19

laquoΗ Τουρκία συνορεύει στις τρεις πλευρές της με τη θάλασσαraquo Αυτό ήταν ένα από τα πρώτα πράγματα που μάθαμε στο σχολείο Εμφανιζόταν σαν κάτι για το οποίο μέσα από μια εθνικιστική οπτική θα έπρεπε να μας κάνει περήφανους Με συνολικό μή-κος ακτών 8333χλμ (περισσότερο από το 74 των συνόρων της) ίσως πράγματι αντιστοιχεί στην Τουρκία αυτή η έμφαση στις ακτές Αλλά τι σημαίνει αυτό για εμάς Μπορούμε να απολαμβάνουμε τη θάλασσα που μας περιβάλλει ή πρόκειται για κάτι που δεν μπορούμε να δούμε ή να σκεφτούμε Ξέρουμε ότι η θάλασσα είναι κάπου εδώ κοντά αλλά για τους περισσότερους από εμάς είναι απροσπέλαστη Μόνο για τρεις δεκαετίες οι παραλίες της Τουρκίας ήταν ανοιχτές στο κοινό Ήταν καθαρές ελεύθε-ρες και ndash πάνω απrsquo όλα ndash κοντά στα σπί-τια και τα διαμερίσματά μας Σήμερα όσες παραλίες υπάρχουν στην Κωνσταντινού-πολη είναι κατειλημμένες είτε από κτίρια είτε από δρόμους Και αν τύχει και κάποια παραλία ξέφυγε από αυτό το μοντέλο τότε ούτε που θα τολμούσες να βουτήξεις μέσα στα τοξικά νερά της θάλασσας

Η διάβρωση των ακτών

Από τη δεκαετία του 1970 η παράκτια ζώνη της Τουρκίας από τη Μαύρη Θάλασσα έως τη Μεσόγειο πάσχει από εντατική αστική ανάπτυξη Ο μαζικός τουρισμός παίζει βα-σικό ρόλο στην Αττάλεια και την Mugla Σε αυτές τις παραθαλάσσιες πόλεις κυριαρχούν τα υδροπάρκα τα γήπεδα γκόλφ τα ξενο-δοχεία και οι παραλίες που προσελκύουν τουρίστες Ωστόσο η αυξανόμενη αστική ανάπτυξη έχει αφανίσει τις ακτές της Κων-σταντινούπολης και της Kocaeli Σε αυτές τις ζώνες οι αμμόλοφοι έχουν αντικατασταθεί από αεροδρόμια γέφυρες μονάδες επεξερ-γασίας λυμάτων εγκαταστάσεις αναψυχής συμπεριλαμβανομένων αστικών πάρκων Σε άλλες περιοχές όπως στα Άδανα και τη Μερσίνα πρακτικές εντατικής καλλιέργει-ας (πχ εκκαθαρίσεις γης για καλλιέργειες και κατασκευή αρδευτικών καναλιών) έχουν προκαλέσει σοβαρές επιπτώσεις στις ακτές Η βιομηχανική ανάπτυξη (πχ η κατασκευή θερμοηλεκτρικών σταθμών αυτοκινητοδρό-μων και ναυπηγείων) έχει επίσης καταστρέ-ψει την παράκτια ζώνη στη Σαμψούντα και την Τραπεζούντα

Η εξαφάνιση της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς

Η αυξανόμενη πίεση από την αστικοποί-ηση και την εκβιομηχάνιση σε συνδυασμό με την κλιματική αλλαγή απειλούν τα πα-ράκτια οικοσυστήματα της Τουρκίας Πα-

τη τροποποίηση αλλάζει το πλάτος των ακτών από 50μ σε 10μ Αυτό σημαίνει ότι ζώνη ακτής πλάτους 40μ μπορεί να πουληθεί σε ιδι-ώτες Δημιουργείται έτσι μία νέα πηγή εσόδων για την κυβέρνηση που μάλι-στα παρουσιάζεται να λει-τουργεί προς όφελος του δημόσιου συμφέροντος Το χειρότερο απrsquo όλα όχι μόνο για το Νόμο για τις Παράκτιες Περιοχές αλλά και για το Νόμο για τις Δη-μόσιες Συμβάσεις το Νό-μο για την Προστασία της Φύσης και της Βιοποικιλό-τητας τον Κανονισμό για την Προστασία των Υγρο-τόπων και πολλές άλλες ρυθμίσεις είναι το γεγονός ότι τα τελευταία δέκα χρό-νια έχουν προσανατολιστεί στην ανάπτυξη ζωνών αντί της προστασίας

Οι Στόχοι της Τουρ-κίας για το 2023

Οι ακτές είναι για την κυβέρνηση το φιλέτο από το οποίο μπορεί να αντλή-σει έσοδα Και όλες οι πα-ραπάνω θεσμικές αλλαγές αποβλέπουν στην αξιοποί-ηση του φιλέτου αυτού Το κυβερνόν Κόμμα της Δικαι-οσύνης και της Ανάπτυξης (AKP) έχει το όραμα να κάνει μέχρι το 2023 την Τουρκία μία από τις δέκα ισχυρότερες οικονομίες στον κόσμο Οι Στό-χοι για το 2023 έχουν ήδη πολλές δυσμενείς επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον και την κοινωνία Ο Turhan Uslu ερευνητής του Πανεπιστημίου Gazi της Άγκυρας επιση-μαίνει ότι τα τελευταία 50 χρόνια 7487χλμ των τουρκικών ακτών (90 του συνόλου των ακτών της χώρας) έχουν υπερδομηθεί Σύμφωνα με ανακοινώσεις του Υπουργού Οικονομικών το 2013 οι δημόσιες εκτάσεις ndash οι περισσότερες από τις οποίες είναι αμ-μόλοφοι ndash είτε θα πουληθούν είτε θα ανα-πτυχθούν με κερδοφόρες κατασκευές στη γη Αυτό σημαίνει ότι αναμένεται να δού-με κι άλλες εγκαταστάσεις όπως γήπεδα γκολφ γήπεδα βόλεϊ θερμοηλεκτρικούς σταθμούς τουριστικές υποδομές ενεργει-ακούς αγωγούς αεροδρόμια εργοστάσια ανθρακωρυχεία δρόμους και αυτοκινητό-δρομους Το χειρότερο είναι ότι παράκτι-

ράκτια και θαλάσσια οικοσυστήματα υπο-βαθμίζονται από οικιακά και βιομηχανικά λύματα βλαβερές ουσίες που μεταφέρονται από την ενδοχώρα με τα ποτάμια γεωργικές πρακτικές σε παράκτιες περιοχές τουριστι-κές δραστηριότητες και υπερσυγκέντρωση παραθεριστικών κατοικιών εμπορικών και τουριστικών λιμένων και αλιευτικών υποδο-μών Σήμερα πολλά είδη ψαριών που ήταν σε αφθονία τη δεκαετία του 1970 κινδυ-νεύουν με αφανισμό για λόγους που συν-δέονται με την υπεραλιεία τη ρύπανση των υδάτων και την καταστροφή των φυσικών ενδιαιτημάτων Η ταχύτατη εξάπλωση των τουριστικών υποδομών και δραστηριοτή-των κατά μήκος των ακτών έχει καταστρέ-ψει ενδιαιτήματα ειδών όπως η θαλάσσια χελώνα τα δελφίνια και η φώκια μοναχός Τα πράγματα δεν είναι καλύτερα στον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς Φέροντας τη φήμη ενός τεράστιου υπαίθριου μουσείου η Τουρκία βρίσκεται στο σταυροδρόμι πολ-λών αρχαίων πολιτισμών αρκετοί από τους οποίους αναπτύχθηκαν στις ακτές Πρόκει-ται για ζώνες που βρίσκονται κάτω από την αυξανόμενη πίεση του μαζικού τουρισμού και της αστικοποίησης

Ενθαρρύνοντας την ανάπτυξη των ακτών

Σε αντίθεση με ότι συμβαίνει στην πρά-ξη το Άρθρο 43 του τουρκικού Συντάγμα-τος του 1982 ορίζει ότι οι ακτές αποτελούν κρατική οντότητα Το ίδιο άρθρο επίσης αναφέρει ότι η παραλία ο αιγιαλός και η όχθη των ποταμών πρέπει να σχεδιάζονται και να χρησιμοποιούνται μόνο με βάση το δημόσιο συμφέρον Ωστόσο υπάρχουν δώδεκα κρατικοί φορείς και περίπου τρι-άντα νόμοι για τις ακτές Πολλοί από αυ-τούς έρχονται σε αντίθεση με το στόχο της προστασίας όχι μόνο των ακτών αλλά και άλλων φυσικών πόρων Για παράδειγμα ο Νόμος 2634 για την Ενθάρρυνση του Του-ρισμού (1982) του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού έχει συμβάλλει στην προώ-θηση της ανάπτυξης των ακτών μέσα από ιδιωτικοποιήσεις εκτάσεων Ο Νόμος 3621 για τις Παράκτιες Περιοχές (1990) είναι ένα κείμενο για την προστασία των ακτών που ταυτόχρονα έχει νομιμοποιήσει σχεδόν όλες τις οικιστικές και βιομηχανικές εγκαταστά-σεις και δραστηριότητες στις παράκτιες περιοχές μέσα από τροποποιήσεις του στα χρόνια που ακολούθησαν την ψήφισή του Σύμφωνα με μία από τις τροποποιήσεις οι ακτές και η γη που προκύπτει από επιχω-ματώσεις και αποξήρανση δεν υπόκεινται στις προστατευτικές ρυθμίσεις του Νόμου 2863 για την Προστασία της Πολιτιστικής και Φυσικής Κληρονομιάς Η πιο πρόσφα-

ες πόλεις όπως η Κωνσταντινούπολη συ-νεχίζουν να υποδέχονται μετανάστες που αναζητούν αστικές υποδομές και ευκαιρίες εργασίας προκαλώντας μεγάλη αναπτυξι-ακή πίεση στις παράκτιες ζώνες

Ο ακτές είναι πολύτιμη πηγή ζωής για όλους και ιδιαίτερα σημαντικές για τη φυ-σική και πολιτιστική μας κληρονομιά Μέ-σα σε μισό μόνο αιώνα η Τουρκία έχασε ένα μεγάλο μέρος αυτής της πηγής ζωής Οι ακτές πρέπει να είναι υπό τη φροντίδα του δημόσιου και όχι στα χέρια ιδιωτικών εταιρειών που έχουν ως στόχο το κέρδος Εάν δε συμβεί αυτό τότε ndashσε αντίθεση με το όραμα του AKP- είναι πολύ πιθανό η Τουρκία να γίνει μέχρι το 2023 μία από τις δέκα χώρες με τις μεγαλύτερες περι-βαλλοντικές καταστροφές και συγκρούσεις στον κόσμο

Akgun ILHAN Ακτιβίστρια για το δικαίωμα στο νερό Τουρκία

ΤΟυΡκια κύματα ιδιωτικοποιήσεων στις ακτές μας

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1320

από τη λατινοποίηση στην κινεζοποίηση μια κΡηΤη δρόμος

Η μετεκλογική σοδειά από τις προσδοκίες που καλλιεργήθηκαν για ανατροπές στην τοπική αυτοδιοίκηση της Κρήτης απέδειξε οτι αφενός το ντόπιο βαθύ σύστημα έχει τις αντοχές και τις ρίζες του άγρουστα και από την άλλη οτι ο σπόρος της εναλλακτικής πρότασης είτε ήταν τζούφιος είτε έπεσε κι αυτός θύμα της εξαιρετικής ανομβρίας που για δεύτερη συνεχόμενη χρονια ταλαιπώ-ρησε τους αγρότες Παρόλαυτά ή ίσως και γι`αυτό η Κρήτη αυτό τον Ιούνη ζει κατά κάποιο τρόπο την κινηματογραφική σκηνή όπου ένα Fast Truck (Track το γράφουν στο ΥΠΑΝ) ευρωατλαντικής σχεδίασης αλλά made in China έρχεται καταπάνω της ενώ αυτή χωρίς να έχει πάρει χαμπάρι κοιτά με αγωνία ανάμεσα στις ξαπλώστρες με το λογότυπο της Invest in Greece μήπως έπεσε κάνα ευρώ από τους τουρίστες και ακούει στα ακουστικά του smartphone το success story του Σαμαρά του Γιώργου Εκτός όμως από τη συνηθισμένη για αυτή την εποχή μπάλα τη συνηθισμένη επέλαση των τουριστών και το συνηθισμένο μάπα καρπούζι ο φετινός Ιούνης έφερε και επέ-λαση καινούριων σχεδίων για επενδύσεις έργα υποδομής κατεπείγουσες αξιοποιήσεις κατεπείγοντα νομοσχέδια και άλλα φρούτα που επείγονται να ωριμάσουν μήπως κοψει κανείς το φυτό που τα τρέφει σύριζα

Η κάθοδος του Κινέζου πρωθυπουργού στην Κρήτη και η δήλωσή του οτι βλέπει στην Ελλάδα την πύλη εισόδου της Κίνας στην Ευρώπη δείχνει οτι η διαδικασία Λατι-νοποίησης της χώρας μπαίνει στο διαταύτα αρχής γεννομένης από το Νότο με τη ση-μειολογία που κουβαλά ο όρος στο παγκό-σμιο παιχνίδι της νεοαποικιακής εκμετάλ-λευσης ανθρώπινων και φυσικών πόρων Και αν αυτή τη φορά το λιμάνι του Νότου δεν ήταν στην επίσημη ατζέντα η κεντρι-κή θέση του αεροδρομίου του Καστελίου στις συζητήσεις δείχνει οτι η οικονομική και εμπορική υπερδύναμη είναι πιο κοντά από ποτέ στο να αποκτήσει μετά το λιμάνι του Πειραιά και τις άλλες στρατηγικές με-ταφορικές υποδομές-πύλες που χρειάζεται με όπλα το τεράστιο Κινέζικο πλεόνασμα τη γεωστρατηγική θέση της Κρήτης και το διακαή πόθο της Ελληνικής κυβέρνη-σης να απογειώσει από κάπου το δικό της success story

Στην ίδια λογική του είδα φώς και μπήκα η χώρα με τη μεγαλύτερη εγκατεστημένη ισχύ βΑΠΕ στον κόσμο υπέγραψε συμφω-νίες συνεργασίας με Ελληνικές αλλά και ξένες εταιρίες (EDF) για την εγκατάσταση ενεργειακών μεγαπρότζεκτς σε όλη την επι-κράτεια Η ΤΕΡΝΑ συγκεκριμένα με φτηνό χρήμα από την Κινέζικη Βιομηχανική και Εμπορική Τράπεζα (1η κρατική στον κόσμο

σε κεφάλαια με $19 τρις) και αρωγό την Sinohydro την κρατική μεγαεταιρία κατα-σκευής έργων υποδομής και φραγμάτων έκανε το ντίλ για το υβριδικό στο Αμάρι Ρε-θύμνου Το πακέτο περιλαμβάνει και άλλα έργα αντλισιοταμίευσης σε όλη την χώρα (122 δις Ευρώ) ανοίγοντας το δρόμο για την ιδιωτική διαχείρηση των νερών Αν πάνε καλά τα πράγματα πιθανά στο μέλλον να βοηθήσουν να ξεκολλήσει και το μεγα-λύτερο (1077 MW 359 ανεμογεννήτριες και καλώδιο διασύνδεσης) ενεργειακό έρ-γο βΑΠΕ της ΤΕΡΝΑ στην Κρήτη που έχει κρυώσει κάπως απεντασσόμενο από το fast track ενώ πιθανά πάλι ο Κοπελούζος να

περιμένει οι δικοί του στρατηγικοί εταίροι στην Προμηθέας Gas να ψωνίσουν με τη σειρά τους και να ξεκολλήσει και αυτός το δικό του έργο (1005 MW 437 ανεμογεν-νήτριες και καλώδιο διασύνδεσης)

Όμως το μεγάλο γεωπολιτικό και στα καθ` ημάς μικροπολιτικό παιχνίδι στα ενεργεια-κά της μεγαλονήσου αναμένεται να συνε-χιστεί τα επόμενα χρόνια με τους υδρογο-νάνθρακες τα έργα διασύνδεσης και την καθιέρωση της ως ενεργειακού κόμβου της ανατολικής Μεσογείου με ότι αυτό συνεπάγεται Στην πρόσφατη αιτιολογική έκθεση για την σκανδαλώδη επιδότηση 6 θέσεων εργασίας μέσω 6 έργων ΒΑΠΕ με 93 εκ Ευρώ από τον επενδυτικό νόμο πε-ριλαμβάνεται ο κατάλογος των έργων που εντάσσονται στον ευρωπαϊκό κανονισμό για τις διευρωπαϊκές ενεργειακές υποδο-μές Για την Κρήτη προβλέπει τo πέρασμα της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ισραήλ-Κύ-πρου-Ελλάδας (Euro-Asia Interconnector) και του αγωγού φυσικού αερίου East-Med Το τυράκι στη φάκα πέρα από την εθνική

υπερηφάνεια για το νέο γεωστρατηγικό μας ρόλο και τα δήθεν δισεκατομμύρια με την κάνουλα θα είναι οι εκατοντάδες χι-λιάδες θέσεις εργασίας (450000 λένε μόνο για την Κρήτη) στον τομέα των εξορύξεων που έπονται και η μετατροπή της Κρήτης από ldquoυπερδήμοrdquo σε ldquoυποκρατικήrdquo οντότη-τα μέσω των ανταποδοτικών τελών όπως προέβλεπαν προεκλογικά περιφερόμενοι στρατηγικοί αναλυτές στα γραφεία της επα-νεκλεγμένης περιφερειακής αρχής

Στο πλαίσιο αυτής της γεωπολιτικής ανα-βάθμισης της Κρήτης εντάσεται και η πρό-σφατη αίτηση στην Invest in Greece από τη VOPAK τη μεγαλύτερη εταιρεία απο-

θήκευσης και διαχείρισης πετρελαιοειδών στον κόσμο για τη δημιουργία σταθμού διαμετακόμισης στη νότια Σητεία σε έκτα-ση 400 στρεμμάτων Είναι αυτό που λέει ο λαός τώρα που βρήκαμε παπά που θά-βει αβέρτα στη Συρία την Ουκρανία και το Ιράκ και που όλως τυχαίως είναι κομβικές χώρες για την ενεργειακή τροφοδοσία της Ευρώπης ευκαιρία να θάψουμε πεντέξι και στη δικιά μας αυλή

Ένα εύλογο ερώτημα είναι πως όλα αυτά και άλλα πολλά θα χωρέσουν και θα συν-δυαστούν με την άλλη μεγάλη ιδέα για με-τατροπή των ελληνικών ακτών και νησιών και της Κρήτης ειδικότερα σε Μαγιόρκα της ανατολικής Μεσογείου Οι Κινέζοι επενδυ-τές υποσχέθηκαν να ξαναέρθουν σύντομα για να δουν και τα διαθέσιμα ακίνητα για τουριστική αξιοποίηση αλλά θα πρέπει να ξέρουν οτι θα στριμωχτούν στα γραφεία του ΤΑΙΠΕΔ μαζί με τους άλλους διεθνείς και εγχώριους παίκτες του real estate και των κατασκευών που διαγκωνίζονται ήδη ποιός θα πρωτοχτίσει τις εκατοντάδες χι-

λιάδες νέες τουριστικές κατοικίες και συ-μπλέγματα με προυπολογισμό πάνω από 10 δις Μέχρι τότε η κυβέρνηση τρέχει με διαδικασίες κατεπείγοντος να αμπα-λάρει το πακέτο περνώντας από το θερινό τμήμα της βουλής το νέο χωροταξικό και εντάσσοντας στην πραμάτεια του ΤΑΙΠΕΔ όσα από τα παραλιακά ldquoφιλέταrdquo της Κρή-της δεν έχουν ακόμα τσιμεντωθεί από τους ντόπιους παράγοντες του ΣΕΤΕ όπως πχ η δημοτική πλάζ του Καρτερού και η πρώ-ην αμερικάνικη βάση των Γουρνών Και αυτό ενώ ήδη δρομολογούνται βρίσκο-ντας ανέλπιστους συμμάχους σε τοπικούς φορείς και την απελπισμένη κοινωνία οι τουριστικές μεγαεπενδύσεις στην ανατολι-κή Κρήτη (Μονή Τοπλού Καβο Πλάκο) και βάζοντας το νησί από τα ανατολικά στην κιμαδομηχανή της ιδιωτικής πολεοδόμη-σης και χωροταξίας Στα ψιλά γράμματα του τουριστικού success story έχει περάσει οτι κάποιες τουριστικές επιχειρήσεις της Κρή-της έχουν πιάσει το νοημα της κινεζοποί-ησης και πληρώνουν πλέον με κουπόνια soupermarket και διαμονήφαγητό τους υπαλλήλους απαλλαγμένους βεβαίως από το βάρος των συλλογικών συμβάσεων και της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης αφού ετσι κι αλλιώς τα νοσοκομεία κλείνουν ή υπολειτουργούν

Το Fast Track που έρχεται καταπάνω στην Κρήτη ξαναθέτει το προεκλογικό ερώτημα αν υπάρχει πειστική και συγκεκριμένη εναλ-λακτική πρόταση Η απάντηση που δόθηκε στις εκλογές του Μάη πρέπει να ξεβολέψει τους πάντες κινήματα πολιτικούς κοινω-νικούς και επιστημονικούς φορείς απο τα κλιματιζόμενα γραφεία της πολιτικής και επιστημονικής τους αυτάρκειας Επείγει ο διάλογος και η σύνθεση για την επαναδι-ατύπωση και συγκεκριμενοποίηση αυτής της πρότασης Αλλά όχι σύνθεση ισσορο-πιστική και διαχειριστική ή πάνω σε μο-ντέλα που εφάρμοσε ο νεοαποικισμός στη Λατινική Αμερική με ακριβά δάνεια από την Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ ή στην Αφρική με φτηνά δάνεια απο τις κρατικές κινέζικες τράπεζες Ούτε με προτάσεις για αριστερόστροφή ldquoπραγματιστικήrdquo διαχεί-ρηση που καλλιεργούν αυταπάτες οτι οι ανεμογεννήτριες οι εξέδρες φυσικού αε-ρίου και οι τουριστικές επενδύσεις από την ντόπια ελιτ για την αλλοδαπή ελιτ με ερ-γαζόμενους ντόπιους ldquoνταλιτrdquo θα γίνουν συστατικά της ριζοσπαστικής στροφής που απαιτούν οι καιροί Αλλιώς οι σαμαράδες θα συνεχίσουν να φτιάχνουν μεγάλες ιδέες - σαμάρια για πειθήνια υποζύγια

κΩΣΤηΣ ΔαΜιαΝακηΣ αγρότης - βιολόγος

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 21

Την πολυαναμενόμενη ολοκλήρωση του χημικού αφοπλισμού της Συρίας με την απομάκρυνση και των τελευταίων φορτί-ων χημικών παραγόντων και πρόδρομων ουσιών ανακοίνωσε πανηγύρισε ο Οργα-νισμός για την Απαγόρευση των Χημικών Όπλων (OPCW) στις 23 Ιουνίου Η κατα-στροφή του συριακού χημικού οπλοστασίου που ευθύνεται για το θάνατο περισσότερων από 1400 ανθρώπων τον περασμένο Αύ-γουστο αποτελεί ένα σημαντικό βήμα για την εξάλειψη των χημικών όπλων παγκο-σμίως Το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS παρα-μένει σταθερό στην άποψη που έχει εκφρά-σει εδώ και δεκαετίες μαζί με εκατοντάδες άλλες οργανώσεις από όλο τον κόσμο για την επιτακτική ανάγκη να δοθεί ένα τέλος στην παραγωγή και χρήση χημικών όπλων να γίνει εξουδετέρωση - καταστροφή όλων των υπαρχόντων και να επιβληθούν διε-θνείς κυρώσεις σε όσους συνεχίζουν να κατασκευάζουν χρησιμοποιούν ή κατέχουν όπλα μαζικής καταστροφής χημικά πυρη-νικά βιολογικά Παράλληλα προτάσσει ως αναγκαίους όρους τον έλεγχο την αποδοκι-μασία και την υποβολή κυρώσεων σε όλες εκείνες τις χώρες κυβερνήσεις και εταιρεί-ες που ενώ αρχικά εξάγουν τεχνογνωσία τεχνολογία και πρώτες ύλες για την κατα-σκευή των οπλοστασίων έρχονται μετά να laquoλύσουνraquo τα προβλήματα που έχουν οι ίδι-ες δημιουργήσει συνήθως με το χειρότερο τρόπο Χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιας βλακείας αναλγησίας και στάσης απέναντι στη νομιμότητα και το δικαίωμα στην ει-ρήνη ενός ολοκλήρου λαού παραμένει το Ιράκ και ο Σαντάμ Χουσεΐν

Την ίδια στιγμή που η διεθνής κοινότητα πανηγυρίζει τον αφοπλισμό της Συρίας συ-νεχίζει να υπάρχει μια σειρά κρίσιμων ερω-τημάτων που πρέπει να απαντηθούν κυρίως όσον αφορά τα επόμενα βήματα της διαδικα-

σίας καταστροφής των χημικών Προτεραιό-τητας 1 (υψηλής τοξικότητας) Σύμφωνα με την ενημέρωση που υπάρχει τα χημικά φορ-τώθηκαν από τη Latakia στο δανέζικο πλοίο ldquoArk Futurardquo με τελικό προορισμό το λιμάνι Gioia Tauro της Ιταλίας όπου θα γίνει με-ταφόρτωση 560 τόννων εξ αυτών στο ldquoCape Rayrdquo Το μετασκευασμένο φορτηγό πλοίο του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ θα καταπλεύ-σει το αμέσως επόμενο διάστημα σε διεθνή ύδατα της Μεσογείου laquoκάπουraquo μεταξύ Κρή-της Μάλτας και Ιταλίας - η ακριβής τοποθε-σία δεν έχει γνωστοποιηθεί Η εξουδετέρωση των χημικών θα γίνει εν πλω με τη μέθοδο της υδρόλυσης η οποία έχει ευρέως χρησι-

περί της καταστροφής των ΧηΜικΩΝ ΟΠΛΩΝ της ΣυΡιαΣ

μοποιηθεί κατά το παρελθόν για την κατα-στροφή χημικών και αναμένεται να διαρκέσει μέχρι 90 ημέρες Για τις ανάγκες της συγκε-κριμένης επιχείρησης κατασκευάστηκαν το 2013 από τις ΗΠΑ δύο φορητά συστήματα (Field Deployable Hydrolysis Systems) Η συγκεκριμένη πλατφόρμα έχει δοκιμαστεί μόνο με υποκατάστατα που προσομοιάζουν με τη φυσική και χημική σύσταση των ndashπιο τοξικώνndash laquoσυγγενώνraquo τους Το σύστημα αυ-τό αδρανοποιεί τους χημικούς παράγοντες θερμαίνοντας και αναμιγνύοντάς τους (με-ταξύ άλλων) με νερό υδροξείδιο του νατρί-ου και υποχλωριώδες νάτριο με αποτέλεσμα να μετατρέπονται σε λιγότερο επικίνδυνες χημικές ουσίες που δεν μπορούν να χρησι-μοποιηθούν για την κατασκευή όπλων Τα laquoπροϊόνταraquo της υδρόλυσης θα αποθηκευτούν και εν συνεχεία θα μεταφερθούν σε κατάλ-ληλες χερσαίες εγκαταστάσεις επεξεργασί-ας επικίνδυνων αποβλήτων για περαιτέρω επεξεργασία και καταστροφή Σύμφωνα με τις πληροφορίες που είναι διαθέσιμες στην ιστοσελίδα του OPCW η Γερμανία και το Ην Βασίλειο είναι μεταξύ των χωρών που θα αναλάβουν την καταστροφή μέρους των προϊόντων αυτών

Η πληροφορία ότι τα χημικά όπλα ή τα προϊόντα της υδρόλυσης θα απορριφθούν στη θάλασσα που αναπαράγεται από πολ-λά εγχώρια ΜΜΕ είναι ανακριβής και ένα από τα προϊόντα της παραπληροφόρησης που πυροδοτεί η απουσία οποιασδήπο-τε ενημέρωσης από τους αρμοδίους προς τους πολίτες Από την ημέρα που έγινε γνωστό η επιλογή της εν πλω υδρόλυσης (μετά από πρόταση των ΗΠΑ) γεννιούνται φόβοι και πολλές ενστάσεις σχετικά με την επιλογή για άλλη μια φορά του ευάλωτου περιβάλλοντος της Μεσογείου για τέτοιου είδους προβληματικά και με μεγάλο κίνδυ-νο εγχειρήματα

Την ίδια ώρα που πρέπει να εφαρμοστεί άμεσα η Οδηγία Πλαίσιο για τη Θαλάσσια Στρατηγική και η ολοκληρωμένη διαχείριση και διατήρηση των θαλάσσιων και παράκτι-ων οικοσυστημάτων και ειδών που η ΕΕ έχει θέσει ως προτεραιότητα τη laquoΓαλάζια Ανάπτυξηraquo προωθώντας τη ως έναν από τους βασικότερους άξονες για ανάπτυξη και έξοδο από την κρίση των χωρών της Μεσογείου η επιλογή της εν πλω υδρόλυ-σης με πλοίο μάλιστα που δεν διαθέτει τα χαρακτηριστικά ασφαλούς ναυσιπλοΐας και πρόσθετης ασφάλειας για τέτοιου είδους επιχειρήσεις εντείνει τις ανησυχίες

Είναι δε απορίας άξιο πώς η Ελλάδα που έχει αναλάβει την Προεδρία του Συμβου-λίου της ΕΕ κατά το πρώτο εξάμηνο του 2014 (αλλά και οι υπόλοιπες χώρες της Μεσογείου ακόμα και η ΕΕ) μένει για μια άλλη φορά απαθής χωρίς να ενημερώνει φορείς και πολίτες όπως οφείλει για ένα τόσο σοβαρό γεγονός Οι καθυστερημένες διαβεβαιώσεις από το Υπουργείο Εξωτερι-κών περί laquohellipύπαρξη[ς] όλων των εγγυήσεων ασφαλείας σε σχέση με το θαλάσσιο περι-βάλλον της Μεσογείουhellipraquo (Μάρτιος 2014) χωρίς ωστόσο απτά στοιχεία και επιχειρή-ματα τροφοδοτεί το κλίμα αμφισβήτησης (που δικαιολογημένα υπάρχει) και αφήνει χώρο για κινδυνολογία και τρομοκρατία

Οι θαλάσσιες δραστηριότητες ενέχουν πάντα το κίνδυνο ατυχήματος Η επιλογή του πιο κατάλληλου και ασφαλούς- και όχι του πιο laquoβολικούraquo- σημείου στο θαλάσσιο (ή χερσαίο) χώρο και της αποδεδειγμένα ασφαλέστερης και πιο αποδεκτής μεθόδου καταστροφής σύμφωνα με τους διεθνείς ορ-γανισμούς και την επιστημονική κοινότητα καθώς και η λήψη όλων των απαραίτητων μέτρων πρόληψης αλλά και άμεσης αντιμε-τώπισης σε περίπτωση έκτακτου περιστα-τικού αποτελούν μονόδρομο Τέλος είναι αυτονόητο ότι βασικό στοιχείο αποτελεί η πλήρης διαφάνεια η ενεργός συμμετοχή και συνεχή ενημέρωση των πολιτών

Περιμένουμε από τα αρμόδια ελληνικά υπουργεία Εξωτερικών ΥΠΕΚΑ Ναυτιλί-ας και Αιγαίου να ενημερώσουν υπεύθυ-να φορείς και πολίτες να διαβεβαιώσουν με συγκεκριμένες επιστημονικές αναφο-ρές για την ασφάλεια της μεθόδου και τις επιπτώσεις στο θαλάσσιο περιβάλλον της Μεσογείου και να απαιτήσουν την αναβολή ή ακόμα και την ματαίωση του εγχειρήμα-τος αν θεωρήσουν ότι οι διαβεβαιώσεις που έχουν λάβει από τον OPCW και τον ΟΗΕ είναι ανεπαρκείς

ΔικΤυΟ ΜΕΣΟΓΕιΟΣ SOS

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1322

Στις περισσότερες περιοχές του πλανήτη μας ο χώρος διαμορφώνεται όχι μόνο από φυσικές διεργασίες αλλά και από ανθρώπινες παρεμβάσεις άλλοτε άμεσες και άλ-λοτε έμμεσες Στην εποχή μας πολλές από τις ανθρώπινες δραστηριότητες ndashόπως η εκμετάλλευση των πόρων και η αστικοποίησηndash εξαπλώνονται σε έκταση και αυξάνονται συνεχώς σε ένταση Είναι συγκλονιστικοί οι ταχύτατοι ρυθμοί με τους οποίους συντελούνται τέτοιες διαδικασίες αλλά και οι ριζικές τους επιπτώσεις Οι έμμεσες επιρροές μάλιστα διαχέονται και καλύπτουν το σύνολο του πλανήτη Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι επιπτώσεις στο χώρο από το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής αποτέλεσμα της αύξησης εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου

Ο χώρος όπως διαμορφώνεται από τη Φύση και τον Άνθρωπο αποτελεί τοπίο Σύμφωνα με τον ορισμό του Συμβουλίου της Ευρώπης

laquoτοπίοraquo σημαίνει μία περιοχή όπως γίνεται αντιληπτή από τους ανθρώπους του οποίου ο χαρακτήρας είναι το αποτέλεσμα της δράσης και αλληλεπίδρασης των φυσικών και ή ανθρώπινων παραγόντων

Αρχικά η έννοια του τοπίου ως χώρου με έντονο τοπι-κό χαρακτήρα αναγνωρίστηκε από τις καλές τέχνες και αποτέλεσε διαχρονική πηγή έμπνευσης για τη ζωγραφι-κή και τη χαρακτική τη λογοτεχνία και την αρχιτεκτονική και ίσως τη μουσική Τον 20ο αιώνα όμως έγινε κατανο-ητό ότι το τοπίο συνδυάζοντας τις μεταβολές των οικο-συστημάτων και της βιοποικιλότητας με τις επιρροές από τις ανθρώπινες δραστηριότητες μπορούσε να αποτελέσει χρήσιμο πλαίσιο για τη διαχείριση του χώρου Άρχισε έτσι η διερεύνηση του τοπίου από περιβαλλοντική και χωρο-ταξική σκοπιά

Στην Ευρώπη μια ήπειρο με πλούσια ιστορία και πολι-τισμό της οποίας ο χώρος έχει υποστεί μακρόχρονες και συχνά βίαιες ανθρώπινες παρεμβάσεις το τοπίο αναδείχτη-κε σε αντικείμενο διεπιστημονικής έρευνας Έτσι το 2000 υπογράφηκε στη Φλωρεντία η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για το Τοπίο στο πλαίσιο του Συμβουλίου της Ευρώπης που τέθηκε σε ισχύ το Μάρτιο του 2004 Σήμερα στη Σύμβα-ση μετέχουν 38 χώρες ενώ ετήσιες τεχνικές συναντήσεις έχουν επιτρέψει τη διερεύνηση πολλών πτυχών του τοπί-ου τη διαμόρφωση αλλά και τη διαχείρισή του

Πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι η Σύμβαση για το Τοπίο αποδίδει μεγάλη σημασία στις διαδικασίες κοινωνικής ενημέρωσης και συμμετοχής σε αντίθεση με άλλες περισ-σότερο τεχνοκρατικές προσεγγίσεις Από τη μία πλευρά αυτό αποτελεί θετική εξέλιξη ως προς τη δημοκρατικότη-τα των διαδικασιών από την άλλη όμως δεν έχει διαμορ-φωθεί επαρκώς στο πλαίσιό της μια πραγματιστική και συστηματική μεθοδολογία στη διαφύλαξη και διαχείριση των τοπίων που αποτελεί ακόμα στόχο πολλών προσπα-θειών Έχει όμως προωθηθεί σημαντικά η αναγνώριση του τοπίου στον Ευρωπαϊκό χώρο

Αντίθετα στο επίπεδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης η έν-νοια του τοπίου έχει παραμείνει ουσιαστικά στα αζήτη-τα χωρίς να έχει ενταχθεί οργανικά στα περιβαλλοντικά και χωρικά της προγράμματα Πιθανά αυτό να οφείλεται στη διχογνωμία που βασιλεύει στην Ευρωπαϊκή Ένωση ως προς την αρμοδιότητά της για τα θέματα του χωρικού σχεδιασμού Διχογνωμία που οδήγησε στην παραμέληση ή και εγκατάλειψη σημαντικότατων προγραμμάτων ευ-ρωπαϊκής χωροταξίας που είχε προωθήσει παλαιότερα ο

Μάριος Καμχής κύριο στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτρο-πής Ίσως όμως η παραμέληση αυτή να οφείλεται και στην αδυναμία σύνδεσης του τοπίου με τις laquoαναπτυξιακέςraquo ή και laquoοικονομίστικεςraquo θεωρήσεις που δεσπόζουν στη σημερινή Ένωση Τείνει να αγνοηθεί έτσι η καθοριστική συμβολή του τοπίου στην ποιότητα ζωής των κατοίκων στις μνήμες και συνέχεια των τόπων την πολιτιστική τους ταυτότητα στην υπεραξία που αυτή δημιουργεί και στην ενίσχυση της τουριστικής έλξης Έχουν χρηματοδοτηθεί κατά καιρούς Κοινοτικά προγράμματα που αφορούν το τοπίο χωρίς όμως να αξιοποιηθούν τα αποτελέσματα τους και να οδηγήσουν σε συνεκτική Κοινοτική πολιτική για το τοπίο

Στο διεθνές επίπεδο η Συνθήκη για την Παγκόσμια Κλη-ρονομιά της UNESCO αναγνωρίζει πλέον τοπία στον κατά-λογο των περιοχών της Βέβαια κατά την Ευρωπαϊκή Σύμ-βαση όλα τα τοπία μπορούν να θεωρηθούν ως πολιτιστικά και να απαιτήσουν ενασχόληση και μέριμνα Αλλά αυτά που επιλέγονται από την UNESCO είναι μόνον εκείνα που χαρα-κτηρίζονται από εξέχουσες παγκόσμιες αξίες (outstanding universal values) και είναι μέχρι σήμερα μόνο 85 από τα οποία 79 πολιτιστικά και 6 μεικτά Πρέπει εδώ να σημειωθεί ότι η UNESCO όχι μόνο ενδιαφέρεται αποκλειστικά για τα τοπία με εξέχουσες παγκόσμιες αξίες αλλά τα αντιμετωπίζει ως μία ακόμη κατηγορία παγκόσμιας πολιτισμικής (κυρίως) κληρονομιάς (heritage) κι όχι τόσο ως χωρικές ενότητες οι οποίες είναι ζωντανές και υπόκεινται σε συνεχείς αλλαγές ανάλογα με τις εκάστοτε περιβαλλοντικές κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες κάθε περιόδου

Η Ελλάδα υπήρξε μια από τις πρώτες χώρες που υπέγρα-ψαν την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για το Τοπίο το 2000 Χρει-άστηκε όμως μια δεκαετία για να κυρωθεί η Σύμβαση αυτή από το Κοινοβούλιο που έγινε με το Ν38272010 ΦΕΚ Α 3025022010 δείγμα της έλλειψης ενδιαφέροντος για το τοπίο που είχαν οι μέχρι τότε πολιτικές ηγεσίες

Ένα χρόνο μετά συγκροτήθηκε με υπουργική απόφα-ση η Εθνική Επιτροπή για το Τοπίο με κύριο μέλημα την

εκπλήρωση των υποχρεώσεων της Χώ-ρας που προέκυπταν από την εφαρμογή της Σύμβασης Η Επιτροπή στην οποία η συμμετοχή των μελών της δεν ήταν αμει-βόμενη λειτούργησε μόνο για ενάμισι έτος και μετά σταμάτησε τυπικά λόγω μη αντι-κατάστασης παραιτηθέντων μελών

Στο διάστημα λειτουργίας της η Επιτρο-πή προώθησε δύο κυρίως θέματα

Με τη βοήθεια της Διεύθυνσης Χωρο-ταξίας του ΥΠΕΚΑ ενέταξε τη διαχείριση του τοπίου στις μελέτες για την επικαιρο-ποίηση των Περιφερειακών Πλαισίων Χω-ροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανά-πτυξης που ανατέθηκαν το 2012 για τις 12 περιφέρειες της χώρας Οι μελέτες αυτές περιλαμβάνουν την καταγραφή των τοπί-ων διεθνούς εθνικής και περιφερειακής σημασίας καθώς και όσων έχουν υποστεί ριζικές βλάβες τη διαπίστωση των απειλών που προκαλούν την υποβάθμισής τους και τη διατύπωση γενικών κατευθύνσεων για τη διαφύλαξη ή αποκατάστασή τους Αντί-στοιχα η έννοια του τοπίου εντάχθηκε και στην αναθεώρηση του Ρυθμιστικού Σχεδίου

της Αθήνας Αττικής Ελπίζεται ότι τα αποτελέσματα των μελετών αυτών και η κτηθείσα εμπειρία θα μπορέσουν να αξιοποιηθούν και να αποτελέσουν εργαλεία για την καλή διαχείριση του ελληνικού τοπίου

Δυστυχώς όμως η δεύτερη καίρια πρωτοβουλία της Εθνι-κής Επιτροπής Τοπίου δεν μπόρεσε να υλοποιηθεί ακόμα Πρόκειται για την εκπόνηση μελέτης βάσης που θα περι-λάμβανε την κατάρτιση τυπολογίας του τοπίου την πιλο-τική εφαρμογή προδιαγραφών σε επίπεδο Καλλικράτειου δήμου την παροχή νομικής υποστήριξης για την εκπό-νηση αναγκαίων νομοθετικών ρυθμίσεων τη δημιουργία και λειτουργία Υποστηρικτικής Διαδικτυακής Γεωγραφι-κής Εφαρμογής και τη δημιουργία Βάσης Δεδομένων για το τοπίο την πραγματοποίηση σχετικών εκδηλώσεων δι-αβούλευσης την οργάνωση ενός διεθνούς συνεδρίου την παραγωγή έντυπου υλικού και θα κατέληγε σε διατύπωση εθνικής στρατηγικής για το τοπίο Παρά τη σοβαρή εργασία που έγινε από την Επιτροπή και τη Διεύθυνση Χωροταξί-ας του ΥΠΕΚΑ στην προετοιμασία των προδιαγραφών και των δελτίων έργου για χρηματοδότηση της μελέτης από το ΕΠΠΕΡΑΑ γραφειοκρατικές διαδικασίες ή και πολιτι-κή αδράνεια έχουν αναστείλει την προώθηση αυτής της τόσο χρήσιμης μελέτης Σημειώνεται εδώ ότι τα αποτελέ-σματα της επρόκειτο να τροφοδοτήσουν τα περιφερειακά πλαίσια που αναφέρθηκαν πιο πάνω πράγμα που δεν κα-τέστη δυνατό μέχρι σήμερα

Παρά τις κάποιες αρνητικές εξελίξεις και τη σημερινή δυσμενή συγκυρία η κοινωνική συνειδητοποίηση για το τοπίο εξακολουθεί να ενισχύεται στην Ελλάδα καθώς και η αναγνώριση της δυνητικής του συμβολής στις αναπτυ-ξιακές διαδικασίες ndashκυρίως στον ελληνικό τουρισμόndash αλ-λά και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής Παράγοντες που αργά ή γρήγορα θα ευαισθητοποιήσουν και την πολιτική ηγεσία της χώρας

ΘυΜιΟΣ ΠαΠαΓιαΝΝηΣAρχιτέκτων

ΤΟΠιΟ η ΣυΓΧΡΟΝη ΠΡΟΣΕΓΓιΣη

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 23

Το εξορυκτικό έργο Pascua Lama είχε να αντιμετωπίσει πολλές δυσκολίες από την αρχή πέρα από τις κοινωνικές αντιδράσεις σε Χιλή και Αργεντινή Οι εξελίξεις στη βι-ομηχανία του χρυσού παγκόσμια αλλά και οι ενδο-εταιρικές πολιτικές και οικονο-μικές αποφάσεις επηρέασαν ιδιαίτερα το έργο και τελικά οδήγησαν στην αναστολή του Αυτά τα στοιχεία είναι σημαντικά για τον τομέα της Πολιτικής Οικολογίας καθώς αναζητούμε τι καθορίζει αυτές τις εταιρικές αποφάσεις και ποιών τα συμφέροντα τελικά εξυπηρετούνται Σε αυτό το πλαίσιο η κά-θε επιχείρηση δεν αντιμετωπίζεται ως μο-νολιθική οντότητα αλλά ως ένα δυναμικό πλέγμα σχέσεων εξουσίας αμφισβήτησης και συνεργασίας μεταξύ των διαφόρων φο-ρέων και εκφάνσεων του κεφαλαίουΑν θέ-λουμε να κατανοήσουμε τα κίνητρα και τις πολιτικές της (καναδικής) Barrick Gold στο Pascua Lama της Χιλής πρέπει να laquoανοί-ξουμεraquo το μαύρο κουτί των εταιριών χρυ-σού και να μπούμε στον απόκρυφο κόσμο των χρηματοδοτήσεων που είναι η laquoκαρ-διάraquo της εξορυκτικής βιομηχανίας

Η έκρηξη της τιμής του χρυσού

Ένα σημαντικό στοιχείο που συνθέτει το σκηνικό είναι η τεράστια αύξηση στις τιμές του χρυσού κατά την τελευταία δεκαετία η οποία συνεπάγεται και αύξηση των εξο-ρύξεων σε παγκόσμιο επίπεδο Μέσα από το πρίσμα αυτού που θεωρείται ως η μεγα-λύτερη καταγεγραμμένη άνοδος του εμπο-ρεύματος από τη μεταπολεμική περίοδο και έπειτα (2003-2012) μεγάλες εξορυκτικές εταιρείες χρυσού όπως η Barrick Gold έχουν προχωρήσει σε μεγάλες εξαγορές και έχουν επεκτείνει τις δραστηριότητές τους Συνε-πώς παλαιότερα αδρανή ορυχεία που δεν θα ήταν οικονομικά βιώσιμα να λειτουρ-γήσουν με χαμηλότερες τιμές του χρυσού

έχουν ξαναμπεί στο παιχνίδι όπως είναι και η περίπτωση του Pascua Lama

Εκμεταλλευόμενοι το ενδιαφέρον των επεν-δυτών πολλοί από τους οποίους κερδοσκο-πούν πάνω στις μελλοντικές αυξήσεις των τιμών οι εταιρείες εκδίδουν νέες προσφορές μετοχών στις αγορές Η Wall Street Journalσε άρθρο της το 2012 ανέφερε ότι κατά την τε-λευταία δεκαετία οι τέσσερις μεγαλύτερες εταιρείες εξόρυξης χρυσού (BarrickGold Newmont Newcrest και Goldcorp) έχουν αυξήσει την έκδοση μετοχών κατά 117 Μάλιστα η Barrick Gold κατέχει το laquoβρα-βείοraquo των δύο μεγαλύτερων μετοχικών προ-σφορών στην ιστορία του Χρηματιστηρίου του Τορόντο για τη χρηματοδότηση της το Νοέμβριο του 2013 Οι θεσμικοί επενδυτές (που διαχειρίζονται κατά μίνιμουμ κεφάλαια της τάξης των 100 εκ δολαρίων) όπως τα hedge funds τα συνταξιοδοτικά ταμεία και τα αμοιβαία κεφάλαια είναι ανάμεσα σε εκείνους που κατέχουν σήμερα μεγάλο κε-φάλαιο μετοχών στα μητρώα των εταιρειών εξόρυξης χρυσού

Δημιουργώντας κέρδος για τους μετόχους

Οι θεσμικοί επενδυτές με το τεράστιο μέγεθος των επενδύσεών τους είναι δι-ατεθειμένοι να αναλάβουν ενεργό ρόλο για τις επενδύσεις τους πολύ περισσότερο από ότι οι ιδιώτες επενδυτές Οι μεγάλες συγκεντρώσεις της επένδυσης σε μια εται-ρία τους δίνει μεγαλύτερη διαπραγματευ-τική ισχύ (και μάλιστα ψήφων) ώστε να πιέσουν σε εταιρικά θέματα Οι θεσμικοί μέτοχοι της Barrick Gold προφανώς δεν αποτελούν εξαίρεση Η μη απόδοση των αναμενόμενων μερισμάτων στους μέτοχους αποτέλεσε το βασικό λόγο για να πιεστεί η διοίκηση να εγκαταλείψει το σχέδιο αύ-ξησης των επενδύσεων της laquoγια χάρη της

ανάπτυξηςraquo και να ιεραρχήσει πολύ ψηλά την απόδοση των κερδών στους μέτοχους Μάλιστα στα μέσα του 2012 ο Διευθύνων Συμβούλος απολύθηκε με βάση την κακή απόδοση των μετοχών ενώ συνεχείς ήταν και οι διαμάχες στο διοικητικό συμβούλιο καθώς έπρεπε να σηματοδοτηθεί μια νέα εποχή όπου οι αποδόσεις των μετόχων θα έχουν τον πρώτο λόγο

Λόγω όλων των παραπάνω η Barrick Gold υιοθετεί πλέον μια πιο συντηρητική προσέγγιση στην κατανομή κεφαλαίων μαζί με την υπόσχεση ότι laquoοι αποδόσεις (στους μετόχους) θα καθορίζουν την παραγωγή και όχι το αντίθετοraquo Η εταιρεία έχει αναβάλει για παράδειγμα 4 δισ δολαρίων προγραμ-ματισμένες κεφαλαιακές δαπάνες και έχει προχωρήσει πρόσθετες περικοπές των γε-νικών εξόδων Επιπλέον έχουν πουληθεί ορυχεία χαμηλής αποδοτικότητας και υψη-λού λειτουργικού κόστους όπως είναι τα ορυχεία Darlot Granny Smith και Lawlers στη δυτική Αυστραλία

Το αίνιγμα Pascua Lama

Το Pascua Lama σε αυτό το πλαίσιο απο-τελεί ένα γρίφο για την Barrick Gold Κα-θώς έχει χαρακτηριστεί ως το laquoμεγαλύτε-ρο ορυχείο χαμηλού κόστους στον κόσμοraquo θεωρείται η ναυαρχίδα των περιουσιακών στοιχείων της εταιρείας και αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της μελλοντικής παρα-γωγής χρυσού Είναι από τα μεγαλύτερα ανεκμετάλλευτα κοιτάσματα χρυσού στον κόσμο κατέχοντας την 11η θέση και το τρί-το μεγαλύτερο στη Λατινική Αμερική Για τη Barrick Gold υπήρξε το επίκεντρο των κεφαλαιακών της δαπανών με πάνω από 5 δις δολάρια μέχρι σήμερα Αποτελεί το σημαντικότερο λόγο συγκρούσεων μεταξύ της εταιρείας και των μετόχων της με ορι-σμένους μέτοχους να αμφισβητούν ακόμα

το κατά πόσον θα πρέπει να συνεχιστεί το έργο στο σημερινό περιβάλλον

Σε αυτή τη διαμάχη ήρθαν να προστεθούν η διαρκής αντίδραση και αβεβαιότητα για την περιβαλλοντική συμμόρφωση του έργου με τους κανονισμούς της Χιλής η χαμηλό-τερη τιμή του χρυσού σήμερα και τα 15 δις δολάρια έλλειμμα στα οικονομικά της εται-ρείας Όλοι αυτοί οι παράγοντες οδήγησαν στην αναστολή του έργου Η Barrick Gold μπορεί να κατέφερε με αυτή την απόφαση να περιορίσει τη ζημιά της όμως το μέλλον της τίθεται υπό αμφισβήτηση Η παραγωγή η μεγέθυνση και η υπόσχεση της μελλοντι-κής ανάπτυξης παραμένει αναπόσπαστο μέρος της επιχειρηματικής δραστηριότη-τας της και βάσει αυτών καθορίζεται και η βιωσιμότητά της Αυτό αναγκάζει την εται-ρεία να δηλώσει ότι δεν έχει απομακρυνθεί ολοκληρωτικά από το έργο Πράγματι μια απόφαση να αναστείλει τις τωρινές δρα-στηριότητες δεν σημαίνει ότι χάνει τα με-ταλλευτικά δικαιώματα (τα οποία δεν έχουν ημερομηνία λήξης εφόσον οι ετήσιες πλη-ρωμές γης καταβάλλονται)

Τι θα γίνει στο Pascua Lama

Προς το παρόν η εταιρεία έχει μετριάσει το κίνδυνο έκθεσής της στο έργο εξόρυξης στο Pascua Lama Όλα τα σημάδια δείχνουν μια επιβράδυνση στην εξορυκτική βιομηχανία εν γένει η οποία επιδεινώνεται με την αύξηση της επιφυλακτικότητας εκ μέρους των χρη-ματοοικονομικών επενδυτών να συνεισφέ-ρουν κεφάλαια στη βιομηχανία Αλλά εκεί που οι μικρές εταιρίες εξόρυξης (εταιρείες που αναλαμβάνουν μόνο εξερεύνηση)είτε πωλούνται ή κλείνουν σε περίοδο ύφεσης οι μεγάλες χρυσοθήρες δείχνουν αντοχή Πε-ρίοδοι υφέσεις και πτώσης χαρακτηρίζουν τον κύκλο εξόρυξης στο τέλος της προη-γούμενης ύφεσης για παράδειγμα τα σχέ-δια της λειτουργίας του Pascua Lama είχαν για να ξανακκκινίσουν λίγα χρόνια αργότερα όταν οι τιμές του χρυσού ανέκαμψαν Εκτός από το να περιμένει μέχρι να βελτιωθούν οι συνθήκες η εταιρεία εξετάζει να πουλήσει μέρος του μεριδίου της στο Pascua Lama Τέτοιες συμφωνίες συνεργασίας δεν είναι ασυνήθιστες στον τομέα των εξορύξεων με δεδομένη την υψηλή κεφαλαιακή δαπάνη που απαιτείται Προς το παρόν βέβαια πε-ριμένουν τη στιγμή που τα αποθέματα χρυ-σού στο Pascua Lama θα έχουν μεγαλύτερη αξία και χαμηλότερο επενδυτικό κίνδυνο αν εξορυχτούν από το να παραμένουν κά-τω από το έδαφος

JULIE REYESδιδακτορική ερευνήτρια Πολιτικής Οικολογίας

στο Πανεπιστήμιο του ΜάντσεστερΜετάφραση Δήμητρα Σπαθαρίδου

Επιμέλεια Γιώργος Βελεγράκης

ΧιΛη η στρατηγική της Barrick Gold στο ορυχείο χρυσού Pascua Lama

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1324

Αντιδράσεις για τα πρώτα φορτία ασφαλτώδους άμμου στην Ευρώπη

Για πρώτη φορά φορτία πετρελαίου ασφαλ-τώδους άμμου (tar sand oil) στάλθηκαν στην Ευρώπη και πιο συγκεκριμένα στην Ισπανία για επεξεργασία και διύλιση 600000 βαρέλια αρ-γού πετρελαίου της καναδικής εταιρείας Western

Canada Select (WCS) στάλθηκαν από την ισπανική πετρελαϊκή εταιρεία Repsol σε διυ-λιστήριο του Μπιλμπάο Η εξέλιξη αυτή πυροδότησε αντιδράσεις και διαδηλώσεις έξω από το εργοστάσιο το οποίο βρίσκεται σε μια ιδιαίτερα πυκνοκατοικημένη περιοχή Οι εκδηλώσεις διαμαρτυρίας υποστηρίζονται από τοπικές κινήσεις πολιτών και από περι-βαλλοντικές οργανώσεις που επισημαίνουν τους κινδύνους που δημιουργούν για τους κατοίκους και το περιβάλλον

Από τη μεριά της η εταιρεία απορρίπτει τα ενστάσεις κατοίκων και περιβαλλοντικών οργανώσεων και ισχυρίζεται ότι ο συγκεκριμένος τύπος αργού πετρελαίου παράγει την ίδια ποσότητα εκπομπών με οποιοδήποτε άλλο είδος πετρελαίου

Παρrsquoόλα αυτά μελέτες σε άλλες περιοχές του πλανήτη έχουν συνδέσει την ύπαρ-ξη διυλιστηρίων ασφαλτώδους άμμου με αυξημένα επίπεδα καρκίνου και αναπνευ-στικών νοσημάτων Απόπειρες της ΕΕ να ποσοτικοποιήσει τις εκπομπές αερίων ρύπων από διαδικασίες εξόρυξης και διύλισης πετρελαίου ασφαλτώδους άμμου έχουν προς το παρόν εγκαταλειφθεί μετά τις έντονες αντιδράσεις του Καναδά και της βιομηχανίας πετρελαίου

Ανεπαρκής ο περιορισμός της ΕΕ στα βιοκαύσιμα καταγγέλουν οικολογικές οργανώσεις

Στις 13 Ιουνίου και μετά από μήνες διαπραγματεύσεων οι υπουργοί Ενέργειας της ΕΕ αποφά-σισαν τον περιορισμό των βιοκαυσίμων στο 7 της ενέργειας της Ευρώπης για μεταφορές το 2020 και ενώ η αρχική πρόταση προέβλεπε όριο 5 Οικολογικές οργανώσεις όμως προειδο-ποιούν ότι ο περιορισμός είναι πολύ ήπιος και έρχεται καθυστερημένα Οι αρνητικές συνέπειες από βιοκαύσιμα θα αυξηθούν καθώς το όριο του 7 σημαίνει 50 αύξηση του σημερινού επιπέδου χρήσης βιοκαυσίμωνΠώς όμως τα βιοκαύσιμα που αποτελούν ένα είδος ανανεώσιμης πηγής ενέργειας έφτασαν να αποτελούν κίνδυνο για το περιβάλλονΒασικό επιχείρημα για την πολιτική υποστήριξης των βιοκαυσίμων στην ΕΕ (πχ βιοντήζελ) ήταν ότι έχουν ως αποτέλεσμα χαμηλότερες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου σε σχέση με τα ορυ-κτά καύσιμα δεδομένου πχ ότι τα φυτά που καλλιεργούνται για να παραχθούν τα βιοκαύσιμα απορροφούν διοξείδιο του άνθρακα Ίσως σημαντικότερα κίνητρα όμως ήταν οι αυξανόμενες τιμές των ορυκτών καυσίμων και η ενεργειακή ασφάλειαΚαθώς όμως οι ευρωπαϊκές χώρες και οι προμηθευτές καυσίμων υλοποιούσαν τους στόχους για τα βιοκαύσιμα το αποτέλεσμα ήταν η προώθηση σχεδόν αποκλειστικά βιοκαυσίμων που παράγονται από τροφικές και ενεργειακές καλλιέργειες όπως φοινικέλαιο σόγια ελαιοκράμβη (βιοντήζελ) σιτάρι και καλαμπόκι (αιθανόλη) Η επιστημονική κοινότητα έχει προειδοποιήσει ότι η αυξημένη ζήτηση για βιοκαύσιμα στην ΕΕ οδηγεί στην επέκταση της παγκόσμιας καλλιεργήσιμης γης σε βαθμό που μπορεί τελικά να αυ-ξήσει τις εκπομπές που συντελούν στην κλιματική αλλαγή Αυτή η έμμεση αλλαγή χρήσης γης (Indirect Land Use Change ndash ILUC) συντελείται ως εξής Επιφάνεια γης που μπορεί να χρησι-μοποιηθεί για καλλιέργεια τροφίμων τώρα χρησιμοποιείται για καλλιέργεια καυσίμων Αυτό έχει ως αποτελέσμα να χρειάζεται επιπλέον επιφάνεια καλλιεργήσιμης γης για τα τρόφιμα Η laquoνέαraquo γη συνήθως βρίσκεται σε τροπικές περιοχές όπου μεγάλα δάση κόβονται για να δημιουργηθεί χώρος για καλλιέργειες Αυτή η αποψίλωση μειώνει τα δέντρα και γενικότερα τη βλάστηση που απορροφά διοξείδιο του άνθρακα και αποβάλλει τεράστια μεγέθη αερίων θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα αναιρώντας τον αρχικό στόχο της πολιτικής της ΕΕ για τα βιοκαύσιμα Ταυτόχρονα ο ανταγωνισμός μεταξύ καλλιέργειας βιοκαυσίμων και τροφίμων για εκτάσεις γης και για νερό ανεβάζει τις τιμές των τροφίμων και εντείνει τις διακυμάνσεις των αγορών γεωρ-γικών προϊόντων ενώ οι επιδοτήσεις στα βιοκαύσιμα κοστίζουν περίπου 6 δισ euro το χρόνο στα ευρωπαϊκά κράτηΗ Ευρώπη είναι ήδη η ήπειρος με την υψηλότερη εξάρτηση από εκτάσεις γης εκτός των συνόρων της και έχει το δεύτερο υψηλότερο επίπεδο laquoκατανάλωσης γηςraquo κατά κεφαλήν Σύμφωνα με μελέ-τη του Οικονομικού Πανεπιστήμιου της Βιέννης για την οργάνωση laquoΦίλοι της Γηςraquo ΕυρώπηςΤο αποτύπωμα της κατανάλωσης βιοκαυσίμων σε επιφάνεια γης το 2010 ήταν 450 εκατομμύρια στρέμματα ισοδύναμο με την επιφάνεια της Σουηδίας Το 2030 αν η σημερινή τάση συνεχιστεί η κατανάλωση βιοκαυσίμων της ΕΕ αναμένεται να αυξηθεί κατά 58 χρησιμοποιώντας περίπου 700 εκατομ στρέμματα έκταση ίση με την επιφάνεια της Σουηδίας και της Πολωνίας μαζίΗ χρήση ξύλου για παραγωγή θερμότητας και ηλεκτρισμού προκαλεί το μεγαλύτερο αποτύπωμα περίπου 300 εκατομ στρέμματα δάσους το 2010 που προβλέπεται να φτάσουν τα 400 εκατομ στρέμματα το 2030 Αν όλο αυτό το ξύλο προερχόταν από το εσωτερικό της ΕΕ θα απαιτούσε σχεδόν το 40 όλης της παραγωγικής δασικής έκτασης της ΕυρώπηςΗ Ευρώπη πρέπει όχι μόνο να περιορίσει τη χρήση των βιοκαυσίμων για αυτοκίνητα αλλά και να περιορίσει την τεράστια έκταση γης που χρησιμοποιείται γενικότερα από την ΕΕ θέτοντας υποχρε-ωτικούς στόχους που περιορίζουν την υπερκατανάλωση Τα βιοκαύσιμα μπορούν να παίξουν ρόλο στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής όμως θα πρέπει αυτό να γίνει με χρήση υπολειμμάτων και αποβλήτων (βιοκαύσιμα δεύτερης γενιάς) αντί για την καύση δέντρων και καρπών

ε ίδαμε

Ομπάμα ndash Νέο πρόγραμμα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής

Στις 2 Ιουνίου ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μπάρακ Ομπάμα ανακοίνωσε μέσω της Υπη-ρεσίας Προστασίας του Πε-ριβάλλοντος (EPA) ένα νέο φιλόδοξο πρόγραμμα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερ-μοκηπίου κατά 30 μέχρι το 2030 (έτος βάσης το 2005) Το πρόγραμμα περιλαμβάνει

σειρά μέτρων όπως το κλείσιμο μονάδων ηλεκτροπαραγωγής από άνθρακα την προώ-θηση της εγκατάστασης αιολικών και φωτοβολταϊκών μονάδων την ενίσχυση πολιτικών εξοικονόμησης ενέργειας και την εισαγωγή συστημάτων ανταλλαγής ρύπων Ο προ-σανατολισμός του προγράμματος είναι προς την υιοθέτηση στόχων μείωσης εκπομπών σε επίπεδο Πολιτειών (States) και όχι σε ομοσπονδιακό επίπεδο Βασικός στόχος του προγράμματος είναι η δραστική μείωση των εκπομπών από τα εργοστάσια ηλεκτροπα-ραγωγής που αποτελούν το βασικό παραγωγό αερίων του θερμοκηπίου στις ΗΠΑ

Η πρωτοβουλία Ομπάμα δέχεται σθεναρή κριτική από τη βιομηχανία άνθρακα και τους ρεπουμπλικάνους που θεωρούν ότι το πρόγραμμα αυτό θα περικόψει τις θέσεις εργασί-ας στον κλάδο και θα αυξήσει τα τιμολόγια του ρεύματος Από την άλλη το πρόγραμ-μα αντιμετωπίστηκε πολύ θετικά από τις περιβαλλοντικές οργανώσεις οι οποίες όμως επισημαίνουν ότι και πάλι υπολείπεται των προβλέψεων της Διακυβερνητικής του ΟΗΕ (IPCC) για τις αναπτυγμένες χώρες Αντιδρούν τέλος στην υλοποίηση προγραμμάτων ανταλλαγής (cap and trade) και αντιστάθμισης (offsetting) των εκπομπών ρύπων μεταξύ των Πολιτειών καθώς χρησιμοποιώντας ως παράδειγμα τον αντίστοιχο ευρωπαϊκό μη-χανισμό (ETS) ισχυρίζονται ότι τέτοιου τύπου μηχανισμοί που βασίζονται στους νόμους της αγοράς αποτυγχάνουν να οδηγήσουν σε πραγματικές μειώσεις εκπομπών

Σε κάθε περίπτωση η εξαγγελία του συγκεκριμένου προγράμματος αποτελεί μια πολύ ενδιαφέρουσα εξέλιξη καθώς πρόκειται για την πρώτη εθελοντική δέσμευση των ΗΠΑ σε ένα φιλόδοξο σχέδιο αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1316

Έχουν περάσει χιλιάδες χρόνια από τότε αλλά καλό είναι να θυμόμαστε ότι ο ευρωπαϊκός πολιτισμός ξεκίνησε από κάποιο ακρογιάλι της χώρας μας Σε κάποια παραλία ίσως από αυτές που το ΤΑΙΠΕΔ έχει βάλει πωλητήριο έφτασε πριν χιλιάδες χρόνια από την Ανατολή η τερατόμορφη ζωόμορφη θεά της μη-τρότητας της μητέρας φύσης και έγινε Ήρα Αθηνά Άρτεμις Αφροδίτη Εστία Ο Ευρωπαϊκός πολιτισμός η φιλοσοφία ξεκίνησαν από αυτά τα ακρογιάλια Από αυτά τα ακρογιάλια ανοιχτά και κοινά σε όλους ξεκίνησαν οι αναζητήσεις των ανθρώπων για νέους τόπους Από εκεί έφευγαν τα εμπορεύματα τα προϊόντα οι ιδέες και εκεί έφταναν άλλα υλικά άγνωστα που βελτίωναν τη ζωή των ανθρώπων νέες ανακαλύψεις και νέες ιδέες που οργάνωναν τη σκέψη και τη ζωή Σε κάποιο από αυτά τα ακρογιάλια έφτασαν στην Ευρώπη το αλφάβητο και οι αριθμοί

Έχει χαραχθεί βαθειά στην ανθρώπινη συνείδηση ότι η παραλία είναι η πόρτα της μεγάλης φυγής από την πείνα την καταπίεση τον θάνατο Κοινόχρηστη ανά τους αιώνες ήταν ο στόχος από το laquoθάλαττα ndash θάλατταraquo των αρχαίων μέ-χρι τους μετανάστες σε άλλες χώρες ή από άλλες χώρες ελπίζοντας να μπουν σε κάποιο καρυδότσουφλο για το ταξί-δι σε κάποιο απέναντι ακρογιάλι ικέτες ζωής που καταλήγει σε στοίχημα ζωής ή θανάτου

Μικρό παιδί άκουγα τους μάγκες στον Πειραιά να αστειεύονται όταν ήθελαν να πουν ότι δεν κληρονόμησαν να λένε laquoμου άφησε πέντε στρέμματα θάλασσαraquo Ο αιγιαλός και η θάλασσα για τη λαϊκή συνείδηση ήταν και είναι κάτι εκτός συ-ναλλαγής Στο μέλλον όμως αν το σχέ-διο νόμου γίνει νόμος του κράτους θα μπορείς να ζητήσεις παραχώρηση θάλασ-σας να κάνεις τεχνητά νησιά και πάνω να οικοδομήσεις Πολιτισμικό σοκ για τους παππούδες και όχι μόνο του λιμα-νιού του Πειραιά

Ζούμε εποχές catastroika Δημόσια και κοινά σε όλους αγαθά εκτός συναλλαγής γίνονται αντικείμενα του πόθου των νέ-ων ολιγαρχών Οι παραλίες η θάλασσα τα δάση τα φυσικά οικοσυστήματα από κοινόχρηστα απαραίτητα για τη ζωή και την ποιότητα ζωής των ανθρώπων γίνε-ται προσπάθεια να μετατραπούν σε μέσο πλουτισμού της νέας ολιγαρχίας

Απέναντι σε αυτή την βάρβαρη επίθε-ση κατά της ζωής και του πολιτισμού οι πολίτες οργανώνονται Ήδη λειτουργεί με τη συμμετοχή περισσότερων από εκατό συλλογικοτήτων η επιτροπή laquoΑκτές ώρα μηδένraquo που οργανώνει τον αγώνα για κοινόχρηστες παραλίες στα πρότυπα του νικηφόρου αγώνα κατά της αναθεώρησης του άρθρου 24 του συντάγματος

Οι παραλίες το καλοκαίρι μας περιμέ-νουν για τους νέους αγώνες

ΜΠαΜΠηΣ ΜΠιΛιΝηΣ

ΥΓ1 Σημαντική η δράση της 29 Ιουνίου 2014 των νέων ΣΥΡΙΖΑ στην Μα-ρίνα Φλοίσβου ΑΕ στον Φαληρικό Όρμο Ένα παράδειγμα για το τι μας περιμένει με την ιδιωτικοποίηση των παραλιών πολύς δομημένος όγκος εντατικές χρήσεις γης με καταστή-ματα εστίασης και διασκέδασης ιδι-ωτική χρήση και όχι κοινόχρηστη στο δομημένο και στον αδόμητο χώ-ρο με έλεγχο από ιδιωτική φύλα-ξη που απαγόρευσε σε πολίτες να μοιράσουν προεκλογικά φυλλάδια πριν μερικές μέρες

ΥΓ2 Διαβάσαμε στον τύπο ότι το καρ-τέλ με τον ένα τόνο ηρωίνη θα ξέ-πλενε τα μαύρα έσοδά του επενδύο-ντας σε τουριστική επιχείρηση στο παράκτιο μέτωπο του Σαρωνικού στην Αττική

ΥΓ3 Το πρώτο μεγάλο στοίχημα για τις κινητοποιήσεις αποτελεί ο υπερ-μαραθώνιος laquo240 χιλιόμετρα για τον αιγιαλόraquo από τα Ίσθμια έως τον Μαραθώνα στην Αττική που γίνεται από 8 έως 12 Ιουλίου 2014

Παραλία αγ κοσμά μήπως ζούμε το τελευταίο καλοκαίρι μιας ελεύθερης πλαζ

Για πολλά χρόνια η παρα-λία του Αγ Κοσμά ήταν κλει-στή για τους ανθρώπους που δεν μπορούσαν ή δεν ήθελαν να πληρώσουν εισιτήριο Η εταιρία που εκμεταλλεύονταν την πλαζ την είχε αποκλεί-σει εισπράττοντας εισιτήρια τη μέρα και μετατρέποντάς την παράνομα σε χώρο δε-ξιώσεων και νυχτερινής δι-ασκέδασης τη νύχτα

Αυτά ως το καλοκαίρι του 2007 Όταν με μια πολυήμερη απεργία πείνας ο Δήμαρχος Κορτζίδης κατόρθωσε να συ-γκεντρώσει τις πιο ποικίλες δυνάμεις της αυτοδιοίκησης και των κινημάτων γύρω από το αίτημα της ελεύθερης πρό-σβασης στη θάλασσα

Με τη συμπαράσταση πλή-θους κοινωνικών φορέων ο Δήμος Ελληνικού συντόνισε την επιχείρηση αφαίρεσης των περιφράξεων της πλαζ Ήταν εκεί δεκάδες Οργανι-σμοί αυτοδιοίκησης το ΤΕΕ ο Δικηγορικός Σύλλογος της Αθήνας ο Πανελλήνιος Ια-τρικός σύλλογος το ΕΚΑ συνδικάτα πολιτικοί παρά-γοντες από όλους τους χώ-ρους και βεβαίως κάμποσες χιλιάδες ενεργοί πολίτες των κινημάτων πόλης

Ακολούθησαν τα δικαστή-ρια Δήμαρχος αντιδήμαρχοι αιρετοί και εργαζόμενοι στο Δήμο στοχοποιήθηκαν από τις εταιρίες που παράνομα εκμεταλλεύονταν την πλαζ Σύρονται ακόμη σήμερα αλλά και για πολλά χρόνια ακό-μη θα ταλαιπωρούνται σε ποινικές και αστικές δίκες Χαλάλι Για το δικαίωμα της ελεύθερης πρόσβασης στη θάλασσα

Κοιτάζοντας τις φωτογρα-φίες της εποχής όσοι ζήσα-με τα γεγονότα νιώθουμε τη συγκίνηση μαζί με την πε-ρηφάνια για ότι έγινε να ανακατεύονται με τη ανη-συχία για το τι πρόκειται να συμβεί

Διότι πέρασαν ήδη εφτά καλοκαίρια και μπαίνου-με στο όγδοο που χιλιάδες κάτοικοι του λεκανοπέδιου χαίρονται καθημερινά ελεύ-θερα την πλαζ ΑΜΕΑ που δεν μπορούσαν για χρόνια να κολυμπήσουν γιατί στις πλαζ δεν υπάρχει ο κατάλ-ληλος εξοπλισμός μπόρεσαν στον Αγ Κοσμά χάρις στις προσπάθειες του δήμου και των εθελοντών Καθημερινά εκατοντάδες μέλη των ΚΑΠΗ διάφορων δήμων της περι-

οχής καταφθάνουν για να χαρούν λίγη θάλασσα

Του χρόνου όμως τι θα γίνει Η δημοτική αρχή που θα αναλάβει το Σεπτέμβρη στο πρόγραμμά της μιλά για εφαρμογή laquoμικρούraquo εισιτη-ρίου για τους μη δημότες Και η περιοχή προσφέρε-ται ήδη μέσω ΤΑΙΠΕΔ στη Lamda του κου Λάτση Μαζί με το Αθλητικό κέντρο του Αγ Κοσμά και το πρώην αε-ροδρόμιο

Οι πολίτες θα χρειαστεί να υπερασπιστούν αυτό που καταχτήθηκε με πολύ αγώνα το 2007 Διότι όπως έδειξε η ζωή και ιδιαίτερα η εμπει-ρία των τελευταίων χρόνων όλα τα δικαιώματα με όσο αγώνα κι αν καταχτήθηκαν χρειάζονται αγώνες για την υπεράσπισή τους Και οι βου-τιές στον Αγ Κοσμά θα χρει-αστούν νέους αγώνες για να παραμείνουν ελεύθερες

ακηΣ ΜΠαΔΟΓιαΝΝηΣ

παραλία μου ιστορία μου

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 17

Φρεαττύδα και Βοτσαλάκιαhellip δυο παραλίες του Πειραιά που στο διάβα του χρόνου αφηγούνται την ιστορία της πόλης από την αρχαιότητα μέ-χρι σήμερα Αρκεί να ξαπλώσεις δίπλα στο κύμα να φέρεις το τοπίο μια γύρα με τα μάτια σου και όλη η αφήγηση ξετυλίγεται μπροστά σου Θα δεις το τείχος τα σπήλαια τις φυσικές ομορφιές τον υδροβιότοπο θα ακούσεις τις φωνές των χιλιάδων λουόμενων που βούτηξαν στα νερά τους τις χαρές και τα παιχνίδια Όμως καθώς μπαίνεις στη θάλασσα θα σκοντά-ψεις πάνω στα μπάζα που κείτονται ακόμα εκεί ζωντανά να θυμίζουν πως έθαψε την πόλη και τα μνημεία της ο Σκυλίτσης Ανάμεσα στα βότσαλα θα βρεις κομμάτια από πολύχρωμα μωσαϊκά και θα νο-σταλγήσεις εκείνη την εποχή που βλέπεις μόνο στις cards postales Τον Πειραιά με τα όμορφα νεοκλα-σικά μια πόλη που χάθηκε στο χρόνο και έχει αφή-σει πίσω της ετοιμόρροπα μελαγχολικά κουφάρια Θα θυμηθείς έναν Πειραιά που αγάπησαν πολύ οι πειραιώτες αλλά όχι οι Δήμαρχοι του Αφού κάνεις τη βουτιά σου θα θελήσεις να απλω-θείς στην παραλία για να στεγνώσεις κάτω από τον ήλιο όμως ο ήλιος είναι δυνατός και θα αναζητή-σεις σκιά Θα τη βρεις κάτω από τις ομπρέλες που έβαλε η Δημοτική Αρχή για σένα Και εκεί που θα βολευτείς και θα είσαι έτοιμος να κλείσεις τα μά-τια μια δυνατή μουσική θα σε προσγειώσει απότο-μα και ένας σερβιτόρος θα εμφανιστεί να σου πά-ρει παραγγελίαΚαι κάπως έτσι ξεκινά αντίστροφα η αφήγηση

Στις 30-1-2012 το Δημοτικό Συμβούλιο Πειραιά αποφα-σίζει την αξιοποίηση και διάθεση των παραλιών Φρεατ-τύδα και Βοτσαλάκια Ειδικότερα η σύμβαση παραχώρη-σης η οποία σε πολλά σημεία είναι αόριστη και ασαφής

προβλέπει για την πλαζ Βοτσαλάκια τη δημιουργία χώρου αναψυκτηρίου και ανάπτυξη τραπεζοκαθισμάτων χώρου για την τοποθέτηση ομπρελών και ξαπλωστρών οργανω-μένου ανοιχτού χώρου στάθμευσης χώρου catering στο δώμα του κεντρικού κτιρίου του δημοτικού κολυμβητηρίου και του παράπλευρου δομημένου χώρου του ορόφου θε-ρινού κινηματογράφου και ένταξη εντός αυτού κυλικείου Ενώ για την πλαζ Φρεαττύδα ορίζει τη δημιουργία χώρου αναψυκτηρίου σε λυόμενη κατασκευή με παράπλευρο στέ-γαστρο για την ανάπτυξη τραπεζοκαθισμάτων χώρου για την τοποθέτηση ομπρελών και ξαπλωστρών και οργανω-μένου ανοιχτού χώρου στάθμευσης

Η παραπάνω απόφαση της Δημοτικής Αρχής και όσες ακολούθησαν πάρθηκαν κατά πλειοψηφία με την υπερ-ψήφισή τους από την παράταξη του Δημάρχου και την καταψήφισή τους από τις λοιπές παρατάξεις της αντιπο-λίτευσης Τα σχέδια του Δήμου για την αξιοποίηση των παραλιών πυροδότησαν αντιδράσεις από την πλευρά των κατοίκων της πόλης οι οποίοι αποφασίζουν να μην επι-τρέψουν την παραχώρηση των μοναδικών παραλιών του Πειραιά στους ιδιώτες

Στις 3-5-2012 πραγματοποιείται ο διαγωνισμός για την εκμετάλλευση με τη μορφή μίσθωσης αιγιαλού παραλίας κοινόχρηστων χώρων στις παραλίες ο οποίος κατακυρώ-νεται με ετήσιο μίσθωμα 81000 ευρώ για τα Βοτσαλάκια και 52000 ευρώ για τη Φρεαττύδα Οι πλειοδοτικοί δι-αγωνισμοί για τις δύο παραλίες είναι παράνομοι καθώς οι αποφάσεις του ΔΣ στις οποίες στηρίζονται έχουν ακυ-ρωθεί Ο Δήμαρχος δίνει διαταγή να κλείσουν οι πόρτες του Δημαρχείου για να μην μπουν οι κάτοικοι Τελικά οι 200 περίπου παρευρισκόμενοι κάτοικοι κατορθώνουν να μπουν και καταθέτουν 2000 υπογραφές ενάντια στην ιδι-ωτικοποίηση που σήμερα αγγίζουν τις 5000

Οι δημότες αντιμετωπίζονται με τον πλέον απαξιωτικό τρόπο απειλούνται με συλλήψεις εξυβρίζονται και τελικά και οι δύο παραλίες δίνονται στον ίδιο γνωστό επιχειρη-

ματία που επί σειρά ετών διατηρεί κατάστημα υγει-ονομικού ενδιαφέροντος στην παραλία Βοτσαλάκια Το τελευταίο λειτουργεί μέ-χρι και σήμερα με ευθύνη του Δημάρχου κ Μιχαλο-λιάκου χωρίς άδεια ενώ έχει κριθεί αυθαίρετο τόσο από την Κτηματική Υπηρε-σία που εξέδωσε και πρω-τόκολλο κατεδάφισής του από το 2005 το οποίο δεν έχει εκτελεστεί ακόμα όσο και από το Κεντρικό Αρ-χαιολογικό Συμβούλιο του Υπουργείου Πολιτισμού με απόφαση του στις 2232013 Οι εγκαταστάσεις των δύο πλέον καταστημάτων ένα σε κάθε πλαζ όλο και επε-κτείνονται δημιουργώντας μια ανεξέλεγκτη κατάσταση εκμετάλλευσης των μοναδι-κών παραλιών της πόλης

από τους ιδιώτες με την ευλογία των Δημοτικών Αρχών Από την άλλη πλευρά η laquoΠρωτοβουλία κατοίκων για τα Βοτσαλάκια και τη Φρεαττύδαraquo εξακολουθεί να κάνει κι-νητοποιήσεις και μαζικές εκδηλώσεις με πολιτικό επιμορ-φωτικό και πολιτιστικό περιεχόμενο μέχρι και σήμερα με στόχο την οικειοποίηση των παραλιών και την ενημέρωση των κατοίκων της πόλης για όσα συμβαίνουν ( βλ httpfreevotsalakiafreatidawordpresscom)

Η εδραιωμένη επί σειρά ετών κατάσταση αυτή αλλά και η πρόσφατη υπογραφή της σύμβασης παραχώρησης κάθε άλλο παρά προφητικές ήταν Καθώς η ιστορία μιλάει και λέει ότι στην πολιτική σκηνή και δη στο πολιτικό παρα-σκήνιο τίποτα δεν είναι τυχαίο Και αναφέρομαι στο νομο-σχέδιο-έκτρωμα για τον αιγιαλό που έρχεται μεταξύ άλλων να νομιμοποιήσει όλες τις παραπάνω αυθαιρεσίες καθώς σύμφωνα με το τελευταίο αίρονται οι σημερινοί περιορι-σμοί που αφορούν στην έκταση της παραλίας που μπορεί να παραχωρηθεί για απλή χρήση αλλά και παρέχεται η δυνατότητα νομιμοποίησης αυθαίρετων κατασκευών που βρίσκονται στην παραλία και στον αιγιαλό στην περίπτω-ση που εξυπηρετούν επιχειρηματικούς σκοπούς

Σε μια εποχή που μας καταδικάζουν στην ανεργία μας κόβουν τους μισθούς και τις συντάξεις μας στερούν βα-σικά αγαθά και υπηρεσίες μας πετάνε έξω από τα σπί-τια μας και μας φορολογούν ακόμα και για τον αέρα που αναπνέουμε σε αυτή τη μυθική εποχή που αγγίζει τα όρια της επιστημονικής φαντασίας υπάρχει ακόμα πα-ρακάτωhellip Οι δημόσιοι και ελεύθεροι χώροι δεν ανήκουν πια στην πόλη και στους κατοίκους της αλλά στα μεγάλα συμφέροντα Οι παραλίες των διακοπών μας της ελευθε-ρίας και της χαλάρωσης μας ανήκουν σήμερα στο laquoμεγά-λο κεφάλαιοraquo της ιστορίας στο οποίο ο λαός αποτελεί μια θλιβερή υποσημείωση Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε ότι οι αντιφάσεις των συμφερόντων των διαφόρων κοινωνικών ομάδων δημιουργεί την ανάγκη διαρκούς διεκδίκησης του δικαιώματος στην πόλη ιδιαίτερα όταν η σύγκρουση αυτή λαμβάνει χώρα την εποχή της κρίσης όπου υπάρχει μια τοπική κοινωνία που δοκιμάζεται σκληρά Θα επιτρέψου-με λοιπόν ένα τέτοιο τέλος

ΒιΒιαΝ ΓΛΕΝη

Φρεαττύδα και Βοτσαλάκια δυο παραλίες στο λιμάνι

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1318

Οι ακΤΕΣ ΩΣ κΟιΝα αΓαΘα

laquoΟ νεοφιλελευθερισμός έχει καθοριστεί από τη μάχη της ιδιωτικής περιουσίας όχι μόνο ενάντια στην κρατική αλλά -και αυτό ίσως είναι το πιο σημαντικό- κυρίως ενά-ντια στην laquoκοινή ιδιοκτησίαraquo (common) [] Συχνά οι επιλογές οι οποίες μας παρουσιά-ζονται είναι μεταξύ του καπιταλισμού και του σοσιαλισμού της κυριαρχίας μεταξύ ιδιωτικής και κρατικής ιδιοκτησίας με την θεραπεία κατά τα δεινά του κρατικού ελέγ-χου να φαίνεται να είναι η ιδιωτικοποίηση και κατά του κεφαλαίου η κρατικοποίηση δηλαδή ο κρατικός έλεγχος Χρειάζεται να εξερευνήσουμε και μια άλλη πιθανότητα ούτε την ιδιωτική ιδιοκτησία του καπιτα-λισμού ούτε την δημόσια ιδιοκτησία του σοσιαλισμού αλλά το κοινό στον κομμου-νισμόraquo (Michael Hardt Reclaiming the common in communism [1])

Ενέργειες όπως αυτή του πρώην Υπουργού Οικονομικών Γιάννη Στουρνάρα ο οποίος κατέθεσε ένα νομοσχέδιο με το οποίο απει-λεί την ελεύθερη πρόσβαση των πολιτών στις ακτές είναι μια πικρή υπενθύμιση ότι τυπικά οι ακτές δεν είναι ο laquoκοινόςraquo μας χώρος Είναι απλά ένας χώρος στην ιδιο-κτησία του κράτους ο οποίος παραχωρείται στους πολίτες στους commoners από το κράτος μέχρις ότου εμφανιστεί η ευκαιρία για να μπουν στην αγορά Το νομοσχέδιο εκτός από το ότι θέλει να βάλει περιορι-σμούς στο μακρόχρονο δικαίωμα ελεύθε-ρης πρόσβασης στις ακτές προτείνει επί-σης την ιδιωτικοποίηση των ακτών αλλά και αμνηστία σε υφιστάμενες κατασκευές που δημιουργήθηκαν κατά παράβαση της ισχύουσας νομοθεσίας

Οι ακτές συχνά θεωρούνται ως μέρος των laquoκοινώνraquo (commons) ενός χώρου όπου η πρόσβαση είναι δωρεάν και η ευχαρίστη-ση του να απλά να είσαι laquoεκείraquo είναι η ίδια για όλους ασχέτως κοινωνικο-οικονομικής κατάστασης Ακτές αποτελούν για πολλούς (έστω και υποσυνείδητα) ένα ουτοπικό όραμα για το πώς θα μπορούσε να ήταν η κοινωνία στον γκρίζο εκείνο χώρο μεταξύ ιδιωτικού και κρατικού

Για να αντιληφθούμε την ιδεολογική ση-

μασία του νομοσχεδίου για τους αιγιαλούς είναι σημαντικό πρώτα να αντιληφθούμε τη σημασία των κοινών αγαθών ως απο-μεινάρια της εποχής όπου οι τοπικές κοι-νότητες ήταν υπεύθυνες για τη διαχείριση των δικών τους χώρων και αγαθών μακριά από την κυρίαρχη ιδεολογία για τη σημασία της ιδιωτικής περιουσίας laquoΚοινάraquo ονομά-ζουμε τα αγαθά τα οποία κληρονομήθηκαν από τις προηγούμενες γενιές δημιουργή-θηκαν συλλογικά ή που αποτελούν φυσι-κή κληρονομιά

Η εφεύρεση του όρου laquoη τραγωδία των κοινώνraquo (tragedy of the commons) από τον Garrett Hardin στο ομώνυμο κείμενό του στο περιοδικό Science το 1968 υπήρ-ξε ορόσημο στην ιστορία της διαχείρισης των κοινών αγαθών με τους υποστηρικτές του νεοφιλελευθερισμού να χρησιμοποιούν τον όρο και τη θεωρία του Hardin για να δικαιολογήσουν τις προσπάθειές τους για ιδιωτικοποίηση και εμπορευματοποίηση αγαθών που για χρόνια βρίσκονταν στα χέρια των τοπικών κοινοτήτων Με αυτό τον τρόπο αν θέλετε είχαμε ένα δεύτερο κύμα οικειοποίησης των κοινών μετά από την laquoπερίφραξηraquo όπως ονομάστηκε η με-τατροπή των κοινών (συνήθως της κοινο-τικής γης) σε ιδιωτική περιουσία πχ στην Αγγλία τον 18ο αιώνα

Στο κείμενό του ο Hardin προσπαθούσε να αναδείξει το πρόβλημα της ατομικής συ-μπεριφοράς απέναντι σε συλλογικά αγαθά υποστήριζε δηλαδή ότι όταν κάποια αγαθά δεν ανήκουν σε συγκεκριμένα άτομα αλλά σε όλους η εκμετάλλευσή τους αποφέρει ατομικά πλεονεκτήματα και κοινά μειονε-κτήματα με αποτέλεσμα μεμονωμένα άτο-μα να το εκμεταλλεύονται Όταν το 2009 η οικονομολόγος Elinor Ostrom βραβεύθηκε με το Νόμπελ Οικονομίας για τη θεωρία της για τη διαχείριση των κοινών πόρων ήρθαν στην επιφάνεια εναλλακτικές θεω-ρίες βασισμένες σε επιτυχημένα και απο-τυχημένα παραδείγματα αυτοδιαχειριζόμε-νων κοινοτήτων αφοπλίζοντας έτσι κυρί-αρχα πολιτικο-οικονομικά μοντέλα όπως η laquoτραγωδία των κοινώνraquo του Hardin Ο

David Harvey ταυτόχρονα στο βιβλίο του Rebel cities from the right to the city to the urban revolution το 2012 υποστηρίζει ότι το πρόβλημα στην θεωρία του Hardin δεν είναι τα κοινά καθαυτά αλλά η απο-τυχία της ατομικής ιδιοκτησίας να ικανο-ποιήσει τα κοινά συμφέροντα Ο Harvey δηλαδή τοποθέτησε το πρόβλημα σrsquo ένα πλαίσιο όπου το θέμα είναι η ατομική ιδι-οκτησία των αγαθών και κατά συνέπεια η προσπάθεια για μεγιστοποίηση του ατομι-κού κέρδους

Φυσικά όμως και τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά Σε μια εποχή όπου η επικρατέ-στερες ιδέες είναι βασισμένες σrsquo ένα καπι-ταλιστικό μοντέλο με ταξικό και πατριαρ-χικό υπόβαθρο και όπου οι κυβερνήσεις δίνουν προτεραιότητα στην οικονομική ανάπτυξη αντί στις κοινωνικο-οικολογι-κές ισορροπίες όσοι έχουν πρόσβαση στα κοινά (commoners) παγιδεύονται στο laquoμα-γκανοπήγαδο της παραγωγήςraquo (treadmill of production) έχοντας το δίλημμα εργα-σία έναντι της περιβαλλοντικής προστασίας [2] Οι αιγιαλοί όμως φαίνεται να ξυπνούν τις συνειδήσεις μας και παρόλη τη δύναμη των κυρίαρχων ιδεών της εποχής οι πολί-τες δεν αποδέχονται την οικειοποίηση της παραθαλάσσιας ουτοπίας από κανένα

Και δεν μιλούμε μόνο για το πρόσφατο νομοσχέδιο για τους αιγιαλούς Το 2007 οι πολίτες και ο δήμος του αθηναϊκού προ-αστίου του Ελληνικού κινητοποιήθηκαν ενάντια στους νονούς της νύχτας οι οποί-οι οικειοποιήθηκαν αυθαίρετα δημόσια πα-ραλία για τις ιδιωτικές τους επιχειρήσεις εμποδίζοντας την ελεύθερη πρόσβαση σε αυτή [3] Σε μια άλλη υπόθεση τον Μάιο του 2012 ήταν η δημοτική αρχή του Πει-ραιά η οποία μίσθωσε δύο από τις δημο-τικές παραλίες σε ιδιωτικές εταιρείες στην τιμή των euro134000 Για άλλη μια φορά ένα ισχυρό τοπικό κίνημα δημιουργήθηκε για να αντισταθεί [4]

Σε αντίθεση με την τσιμεντοκρατεία που εισέβαλε στις ακτές άλλων (ευρωπαϊκών τουλάχιστον) τουριστικών προορισμών η Ελλάδα έχει μέχρι τώρα προστατεύσει τις

φυσικές της ακτές επιτρέποντας έτσι στους ανθρώπους που έχουν πληγεί τόσο άσχημα από τα μέτρα λιτότητας να βρίσκουν μια ουτοπία σε χώρους με εξαιρετική φυσική ομορφιά Όπως και στην περίπτωση των Σκουριών στη Χαλκιδική οι άνθρωποι της Ελλάδας δεν νοιάζονται για την τιμή του χρυσού και διεκδικούν το δικαίωμά τους στα βουνά Με τον ίδιο τρόπο οι άνθρωποι της Ελλάδας δεν νοιάζονται για τις οικονο-μικές δυνατότητες της χρυσής άμμου και πολεμούν για να κρατήσουν το δικαίωμα τους στις ακτές

Η οικονομική κρίση έχει γίνει δικαιολο-γία για την προώθηση μιας οικονομικής ανάπτυξης με την οποία βίαια οικειοποι-ούνται τα περιβαλλοντικά και κοινωνικά μας δικαιώματα με σκοπό την περαιτέρω εδραίωση μιας νεοφιλελεύθερης ατζέντας Η ιδιωτικοποίηση του δημόσιου πλούτου έχει γίνει προτεραιότητα για πολλές κυ-βερνήσεις Στην Ελλάδα από τα μεταλλεία χρυσού στη Χαλκιδική μέχρι το νερό και την υγεία οι ιδιωτικοποιήσεις προσπαθούν να αφαιρέσουν από τους πολίτες όχι μόνο το δικαίωμα στη φύση αλλά και από άλλα ζωτικής σημασίας δικαιώματα Η προσοχή της κυβέρνησης και των ιδιωτικών συμ-φερόντων βρίσκονται απροκάλυπτα πλέον και στις οικονομικές δυνατότητες της ακτο-γραμμής και της χρυσής αμμουδιάς

Γινόμαστε μάρτυρες στις προσπάθειες του σφετερισμού ενός από τους τελευταίους laquoκοι-νούς χώρουςraquo (commons) από διαφορετικά επίπεδα εξουσίας από το κράτος μερικές φορές από τις δημοτικές αρχές αλλά και το ιδιωτικό κεφάλαιο Οι δούλοι του κεφαλαί-ου προσπαθούν να μεταμορφώσουν και να καλύψουν με τσιμέντο τις τελευταίες μας ουτοπίες Αλλά οι ουτοπίες είναι αυτές που συγκροτούν τη ζωή των ανθρώπων όπως το νερό και ο αέρας Ο Εδουάρδο Γκαλεά-νο (Eduardo Galeano) μας έχει διδάξει (και αυτό είναι που πρέπει να θυμόμαστε κα-θώς πολεμούμε για το δικαίωμα μας στις ακτές) ότι ο σκοπός της Ουτοπίας ldquoes para caminarrdquo είναι για να περπατούμε [5] Η μάχη για τις ακτές ως κοινό αγαθό θα συ-νεχίζεται καθώς παρακολουθούμε με οί-κτο τους δούλους του κεφαλαίου οι οποί-οι στη μάχη τους για την προώθηση της νεοφιλελεύθερης ιδέας έχουν εμπορευ-ματοποιήσει και τσιμεντοποιήσει τις δικές τους ουτοπίες

ΜαΡια ΧαΤζηΜιΧαηΛΕρευνήτρια σε θέματα κοινών αγαθών και θαλάσσιας

πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Άαλμποργκ στην Δανία

[1] httpwwwtheguardiancomcommentisfree2011feb03communism-capitalism-socialism-property

[2] httproarmagorg201406labor-environmental-movements-coalition

[3] httpunfollowcomgrweb-only8667-courteu

[4] httpfreevotsalakiafreatidawordpresscom

[5] https wwwyoutubecomwatchv=m-pgHlB8QdQ

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 19

laquoΗ Τουρκία συνορεύει στις τρεις πλευρές της με τη θάλασσαraquo Αυτό ήταν ένα από τα πρώτα πράγματα που μάθαμε στο σχολείο Εμφανιζόταν σαν κάτι για το οποίο μέσα από μια εθνικιστική οπτική θα έπρεπε να μας κάνει περήφανους Με συνολικό μή-κος ακτών 8333χλμ (περισσότερο από το 74 των συνόρων της) ίσως πράγματι αντιστοιχεί στην Τουρκία αυτή η έμφαση στις ακτές Αλλά τι σημαίνει αυτό για εμάς Μπορούμε να απολαμβάνουμε τη θάλασσα που μας περιβάλλει ή πρόκειται για κάτι που δεν μπορούμε να δούμε ή να σκεφτούμε Ξέρουμε ότι η θάλασσα είναι κάπου εδώ κοντά αλλά για τους περισσότερους από εμάς είναι απροσπέλαστη Μόνο για τρεις δεκαετίες οι παραλίες της Τουρκίας ήταν ανοιχτές στο κοινό Ήταν καθαρές ελεύθε-ρες και ndash πάνω απrsquo όλα ndash κοντά στα σπί-τια και τα διαμερίσματά μας Σήμερα όσες παραλίες υπάρχουν στην Κωνσταντινού-πολη είναι κατειλημμένες είτε από κτίρια είτε από δρόμους Και αν τύχει και κάποια παραλία ξέφυγε από αυτό το μοντέλο τότε ούτε που θα τολμούσες να βουτήξεις μέσα στα τοξικά νερά της θάλασσας

Η διάβρωση των ακτών

Από τη δεκαετία του 1970 η παράκτια ζώνη της Τουρκίας από τη Μαύρη Θάλασσα έως τη Μεσόγειο πάσχει από εντατική αστική ανάπτυξη Ο μαζικός τουρισμός παίζει βα-σικό ρόλο στην Αττάλεια και την Mugla Σε αυτές τις παραθαλάσσιες πόλεις κυριαρχούν τα υδροπάρκα τα γήπεδα γκόλφ τα ξενο-δοχεία και οι παραλίες που προσελκύουν τουρίστες Ωστόσο η αυξανόμενη αστική ανάπτυξη έχει αφανίσει τις ακτές της Κων-σταντινούπολης και της Kocaeli Σε αυτές τις ζώνες οι αμμόλοφοι έχουν αντικατασταθεί από αεροδρόμια γέφυρες μονάδες επεξερ-γασίας λυμάτων εγκαταστάσεις αναψυχής συμπεριλαμβανομένων αστικών πάρκων Σε άλλες περιοχές όπως στα Άδανα και τη Μερσίνα πρακτικές εντατικής καλλιέργει-ας (πχ εκκαθαρίσεις γης για καλλιέργειες και κατασκευή αρδευτικών καναλιών) έχουν προκαλέσει σοβαρές επιπτώσεις στις ακτές Η βιομηχανική ανάπτυξη (πχ η κατασκευή θερμοηλεκτρικών σταθμών αυτοκινητοδρό-μων και ναυπηγείων) έχει επίσης καταστρέ-ψει την παράκτια ζώνη στη Σαμψούντα και την Τραπεζούντα

Η εξαφάνιση της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς

Η αυξανόμενη πίεση από την αστικοποί-ηση και την εκβιομηχάνιση σε συνδυασμό με την κλιματική αλλαγή απειλούν τα πα-ράκτια οικοσυστήματα της Τουρκίας Πα-

τη τροποποίηση αλλάζει το πλάτος των ακτών από 50μ σε 10μ Αυτό σημαίνει ότι ζώνη ακτής πλάτους 40μ μπορεί να πουληθεί σε ιδι-ώτες Δημιουργείται έτσι μία νέα πηγή εσόδων για την κυβέρνηση που μάλι-στα παρουσιάζεται να λει-τουργεί προς όφελος του δημόσιου συμφέροντος Το χειρότερο απrsquo όλα όχι μόνο για το Νόμο για τις Παράκτιες Περιοχές αλλά και για το Νόμο για τις Δη-μόσιες Συμβάσεις το Νό-μο για την Προστασία της Φύσης και της Βιοποικιλό-τητας τον Κανονισμό για την Προστασία των Υγρο-τόπων και πολλές άλλες ρυθμίσεις είναι το γεγονός ότι τα τελευταία δέκα χρό-νια έχουν προσανατολιστεί στην ανάπτυξη ζωνών αντί της προστασίας

Οι Στόχοι της Τουρ-κίας για το 2023

Οι ακτές είναι για την κυβέρνηση το φιλέτο από το οποίο μπορεί να αντλή-σει έσοδα Και όλες οι πα-ραπάνω θεσμικές αλλαγές αποβλέπουν στην αξιοποί-ηση του φιλέτου αυτού Το κυβερνόν Κόμμα της Δικαι-οσύνης και της Ανάπτυξης (AKP) έχει το όραμα να κάνει μέχρι το 2023 την Τουρκία μία από τις δέκα ισχυρότερες οικονομίες στον κόσμο Οι Στό-χοι για το 2023 έχουν ήδη πολλές δυσμενείς επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον και την κοινωνία Ο Turhan Uslu ερευνητής του Πανεπιστημίου Gazi της Άγκυρας επιση-μαίνει ότι τα τελευταία 50 χρόνια 7487χλμ των τουρκικών ακτών (90 του συνόλου των ακτών της χώρας) έχουν υπερδομηθεί Σύμφωνα με ανακοινώσεις του Υπουργού Οικονομικών το 2013 οι δημόσιες εκτάσεις ndash οι περισσότερες από τις οποίες είναι αμ-μόλοφοι ndash είτε θα πουληθούν είτε θα ανα-πτυχθούν με κερδοφόρες κατασκευές στη γη Αυτό σημαίνει ότι αναμένεται να δού-με κι άλλες εγκαταστάσεις όπως γήπεδα γκολφ γήπεδα βόλεϊ θερμοηλεκτρικούς σταθμούς τουριστικές υποδομές ενεργει-ακούς αγωγούς αεροδρόμια εργοστάσια ανθρακωρυχεία δρόμους και αυτοκινητό-δρομους Το χειρότερο είναι ότι παράκτι-

ράκτια και θαλάσσια οικοσυστήματα υπο-βαθμίζονται από οικιακά και βιομηχανικά λύματα βλαβερές ουσίες που μεταφέρονται από την ενδοχώρα με τα ποτάμια γεωργικές πρακτικές σε παράκτιες περιοχές τουριστι-κές δραστηριότητες και υπερσυγκέντρωση παραθεριστικών κατοικιών εμπορικών και τουριστικών λιμένων και αλιευτικών υποδο-μών Σήμερα πολλά είδη ψαριών που ήταν σε αφθονία τη δεκαετία του 1970 κινδυ-νεύουν με αφανισμό για λόγους που συν-δέονται με την υπεραλιεία τη ρύπανση των υδάτων και την καταστροφή των φυσικών ενδιαιτημάτων Η ταχύτατη εξάπλωση των τουριστικών υποδομών και δραστηριοτή-των κατά μήκος των ακτών έχει καταστρέ-ψει ενδιαιτήματα ειδών όπως η θαλάσσια χελώνα τα δελφίνια και η φώκια μοναχός Τα πράγματα δεν είναι καλύτερα στον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς Φέροντας τη φήμη ενός τεράστιου υπαίθριου μουσείου η Τουρκία βρίσκεται στο σταυροδρόμι πολ-λών αρχαίων πολιτισμών αρκετοί από τους οποίους αναπτύχθηκαν στις ακτές Πρόκει-ται για ζώνες που βρίσκονται κάτω από την αυξανόμενη πίεση του μαζικού τουρισμού και της αστικοποίησης

Ενθαρρύνοντας την ανάπτυξη των ακτών

Σε αντίθεση με ότι συμβαίνει στην πρά-ξη το Άρθρο 43 του τουρκικού Συντάγμα-τος του 1982 ορίζει ότι οι ακτές αποτελούν κρατική οντότητα Το ίδιο άρθρο επίσης αναφέρει ότι η παραλία ο αιγιαλός και η όχθη των ποταμών πρέπει να σχεδιάζονται και να χρησιμοποιούνται μόνο με βάση το δημόσιο συμφέρον Ωστόσο υπάρχουν δώδεκα κρατικοί φορείς και περίπου τρι-άντα νόμοι για τις ακτές Πολλοί από αυ-τούς έρχονται σε αντίθεση με το στόχο της προστασίας όχι μόνο των ακτών αλλά και άλλων φυσικών πόρων Για παράδειγμα ο Νόμος 2634 για την Ενθάρρυνση του Του-ρισμού (1982) του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού έχει συμβάλλει στην προώ-θηση της ανάπτυξης των ακτών μέσα από ιδιωτικοποιήσεις εκτάσεων Ο Νόμος 3621 για τις Παράκτιες Περιοχές (1990) είναι ένα κείμενο για την προστασία των ακτών που ταυτόχρονα έχει νομιμοποιήσει σχεδόν όλες τις οικιστικές και βιομηχανικές εγκαταστά-σεις και δραστηριότητες στις παράκτιες περιοχές μέσα από τροποποιήσεις του στα χρόνια που ακολούθησαν την ψήφισή του Σύμφωνα με μία από τις τροποποιήσεις οι ακτές και η γη που προκύπτει από επιχω-ματώσεις και αποξήρανση δεν υπόκεινται στις προστατευτικές ρυθμίσεις του Νόμου 2863 για την Προστασία της Πολιτιστικής και Φυσικής Κληρονομιάς Η πιο πρόσφα-

ες πόλεις όπως η Κωνσταντινούπολη συ-νεχίζουν να υποδέχονται μετανάστες που αναζητούν αστικές υποδομές και ευκαιρίες εργασίας προκαλώντας μεγάλη αναπτυξι-ακή πίεση στις παράκτιες ζώνες

Ο ακτές είναι πολύτιμη πηγή ζωής για όλους και ιδιαίτερα σημαντικές για τη φυ-σική και πολιτιστική μας κληρονομιά Μέ-σα σε μισό μόνο αιώνα η Τουρκία έχασε ένα μεγάλο μέρος αυτής της πηγής ζωής Οι ακτές πρέπει να είναι υπό τη φροντίδα του δημόσιου και όχι στα χέρια ιδιωτικών εταιρειών που έχουν ως στόχο το κέρδος Εάν δε συμβεί αυτό τότε ndashσε αντίθεση με το όραμα του AKP- είναι πολύ πιθανό η Τουρκία να γίνει μέχρι το 2023 μία από τις δέκα χώρες με τις μεγαλύτερες περι-βαλλοντικές καταστροφές και συγκρούσεις στον κόσμο

Akgun ILHAN Ακτιβίστρια για το δικαίωμα στο νερό Τουρκία

ΤΟυΡκια κύματα ιδιωτικοποιήσεων στις ακτές μας

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1320

από τη λατινοποίηση στην κινεζοποίηση μια κΡηΤη δρόμος

Η μετεκλογική σοδειά από τις προσδοκίες που καλλιεργήθηκαν για ανατροπές στην τοπική αυτοδιοίκηση της Κρήτης απέδειξε οτι αφενός το ντόπιο βαθύ σύστημα έχει τις αντοχές και τις ρίζες του άγρουστα και από την άλλη οτι ο σπόρος της εναλλακτικής πρότασης είτε ήταν τζούφιος είτε έπεσε κι αυτός θύμα της εξαιρετικής ανομβρίας που για δεύτερη συνεχόμενη χρονια ταλαιπώ-ρησε τους αγρότες Παρόλαυτά ή ίσως και γι`αυτό η Κρήτη αυτό τον Ιούνη ζει κατά κάποιο τρόπο την κινηματογραφική σκηνή όπου ένα Fast Truck (Track το γράφουν στο ΥΠΑΝ) ευρωατλαντικής σχεδίασης αλλά made in China έρχεται καταπάνω της ενώ αυτή χωρίς να έχει πάρει χαμπάρι κοιτά με αγωνία ανάμεσα στις ξαπλώστρες με το λογότυπο της Invest in Greece μήπως έπεσε κάνα ευρώ από τους τουρίστες και ακούει στα ακουστικά του smartphone το success story του Σαμαρά του Γιώργου Εκτός όμως από τη συνηθισμένη για αυτή την εποχή μπάλα τη συνηθισμένη επέλαση των τουριστών και το συνηθισμένο μάπα καρπούζι ο φετινός Ιούνης έφερε και επέ-λαση καινούριων σχεδίων για επενδύσεις έργα υποδομής κατεπείγουσες αξιοποιήσεις κατεπείγοντα νομοσχέδια και άλλα φρούτα που επείγονται να ωριμάσουν μήπως κοψει κανείς το φυτό που τα τρέφει σύριζα

Η κάθοδος του Κινέζου πρωθυπουργού στην Κρήτη και η δήλωσή του οτι βλέπει στην Ελλάδα την πύλη εισόδου της Κίνας στην Ευρώπη δείχνει οτι η διαδικασία Λατι-νοποίησης της χώρας μπαίνει στο διαταύτα αρχής γεννομένης από το Νότο με τη ση-μειολογία που κουβαλά ο όρος στο παγκό-σμιο παιχνίδι της νεοαποικιακής εκμετάλ-λευσης ανθρώπινων και φυσικών πόρων Και αν αυτή τη φορά το λιμάνι του Νότου δεν ήταν στην επίσημη ατζέντα η κεντρι-κή θέση του αεροδρομίου του Καστελίου στις συζητήσεις δείχνει οτι η οικονομική και εμπορική υπερδύναμη είναι πιο κοντά από ποτέ στο να αποκτήσει μετά το λιμάνι του Πειραιά και τις άλλες στρατηγικές με-ταφορικές υποδομές-πύλες που χρειάζεται με όπλα το τεράστιο Κινέζικο πλεόνασμα τη γεωστρατηγική θέση της Κρήτης και το διακαή πόθο της Ελληνικής κυβέρνη-σης να απογειώσει από κάπου το δικό της success story

Στην ίδια λογική του είδα φώς και μπήκα η χώρα με τη μεγαλύτερη εγκατεστημένη ισχύ βΑΠΕ στον κόσμο υπέγραψε συμφω-νίες συνεργασίας με Ελληνικές αλλά και ξένες εταιρίες (EDF) για την εγκατάσταση ενεργειακών μεγαπρότζεκτς σε όλη την επι-κράτεια Η ΤΕΡΝΑ συγκεκριμένα με φτηνό χρήμα από την Κινέζικη Βιομηχανική και Εμπορική Τράπεζα (1η κρατική στον κόσμο

σε κεφάλαια με $19 τρις) και αρωγό την Sinohydro την κρατική μεγαεταιρία κατα-σκευής έργων υποδομής και φραγμάτων έκανε το ντίλ για το υβριδικό στο Αμάρι Ρε-θύμνου Το πακέτο περιλαμβάνει και άλλα έργα αντλισιοταμίευσης σε όλη την χώρα (122 δις Ευρώ) ανοίγοντας το δρόμο για την ιδιωτική διαχείρηση των νερών Αν πάνε καλά τα πράγματα πιθανά στο μέλλον να βοηθήσουν να ξεκολλήσει και το μεγα-λύτερο (1077 MW 359 ανεμογεννήτριες και καλώδιο διασύνδεσης) ενεργειακό έρ-γο βΑΠΕ της ΤΕΡΝΑ στην Κρήτη που έχει κρυώσει κάπως απεντασσόμενο από το fast track ενώ πιθανά πάλι ο Κοπελούζος να

περιμένει οι δικοί του στρατηγικοί εταίροι στην Προμηθέας Gas να ψωνίσουν με τη σειρά τους και να ξεκολλήσει και αυτός το δικό του έργο (1005 MW 437 ανεμογεν-νήτριες και καλώδιο διασύνδεσης)

Όμως το μεγάλο γεωπολιτικό και στα καθ` ημάς μικροπολιτικό παιχνίδι στα ενεργεια-κά της μεγαλονήσου αναμένεται να συνε-χιστεί τα επόμενα χρόνια με τους υδρογο-νάνθρακες τα έργα διασύνδεσης και την καθιέρωση της ως ενεργειακού κόμβου της ανατολικής Μεσογείου με ότι αυτό συνεπάγεται Στην πρόσφατη αιτιολογική έκθεση για την σκανδαλώδη επιδότηση 6 θέσεων εργασίας μέσω 6 έργων ΒΑΠΕ με 93 εκ Ευρώ από τον επενδυτικό νόμο πε-ριλαμβάνεται ο κατάλογος των έργων που εντάσσονται στον ευρωπαϊκό κανονισμό για τις διευρωπαϊκές ενεργειακές υποδο-μές Για την Κρήτη προβλέπει τo πέρασμα της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ισραήλ-Κύ-πρου-Ελλάδας (Euro-Asia Interconnector) και του αγωγού φυσικού αερίου East-Med Το τυράκι στη φάκα πέρα από την εθνική

υπερηφάνεια για το νέο γεωστρατηγικό μας ρόλο και τα δήθεν δισεκατομμύρια με την κάνουλα θα είναι οι εκατοντάδες χι-λιάδες θέσεις εργασίας (450000 λένε μόνο για την Κρήτη) στον τομέα των εξορύξεων που έπονται και η μετατροπή της Κρήτης από ldquoυπερδήμοrdquo σε ldquoυποκρατικήrdquo οντότη-τα μέσω των ανταποδοτικών τελών όπως προέβλεπαν προεκλογικά περιφερόμενοι στρατηγικοί αναλυτές στα γραφεία της επα-νεκλεγμένης περιφερειακής αρχής

Στο πλαίσιο αυτής της γεωπολιτικής ανα-βάθμισης της Κρήτης εντάσεται και η πρό-σφατη αίτηση στην Invest in Greece από τη VOPAK τη μεγαλύτερη εταιρεία απο-

θήκευσης και διαχείρισης πετρελαιοειδών στον κόσμο για τη δημιουργία σταθμού διαμετακόμισης στη νότια Σητεία σε έκτα-ση 400 στρεμμάτων Είναι αυτό που λέει ο λαός τώρα που βρήκαμε παπά που θά-βει αβέρτα στη Συρία την Ουκρανία και το Ιράκ και που όλως τυχαίως είναι κομβικές χώρες για την ενεργειακή τροφοδοσία της Ευρώπης ευκαιρία να θάψουμε πεντέξι και στη δικιά μας αυλή

Ένα εύλογο ερώτημα είναι πως όλα αυτά και άλλα πολλά θα χωρέσουν και θα συν-δυαστούν με την άλλη μεγάλη ιδέα για με-τατροπή των ελληνικών ακτών και νησιών και της Κρήτης ειδικότερα σε Μαγιόρκα της ανατολικής Μεσογείου Οι Κινέζοι επενδυ-τές υποσχέθηκαν να ξαναέρθουν σύντομα για να δουν και τα διαθέσιμα ακίνητα για τουριστική αξιοποίηση αλλά θα πρέπει να ξέρουν οτι θα στριμωχτούν στα γραφεία του ΤΑΙΠΕΔ μαζί με τους άλλους διεθνείς και εγχώριους παίκτες του real estate και των κατασκευών που διαγκωνίζονται ήδη ποιός θα πρωτοχτίσει τις εκατοντάδες χι-

λιάδες νέες τουριστικές κατοικίες και συ-μπλέγματα με προυπολογισμό πάνω από 10 δις Μέχρι τότε η κυβέρνηση τρέχει με διαδικασίες κατεπείγοντος να αμπα-λάρει το πακέτο περνώντας από το θερινό τμήμα της βουλής το νέο χωροταξικό και εντάσσοντας στην πραμάτεια του ΤΑΙΠΕΔ όσα από τα παραλιακά ldquoφιλέταrdquo της Κρή-της δεν έχουν ακόμα τσιμεντωθεί από τους ντόπιους παράγοντες του ΣΕΤΕ όπως πχ η δημοτική πλάζ του Καρτερού και η πρώ-ην αμερικάνικη βάση των Γουρνών Και αυτό ενώ ήδη δρομολογούνται βρίσκο-ντας ανέλπιστους συμμάχους σε τοπικούς φορείς και την απελπισμένη κοινωνία οι τουριστικές μεγαεπενδύσεις στην ανατολι-κή Κρήτη (Μονή Τοπλού Καβο Πλάκο) και βάζοντας το νησί από τα ανατολικά στην κιμαδομηχανή της ιδιωτικής πολεοδόμη-σης και χωροταξίας Στα ψιλά γράμματα του τουριστικού success story έχει περάσει οτι κάποιες τουριστικές επιχειρήσεις της Κρή-της έχουν πιάσει το νοημα της κινεζοποί-ησης και πληρώνουν πλέον με κουπόνια soupermarket και διαμονήφαγητό τους υπαλλήλους απαλλαγμένους βεβαίως από το βάρος των συλλογικών συμβάσεων και της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης αφού ετσι κι αλλιώς τα νοσοκομεία κλείνουν ή υπολειτουργούν

Το Fast Track που έρχεται καταπάνω στην Κρήτη ξαναθέτει το προεκλογικό ερώτημα αν υπάρχει πειστική και συγκεκριμένη εναλ-λακτική πρόταση Η απάντηση που δόθηκε στις εκλογές του Μάη πρέπει να ξεβολέψει τους πάντες κινήματα πολιτικούς κοινω-νικούς και επιστημονικούς φορείς απο τα κλιματιζόμενα γραφεία της πολιτικής και επιστημονικής τους αυτάρκειας Επείγει ο διάλογος και η σύνθεση για την επαναδι-ατύπωση και συγκεκριμενοποίηση αυτής της πρότασης Αλλά όχι σύνθεση ισσορο-πιστική και διαχειριστική ή πάνω σε μο-ντέλα που εφάρμοσε ο νεοαποικισμός στη Λατινική Αμερική με ακριβά δάνεια από την Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ ή στην Αφρική με φτηνά δάνεια απο τις κρατικές κινέζικες τράπεζες Ούτε με προτάσεις για αριστερόστροφή ldquoπραγματιστικήrdquo διαχεί-ρηση που καλλιεργούν αυταπάτες οτι οι ανεμογεννήτριες οι εξέδρες φυσικού αε-ρίου και οι τουριστικές επενδύσεις από την ντόπια ελιτ για την αλλοδαπή ελιτ με ερ-γαζόμενους ντόπιους ldquoνταλιτrdquo θα γίνουν συστατικά της ριζοσπαστικής στροφής που απαιτούν οι καιροί Αλλιώς οι σαμαράδες θα συνεχίσουν να φτιάχνουν μεγάλες ιδέες - σαμάρια για πειθήνια υποζύγια

κΩΣΤηΣ ΔαΜιαΝακηΣ αγρότης - βιολόγος

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 21

Την πολυαναμενόμενη ολοκλήρωση του χημικού αφοπλισμού της Συρίας με την απομάκρυνση και των τελευταίων φορτί-ων χημικών παραγόντων και πρόδρομων ουσιών ανακοίνωσε πανηγύρισε ο Οργα-νισμός για την Απαγόρευση των Χημικών Όπλων (OPCW) στις 23 Ιουνίου Η κατα-στροφή του συριακού χημικού οπλοστασίου που ευθύνεται για το θάνατο περισσότερων από 1400 ανθρώπων τον περασμένο Αύ-γουστο αποτελεί ένα σημαντικό βήμα για την εξάλειψη των χημικών όπλων παγκο-σμίως Το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS παρα-μένει σταθερό στην άποψη που έχει εκφρά-σει εδώ και δεκαετίες μαζί με εκατοντάδες άλλες οργανώσεις από όλο τον κόσμο για την επιτακτική ανάγκη να δοθεί ένα τέλος στην παραγωγή και χρήση χημικών όπλων να γίνει εξουδετέρωση - καταστροφή όλων των υπαρχόντων και να επιβληθούν διε-θνείς κυρώσεις σε όσους συνεχίζουν να κατασκευάζουν χρησιμοποιούν ή κατέχουν όπλα μαζικής καταστροφής χημικά πυρη-νικά βιολογικά Παράλληλα προτάσσει ως αναγκαίους όρους τον έλεγχο την αποδοκι-μασία και την υποβολή κυρώσεων σε όλες εκείνες τις χώρες κυβερνήσεις και εταιρεί-ες που ενώ αρχικά εξάγουν τεχνογνωσία τεχνολογία και πρώτες ύλες για την κατα-σκευή των οπλοστασίων έρχονται μετά να laquoλύσουνraquo τα προβλήματα που έχουν οι ίδι-ες δημιουργήσει συνήθως με το χειρότερο τρόπο Χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιας βλακείας αναλγησίας και στάσης απέναντι στη νομιμότητα και το δικαίωμα στην ει-ρήνη ενός ολοκλήρου λαού παραμένει το Ιράκ και ο Σαντάμ Χουσεΐν

Την ίδια στιγμή που η διεθνής κοινότητα πανηγυρίζει τον αφοπλισμό της Συρίας συ-νεχίζει να υπάρχει μια σειρά κρίσιμων ερω-τημάτων που πρέπει να απαντηθούν κυρίως όσον αφορά τα επόμενα βήματα της διαδικα-

σίας καταστροφής των χημικών Προτεραιό-τητας 1 (υψηλής τοξικότητας) Σύμφωνα με την ενημέρωση που υπάρχει τα χημικά φορ-τώθηκαν από τη Latakia στο δανέζικο πλοίο ldquoArk Futurardquo με τελικό προορισμό το λιμάνι Gioia Tauro της Ιταλίας όπου θα γίνει με-ταφόρτωση 560 τόννων εξ αυτών στο ldquoCape Rayrdquo Το μετασκευασμένο φορτηγό πλοίο του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ θα καταπλεύ-σει το αμέσως επόμενο διάστημα σε διεθνή ύδατα της Μεσογείου laquoκάπουraquo μεταξύ Κρή-της Μάλτας και Ιταλίας - η ακριβής τοποθε-σία δεν έχει γνωστοποιηθεί Η εξουδετέρωση των χημικών θα γίνει εν πλω με τη μέθοδο της υδρόλυσης η οποία έχει ευρέως χρησι-

περί της καταστροφής των ΧηΜικΩΝ ΟΠΛΩΝ της ΣυΡιαΣ

μοποιηθεί κατά το παρελθόν για την κατα-στροφή χημικών και αναμένεται να διαρκέσει μέχρι 90 ημέρες Για τις ανάγκες της συγκε-κριμένης επιχείρησης κατασκευάστηκαν το 2013 από τις ΗΠΑ δύο φορητά συστήματα (Field Deployable Hydrolysis Systems) Η συγκεκριμένη πλατφόρμα έχει δοκιμαστεί μόνο με υποκατάστατα που προσομοιάζουν με τη φυσική και χημική σύσταση των ndashπιο τοξικώνndash laquoσυγγενώνraquo τους Το σύστημα αυ-τό αδρανοποιεί τους χημικούς παράγοντες θερμαίνοντας και αναμιγνύοντάς τους (με-ταξύ άλλων) με νερό υδροξείδιο του νατρί-ου και υποχλωριώδες νάτριο με αποτέλεσμα να μετατρέπονται σε λιγότερο επικίνδυνες χημικές ουσίες που δεν μπορούν να χρησι-μοποιηθούν για την κατασκευή όπλων Τα laquoπροϊόνταraquo της υδρόλυσης θα αποθηκευτούν και εν συνεχεία θα μεταφερθούν σε κατάλ-ληλες χερσαίες εγκαταστάσεις επεξεργασί-ας επικίνδυνων αποβλήτων για περαιτέρω επεξεργασία και καταστροφή Σύμφωνα με τις πληροφορίες που είναι διαθέσιμες στην ιστοσελίδα του OPCW η Γερμανία και το Ην Βασίλειο είναι μεταξύ των χωρών που θα αναλάβουν την καταστροφή μέρους των προϊόντων αυτών

Η πληροφορία ότι τα χημικά όπλα ή τα προϊόντα της υδρόλυσης θα απορριφθούν στη θάλασσα που αναπαράγεται από πολ-λά εγχώρια ΜΜΕ είναι ανακριβής και ένα από τα προϊόντα της παραπληροφόρησης που πυροδοτεί η απουσία οποιασδήπο-τε ενημέρωσης από τους αρμοδίους προς τους πολίτες Από την ημέρα που έγινε γνωστό η επιλογή της εν πλω υδρόλυσης (μετά από πρόταση των ΗΠΑ) γεννιούνται φόβοι και πολλές ενστάσεις σχετικά με την επιλογή για άλλη μια φορά του ευάλωτου περιβάλλοντος της Μεσογείου για τέτοιου είδους προβληματικά και με μεγάλο κίνδυ-νο εγχειρήματα

Την ίδια ώρα που πρέπει να εφαρμοστεί άμεσα η Οδηγία Πλαίσιο για τη Θαλάσσια Στρατηγική και η ολοκληρωμένη διαχείριση και διατήρηση των θαλάσσιων και παράκτι-ων οικοσυστημάτων και ειδών που η ΕΕ έχει θέσει ως προτεραιότητα τη laquoΓαλάζια Ανάπτυξηraquo προωθώντας τη ως έναν από τους βασικότερους άξονες για ανάπτυξη και έξοδο από την κρίση των χωρών της Μεσογείου η επιλογή της εν πλω υδρόλυ-σης με πλοίο μάλιστα που δεν διαθέτει τα χαρακτηριστικά ασφαλούς ναυσιπλοΐας και πρόσθετης ασφάλειας για τέτοιου είδους επιχειρήσεις εντείνει τις ανησυχίες

Είναι δε απορίας άξιο πώς η Ελλάδα που έχει αναλάβει την Προεδρία του Συμβου-λίου της ΕΕ κατά το πρώτο εξάμηνο του 2014 (αλλά και οι υπόλοιπες χώρες της Μεσογείου ακόμα και η ΕΕ) μένει για μια άλλη φορά απαθής χωρίς να ενημερώνει φορείς και πολίτες όπως οφείλει για ένα τόσο σοβαρό γεγονός Οι καθυστερημένες διαβεβαιώσεις από το Υπουργείο Εξωτερι-κών περί laquohellipύπαρξη[ς] όλων των εγγυήσεων ασφαλείας σε σχέση με το θαλάσσιο περι-βάλλον της Μεσογείουhellipraquo (Μάρτιος 2014) χωρίς ωστόσο απτά στοιχεία και επιχειρή-ματα τροφοδοτεί το κλίμα αμφισβήτησης (που δικαιολογημένα υπάρχει) και αφήνει χώρο για κινδυνολογία και τρομοκρατία

Οι θαλάσσιες δραστηριότητες ενέχουν πάντα το κίνδυνο ατυχήματος Η επιλογή του πιο κατάλληλου και ασφαλούς- και όχι του πιο laquoβολικούraquo- σημείου στο θαλάσσιο (ή χερσαίο) χώρο και της αποδεδειγμένα ασφαλέστερης και πιο αποδεκτής μεθόδου καταστροφής σύμφωνα με τους διεθνείς ορ-γανισμούς και την επιστημονική κοινότητα καθώς και η λήψη όλων των απαραίτητων μέτρων πρόληψης αλλά και άμεσης αντιμε-τώπισης σε περίπτωση έκτακτου περιστα-τικού αποτελούν μονόδρομο Τέλος είναι αυτονόητο ότι βασικό στοιχείο αποτελεί η πλήρης διαφάνεια η ενεργός συμμετοχή και συνεχή ενημέρωση των πολιτών

Περιμένουμε από τα αρμόδια ελληνικά υπουργεία Εξωτερικών ΥΠΕΚΑ Ναυτιλί-ας και Αιγαίου να ενημερώσουν υπεύθυ-να φορείς και πολίτες να διαβεβαιώσουν με συγκεκριμένες επιστημονικές αναφο-ρές για την ασφάλεια της μεθόδου και τις επιπτώσεις στο θαλάσσιο περιβάλλον της Μεσογείου και να απαιτήσουν την αναβολή ή ακόμα και την ματαίωση του εγχειρήμα-τος αν θεωρήσουν ότι οι διαβεβαιώσεις που έχουν λάβει από τον OPCW και τον ΟΗΕ είναι ανεπαρκείς

ΔικΤυΟ ΜΕΣΟΓΕιΟΣ SOS

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1322

Στις περισσότερες περιοχές του πλανήτη μας ο χώρος διαμορφώνεται όχι μόνο από φυσικές διεργασίες αλλά και από ανθρώπινες παρεμβάσεις άλλοτε άμεσες και άλ-λοτε έμμεσες Στην εποχή μας πολλές από τις ανθρώπινες δραστηριότητες ndashόπως η εκμετάλλευση των πόρων και η αστικοποίησηndash εξαπλώνονται σε έκταση και αυξάνονται συνεχώς σε ένταση Είναι συγκλονιστικοί οι ταχύτατοι ρυθμοί με τους οποίους συντελούνται τέτοιες διαδικασίες αλλά και οι ριζικές τους επιπτώσεις Οι έμμεσες επιρροές μάλιστα διαχέονται και καλύπτουν το σύνολο του πλανήτη Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι επιπτώσεις στο χώρο από το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής αποτέλεσμα της αύξησης εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου

Ο χώρος όπως διαμορφώνεται από τη Φύση και τον Άνθρωπο αποτελεί τοπίο Σύμφωνα με τον ορισμό του Συμβουλίου της Ευρώπης

laquoτοπίοraquo σημαίνει μία περιοχή όπως γίνεται αντιληπτή από τους ανθρώπους του οποίου ο χαρακτήρας είναι το αποτέλεσμα της δράσης και αλληλεπίδρασης των φυσικών και ή ανθρώπινων παραγόντων

Αρχικά η έννοια του τοπίου ως χώρου με έντονο τοπι-κό χαρακτήρα αναγνωρίστηκε από τις καλές τέχνες και αποτέλεσε διαχρονική πηγή έμπνευσης για τη ζωγραφι-κή και τη χαρακτική τη λογοτεχνία και την αρχιτεκτονική και ίσως τη μουσική Τον 20ο αιώνα όμως έγινε κατανο-ητό ότι το τοπίο συνδυάζοντας τις μεταβολές των οικο-συστημάτων και της βιοποικιλότητας με τις επιρροές από τις ανθρώπινες δραστηριότητες μπορούσε να αποτελέσει χρήσιμο πλαίσιο για τη διαχείριση του χώρου Άρχισε έτσι η διερεύνηση του τοπίου από περιβαλλοντική και χωρο-ταξική σκοπιά

Στην Ευρώπη μια ήπειρο με πλούσια ιστορία και πολι-τισμό της οποίας ο χώρος έχει υποστεί μακρόχρονες και συχνά βίαιες ανθρώπινες παρεμβάσεις το τοπίο αναδείχτη-κε σε αντικείμενο διεπιστημονικής έρευνας Έτσι το 2000 υπογράφηκε στη Φλωρεντία η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για το Τοπίο στο πλαίσιο του Συμβουλίου της Ευρώπης που τέθηκε σε ισχύ το Μάρτιο του 2004 Σήμερα στη Σύμβα-ση μετέχουν 38 χώρες ενώ ετήσιες τεχνικές συναντήσεις έχουν επιτρέψει τη διερεύνηση πολλών πτυχών του τοπί-ου τη διαμόρφωση αλλά και τη διαχείρισή του

Πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι η Σύμβαση για το Τοπίο αποδίδει μεγάλη σημασία στις διαδικασίες κοινωνικής ενημέρωσης και συμμετοχής σε αντίθεση με άλλες περισ-σότερο τεχνοκρατικές προσεγγίσεις Από τη μία πλευρά αυτό αποτελεί θετική εξέλιξη ως προς τη δημοκρατικότη-τα των διαδικασιών από την άλλη όμως δεν έχει διαμορ-φωθεί επαρκώς στο πλαίσιό της μια πραγματιστική και συστηματική μεθοδολογία στη διαφύλαξη και διαχείριση των τοπίων που αποτελεί ακόμα στόχο πολλών προσπα-θειών Έχει όμως προωθηθεί σημαντικά η αναγνώριση του τοπίου στον Ευρωπαϊκό χώρο

Αντίθετα στο επίπεδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης η έν-νοια του τοπίου έχει παραμείνει ουσιαστικά στα αζήτη-τα χωρίς να έχει ενταχθεί οργανικά στα περιβαλλοντικά και χωρικά της προγράμματα Πιθανά αυτό να οφείλεται στη διχογνωμία που βασιλεύει στην Ευρωπαϊκή Ένωση ως προς την αρμοδιότητά της για τα θέματα του χωρικού σχεδιασμού Διχογνωμία που οδήγησε στην παραμέληση ή και εγκατάλειψη σημαντικότατων προγραμμάτων ευ-ρωπαϊκής χωροταξίας που είχε προωθήσει παλαιότερα ο

Μάριος Καμχής κύριο στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτρο-πής Ίσως όμως η παραμέληση αυτή να οφείλεται και στην αδυναμία σύνδεσης του τοπίου με τις laquoαναπτυξιακέςraquo ή και laquoοικονομίστικεςraquo θεωρήσεις που δεσπόζουν στη σημερινή Ένωση Τείνει να αγνοηθεί έτσι η καθοριστική συμβολή του τοπίου στην ποιότητα ζωής των κατοίκων στις μνήμες και συνέχεια των τόπων την πολιτιστική τους ταυτότητα στην υπεραξία που αυτή δημιουργεί και στην ενίσχυση της τουριστικής έλξης Έχουν χρηματοδοτηθεί κατά καιρούς Κοινοτικά προγράμματα που αφορούν το τοπίο χωρίς όμως να αξιοποιηθούν τα αποτελέσματα τους και να οδηγήσουν σε συνεκτική Κοινοτική πολιτική για το τοπίο

Στο διεθνές επίπεδο η Συνθήκη για την Παγκόσμια Κλη-ρονομιά της UNESCO αναγνωρίζει πλέον τοπία στον κατά-λογο των περιοχών της Βέβαια κατά την Ευρωπαϊκή Σύμ-βαση όλα τα τοπία μπορούν να θεωρηθούν ως πολιτιστικά και να απαιτήσουν ενασχόληση και μέριμνα Αλλά αυτά που επιλέγονται από την UNESCO είναι μόνον εκείνα που χαρα-κτηρίζονται από εξέχουσες παγκόσμιες αξίες (outstanding universal values) και είναι μέχρι σήμερα μόνο 85 από τα οποία 79 πολιτιστικά και 6 μεικτά Πρέπει εδώ να σημειωθεί ότι η UNESCO όχι μόνο ενδιαφέρεται αποκλειστικά για τα τοπία με εξέχουσες παγκόσμιες αξίες αλλά τα αντιμετωπίζει ως μία ακόμη κατηγορία παγκόσμιας πολιτισμικής (κυρίως) κληρονομιάς (heritage) κι όχι τόσο ως χωρικές ενότητες οι οποίες είναι ζωντανές και υπόκεινται σε συνεχείς αλλαγές ανάλογα με τις εκάστοτε περιβαλλοντικές κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες κάθε περιόδου

Η Ελλάδα υπήρξε μια από τις πρώτες χώρες που υπέγρα-ψαν την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για το Τοπίο το 2000 Χρει-άστηκε όμως μια δεκαετία για να κυρωθεί η Σύμβαση αυτή από το Κοινοβούλιο που έγινε με το Ν38272010 ΦΕΚ Α 3025022010 δείγμα της έλλειψης ενδιαφέροντος για το τοπίο που είχαν οι μέχρι τότε πολιτικές ηγεσίες

Ένα χρόνο μετά συγκροτήθηκε με υπουργική απόφα-ση η Εθνική Επιτροπή για το Τοπίο με κύριο μέλημα την

εκπλήρωση των υποχρεώσεων της Χώ-ρας που προέκυπταν από την εφαρμογή της Σύμβασης Η Επιτροπή στην οποία η συμμετοχή των μελών της δεν ήταν αμει-βόμενη λειτούργησε μόνο για ενάμισι έτος και μετά σταμάτησε τυπικά λόγω μη αντι-κατάστασης παραιτηθέντων μελών

Στο διάστημα λειτουργίας της η Επιτρο-πή προώθησε δύο κυρίως θέματα

Με τη βοήθεια της Διεύθυνσης Χωρο-ταξίας του ΥΠΕΚΑ ενέταξε τη διαχείριση του τοπίου στις μελέτες για την επικαιρο-ποίηση των Περιφερειακών Πλαισίων Χω-ροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανά-πτυξης που ανατέθηκαν το 2012 για τις 12 περιφέρειες της χώρας Οι μελέτες αυτές περιλαμβάνουν την καταγραφή των τοπί-ων διεθνούς εθνικής και περιφερειακής σημασίας καθώς και όσων έχουν υποστεί ριζικές βλάβες τη διαπίστωση των απειλών που προκαλούν την υποβάθμισής τους και τη διατύπωση γενικών κατευθύνσεων για τη διαφύλαξη ή αποκατάστασή τους Αντί-στοιχα η έννοια του τοπίου εντάχθηκε και στην αναθεώρηση του Ρυθμιστικού Σχεδίου

της Αθήνας Αττικής Ελπίζεται ότι τα αποτελέσματα των μελετών αυτών και η κτηθείσα εμπειρία θα μπορέσουν να αξιοποιηθούν και να αποτελέσουν εργαλεία για την καλή διαχείριση του ελληνικού τοπίου

Δυστυχώς όμως η δεύτερη καίρια πρωτοβουλία της Εθνι-κής Επιτροπής Τοπίου δεν μπόρεσε να υλοποιηθεί ακόμα Πρόκειται για την εκπόνηση μελέτης βάσης που θα περι-λάμβανε την κατάρτιση τυπολογίας του τοπίου την πιλο-τική εφαρμογή προδιαγραφών σε επίπεδο Καλλικράτειου δήμου την παροχή νομικής υποστήριξης για την εκπό-νηση αναγκαίων νομοθετικών ρυθμίσεων τη δημιουργία και λειτουργία Υποστηρικτικής Διαδικτυακής Γεωγραφι-κής Εφαρμογής και τη δημιουργία Βάσης Δεδομένων για το τοπίο την πραγματοποίηση σχετικών εκδηλώσεων δι-αβούλευσης την οργάνωση ενός διεθνούς συνεδρίου την παραγωγή έντυπου υλικού και θα κατέληγε σε διατύπωση εθνικής στρατηγικής για το τοπίο Παρά τη σοβαρή εργασία που έγινε από την Επιτροπή και τη Διεύθυνση Χωροταξί-ας του ΥΠΕΚΑ στην προετοιμασία των προδιαγραφών και των δελτίων έργου για χρηματοδότηση της μελέτης από το ΕΠΠΕΡΑΑ γραφειοκρατικές διαδικασίες ή και πολιτι-κή αδράνεια έχουν αναστείλει την προώθηση αυτής της τόσο χρήσιμης μελέτης Σημειώνεται εδώ ότι τα αποτελέ-σματα της επρόκειτο να τροφοδοτήσουν τα περιφερειακά πλαίσια που αναφέρθηκαν πιο πάνω πράγμα που δεν κα-τέστη δυνατό μέχρι σήμερα

Παρά τις κάποιες αρνητικές εξελίξεις και τη σημερινή δυσμενή συγκυρία η κοινωνική συνειδητοποίηση για το τοπίο εξακολουθεί να ενισχύεται στην Ελλάδα καθώς και η αναγνώριση της δυνητικής του συμβολής στις αναπτυ-ξιακές διαδικασίες ndashκυρίως στον ελληνικό τουρισμόndash αλ-λά και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής Παράγοντες που αργά ή γρήγορα θα ευαισθητοποιήσουν και την πολιτική ηγεσία της χώρας

ΘυΜιΟΣ ΠαΠαΓιαΝΝηΣAρχιτέκτων

ΤΟΠιΟ η ΣυΓΧΡΟΝη ΠΡΟΣΕΓΓιΣη

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 23

Το εξορυκτικό έργο Pascua Lama είχε να αντιμετωπίσει πολλές δυσκολίες από την αρχή πέρα από τις κοινωνικές αντιδράσεις σε Χιλή και Αργεντινή Οι εξελίξεις στη βι-ομηχανία του χρυσού παγκόσμια αλλά και οι ενδο-εταιρικές πολιτικές και οικονο-μικές αποφάσεις επηρέασαν ιδιαίτερα το έργο και τελικά οδήγησαν στην αναστολή του Αυτά τα στοιχεία είναι σημαντικά για τον τομέα της Πολιτικής Οικολογίας καθώς αναζητούμε τι καθορίζει αυτές τις εταιρικές αποφάσεις και ποιών τα συμφέροντα τελικά εξυπηρετούνται Σε αυτό το πλαίσιο η κά-θε επιχείρηση δεν αντιμετωπίζεται ως μο-νολιθική οντότητα αλλά ως ένα δυναμικό πλέγμα σχέσεων εξουσίας αμφισβήτησης και συνεργασίας μεταξύ των διαφόρων φο-ρέων και εκφάνσεων του κεφαλαίουΑν θέ-λουμε να κατανοήσουμε τα κίνητρα και τις πολιτικές της (καναδικής) Barrick Gold στο Pascua Lama της Χιλής πρέπει να laquoανοί-ξουμεraquo το μαύρο κουτί των εταιριών χρυ-σού και να μπούμε στον απόκρυφο κόσμο των χρηματοδοτήσεων που είναι η laquoκαρ-διάraquo της εξορυκτικής βιομηχανίας

Η έκρηξη της τιμής του χρυσού

Ένα σημαντικό στοιχείο που συνθέτει το σκηνικό είναι η τεράστια αύξηση στις τιμές του χρυσού κατά την τελευταία δεκαετία η οποία συνεπάγεται και αύξηση των εξο-ρύξεων σε παγκόσμιο επίπεδο Μέσα από το πρίσμα αυτού που θεωρείται ως η μεγα-λύτερη καταγεγραμμένη άνοδος του εμπο-ρεύματος από τη μεταπολεμική περίοδο και έπειτα (2003-2012) μεγάλες εξορυκτικές εταιρείες χρυσού όπως η Barrick Gold έχουν προχωρήσει σε μεγάλες εξαγορές και έχουν επεκτείνει τις δραστηριότητές τους Συνε-πώς παλαιότερα αδρανή ορυχεία που δεν θα ήταν οικονομικά βιώσιμα να λειτουρ-γήσουν με χαμηλότερες τιμές του χρυσού

έχουν ξαναμπεί στο παιχνίδι όπως είναι και η περίπτωση του Pascua Lama

Εκμεταλλευόμενοι το ενδιαφέρον των επεν-δυτών πολλοί από τους οποίους κερδοσκο-πούν πάνω στις μελλοντικές αυξήσεις των τιμών οι εταιρείες εκδίδουν νέες προσφορές μετοχών στις αγορές Η Wall Street Journalσε άρθρο της το 2012 ανέφερε ότι κατά την τε-λευταία δεκαετία οι τέσσερις μεγαλύτερες εταιρείες εξόρυξης χρυσού (BarrickGold Newmont Newcrest και Goldcorp) έχουν αυξήσει την έκδοση μετοχών κατά 117 Μάλιστα η Barrick Gold κατέχει το laquoβρα-βείοraquo των δύο μεγαλύτερων μετοχικών προ-σφορών στην ιστορία του Χρηματιστηρίου του Τορόντο για τη χρηματοδότηση της το Νοέμβριο του 2013 Οι θεσμικοί επενδυτές (που διαχειρίζονται κατά μίνιμουμ κεφάλαια της τάξης των 100 εκ δολαρίων) όπως τα hedge funds τα συνταξιοδοτικά ταμεία και τα αμοιβαία κεφάλαια είναι ανάμεσα σε εκείνους που κατέχουν σήμερα μεγάλο κε-φάλαιο μετοχών στα μητρώα των εταιρειών εξόρυξης χρυσού

Δημιουργώντας κέρδος για τους μετόχους

Οι θεσμικοί επενδυτές με το τεράστιο μέγεθος των επενδύσεών τους είναι δι-ατεθειμένοι να αναλάβουν ενεργό ρόλο για τις επενδύσεις τους πολύ περισσότερο από ότι οι ιδιώτες επενδυτές Οι μεγάλες συγκεντρώσεις της επένδυσης σε μια εται-ρία τους δίνει μεγαλύτερη διαπραγματευ-τική ισχύ (και μάλιστα ψήφων) ώστε να πιέσουν σε εταιρικά θέματα Οι θεσμικοί μέτοχοι της Barrick Gold προφανώς δεν αποτελούν εξαίρεση Η μη απόδοση των αναμενόμενων μερισμάτων στους μέτοχους αποτέλεσε το βασικό λόγο για να πιεστεί η διοίκηση να εγκαταλείψει το σχέδιο αύ-ξησης των επενδύσεων της laquoγια χάρη της

ανάπτυξηςraquo και να ιεραρχήσει πολύ ψηλά την απόδοση των κερδών στους μέτοχους Μάλιστα στα μέσα του 2012 ο Διευθύνων Συμβούλος απολύθηκε με βάση την κακή απόδοση των μετοχών ενώ συνεχείς ήταν και οι διαμάχες στο διοικητικό συμβούλιο καθώς έπρεπε να σηματοδοτηθεί μια νέα εποχή όπου οι αποδόσεις των μετόχων θα έχουν τον πρώτο λόγο

Λόγω όλων των παραπάνω η Barrick Gold υιοθετεί πλέον μια πιο συντηρητική προσέγγιση στην κατανομή κεφαλαίων μαζί με την υπόσχεση ότι laquoοι αποδόσεις (στους μετόχους) θα καθορίζουν την παραγωγή και όχι το αντίθετοraquo Η εταιρεία έχει αναβάλει για παράδειγμα 4 δισ δολαρίων προγραμ-ματισμένες κεφαλαιακές δαπάνες και έχει προχωρήσει πρόσθετες περικοπές των γε-νικών εξόδων Επιπλέον έχουν πουληθεί ορυχεία χαμηλής αποδοτικότητας και υψη-λού λειτουργικού κόστους όπως είναι τα ορυχεία Darlot Granny Smith και Lawlers στη δυτική Αυστραλία

Το αίνιγμα Pascua Lama

Το Pascua Lama σε αυτό το πλαίσιο απο-τελεί ένα γρίφο για την Barrick Gold Κα-θώς έχει χαρακτηριστεί ως το laquoμεγαλύτε-ρο ορυχείο χαμηλού κόστους στον κόσμοraquo θεωρείται η ναυαρχίδα των περιουσιακών στοιχείων της εταιρείας και αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της μελλοντικής παρα-γωγής χρυσού Είναι από τα μεγαλύτερα ανεκμετάλλευτα κοιτάσματα χρυσού στον κόσμο κατέχοντας την 11η θέση και το τρί-το μεγαλύτερο στη Λατινική Αμερική Για τη Barrick Gold υπήρξε το επίκεντρο των κεφαλαιακών της δαπανών με πάνω από 5 δις δολάρια μέχρι σήμερα Αποτελεί το σημαντικότερο λόγο συγκρούσεων μεταξύ της εταιρείας και των μετόχων της με ορι-σμένους μέτοχους να αμφισβητούν ακόμα

το κατά πόσον θα πρέπει να συνεχιστεί το έργο στο σημερινό περιβάλλον

Σε αυτή τη διαμάχη ήρθαν να προστεθούν η διαρκής αντίδραση και αβεβαιότητα για την περιβαλλοντική συμμόρφωση του έργου με τους κανονισμούς της Χιλής η χαμηλό-τερη τιμή του χρυσού σήμερα και τα 15 δις δολάρια έλλειμμα στα οικονομικά της εται-ρείας Όλοι αυτοί οι παράγοντες οδήγησαν στην αναστολή του έργου Η Barrick Gold μπορεί να κατέφερε με αυτή την απόφαση να περιορίσει τη ζημιά της όμως το μέλλον της τίθεται υπό αμφισβήτηση Η παραγωγή η μεγέθυνση και η υπόσχεση της μελλοντι-κής ανάπτυξης παραμένει αναπόσπαστο μέρος της επιχειρηματικής δραστηριότη-τας της και βάσει αυτών καθορίζεται και η βιωσιμότητά της Αυτό αναγκάζει την εται-ρεία να δηλώσει ότι δεν έχει απομακρυνθεί ολοκληρωτικά από το έργο Πράγματι μια απόφαση να αναστείλει τις τωρινές δρα-στηριότητες δεν σημαίνει ότι χάνει τα με-ταλλευτικά δικαιώματα (τα οποία δεν έχουν ημερομηνία λήξης εφόσον οι ετήσιες πλη-ρωμές γης καταβάλλονται)

Τι θα γίνει στο Pascua Lama

Προς το παρόν η εταιρεία έχει μετριάσει το κίνδυνο έκθεσής της στο έργο εξόρυξης στο Pascua Lama Όλα τα σημάδια δείχνουν μια επιβράδυνση στην εξορυκτική βιομηχανία εν γένει η οποία επιδεινώνεται με την αύξηση της επιφυλακτικότητας εκ μέρους των χρη-ματοοικονομικών επενδυτών να συνεισφέ-ρουν κεφάλαια στη βιομηχανία Αλλά εκεί που οι μικρές εταιρίες εξόρυξης (εταιρείες που αναλαμβάνουν μόνο εξερεύνηση)είτε πωλούνται ή κλείνουν σε περίοδο ύφεσης οι μεγάλες χρυσοθήρες δείχνουν αντοχή Πε-ρίοδοι υφέσεις και πτώσης χαρακτηρίζουν τον κύκλο εξόρυξης στο τέλος της προη-γούμενης ύφεσης για παράδειγμα τα σχέ-δια της λειτουργίας του Pascua Lama είχαν για να ξανακκκινίσουν λίγα χρόνια αργότερα όταν οι τιμές του χρυσού ανέκαμψαν Εκτός από το να περιμένει μέχρι να βελτιωθούν οι συνθήκες η εταιρεία εξετάζει να πουλήσει μέρος του μεριδίου της στο Pascua Lama Τέτοιες συμφωνίες συνεργασίας δεν είναι ασυνήθιστες στον τομέα των εξορύξεων με δεδομένη την υψηλή κεφαλαιακή δαπάνη που απαιτείται Προς το παρόν βέβαια πε-ριμένουν τη στιγμή που τα αποθέματα χρυ-σού στο Pascua Lama θα έχουν μεγαλύτερη αξία και χαμηλότερο επενδυτικό κίνδυνο αν εξορυχτούν από το να παραμένουν κά-τω από το έδαφος

JULIE REYESδιδακτορική ερευνήτρια Πολιτικής Οικολογίας

στο Πανεπιστήμιο του ΜάντσεστερΜετάφραση Δήμητρα Σπαθαρίδου

Επιμέλεια Γιώργος Βελεγράκης

ΧιΛη η στρατηγική της Barrick Gold στο ορυχείο χρυσού Pascua Lama

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1324

Αντιδράσεις για τα πρώτα φορτία ασφαλτώδους άμμου στην Ευρώπη

Για πρώτη φορά φορτία πετρελαίου ασφαλ-τώδους άμμου (tar sand oil) στάλθηκαν στην Ευρώπη και πιο συγκεκριμένα στην Ισπανία για επεξεργασία και διύλιση 600000 βαρέλια αρ-γού πετρελαίου της καναδικής εταιρείας Western

Canada Select (WCS) στάλθηκαν από την ισπανική πετρελαϊκή εταιρεία Repsol σε διυ-λιστήριο του Μπιλμπάο Η εξέλιξη αυτή πυροδότησε αντιδράσεις και διαδηλώσεις έξω από το εργοστάσιο το οποίο βρίσκεται σε μια ιδιαίτερα πυκνοκατοικημένη περιοχή Οι εκδηλώσεις διαμαρτυρίας υποστηρίζονται από τοπικές κινήσεις πολιτών και από περι-βαλλοντικές οργανώσεις που επισημαίνουν τους κινδύνους που δημιουργούν για τους κατοίκους και το περιβάλλον

Από τη μεριά της η εταιρεία απορρίπτει τα ενστάσεις κατοίκων και περιβαλλοντικών οργανώσεων και ισχυρίζεται ότι ο συγκεκριμένος τύπος αργού πετρελαίου παράγει την ίδια ποσότητα εκπομπών με οποιοδήποτε άλλο είδος πετρελαίου

Παρrsquoόλα αυτά μελέτες σε άλλες περιοχές του πλανήτη έχουν συνδέσει την ύπαρ-ξη διυλιστηρίων ασφαλτώδους άμμου με αυξημένα επίπεδα καρκίνου και αναπνευ-στικών νοσημάτων Απόπειρες της ΕΕ να ποσοτικοποιήσει τις εκπομπές αερίων ρύπων από διαδικασίες εξόρυξης και διύλισης πετρελαίου ασφαλτώδους άμμου έχουν προς το παρόν εγκαταλειφθεί μετά τις έντονες αντιδράσεις του Καναδά και της βιομηχανίας πετρελαίου

Ανεπαρκής ο περιορισμός της ΕΕ στα βιοκαύσιμα καταγγέλουν οικολογικές οργανώσεις

Στις 13 Ιουνίου και μετά από μήνες διαπραγματεύσεων οι υπουργοί Ενέργειας της ΕΕ αποφά-σισαν τον περιορισμό των βιοκαυσίμων στο 7 της ενέργειας της Ευρώπης για μεταφορές το 2020 και ενώ η αρχική πρόταση προέβλεπε όριο 5 Οικολογικές οργανώσεις όμως προειδο-ποιούν ότι ο περιορισμός είναι πολύ ήπιος και έρχεται καθυστερημένα Οι αρνητικές συνέπειες από βιοκαύσιμα θα αυξηθούν καθώς το όριο του 7 σημαίνει 50 αύξηση του σημερινού επιπέδου χρήσης βιοκαυσίμωνΠώς όμως τα βιοκαύσιμα που αποτελούν ένα είδος ανανεώσιμης πηγής ενέργειας έφτασαν να αποτελούν κίνδυνο για το περιβάλλονΒασικό επιχείρημα για την πολιτική υποστήριξης των βιοκαυσίμων στην ΕΕ (πχ βιοντήζελ) ήταν ότι έχουν ως αποτέλεσμα χαμηλότερες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου σε σχέση με τα ορυ-κτά καύσιμα δεδομένου πχ ότι τα φυτά που καλλιεργούνται για να παραχθούν τα βιοκαύσιμα απορροφούν διοξείδιο του άνθρακα Ίσως σημαντικότερα κίνητρα όμως ήταν οι αυξανόμενες τιμές των ορυκτών καυσίμων και η ενεργειακή ασφάλειαΚαθώς όμως οι ευρωπαϊκές χώρες και οι προμηθευτές καυσίμων υλοποιούσαν τους στόχους για τα βιοκαύσιμα το αποτέλεσμα ήταν η προώθηση σχεδόν αποκλειστικά βιοκαυσίμων που παράγονται από τροφικές και ενεργειακές καλλιέργειες όπως φοινικέλαιο σόγια ελαιοκράμβη (βιοντήζελ) σιτάρι και καλαμπόκι (αιθανόλη) Η επιστημονική κοινότητα έχει προειδοποιήσει ότι η αυξημένη ζήτηση για βιοκαύσιμα στην ΕΕ οδηγεί στην επέκταση της παγκόσμιας καλλιεργήσιμης γης σε βαθμό που μπορεί τελικά να αυ-ξήσει τις εκπομπές που συντελούν στην κλιματική αλλαγή Αυτή η έμμεση αλλαγή χρήσης γης (Indirect Land Use Change ndash ILUC) συντελείται ως εξής Επιφάνεια γης που μπορεί να χρησι-μοποιηθεί για καλλιέργεια τροφίμων τώρα χρησιμοποιείται για καλλιέργεια καυσίμων Αυτό έχει ως αποτελέσμα να χρειάζεται επιπλέον επιφάνεια καλλιεργήσιμης γης για τα τρόφιμα Η laquoνέαraquo γη συνήθως βρίσκεται σε τροπικές περιοχές όπου μεγάλα δάση κόβονται για να δημιουργηθεί χώρος για καλλιέργειες Αυτή η αποψίλωση μειώνει τα δέντρα και γενικότερα τη βλάστηση που απορροφά διοξείδιο του άνθρακα και αποβάλλει τεράστια μεγέθη αερίων θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα αναιρώντας τον αρχικό στόχο της πολιτικής της ΕΕ για τα βιοκαύσιμα Ταυτόχρονα ο ανταγωνισμός μεταξύ καλλιέργειας βιοκαυσίμων και τροφίμων για εκτάσεις γης και για νερό ανεβάζει τις τιμές των τροφίμων και εντείνει τις διακυμάνσεις των αγορών γεωρ-γικών προϊόντων ενώ οι επιδοτήσεις στα βιοκαύσιμα κοστίζουν περίπου 6 δισ euro το χρόνο στα ευρωπαϊκά κράτηΗ Ευρώπη είναι ήδη η ήπειρος με την υψηλότερη εξάρτηση από εκτάσεις γης εκτός των συνόρων της και έχει το δεύτερο υψηλότερο επίπεδο laquoκατανάλωσης γηςraquo κατά κεφαλήν Σύμφωνα με μελέ-τη του Οικονομικού Πανεπιστήμιου της Βιέννης για την οργάνωση laquoΦίλοι της Γηςraquo ΕυρώπηςΤο αποτύπωμα της κατανάλωσης βιοκαυσίμων σε επιφάνεια γης το 2010 ήταν 450 εκατομμύρια στρέμματα ισοδύναμο με την επιφάνεια της Σουηδίας Το 2030 αν η σημερινή τάση συνεχιστεί η κατανάλωση βιοκαυσίμων της ΕΕ αναμένεται να αυξηθεί κατά 58 χρησιμοποιώντας περίπου 700 εκατομ στρέμματα έκταση ίση με την επιφάνεια της Σουηδίας και της Πολωνίας μαζίΗ χρήση ξύλου για παραγωγή θερμότητας και ηλεκτρισμού προκαλεί το μεγαλύτερο αποτύπωμα περίπου 300 εκατομ στρέμματα δάσους το 2010 που προβλέπεται να φτάσουν τα 400 εκατομ στρέμματα το 2030 Αν όλο αυτό το ξύλο προερχόταν από το εσωτερικό της ΕΕ θα απαιτούσε σχεδόν το 40 όλης της παραγωγικής δασικής έκτασης της ΕυρώπηςΗ Ευρώπη πρέπει όχι μόνο να περιορίσει τη χρήση των βιοκαυσίμων για αυτοκίνητα αλλά και να περιορίσει την τεράστια έκταση γης που χρησιμοποιείται γενικότερα από την ΕΕ θέτοντας υποχρε-ωτικούς στόχους που περιορίζουν την υπερκατανάλωση Τα βιοκαύσιμα μπορούν να παίξουν ρόλο στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής όμως θα πρέπει αυτό να γίνει με χρήση υπολειμμάτων και αποβλήτων (βιοκαύσιμα δεύτερης γενιάς) αντί για την καύση δέντρων και καρπών

ε ίδαμε

Ομπάμα ndash Νέο πρόγραμμα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής

Στις 2 Ιουνίου ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μπάρακ Ομπάμα ανακοίνωσε μέσω της Υπη-ρεσίας Προστασίας του Πε-ριβάλλοντος (EPA) ένα νέο φιλόδοξο πρόγραμμα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερ-μοκηπίου κατά 30 μέχρι το 2030 (έτος βάσης το 2005) Το πρόγραμμα περιλαμβάνει

σειρά μέτρων όπως το κλείσιμο μονάδων ηλεκτροπαραγωγής από άνθρακα την προώ-θηση της εγκατάστασης αιολικών και φωτοβολταϊκών μονάδων την ενίσχυση πολιτικών εξοικονόμησης ενέργειας και την εισαγωγή συστημάτων ανταλλαγής ρύπων Ο προ-σανατολισμός του προγράμματος είναι προς την υιοθέτηση στόχων μείωσης εκπομπών σε επίπεδο Πολιτειών (States) και όχι σε ομοσπονδιακό επίπεδο Βασικός στόχος του προγράμματος είναι η δραστική μείωση των εκπομπών από τα εργοστάσια ηλεκτροπα-ραγωγής που αποτελούν το βασικό παραγωγό αερίων του θερμοκηπίου στις ΗΠΑ

Η πρωτοβουλία Ομπάμα δέχεται σθεναρή κριτική από τη βιομηχανία άνθρακα και τους ρεπουμπλικάνους που θεωρούν ότι το πρόγραμμα αυτό θα περικόψει τις θέσεις εργασί-ας στον κλάδο και θα αυξήσει τα τιμολόγια του ρεύματος Από την άλλη το πρόγραμ-μα αντιμετωπίστηκε πολύ θετικά από τις περιβαλλοντικές οργανώσεις οι οποίες όμως επισημαίνουν ότι και πάλι υπολείπεται των προβλέψεων της Διακυβερνητικής του ΟΗΕ (IPCC) για τις αναπτυγμένες χώρες Αντιδρούν τέλος στην υλοποίηση προγραμμάτων ανταλλαγής (cap and trade) και αντιστάθμισης (offsetting) των εκπομπών ρύπων μεταξύ των Πολιτειών καθώς χρησιμοποιώντας ως παράδειγμα τον αντίστοιχο ευρωπαϊκό μη-χανισμό (ETS) ισχυρίζονται ότι τέτοιου τύπου μηχανισμοί που βασίζονται στους νόμους της αγοράς αποτυγχάνουν να οδηγήσουν σε πραγματικές μειώσεις εκπομπών

Σε κάθε περίπτωση η εξαγγελία του συγκεκριμένου προγράμματος αποτελεί μια πολύ ενδιαφέρουσα εξέλιξη καθώς πρόκειται για την πρώτη εθελοντική δέσμευση των ΗΠΑ σε ένα φιλόδοξο σχέδιο αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 17

Φρεαττύδα και Βοτσαλάκιαhellip δυο παραλίες του Πειραιά που στο διάβα του χρόνου αφηγούνται την ιστορία της πόλης από την αρχαιότητα μέ-χρι σήμερα Αρκεί να ξαπλώσεις δίπλα στο κύμα να φέρεις το τοπίο μια γύρα με τα μάτια σου και όλη η αφήγηση ξετυλίγεται μπροστά σου Θα δεις το τείχος τα σπήλαια τις φυσικές ομορφιές τον υδροβιότοπο θα ακούσεις τις φωνές των χιλιάδων λουόμενων που βούτηξαν στα νερά τους τις χαρές και τα παιχνίδια Όμως καθώς μπαίνεις στη θάλασσα θα σκοντά-ψεις πάνω στα μπάζα που κείτονται ακόμα εκεί ζωντανά να θυμίζουν πως έθαψε την πόλη και τα μνημεία της ο Σκυλίτσης Ανάμεσα στα βότσαλα θα βρεις κομμάτια από πολύχρωμα μωσαϊκά και θα νο-σταλγήσεις εκείνη την εποχή που βλέπεις μόνο στις cards postales Τον Πειραιά με τα όμορφα νεοκλα-σικά μια πόλη που χάθηκε στο χρόνο και έχει αφή-σει πίσω της ετοιμόρροπα μελαγχολικά κουφάρια Θα θυμηθείς έναν Πειραιά που αγάπησαν πολύ οι πειραιώτες αλλά όχι οι Δήμαρχοι του Αφού κάνεις τη βουτιά σου θα θελήσεις να απλω-θείς στην παραλία για να στεγνώσεις κάτω από τον ήλιο όμως ο ήλιος είναι δυνατός και θα αναζητή-σεις σκιά Θα τη βρεις κάτω από τις ομπρέλες που έβαλε η Δημοτική Αρχή για σένα Και εκεί που θα βολευτείς και θα είσαι έτοιμος να κλείσεις τα μά-τια μια δυνατή μουσική θα σε προσγειώσει απότο-μα και ένας σερβιτόρος θα εμφανιστεί να σου πά-ρει παραγγελίαΚαι κάπως έτσι ξεκινά αντίστροφα η αφήγηση

Στις 30-1-2012 το Δημοτικό Συμβούλιο Πειραιά αποφα-σίζει την αξιοποίηση και διάθεση των παραλιών Φρεατ-τύδα και Βοτσαλάκια Ειδικότερα η σύμβαση παραχώρη-σης η οποία σε πολλά σημεία είναι αόριστη και ασαφής

προβλέπει για την πλαζ Βοτσαλάκια τη δημιουργία χώρου αναψυκτηρίου και ανάπτυξη τραπεζοκαθισμάτων χώρου για την τοποθέτηση ομπρελών και ξαπλωστρών οργανω-μένου ανοιχτού χώρου στάθμευσης χώρου catering στο δώμα του κεντρικού κτιρίου του δημοτικού κολυμβητηρίου και του παράπλευρου δομημένου χώρου του ορόφου θε-ρινού κινηματογράφου και ένταξη εντός αυτού κυλικείου Ενώ για την πλαζ Φρεαττύδα ορίζει τη δημιουργία χώρου αναψυκτηρίου σε λυόμενη κατασκευή με παράπλευρο στέ-γαστρο για την ανάπτυξη τραπεζοκαθισμάτων χώρου για την τοποθέτηση ομπρελών και ξαπλωστρών και οργανω-μένου ανοιχτού χώρου στάθμευσης

Η παραπάνω απόφαση της Δημοτικής Αρχής και όσες ακολούθησαν πάρθηκαν κατά πλειοψηφία με την υπερ-ψήφισή τους από την παράταξη του Δημάρχου και την καταψήφισή τους από τις λοιπές παρατάξεις της αντιπο-λίτευσης Τα σχέδια του Δήμου για την αξιοποίηση των παραλιών πυροδότησαν αντιδράσεις από την πλευρά των κατοίκων της πόλης οι οποίοι αποφασίζουν να μην επι-τρέψουν την παραχώρηση των μοναδικών παραλιών του Πειραιά στους ιδιώτες

Στις 3-5-2012 πραγματοποιείται ο διαγωνισμός για την εκμετάλλευση με τη μορφή μίσθωσης αιγιαλού παραλίας κοινόχρηστων χώρων στις παραλίες ο οποίος κατακυρώ-νεται με ετήσιο μίσθωμα 81000 ευρώ για τα Βοτσαλάκια και 52000 ευρώ για τη Φρεαττύδα Οι πλειοδοτικοί δι-αγωνισμοί για τις δύο παραλίες είναι παράνομοι καθώς οι αποφάσεις του ΔΣ στις οποίες στηρίζονται έχουν ακυ-ρωθεί Ο Δήμαρχος δίνει διαταγή να κλείσουν οι πόρτες του Δημαρχείου για να μην μπουν οι κάτοικοι Τελικά οι 200 περίπου παρευρισκόμενοι κάτοικοι κατορθώνουν να μπουν και καταθέτουν 2000 υπογραφές ενάντια στην ιδι-ωτικοποίηση που σήμερα αγγίζουν τις 5000

Οι δημότες αντιμετωπίζονται με τον πλέον απαξιωτικό τρόπο απειλούνται με συλλήψεις εξυβρίζονται και τελικά και οι δύο παραλίες δίνονται στον ίδιο γνωστό επιχειρη-

ματία που επί σειρά ετών διατηρεί κατάστημα υγει-ονομικού ενδιαφέροντος στην παραλία Βοτσαλάκια Το τελευταίο λειτουργεί μέ-χρι και σήμερα με ευθύνη του Δημάρχου κ Μιχαλο-λιάκου χωρίς άδεια ενώ έχει κριθεί αυθαίρετο τόσο από την Κτηματική Υπηρε-σία που εξέδωσε και πρω-τόκολλο κατεδάφισής του από το 2005 το οποίο δεν έχει εκτελεστεί ακόμα όσο και από το Κεντρικό Αρ-χαιολογικό Συμβούλιο του Υπουργείου Πολιτισμού με απόφαση του στις 2232013 Οι εγκαταστάσεις των δύο πλέον καταστημάτων ένα σε κάθε πλαζ όλο και επε-κτείνονται δημιουργώντας μια ανεξέλεγκτη κατάσταση εκμετάλλευσης των μοναδι-κών παραλιών της πόλης

από τους ιδιώτες με την ευλογία των Δημοτικών Αρχών Από την άλλη πλευρά η laquoΠρωτοβουλία κατοίκων για τα Βοτσαλάκια και τη Φρεαττύδαraquo εξακολουθεί να κάνει κι-νητοποιήσεις και μαζικές εκδηλώσεις με πολιτικό επιμορ-φωτικό και πολιτιστικό περιεχόμενο μέχρι και σήμερα με στόχο την οικειοποίηση των παραλιών και την ενημέρωση των κατοίκων της πόλης για όσα συμβαίνουν ( βλ httpfreevotsalakiafreatidawordpresscom)

Η εδραιωμένη επί σειρά ετών κατάσταση αυτή αλλά και η πρόσφατη υπογραφή της σύμβασης παραχώρησης κάθε άλλο παρά προφητικές ήταν Καθώς η ιστορία μιλάει και λέει ότι στην πολιτική σκηνή και δη στο πολιτικό παρα-σκήνιο τίποτα δεν είναι τυχαίο Και αναφέρομαι στο νομο-σχέδιο-έκτρωμα για τον αιγιαλό που έρχεται μεταξύ άλλων να νομιμοποιήσει όλες τις παραπάνω αυθαιρεσίες καθώς σύμφωνα με το τελευταίο αίρονται οι σημερινοί περιορι-σμοί που αφορούν στην έκταση της παραλίας που μπορεί να παραχωρηθεί για απλή χρήση αλλά και παρέχεται η δυνατότητα νομιμοποίησης αυθαίρετων κατασκευών που βρίσκονται στην παραλία και στον αιγιαλό στην περίπτω-ση που εξυπηρετούν επιχειρηματικούς σκοπούς

Σε μια εποχή που μας καταδικάζουν στην ανεργία μας κόβουν τους μισθούς και τις συντάξεις μας στερούν βα-σικά αγαθά και υπηρεσίες μας πετάνε έξω από τα σπί-τια μας και μας φορολογούν ακόμα και για τον αέρα που αναπνέουμε σε αυτή τη μυθική εποχή που αγγίζει τα όρια της επιστημονικής φαντασίας υπάρχει ακόμα πα-ρακάτωhellip Οι δημόσιοι και ελεύθεροι χώροι δεν ανήκουν πια στην πόλη και στους κατοίκους της αλλά στα μεγάλα συμφέροντα Οι παραλίες των διακοπών μας της ελευθε-ρίας και της χαλάρωσης μας ανήκουν σήμερα στο laquoμεγά-λο κεφάλαιοraquo της ιστορίας στο οποίο ο λαός αποτελεί μια θλιβερή υποσημείωση Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε ότι οι αντιφάσεις των συμφερόντων των διαφόρων κοινωνικών ομάδων δημιουργεί την ανάγκη διαρκούς διεκδίκησης του δικαιώματος στην πόλη ιδιαίτερα όταν η σύγκρουση αυτή λαμβάνει χώρα την εποχή της κρίσης όπου υπάρχει μια τοπική κοινωνία που δοκιμάζεται σκληρά Θα επιτρέψου-με λοιπόν ένα τέτοιο τέλος

ΒιΒιαΝ ΓΛΕΝη

Φρεαττύδα και Βοτσαλάκια δυο παραλίες στο λιμάνι

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1318

Οι ακΤΕΣ ΩΣ κΟιΝα αΓαΘα

laquoΟ νεοφιλελευθερισμός έχει καθοριστεί από τη μάχη της ιδιωτικής περιουσίας όχι μόνο ενάντια στην κρατική αλλά -και αυτό ίσως είναι το πιο σημαντικό- κυρίως ενά-ντια στην laquoκοινή ιδιοκτησίαraquo (common) [] Συχνά οι επιλογές οι οποίες μας παρουσιά-ζονται είναι μεταξύ του καπιταλισμού και του σοσιαλισμού της κυριαρχίας μεταξύ ιδιωτικής και κρατικής ιδιοκτησίας με την θεραπεία κατά τα δεινά του κρατικού ελέγ-χου να φαίνεται να είναι η ιδιωτικοποίηση και κατά του κεφαλαίου η κρατικοποίηση δηλαδή ο κρατικός έλεγχος Χρειάζεται να εξερευνήσουμε και μια άλλη πιθανότητα ούτε την ιδιωτική ιδιοκτησία του καπιτα-λισμού ούτε την δημόσια ιδιοκτησία του σοσιαλισμού αλλά το κοινό στον κομμου-νισμόraquo (Michael Hardt Reclaiming the common in communism [1])

Ενέργειες όπως αυτή του πρώην Υπουργού Οικονομικών Γιάννη Στουρνάρα ο οποίος κατέθεσε ένα νομοσχέδιο με το οποίο απει-λεί την ελεύθερη πρόσβαση των πολιτών στις ακτές είναι μια πικρή υπενθύμιση ότι τυπικά οι ακτές δεν είναι ο laquoκοινόςraquo μας χώρος Είναι απλά ένας χώρος στην ιδιο-κτησία του κράτους ο οποίος παραχωρείται στους πολίτες στους commoners από το κράτος μέχρις ότου εμφανιστεί η ευκαιρία για να μπουν στην αγορά Το νομοσχέδιο εκτός από το ότι θέλει να βάλει περιορι-σμούς στο μακρόχρονο δικαίωμα ελεύθε-ρης πρόσβασης στις ακτές προτείνει επί-σης την ιδιωτικοποίηση των ακτών αλλά και αμνηστία σε υφιστάμενες κατασκευές που δημιουργήθηκαν κατά παράβαση της ισχύουσας νομοθεσίας

Οι ακτές συχνά θεωρούνται ως μέρος των laquoκοινώνraquo (commons) ενός χώρου όπου η πρόσβαση είναι δωρεάν και η ευχαρίστη-ση του να απλά να είσαι laquoεκείraquo είναι η ίδια για όλους ασχέτως κοινωνικο-οικονομικής κατάστασης Ακτές αποτελούν για πολλούς (έστω και υποσυνείδητα) ένα ουτοπικό όραμα για το πώς θα μπορούσε να ήταν η κοινωνία στον γκρίζο εκείνο χώρο μεταξύ ιδιωτικού και κρατικού

Για να αντιληφθούμε την ιδεολογική ση-

μασία του νομοσχεδίου για τους αιγιαλούς είναι σημαντικό πρώτα να αντιληφθούμε τη σημασία των κοινών αγαθών ως απο-μεινάρια της εποχής όπου οι τοπικές κοι-νότητες ήταν υπεύθυνες για τη διαχείριση των δικών τους χώρων και αγαθών μακριά από την κυρίαρχη ιδεολογία για τη σημασία της ιδιωτικής περιουσίας laquoΚοινάraquo ονομά-ζουμε τα αγαθά τα οποία κληρονομήθηκαν από τις προηγούμενες γενιές δημιουργή-θηκαν συλλογικά ή που αποτελούν φυσι-κή κληρονομιά

Η εφεύρεση του όρου laquoη τραγωδία των κοινώνraquo (tragedy of the commons) από τον Garrett Hardin στο ομώνυμο κείμενό του στο περιοδικό Science το 1968 υπήρ-ξε ορόσημο στην ιστορία της διαχείρισης των κοινών αγαθών με τους υποστηρικτές του νεοφιλελευθερισμού να χρησιμοποιούν τον όρο και τη θεωρία του Hardin για να δικαιολογήσουν τις προσπάθειές τους για ιδιωτικοποίηση και εμπορευματοποίηση αγαθών που για χρόνια βρίσκονταν στα χέρια των τοπικών κοινοτήτων Με αυτό τον τρόπο αν θέλετε είχαμε ένα δεύτερο κύμα οικειοποίησης των κοινών μετά από την laquoπερίφραξηraquo όπως ονομάστηκε η με-τατροπή των κοινών (συνήθως της κοινο-τικής γης) σε ιδιωτική περιουσία πχ στην Αγγλία τον 18ο αιώνα

Στο κείμενό του ο Hardin προσπαθούσε να αναδείξει το πρόβλημα της ατομικής συ-μπεριφοράς απέναντι σε συλλογικά αγαθά υποστήριζε δηλαδή ότι όταν κάποια αγαθά δεν ανήκουν σε συγκεκριμένα άτομα αλλά σε όλους η εκμετάλλευσή τους αποφέρει ατομικά πλεονεκτήματα και κοινά μειονε-κτήματα με αποτέλεσμα μεμονωμένα άτο-μα να το εκμεταλλεύονται Όταν το 2009 η οικονομολόγος Elinor Ostrom βραβεύθηκε με το Νόμπελ Οικονομίας για τη θεωρία της για τη διαχείριση των κοινών πόρων ήρθαν στην επιφάνεια εναλλακτικές θεω-ρίες βασισμένες σε επιτυχημένα και απο-τυχημένα παραδείγματα αυτοδιαχειριζόμε-νων κοινοτήτων αφοπλίζοντας έτσι κυρί-αρχα πολιτικο-οικονομικά μοντέλα όπως η laquoτραγωδία των κοινώνraquo του Hardin Ο

David Harvey ταυτόχρονα στο βιβλίο του Rebel cities from the right to the city to the urban revolution το 2012 υποστηρίζει ότι το πρόβλημα στην θεωρία του Hardin δεν είναι τα κοινά καθαυτά αλλά η απο-τυχία της ατομικής ιδιοκτησίας να ικανο-ποιήσει τα κοινά συμφέροντα Ο Harvey δηλαδή τοποθέτησε το πρόβλημα σrsquo ένα πλαίσιο όπου το θέμα είναι η ατομική ιδι-οκτησία των αγαθών και κατά συνέπεια η προσπάθεια για μεγιστοποίηση του ατομι-κού κέρδους

Φυσικά όμως και τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά Σε μια εποχή όπου η επικρατέ-στερες ιδέες είναι βασισμένες σrsquo ένα καπι-ταλιστικό μοντέλο με ταξικό και πατριαρ-χικό υπόβαθρο και όπου οι κυβερνήσεις δίνουν προτεραιότητα στην οικονομική ανάπτυξη αντί στις κοινωνικο-οικολογι-κές ισορροπίες όσοι έχουν πρόσβαση στα κοινά (commoners) παγιδεύονται στο laquoμα-γκανοπήγαδο της παραγωγήςraquo (treadmill of production) έχοντας το δίλημμα εργα-σία έναντι της περιβαλλοντικής προστασίας [2] Οι αιγιαλοί όμως φαίνεται να ξυπνούν τις συνειδήσεις μας και παρόλη τη δύναμη των κυρίαρχων ιδεών της εποχής οι πολί-τες δεν αποδέχονται την οικειοποίηση της παραθαλάσσιας ουτοπίας από κανένα

Και δεν μιλούμε μόνο για το πρόσφατο νομοσχέδιο για τους αιγιαλούς Το 2007 οι πολίτες και ο δήμος του αθηναϊκού προ-αστίου του Ελληνικού κινητοποιήθηκαν ενάντια στους νονούς της νύχτας οι οποί-οι οικειοποιήθηκαν αυθαίρετα δημόσια πα-ραλία για τις ιδιωτικές τους επιχειρήσεις εμποδίζοντας την ελεύθερη πρόσβαση σε αυτή [3] Σε μια άλλη υπόθεση τον Μάιο του 2012 ήταν η δημοτική αρχή του Πει-ραιά η οποία μίσθωσε δύο από τις δημο-τικές παραλίες σε ιδιωτικές εταιρείες στην τιμή των euro134000 Για άλλη μια φορά ένα ισχυρό τοπικό κίνημα δημιουργήθηκε για να αντισταθεί [4]

Σε αντίθεση με την τσιμεντοκρατεία που εισέβαλε στις ακτές άλλων (ευρωπαϊκών τουλάχιστον) τουριστικών προορισμών η Ελλάδα έχει μέχρι τώρα προστατεύσει τις

φυσικές της ακτές επιτρέποντας έτσι στους ανθρώπους που έχουν πληγεί τόσο άσχημα από τα μέτρα λιτότητας να βρίσκουν μια ουτοπία σε χώρους με εξαιρετική φυσική ομορφιά Όπως και στην περίπτωση των Σκουριών στη Χαλκιδική οι άνθρωποι της Ελλάδας δεν νοιάζονται για την τιμή του χρυσού και διεκδικούν το δικαίωμά τους στα βουνά Με τον ίδιο τρόπο οι άνθρωποι της Ελλάδας δεν νοιάζονται για τις οικονο-μικές δυνατότητες της χρυσής άμμου και πολεμούν για να κρατήσουν το δικαίωμα τους στις ακτές

Η οικονομική κρίση έχει γίνει δικαιολο-γία για την προώθηση μιας οικονομικής ανάπτυξης με την οποία βίαια οικειοποι-ούνται τα περιβαλλοντικά και κοινωνικά μας δικαιώματα με σκοπό την περαιτέρω εδραίωση μιας νεοφιλελεύθερης ατζέντας Η ιδιωτικοποίηση του δημόσιου πλούτου έχει γίνει προτεραιότητα για πολλές κυ-βερνήσεις Στην Ελλάδα από τα μεταλλεία χρυσού στη Χαλκιδική μέχρι το νερό και την υγεία οι ιδιωτικοποιήσεις προσπαθούν να αφαιρέσουν από τους πολίτες όχι μόνο το δικαίωμα στη φύση αλλά και από άλλα ζωτικής σημασίας δικαιώματα Η προσοχή της κυβέρνησης και των ιδιωτικών συμ-φερόντων βρίσκονται απροκάλυπτα πλέον και στις οικονομικές δυνατότητες της ακτο-γραμμής και της χρυσής αμμουδιάς

Γινόμαστε μάρτυρες στις προσπάθειες του σφετερισμού ενός από τους τελευταίους laquoκοι-νούς χώρουςraquo (commons) από διαφορετικά επίπεδα εξουσίας από το κράτος μερικές φορές από τις δημοτικές αρχές αλλά και το ιδιωτικό κεφάλαιο Οι δούλοι του κεφαλαί-ου προσπαθούν να μεταμορφώσουν και να καλύψουν με τσιμέντο τις τελευταίες μας ουτοπίες Αλλά οι ουτοπίες είναι αυτές που συγκροτούν τη ζωή των ανθρώπων όπως το νερό και ο αέρας Ο Εδουάρδο Γκαλεά-νο (Eduardo Galeano) μας έχει διδάξει (και αυτό είναι που πρέπει να θυμόμαστε κα-θώς πολεμούμε για το δικαίωμα μας στις ακτές) ότι ο σκοπός της Ουτοπίας ldquoes para caminarrdquo είναι για να περπατούμε [5] Η μάχη για τις ακτές ως κοινό αγαθό θα συ-νεχίζεται καθώς παρακολουθούμε με οί-κτο τους δούλους του κεφαλαίου οι οποί-οι στη μάχη τους για την προώθηση της νεοφιλελεύθερης ιδέας έχουν εμπορευ-ματοποιήσει και τσιμεντοποιήσει τις δικές τους ουτοπίες

ΜαΡια ΧαΤζηΜιΧαηΛΕρευνήτρια σε θέματα κοινών αγαθών και θαλάσσιας

πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Άαλμποργκ στην Δανία

[1] httpwwwtheguardiancomcommentisfree2011feb03communism-capitalism-socialism-property

[2] httproarmagorg201406labor-environmental-movements-coalition

[3] httpunfollowcomgrweb-only8667-courteu

[4] httpfreevotsalakiafreatidawordpresscom

[5] https wwwyoutubecomwatchv=m-pgHlB8QdQ

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 19

laquoΗ Τουρκία συνορεύει στις τρεις πλευρές της με τη θάλασσαraquo Αυτό ήταν ένα από τα πρώτα πράγματα που μάθαμε στο σχολείο Εμφανιζόταν σαν κάτι για το οποίο μέσα από μια εθνικιστική οπτική θα έπρεπε να μας κάνει περήφανους Με συνολικό μή-κος ακτών 8333χλμ (περισσότερο από το 74 των συνόρων της) ίσως πράγματι αντιστοιχεί στην Τουρκία αυτή η έμφαση στις ακτές Αλλά τι σημαίνει αυτό για εμάς Μπορούμε να απολαμβάνουμε τη θάλασσα που μας περιβάλλει ή πρόκειται για κάτι που δεν μπορούμε να δούμε ή να σκεφτούμε Ξέρουμε ότι η θάλασσα είναι κάπου εδώ κοντά αλλά για τους περισσότερους από εμάς είναι απροσπέλαστη Μόνο για τρεις δεκαετίες οι παραλίες της Τουρκίας ήταν ανοιχτές στο κοινό Ήταν καθαρές ελεύθε-ρες και ndash πάνω απrsquo όλα ndash κοντά στα σπί-τια και τα διαμερίσματά μας Σήμερα όσες παραλίες υπάρχουν στην Κωνσταντινού-πολη είναι κατειλημμένες είτε από κτίρια είτε από δρόμους Και αν τύχει και κάποια παραλία ξέφυγε από αυτό το μοντέλο τότε ούτε που θα τολμούσες να βουτήξεις μέσα στα τοξικά νερά της θάλασσας

Η διάβρωση των ακτών

Από τη δεκαετία του 1970 η παράκτια ζώνη της Τουρκίας από τη Μαύρη Θάλασσα έως τη Μεσόγειο πάσχει από εντατική αστική ανάπτυξη Ο μαζικός τουρισμός παίζει βα-σικό ρόλο στην Αττάλεια και την Mugla Σε αυτές τις παραθαλάσσιες πόλεις κυριαρχούν τα υδροπάρκα τα γήπεδα γκόλφ τα ξενο-δοχεία και οι παραλίες που προσελκύουν τουρίστες Ωστόσο η αυξανόμενη αστική ανάπτυξη έχει αφανίσει τις ακτές της Κων-σταντινούπολης και της Kocaeli Σε αυτές τις ζώνες οι αμμόλοφοι έχουν αντικατασταθεί από αεροδρόμια γέφυρες μονάδες επεξερ-γασίας λυμάτων εγκαταστάσεις αναψυχής συμπεριλαμβανομένων αστικών πάρκων Σε άλλες περιοχές όπως στα Άδανα και τη Μερσίνα πρακτικές εντατικής καλλιέργει-ας (πχ εκκαθαρίσεις γης για καλλιέργειες και κατασκευή αρδευτικών καναλιών) έχουν προκαλέσει σοβαρές επιπτώσεις στις ακτές Η βιομηχανική ανάπτυξη (πχ η κατασκευή θερμοηλεκτρικών σταθμών αυτοκινητοδρό-μων και ναυπηγείων) έχει επίσης καταστρέ-ψει την παράκτια ζώνη στη Σαμψούντα και την Τραπεζούντα

Η εξαφάνιση της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς

Η αυξανόμενη πίεση από την αστικοποί-ηση και την εκβιομηχάνιση σε συνδυασμό με την κλιματική αλλαγή απειλούν τα πα-ράκτια οικοσυστήματα της Τουρκίας Πα-

τη τροποποίηση αλλάζει το πλάτος των ακτών από 50μ σε 10μ Αυτό σημαίνει ότι ζώνη ακτής πλάτους 40μ μπορεί να πουληθεί σε ιδι-ώτες Δημιουργείται έτσι μία νέα πηγή εσόδων για την κυβέρνηση που μάλι-στα παρουσιάζεται να λει-τουργεί προς όφελος του δημόσιου συμφέροντος Το χειρότερο απrsquo όλα όχι μόνο για το Νόμο για τις Παράκτιες Περιοχές αλλά και για το Νόμο για τις Δη-μόσιες Συμβάσεις το Νό-μο για την Προστασία της Φύσης και της Βιοποικιλό-τητας τον Κανονισμό για την Προστασία των Υγρο-τόπων και πολλές άλλες ρυθμίσεις είναι το γεγονός ότι τα τελευταία δέκα χρό-νια έχουν προσανατολιστεί στην ανάπτυξη ζωνών αντί της προστασίας

Οι Στόχοι της Τουρ-κίας για το 2023

Οι ακτές είναι για την κυβέρνηση το φιλέτο από το οποίο μπορεί να αντλή-σει έσοδα Και όλες οι πα-ραπάνω θεσμικές αλλαγές αποβλέπουν στην αξιοποί-ηση του φιλέτου αυτού Το κυβερνόν Κόμμα της Δικαι-οσύνης και της Ανάπτυξης (AKP) έχει το όραμα να κάνει μέχρι το 2023 την Τουρκία μία από τις δέκα ισχυρότερες οικονομίες στον κόσμο Οι Στό-χοι για το 2023 έχουν ήδη πολλές δυσμενείς επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον και την κοινωνία Ο Turhan Uslu ερευνητής του Πανεπιστημίου Gazi της Άγκυρας επιση-μαίνει ότι τα τελευταία 50 χρόνια 7487χλμ των τουρκικών ακτών (90 του συνόλου των ακτών της χώρας) έχουν υπερδομηθεί Σύμφωνα με ανακοινώσεις του Υπουργού Οικονομικών το 2013 οι δημόσιες εκτάσεις ndash οι περισσότερες από τις οποίες είναι αμ-μόλοφοι ndash είτε θα πουληθούν είτε θα ανα-πτυχθούν με κερδοφόρες κατασκευές στη γη Αυτό σημαίνει ότι αναμένεται να δού-με κι άλλες εγκαταστάσεις όπως γήπεδα γκολφ γήπεδα βόλεϊ θερμοηλεκτρικούς σταθμούς τουριστικές υποδομές ενεργει-ακούς αγωγούς αεροδρόμια εργοστάσια ανθρακωρυχεία δρόμους και αυτοκινητό-δρομους Το χειρότερο είναι ότι παράκτι-

ράκτια και θαλάσσια οικοσυστήματα υπο-βαθμίζονται από οικιακά και βιομηχανικά λύματα βλαβερές ουσίες που μεταφέρονται από την ενδοχώρα με τα ποτάμια γεωργικές πρακτικές σε παράκτιες περιοχές τουριστι-κές δραστηριότητες και υπερσυγκέντρωση παραθεριστικών κατοικιών εμπορικών και τουριστικών λιμένων και αλιευτικών υποδο-μών Σήμερα πολλά είδη ψαριών που ήταν σε αφθονία τη δεκαετία του 1970 κινδυ-νεύουν με αφανισμό για λόγους που συν-δέονται με την υπεραλιεία τη ρύπανση των υδάτων και την καταστροφή των φυσικών ενδιαιτημάτων Η ταχύτατη εξάπλωση των τουριστικών υποδομών και δραστηριοτή-των κατά μήκος των ακτών έχει καταστρέ-ψει ενδιαιτήματα ειδών όπως η θαλάσσια χελώνα τα δελφίνια και η φώκια μοναχός Τα πράγματα δεν είναι καλύτερα στον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς Φέροντας τη φήμη ενός τεράστιου υπαίθριου μουσείου η Τουρκία βρίσκεται στο σταυροδρόμι πολ-λών αρχαίων πολιτισμών αρκετοί από τους οποίους αναπτύχθηκαν στις ακτές Πρόκει-ται για ζώνες που βρίσκονται κάτω από την αυξανόμενη πίεση του μαζικού τουρισμού και της αστικοποίησης

Ενθαρρύνοντας την ανάπτυξη των ακτών

Σε αντίθεση με ότι συμβαίνει στην πρά-ξη το Άρθρο 43 του τουρκικού Συντάγμα-τος του 1982 ορίζει ότι οι ακτές αποτελούν κρατική οντότητα Το ίδιο άρθρο επίσης αναφέρει ότι η παραλία ο αιγιαλός και η όχθη των ποταμών πρέπει να σχεδιάζονται και να χρησιμοποιούνται μόνο με βάση το δημόσιο συμφέρον Ωστόσο υπάρχουν δώδεκα κρατικοί φορείς και περίπου τρι-άντα νόμοι για τις ακτές Πολλοί από αυ-τούς έρχονται σε αντίθεση με το στόχο της προστασίας όχι μόνο των ακτών αλλά και άλλων φυσικών πόρων Για παράδειγμα ο Νόμος 2634 για την Ενθάρρυνση του Του-ρισμού (1982) του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού έχει συμβάλλει στην προώ-θηση της ανάπτυξης των ακτών μέσα από ιδιωτικοποιήσεις εκτάσεων Ο Νόμος 3621 για τις Παράκτιες Περιοχές (1990) είναι ένα κείμενο για την προστασία των ακτών που ταυτόχρονα έχει νομιμοποιήσει σχεδόν όλες τις οικιστικές και βιομηχανικές εγκαταστά-σεις και δραστηριότητες στις παράκτιες περιοχές μέσα από τροποποιήσεις του στα χρόνια που ακολούθησαν την ψήφισή του Σύμφωνα με μία από τις τροποποιήσεις οι ακτές και η γη που προκύπτει από επιχω-ματώσεις και αποξήρανση δεν υπόκεινται στις προστατευτικές ρυθμίσεις του Νόμου 2863 για την Προστασία της Πολιτιστικής και Φυσικής Κληρονομιάς Η πιο πρόσφα-

ες πόλεις όπως η Κωνσταντινούπολη συ-νεχίζουν να υποδέχονται μετανάστες που αναζητούν αστικές υποδομές και ευκαιρίες εργασίας προκαλώντας μεγάλη αναπτυξι-ακή πίεση στις παράκτιες ζώνες

Ο ακτές είναι πολύτιμη πηγή ζωής για όλους και ιδιαίτερα σημαντικές για τη φυ-σική και πολιτιστική μας κληρονομιά Μέ-σα σε μισό μόνο αιώνα η Τουρκία έχασε ένα μεγάλο μέρος αυτής της πηγής ζωής Οι ακτές πρέπει να είναι υπό τη φροντίδα του δημόσιου και όχι στα χέρια ιδιωτικών εταιρειών που έχουν ως στόχο το κέρδος Εάν δε συμβεί αυτό τότε ndashσε αντίθεση με το όραμα του AKP- είναι πολύ πιθανό η Τουρκία να γίνει μέχρι το 2023 μία από τις δέκα χώρες με τις μεγαλύτερες περι-βαλλοντικές καταστροφές και συγκρούσεις στον κόσμο

Akgun ILHAN Ακτιβίστρια για το δικαίωμα στο νερό Τουρκία

ΤΟυΡκια κύματα ιδιωτικοποιήσεων στις ακτές μας

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1320

από τη λατινοποίηση στην κινεζοποίηση μια κΡηΤη δρόμος

Η μετεκλογική σοδειά από τις προσδοκίες που καλλιεργήθηκαν για ανατροπές στην τοπική αυτοδιοίκηση της Κρήτης απέδειξε οτι αφενός το ντόπιο βαθύ σύστημα έχει τις αντοχές και τις ρίζες του άγρουστα και από την άλλη οτι ο σπόρος της εναλλακτικής πρότασης είτε ήταν τζούφιος είτε έπεσε κι αυτός θύμα της εξαιρετικής ανομβρίας που για δεύτερη συνεχόμενη χρονια ταλαιπώ-ρησε τους αγρότες Παρόλαυτά ή ίσως και γι`αυτό η Κρήτη αυτό τον Ιούνη ζει κατά κάποιο τρόπο την κινηματογραφική σκηνή όπου ένα Fast Truck (Track το γράφουν στο ΥΠΑΝ) ευρωατλαντικής σχεδίασης αλλά made in China έρχεται καταπάνω της ενώ αυτή χωρίς να έχει πάρει χαμπάρι κοιτά με αγωνία ανάμεσα στις ξαπλώστρες με το λογότυπο της Invest in Greece μήπως έπεσε κάνα ευρώ από τους τουρίστες και ακούει στα ακουστικά του smartphone το success story του Σαμαρά του Γιώργου Εκτός όμως από τη συνηθισμένη για αυτή την εποχή μπάλα τη συνηθισμένη επέλαση των τουριστών και το συνηθισμένο μάπα καρπούζι ο φετινός Ιούνης έφερε και επέ-λαση καινούριων σχεδίων για επενδύσεις έργα υποδομής κατεπείγουσες αξιοποιήσεις κατεπείγοντα νομοσχέδια και άλλα φρούτα που επείγονται να ωριμάσουν μήπως κοψει κανείς το φυτό που τα τρέφει σύριζα

Η κάθοδος του Κινέζου πρωθυπουργού στην Κρήτη και η δήλωσή του οτι βλέπει στην Ελλάδα την πύλη εισόδου της Κίνας στην Ευρώπη δείχνει οτι η διαδικασία Λατι-νοποίησης της χώρας μπαίνει στο διαταύτα αρχής γεννομένης από το Νότο με τη ση-μειολογία που κουβαλά ο όρος στο παγκό-σμιο παιχνίδι της νεοαποικιακής εκμετάλ-λευσης ανθρώπινων και φυσικών πόρων Και αν αυτή τη φορά το λιμάνι του Νότου δεν ήταν στην επίσημη ατζέντα η κεντρι-κή θέση του αεροδρομίου του Καστελίου στις συζητήσεις δείχνει οτι η οικονομική και εμπορική υπερδύναμη είναι πιο κοντά από ποτέ στο να αποκτήσει μετά το λιμάνι του Πειραιά και τις άλλες στρατηγικές με-ταφορικές υποδομές-πύλες που χρειάζεται με όπλα το τεράστιο Κινέζικο πλεόνασμα τη γεωστρατηγική θέση της Κρήτης και το διακαή πόθο της Ελληνικής κυβέρνη-σης να απογειώσει από κάπου το δικό της success story

Στην ίδια λογική του είδα φώς και μπήκα η χώρα με τη μεγαλύτερη εγκατεστημένη ισχύ βΑΠΕ στον κόσμο υπέγραψε συμφω-νίες συνεργασίας με Ελληνικές αλλά και ξένες εταιρίες (EDF) για την εγκατάσταση ενεργειακών μεγαπρότζεκτς σε όλη την επι-κράτεια Η ΤΕΡΝΑ συγκεκριμένα με φτηνό χρήμα από την Κινέζικη Βιομηχανική και Εμπορική Τράπεζα (1η κρατική στον κόσμο

σε κεφάλαια με $19 τρις) και αρωγό την Sinohydro την κρατική μεγαεταιρία κατα-σκευής έργων υποδομής και φραγμάτων έκανε το ντίλ για το υβριδικό στο Αμάρι Ρε-θύμνου Το πακέτο περιλαμβάνει και άλλα έργα αντλισιοταμίευσης σε όλη την χώρα (122 δις Ευρώ) ανοίγοντας το δρόμο για την ιδιωτική διαχείρηση των νερών Αν πάνε καλά τα πράγματα πιθανά στο μέλλον να βοηθήσουν να ξεκολλήσει και το μεγα-λύτερο (1077 MW 359 ανεμογεννήτριες και καλώδιο διασύνδεσης) ενεργειακό έρ-γο βΑΠΕ της ΤΕΡΝΑ στην Κρήτη που έχει κρυώσει κάπως απεντασσόμενο από το fast track ενώ πιθανά πάλι ο Κοπελούζος να

περιμένει οι δικοί του στρατηγικοί εταίροι στην Προμηθέας Gas να ψωνίσουν με τη σειρά τους και να ξεκολλήσει και αυτός το δικό του έργο (1005 MW 437 ανεμογεν-νήτριες και καλώδιο διασύνδεσης)

Όμως το μεγάλο γεωπολιτικό και στα καθ` ημάς μικροπολιτικό παιχνίδι στα ενεργεια-κά της μεγαλονήσου αναμένεται να συνε-χιστεί τα επόμενα χρόνια με τους υδρογο-νάνθρακες τα έργα διασύνδεσης και την καθιέρωση της ως ενεργειακού κόμβου της ανατολικής Μεσογείου με ότι αυτό συνεπάγεται Στην πρόσφατη αιτιολογική έκθεση για την σκανδαλώδη επιδότηση 6 θέσεων εργασίας μέσω 6 έργων ΒΑΠΕ με 93 εκ Ευρώ από τον επενδυτικό νόμο πε-ριλαμβάνεται ο κατάλογος των έργων που εντάσσονται στον ευρωπαϊκό κανονισμό για τις διευρωπαϊκές ενεργειακές υποδο-μές Για την Κρήτη προβλέπει τo πέρασμα της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ισραήλ-Κύ-πρου-Ελλάδας (Euro-Asia Interconnector) και του αγωγού φυσικού αερίου East-Med Το τυράκι στη φάκα πέρα από την εθνική

υπερηφάνεια για το νέο γεωστρατηγικό μας ρόλο και τα δήθεν δισεκατομμύρια με την κάνουλα θα είναι οι εκατοντάδες χι-λιάδες θέσεις εργασίας (450000 λένε μόνο για την Κρήτη) στον τομέα των εξορύξεων που έπονται και η μετατροπή της Κρήτης από ldquoυπερδήμοrdquo σε ldquoυποκρατικήrdquo οντότη-τα μέσω των ανταποδοτικών τελών όπως προέβλεπαν προεκλογικά περιφερόμενοι στρατηγικοί αναλυτές στα γραφεία της επα-νεκλεγμένης περιφερειακής αρχής

Στο πλαίσιο αυτής της γεωπολιτικής ανα-βάθμισης της Κρήτης εντάσεται και η πρό-σφατη αίτηση στην Invest in Greece από τη VOPAK τη μεγαλύτερη εταιρεία απο-

θήκευσης και διαχείρισης πετρελαιοειδών στον κόσμο για τη δημιουργία σταθμού διαμετακόμισης στη νότια Σητεία σε έκτα-ση 400 στρεμμάτων Είναι αυτό που λέει ο λαός τώρα που βρήκαμε παπά που θά-βει αβέρτα στη Συρία την Ουκρανία και το Ιράκ και που όλως τυχαίως είναι κομβικές χώρες για την ενεργειακή τροφοδοσία της Ευρώπης ευκαιρία να θάψουμε πεντέξι και στη δικιά μας αυλή

Ένα εύλογο ερώτημα είναι πως όλα αυτά και άλλα πολλά θα χωρέσουν και θα συν-δυαστούν με την άλλη μεγάλη ιδέα για με-τατροπή των ελληνικών ακτών και νησιών και της Κρήτης ειδικότερα σε Μαγιόρκα της ανατολικής Μεσογείου Οι Κινέζοι επενδυ-τές υποσχέθηκαν να ξαναέρθουν σύντομα για να δουν και τα διαθέσιμα ακίνητα για τουριστική αξιοποίηση αλλά θα πρέπει να ξέρουν οτι θα στριμωχτούν στα γραφεία του ΤΑΙΠΕΔ μαζί με τους άλλους διεθνείς και εγχώριους παίκτες του real estate και των κατασκευών που διαγκωνίζονται ήδη ποιός θα πρωτοχτίσει τις εκατοντάδες χι-

λιάδες νέες τουριστικές κατοικίες και συ-μπλέγματα με προυπολογισμό πάνω από 10 δις Μέχρι τότε η κυβέρνηση τρέχει με διαδικασίες κατεπείγοντος να αμπα-λάρει το πακέτο περνώντας από το θερινό τμήμα της βουλής το νέο χωροταξικό και εντάσσοντας στην πραμάτεια του ΤΑΙΠΕΔ όσα από τα παραλιακά ldquoφιλέταrdquo της Κρή-της δεν έχουν ακόμα τσιμεντωθεί από τους ντόπιους παράγοντες του ΣΕΤΕ όπως πχ η δημοτική πλάζ του Καρτερού και η πρώ-ην αμερικάνικη βάση των Γουρνών Και αυτό ενώ ήδη δρομολογούνται βρίσκο-ντας ανέλπιστους συμμάχους σε τοπικούς φορείς και την απελπισμένη κοινωνία οι τουριστικές μεγαεπενδύσεις στην ανατολι-κή Κρήτη (Μονή Τοπλού Καβο Πλάκο) και βάζοντας το νησί από τα ανατολικά στην κιμαδομηχανή της ιδιωτικής πολεοδόμη-σης και χωροταξίας Στα ψιλά γράμματα του τουριστικού success story έχει περάσει οτι κάποιες τουριστικές επιχειρήσεις της Κρή-της έχουν πιάσει το νοημα της κινεζοποί-ησης και πληρώνουν πλέον με κουπόνια soupermarket και διαμονήφαγητό τους υπαλλήλους απαλλαγμένους βεβαίως από το βάρος των συλλογικών συμβάσεων και της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης αφού ετσι κι αλλιώς τα νοσοκομεία κλείνουν ή υπολειτουργούν

Το Fast Track που έρχεται καταπάνω στην Κρήτη ξαναθέτει το προεκλογικό ερώτημα αν υπάρχει πειστική και συγκεκριμένη εναλ-λακτική πρόταση Η απάντηση που δόθηκε στις εκλογές του Μάη πρέπει να ξεβολέψει τους πάντες κινήματα πολιτικούς κοινω-νικούς και επιστημονικούς φορείς απο τα κλιματιζόμενα γραφεία της πολιτικής και επιστημονικής τους αυτάρκειας Επείγει ο διάλογος και η σύνθεση για την επαναδι-ατύπωση και συγκεκριμενοποίηση αυτής της πρότασης Αλλά όχι σύνθεση ισσορο-πιστική και διαχειριστική ή πάνω σε μο-ντέλα που εφάρμοσε ο νεοαποικισμός στη Λατινική Αμερική με ακριβά δάνεια από την Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ ή στην Αφρική με φτηνά δάνεια απο τις κρατικές κινέζικες τράπεζες Ούτε με προτάσεις για αριστερόστροφή ldquoπραγματιστικήrdquo διαχεί-ρηση που καλλιεργούν αυταπάτες οτι οι ανεμογεννήτριες οι εξέδρες φυσικού αε-ρίου και οι τουριστικές επενδύσεις από την ντόπια ελιτ για την αλλοδαπή ελιτ με ερ-γαζόμενους ντόπιους ldquoνταλιτrdquo θα γίνουν συστατικά της ριζοσπαστικής στροφής που απαιτούν οι καιροί Αλλιώς οι σαμαράδες θα συνεχίσουν να φτιάχνουν μεγάλες ιδέες - σαμάρια για πειθήνια υποζύγια

κΩΣΤηΣ ΔαΜιαΝακηΣ αγρότης - βιολόγος

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 21

Την πολυαναμενόμενη ολοκλήρωση του χημικού αφοπλισμού της Συρίας με την απομάκρυνση και των τελευταίων φορτί-ων χημικών παραγόντων και πρόδρομων ουσιών ανακοίνωσε πανηγύρισε ο Οργα-νισμός για την Απαγόρευση των Χημικών Όπλων (OPCW) στις 23 Ιουνίου Η κατα-στροφή του συριακού χημικού οπλοστασίου που ευθύνεται για το θάνατο περισσότερων από 1400 ανθρώπων τον περασμένο Αύ-γουστο αποτελεί ένα σημαντικό βήμα για την εξάλειψη των χημικών όπλων παγκο-σμίως Το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS παρα-μένει σταθερό στην άποψη που έχει εκφρά-σει εδώ και δεκαετίες μαζί με εκατοντάδες άλλες οργανώσεις από όλο τον κόσμο για την επιτακτική ανάγκη να δοθεί ένα τέλος στην παραγωγή και χρήση χημικών όπλων να γίνει εξουδετέρωση - καταστροφή όλων των υπαρχόντων και να επιβληθούν διε-θνείς κυρώσεις σε όσους συνεχίζουν να κατασκευάζουν χρησιμοποιούν ή κατέχουν όπλα μαζικής καταστροφής χημικά πυρη-νικά βιολογικά Παράλληλα προτάσσει ως αναγκαίους όρους τον έλεγχο την αποδοκι-μασία και την υποβολή κυρώσεων σε όλες εκείνες τις χώρες κυβερνήσεις και εταιρεί-ες που ενώ αρχικά εξάγουν τεχνογνωσία τεχνολογία και πρώτες ύλες για την κατα-σκευή των οπλοστασίων έρχονται μετά να laquoλύσουνraquo τα προβλήματα που έχουν οι ίδι-ες δημιουργήσει συνήθως με το χειρότερο τρόπο Χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιας βλακείας αναλγησίας και στάσης απέναντι στη νομιμότητα και το δικαίωμα στην ει-ρήνη ενός ολοκλήρου λαού παραμένει το Ιράκ και ο Σαντάμ Χουσεΐν

Την ίδια στιγμή που η διεθνής κοινότητα πανηγυρίζει τον αφοπλισμό της Συρίας συ-νεχίζει να υπάρχει μια σειρά κρίσιμων ερω-τημάτων που πρέπει να απαντηθούν κυρίως όσον αφορά τα επόμενα βήματα της διαδικα-

σίας καταστροφής των χημικών Προτεραιό-τητας 1 (υψηλής τοξικότητας) Σύμφωνα με την ενημέρωση που υπάρχει τα χημικά φορ-τώθηκαν από τη Latakia στο δανέζικο πλοίο ldquoArk Futurardquo με τελικό προορισμό το λιμάνι Gioia Tauro της Ιταλίας όπου θα γίνει με-ταφόρτωση 560 τόννων εξ αυτών στο ldquoCape Rayrdquo Το μετασκευασμένο φορτηγό πλοίο του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ θα καταπλεύ-σει το αμέσως επόμενο διάστημα σε διεθνή ύδατα της Μεσογείου laquoκάπουraquo μεταξύ Κρή-της Μάλτας και Ιταλίας - η ακριβής τοποθε-σία δεν έχει γνωστοποιηθεί Η εξουδετέρωση των χημικών θα γίνει εν πλω με τη μέθοδο της υδρόλυσης η οποία έχει ευρέως χρησι-

περί της καταστροφής των ΧηΜικΩΝ ΟΠΛΩΝ της ΣυΡιαΣ

μοποιηθεί κατά το παρελθόν για την κατα-στροφή χημικών και αναμένεται να διαρκέσει μέχρι 90 ημέρες Για τις ανάγκες της συγκε-κριμένης επιχείρησης κατασκευάστηκαν το 2013 από τις ΗΠΑ δύο φορητά συστήματα (Field Deployable Hydrolysis Systems) Η συγκεκριμένη πλατφόρμα έχει δοκιμαστεί μόνο με υποκατάστατα που προσομοιάζουν με τη φυσική και χημική σύσταση των ndashπιο τοξικώνndash laquoσυγγενώνraquo τους Το σύστημα αυ-τό αδρανοποιεί τους χημικούς παράγοντες θερμαίνοντας και αναμιγνύοντάς τους (με-ταξύ άλλων) με νερό υδροξείδιο του νατρί-ου και υποχλωριώδες νάτριο με αποτέλεσμα να μετατρέπονται σε λιγότερο επικίνδυνες χημικές ουσίες που δεν μπορούν να χρησι-μοποιηθούν για την κατασκευή όπλων Τα laquoπροϊόνταraquo της υδρόλυσης θα αποθηκευτούν και εν συνεχεία θα μεταφερθούν σε κατάλ-ληλες χερσαίες εγκαταστάσεις επεξεργασί-ας επικίνδυνων αποβλήτων για περαιτέρω επεξεργασία και καταστροφή Σύμφωνα με τις πληροφορίες που είναι διαθέσιμες στην ιστοσελίδα του OPCW η Γερμανία και το Ην Βασίλειο είναι μεταξύ των χωρών που θα αναλάβουν την καταστροφή μέρους των προϊόντων αυτών

Η πληροφορία ότι τα χημικά όπλα ή τα προϊόντα της υδρόλυσης θα απορριφθούν στη θάλασσα που αναπαράγεται από πολ-λά εγχώρια ΜΜΕ είναι ανακριβής και ένα από τα προϊόντα της παραπληροφόρησης που πυροδοτεί η απουσία οποιασδήπο-τε ενημέρωσης από τους αρμοδίους προς τους πολίτες Από την ημέρα που έγινε γνωστό η επιλογή της εν πλω υδρόλυσης (μετά από πρόταση των ΗΠΑ) γεννιούνται φόβοι και πολλές ενστάσεις σχετικά με την επιλογή για άλλη μια φορά του ευάλωτου περιβάλλοντος της Μεσογείου για τέτοιου είδους προβληματικά και με μεγάλο κίνδυ-νο εγχειρήματα

Την ίδια ώρα που πρέπει να εφαρμοστεί άμεσα η Οδηγία Πλαίσιο για τη Θαλάσσια Στρατηγική και η ολοκληρωμένη διαχείριση και διατήρηση των θαλάσσιων και παράκτι-ων οικοσυστημάτων και ειδών που η ΕΕ έχει θέσει ως προτεραιότητα τη laquoΓαλάζια Ανάπτυξηraquo προωθώντας τη ως έναν από τους βασικότερους άξονες για ανάπτυξη και έξοδο από την κρίση των χωρών της Μεσογείου η επιλογή της εν πλω υδρόλυ-σης με πλοίο μάλιστα που δεν διαθέτει τα χαρακτηριστικά ασφαλούς ναυσιπλοΐας και πρόσθετης ασφάλειας για τέτοιου είδους επιχειρήσεις εντείνει τις ανησυχίες

Είναι δε απορίας άξιο πώς η Ελλάδα που έχει αναλάβει την Προεδρία του Συμβου-λίου της ΕΕ κατά το πρώτο εξάμηνο του 2014 (αλλά και οι υπόλοιπες χώρες της Μεσογείου ακόμα και η ΕΕ) μένει για μια άλλη φορά απαθής χωρίς να ενημερώνει φορείς και πολίτες όπως οφείλει για ένα τόσο σοβαρό γεγονός Οι καθυστερημένες διαβεβαιώσεις από το Υπουργείο Εξωτερι-κών περί laquohellipύπαρξη[ς] όλων των εγγυήσεων ασφαλείας σε σχέση με το θαλάσσιο περι-βάλλον της Μεσογείουhellipraquo (Μάρτιος 2014) χωρίς ωστόσο απτά στοιχεία και επιχειρή-ματα τροφοδοτεί το κλίμα αμφισβήτησης (που δικαιολογημένα υπάρχει) και αφήνει χώρο για κινδυνολογία και τρομοκρατία

Οι θαλάσσιες δραστηριότητες ενέχουν πάντα το κίνδυνο ατυχήματος Η επιλογή του πιο κατάλληλου και ασφαλούς- και όχι του πιο laquoβολικούraquo- σημείου στο θαλάσσιο (ή χερσαίο) χώρο και της αποδεδειγμένα ασφαλέστερης και πιο αποδεκτής μεθόδου καταστροφής σύμφωνα με τους διεθνείς ορ-γανισμούς και την επιστημονική κοινότητα καθώς και η λήψη όλων των απαραίτητων μέτρων πρόληψης αλλά και άμεσης αντιμε-τώπισης σε περίπτωση έκτακτου περιστα-τικού αποτελούν μονόδρομο Τέλος είναι αυτονόητο ότι βασικό στοιχείο αποτελεί η πλήρης διαφάνεια η ενεργός συμμετοχή και συνεχή ενημέρωση των πολιτών

Περιμένουμε από τα αρμόδια ελληνικά υπουργεία Εξωτερικών ΥΠΕΚΑ Ναυτιλί-ας και Αιγαίου να ενημερώσουν υπεύθυ-να φορείς και πολίτες να διαβεβαιώσουν με συγκεκριμένες επιστημονικές αναφο-ρές για την ασφάλεια της μεθόδου και τις επιπτώσεις στο θαλάσσιο περιβάλλον της Μεσογείου και να απαιτήσουν την αναβολή ή ακόμα και την ματαίωση του εγχειρήμα-τος αν θεωρήσουν ότι οι διαβεβαιώσεις που έχουν λάβει από τον OPCW και τον ΟΗΕ είναι ανεπαρκείς

ΔικΤυΟ ΜΕΣΟΓΕιΟΣ SOS

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1322

Στις περισσότερες περιοχές του πλανήτη μας ο χώρος διαμορφώνεται όχι μόνο από φυσικές διεργασίες αλλά και από ανθρώπινες παρεμβάσεις άλλοτε άμεσες και άλ-λοτε έμμεσες Στην εποχή μας πολλές από τις ανθρώπινες δραστηριότητες ndashόπως η εκμετάλλευση των πόρων και η αστικοποίησηndash εξαπλώνονται σε έκταση και αυξάνονται συνεχώς σε ένταση Είναι συγκλονιστικοί οι ταχύτατοι ρυθμοί με τους οποίους συντελούνται τέτοιες διαδικασίες αλλά και οι ριζικές τους επιπτώσεις Οι έμμεσες επιρροές μάλιστα διαχέονται και καλύπτουν το σύνολο του πλανήτη Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι επιπτώσεις στο χώρο από το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής αποτέλεσμα της αύξησης εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου

Ο χώρος όπως διαμορφώνεται από τη Φύση και τον Άνθρωπο αποτελεί τοπίο Σύμφωνα με τον ορισμό του Συμβουλίου της Ευρώπης

laquoτοπίοraquo σημαίνει μία περιοχή όπως γίνεται αντιληπτή από τους ανθρώπους του οποίου ο χαρακτήρας είναι το αποτέλεσμα της δράσης και αλληλεπίδρασης των φυσικών και ή ανθρώπινων παραγόντων

Αρχικά η έννοια του τοπίου ως χώρου με έντονο τοπι-κό χαρακτήρα αναγνωρίστηκε από τις καλές τέχνες και αποτέλεσε διαχρονική πηγή έμπνευσης για τη ζωγραφι-κή και τη χαρακτική τη λογοτεχνία και την αρχιτεκτονική και ίσως τη μουσική Τον 20ο αιώνα όμως έγινε κατανο-ητό ότι το τοπίο συνδυάζοντας τις μεταβολές των οικο-συστημάτων και της βιοποικιλότητας με τις επιρροές από τις ανθρώπινες δραστηριότητες μπορούσε να αποτελέσει χρήσιμο πλαίσιο για τη διαχείριση του χώρου Άρχισε έτσι η διερεύνηση του τοπίου από περιβαλλοντική και χωρο-ταξική σκοπιά

Στην Ευρώπη μια ήπειρο με πλούσια ιστορία και πολι-τισμό της οποίας ο χώρος έχει υποστεί μακρόχρονες και συχνά βίαιες ανθρώπινες παρεμβάσεις το τοπίο αναδείχτη-κε σε αντικείμενο διεπιστημονικής έρευνας Έτσι το 2000 υπογράφηκε στη Φλωρεντία η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για το Τοπίο στο πλαίσιο του Συμβουλίου της Ευρώπης που τέθηκε σε ισχύ το Μάρτιο του 2004 Σήμερα στη Σύμβα-ση μετέχουν 38 χώρες ενώ ετήσιες τεχνικές συναντήσεις έχουν επιτρέψει τη διερεύνηση πολλών πτυχών του τοπί-ου τη διαμόρφωση αλλά και τη διαχείρισή του

Πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι η Σύμβαση για το Τοπίο αποδίδει μεγάλη σημασία στις διαδικασίες κοινωνικής ενημέρωσης και συμμετοχής σε αντίθεση με άλλες περισ-σότερο τεχνοκρατικές προσεγγίσεις Από τη μία πλευρά αυτό αποτελεί θετική εξέλιξη ως προς τη δημοκρατικότη-τα των διαδικασιών από την άλλη όμως δεν έχει διαμορ-φωθεί επαρκώς στο πλαίσιό της μια πραγματιστική και συστηματική μεθοδολογία στη διαφύλαξη και διαχείριση των τοπίων που αποτελεί ακόμα στόχο πολλών προσπα-θειών Έχει όμως προωθηθεί σημαντικά η αναγνώριση του τοπίου στον Ευρωπαϊκό χώρο

Αντίθετα στο επίπεδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης η έν-νοια του τοπίου έχει παραμείνει ουσιαστικά στα αζήτη-τα χωρίς να έχει ενταχθεί οργανικά στα περιβαλλοντικά και χωρικά της προγράμματα Πιθανά αυτό να οφείλεται στη διχογνωμία που βασιλεύει στην Ευρωπαϊκή Ένωση ως προς την αρμοδιότητά της για τα θέματα του χωρικού σχεδιασμού Διχογνωμία που οδήγησε στην παραμέληση ή και εγκατάλειψη σημαντικότατων προγραμμάτων ευ-ρωπαϊκής χωροταξίας που είχε προωθήσει παλαιότερα ο

Μάριος Καμχής κύριο στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτρο-πής Ίσως όμως η παραμέληση αυτή να οφείλεται και στην αδυναμία σύνδεσης του τοπίου με τις laquoαναπτυξιακέςraquo ή και laquoοικονομίστικεςraquo θεωρήσεις που δεσπόζουν στη σημερινή Ένωση Τείνει να αγνοηθεί έτσι η καθοριστική συμβολή του τοπίου στην ποιότητα ζωής των κατοίκων στις μνήμες και συνέχεια των τόπων την πολιτιστική τους ταυτότητα στην υπεραξία που αυτή δημιουργεί και στην ενίσχυση της τουριστικής έλξης Έχουν χρηματοδοτηθεί κατά καιρούς Κοινοτικά προγράμματα που αφορούν το τοπίο χωρίς όμως να αξιοποιηθούν τα αποτελέσματα τους και να οδηγήσουν σε συνεκτική Κοινοτική πολιτική για το τοπίο

Στο διεθνές επίπεδο η Συνθήκη για την Παγκόσμια Κλη-ρονομιά της UNESCO αναγνωρίζει πλέον τοπία στον κατά-λογο των περιοχών της Βέβαια κατά την Ευρωπαϊκή Σύμ-βαση όλα τα τοπία μπορούν να θεωρηθούν ως πολιτιστικά και να απαιτήσουν ενασχόληση και μέριμνα Αλλά αυτά που επιλέγονται από την UNESCO είναι μόνον εκείνα που χαρα-κτηρίζονται από εξέχουσες παγκόσμιες αξίες (outstanding universal values) και είναι μέχρι σήμερα μόνο 85 από τα οποία 79 πολιτιστικά και 6 μεικτά Πρέπει εδώ να σημειωθεί ότι η UNESCO όχι μόνο ενδιαφέρεται αποκλειστικά για τα τοπία με εξέχουσες παγκόσμιες αξίες αλλά τα αντιμετωπίζει ως μία ακόμη κατηγορία παγκόσμιας πολιτισμικής (κυρίως) κληρονομιάς (heritage) κι όχι τόσο ως χωρικές ενότητες οι οποίες είναι ζωντανές και υπόκεινται σε συνεχείς αλλαγές ανάλογα με τις εκάστοτε περιβαλλοντικές κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες κάθε περιόδου

Η Ελλάδα υπήρξε μια από τις πρώτες χώρες που υπέγρα-ψαν την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για το Τοπίο το 2000 Χρει-άστηκε όμως μια δεκαετία για να κυρωθεί η Σύμβαση αυτή από το Κοινοβούλιο που έγινε με το Ν38272010 ΦΕΚ Α 3025022010 δείγμα της έλλειψης ενδιαφέροντος για το τοπίο που είχαν οι μέχρι τότε πολιτικές ηγεσίες

Ένα χρόνο μετά συγκροτήθηκε με υπουργική απόφα-ση η Εθνική Επιτροπή για το Τοπίο με κύριο μέλημα την

εκπλήρωση των υποχρεώσεων της Χώ-ρας που προέκυπταν από την εφαρμογή της Σύμβασης Η Επιτροπή στην οποία η συμμετοχή των μελών της δεν ήταν αμει-βόμενη λειτούργησε μόνο για ενάμισι έτος και μετά σταμάτησε τυπικά λόγω μη αντι-κατάστασης παραιτηθέντων μελών

Στο διάστημα λειτουργίας της η Επιτρο-πή προώθησε δύο κυρίως θέματα

Με τη βοήθεια της Διεύθυνσης Χωρο-ταξίας του ΥΠΕΚΑ ενέταξε τη διαχείριση του τοπίου στις μελέτες για την επικαιρο-ποίηση των Περιφερειακών Πλαισίων Χω-ροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανά-πτυξης που ανατέθηκαν το 2012 για τις 12 περιφέρειες της χώρας Οι μελέτες αυτές περιλαμβάνουν την καταγραφή των τοπί-ων διεθνούς εθνικής και περιφερειακής σημασίας καθώς και όσων έχουν υποστεί ριζικές βλάβες τη διαπίστωση των απειλών που προκαλούν την υποβάθμισής τους και τη διατύπωση γενικών κατευθύνσεων για τη διαφύλαξη ή αποκατάστασή τους Αντί-στοιχα η έννοια του τοπίου εντάχθηκε και στην αναθεώρηση του Ρυθμιστικού Σχεδίου

της Αθήνας Αττικής Ελπίζεται ότι τα αποτελέσματα των μελετών αυτών και η κτηθείσα εμπειρία θα μπορέσουν να αξιοποιηθούν και να αποτελέσουν εργαλεία για την καλή διαχείριση του ελληνικού τοπίου

Δυστυχώς όμως η δεύτερη καίρια πρωτοβουλία της Εθνι-κής Επιτροπής Τοπίου δεν μπόρεσε να υλοποιηθεί ακόμα Πρόκειται για την εκπόνηση μελέτης βάσης που θα περι-λάμβανε την κατάρτιση τυπολογίας του τοπίου την πιλο-τική εφαρμογή προδιαγραφών σε επίπεδο Καλλικράτειου δήμου την παροχή νομικής υποστήριξης για την εκπό-νηση αναγκαίων νομοθετικών ρυθμίσεων τη δημιουργία και λειτουργία Υποστηρικτικής Διαδικτυακής Γεωγραφι-κής Εφαρμογής και τη δημιουργία Βάσης Δεδομένων για το τοπίο την πραγματοποίηση σχετικών εκδηλώσεων δι-αβούλευσης την οργάνωση ενός διεθνούς συνεδρίου την παραγωγή έντυπου υλικού και θα κατέληγε σε διατύπωση εθνικής στρατηγικής για το τοπίο Παρά τη σοβαρή εργασία που έγινε από την Επιτροπή και τη Διεύθυνση Χωροταξί-ας του ΥΠΕΚΑ στην προετοιμασία των προδιαγραφών και των δελτίων έργου για χρηματοδότηση της μελέτης από το ΕΠΠΕΡΑΑ γραφειοκρατικές διαδικασίες ή και πολιτι-κή αδράνεια έχουν αναστείλει την προώθηση αυτής της τόσο χρήσιμης μελέτης Σημειώνεται εδώ ότι τα αποτελέ-σματα της επρόκειτο να τροφοδοτήσουν τα περιφερειακά πλαίσια που αναφέρθηκαν πιο πάνω πράγμα που δεν κα-τέστη δυνατό μέχρι σήμερα

Παρά τις κάποιες αρνητικές εξελίξεις και τη σημερινή δυσμενή συγκυρία η κοινωνική συνειδητοποίηση για το τοπίο εξακολουθεί να ενισχύεται στην Ελλάδα καθώς και η αναγνώριση της δυνητικής του συμβολής στις αναπτυ-ξιακές διαδικασίες ndashκυρίως στον ελληνικό τουρισμόndash αλ-λά και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής Παράγοντες που αργά ή γρήγορα θα ευαισθητοποιήσουν και την πολιτική ηγεσία της χώρας

ΘυΜιΟΣ ΠαΠαΓιαΝΝηΣAρχιτέκτων

ΤΟΠιΟ η ΣυΓΧΡΟΝη ΠΡΟΣΕΓΓιΣη

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 23

Το εξορυκτικό έργο Pascua Lama είχε να αντιμετωπίσει πολλές δυσκολίες από την αρχή πέρα από τις κοινωνικές αντιδράσεις σε Χιλή και Αργεντινή Οι εξελίξεις στη βι-ομηχανία του χρυσού παγκόσμια αλλά και οι ενδο-εταιρικές πολιτικές και οικονο-μικές αποφάσεις επηρέασαν ιδιαίτερα το έργο και τελικά οδήγησαν στην αναστολή του Αυτά τα στοιχεία είναι σημαντικά για τον τομέα της Πολιτικής Οικολογίας καθώς αναζητούμε τι καθορίζει αυτές τις εταιρικές αποφάσεις και ποιών τα συμφέροντα τελικά εξυπηρετούνται Σε αυτό το πλαίσιο η κά-θε επιχείρηση δεν αντιμετωπίζεται ως μο-νολιθική οντότητα αλλά ως ένα δυναμικό πλέγμα σχέσεων εξουσίας αμφισβήτησης και συνεργασίας μεταξύ των διαφόρων φο-ρέων και εκφάνσεων του κεφαλαίουΑν θέ-λουμε να κατανοήσουμε τα κίνητρα και τις πολιτικές της (καναδικής) Barrick Gold στο Pascua Lama της Χιλής πρέπει να laquoανοί-ξουμεraquo το μαύρο κουτί των εταιριών χρυ-σού και να μπούμε στον απόκρυφο κόσμο των χρηματοδοτήσεων που είναι η laquoκαρ-διάraquo της εξορυκτικής βιομηχανίας

Η έκρηξη της τιμής του χρυσού

Ένα σημαντικό στοιχείο που συνθέτει το σκηνικό είναι η τεράστια αύξηση στις τιμές του χρυσού κατά την τελευταία δεκαετία η οποία συνεπάγεται και αύξηση των εξο-ρύξεων σε παγκόσμιο επίπεδο Μέσα από το πρίσμα αυτού που θεωρείται ως η μεγα-λύτερη καταγεγραμμένη άνοδος του εμπο-ρεύματος από τη μεταπολεμική περίοδο και έπειτα (2003-2012) μεγάλες εξορυκτικές εταιρείες χρυσού όπως η Barrick Gold έχουν προχωρήσει σε μεγάλες εξαγορές και έχουν επεκτείνει τις δραστηριότητές τους Συνε-πώς παλαιότερα αδρανή ορυχεία που δεν θα ήταν οικονομικά βιώσιμα να λειτουρ-γήσουν με χαμηλότερες τιμές του χρυσού

έχουν ξαναμπεί στο παιχνίδι όπως είναι και η περίπτωση του Pascua Lama

Εκμεταλλευόμενοι το ενδιαφέρον των επεν-δυτών πολλοί από τους οποίους κερδοσκο-πούν πάνω στις μελλοντικές αυξήσεις των τιμών οι εταιρείες εκδίδουν νέες προσφορές μετοχών στις αγορές Η Wall Street Journalσε άρθρο της το 2012 ανέφερε ότι κατά την τε-λευταία δεκαετία οι τέσσερις μεγαλύτερες εταιρείες εξόρυξης χρυσού (BarrickGold Newmont Newcrest και Goldcorp) έχουν αυξήσει την έκδοση μετοχών κατά 117 Μάλιστα η Barrick Gold κατέχει το laquoβρα-βείοraquo των δύο μεγαλύτερων μετοχικών προ-σφορών στην ιστορία του Χρηματιστηρίου του Τορόντο για τη χρηματοδότηση της το Νοέμβριο του 2013 Οι θεσμικοί επενδυτές (που διαχειρίζονται κατά μίνιμουμ κεφάλαια της τάξης των 100 εκ δολαρίων) όπως τα hedge funds τα συνταξιοδοτικά ταμεία και τα αμοιβαία κεφάλαια είναι ανάμεσα σε εκείνους που κατέχουν σήμερα μεγάλο κε-φάλαιο μετοχών στα μητρώα των εταιρειών εξόρυξης χρυσού

Δημιουργώντας κέρδος για τους μετόχους

Οι θεσμικοί επενδυτές με το τεράστιο μέγεθος των επενδύσεών τους είναι δι-ατεθειμένοι να αναλάβουν ενεργό ρόλο για τις επενδύσεις τους πολύ περισσότερο από ότι οι ιδιώτες επενδυτές Οι μεγάλες συγκεντρώσεις της επένδυσης σε μια εται-ρία τους δίνει μεγαλύτερη διαπραγματευ-τική ισχύ (και μάλιστα ψήφων) ώστε να πιέσουν σε εταιρικά θέματα Οι θεσμικοί μέτοχοι της Barrick Gold προφανώς δεν αποτελούν εξαίρεση Η μη απόδοση των αναμενόμενων μερισμάτων στους μέτοχους αποτέλεσε το βασικό λόγο για να πιεστεί η διοίκηση να εγκαταλείψει το σχέδιο αύ-ξησης των επενδύσεων της laquoγια χάρη της

ανάπτυξηςraquo και να ιεραρχήσει πολύ ψηλά την απόδοση των κερδών στους μέτοχους Μάλιστα στα μέσα του 2012 ο Διευθύνων Συμβούλος απολύθηκε με βάση την κακή απόδοση των μετοχών ενώ συνεχείς ήταν και οι διαμάχες στο διοικητικό συμβούλιο καθώς έπρεπε να σηματοδοτηθεί μια νέα εποχή όπου οι αποδόσεις των μετόχων θα έχουν τον πρώτο λόγο

Λόγω όλων των παραπάνω η Barrick Gold υιοθετεί πλέον μια πιο συντηρητική προσέγγιση στην κατανομή κεφαλαίων μαζί με την υπόσχεση ότι laquoοι αποδόσεις (στους μετόχους) θα καθορίζουν την παραγωγή και όχι το αντίθετοraquo Η εταιρεία έχει αναβάλει για παράδειγμα 4 δισ δολαρίων προγραμ-ματισμένες κεφαλαιακές δαπάνες και έχει προχωρήσει πρόσθετες περικοπές των γε-νικών εξόδων Επιπλέον έχουν πουληθεί ορυχεία χαμηλής αποδοτικότητας και υψη-λού λειτουργικού κόστους όπως είναι τα ορυχεία Darlot Granny Smith και Lawlers στη δυτική Αυστραλία

Το αίνιγμα Pascua Lama

Το Pascua Lama σε αυτό το πλαίσιο απο-τελεί ένα γρίφο για την Barrick Gold Κα-θώς έχει χαρακτηριστεί ως το laquoμεγαλύτε-ρο ορυχείο χαμηλού κόστους στον κόσμοraquo θεωρείται η ναυαρχίδα των περιουσιακών στοιχείων της εταιρείας και αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της μελλοντικής παρα-γωγής χρυσού Είναι από τα μεγαλύτερα ανεκμετάλλευτα κοιτάσματα χρυσού στον κόσμο κατέχοντας την 11η θέση και το τρί-το μεγαλύτερο στη Λατινική Αμερική Για τη Barrick Gold υπήρξε το επίκεντρο των κεφαλαιακών της δαπανών με πάνω από 5 δις δολάρια μέχρι σήμερα Αποτελεί το σημαντικότερο λόγο συγκρούσεων μεταξύ της εταιρείας και των μετόχων της με ορι-σμένους μέτοχους να αμφισβητούν ακόμα

το κατά πόσον θα πρέπει να συνεχιστεί το έργο στο σημερινό περιβάλλον

Σε αυτή τη διαμάχη ήρθαν να προστεθούν η διαρκής αντίδραση και αβεβαιότητα για την περιβαλλοντική συμμόρφωση του έργου με τους κανονισμούς της Χιλής η χαμηλό-τερη τιμή του χρυσού σήμερα και τα 15 δις δολάρια έλλειμμα στα οικονομικά της εται-ρείας Όλοι αυτοί οι παράγοντες οδήγησαν στην αναστολή του έργου Η Barrick Gold μπορεί να κατέφερε με αυτή την απόφαση να περιορίσει τη ζημιά της όμως το μέλλον της τίθεται υπό αμφισβήτηση Η παραγωγή η μεγέθυνση και η υπόσχεση της μελλοντι-κής ανάπτυξης παραμένει αναπόσπαστο μέρος της επιχειρηματικής δραστηριότη-τας της και βάσει αυτών καθορίζεται και η βιωσιμότητά της Αυτό αναγκάζει την εται-ρεία να δηλώσει ότι δεν έχει απομακρυνθεί ολοκληρωτικά από το έργο Πράγματι μια απόφαση να αναστείλει τις τωρινές δρα-στηριότητες δεν σημαίνει ότι χάνει τα με-ταλλευτικά δικαιώματα (τα οποία δεν έχουν ημερομηνία λήξης εφόσον οι ετήσιες πλη-ρωμές γης καταβάλλονται)

Τι θα γίνει στο Pascua Lama

Προς το παρόν η εταιρεία έχει μετριάσει το κίνδυνο έκθεσής της στο έργο εξόρυξης στο Pascua Lama Όλα τα σημάδια δείχνουν μια επιβράδυνση στην εξορυκτική βιομηχανία εν γένει η οποία επιδεινώνεται με την αύξηση της επιφυλακτικότητας εκ μέρους των χρη-ματοοικονομικών επενδυτών να συνεισφέ-ρουν κεφάλαια στη βιομηχανία Αλλά εκεί που οι μικρές εταιρίες εξόρυξης (εταιρείες που αναλαμβάνουν μόνο εξερεύνηση)είτε πωλούνται ή κλείνουν σε περίοδο ύφεσης οι μεγάλες χρυσοθήρες δείχνουν αντοχή Πε-ρίοδοι υφέσεις και πτώσης χαρακτηρίζουν τον κύκλο εξόρυξης στο τέλος της προη-γούμενης ύφεσης για παράδειγμα τα σχέ-δια της λειτουργίας του Pascua Lama είχαν για να ξανακκκινίσουν λίγα χρόνια αργότερα όταν οι τιμές του χρυσού ανέκαμψαν Εκτός από το να περιμένει μέχρι να βελτιωθούν οι συνθήκες η εταιρεία εξετάζει να πουλήσει μέρος του μεριδίου της στο Pascua Lama Τέτοιες συμφωνίες συνεργασίας δεν είναι ασυνήθιστες στον τομέα των εξορύξεων με δεδομένη την υψηλή κεφαλαιακή δαπάνη που απαιτείται Προς το παρόν βέβαια πε-ριμένουν τη στιγμή που τα αποθέματα χρυ-σού στο Pascua Lama θα έχουν μεγαλύτερη αξία και χαμηλότερο επενδυτικό κίνδυνο αν εξορυχτούν από το να παραμένουν κά-τω από το έδαφος

JULIE REYESδιδακτορική ερευνήτρια Πολιτικής Οικολογίας

στο Πανεπιστήμιο του ΜάντσεστερΜετάφραση Δήμητρα Σπαθαρίδου

Επιμέλεια Γιώργος Βελεγράκης

ΧιΛη η στρατηγική της Barrick Gold στο ορυχείο χρυσού Pascua Lama

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1324

Αντιδράσεις για τα πρώτα φορτία ασφαλτώδους άμμου στην Ευρώπη

Για πρώτη φορά φορτία πετρελαίου ασφαλ-τώδους άμμου (tar sand oil) στάλθηκαν στην Ευρώπη και πιο συγκεκριμένα στην Ισπανία για επεξεργασία και διύλιση 600000 βαρέλια αρ-γού πετρελαίου της καναδικής εταιρείας Western

Canada Select (WCS) στάλθηκαν από την ισπανική πετρελαϊκή εταιρεία Repsol σε διυ-λιστήριο του Μπιλμπάο Η εξέλιξη αυτή πυροδότησε αντιδράσεις και διαδηλώσεις έξω από το εργοστάσιο το οποίο βρίσκεται σε μια ιδιαίτερα πυκνοκατοικημένη περιοχή Οι εκδηλώσεις διαμαρτυρίας υποστηρίζονται από τοπικές κινήσεις πολιτών και από περι-βαλλοντικές οργανώσεις που επισημαίνουν τους κινδύνους που δημιουργούν για τους κατοίκους και το περιβάλλον

Από τη μεριά της η εταιρεία απορρίπτει τα ενστάσεις κατοίκων και περιβαλλοντικών οργανώσεων και ισχυρίζεται ότι ο συγκεκριμένος τύπος αργού πετρελαίου παράγει την ίδια ποσότητα εκπομπών με οποιοδήποτε άλλο είδος πετρελαίου

Παρrsquoόλα αυτά μελέτες σε άλλες περιοχές του πλανήτη έχουν συνδέσει την ύπαρ-ξη διυλιστηρίων ασφαλτώδους άμμου με αυξημένα επίπεδα καρκίνου και αναπνευ-στικών νοσημάτων Απόπειρες της ΕΕ να ποσοτικοποιήσει τις εκπομπές αερίων ρύπων από διαδικασίες εξόρυξης και διύλισης πετρελαίου ασφαλτώδους άμμου έχουν προς το παρόν εγκαταλειφθεί μετά τις έντονες αντιδράσεις του Καναδά και της βιομηχανίας πετρελαίου

Ανεπαρκής ο περιορισμός της ΕΕ στα βιοκαύσιμα καταγγέλουν οικολογικές οργανώσεις

Στις 13 Ιουνίου και μετά από μήνες διαπραγματεύσεων οι υπουργοί Ενέργειας της ΕΕ αποφά-σισαν τον περιορισμό των βιοκαυσίμων στο 7 της ενέργειας της Ευρώπης για μεταφορές το 2020 και ενώ η αρχική πρόταση προέβλεπε όριο 5 Οικολογικές οργανώσεις όμως προειδο-ποιούν ότι ο περιορισμός είναι πολύ ήπιος και έρχεται καθυστερημένα Οι αρνητικές συνέπειες από βιοκαύσιμα θα αυξηθούν καθώς το όριο του 7 σημαίνει 50 αύξηση του σημερινού επιπέδου χρήσης βιοκαυσίμωνΠώς όμως τα βιοκαύσιμα που αποτελούν ένα είδος ανανεώσιμης πηγής ενέργειας έφτασαν να αποτελούν κίνδυνο για το περιβάλλονΒασικό επιχείρημα για την πολιτική υποστήριξης των βιοκαυσίμων στην ΕΕ (πχ βιοντήζελ) ήταν ότι έχουν ως αποτέλεσμα χαμηλότερες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου σε σχέση με τα ορυ-κτά καύσιμα δεδομένου πχ ότι τα φυτά που καλλιεργούνται για να παραχθούν τα βιοκαύσιμα απορροφούν διοξείδιο του άνθρακα Ίσως σημαντικότερα κίνητρα όμως ήταν οι αυξανόμενες τιμές των ορυκτών καυσίμων και η ενεργειακή ασφάλειαΚαθώς όμως οι ευρωπαϊκές χώρες και οι προμηθευτές καυσίμων υλοποιούσαν τους στόχους για τα βιοκαύσιμα το αποτέλεσμα ήταν η προώθηση σχεδόν αποκλειστικά βιοκαυσίμων που παράγονται από τροφικές και ενεργειακές καλλιέργειες όπως φοινικέλαιο σόγια ελαιοκράμβη (βιοντήζελ) σιτάρι και καλαμπόκι (αιθανόλη) Η επιστημονική κοινότητα έχει προειδοποιήσει ότι η αυξημένη ζήτηση για βιοκαύσιμα στην ΕΕ οδηγεί στην επέκταση της παγκόσμιας καλλιεργήσιμης γης σε βαθμό που μπορεί τελικά να αυ-ξήσει τις εκπομπές που συντελούν στην κλιματική αλλαγή Αυτή η έμμεση αλλαγή χρήσης γης (Indirect Land Use Change ndash ILUC) συντελείται ως εξής Επιφάνεια γης που μπορεί να χρησι-μοποιηθεί για καλλιέργεια τροφίμων τώρα χρησιμοποιείται για καλλιέργεια καυσίμων Αυτό έχει ως αποτελέσμα να χρειάζεται επιπλέον επιφάνεια καλλιεργήσιμης γης για τα τρόφιμα Η laquoνέαraquo γη συνήθως βρίσκεται σε τροπικές περιοχές όπου μεγάλα δάση κόβονται για να δημιουργηθεί χώρος για καλλιέργειες Αυτή η αποψίλωση μειώνει τα δέντρα και γενικότερα τη βλάστηση που απορροφά διοξείδιο του άνθρακα και αποβάλλει τεράστια μεγέθη αερίων θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα αναιρώντας τον αρχικό στόχο της πολιτικής της ΕΕ για τα βιοκαύσιμα Ταυτόχρονα ο ανταγωνισμός μεταξύ καλλιέργειας βιοκαυσίμων και τροφίμων για εκτάσεις γης και για νερό ανεβάζει τις τιμές των τροφίμων και εντείνει τις διακυμάνσεις των αγορών γεωρ-γικών προϊόντων ενώ οι επιδοτήσεις στα βιοκαύσιμα κοστίζουν περίπου 6 δισ euro το χρόνο στα ευρωπαϊκά κράτηΗ Ευρώπη είναι ήδη η ήπειρος με την υψηλότερη εξάρτηση από εκτάσεις γης εκτός των συνόρων της και έχει το δεύτερο υψηλότερο επίπεδο laquoκατανάλωσης γηςraquo κατά κεφαλήν Σύμφωνα με μελέ-τη του Οικονομικού Πανεπιστήμιου της Βιέννης για την οργάνωση laquoΦίλοι της Γηςraquo ΕυρώπηςΤο αποτύπωμα της κατανάλωσης βιοκαυσίμων σε επιφάνεια γης το 2010 ήταν 450 εκατομμύρια στρέμματα ισοδύναμο με την επιφάνεια της Σουηδίας Το 2030 αν η σημερινή τάση συνεχιστεί η κατανάλωση βιοκαυσίμων της ΕΕ αναμένεται να αυξηθεί κατά 58 χρησιμοποιώντας περίπου 700 εκατομ στρέμματα έκταση ίση με την επιφάνεια της Σουηδίας και της Πολωνίας μαζίΗ χρήση ξύλου για παραγωγή θερμότητας και ηλεκτρισμού προκαλεί το μεγαλύτερο αποτύπωμα περίπου 300 εκατομ στρέμματα δάσους το 2010 που προβλέπεται να φτάσουν τα 400 εκατομ στρέμματα το 2030 Αν όλο αυτό το ξύλο προερχόταν από το εσωτερικό της ΕΕ θα απαιτούσε σχεδόν το 40 όλης της παραγωγικής δασικής έκτασης της ΕυρώπηςΗ Ευρώπη πρέπει όχι μόνο να περιορίσει τη χρήση των βιοκαυσίμων για αυτοκίνητα αλλά και να περιορίσει την τεράστια έκταση γης που χρησιμοποιείται γενικότερα από την ΕΕ θέτοντας υποχρε-ωτικούς στόχους που περιορίζουν την υπερκατανάλωση Τα βιοκαύσιμα μπορούν να παίξουν ρόλο στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής όμως θα πρέπει αυτό να γίνει με χρήση υπολειμμάτων και αποβλήτων (βιοκαύσιμα δεύτερης γενιάς) αντί για την καύση δέντρων και καρπών

ε ίδαμε

Ομπάμα ndash Νέο πρόγραμμα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής

Στις 2 Ιουνίου ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μπάρακ Ομπάμα ανακοίνωσε μέσω της Υπη-ρεσίας Προστασίας του Πε-ριβάλλοντος (EPA) ένα νέο φιλόδοξο πρόγραμμα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερ-μοκηπίου κατά 30 μέχρι το 2030 (έτος βάσης το 2005) Το πρόγραμμα περιλαμβάνει

σειρά μέτρων όπως το κλείσιμο μονάδων ηλεκτροπαραγωγής από άνθρακα την προώ-θηση της εγκατάστασης αιολικών και φωτοβολταϊκών μονάδων την ενίσχυση πολιτικών εξοικονόμησης ενέργειας και την εισαγωγή συστημάτων ανταλλαγής ρύπων Ο προ-σανατολισμός του προγράμματος είναι προς την υιοθέτηση στόχων μείωσης εκπομπών σε επίπεδο Πολιτειών (States) και όχι σε ομοσπονδιακό επίπεδο Βασικός στόχος του προγράμματος είναι η δραστική μείωση των εκπομπών από τα εργοστάσια ηλεκτροπα-ραγωγής που αποτελούν το βασικό παραγωγό αερίων του θερμοκηπίου στις ΗΠΑ

Η πρωτοβουλία Ομπάμα δέχεται σθεναρή κριτική από τη βιομηχανία άνθρακα και τους ρεπουμπλικάνους που θεωρούν ότι το πρόγραμμα αυτό θα περικόψει τις θέσεις εργασί-ας στον κλάδο και θα αυξήσει τα τιμολόγια του ρεύματος Από την άλλη το πρόγραμ-μα αντιμετωπίστηκε πολύ θετικά από τις περιβαλλοντικές οργανώσεις οι οποίες όμως επισημαίνουν ότι και πάλι υπολείπεται των προβλέψεων της Διακυβερνητικής του ΟΗΕ (IPCC) για τις αναπτυγμένες χώρες Αντιδρούν τέλος στην υλοποίηση προγραμμάτων ανταλλαγής (cap and trade) και αντιστάθμισης (offsetting) των εκπομπών ρύπων μεταξύ των Πολιτειών καθώς χρησιμοποιώντας ως παράδειγμα τον αντίστοιχο ευρωπαϊκό μη-χανισμό (ETS) ισχυρίζονται ότι τέτοιου τύπου μηχανισμοί που βασίζονται στους νόμους της αγοράς αποτυγχάνουν να οδηγήσουν σε πραγματικές μειώσεις εκπομπών

Σε κάθε περίπτωση η εξαγγελία του συγκεκριμένου προγράμματος αποτελεί μια πολύ ενδιαφέρουσα εξέλιξη καθώς πρόκειται για την πρώτη εθελοντική δέσμευση των ΗΠΑ σε ένα φιλόδοξο σχέδιο αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1318

Οι ακΤΕΣ ΩΣ κΟιΝα αΓαΘα

laquoΟ νεοφιλελευθερισμός έχει καθοριστεί από τη μάχη της ιδιωτικής περιουσίας όχι μόνο ενάντια στην κρατική αλλά -και αυτό ίσως είναι το πιο σημαντικό- κυρίως ενά-ντια στην laquoκοινή ιδιοκτησίαraquo (common) [] Συχνά οι επιλογές οι οποίες μας παρουσιά-ζονται είναι μεταξύ του καπιταλισμού και του σοσιαλισμού της κυριαρχίας μεταξύ ιδιωτικής και κρατικής ιδιοκτησίας με την θεραπεία κατά τα δεινά του κρατικού ελέγ-χου να φαίνεται να είναι η ιδιωτικοποίηση και κατά του κεφαλαίου η κρατικοποίηση δηλαδή ο κρατικός έλεγχος Χρειάζεται να εξερευνήσουμε και μια άλλη πιθανότητα ούτε την ιδιωτική ιδιοκτησία του καπιτα-λισμού ούτε την δημόσια ιδιοκτησία του σοσιαλισμού αλλά το κοινό στον κομμου-νισμόraquo (Michael Hardt Reclaiming the common in communism [1])

Ενέργειες όπως αυτή του πρώην Υπουργού Οικονομικών Γιάννη Στουρνάρα ο οποίος κατέθεσε ένα νομοσχέδιο με το οποίο απει-λεί την ελεύθερη πρόσβαση των πολιτών στις ακτές είναι μια πικρή υπενθύμιση ότι τυπικά οι ακτές δεν είναι ο laquoκοινόςraquo μας χώρος Είναι απλά ένας χώρος στην ιδιο-κτησία του κράτους ο οποίος παραχωρείται στους πολίτες στους commoners από το κράτος μέχρις ότου εμφανιστεί η ευκαιρία για να μπουν στην αγορά Το νομοσχέδιο εκτός από το ότι θέλει να βάλει περιορι-σμούς στο μακρόχρονο δικαίωμα ελεύθε-ρης πρόσβασης στις ακτές προτείνει επί-σης την ιδιωτικοποίηση των ακτών αλλά και αμνηστία σε υφιστάμενες κατασκευές που δημιουργήθηκαν κατά παράβαση της ισχύουσας νομοθεσίας

Οι ακτές συχνά θεωρούνται ως μέρος των laquoκοινώνraquo (commons) ενός χώρου όπου η πρόσβαση είναι δωρεάν και η ευχαρίστη-ση του να απλά να είσαι laquoεκείraquo είναι η ίδια για όλους ασχέτως κοινωνικο-οικονομικής κατάστασης Ακτές αποτελούν για πολλούς (έστω και υποσυνείδητα) ένα ουτοπικό όραμα για το πώς θα μπορούσε να ήταν η κοινωνία στον γκρίζο εκείνο χώρο μεταξύ ιδιωτικού και κρατικού

Για να αντιληφθούμε την ιδεολογική ση-

μασία του νομοσχεδίου για τους αιγιαλούς είναι σημαντικό πρώτα να αντιληφθούμε τη σημασία των κοινών αγαθών ως απο-μεινάρια της εποχής όπου οι τοπικές κοι-νότητες ήταν υπεύθυνες για τη διαχείριση των δικών τους χώρων και αγαθών μακριά από την κυρίαρχη ιδεολογία για τη σημασία της ιδιωτικής περιουσίας laquoΚοινάraquo ονομά-ζουμε τα αγαθά τα οποία κληρονομήθηκαν από τις προηγούμενες γενιές δημιουργή-θηκαν συλλογικά ή που αποτελούν φυσι-κή κληρονομιά

Η εφεύρεση του όρου laquoη τραγωδία των κοινώνraquo (tragedy of the commons) από τον Garrett Hardin στο ομώνυμο κείμενό του στο περιοδικό Science το 1968 υπήρ-ξε ορόσημο στην ιστορία της διαχείρισης των κοινών αγαθών με τους υποστηρικτές του νεοφιλελευθερισμού να χρησιμοποιούν τον όρο και τη θεωρία του Hardin για να δικαιολογήσουν τις προσπάθειές τους για ιδιωτικοποίηση και εμπορευματοποίηση αγαθών που για χρόνια βρίσκονταν στα χέρια των τοπικών κοινοτήτων Με αυτό τον τρόπο αν θέλετε είχαμε ένα δεύτερο κύμα οικειοποίησης των κοινών μετά από την laquoπερίφραξηraquo όπως ονομάστηκε η με-τατροπή των κοινών (συνήθως της κοινο-τικής γης) σε ιδιωτική περιουσία πχ στην Αγγλία τον 18ο αιώνα

Στο κείμενό του ο Hardin προσπαθούσε να αναδείξει το πρόβλημα της ατομικής συ-μπεριφοράς απέναντι σε συλλογικά αγαθά υποστήριζε δηλαδή ότι όταν κάποια αγαθά δεν ανήκουν σε συγκεκριμένα άτομα αλλά σε όλους η εκμετάλλευσή τους αποφέρει ατομικά πλεονεκτήματα και κοινά μειονε-κτήματα με αποτέλεσμα μεμονωμένα άτο-μα να το εκμεταλλεύονται Όταν το 2009 η οικονομολόγος Elinor Ostrom βραβεύθηκε με το Νόμπελ Οικονομίας για τη θεωρία της για τη διαχείριση των κοινών πόρων ήρθαν στην επιφάνεια εναλλακτικές θεω-ρίες βασισμένες σε επιτυχημένα και απο-τυχημένα παραδείγματα αυτοδιαχειριζόμε-νων κοινοτήτων αφοπλίζοντας έτσι κυρί-αρχα πολιτικο-οικονομικά μοντέλα όπως η laquoτραγωδία των κοινώνraquo του Hardin Ο

David Harvey ταυτόχρονα στο βιβλίο του Rebel cities from the right to the city to the urban revolution το 2012 υποστηρίζει ότι το πρόβλημα στην θεωρία του Hardin δεν είναι τα κοινά καθαυτά αλλά η απο-τυχία της ατομικής ιδιοκτησίας να ικανο-ποιήσει τα κοινά συμφέροντα Ο Harvey δηλαδή τοποθέτησε το πρόβλημα σrsquo ένα πλαίσιο όπου το θέμα είναι η ατομική ιδι-οκτησία των αγαθών και κατά συνέπεια η προσπάθεια για μεγιστοποίηση του ατομι-κού κέρδους

Φυσικά όμως και τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά Σε μια εποχή όπου η επικρατέ-στερες ιδέες είναι βασισμένες σrsquo ένα καπι-ταλιστικό μοντέλο με ταξικό και πατριαρ-χικό υπόβαθρο και όπου οι κυβερνήσεις δίνουν προτεραιότητα στην οικονομική ανάπτυξη αντί στις κοινωνικο-οικολογι-κές ισορροπίες όσοι έχουν πρόσβαση στα κοινά (commoners) παγιδεύονται στο laquoμα-γκανοπήγαδο της παραγωγήςraquo (treadmill of production) έχοντας το δίλημμα εργα-σία έναντι της περιβαλλοντικής προστασίας [2] Οι αιγιαλοί όμως φαίνεται να ξυπνούν τις συνειδήσεις μας και παρόλη τη δύναμη των κυρίαρχων ιδεών της εποχής οι πολί-τες δεν αποδέχονται την οικειοποίηση της παραθαλάσσιας ουτοπίας από κανένα

Και δεν μιλούμε μόνο για το πρόσφατο νομοσχέδιο για τους αιγιαλούς Το 2007 οι πολίτες και ο δήμος του αθηναϊκού προ-αστίου του Ελληνικού κινητοποιήθηκαν ενάντια στους νονούς της νύχτας οι οποί-οι οικειοποιήθηκαν αυθαίρετα δημόσια πα-ραλία για τις ιδιωτικές τους επιχειρήσεις εμποδίζοντας την ελεύθερη πρόσβαση σε αυτή [3] Σε μια άλλη υπόθεση τον Μάιο του 2012 ήταν η δημοτική αρχή του Πει-ραιά η οποία μίσθωσε δύο από τις δημο-τικές παραλίες σε ιδιωτικές εταιρείες στην τιμή των euro134000 Για άλλη μια φορά ένα ισχυρό τοπικό κίνημα δημιουργήθηκε για να αντισταθεί [4]

Σε αντίθεση με την τσιμεντοκρατεία που εισέβαλε στις ακτές άλλων (ευρωπαϊκών τουλάχιστον) τουριστικών προορισμών η Ελλάδα έχει μέχρι τώρα προστατεύσει τις

φυσικές της ακτές επιτρέποντας έτσι στους ανθρώπους που έχουν πληγεί τόσο άσχημα από τα μέτρα λιτότητας να βρίσκουν μια ουτοπία σε χώρους με εξαιρετική φυσική ομορφιά Όπως και στην περίπτωση των Σκουριών στη Χαλκιδική οι άνθρωποι της Ελλάδας δεν νοιάζονται για την τιμή του χρυσού και διεκδικούν το δικαίωμά τους στα βουνά Με τον ίδιο τρόπο οι άνθρωποι της Ελλάδας δεν νοιάζονται για τις οικονο-μικές δυνατότητες της χρυσής άμμου και πολεμούν για να κρατήσουν το δικαίωμα τους στις ακτές

Η οικονομική κρίση έχει γίνει δικαιολο-γία για την προώθηση μιας οικονομικής ανάπτυξης με την οποία βίαια οικειοποι-ούνται τα περιβαλλοντικά και κοινωνικά μας δικαιώματα με σκοπό την περαιτέρω εδραίωση μιας νεοφιλελεύθερης ατζέντας Η ιδιωτικοποίηση του δημόσιου πλούτου έχει γίνει προτεραιότητα για πολλές κυ-βερνήσεις Στην Ελλάδα από τα μεταλλεία χρυσού στη Χαλκιδική μέχρι το νερό και την υγεία οι ιδιωτικοποιήσεις προσπαθούν να αφαιρέσουν από τους πολίτες όχι μόνο το δικαίωμα στη φύση αλλά και από άλλα ζωτικής σημασίας δικαιώματα Η προσοχή της κυβέρνησης και των ιδιωτικών συμ-φερόντων βρίσκονται απροκάλυπτα πλέον και στις οικονομικές δυνατότητες της ακτο-γραμμής και της χρυσής αμμουδιάς

Γινόμαστε μάρτυρες στις προσπάθειες του σφετερισμού ενός από τους τελευταίους laquoκοι-νούς χώρουςraquo (commons) από διαφορετικά επίπεδα εξουσίας από το κράτος μερικές φορές από τις δημοτικές αρχές αλλά και το ιδιωτικό κεφάλαιο Οι δούλοι του κεφαλαί-ου προσπαθούν να μεταμορφώσουν και να καλύψουν με τσιμέντο τις τελευταίες μας ουτοπίες Αλλά οι ουτοπίες είναι αυτές που συγκροτούν τη ζωή των ανθρώπων όπως το νερό και ο αέρας Ο Εδουάρδο Γκαλεά-νο (Eduardo Galeano) μας έχει διδάξει (και αυτό είναι που πρέπει να θυμόμαστε κα-θώς πολεμούμε για το δικαίωμα μας στις ακτές) ότι ο σκοπός της Ουτοπίας ldquoes para caminarrdquo είναι για να περπατούμε [5] Η μάχη για τις ακτές ως κοινό αγαθό θα συ-νεχίζεται καθώς παρακολουθούμε με οί-κτο τους δούλους του κεφαλαίου οι οποί-οι στη μάχη τους για την προώθηση της νεοφιλελεύθερης ιδέας έχουν εμπορευ-ματοποιήσει και τσιμεντοποιήσει τις δικές τους ουτοπίες

ΜαΡια ΧαΤζηΜιΧαηΛΕρευνήτρια σε θέματα κοινών αγαθών και θαλάσσιας

πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Άαλμποργκ στην Δανία

[1] httpwwwtheguardiancomcommentisfree2011feb03communism-capitalism-socialism-property

[2] httproarmagorg201406labor-environmental-movements-coalition

[3] httpunfollowcomgrweb-only8667-courteu

[4] httpfreevotsalakiafreatidawordpresscom

[5] https wwwyoutubecomwatchv=m-pgHlB8QdQ

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 19

laquoΗ Τουρκία συνορεύει στις τρεις πλευρές της με τη θάλασσαraquo Αυτό ήταν ένα από τα πρώτα πράγματα που μάθαμε στο σχολείο Εμφανιζόταν σαν κάτι για το οποίο μέσα από μια εθνικιστική οπτική θα έπρεπε να μας κάνει περήφανους Με συνολικό μή-κος ακτών 8333χλμ (περισσότερο από το 74 των συνόρων της) ίσως πράγματι αντιστοιχεί στην Τουρκία αυτή η έμφαση στις ακτές Αλλά τι σημαίνει αυτό για εμάς Μπορούμε να απολαμβάνουμε τη θάλασσα που μας περιβάλλει ή πρόκειται για κάτι που δεν μπορούμε να δούμε ή να σκεφτούμε Ξέρουμε ότι η θάλασσα είναι κάπου εδώ κοντά αλλά για τους περισσότερους από εμάς είναι απροσπέλαστη Μόνο για τρεις δεκαετίες οι παραλίες της Τουρκίας ήταν ανοιχτές στο κοινό Ήταν καθαρές ελεύθε-ρες και ndash πάνω απrsquo όλα ndash κοντά στα σπί-τια και τα διαμερίσματά μας Σήμερα όσες παραλίες υπάρχουν στην Κωνσταντινού-πολη είναι κατειλημμένες είτε από κτίρια είτε από δρόμους Και αν τύχει και κάποια παραλία ξέφυγε από αυτό το μοντέλο τότε ούτε που θα τολμούσες να βουτήξεις μέσα στα τοξικά νερά της θάλασσας

Η διάβρωση των ακτών

Από τη δεκαετία του 1970 η παράκτια ζώνη της Τουρκίας από τη Μαύρη Θάλασσα έως τη Μεσόγειο πάσχει από εντατική αστική ανάπτυξη Ο μαζικός τουρισμός παίζει βα-σικό ρόλο στην Αττάλεια και την Mugla Σε αυτές τις παραθαλάσσιες πόλεις κυριαρχούν τα υδροπάρκα τα γήπεδα γκόλφ τα ξενο-δοχεία και οι παραλίες που προσελκύουν τουρίστες Ωστόσο η αυξανόμενη αστική ανάπτυξη έχει αφανίσει τις ακτές της Κων-σταντινούπολης και της Kocaeli Σε αυτές τις ζώνες οι αμμόλοφοι έχουν αντικατασταθεί από αεροδρόμια γέφυρες μονάδες επεξερ-γασίας λυμάτων εγκαταστάσεις αναψυχής συμπεριλαμβανομένων αστικών πάρκων Σε άλλες περιοχές όπως στα Άδανα και τη Μερσίνα πρακτικές εντατικής καλλιέργει-ας (πχ εκκαθαρίσεις γης για καλλιέργειες και κατασκευή αρδευτικών καναλιών) έχουν προκαλέσει σοβαρές επιπτώσεις στις ακτές Η βιομηχανική ανάπτυξη (πχ η κατασκευή θερμοηλεκτρικών σταθμών αυτοκινητοδρό-μων και ναυπηγείων) έχει επίσης καταστρέ-ψει την παράκτια ζώνη στη Σαμψούντα και την Τραπεζούντα

Η εξαφάνιση της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς

Η αυξανόμενη πίεση από την αστικοποί-ηση και την εκβιομηχάνιση σε συνδυασμό με την κλιματική αλλαγή απειλούν τα πα-ράκτια οικοσυστήματα της Τουρκίας Πα-

τη τροποποίηση αλλάζει το πλάτος των ακτών από 50μ σε 10μ Αυτό σημαίνει ότι ζώνη ακτής πλάτους 40μ μπορεί να πουληθεί σε ιδι-ώτες Δημιουργείται έτσι μία νέα πηγή εσόδων για την κυβέρνηση που μάλι-στα παρουσιάζεται να λει-τουργεί προς όφελος του δημόσιου συμφέροντος Το χειρότερο απrsquo όλα όχι μόνο για το Νόμο για τις Παράκτιες Περιοχές αλλά και για το Νόμο για τις Δη-μόσιες Συμβάσεις το Νό-μο για την Προστασία της Φύσης και της Βιοποικιλό-τητας τον Κανονισμό για την Προστασία των Υγρο-τόπων και πολλές άλλες ρυθμίσεις είναι το γεγονός ότι τα τελευταία δέκα χρό-νια έχουν προσανατολιστεί στην ανάπτυξη ζωνών αντί της προστασίας

Οι Στόχοι της Τουρ-κίας για το 2023

Οι ακτές είναι για την κυβέρνηση το φιλέτο από το οποίο μπορεί να αντλή-σει έσοδα Και όλες οι πα-ραπάνω θεσμικές αλλαγές αποβλέπουν στην αξιοποί-ηση του φιλέτου αυτού Το κυβερνόν Κόμμα της Δικαι-οσύνης και της Ανάπτυξης (AKP) έχει το όραμα να κάνει μέχρι το 2023 την Τουρκία μία από τις δέκα ισχυρότερες οικονομίες στον κόσμο Οι Στό-χοι για το 2023 έχουν ήδη πολλές δυσμενείς επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον και την κοινωνία Ο Turhan Uslu ερευνητής του Πανεπιστημίου Gazi της Άγκυρας επιση-μαίνει ότι τα τελευταία 50 χρόνια 7487χλμ των τουρκικών ακτών (90 του συνόλου των ακτών της χώρας) έχουν υπερδομηθεί Σύμφωνα με ανακοινώσεις του Υπουργού Οικονομικών το 2013 οι δημόσιες εκτάσεις ndash οι περισσότερες από τις οποίες είναι αμ-μόλοφοι ndash είτε θα πουληθούν είτε θα ανα-πτυχθούν με κερδοφόρες κατασκευές στη γη Αυτό σημαίνει ότι αναμένεται να δού-με κι άλλες εγκαταστάσεις όπως γήπεδα γκολφ γήπεδα βόλεϊ θερμοηλεκτρικούς σταθμούς τουριστικές υποδομές ενεργει-ακούς αγωγούς αεροδρόμια εργοστάσια ανθρακωρυχεία δρόμους και αυτοκινητό-δρομους Το χειρότερο είναι ότι παράκτι-

ράκτια και θαλάσσια οικοσυστήματα υπο-βαθμίζονται από οικιακά και βιομηχανικά λύματα βλαβερές ουσίες που μεταφέρονται από την ενδοχώρα με τα ποτάμια γεωργικές πρακτικές σε παράκτιες περιοχές τουριστι-κές δραστηριότητες και υπερσυγκέντρωση παραθεριστικών κατοικιών εμπορικών και τουριστικών λιμένων και αλιευτικών υποδο-μών Σήμερα πολλά είδη ψαριών που ήταν σε αφθονία τη δεκαετία του 1970 κινδυ-νεύουν με αφανισμό για λόγους που συν-δέονται με την υπεραλιεία τη ρύπανση των υδάτων και την καταστροφή των φυσικών ενδιαιτημάτων Η ταχύτατη εξάπλωση των τουριστικών υποδομών και δραστηριοτή-των κατά μήκος των ακτών έχει καταστρέ-ψει ενδιαιτήματα ειδών όπως η θαλάσσια χελώνα τα δελφίνια και η φώκια μοναχός Τα πράγματα δεν είναι καλύτερα στον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς Φέροντας τη φήμη ενός τεράστιου υπαίθριου μουσείου η Τουρκία βρίσκεται στο σταυροδρόμι πολ-λών αρχαίων πολιτισμών αρκετοί από τους οποίους αναπτύχθηκαν στις ακτές Πρόκει-ται για ζώνες που βρίσκονται κάτω από την αυξανόμενη πίεση του μαζικού τουρισμού και της αστικοποίησης

Ενθαρρύνοντας την ανάπτυξη των ακτών

Σε αντίθεση με ότι συμβαίνει στην πρά-ξη το Άρθρο 43 του τουρκικού Συντάγμα-τος του 1982 ορίζει ότι οι ακτές αποτελούν κρατική οντότητα Το ίδιο άρθρο επίσης αναφέρει ότι η παραλία ο αιγιαλός και η όχθη των ποταμών πρέπει να σχεδιάζονται και να χρησιμοποιούνται μόνο με βάση το δημόσιο συμφέρον Ωστόσο υπάρχουν δώδεκα κρατικοί φορείς και περίπου τρι-άντα νόμοι για τις ακτές Πολλοί από αυ-τούς έρχονται σε αντίθεση με το στόχο της προστασίας όχι μόνο των ακτών αλλά και άλλων φυσικών πόρων Για παράδειγμα ο Νόμος 2634 για την Ενθάρρυνση του Του-ρισμού (1982) του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού έχει συμβάλλει στην προώ-θηση της ανάπτυξης των ακτών μέσα από ιδιωτικοποιήσεις εκτάσεων Ο Νόμος 3621 για τις Παράκτιες Περιοχές (1990) είναι ένα κείμενο για την προστασία των ακτών που ταυτόχρονα έχει νομιμοποιήσει σχεδόν όλες τις οικιστικές και βιομηχανικές εγκαταστά-σεις και δραστηριότητες στις παράκτιες περιοχές μέσα από τροποποιήσεις του στα χρόνια που ακολούθησαν την ψήφισή του Σύμφωνα με μία από τις τροποποιήσεις οι ακτές και η γη που προκύπτει από επιχω-ματώσεις και αποξήρανση δεν υπόκεινται στις προστατευτικές ρυθμίσεις του Νόμου 2863 για την Προστασία της Πολιτιστικής και Φυσικής Κληρονομιάς Η πιο πρόσφα-

ες πόλεις όπως η Κωνσταντινούπολη συ-νεχίζουν να υποδέχονται μετανάστες που αναζητούν αστικές υποδομές και ευκαιρίες εργασίας προκαλώντας μεγάλη αναπτυξι-ακή πίεση στις παράκτιες ζώνες

Ο ακτές είναι πολύτιμη πηγή ζωής για όλους και ιδιαίτερα σημαντικές για τη φυ-σική και πολιτιστική μας κληρονομιά Μέ-σα σε μισό μόνο αιώνα η Τουρκία έχασε ένα μεγάλο μέρος αυτής της πηγής ζωής Οι ακτές πρέπει να είναι υπό τη φροντίδα του δημόσιου και όχι στα χέρια ιδιωτικών εταιρειών που έχουν ως στόχο το κέρδος Εάν δε συμβεί αυτό τότε ndashσε αντίθεση με το όραμα του AKP- είναι πολύ πιθανό η Τουρκία να γίνει μέχρι το 2023 μία από τις δέκα χώρες με τις μεγαλύτερες περι-βαλλοντικές καταστροφές και συγκρούσεις στον κόσμο

Akgun ILHAN Ακτιβίστρια για το δικαίωμα στο νερό Τουρκία

ΤΟυΡκια κύματα ιδιωτικοποιήσεων στις ακτές μας

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1320

από τη λατινοποίηση στην κινεζοποίηση μια κΡηΤη δρόμος

Η μετεκλογική σοδειά από τις προσδοκίες που καλλιεργήθηκαν για ανατροπές στην τοπική αυτοδιοίκηση της Κρήτης απέδειξε οτι αφενός το ντόπιο βαθύ σύστημα έχει τις αντοχές και τις ρίζες του άγρουστα και από την άλλη οτι ο σπόρος της εναλλακτικής πρότασης είτε ήταν τζούφιος είτε έπεσε κι αυτός θύμα της εξαιρετικής ανομβρίας που για δεύτερη συνεχόμενη χρονια ταλαιπώ-ρησε τους αγρότες Παρόλαυτά ή ίσως και γι`αυτό η Κρήτη αυτό τον Ιούνη ζει κατά κάποιο τρόπο την κινηματογραφική σκηνή όπου ένα Fast Truck (Track το γράφουν στο ΥΠΑΝ) ευρωατλαντικής σχεδίασης αλλά made in China έρχεται καταπάνω της ενώ αυτή χωρίς να έχει πάρει χαμπάρι κοιτά με αγωνία ανάμεσα στις ξαπλώστρες με το λογότυπο της Invest in Greece μήπως έπεσε κάνα ευρώ από τους τουρίστες και ακούει στα ακουστικά του smartphone το success story του Σαμαρά του Γιώργου Εκτός όμως από τη συνηθισμένη για αυτή την εποχή μπάλα τη συνηθισμένη επέλαση των τουριστών και το συνηθισμένο μάπα καρπούζι ο φετινός Ιούνης έφερε και επέ-λαση καινούριων σχεδίων για επενδύσεις έργα υποδομής κατεπείγουσες αξιοποιήσεις κατεπείγοντα νομοσχέδια και άλλα φρούτα που επείγονται να ωριμάσουν μήπως κοψει κανείς το φυτό που τα τρέφει σύριζα

Η κάθοδος του Κινέζου πρωθυπουργού στην Κρήτη και η δήλωσή του οτι βλέπει στην Ελλάδα την πύλη εισόδου της Κίνας στην Ευρώπη δείχνει οτι η διαδικασία Λατι-νοποίησης της χώρας μπαίνει στο διαταύτα αρχής γεννομένης από το Νότο με τη ση-μειολογία που κουβαλά ο όρος στο παγκό-σμιο παιχνίδι της νεοαποικιακής εκμετάλ-λευσης ανθρώπινων και φυσικών πόρων Και αν αυτή τη φορά το λιμάνι του Νότου δεν ήταν στην επίσημη ατζέντα η κεντρι-κή θέση του αεροδρομίου του Καστελίου στις συζητήσεις δείχνει οτι η οικονομική και εμπορική υπερδύναμη είναι πιο κοντά από ποτέ στο να αποκτήσει μετά το λιμάνι του Πειραιά και τις άλλες στρατηγικές με-ταφορικές υποδομές-πύλες που χρειάζεται με όπλα το τεράστιο Κινέζικο πλεόνασμα τη γεωστρατηγική θέση της Κρήτης και το διακαή πόθο της Ελληνικής κυβέρνη-σης να απογειώσει από κάπου το δικό της success story

Στην ίδια λογική του είδα φώς και μπήκα η χώρα με τη μεγαλύτερη εγκατεστημένη ισχύ βΑΠΕ στον κόσμο υπέγραψε συμφω-νίες συνεργασίας με Ελληνικές αλλά και ξένες εταιρίες (EDF) για την εγκατάσταση ενεργειακών μεγαπρότζεκτς σε όλη την επι-κράτεια Η ΤΕΡΝΑ συγκεκριμένα με φτηνό χρήμα από την Κινέζικη Βιομηχανική και Εμπορική Τράπεζα (1η κρατική στον κόσμο

σε κεφάλαια με $19 τρις) και αρωγό την Sinohydro την κρατική μεγαεταιρία κατα-σκευής έργων υποδομής και φραγμάτων έκανε το ντίλ για το υβριδικό στο Αμάρι Ρε-θύμνου Το πακέτο περιλαμβάνει και άλλα έργα αντλισιοταμίευσης σε όλη την χώρα (122 δις Ευρώ) ανοίγοντας το δρόμο για την ιδιωτική διαχείρηση των νερών Αν πάνε καλά τα πράγματα πιθανά στο μέλλον να βοηθήσουν να ξεκολλήσει και το μεγα-λύτερο (1077 MW 359 ανεμογεννήτριες και καλώδιο διασύνδεσης) ενεργειακό έρ-γο βΑΠΕ της ΤΕΡΝΑ στην Κρήτη που έχει κρυώσει κάπως απεντασσόμενο από το fast track ενώ πιθανά πάλι ο Κοπελούζος να

περιμένει οι δικοί του στρατηγικοί εταίροι στην Προμηθέας Gas να ψωνίσουν με τη σειρά τους και να ξεκολλήσει και αυτός το δικό του έργο (1005 MW 437 ανεμογεν-νήτριες και καλώδιο διασύνδεσης)

Όμως το μεγάλο γεωπολιτικό και στα καθ` ημάς μικροπολιτικό παιχνίδι στα ενεργεια-κά της μεγαλονήσου αναμένεται να συνε-χιστεί τα επόμενα χρόνια με τους υδρογο-νάνθρακες τα έργα διασύνδεσης και την καθιέρωση της ως ενεργειακού κόμβου της ανατολικής Μεσογείου με ότι αυτό συνεπάγεται Στην πρόσφατη αιτιολογική έκθεση για την σκανδαλώδη επιδότηση 6 θέσεων εργασίας μέσω 6 έργων ΒΑΠΕ με 93 εκ Ευρώ από τον επενδυτικό νόμο πε-ριλαμβάνεται ο κατάλογος των έργων που εντάσσονται στον ευρωπαϊκό κανονισμό για τις διευρωπαϊκές ενεργειακές υποδο-μές Για την Κρήτη προβλέπει τo πέρασμα της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ισραήλ-Κύ-πρου-Ελλάδας (Euro-Asia Interconnector) και του αγωγού φυσικού αερίου East-Med Το τυράκι στη φάκα πέρα από την εθνική

υπερηφάνεια για το νέο γεωστρατηγικό μας ρόλο και τα δήθεν δισεκατομμύρια με την κάνουλα θα είναι οι εκατοντάδες χι-λιάδες θέσεις εργασίας (450000 λένε μόνο για την Κρήτη) στον τομέα των εξορύξεων που έπονται και η μετατροπή της Κρήτης από ldquoυπερδήμοrdquo σε ldquoυποκρατικήrdquo οντότη-τα μέσω των ανταποδοτικών τελών όπως προέβλεπαν προεκλογικά περιφερόμενοι στρατηγικοί αναλυτές στα γραφεία της επα-νεκλεγμένης περιφερειακής αρχής

Στο πλαίσιο αυτής της γεωπολιτικής ανα-βάθμισης της Κρήτης εντάσεται και η πρό-σφατη αίτηση στην Invest in Greece από τη VOPAK τη μεγαλύτερη εταιρεία απο-

θήκευσης και διαχείρισης πετρελαιοειδών στον κόσμο για τη δημιουργία σταθμού διαμετακόμισης στη νότια Σητεία σε έκτα-ση 400 στρεμμάτων Είναι αυτό που λέει ο λαός τώρα που βρήκαμε παπά που θά-βει αβέρτα στη Συρία την Ουκρανία και το Ιράκ και που όλως τυχαίως είναι κομβικές χώρες για την ενεργειακή τροφοδοσία της Ευρώπης ευκαιρία να θάψουμε πεντέξι και στη δικιά μας αυλή

Ένα εύλογο ερώτημα είναι πως όλα αυτά και άλλα πολλά θα χωρέσουν και θα συν-δυαστούν με την άλλη μεγάλη ιδέα για με-τατροπή των ελληνικών ακτών και νησιών και της Κρήτης ειδικότερα σε Μαγιόρκα της ανατολικής Μεσογείου Οι Κινέζοι επενδυ-τές υποσχέθηκαν να ξαναέρθουν σύντομα για να δουν και τα διαθέσιμα ακίνητα για τουριστική αξιοποίηση αλλά θα πρέπει να ξέρουν οτι θα στριμωχτούν στα γραφεία του ΤΑΙΠΕΔ μαζί με τους άλλους διεθνείς και εγχώριους παίκτες του real estate και των κατασκευών που διαγκωνίζονται ήδη ποιός θα πρωτοχτίσει τις εκατοντάδες χι-

λιάδες νέες τουριστικές κατοικίες και συ-μπλέγματα με προυπολογισμό πάνω από 10 δις Μέχρι τότε η κυβέρνηση τρέχει με διαδικασίες κατεπείγοντος να αμπα-λάρει το πακέτο περνώντας από το θερινό τμήμα της βουλής το νέο χωροταξικό και εντάσσοντας στην πραμάτεια του ΤΑΙΠΕΔ όσα από τα παραλιακά ldquoφιλέταrdquo της Κρή-της δεν έχουν ακόμα τσιμεντωθεί από τους ντόπιους παράγοντες του ΣΕΤΕ όπως πχ η δημοτική πλάζ του Καρτερού και η πρώ-ην αμερικάνικη βάση των Γουρνών Και αυτό ενώ ήδη δρομολογούνται βρίσκο-ντας ανέλπιστους συμμάχους σε τοπικούς φορείς και την απελπισμένη κοινωνία οι τουριστικές μεγαεπενδύσεις στην ανατολι-κή Κρήτη (Μονή Τοπλού Καβο Πλάκο) και βάζοντας το νησί από τα ανατολικά στην κιμαδομηχανή της ιδιωτικής πολεοδόμη-σης και χωροταξίας Στα ψιλά γράμματα του τουριστικού success story έχει περάσει οτι κάποιες τουριστικές επιχειρήσεις της Κρή-της έχουν πιάσει το νοημα της κινεζοποί-ησης και πληρώνουν πλέον με κουπόνια soupermarket και διαμονήφαγητό τους υπαλλήλους απαλλαγμένους βεβαίως από το βάρος των συλλογικών συμβάσεων και της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης αφού ετσι κι αλλιώς τα νοσοκομεία κλείνουν ή υπολειτουργούν

Το Fast Track που έρχεται καταπάνω στην Κρήτη ξαναθέτει το προεκλογικό ερώτημα αν υπάρχει πειστική και συγκεκριμένη εναλ-λακτική πρόταση Η απάντηση που δόθηκε στις εκλογές του Μάη πρέπει να ξεβολέψει τους πάντες κινήματα πολιτικούς κοινω-νικούς και επιστημονικούς φορείς απο τα κλιματιζόμενα γραφεία της πολιτικής και επιστημονικής τους αυτάρκειας Επείγει ο διάλογος και η σύνθεση για την επαναδι-ατύπωση και συγκεκριμενοποίηση αυτής της πρότασης Αλλά όχι σύνθεση ισσορο-πιστική και διαχειριστική ή πάνω σε μο-ντέλα που εφάρμοσε ο νεοαποικισμός στη Λατινική Αμερική με ακριβά δάνεια από την Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ ή στην Αφρική με φτηνά δάνεια απο τις κρατικές κινέζικες τράπεζες Ούτε με προτάσεις για αριστερόστροφή ldquoπραγματιστικήrdquo διαχεί-ρηση που καλλιεργούν αυταπάτες οτι οι ανεμογεννήτριες οι εξέδρες φυσικού αε-ρίου και οι τουριστικές επενδύσεις από την ντόπια ελιτ για την αλλοδαπή ελιτ με ερ-γαζόμενους ντόπιους ldquoνταλιτrdquo θα γίνουν συστατικά της ριζοσπαστικής στροφής που απαιτούν οι καιροί Αλλιώς οι σαμαράδες θα συνεχίσουν να φτιάχνουν μεγάλες ιδέες - σαμάρια για πειθήνια υποζύγια

κΩΣΤηΣ ΔαΜιαΝακηΣ αγρότης - βιολόγος

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 21

Την πολυαναμενόμενη ολοκλήρωση του χημικού αφοπλισμού της Συρίας με την απομάκρυνση και των τελευταίων φορτί-ων χημικών παραγόντων και πρόδρομων ουσιών ανακοίνωσε πανηγύρισε ο Οργα-νισμός για την Απαγόρευση των Χημικών Όπλων (OPCW) στις 23 Ιουνίου Η κατα-στροφή του συριακού χημικού οπλοστασίου που ευθύνεται για το θάνατο περισσότερων από 1400 ανθρώπων τον περασμένο Αύ-γουστο αποτελεί ένα σημαντικό βήμα για την εξάλειψη των χημικών όπλων παγκο-σμίως Το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS παρα-μένει σταθερό στην άποψη που έχει εκφρά-σει εδώ και δεκαετίες μαζί με εκατοντάδες άλλες οργανώσεις από όλο τον κόσμο για την επιτακτική ανάγκη να δοθεί ένα τέλος στην παραγωγή και χρήση χημικών όπλων να γίνει εξουδετέρωση - καταστροφή όλων των υπαρχόντων και να επιβληθούν διε-θνείς κυρώσεις σε όσους συνεχίζουν να κατασκευάζουν χρησιμοποιούν ή κατέχουν όπλα μαζικής καταστροφής χημικά πυρη-νικά βιολογικά Παράλληλα προτάσσει ως αναγκαίους όρους τον έλεγχο την αποδοκι-μασία και την υποβολή κυρώσεων σε όλες εκείνες τις χώρες κυβερνήσεις και εταιρεί-ες που ενώ αρχικά εξάγουν τεχνογνωσία τεχνολογία και πρώτες ύλες για την κατα-σκευή των οπλοστασίων έρχονται μετά να laquoλύσουνraquo τα προβλήματα που έχουν οι ίδι-ες δημιουργήσει συνήθως με το χειρότερο τρόπο Χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιας βλακείας αναλγησίας και στάσης απέναντι στη νομιμότητα και το δικαίωμα στην ει-ρήνη ενός ολοκλήρου λαού παραμένει το Ιράκ και ο Σαντάμ Χουσεΐν

Την ίδια στιγμή που η διεθνής κοινότητα πανηγυρίζει τον αφοπλισμό της Συρίας συ-νεχίζει να υπάρχει μια σειρά κρίσιμων ερω-τημάτων που πρέπει να απαντηθούν κυρίως όσον αφορά τα επόμενα βήματα της διαδικα-

σίας καταστροφής των χημικών Προτεραιό-τητας 1 (υψηλής τοξικότητας) Σύμφωνα με την ενημέρωση που υπάρχει τα χημικά φορ-τώθηκαν από τη Latakia στο δανέζικο πλοίο ldquoArk Futurardquo με τελικό προορισμό το λιμάνι Gioia Tauro της Ιταλίας όπου θα γίνει με-ταφόρτωση 560 τόννων εξ αυτών στο ldquoCape Rayrdquo Το μετασκευασμένο φορτηγό πλοίο του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ θα καταπλεύ-σει το αμέσως επόμενο διάστημα σε διεθνή ύδατα της Μεσογείου laquoκάπουraquo μεταξύ Κρή-της Μάλτας και Ιταλίας - η ακριβής τοποθε-σία δεν έχει γνωστοποιηθεί Η εξουδετέρωση των χημικών θα γίνει εν πλω με τη μέθοδο της υδρόλυσης η οποία έχει ευρέως χρησι-

περί της καταστροφής των ΧηΜικΩΝ ΟΠΛΩΝ της ΣυΡιαΣ

μοποιηθεί κατά το παρελθόν για την κατα-στροφή χημικών και αναμένεται να διαρκέσει μέχρι 90 ημέρες Για τις ανάγκες της συγκε-κριμένης επιχείρησης κατασκευάστηκαν το 2013 από τις ΗΠΑ δύο φορητά συστήματα (Field Deployable Hydrolysis Systems) Η συγκεκριμένη πλατφόρμα έχει δοκιμαστεί μόνο με υποκατάστατα που προσομοιάζουν με τη φυσική και χημική σύσταση των ndashπιο τοξικώνndash laquoσυγγενώνraquo τους Το σύστημα αυ-τό αδρανοποιεί τους χημικούς παράγοντες θερμαίνοντας και αναμιγνύοντάς τους (με-ταξύ άλλων) με νερό υδροξείδιο του νατρί-ου και υποχλωριώδες νάτριο με αποτέλεσμα να μετατρέπονται σε λιγότερο επικίνδυνες χημικές ουσίες που δεν μπορούν να χρησι-μοποιηθούν για την κατασκευή όπλων Τα laquoπροϊόνταraquo της υδρόλυσης θα αποθηκευτούν και εν συνεχεία θα μεταφερθούν σε κατάλ-ληλες χερσαίες εγκαταστάσεις επεξεργασί-ας επικίνδυνων αποβλήτων για περαιτέρω επεξεργασία και καταστροφή Σύμφωνα με τις πληροφορίες που είναι διαθέσιμες στην ιστοσελίδα του OPCW η Γερμανία και το Ην Βασίλειο είναι μεταξύ των χωρών που θα αναλάβουν την καταστροφή μέρους των προϊόντων αυτών

Η πληροφορία ότι τα χημικά όπλα ή τα προϊόντα της υδρόλυσης θα απορριφθούν στη θάλασσα που αναπαράγεται από πολ-λά εγχώρια ΜΜΕ είναι ανακριβής και ένα από τα προϊόντα της παραπληροφόρησης που πυροδοτεί η απουσία οποιασδήπο-τε ενημέρωσης από τους αρμοδίους προς τους πολίτες Από την ημέρα που έγινε γνωστό η επιλογή της εν πλω υδρόλυσης (μετά από πρόταση των ΗΠΑ) γεννιούνται φόβοι και πολλές ενστάσεις σχετικά με την επιλογή για άλλη μια φορά του ευάλωτου περιβάλλοντος της Μεσογείου για τέτοιου είδους προβληματικά και με μεγάλο κίνδυ-νο εγχειρήματα

Την ίδια ώρα που πρέπει να εφαρμοστεί άμεσα η Οδηγία Πλαίσιο για τη Θαλάσσια Στρατηγική και η ολοκληρωμένη διαχείριση και διατήρηση των θαλάσσιων και παράκτι-ων οικοσυστημάτων και ειδών που η ΕΕ έχει θέσει ως προτεραιότητα τη laquoΓαλάζια Ανάπτυξηraquo προωθώντας τη ως έναν από τους βασικότερους άξονες για ανάπτυξη και έξοδο από την κρίση των χωρών της Μεσογείου η επιλογή της εν πλω υδρόλυ-σης με πλοίο μάλιστα που δεν διαθέτει τα χαρακτηριστικά ασφαλούς ναυσιπλοΐας και πρόσθετης ασφάλειας για τέτοιου είδους επιχειρήσεις εντείνει τις ανησυχίες

Είναι δε απορίας άξιο πώς η Ελλάδα που έχει αναλάβει την Προεδρία του Συμβου-λίου της ΕΕ κατά το πρώτο εξάμηνο του 2014 (αλλά και οι υπόλοιπες χώρες της Μεσογείου ακόμα και η ΕΕ) μένει για μια άλλη φορά απαθής χωρίς να ενημερώνει φορείς και πολίτες όπως οφείλει για ένα τόσο σοβαρό γεγονός Οι καθυστερημένες διαβεβαιώσεις από το Υπουργείο Εξωτερι-κών περί laquohellipύπαρξη[ς] όλων των εγγυήσεων ασφαλείας σε σχέση με το θαλάσσιο περι-βάλλον της Μεσογείουhellipraquo (Μάρτιος 2014) χωρίς ωστόσο απτά στοιχεία και επιχειρή-ματα τροφοδοτεί το κλίμα αμφισβήτησης (που δικαιολογημένα υπάρχει) και αφήνει χώρο για κινδυνολογία και τρομοκρατία

Οι θαλάσσιες δραστηριότητες ενέχουν πάντα το κίνδυνο ατυχήματος Η επιλογή του πιο κατάλληλου και ασφαλούς- και όχι του πιο laquoβολικούraquo- σημείου στο θαλάσσιο (ή χερσαίο) χώρο και της αποδεδειγμένα ασφαλέστερης και πιο αποδεκτής μεθόδου καταστροφής σύμφωνα με τους διεθνείς ορ-γανισμούς και την επιστημονική κοινότητα καθώς και η λήψη όλων των απαραίτητων μέτρων πρόληψης αλλά και άμεσης αντιμε-τώπισης σε περίπτωση έκτακτου περιστα-τικού αποτελούν μονόδρομο Τέλος είναι αυτονόητο ότι βασικό στοιχείο αποτελεί η πλήρης διαφάνεια η ενεργός συμμετοχή και συνεχή ενημέρωση των πολιτών

Περιμένουμε από τα αρμόδια ελληνικά υπουργεία Εξωτερικών ΥΠΕΚΑ Ναυτιλί-ας και Αιγαίου να ενημερώσουν υπεύθυ-να φορείς και πολίτες να διαβεβαιώσουν με συγκεκριμένες επιστημονικές αναφο-ρές για την ασφάλεια της μεθόδου και τις επιπτώσεις στο θαλάσσιο περιβάλλον της Μεσογείου και να απαιτήσουν την αναβολή ή ακόμα και την ματαίωση του εγχειρήμα-τος αν θεωρήσουν ότι οι διαβεβαιώσεις που έχουν λάβει από τον OPCW και τον ΟΗΕ είναι ανεπαρκείς

ΔικΤυΟ ΜΕΣΟΓΕιΟΣ SOS

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1322

Στις περισσότερες περιοχές του πλανήτη μας ο χώρος διαμορφώνεται όχι μόνο από φυσικές διεργασίες αλλά και από ανθρώπινες παρεμβάσεις άλλοτε άμεσες και άλ-λοτε έμμεσες Στην εποχή μας πολλές από τις ανθρώπινες δραστηριότητες ndashόπως η εκμετάλλευση των πόρων και η αστικοποίησηndash εξαπλώνονται σε έκταση και αυξάνονται συνεχώς σε ένταση Είναι συγκλονιστικοί οι ταχύτατοι ρυθμοί με τους οποίους συντελούνται τέτοιες διαδικασίες αλλά και οι ριζικές τους επιπτώσεις Οι έμμεσες επιρροές μάλιστα διαχέονται και καλύπτουν το σύνολο του πλανήτη Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι επιπτώσεις στο χώρο από το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής αποτέλεσμα της αύξησης εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου

Ο χώρος όπως διαμορφώνεται από τη Φύση και τον Άνθρωπο αποτελεί τοπίο Σύμφωνα με τον ορισμό του Συμβουλίου της Ευρώπης

laquoτοπίοraquo σημαίνει μία περιοχή όπως γίνεται αντιληπτή από τους ανθρώπους του οποίου ο χαρακτήρας είναι το αποτέλεσμα της δράσης και αλληλεπίδρασης των φυσικών και ή ανθρώπινων παραγόντων

Αρχικά η έννοια του τοπίου ως χώρου με έντονο τοπι-κό χαρακτήρα αναγνωρίστηκε από τις καλές τέχνες και αποτέλεσε διαχρονική πηγή έμπνευσης για τη ζωγραφι-κή και τη χαρακτική τη λογοτεχνία και την αρχιτεκτονική και ίσως τη μουσική Τον 20ο αιώνα όμως έγινε κατανο-ητό ότι το τοπίο συνδυάζοντας τις μεταβολές των οικο-συστημάτων και της βιοποικιλότητας με τις επιρροές από τις ανθρώπινες δραστηριότητες μπορούσε να αποτελέσει χρήσιμο πλαίσιο για τη διαχείριση του χώρου Άρχισε έτσι η διερεύνηση του τοπίου από περιβαλλοντική και χωρο-ταξική σκοπιά

Στην Ευρώπη μια ήπειρο με πλούσια ιστορία και πολι-τισμό της οποίας ο χώρος έχει υποστεί μακρόχρονες και συχνά βίαιες ανθρώπινες παρεμβάσεις το τοπίο αναδείχτη-κε σε αντικείμενο διεπιστημονικής έρευνας Έτσι το 2000 υπογράφηκε στη Φλωρεντία η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για το Τοπίο στο πλαίσιο του Συμβουλίου της Ευρώπης που τέθηκε σε ισχύ το Μάρτιο του 2004 Σήμερα στη Σύμβα-ση μετέχουν 38 χώρες ενώ ετήσιες τεχνικές συναντήσεις έχουν επιτρέψει τη διερεύνηση πολλών πτυχών του τοπί-ου τη διαμόρφωση αλλά και τη διαχείρισή του

Πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι η Σύμβαση για το Τοπίο αποδίδει μεγάλη σημασία στις διαδικασίες κοινωνικής ενημέρωσης και συμμετοχής σε αντίθεση με άλλες περισ-σότερο τεχνοκρατικές προσεγγίσεις Από τη μία πλευρά αυτό αποτελεί θετική εξέλιξη ως προς τη δημοκρατικότη-τα των διαδικασιών από την άλλη όμως δεν έχει διαμορ-φωθεί επαρκώς στο πλαίσιό της μια πραγματιστική και συστηματική μεθοδολογία στη διαφύλαξη και διαχείριση των τοπίων που αποτελεί ακόμα στόχο πολλών προσπα-θειών Έχει όμως προωθηθεί σημαντικά η αναγνώριση του τοπίου στον Ευρωπαϊκό χώρο

Αντίθετα στο επίπεδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης η έν-νοια του τοπίου έχει παραμείνει ουσιαστικά στα αζήτη-τα χωρίς να έχει ενταχθεί οργανικά στα περιβαλλοντικά και χωρικά της προγράμματα Πιθανά αυτό να οφείλεται στη διχογνωμία που βασιλεύει στην Ευρωπαϊκή Ένωση ως προς την αρμοδιότητά της για τα θέματα του χωρικού σχεδιασμού Διχογνωμία που οδήγησε στην παραμέληση ή και εγκατάλειψη σημαντικότατων προγραμμάτων ευ-ρωπαϊκής χωροταξίας που είχε προωθήσει παλαιότερα ο

Μάριος Καμχής κύριο στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτρο-πής Ίσως όμως η παραμέληση αυτή να οφείλεται και στην αδυναμία σύνδεσης του τοπίου με τις laquoαναπτυξιακέςraquo ή και laquoοικονομίστικεςraquo θεωρήσεις που δεσπόζουν στη σημερινή Ένωση Τείνει να αγνοηθεί έτσι η καθοριστική συμβολή του τοπίου στην ποιότητα ζωής των κατοίκων στις μνήμες και συνέχεια των τόπων την πολιτιστική τους ταυτότητα στην υπεραξία που αυτή δημιουργεί και στην ενίσχυση της τουριστικής έλξης Έχουν χρηματοδοτηθεί κατά καιρούς Κοινοτικά προγράμματα που αφορούν το τοπίο χωρίς όμως να αξιοποιηθούν τα αποτελέσματα τους και να οδηγήσουν σε συνεκτική Κοινοτική πολιτική για το τοπίο

Στο διεθνές επίπεδο η Συνθήκη για την Παγκόσμια Κλη-ρονομιά της UNESCO αναγνωρίζει πλέον τοπία στον κατά-λογο των περιοχών της Βέβαια κατά την Ευρωπαϊκή Σύμ-βαση όλα τα τοπία μπορούν να θεωρηθούν ως πολιτιστικά και να απαιτήσουν ενασχόληση και μέριμνα Αλλά αυτά που επιλέγονται από την UNESCO είναι μόνον εκείνα που χαρα-κτηρίζονται από εξέχουσες παγκόσμιες αξίες (outstanding universal values) και είναι μέχρι σήμερα μόνο 85 από τα οποία 79 πολιτιστικά και 6 μεικτά Πρέπει εδώ να σημειωθεί ότι η UNESCO όχι μόνο ενδιαφέρεται αποκλειστικά για τα τοπία με εξέχουσες παγκόσμιες αξίες αλλά τα αντιμετωπίζει ως μία ακόμη κατηγορία παγκόσμιας πολιτισμικής (κυρίως) κληρονομιάς (heritage) κι όχι τόσο ως χωρικές ενότητες οι οποίες είναι ζωντανές και υπόκεινται σε συνεχείς αλλαγές ανάλογα με τις εκάστοτε περιβαλλοντικές κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες κάθε περιόδου

Η Ελλάδα υπήρξε μια από τις πρώτες χώρες που υπέγρα-ψαν την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για το Τοπίο το 2000 Χρει-άστηκε όμως μια δεκαετία για να κυρωθεί η Σύμβαση αυτή από το Κοινοβούλιο που έγινε με το Ν38272010 ΦΕΚ Α 3025022010 δείγμα της έλλειψης ενδιαφέροντος για το τοπίο που είχαν οι μέχρι τότε πολιτικές ηγεσίες

Ένα χρόνο μετά συγκροτήθηκε με υπουργική απόφα-ση η Εθνική Επιτροπή για το Τοπίο με κύριο μέλημα την

εκπλήρωση των υποχρεώσεων της Χώ-ρας που προέκυπταν από την εφαρμογή της Σύμβασης Η Επιτροπή στην οποία η συμμετοχή των μελών της δεν ήταν αμει-βόμενη λειτούργησε μόνο για ενάμισι έτος και μετά σταμάτησε τυπικά λόγω μη αντι-κατάστασης παραιτηθέντων μελών

Στο διάστημα λειτουργίας της η Επιτρο-πή προώθησε δύο κυρίως θέματα

Με τη βοήθεια της Διεύθυνσης Χωρο-ταξίας του ΥΠΕΚΑ ενέταξε τη διαχείριση του τοπίου στις μελέτες για την επικαιρο-ποίηση των Περιφερειακών Πλαισίων Χω-ροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανά-πτυξης που ανατέθηκαν το 2012 για τις 12 περιφέρειες της χώρας Οι μελέτες αυτές περιλαμβάνουν την καταγραφή των τοπί-ων διεθνούς εθνικής και περιφερειακής σημασίας καθώς και όσων έχουν υποστεί ριζικές βλάβες τη διαπίστωση των απειλών που προκαλούν την υποβάθμισής τους και τη διατύπωση γενικών κατευθύνσεων για τη διαφύλαξη ή αποκατάστασή τους Αντί-στοιχα η έννοια του τοπίου εντάχθηκε και στην αναθεώρηση του Ρυθμιστικού Σχεδίου

της Αθήνας Αττικής Ελπίζεται ότι τα αποτελέσματα των μελετών αυτών και η κτηθείσα εμπειρία θα μπορέσουν να αξιοποιηθούν και να αποτελέσουν εργαλεία για την καλή διαχείριση του ελληνικού τοπίου

Δυστυχώς όμως η δεύτερη καίρια πρωτοβουλία της Εθνι-κής Επιτροπής Τοπίου δεν μπόρεσε να υλοποιηθεί ακόμα Πρόκειται για την εκπόνηση μελέτης βάσης που θα περι-λάμβανε την κατάρτιση τυπολογίας του τοπίου την πιλο-τική εφαρμογή προδιαγραφών σε επίπεδο Καλλικράτειου δήμου την παροχή νομικής υποστήριξης για την εκπό-νηση αναγκαίων νομοθετικών ρυθμίσεων τη δημιουργία και λειτουργία Υποστηρικτικής Διαδικτυακής Γεωγραφι-κής Εφαρμογής και τη δημιουργία Βάσης Δεδομένων για το τοπίο την πραγματοποίηση σχετικών εκδηλώσεων δι-αβούλευσης την οργάνωση ενός διεθνούς συνεδρίου την παραγωγή έντυπου υλικού και θα κατέληγε σε διατύπωση εθνικής στρατηγικής για το τοπίο Παρά τη σοβαρή εργασία που έγινε από την Επιτροπή και τη Διεύθυνση Χωροταξί-ας του ΥΠΕΚΑ στην προετοιμασία των προδιαγραφών και των δελτίων έργου για χρηματοδότηση της μελέτης από το ΕΠΠΕΡΑΑ γραφειοκρατικές διαδικασίες ή και πολιτι-κή αδράνεια έχουν αναστείλει την προώθηση αυτής της τόσο χρήσιμης μελέτης Σημειώνεται εδώ ότι τα αποτελέ-σματα της επρόκειτο να τροφοδοτήσουν τα περιφερειακά πλαίσια που αναφέρθηκαν πιο πάνω πράγμα που δεν κα-τέστη δυνατό μέχρι σήμερα

Παρά τις κάποιες αρνητικές εξελίξεις και τη σημερινή δυσμενή συγκυρία η κοινωνική συνειδητοποίηση για το τοπίο εξακολουθεί να ενισχύεται στην Ελλάδα καθώς και η αναγνώριση της δυνητικής του συμβολής στις αναπτυ-ξιακές διαδικασίες ndashκυρίως στον ελληνικό τουρισμόndash αλ-λά και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής Παράγοντες που αργά ή γρήγορα θα ευαισθητοποιήσουν και την πολιτική ηγεσία της χώρας

ΘυΜιΟΣ ΠαΠαΓιαΝΝηΣAρχιτέκτων

ΤΟΠιΟ η ΣυΓΧΡΟΝη ΠΡΟΣΕΓΓιΣη

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 23

Το εξορυκτικό έργο Pascua Lama είχε να αντιμετωπίσει πολλές δυσκολίες από την αρχή πέρα από τις κοινωνικές αντιδράσεις σε Χιλή και Αργεντινή Οι εξελίξεις στη βι-ομηχανία του χρυσού παγκόσμια αλλά και οι ενδο-εταιρικές πολιτικές και οικονο-μικές αποφάσεις επηρέασαν ιδιαίτερα το έργο και τελικά οδήγησαν στην αναστολή του Αυτά τα στοιχεία είναι σημαντικά για τον τομέα της Πολιτικής Οικολογίας καθώς αναζητούμε τι καθορίζει αυτές τις εταιρικές αποφάσεις και ποιών τα συμφέροντα τελικά εξυπηρετούνται Σε αυτό το πλαίσιο η κά-θε επιχείρηση δεν αντιμετωπίζεται ως μο-νολιθική οντότητα αλλά ως ένα δυναμικό πλέγμα σχέσεων εξουσίας αμφισβήτησης και συνεργασίας μεταξύ των διαφόρων φο-ρέων και εκφάνσεων του κεφαλαίουΑν θέ-λουμε να κατανοήσουμε τα κίνητρα και τις πολιτικές της (καναδικής) Barrick Gold στο Pascua Lama της Χιλής πρέπει να laquoανοί-ξουμεraquo το μαύρο κουτί των εταιριών χρυ-σού και να μπούμε στον απόκρυφο κόσμο των χρηματοδοτήσεων που είναι η laquoκαρ-διάraquo της εξορυκτικής βιομηχανίας

Η έκρηξη της τιμής του χρυσού

Ένα σημαντικό στοιχείο που συνθέτει το σκηνικό είναι η τεράστια αύξηση στις τιμές του χρυσού κατά την τελευταία δεκαετία η οποία συνεπάγεται και αύξηση των εξο-ρύξεων σε παγκόσμιο επίπεδο Μέσα από το πρίσμα αυτού που θεωρείται ως η μεγα-λύτερη καταγεγραμμένη άνοδος του εμπο-ρεύματος από τη μεταπολεμική περίοδο και έπειτα (2003-2012) μεγάλες εξορυκτικές εταιρείες χρυσού όπως η Barrick Gold έχουν προχωρήσει σε μεγάλες εξαγορές και έχουν επεκτείνει τις δραστηριότητές τους Συνε-πώς παλαιότερα αδρανή ορυχεία που δεν θα ήταν οικονομικά βιώσιμα να λειτουρ-γήσουν με χαμηλότερες τιμές του χρυσού

έχουν ξαναμπεί στο παιχνίδι όπως είναι και η περίπτωση του Pascua Lama

Εκμεταλλευόμενοι το ενδιαφέρον των επεν-δυτών πολλοί από τους οποίους κερδοσκο-πούν πάνω στις μελλοντικές αυξήσεις των τιμών οι εταιρείες εκδίδουν νέες προσφορές μετοχών στις αγορές Η Wall Street Journalσε άρθρο της το 2012 ανέφερε ότι κατά την τε-λευταία δεκαετία οι τέσσερις μεγαλύτερες εταιρείες εξόρυξης χρυσού (BarrickGold Newmont Newcrest και Goldcorp) έχουν αυξήσει την έκδοση μετοχών κατά 117 Μάλιστα η Barrick Gold κατέχει το laquoβρα-βείοraquo των δύο μεγαλύτερων μετοχικών προ-σφορών στην ιστορία του Χρηματιστηρίου του Τορόντο για τη χρηματοδότηση της το Νοέμβριο του 2013 Οι θεσμικοί επενδυτές (που διαχειρίζονται κατά μίνιμουμ κεφάλαια της τάξης των 100 εκ δολαρίων) όπως τα hedge funds τα συνταξιοδοτικά ταμεία και τα αμοιβαία κεφάλαια είναι ανάμεσα σε εκείνους που κατέχουν σήμερα μεγάλο κε-φάλαιο μετοχών στα μητρώα των εταιρειών εξόρυξης χρυσού

Δημιουργώντας κέρδος για τους μετόχους

Οι θεσμικοί επενδυτές με το τεράστιο μέγεθος των επενδύσεών τους είναι δι-ατεθειμένοι να αναλάβουν ενεργό ρόλο για τις επενδύσεις τους πολύ περισσότερο από ότι οι ιδιώτες επενδυτές Οι μεγάλες συγκεντρώσεις της επένδυσης σε μια εται-ρία τους δίνει μεγαλύτερη διαπραγματευ-τική ισχύ (και μάλιστα ψήφων) ώστε να πιέσουν σε εταιρικά θέματα Οι θεσμικοί μέτοχοι της Barrick Gold προφανώς δεν αποτελούν εξαίρεση Η μη απόδοση των αναμενόμενων μερισμάτων στους μέτοχους αποτέλεσε το βασικό λόγο για να πιεστεί η διοίκηση να εγκαταλείψει το σχέδιο αύ-ξησης των επενδύσεων της laquoγια χάρη της

ανάπτυξηςraquo και να ιεραρχήσει πολύ ψηλά την απόδοση των κερδών στους μέτοχους Μάλιστα στα μέσα του 2012 ο Διευθύνων Συμβούλος απολύθηκε με βάση την κακή απόδοση των μετοχών ενώ συνεχείς ήταν και οι διαμάχες στο διοικητικό συμβούλιο καθώς έπρεπε να σηματοδοτηθεί μια νέα εποχή όπου οι αποδόσεις των μετόχων θα έχουν τον πρώτο λόγο

Λόγω όλων των παραπάνω η Barrick Gold υιοθετεί πλέον μια πιο συντηρητική προσέγγιση στην κατανομή κεφαλαίων μαζί με την υπόσχεση ότι laquoοι αποδόσεις (στους μετόχους) θα καθορίζουν την παραγωγή και όχι το αντίθετοraquo Η εταιρεία έχει αναβάλει για παράδειγμα 4 δισ δολαρίων προγραμ-ματισμένες κεφαλαιακές δαπάνες και έχει προχωρήσει πρόσθετες περικοπές των γε-νικών εξόδων Επιπλέον έχουν πουληθεί ορυχεία χαμηλής αποδοτικότητας και υψη-λού λειτουργικού κόστους όπως είναι τα ορυχεία Darlot Granny Smith και Lawlers στη δυτική Αυστραλία

Το αίνιγμα Pascua Lama

Το Pascua Lama σε αυτό το πλαίσιο απο-τελεί ένα γρίφο για την Barrick Gold Κα-θώς έχει χαρακτηριστεί ως το laquoμεγαλύτε-ρο ορυχείο χαμηλού κόστους στον κόσμοraquo θεωρείται η ναυαρχίδα των περιουσιακών στοιχείων της εταιρείας και αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της μελλοντικής παρα-γωγής χρυσού Είναι από τα μεγαλύτερα ανεκμετάλλευτα κοιτάσματα χρυσού στον κόσμο κατέχοντας την 11η θέση και το τρί-το μεγαλύτερο στη Λατινική Αμερική Για τη Barrick Gold υπήρξε το επίκεντρο των κεφαλαιακών της δαπανών με πάνω από 5 δις δολάρια μέχρι σήμερα Αποτελεί το σημαντικότερο λόγο συγκρούσεων μεταξύ της εταιρείας και των μετόχων της με ορι-σμένους μέτοχους να αμφισβητούν ακόμα

το κατά πόσον θα πρέπει να συνεχιστεί το έργο στο σημερινό περιβάλλον

Σε αυτή τη διαμάχη ήρθαν να προστεθούν η διαρκής αντίδραση και αβεβαιότητα για την περιβαλλοντική συμμόρφωση του έργου με τους κανονισμούς της Χιλής η χαμηλό-τερη τιμή του χρυσού σήμερα και τα 15 δις δολάρια έλλειμμα στα οικονομικά της εται-ρείας Όλοι αυτοί οι παράγοντες οδήγησαν στην αναστολή του έργου Η Barrick Gold μπορεί να κατέφερε με αυτή την απόφαση να περιορίσει τη ζημιά της όμως το μέλλον της τίθεται υπό αμφισβήτηση Η παραγωγή η μεγέθυνση και η υπόσχεση της μελλοντι-κής ανάπτυξης παραμένει αναπόσπαστο μέρος της επιχειρηματικής δραστηριότη-τας της και βάσει αυτών καθορίζεται και η βιωσιμότητά της Αυτό αναγκάζει την εται-ρεία να δηλώσει ότι δεν έχει απομακρυνθεί ολοκληρωτικά από το έργο Πράγματι μια απόφαση να αναστείλει τις τωρινές δρα-στηριότητες δεν σημαίνει ότι χάνει τα με-ταλλευτικά δικαιώματα (τα οποία δεν έχουν ημερομηνία λήξης εφόσον οι ετήσιες πλη-ρωμές γης καταβάλλονται)

Τι θα γίνει στο Pascua Lama

Προς το παρόν η εταιρεία έχει μετριάσει το κίνδυνο έκθεσής της στο έργο εξόρυξης στο Pascua Lama Όλα τα σημάδια δείχνουν μια επιβράδυνση στην εξορυκτική βιομηχανία εν γένει η οποία επιδεινώνεται με την αύξηση της επιφυλακτικότητας εκ μέρους των χρη-ματοοικονομικών επενδυτών να συνεισφέ-ρουν κεφάλαια στη βιομηχανία Αλλά εκεί που οι μικρές εταιρίες εξόρυξης (εταιρείες που αναλαμβάνουν μόνο εξερεύνηση)είτε πωλούνται ή κλείνουν σε περίοδο ύφεσης οι μεγάλες χρυσοθήρες δείχνουν αντοχή Πε-ρίοδοι υφέσεις και πτώσης χαρακτηρίζουν τον κύκλο εξόρυξης στο τέλος της προη-γούμενης ύφεσης για παράδειγμα τα σχέ-δια της λειτουργίας του Pascua Lama είχαν για να ξανακκκινίσουν λίγα χρόνια αργότερα όταν οι τιμές του χρυσού ανέκαμψαν Εκτός από το να περιμένει μέχρι να βελτιωθούν οι συνθήκες η εταιρεία εξετάζει να πουλήσει μέρος του μεριδίου της στο Pascua Lama Τέτοιες συμφωνίες συνεργασίας δεν είναι ασυνήθιστες στον τομέα των εξορύξεων με δεδομένη την υψηλή κεφαλαιακή δαπάνη που απαιτείται Προς το παρόν βέβαια πε-ριμένουν τη στιγμή που τα αποθέματα χρυ-σού στο Pascua Lama θα έχουν μεγαλύτερη αξία και χαμηλότερο επενδυτικό κίνδυνο αν εξορυχτούν από το να παραμένουν κά-τω από το έδαφος

JULIE REYESδιδακτορική ερευνήτρια Πολιτικής Οικολογίας

στο Πανεπιστήμιο του ΜάντσεστερΜετάφραση Δήμητρα Σπαθαρίδου

Επιμέλεια Γιώργος Βελεγράκης

ΧιΛη η στρατηγική της Barrick Gold στο ορυχείο χρυσού Pascua Lama

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1324

Αντιδράσεις για τα πρώτα φορτία ασφαλτώδους άμμου στην Ευρώπη

Για πρώτη φορά φορτία πετρελαίου ασφαλ-τώδους άμμου (tar sand oil) στάλθηκαν στην Ευρώπη και πιο συγκεκριμένα στην Ισπανία για επεξεργασία και διύλιση 600000 βαρέλια αρ-γού πετρελαίου της καναδικής εταιρείας Western

Canada Select (WCS) στάλθηκαν από την ισπανική πετρελαϊκή εταιρεία Repsol σε διυ-λιστήριο του Μπιλμπάο Η εξέλιξη αυτή πυροδότησε αντιδράσεις και διαδηλώσεις έξω από το εργοστάσιο το οποίο βρίσκεται σε μια ιδιαίτερα πυκνοκατοικημένη περιοχή Οι εκδηλώσεις διαμαρτυρίας υποστηρίζονται από τοπικές κινήσεις πολιτών και από περι-βαλλοντικές οργανώσεις που επισημαίνουν τους κινδύνους που δημιουργούν για τους κατοίκους και το περιβάλλον

Από τη μεριά της η εταιρεία απορρίπτει τα ενστάσεις κατοίκων και περιβαλλοντικών οργανώσεων και ισχυρίζεται ότι ο συγκεκριμένος τύπος αργού πετρελαίου παράγει την ίδια ποσότητα εκπομπών με οποιοδήποτε άλλο είδος πετρελαίου

Παρrsquoόλα αυτά μελέτες σε άλλες περιοχές του πλανήτη έχουν συνδέσει την ύπαρ-ξη διυλιστηρίων ασφαλτώδους άμμου με αυξημένα επίπεδα καρκίνου και αναπνευ-στικών νοσημάτων Απόπειρες της ΕΕ να ποσοτικοποιήσει τις εκπομπές αερίων ρύπων από διαδικασίες εξόρυξης και διύλισης πετρελαίου ασφαλτώδους άμμου έχουν προς το παρόν εγκαταλειφθεί μετά τις έντονες αντιδράσεις του Καναδά και της βιομηχανίας πετρελαίου

Ανεπαρκής ο περιορισμός της ΕΕ στα βιοκαύσιμα καταγγέλουν οικολογικές οργανώσεις

Στις 13 Ιουνίου και μετά από μήνες διαπραγματεύσεων οι υπουργοί Ενέργειας της ΕΕ αποφά-σισαν τον περιορισμό των βιοκαυσίμων στο 7 της ενέργειας της Ευρώπης για μεταφορές το 2020 και ενώ η αρχική πρόταση προέβλεπε όριο 5 Οικολογικές οργανώσεις όμως προειδο-ποιούν ότι ο περιορισμός είναι πολύ ήπιος και έρχεται καθυστερημένα Οι αρνητικές συνέπειες από βιοκαύσιμα θα αυξηθούν καθώς το όριο του 7 σημαίνει 50 αύξηση του σημερινού επιπέδου χρήσης βιοκαυσίμωνΠώς όμως τα βιοκαύσιμα που αποτελούν ένα είδος ανανεώσιμης πηγής ενέργειας έφτασαν να αποτελούν κίνδυνο για το περιβάλλονΒασικό επιχείρημα για την πολιτική υποστήριξης των βιοκαυσίμων στην ΕΕ (πχ βιοντήζελ) ήταν ότι έχουν ως αποτέλεσμα χαμηλότερες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου σε σχέση με τα ορυ-κτά καύσιμα δεδομένου πχ ότι τα φυτά που καλλιεργούνται για να παραχθούν τα βιοκαύσιμα απορροφούν διοξείδιο του άνθρακα Ίσως σημαντικότερα κίνητρα όμως ήταν οι αυξανόμενες τιμές των ορυκτών καυσίμων και η ενεργειακή ασφάλειαΚαθώς όμως οι ευρωπαϊκές χώρες και οι προμηθευτές καυσίμων υλοποιούσαν τους στόχους για τα βιοκαύσιμα το αποτέλεσμα ήταν η προώθηση σχεδόν αποκλειστικά βιοκαυσίμων που παράγονται από τροφικές και ενεργειακές καλλιέργειες όπως φοινικέλαιο σόγια ελαιοκράμβη (βιοντήζελ) σιτάρι και καλαμπόκι (αιθανόλη) Η επιστημονική κοινότητα έχει προειδοποιήσει ότι η αυξημένη ζήτηση για βιοκαύσιμα στην ΕΕ οδηγεί στην επέκταση της παγκόσμιας καλλιεργήσιμης γης σε βαθμό που μπορεί τελικά να αυ-ξήσει τις εκπομπές που συντελούν στην κλιματική αλλαγή Αυτή η έμμεση αλλαγή χρήσης γης (Indirect Land Use Change ndash ILUC) συντελείται ως εξής Επιφάνεια γης που μπορεί να χρησι-μοποιηθεί για καλλιέργεια τροφίμων τώρα χρησιμοποιείται για καλλιέργεια καυσίμων Αυτό έχει ως αποτελέσμα να χρειάζεται επιπλέον επιφάνεια καλλιεργήσιμης γης για τα τρόφιμα Η laquoνέαraquo γη συνήθως βρίσκεται σε τροπικές περιοχές όπου μεγάλα δάση κόβονται για να δημιουργηθεί χώρος για καλλιέργειες Αυτή η αποψίλωση μειώνει τα δέντρα και γενικότερα τη βλάστηση που απορροφά διοξείδιο του άνθρακα και αποβάλλει τεράστια μεγέθη αερίων θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα αναιρώντας τον αρχικό στόχο της πολιτικής της ΕΕ για τα βιοκαύσιμα Ταυτόχρονα ο ανταγωνισμός μεταξύ καλλιέργειας βιοκαυσίμων και τροφίμων για εκτάσεις γης και για νερό ανεβάζει τις τιμές των τροφίμων και εντείνει τις διακυμάνσεις των αγορών γεωρ-γικών προϊόντων ενώ οι επιδοτήσεις στα βιοκαύσιμα κοστίζουν περίπου 6 δισ euro το χρόνο στα ευρωπαϊκά κράτηΗ Ευρώπη είναι ήδη η ήπειρος με την υψηλότερη εξάρτηση από εκτάσεις γης εκτός των συνόρων της και έχει το δεύτερο υψηλότερο επίπεδο laquoκατανάλωσης γηςraquo κατά κεφαλήν Σύμφωνα με μελέ-τη του Οικονομικού Πανεπιστήμιου της Βιέννης για την οργάνωση laquoΦίλοι της Γηςraquo ΕυρώπηςΤο αποτύπωμα της κατανάλωσης βιοκαυσίμων σε επιφάνεια γης το 2010 ήταν 450 εκατομμύρια στρέμματα ισοδύναμο με την επιφάνεια της Σουηδίας Το 2030 αν η σημερινή τάση συνεχιστεί η κατανάλωση βιοκαυσίμων της ΕΕ αναμένεται να αυξηθεί κατά 58 χρησιμοποιώντας περίπου 700 εκατομ στρέμματα έκταση ίση με την επιφάνεια της Σουηδίας και της Πολωνίας μαζίΗ χρήση ξύλου για παραγωγή θερμότητας και ηλεκτρισμού προκαλεί το μεγαλύτερο αποτύπωμα περίπου 300 εκατομ στρέμματα δάσους το 2010 που προβλέπεται να φτάσουν τα 400 εκατομ στρέμματα το 2030 Αν όλο αυτό το ξύλο προερχόταν από το εσωτερικό της ΕΕ θα απαιτούσε σχεδόν το 40 όλης της παραγωγικής δασικής έκτασης της ΕυρώπηςΗ Ευρώπη πρέπει όχι μόνο να περιορίσει τη χρήση των βιοκαυσίμων για αυτοκίνητα αλλά και να περιορίσει την τεράστια έκταση γης που χρησιμοποιείται γενικότερα από την ΕΕ θέτοντας υποχρε-ωτικούς στόχους που περιορίζουν την υπερκατανάλωση Τα βιοκαύσιμα μπορούν να παίξουν ρόλο στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής όμως θα πρέπει αυτό να γίνει με χρήση υπολειμμάτων και αποβλήτων (βιοκαύσιμα δεύτερης γενιάς) αντί για την καύση δέντρων και καρπών

ε ίδαμε

Ομπάμα ndash Νέο πρόγραμμα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής

Στις 2 Ιουνίου ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μπάρακ Ομπάμα ανακοίνωσε μέσω της Υπη-ρεσίας Προστασίας του Πε-ριβάλλοντος (EPA) ένα νέο φιλόδοξο πρόγραμμα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερ-μοκηπίου κατά 30 μέχρι το 2030 (έτος βάσης το 2005) Το πρόγραμμα περιλαμβάνει

σειρά μέτρων όπως το κλείσιμο μονάδων ηλεκτροπαραγωγής από άνθρακα την προώ-θηση της εγκατάστασης αιολικών και φωτοβολταϊκών μονάδων την ενίσχυση πολιτικών εξοικονόμησης ενέργειας και την εισαγωγή συστημάτων ανταλλαγής ρύπων Ο προ-σανατολισμός του προγράμματος είναι προς την υιοθέτηση στόχων μείωσης εκπομπών σε επίπεδο Πολιτειών (States) και όχι σε ομοσπονδιακό επίπεδο Βασικός στόχος του προγράμματος είναι η δραστική μείωση των εκπομπών από τα εργοστάσια ηλεκτροπα-ραγωγής που αποτελούν το βασικό παραγωγό αερίων του θερμοκηπίου στις ΗΠΑ

Η πρωτοβουλία Ομπάμα δέχεται σθεναρή κριτική από τη βιομηχανία άνθρακα και τους ρεπουμπλικάνους που θεωρούν ότι το πρόγραμμα αυτό θα περικόψει τις θέσεις εργασί-ας στον κλάδο και θα αυξήσει τα τιμολόγια του ρεύματος Από την άλλη το πρόγραμ-μα αντιμετωπίστηκε πολύ θετικά από τις περιβαλλοντικές οργανώσεις οι οποίες όμως επισημαίνουν ότι και πάλι υπολείπεται των προβλέψεων της Διακυβερνητικής του ΟΗΕ (IPCC) για τις αναπτυγμένες χώρες Αντιδρούν τέλος στην υλοποίηση προγραμμάτων ανταλλαγής (cap and trade) και αντιστάθμισης (offsetting) των εκπομπών ρύπων μεταξύ των Πολιτειών καθώς χρησιμοποιώντας ως παράδειγμα τον αντίστοιχο ευρωπαϊκό μη-χανισμό (ETS) ισχυρίζονται ότι τέτοιου τύπου μηχανισμοί που βασίζονται στους νόμους της αγοράς αποτυγχάνουν να οδηγήσουν σε πραγματικές μειώσεις εκπομπών

Σε κάθε περίπτωση η εξαγγελία του συγκεκριμένου προγράμματος αποτελεί μια πολύ ενδιαφέρουσα εξέλιξη καθώς πρόκειται για την πρώτη εθελοντική δέσμευση των ΗΠΑ σε ένα φιλόδοξο σχέδιο αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 19

laquoΗ Τουρκία συνορεύει στις τρεις πλευρές της με τη θάλασσαraquo Αυτό ήταν ένα από τα πρώτα πράγματα που μάθαμε στο σχολείο Εμφανιζόταν σαν κάτι για το οποίο μέσα από μια εθνικιστική οπτική θα έπρεπε να μας κάνει περήφανους Με συνολικό μή-κος ακτών 8333χλμ (περισσότερο από το 74 των συνόρων της) ίσως πράγματι αντιστοιχεί στην Τουρκία αυτή η έμφαση στις ακτές Αλλά τι σημαίνει αυτό για εμάς Μπορούμε να απολαμβάνουμε τη θάλασσα που μας περιβάλλει ή πρόκειται για κάτι που δεν μπορούμε να δούμε ή να σκεφτούμε Ξέρουμε ότι η θάλασσα είναι κάπου εδώ κοντά αλλά για τους περισσότερους από εμάς είναι απροσπέλαστη Μόνο για τρεις δεκαετίες οι παραλίες της Τουρκίας ήταν ανοιχτές στο κοινό Ήταν καθαρές ελεύθε-ρες και ndash πάνω απrsquo όλα ndash κοντά στα σπί-τια και τα διαμερίσματά μας Σήμερα όσες παραλίες υπάρχουν στην Κωνσταντινού-πολη είναι κατειλημμένες είτε από κτίρια είτε από δρόμους Και αν τύχει και κάποια παραλία ξέφυγε από αυτό το μοντέλο τότε ούτε που θα τολμούσες να βουτήξεις μέσα στα τοξικά νερά της θάλασσας

Η διάβρωση των ακτών

Από τη δεκαετία του 1970 η παράκτια ζώνη της Τουρκίας από τη Μαύρη Θάλασσα έως τη Μεσόγειο πάσχει από εντατική αστική ανάπτυξη Ο μαζικός τουρισμός παίζει βα-σικό ρόλο στην Αττάλεια και την Mugla Σε αυτές τις παραθαλάσσιες πόλεις κυριαρχούν τα υδροπάρκα τα γήπεδα γκόλφ τα ξενο-δοχεία και οι παραλίες που προσελκύουν τουρίστες Ωστόσο η αυξανόμενη αστική ανάπτυξη έχει αφανίσει τις ακτές της Κων-σταντινούπολης και της Kocaeli Σε αυτές τις ζώνες οι αμμόλοφοι έχουν αντικατασταθεί από αεροδρόμια γέφυρες μονάδες επεξερ-γασίας λυμάτων εγκαταστάσεις αναψυχής συμπεριλαμβανομένων αστικών πάρκων Σε άλλες περιοχές όπως στα Άδανα και τη Μερσίνα πρακτικές εντατικής καλλιέργει-ας (πχ εκκαθαρίσεις γης για καλλιέργειες και κατασκευή αρδευτικών καναλιών) έχουν προκαλέσει σοβαρές επιπτώσεις στις ακτές Η βιομηχανική ανάπτυξη (πχ η κατασκευή θερμοηλεκτρικών σταθμών αυτοκινητοδρό-μων και ναυπηγείων) έχει επίσης καταστρέ-ψει την παράκτια ζώνη στη Σαμψούντα και την Τραπεζούντα

Η εξαφάνιση της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς

Η αυξανόμενη πίεση από την αστικοποί-ηση και την εκβιομηχάνιση σε συνδυασμό με την κλιματική αλλαγή απειλούν τα πα-ράκτια οικοσυστήματα της Τουρκίας Πα-

τη τροποποίηση αλλάζει το πλάτος των ακτών από 50μ σε 10μ Αυτό σημαίνει ότι ζώνη ακτής πλάτους 40μ μπορεί να πουληθεί σε ιδι-ώτες Δημιουργείται έτσι μία νέα πηγή εσόδων για την κυβέρνηση που μάλι-στα παρουσιάζεται να λει-τουργεί προς όφελος του δημόσιου συμφέροντος Το χειρότερο απrsquo όλα όχι μόνο για το Νόμο για τις Παράκτιες Περιοχές αλλά και για το Νόμο για τις Δη-μόσιες Συμβάσεις το Νό-μο για την Προστασία της Φύσης και της Βιοποικιλό-τητας τον Κανονισμό για την Προστασία των Υγρο-τόπων και πολλές άλλες ρυθμίσεις είναι το γεγονός ότι τα τελευταία δέκα χρό-νια έχουν προσανατολιστεί στην ανάπτυξη ζωνών αντί της προστασίας

Οι Στόχοι της Τουρ-κίας για το 2023

Οι ακτές είναι για την κυβέρνηση το φιλέτο από το οποίο μπορεί να αντλή-σει έσοδα Και όλες οι πα-ραπάνω θεσμικές αλλαγές αποβλέπουν στην αξιοποί-ηση του φιλέτου αυτού Το κυβερνόν Κόμμα της Δικαι-οσύνης και της Ανάπτυξης (AKP) έχει το όραμα να κάνει μέχρι το 2023 την Τουρκία μία από τις δέκα ισχυρότερες οικονομίες στον κόσμο Οι Στό-χοι για το 2023 έχουν ήδη πολλές δυσμενείς επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον και την κοινωνία Ο Turhan Uslu ερευνητής του Πανεπιστημίου Gazi της Άγκυρας επιση-μαίνει ότι τα τελευταία 50 χρόνια 7487χλμ των τουρκικών ακτών (90 του συνόλου των ακτών της χώρας) έχουν υπερδομηθεί Σύμφωνα με ανακοινώσεις του Υπουργού Οικονομικών το 2013 οι δημόσιες εκτάσεις ndash οι περισσότερες από τις οποίες είναι αμ-μόλοφοι ndash είτε θα πουληθούν είτε θα ανα-πτυχθούν με κερδοφόρες κατασκευές στη γη Αυτό σημαίνει ότι αναμένεται να δού-με κι άλλες εγκαταστάσεις όπως γήπεδα γκολφ γήπεδα βόλεϊ θερμοηλεκτρικούς σταθμούς τουριστικές υποδομές ενεργει-ακούς αγωγούς αεροδρόμια εργοστάσια ανθρακωρυχεία δρόμους και αυτοκινητό-δρομους Το χειρότερο είναι ότι παράκτι-

ράκτια και θαλάσσια οικοσυστήματα υπο-βαθμίζονται από οικιακά και βιομηχανικά λύματα βλαβερές ουσίες που μεταφέρονται από την ενδοχώρα με τα ποτάμια γεωργικές πρακτικές σε παράκτιες περιοχές τουριστι-κές δραστηριότητες και υπερσυγκέντρωση παραθεριστικών κατοικιών εμπορικών και τουριστικών λιμένων και αλιευτικών υποδο-μών Σήμερα πολλά είδη ψαριών που ήταν σε αφθονία τη δεκαετία του 1970 κινδυ-νεύουν με αφανισμό για λόγους που συν-δέονται με την υπεραλιεία τη ρύπανση των υδάτων και την καταστροφή των φυσικών ενδιαιτημάτων Η ταχύτατη εξάπλωση των τουριστικών υποδομών και δραστηριοτή-των κατά μήκος των ακτών έχει καταστρέ-ψει ενδιαιτήματα ειδών όπως η θαλάσσια χελώνα τα δελφίνια και η φώκια μοναχός Τα πράγματα δεν είναι καλύτερα στον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς Φέροντας τη φήμη ενός τεράστιου υπαίθριου μουσείου η Τουρκία βρίσκεται στο σταυροδρόμι πολ-λών αρχαίων πολιτισμών αρκετοί από τους οποίους αναπτύχθηκαν στις ακτές Πρόκει-ται για ζώνες που βρίσκονται κάτω από την αυξανόμενη πίεση του μαζικού τουρισμού και της αστικοποίησης

Ενθαρρύνοντας την ανάπτυξη των ακτών

Σε αντίθεση με ότι συμβαίνει στην πρά-ξη το Άρθρο 43 του τουρκικού Συντάγμα-τος του 1982 ορίζει ότι οι ακτές αποτελούν κρατική οντότητα Το ίδιο άρθρο επίσης αναφέρει ότι η παραλία ο αιγιαλός και η όχθη των ποταμών πρέπει να σχεδιάζονται και να χρησιμοποιούνται μόνο με βάση το δημόσιο συμφέρον Ωστόσο υπάρχουν δώδεκα κρατικοί φορείς και περίπου τρι-άντα νόμοι για τις ακτές Πολλοί από αυ-τούς έρχονται σε αντίθεση με το στόχο της προστασίας όχι μόνο των ακτών αλλά και άλλων φυσικών πόρων Για παράδειγμα ο Νόμος 2634 για την Ενθάρρυνση του Του-ρισμού (1982) του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού έχει συμβάλλει στην προώ-θηση της ανάπτυξης των ακτών μέσα από ιδιωτικοποιήσεις εκτάσεων Ο Νόμος 3621 για τις Παράκτιες Περιοχές (1990) είναι ένα κείμενο για την προστασία των ακτών που ταυτόχρονα έχει νομιμοποιήσει σχεδόν όλες τις οικιστικές και βιομηχανικές εγκαταστά-σεις και δραστηριότητες στις παράκτιες περιοχές μέσα από τροποποιήσεις του στα χρόνια που ακολούθησαν την ψήφισή του Σύμφωνα με μία από τις τροποποιήσεις οι ακτές και η γη που προκύπτει από επιχω-ματώσεις και αποξήρανση δεν υπόκεινται στις προστατευτικές ρυθμίσεις του Νόμου 2863 για την Προστασία της Πολιτιστικής και Φυσικής Κληρονομιάς Η πιο πρόσφα-

ες πόλεις όπως η Κωνσταντινούπολη συ-νεχίζουν να υποδέχονται μετανάστες που αναζητούν αστικές υποδομές και ευκαιρίες εργασίας προκαλώντας μεγάλη αναπτυξι-ακή πίεση στις παράκτιες ζώνες

Ο ακτές είναι πολύτιμη πηγή ζωής για όλους και ιδιαίτερα σημαντικές για τη φυ-σική και πολιτιστική μας κληρονομιά Μέ-σα σε μισό μόνο αιώνα η Τουρκία έχασε ένα μεγάλο μέρος αυτής της πηγής ζωής Οι ακτές πρέπει να είναι υπό τη φροντίδα του δημόσιου και όχι στα χέρια ιδιωτικών εταιρειών που έχουν ως στόχο το κέρδος Εάν δε συμβεί αυτό τότε ndashσε αντίθεση με το όραμα του AKP- είναι πολύ πιθανό η Τουρκία να γίνει μέχρι το 2023 μία από τις δέκα χώρες με τις μεγαλύτερες περι-βαλλοντικές καταστροφές και συγκρούσεις στον κόσμο

Akgun ILHAN Ακτιβίστρια για το δικαίωμα στο νερό Τουρκία

ΤΟυΡκια κύματα ιδιωτικοποιήσεων στις ακτές μας

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1320

από τη λατινοποίηση στην κινεζοποίηση μια κΡηΤη δρόμος

Η μετεκλογική σοδειά από τις προσδοκίες που καλλιεργήθηκαν για ανατροπές στην τοπική αυτοδιοίκηση της Κρήτης απέδειξε οτι αφενός το ντόπιο βαθύ σύστημα έχει τις αντοχές και τις ρίζες του άγρουστα και από την άλλη οτι ο σπόρος της εναλλακτικής πρότασης είτε ήταν τζούφιος είτε έπεσε κι αυτός θύμα της εξαιρετικής ανομβρίας που για δεύτερη συνεχόμενη χρονια ταλαιπώ-ρησε τους αγρότες Παρόλαυτά ή ίσως και γι`αυτό η Κρήτη αυτό τον Ιούνη ζει κατά κάποιο τρόπο την κινηματογραφική σκηνή όπου ένα Fast Truck (Track το γράφουν στο ΥΠΑΝ) ευρωατλαντικής σχεδίασης αλλά made in China έρχεται καταπάνω της ενώ αυτή χωρίς να έχει πάρει χαμπάρι κοιτά με αγωνία ανάμεσα στις ξαπλώστρες με το λογότυπο της Invest in Greece μήπως έπεσε κάνα ευρώ από τους τουρίστες και ακούει στα ακουστικά του smartphone το success story του Σαμαρά του Γιώργου Εκτός όμως από τη συνηθισμένη για αυτή την εποχή μπάλα τη συνηθισμένη επέλαση των τουριστών και το συνηθισμένο μάπα καρπούζι ο φετινός Ιούνης έφερε και επέ-λαση καινούριων σχεδίων για επενδύσεις έργα υποδομής κατεπείγουσες αξιοποιήσεις κατεπείγοντα νομοσχέδια και άλλα φρούτα που επείγονται να ωριμάσουν μήπως κοψει κανείς το φυτό που τα τρέφει σύριζα

Η κάθοδος του Κινέζου πρωθυπουργού στην Κρήτη και η δήλωσή του οτι βλέπει στην Ελλάδα την πύλη εισόδου της Κίνας στην Ευρώπη δείχνει οτι η διαδικασία Λατι-νοποίησης της χώρας μπαίνει στο διαταύτα αρχής γεννομένης από το Νότο με τη ση-μειολογία που κουβαλά ο όρος στο παγκό-σμιο παιχνίδι της νεοαποικιακής εκμετάλ-λευσης ανθρώπινων και φυσικών πόρων Και αν αυτή τη φορά το λιμάνι του Νότου δεν ήταν στην επίσημη ατζέντα η κεντρι-κή θέση του αεροδρομίου του Καστελίου στις συζητήσεις δείχνει οτι η οικονομική και εμπορική υπερδύναμη είναι πιο κοντά από ποτέ στο να αποκτήσει μετά το λιμάνι του Πειραιά και τις άλλες στρατηγικές με-ταφορικές υποδομές-πύλες που χρειάζεται με όπλα το τεράστιο Κινέζικο πλεόνασμα τη γεωστρατηγική θέση της Κρήτης και το διακαή πόθο της Ελληνικής κυβέρνη-σης να απογειώσει από κάπου το δικό της success story

Στην ίδια λογική του είδα φώς και μπήκα η χώρα με τη μεγαλύτερη εγκατεστημένη ισχύ βΑΠΕ στον κόσμο υπέγραψε συμφω-νίες συνεργασίας με Ελληνικές αλλά και ξένες εταιρίες (EDF) για την εγκατάσταση ενεργειακών μεγαπρότζεκτς σε όλη την επι-κράτεια Η ΤΕΡΝΑ συγκεκριμένα με φτηνό χρήμα από την Κινέζικη Βιομηχανική και Εμπορική Τράπεζα (1η κρατική στον κόσμο

σε κεφάλαια με $19 τρις) και αρωγό την Sinohydro την κρατική μεγαεταιρία κατα-σκευής έργων υποδομής και φραγμάτων έκανε το ντίλ για το υβριδικό στο Αμάρι Ρε-θύμνου Το πακέτο περιλαμβάνει και άλλα έργα αντλισιοταμίευσης σε όλη την χώρα (122 δις Ευρώ) ανοίγοντας το δρόμο για την ιδιωτική διαχείρηση των νερών Αν πάνε καλά τα πράγματα πιθανά στο μέλλον να βοηθήσουν να ξεκολλήσει και το μεγα-λύτερο (1077 MW 359 ανεμογεννήτριες και καλώδιο διασύνδεσης) ενεργειακό έρ-γο βΑΠΕ της ΤΕΡΝΑ στην Κρήτη που έχει κρυώσει κάπως απεντασσόμενο από το fast track ενώ πιθανά πάλι ο Κοπελούζος να

περιμένει οι δικοί του στρατηγικοί εταίροι στην Προμηθέας Gas να ψωνίσουν με τη σειρά τους και να ξεκολλήσει και αυτός το δικό του έργο (1005 MW 437 ανεμογεν-νήτριες και καλώδιο διασύνδεσης)

Όμως το μεγάλο γεωπολιτικό και στα καθ` ημάς μικροπολιτικό παιχνίδι στα ενεργεια-κά της μεγαλονήσου αναμένεται να συνε-χιστεί τα επόμενα χρόνια με τους υδρογο-νάνθρακες τα έργα διασύνδεσης και την καθιέρωση της ως ενεργειακού κόμβου της ανατολικής Μεσογείου με ότι αυτό συνεπάγεται Στην πρόσφατη αιτιολογική έκθεση για την σκανδαλώδη επιδότηση 6 θέσεων εργασίας μέσω 6 έργων ΒΑΠΕ με 93 εκ Ευρώ από τον επενδυτικό νόμο πε-ριλαμβάνεται ο κατάλογος των έργων που εντάσσονται στον ευρωπαϊκό κανονισμό για τις διευρωπαϊκές ενεργειακές υποδο-μές Για την Κρήτη προβλέπει τo πέρασμα της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ισραήλ-Κύ-πρου-Ελλάδας (Euro-Asia Interconnector) και του αγωγού φυσικού αερίου East-Med Το τυράκι στη φάκα πέρα από την εθνική

υπερηφάνεια για το νέο γεωστρατηγικό μας ρόλο και τα δήθεν δισεκατομμύρια με την κάνουλα θα είναι οι εκατοντάδες χι-λιάδες θέσεις εργασίας (450000 λένε μόνο για την Κρήτη) στον τομέα των εξορύξεων που έπονται και η μετατροπή της Κρήτης από ldquoυπερδήμοrdquo σε ldquoυποκρατικήrdquo οντότη-τα μέσω των ανταποδοτικών τελών όπως προέβλεπαν προεκλογικά περιφερόμενοι στρατηγικοί αναλυτές στα γραφεία της επα-νεκλεγμένης περιφερειακής αρχής

Στο πλαίσιο αυτής της γεωπολιτικής ανα-βάθμισης της Κρήτης εντάσεται και η πρό-σφατη αίτηση στην Invest in Greece από τη VOPAK τη μεγαλύτερη εταιρεία απο-

θήκευσης και διαχείρισης πετρελαιοειδών στον κόσμο για τη δημιουργία σταθμού διαμετακόμισης στη νότια Σητεία σε έκτα-ση 400 στρεμμάτων Είναι αυτό που λέει ο λαός τώρα που βρήκαμε παπά που θά-βει αβέρτα στη Συρία την Ουκρανία και το Ιράκ και που όλως τυχαίως είναι κομβικές χώρες για την ενεργειακή τροφοδοσία της Ευρώπης ευκαιρία να θάψουμε πεντέξι και στη δικιά μας αυλή

Ένα εύλογο ερώτημα είναι πως όλα αυτά και άλλα πολλά θα χωρέσουν και θα συν-δυαστούν με την άλλη μεγάλη ιδέα για με-τατροπή των ελληνικών ακτών και νησιών και της Κρήτης ειδικότερα σε Μαγιόρκα της ανατολικής Μεσογείου Οι Κινέζοι επενδυ-τές υποσχέθηκαν να ξαναέρθουν σύντομα για να δουν και τα διαθέσιμα ακίνητα για τουριστική αξιοποίηση αλλά θα πρέπει να ξέρουν οτι θα στριμωχτούν στα γραφεία του ΤΑΙΠΕΔ μαζί με τους άλλους διεθνείς και εγχώριους παίκτες του real estate και των κατασκευών που διαγκωνίζονται ήδη ποιός θα πρωτοχτίσει τις εκατοντάδες χι-

λιάδες νέες τουριστικές κατοικίες και συ-μπλέγματα με προυπολογισμό πάνω από 10 δις Μέχρι τότε η κυβέρνηση τρέχει με διαδικασίες κατεπείγοντος να αμπα-λάρει το πακέτο περνώντας από το θερινό τμήμα της βουλής το νέο χωροταξικό και εντάσσοντας στην πραμάτεια του ΤΑΙΠΕΔ όσα από τα παραλιακά ldquoφιλέταrdquo της Κρή-της δεν έχουν ακόμα τσιμεντωθεί από τους ντόπιους παράγοντες του ΣΕΤΕ όπως πχ η δημοτική πλάζ του Καρτερού και η πρώ-ην αμερικάνικη βάση των Γουρνών Και αυτό ενώ ήδη δρομολογούνται βρίσκο-ντας ανέλπιστους συμμάχους σε τοπικούς φορείς και την απελπισμένη κοινωνία οι τουριστικές μεγαεπενδύσεις στην ανατολι-κή Κρήτη (Μονή Τοπλού Καβο Πλάκο) και βάζοντας το νησί από τα ανατολικά στην κιμαδομηχανή της ιδιωτικής πολεοδόμη-σης και χωροταξίας Στα ψιλά γράμματα του τουριστικού success story έχει περάσει οτι κάποιες τουριστικές επιχειρήσεις της Κρή-της έχουν πιάσει το νοημα της κινεζοποί-ησης και πληρώνουν πλέον με κουπόνια soupermarket και διαμονήφαγητό τους υπαλλήλους απαλλαγμένους βεβαίως από το βάρος των συλλογικών συμβάσεων και της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης αφού ετσι κι αλλιώς τα νοσοκομεία κλείνουν ή υπολειτουργούν

Το Fast Track που έρχεται καταπάνω στην Κρήτη ξαναθέτει το προεκλογικό ερώτημα αν υπάρχει πειστική και συγκεκριμένη εναλ-λακτική πρόταση Η απάντηση που δόθηκε στις εκλογές του Μάη πρέπει να ξεβολέψει τους πάντες κινήματα πολιτικούς κοινω-νικούς και επιστημονικούς φορείς απο τα κλιματιζόμενα γραφεία της πολιτικής και επιστημονικής τους αυτάρκειας Επείγει ο διάλογος και η σύνθεση για την επαναδι-ατύπωση και συγκεκριμενοποίηση αυτής της πρότασης Αλλά όχι σύνθεση ισσορο-πιστική και διαχειριστική ή πάνω σε μο-ντέλα που εφάρμοσε ο νεοαποικισμός στη Λατινική Αμερική με ακριβά δάνεια από την Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ ή στην Αφρική με φτηνά δάνεια απο τις κρατικές κινέζικες τράπεζες Ούτε με προτάσεις για αριστερόστροφή ldquoπραγματιστικήrdquo διαχεί-ρηση που καλλιεργούν αυταπάτες οτι οι ανεμογεννήτριες οι εξέδρες φυσικού αε-ρίου και οι τουριστικές επενδύσεις από την ντόπια ελιτ για την αλλοδαπή ελιτ με ερ-γαζόμενους ντόπιους ldquoνταλιτrdquo θα γίνουν συστατικά της ριζοσπαστικής στροφής που απαιτούν οι καιροί Αλλιώς οι σαμαράδες θα συνεχίσουν να φτιάχνουν μεγάλες ιδέες - σαμάρια για πειθήνια υποζύγια

κΩΣΤηΣ ΔαΜιαΝακηΣ αγρότης - βιολόγος

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 21

Την πολυαναμενόμενη ολοκλήρωση του χημικού αφοπλισμού της Συρίας με την απομάκρυνση και των τελευταίων φορτί-ων χημικών παραγόντων και πρόδρομων ουσιών ανακοίνωσε πανηγύρισε ο Οργα-νισμός για την Απαγόρευση των Χημικών Όπλων (OPCW) στις 23 Ιουνίου Η κατα-στροφή του συριακού χημικού οπλοστασίου που ευθύνεται για το θάνατο περισσότερων από 1400 ανθρώπων τον περασμένο Αύ-γουστο αποτελεί ένα σημαντικό βήμα για την εξάλειψη των χημικών όπλων παγκο-σμίως Το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS παρα-μένει σταθερό στην άποψη που έχει εκφρά-σει εδώ και δεκαετίες μαζί με εκατοντάδες άλλες οργανώσεις από όλο τον κόσμο για την επιτακτική ανάγκη να δοθεί ένα τέλος στην παραγωγή και χρήση χημικών όπλων να γίνει εξουδετέρωση - καταστροφή όλων των υπαρχόντων και να επιβληθούν διε-θνείς κυρώσεις σε όσους συνεχίζουν να κατασκευάζουν χρησιμοποιούν ή κατέχουν όπλα μαζικής καταστροφής χημικά πυρη-νικά βιολογικά Παράλληλα προτάσσει ως αναγκαίους όρους τον έλεγχο την αποδοκι-μασία και την υποβολή κυρώσεων σε όλες εκείνες τις χώρες κυβερνήσεις και εταιρεί-ες που ενώ αρχικά εξάγουν τεχνογνωσία τεχνολογία και πρώτες ύλες για την κατα-σκευή των οπλοστασίων έρχονται μετά να laquoλύσουνraquo τα προβλήματα που έχουν οι ίδι-ες δημιουργήσει συνήθως με το χειρότερο τρόπο Χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιας βλακείας αναλγησίας και στάσης απέναντι στη νομιμότητα και το δικαίωμα στην ει-ρήνη ενός ολοκλήρου λαού παραμένει το Ιράκ και ο Σαντάμ Χουσεΐν

Την ίδια στιγμή που η διεθνής κοινότητα πανηγυρίζει τον αφοπλισμό της Συρίας συ-νεχίζει να υπάρχει μια σειρά κρίσιμων ερω-τημάτων που πρέπει να απαντηθούν κυρίως όσον αφορά τα επόμενα βήματα της διαδικα-

σίας καταστροφής των χημικών Προτεραιό-τητας 1 (υψηλής τοξικότητας) Σύμφωνα με την ενημέρωση που υπάρχει τα χημικά φορ-τώθηκαν από τη Latakia στο δανέζικο πλοίο ldquoArk Futurardquo με τελικό προορισμό το λιμάνι Gioia Tauro της Ιταλίας όπου θα γίνει με-ταφόρτωση 560 τόννων εξ αυτών στο ldquoCape Rayrdquo Το μετασκευασμένο φορτηγό πλοίο του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ θα καταπλεύ-σει το αμέσως επόμενο διάστημα σε διεθνή ύδατα της Μεσογείου laquoκάπουraquo μεταξύ Κρή-της Μάλτας και Ιταλίας - η ακριβής τοποθε-σία δεν έχει γνωστοποιηθεί Η εξουδετέρωση των χημικών θα γίνει εν πλω με τη μέθοδο της υδρόλυσης η οποία έχει ευρέως χρησι-

περί της καταστροφής των ΧηΜικΩΝ ΟΠΛΩΝ της ΣυΡιαΣ

μοποιηθεί κατά το παρελθόν για την κατα-στροφή χημικών και αναμένεται να διαρκέσει μέχρι 90 ημέρες Για τις ανάγκες της συγκε-κριμένης επιχείρησης κατασκευάστηκαν το 2013 από τις ΗΠΑ δύο φορητά συστήματα (Field Deployable Hydrolysis Systems) Η συγκεκριμένη πλατφόρμα έχει δοκιμαστεί μόνο με υποκατάστατα που προσομοιάζουν με τη φυσική και χημική σύσταση των ndashπιο τοξικώνndash laquoσυγγενώνraquo τους Το σύστημα αυ-τό αδρανοποιεί τους χημικούς παράγοντες θερμαίνοντας και αναμιγνύοντάς τους (με-ταξύ άλλων) με νερό υδροξείδιο του νατρί-ου και υποχλωριώδες νάτριο με αποτέλεσμα να μετατρέπονται σε λιγότερο επικίνδυνες χημικές ουσίες που δεν μπορούν να χρησι-μοποιηθούν για την κατασκευή όπλων Τα laquoπροϊόνταraquo της υδρόλυσης θα αποθηκευτούν και εν συνεχεία θα μεταφερθούν σε κατάλ-ληλες χερσαίες εγκαταστάσεις επεξεργασί-ας επικίνδυνων αποβλήτων για περαιτέρω επεξεργασία και καταστροφή Σύμφωνα με τις πληροφορίες που είναι διαθέσιμες στην ιστοσελίδα του OPCW η Γερμανία και το Ην Βασίλειο είναι μεταξύ των χωρών που θα αναλάβουν την καταστροφή μέρους των προϊόντων αυτών

Η πληροφορία ότι τα χημικά όπλα ή τα προϊόντα της υδρόλυσης θα απορριφθούν στη θάλασσα που αναπαράγεται από πολ-λά εγχώρια ΜΜΕ είναι ανακριβής και ένα από τα προϊόντα της παραπληροφόρησης που πυροδοτεί η απουσία οποιασδήπο-τε ενημέρωσης από τους αρμοδίους προς τους πολίτες Από την ημέρα που έγινε γνωστό η επιλογή της εν πλω υδρόλυσης (μετά από πρόταση των ΗΠΑ) γεννιούνται φόβοι και πολλές ενστάσεις σχετικά με την επιλογή για άλλη μια φορά του ευάλωτου περιβάλλοντος της Μεσογείου για τέτοιου είδους προβληματικά και με μεγάλο κίνδυ-νο εγχειρήματα

Την ίδια ώρα που πρέπει να εφαρμοστεί άμεσα η Οδηγία Πλαίσιο για τη Θαλάσσια Στρατηγική και η ολοκληρωμένη διαχείριση και διατήρηση των θαλάσσιων και παράκτι-ων οικοσυστημάτων και ειδών που η ΕΕ έχει θέσει ως προτεραιότητα τη laquoΓαλάζια Ανάπτυξηraquo προωθώντας τη ως έναν από τους βασικότερους άξονες για ανάπτυξη και έξοδο από την κρίση των χωρών της Μεσογείου η επιλογή της εν πλω υδρόλυ-σης με πλοίο μάλιστα που δεν διαθέτει τα χαρακτηριστικά ασφαλούς ναυσιπλοΐας και πρόσθετης ασφάλειας για τέτοιου είδους επιχειρήσεις εντείνει τις ανησυχίες

Είναι δε απορίας άξιο πώς η Ελλάδα που έχει αναλάβει την Προεδρία του Συμβου-λίου της ΕΕ κατά το πρώτο εξάμηνο του 2014 (αλλά και οι υπόλοιπες χώρες της Μεσογείου ακόμα και η ΕΕ) μένει για μια άλλη φορά απαθής χωρίς να ενημερώνει φορείς και πολίτες όπως οφείλει για ένα τόσο σοβαρό γεγονός Οι καθυστερημένες διαβεβαιώσεις από το Υπουργείο Εξωτερι-κών περί laquohellipύπαρξη[ς] όλων των εγγυήσεων ασφαλείας σε σχέση με το θαλάσσιο περι-βάλλον της Μεσογείουhellipraquo (Μάρτιος 2014) χωρίς ωστόσο απτά στοιχεία και επιχειρή-ματα τροφοδοτεί το κλίμα αμφισβήτησης (που δικαιολογημένα υπάρχει) και αφήνει χώρο για κινδυνολογία και τρομοκρατία

Οι θαλάσσιες δραστηριότητες ενέχουν πάντα το κίνδυνο ατυχήματος Η επιλογή του πιο κατάλληλου και ασφαλούς- και όχι του πιο laquoβολικούraquo- σημείου στο θαλάσσιο (ή χερσαίο) χώρο και της αποδεδειγμένα ασφαλέστερης και πιο αποδεκτής μεθόδου καταστροφής σύμφωνα με τους διεθνείς ορ-γανισμούς και την επιστημονική κοινότητα καθώς και η λήψη όλων των απαραίτητων μέτρων πρόληψης αλλά και άμεσης αντιμε-τώπισης σε περίπτωση έκτακτου περιστα-τικού αποτελούν μονόδρομο Τέλος είναι αυτονόητο ότι βασικό στοιχείο αποτελεί η πλήρης διαφάνεια η ενεργός συμμετοχή και συνεχή ενημέρωση των πολιτών

Περιμένουμε από τα αρμόδια ελληνικά υπουργεία Εξωτερικών ΥΠΕΚΑ Ναυτιλί-ας και Αιγαίου να ενημερώσουν υπεύθυ-να φορείς και πολίτες να διαβεβαιώσουν με συγκεκριμένες επιστημονικές αναφο-ρές για την ασφάλεια της μεθόδου και τις επιπτώσεις στο θαλάσσιο περιβάλλον της Μεσογείου και να απαιτήσουν την αναβολή ή ακόμα και την ματαίωση του εγχειρήμα-τος αν θεωρήσουν ότι οι διαβεβαιώσεις που έχουν λάβει από τον OPCW και τον ΟΗΕ είναι ανεπαρκείς

ΔικΤυΟ ΜΕΣΟΓΕιΟΣ SOS

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1322

Στις περισσότερες περιοχές του πλανήτη μας ο χώρος διαμορφώνεται όχι μόνο από φυσικές διεργασίες αλλά και από ανθρώπινες παρεμβάσεις άλλοτε άμεσες και άλ-λοτε έμμεσες Στην εποχή μας πολλές από τις ανθρώπινες δραστηριότητες ndashόπως η εκμετάλλευση των πόρων και η αστικοποίησηndash εξαπλώνονται σε έκταση και αυξάνονται συνεχώς σε ένταση Είναι συγκλονιστικοί οι ταχύτατοι ρυθμοί με τους οποίους συντελούνται τέτοιες διαδικασίες αλλά και οι ριζικές τους επιπτώσεις Οι έμμεσες επιρροές μάλιστα διαχέονται και καλύπτουν το σύνολο του πλανήτη Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι επιπτώσεις στο χώρο από το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής αποτέλεσμα της αύξησης εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου

Ο χώρος όπως διαμορφώνεται από τη Φύση και τον Άνθρωπο αποτελεί τοπίο Σύμφωνα με τον ορισμό του Συμβουλίου της Ευρώπης

laquoτοπίοraquo σημαίνει μία περιοχή όπως γίνεται αντιληπτή από τους ανθρώπους του οποίου ο χαρακτήρας είναι το αποτέλεσμα της δράσης και αλληλεπίδρασης των φυσικών και ή ανθρώπινων παραγόντων

Αρχικά η έννοια του τοπίου ως χώρου με έντονο τοπι-κό χαρακτήρα αναγνωρίστηκε από τις καλές τέχνες και αποτέλεσε διαχρονική πηγή έμπνευσης για τη ζωγραφι-κή και τη χαρακτική τη λογοτεχνία και την αρχιτεκτονική και ίσως τη μουσική Τον 20ο αιώνα όμως έγινε κατανο-ητό ότι το τοπίο συνδυάζοντας τις μεταβολές των οικο-συστημάτων και της βιοποικιλότητας με τις επιρροές από τις ανθρώπινες δραστηριότητες μπορούσε να αποτελέσει χρήσιμο πλαίσιο για τη διαχείριση του χώρου Άρχισε έτσι η διερεύνηση του τοπίου από περιβαλλοντική και χωρο-ταξική σκοπιά

Στην Ευρώπη μια ήπειρο με πλούσια ιστορία και πολι-τισμό της οποίας ο χώρος έχει υποστεί μακρόχρονες και συχνά βίαιες ανθρώπινες παρεμβάσεις το τοπίο αναδείχτη-κε σε αντικείμενο διεπιστημονικής έρευνας Έτσι το 2000 υπογράφηκε στη Φλωρεντία η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για το Τοπίο στο πλαίσιο του Συμβουλίου της Ευρώπης που τέθηκε σε ισχύ το Μάρτιο του 2004 Σήμερα στη Σύμβα-ση μετέχουν 38 χώρες ενώ ετήσιες τεχνικές συναντήσεις έχουν επιτρέψει τη διερεύνηση πολλών πτυχών του τοπί-ου τη διαμόρφωση αλλά και τη διαχείρισή του

Πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι η Σύμβαση για το Τοπίο αποδίδει μεγάλη σημασία στις διαδικασίες κοινωνικής ενημέρωσης και συμμετοχής σε αντίθεση με άλλες περισ-σότερο τεχνοκρατικές προσεγγίσεις Από τη μία πλευρά αυτό αποτελεί θετική εξέλιξη ως προς τη δημοκρατικότη-τα των διαδικασιών από την άλλη όμως δεν έχει διαμορ-φωθεί επαρκώς στο πλαίσιό της μια πραγματιστική και συστηματική μεθοδολογία στη διαφύλαξη και διαχείριση των τοπίων που αποτελεί ακόμα στόχο πολλών προσπα-θειών Έχει όμως προωθηθεί σημαντικά η αναγνώριση του τοπίου στον Ευρωπαϊκό χώρο

Αντίθετα στο επίπεδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης η έν-νοια του τοπίου έχει παραμείνει ουσιαστικά στα αζήτη-τα χωρίς να έχει ενταχθεί οργανικά στα περιβαλλοντικά και χωρικά της προγράμματα Πιθανά αυτό να οφείλεται στη διχογνωμία που βασιλεύει στην Ευρωπαϊκή Ένωση ως προς την αρμοδιότητά της για τα θέματα του χωρικού σχεδιασμού Διχογνωμία που οδήγησε στην παραμέληση ή και εγκατάλειψη σημαντικότατων προγραμμάτων ευ-ρωπαϊκής χωροταξίας που είχε προωθήσει παλαιότερα ο

Μάριος Καμχής κύριο στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτρο-πής Ίσως όμως η παραμέληση αυτή να οφείλεται και στην αδυναμία σύνδεσης του τοπίου με τις laquoαναπτυξιακέςraquo ή και laquoοικονομίστικεςraquo θεωρήσεις που δεσπόζουν στη σημερινή Ένωση Τείνει να αγνοηθεί έτσι η καθοριστική συμβολή του τοπίου στην ποιότητα ζωής των κατοίκων στις μνήμες και συνέχεια των τόπων την πολιτιστική τους ταυτότητα στην υπεραξία που αυτή δημιουργεί και στην ενίσχυση της τουριστικής έλξης Έχουν χρηματοδοτηθεί κατά καιρούς Κοινοτικά προγράμματα που αφορούν το τοπίο χωρίς όμως να αξιοποιηθούν τα αποτελέσματα τους και να οδηγήσουν σε συνεκτική Κοινοτική πολιτική για το τοπίο

Στο διεθνές επίπεδο η Συνθήκη για την Παγκόσμια Κλη-ρονομιά της UNESCO αναγνωρίζει πλέον τοπία στον κατά-λογο των περιοχών της Βέβαια κατά την Ευρωπαϊκή Σύμ-βαση όλα τα τοπία μπορούν να θεωρηθούν ως πολιτιστικά και να απαιτήσουν ενασχόληση και μέριμνα Αλλά αυτά που επιλέγονται από την UNESCO είναι μόνον εκείνα που χαρα-κτηρίζονται από εξέχουσες παγκόσμιες αξίες (outstanding universal values) και είναι μέχρι σήμερα μόνο 85 από τα οποία 79 πολιτιστικά και 6 μεικτά Πρέπει εδώ να σημειωθεί ότι η UNESCO όχι μόνο ενδιαφέρεται αποκλειστικά για τα τοπία με εξέχουσες παγκόσμιες αξίες αλλά τα αντιμετωπίζει ως μία ακόμη κατηγορία παγκόσμιας πολιτισμικής (κυρίως) κληρονομιάς (heritage) κι όχι τόσο ως χωρικές ενότητες οι οποίες είναι ζωντανές και υπόκεινται σε συνεχείς αλλαγές ανάλογα με τις εκάστοτε περιβαλλοντικές κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες κάθε περιόδου

Η Ελλάδα υπήρξε μια από τις πρώτες χώρες που υπέγρα-ψαν την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για το Τοπίο το 2000 Χρει-άστηκε όμως μια δεκαετία για να κυρωθεί η Σύμβαση αυτή από το Κοινοβούλιο που έγινε με το Ν38272010 ΦΕΚ Α 3025022010 δείγμα της έλλειψης ενδιαφέροντος για το τοπίο που είχαν οι μέχρι τότε πολιτικές ηγεσίες

Ένα χρόνο μετά συγκροτήθηκε με υπουργική απόφα-ση η Εθνική Επιτροπή για το Τοπίο με κύριο μέλημα την

εκπλήρωση των υποχρεώσεων της Χώ-ρας που προέκυπταν από την εφαρμογή της Σύμβασης Η Επιτροπή στην οποία η συμμετοχή των μελών της δεν ήταν αμει-βόμενη λειτούργησε μόνο για ενάμισι έτος και μετά σταμάτησε τυπικά λόγω μη αντι-κατάστασης παραιτηθέντων μελών

Στο διάστημα λειτουργίας της η Επιτρο-πή προώθησε δύο κυρίως θέματα

Με τη βοήθεια της Διεύθυνσης Χωρο-ταξίας του ΥΠΕΚΑ ενέταξε τη διαχείριση του τοπίου στις μελέτες για την επικαιρο-ποίηση των Περιφερειακών Πλαισίων Χω-ροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανά-πτυξης που ανατέθηκαν το 2012 για τις 12 περιφέρειες της χώρας Οι μελέτες αυτές περιλαμβάνουν την καταγραφή των τοπί-ων διεθνούς εθνικής και περιφερειακής σημασίας καθώς και όσων έχουν υποστεί ριζικές βλάβες τη διαπίστωση των απειλών που προκαλούν την υποβάθμισής τους και τη διατύπωση γενικών κατευθύνσεων για τη διαφύλαξη ή αποκατάστασή τους Αντί-στοιχα η έννοια του τοπίου εντάχθηκε και στην αναθεώρηση του Ρυθμιστικού Σχεδίου

της Αθήνας Αττικής Ελπίζεται ότι τα αποτελέσματα των μελετών αυτών και η κτηθείσα εμπειρία θα μπορέσουν να αξιοποιηθούν και να αποτελέσουν εργαλεία για την καλή διαχείριση του ελληνικού τοπίου

Δυστυχώς όμως η δεύτερη καίρια πρωτοβουλία της Εθνι-κής Επιτροπής Τοπίου δεν μπόρεσε να υλοποιηθεί ακόμα Πρόκειται για την εκπόνηση μελέτης βάσης που θα περι-λάμβανε την κατάρτιση τυπολογίας του τοπίου την πιλο-τική εφαρμογή προδιαγραφών σε επίπεδο Καλλικράτειου δήμου την παροχή νομικής υποστήριξης για την εκπό-νηση αναγκαίων νομοθετικών ρυθμίσεων τη δημιουργία και λειτουργία Υποστηρικτικής Διαδικτυακής Γεωγραφι-κής Εφαρμογής και τη δημιουργία Βάσης Δεδομένων για το τοπίο την πραγματοποίηση σχετικών εκδηλώσεων δι-αβούλευσης την οργάνωση ενός διεθνούς συνεδρίου την παραγωγή έντυπου υλικού και θα κατέληγε σε διατύπωση εθνικής στρατηγικής για το τοπίο Παρά τη σοβαρή εργασία που έγινε από την Επιτροπή και τη Διεύθυνση Χωροταξί-ας του ΥΠΕΚΑ στην προετοιμασία των προδιαγραφών και των δελτίων έργου για χρηματοδότηση της μελέτης από το ΕΠΠΕΡΑΑ γραφειοκρατικές διαδικασίες ή και πολιτι-κή αδράνεια έχουν αναστείλει την προώθηση αυτής της τόσο χρήσιμης μελέτης Σημειώνεται εδώ ότι τα αποτελέ-σματα της επρόκειτο να τροφοδοτήσουν τα περιφερειακά πλαίσια που αναφέρθηκαν πιο πάνω πράγμα που δεν κα-τέστη δυνατό μέχρι σήμερα

Παρά τις κάποιες αρνητικές εξελίξεις και τη σημερινή δυσμενή συγκυρία η κοινωνική συνειδητοποίηση για το τοπίο εξακολουθεί να ενισχύεται στην Ελλάδα καθώς και η αναγνώριση της δυνητικής του συμβολής στις αναπτυ-ξιακές διαδικασίες ndashκυρίως στον ελληνικό τουρισμόndash αλ-λά και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής Παράγοντες που αργά ή γρήγορα θα ευαισθητοποιήσουν και την πολιτική ηγεσία της χώρας

ΘυΜιΟΣ ΠαΠαΓιαΝΝηΣAρχιτέκτων

ΤΟΠιΟ η ΣυΓΧΡΟΝη ΠΡΟΣΕΓΓιΣη

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 23

Το εξορυκτικό έργο Pascua Lama είχε να αντιμετωπίσει πολλές δυσκολίες από την αρχή πέρα από τις κοινωνικές αντιδράσεις σε Χιλή και Αργεντινή Οι εξελίξεις στη βι-ομηχανία του χρυσού παγκόσμια αλλά και οι ενδο-εταιρικές πολιτικές και οικονο-μικές αποφάσεις επηρέασαν ιδιαίτερα το έργο και τελικά οδήγησαν στην αναστολή του Αυτά τα στοιχεία είναι σημαντικά για τον τομέα της Πολιτικής Οικολογίας καθώς αναζητούμε τι καθορίζει αυτές τις εταιρικές αποφάσεις και ποιών τα συμφέροντα τελικά εξυπηρετούνται Σε αυτό το πλαίσιο η κά-θε επιχείρηση δεν αντιμετωπίζεται ως μο-νολιθική οντότητα αλλά ως ένα δυναμικό πλέγμα σχέσεων εξουσίας αμφισβήτησης και συνεργασίας μεταξύ των διαφόρων φο-ρέων και εκφάνσεων του κεφαλαίουΑν θέ-λουμε να κατανοήσουμε τα κίνητρα και τις πολιτικές της (καναδικής) Barrick Gold στο Pascua Lama της Χιλής πρέπει να laquoανοί-ξουμεraquo το μαύρο κουτί των εταιριών χρυ-σού και να μπούμε στον απόκρυφο κόσμο των χρηματοδοτήσεων που είναι η laquoκαρ-διάraquo της εξορυκτικής βιομηχανίας

Η έκρηξη της τιμής του χρυσού

Ένα σημαντικό στοιχείο που συνθέτει το σκηνικό είναι η τεράστια αύξηση στις τιμές του χρυσού κατά την τελευταία δεκαετία η οποία συνεπάγεται και αύξηση των εξο-ρύξεων σε παγκόσμιο επίπεδο Μέσα από το πρίσμα αυτού που θεωρείται ως η μεγα-λύτερη καταγεγραμμένη άνοδος του εμπο-ρεύματος από τη μεταπολεμική περίοδο και έπειτα (2003-2012) μεγάλες εξορυκτικές εταιρείες χρυσού όπως η Barrick Gold έχουν προχωρήσει σε μεγάλες εξαγορές και έχουν επεκτείνει τις δραστηριότητές τους Συνε-πώς παλαιότερα αδρανή ορυχεία που δεν θα ήταν οικονομικά βιώσιμα να λειτουρ-γήσουν με χαμηλότερες τιμές του χρυσού

έχουν ξαναμπεί στο παιχνίδι όπως είναι και η περίπτωση του Pascua Lama

Εκμεταλλευόμενοι το ενδιαφέρον των επεν-δυτών πολλοί από τους οποίους κερδοσκο-πούν πάνω στις μελλοντικές αυξήσεις των τιμών οι εταιρείες εκδίδουν νέες προσφορές μετοχών στις αγορές Η Wall Street Journalσε άρθρο της το 2012 ανέφερε ότι κατά την τε-λευταία δεκαετία οι τέσσερις μεγαλύτερες εταιρείες εξόρυξης χρυσού (BarrickGold Newmont Newcrest και Goldcorp) έχουν αυξήσει την έκδοση μετοχών κατά 117 Μάλιστα η Barrick Gold κατέχει το laquoβρα-βείοraquo των δύο μεγαλύτερων μετοχικών προ-σφορών στην ιστορία του Χρηματιστηρίου του Τορόντο για τη χρηματοδότηση της το Νοέμβριο του 2013 Οι θεσμικοί επενδυτές (που διαχειρίζονται κατά μίνιμουμ κεφάλαια της τάξης των 100 εκ δολαρίων) όπως τα hedge funds τα συνταξιοδοτικά ταμεία και τα αμοιβαία κεφάλαια είναι ανάμεσα σε εκείνους που κατέχουν σήμερα μεγάλο κε-φάλαιο μετοχών στα μητρώα των εταιρειών εξόρυξης χρυσού

Δημιουργώντας κέρδος για τους μετόχους

Οι θεσμικοί επενδυτές με το τεράστιο μέγεθος των επενδύσεών τους είναι δι-ατεθειμένοι να αναλάβουν ενεργό ρόλο για τις επενδύσεις τους πολύ περισσότερο από ότι οι ιδιώτες επενδυτές Οι μεγάλες συγκεντρώσεις της επένδυσης σε μια εται-ρία τους δίνει μεγαλύτερη διαπραγματευ-τική ισχύ (και μάλιστα ψήφων) ώστε να πιέσουν σε εταιρικά θέματα Οι θεσμικοί μέτοχοι της Barrick Gold προφανώς δεν αποτελούν εξαίρεση Η μη απόδοση των αναμενόμενων μερισμάτων στους μέτοχους αποτέλεσε το βασικό λόγο για να πιεστεί η διοίκηση να εγκαταλείψει το σχέδιο αύ-ξησης των επενδύσεων της laquoγια χάρη της

ανάπτυξηςraquo και να ιεραρχήσει πολύ ψηλά την απόδοση των κερδών στους μέτοχους Μάλιστα στα μέσα του 2012 ο Διευθύνων Συμβούλος απολύθηκε με βάση την κακή απόδοση των μετοχών ενώ συνεχείς ήταν και οι διαμάχες στο διοικητικό συμβούλιο καθώς έπρεπε να σηματοδοτηθεί μια νέα εποχή όπου οι αποδόσεις των μετόχων θα έχουν τον πρώτο λόγο

Λόγω όλων των παραπάνω η Barrick Gold υιοθετεί πλέον μια πιο συντηρητική προσέγγιση στην κατανομή κεφαλαίων μαζί με την υπόσχεση ότι laquoοι αποδόσεις (στους μετόχους) θα καθορίζουν την παραγωγή και όχι το αντίθετοraquo Η εταιρεία έχει αναβάλει για παράδειγμα 4 δισ δολαρίων προγραμ-ματισμένες κεφαλαιακές δαπάνες και έχει προχωρήσει πρόσθετες περικοπές των γε-νικών εξόδων Επιπλέον έχουν πουληθεί ορυχεία χαμηλής αποδοτικότητας και υψη-λού λειτουργικού κόστους όπως είναι τα ορυχεία Darlot Granny Smith και Lawlers στη δυτική Αυστραλία

Το αίνιγμα Pascua Lama

Το Pascua Lama σε αυτό το πλαίσιο απο-τελεί ένα γρίφο για την Barrick Gold Κα-θώς έχει χαρακτηριστεί ως το laquoμεγαλύτε-ρο ορυχείο χαμηλού κόστους στον κόσμοraquo θεωρείται η ναυαρχίδα των περιουσιακών στοιχείων της εταιρείας και αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της μελλοντικής παρα-γωγής χρυσού Είναι από τα μεγαλύτερα ανεκμετάλλευτα κοιτάσματα χρυσού στον κόσμο κατέχοντας την 11η θέση και το τρί-το μεγαλύτερο στη Λατινική Αμερική Για τη Barrick Gold υπήρξε το επίκεντρο των κεφαλαιακών της δαπανών με πάνω από 5 δις δολάρια μέχρι σήμερα Αποτελεί το σημαντικότερο λόγο συγκρούσεων μεταξύ της εταιρείας και των μετόχων της με ορι-σμένους μέτοχους να αμφισβητούν ακόμα

το κατά πόσον θα πρέπει να συνεχιστεί το έργο στο σημερινό περιβάλλον

Σε αυτή τη διαμάχη ήρθαν να προστεθούν η διαρκής αντίδραση και αβεβαιότητα για την περιβαλλοντική συμμόρφωση του έργου με τους κανονισμούς της Χιλής η χαμηλό-τερη τιμή του χρυσού σήμερα και τα 15 δις δολάρια έλλειμμα στα οικονομικά της εται-ρείας Όλοι αυτοί οι παράγοντες οδήγησαν στην αναστολή του έργου Η Barrick Gold μπορεί να κατέφερε με αυτή την απόφαση να περιορίσει τη ζημιά της όμως το μέλλον της τίθεται υπό αμφισβήτηση Η παραγωγή η μεγέθυνση και η υπόσχεση της μελλοντι-κής ανάπτυξης παραμένει αναπόσπαστο μέρος της επιχειρηματικής δραστηριότη-τας της και βάσει αυτών καθορίζεται και η βιωσιμότητά της Αυτό αναγκάζει την εται-ρεία να δηλώσει ότι δεν έχει απομακρυνθεί ολοκληρωτικά από το έργο Πράγματι μια απόφαση να αναστείλει τις τωρινές δρα-στηριότητες δεν σημαίνει ότι χάνει τα με-ταλλευτικά δικαιώματα (τα οποία δεν έχουν ημερομηνία λήξης εφόσον οι ετήσιες πλη-ρωμές γης καταβάλλονται)

Τι θα γίνει στο Pascua Lama

Προς το παρόν η εταιρεία έχει μετριάσει το κίνδυνο έκθεσής της στο έργο εξόρυξης στο Pascua Lama Όλα τα σημάδια δείχνουν μια επιβράδυνση στην εξορυκτική βιομηχανία εν γένει η οποία επιδεινώνεται με την αύξηση της επιφυλακτικότητας εκ μέρους των χρη-ματοοικονομικών επενδυτών να συνεισφέ-ρουν κεφάλαια στη βιομηχανία Αλλά εκεί που οι μικρές εταιρίες εξόρυξης (εταιρείες που αναλαμβάνουν μόνο εξερεύνηση)είτε πωλούνται ή κλείνουν σε περίοδο ύφεσης οι μεγάλες χρυσοθήρες δείχνουν αντοχή Πε-ρίοδοι υφέσεις και πτώσης χαρακτηρίζουν τον κύκλο εξόρυξης στο τέλος της προη-γούμενης ύφεσης για παράδειγμα τα σχέ-δια της λειτουργίας του Pascua Lama είχαν για να ξανακκκινίσουν λίγα χρόνια αργότερα όταν οι τιμές του χρυσού ανέκαμψαν Εκτός από το να περιμένει μέχρι να βελτιωθούν οι συνθήκες η εταιρεία εξετάζει να πουλήσει μέρος του μεριδίου της στο Pascua Lama Τέτοιες συμφωνίες συνεργασίας δεν είναι ασυνήθιστες στον τομέα των εξορύξεων με δεδομένη την υψηλή κεφαλαιακή δαπάνη που απαιτείται Προς το παρόν βέβαια πε-ριμένουν τη στιγμή που τα αποθέματα χρυ-σού στο Pascua Lama θα έχουν μεγαλύτερη αξία και χαμηλότερο επενδυτικό κίνδυνο αν εξορυχτούν από το να παραμένουν κά-τω από το έδαφος

JULIE REYESδιδακτορική ερευνήτρια Πολιτικής Οικολογίας

στο Πανεπιστήμιο του ΜάντσεστερΜετάφραση Δήμητρα Σπαθαρίδου

Επιμέλεια Γιώργος Βελεγράκης

ΧιΛη η στρατηγική της Barrick Gold στο ορυχείο χρυσού Pascua Lama

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1324

Αντιδράσεις για τα πρώτα φορτία ασφαλτώδους άμμου στην Ευρώπη

Για πρώτη φορά φορτία πετρελαίου ασφαλ-τώδους άμμου (tar sand oil) στάλθηκαν στην Ευρώπη και πιο συγκεκριμένα στην Ισπανία για επεξεργασία και διύλιση 600000 βαρέλια αρ-γού πετρελαίου της καναδικής εταιρείας Western

Canada Select (WCS) στάλθηκαν από την ισπανική πετρελαϊκή εταιρεία Repsol σε διυ-λιστήριο του Μπιλμπάο Η εξέλιξη αυτή πυροδότησε αντιδράσεις και διαδηλώσεις έξω από το εργοστάσιο το οποίο βρίσκεται σε μια ιδιαίτερα πυκνοκατοικημένη περιοχή Οι εκδηλώσεις διαμαρτυρίας υποστηρίζονται από τοπικές κινήσεις πολιτών και από περι-βαλλοντικές οργανώσεις που επισημαίνουν τους κινδύνους που δημιουργούν για τους κατοίκους και το περιβάλλον

Από τη μεριά της η εταιρεία απορρίπτει τα ενστάσεις κατοίκων και περιβαλλοντικών οργανώσεων και ισχυρίζεται ότι ο συγκεκριμένος τύπος αργού πετρελαίου παράγει την ίδια ποσότητα εκπομπών με οποιοδήποτε άλλο είδος πετρελαίου

Παρrsquoόλα αυτά μελέτες σε άλλες περιοχές του πλανήτη έχουν συνδέσει την ύπαρ-ξη διυλιστηρίων ασφαλτώδους άμμου με αυξημένα επίπεδα καρκίνου και αναπνευ-στικών νοσημάτων Απόπειρες της ΕΕ να ποσοτικοποιήσει τις εκπομπές αερίων ρύπων από διαδικασίες εξόρυξης και διύλισης πετρελαίου ασφαλτώδους άμμου έχουν προς το παρόν εγκαταλειφθεί μετά τις έντονες αντιδράσεις του Καναδά και της βιομηχανίας πετρελαίου

Ανεπαρκής ο περιορισμός της ΕΕ στα βιοκαύσιμα καταγγέλουν οικολογικές οργανώσεις

Στις 13 Ιουνίου και μετά από μήνες διαπραγματεύσεων οι υπουργοί Ενέργειας της ΕΕ αποφά-σισαν τον περιορισμό των βιοκαυσίμων στο 7 της ενέργειας της Ευρώπης για μεταφορές το 2020 και ενώ η αρχική πρόταση προέβλεπε όριο 5 Οικολογικές οργανώσεις όμως προειδο-ποιούν ότι ο περιορισμός είναι πολύ ήπιος και έρχεται καθυστερημένα Οι αρνητικές συνέπειες από βιοκαύσιμα θα αυξηθούν καθώς το όριο του 7 σημαίνει 50 αύξηση του σημερινού επιπέδου χρήσης βιοκαυσίμωνΠώς όμως τα βιοκαύσιμα που αποτελούν ένα είδος ανανεώσιμης πηγής ενέργειας έφτασαν να αποτελούν κίνδυνο για το περιβάλλονΒασικό επιχείρημα για την πολιτική υποστήριξης των βιοκαυσίμων στην ΕΕ (πχ βιοντήζελ) ήταν ότι έχουν ως αποτέλεσμα χαμηλότερες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου σε σχέση με τα ορυ-κτά καύσιμα δεδομένου πχ ότι τα φυτά που καλλιεργούνται για να παραχθούν τα βιοκαύσιμα απορροφούν διοξείδιο του άνθρακα Ίσως σημαντικότερα κίνητρα όμως ήταν οι αυξανόμενες τιμές των ορυκτών καυσίμων και η ενεργειακή ασφάλειαΚαθώς όμως οι ευρωπαϊκές χώρες και οι προμηθευτές καυσίμων υλοποιούσαν τους στόχους για τα βιοκαύσιμα το αποτέλεσμα ήταν η προώθηση σχεδόν αποκλειστικά βιοκαυσίμων που παράγονται από τροφικές και ενεργειακές καλλιέργειες όπως φοινικέλαιο σόγια ελαιοκράμβη (βιοντήζελ) σιτάρι και καλαμπόκι (αιθανόλη) Η επιστημονική κοινότητα έχει προειδοποιήσει ότι η αυξημένη ζήτηση για βιοκαύσιμα στην ΕΕ οδηγεί στην επέκταση της παγκόσμιας καλλιεργήσιμης γης σε βαθμό που μπορεί τελικά να αυ-ξήσει τις εκπομπές που συντελούν στην κλιματική αλλαγή Αυτή η έμμεση αλλαγή χρήσης γης (Indirect Land Use Change ndash ILUC) συντελείται ως εξής Επιφάνεια γης που μπορεί να χρησι-μοποιηθεί για καλλιέργεια τροφίμων τώρα χρησιμοποιείται για καλλιέργεια καυσίμων Αυτό έχει ως αποτελέσμα να χρειάζεται επιπλέον επιφάνεια καλλιεργήσιμης γης για τα τρόφιμα Η laquoνέαraquo γη συνήθως βρίσκεται σε τροπικές περιοχές όπου μεγάλα δάση κόβονται για να δημιουργηθεί χώρος για καλλιέργειες Αυτή η αποψίλωση μειώνει τα δέντρα και γενικότερα τη βλάστηση που απορροφά διοξείδιο του άνθρακα και αποβάλλει τεράστια μεγέθη αερίων θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα αναιρώντας τον αρχικό στόχο της πολιτικής της ΕΕ για τα βιοκαύσιμα Ταυτόχρονα ο ανταγωνισμός μεταξύ καλλιέργειας βιοκαυσίμων και τροφίμων για εκτάσεις γης και για νερό ανεβάζει τις τιμές των τροφίμων και εντείνει τις διακυμάνσεις των αγορών γεωρ-γικών προϊόντων ενώ οι επιδοτήσεις στα βιοκαύσιμα κοστίζουν περίπου 6 δισ euro το χρόνο στα ευρωπαϊκά κράτηΗ Ευρώπη είναι ήδη η ήπειρος με την υψηλότερη εξάρτηση από εκτάσεις γης εκτός των συνόρων της και έχει το δεύτερο υψηλότερο επίπεδο laquoκατανάλωσης γηςraquo κατά κεφαλήν Σύμφωνα με μελέ-τη του Οικονομικού Πανεπιστήμιου της Βιέννης για την οργάνωση laquoΦίλοι της Γηςraquo ΕυρώπηςΤο αποτύπωμα της κατανάλωσης βιοκαυσίμων σε επιφάνεια γης το 2010 ήταν 450 εκατομμύρια στρέμματα ισοδύναμο με την επιφάνεια της Σουηδίας Το 2030 αν η σημερινή τάση συνεχιστεί η κατανάλωση βιοκαυσίμων της ΕΕ αναμένεται να αυξηθεί κατά 58 χρησιμοποιώντας περίπου 700 εκατομ στρέμματα έκταση ίση με την επιφάνεια της Σουηδίας και της Πολωνίας μαζίΗ χρήση ξύλου για παραγωγή θερμότητας και ηλεκτρισμού προκαλεί το μεγαλύτερο αποτύπωμα περίπου 300 εκατομ στρέμματα δάσους το 2010 που προβλέπεται να φτάσουν τα 400 εκατομ στρέμματα το 2030 Αν όλο αυτό το ξύλο προερχόταν από το εσωτερικό της ΕΕ θα απαιτούσε σχεδόν το 40 όλης της παραγωγικής δασικής έκτασης της ΕυρώπηςΗ Ευρώπη πρέπει όχι μόνο να περιορίσει τη χρήση των βιοκαυσίμων για αυτοκίνητα αλλά και να περιορίσει την τεράστια έκταση γης που χρησιμοποιείται γενικότερα από την ΕΕ θέτοντας υποχρε-ωτικούς στόχους που περιορίζουν την υπερκατανάλωση Τα βιοκαύσιμα μπορούν να παίξουν ρόλο στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής όμως θα πρέπει αυτό να γίνει με χρήση υπολειμμάτων και αποβλήτων (βιοκαύσιμα δεύτερης γενιάς) αντί για την καύση δέντρων και καρπών

ε ίδαμε

Ομπάμα ndash Νέο πρόγραμμα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής

Στις 2 Ιουνίου ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μπάρακ Ομπάμα ανακοίνωσε μέσω της Υπη-ρεσίας Προστασίας του Πε-ριβάλλοντος (EPA) ένα νέο φιλόδοξο πρόγραμμα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερ-μοκηπίου κατά 30 μέχρι το 2030 (έτος βάσης το 2005) Το πρόγραμμα περιλαμβάνει

σειρά μέτρων όπως το κλείσιμο μονάδων ηλεκτροπαραγωγής από άνθρακα την προώ-θηση της εγκατάστασης αιολικών και φωτοβολταϊκών μονάδων την ενίσχυση πολιτικών εξοικονόμησης ενέργειας και την εισαγωγή συστημάτων ανταλλαγής ρύπων Ο προ-σανατολισμός του προγράμματος είναι προς την υιοθέτηση στόχων μείωσης εκπομπών σε επίπεδο Πολιτειών (States) και όχι σε ομοσπονδιακό επίπεδο Βασικός στόχος του προγράμματος είναι η δραστική μείωση των εκπομπών από τα εργοστάσια ηλεκτροπα-ραγωγής που αποτελούν το βασικό παραγωγό αερίων του θερμοκηπίου στις ΗΠΑ

Η πρωτοβουλία Ομπάμα δέχεται σθεναρή κριτική από τη βιομηχανία άνθρακα και τους ρεπουμπλικάνους που θεωρούν ότι το πρόγραμμα αυτό θα περικόψει τις θέσεις εργασί-ας στον κλάδο και θα αυξήσει τα τιμολόγια του ρεύματος Από την άλλη το πρόγραμ-μα αντιμετωπίστηκε πολύ θετικά από τις περιβαλλοντικές οργανώσεις οι οποίες όμως επισημαίνουν ότι και πάλι υπολείπεται των προβλέψεων της Διακυβερνητικής του ΟΗΕ (IPCC) για τις αναπτυγμένες χώρες Αντιδρούν τέλος στην υλοποίηση προγραμμάτων ανταλλαγής (cap and trade) και αντιστάθμισης (offsetting) των εκπομπών ρύπων μεταξύ των Πολιτειών καθώς χρησιμοποιώντας ως παράδειγμα τον αντίστοιχο ευρωπαϊκό μη-χανισμό (ETS) ισχυρίζονται ότι τέτοιου τύπου μηχανισμοί που βασίζονται στους νόμους της αγοράς αποτυγχάνουν να οδηγήσουν σε πραγματικές μειώσεις εκπομπών

Σε κάθε περίπτωση η εξαγγελία του συγκεκριμένου προγράμματος αποτελεί μια πολύ ενδιαφέρουσα εξέλιξη καθώς πρόκειται για την πρώτη εθελοντική δέσμευση των ΗΠΑ σε ένα φιλόδοξο σχέδιο αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1320

από τη λατινοποίηση στην κινεζοποίηση μια κΡηΤη δρόμος

Η μετεκλογική σοδειά από τις προσδοκίες που καλλιεργήθηκαν για ανατροπές στην τοπική αυτοδιοίκηση της Κρήτης απέδειξε οτι αφενός το ντόπιο βαθύ σύστημα έχει τις αντοχές και τις ρίζες του άγρουστα και από την άλλη οτι ο σπόρος της εναλλακτικής πρότασης είτε ήταν τζούφιος είτε έπεσε κι αυτός θύμα της εξαιρετικής ανομβρίας που για δεύτερη συνεχόμενη χρονια ταλαιπώ-ρησε τους αγρότες Παρόλαυτά ή ίσως και γι`αυτό η Κρήτη αυτό τον Ιούνη ζει κατά κάποιο τρόπο την κινηματογραφική σκηνή όπου ένα Fast Truck (Track το γράφουν στο ΥΠΑΝ) ευρωατλαντικής σχεδίασης αλλά made in China έρχεται καταπάνω της ενώ αυτή χωρίς να έχει πάρει χαμπάρι κοιτά με αγωνία ανάμεσα στις ξαπλώστρες με το λογότυπο της Invest in Greece μήπως έπεσε κάνα ευρώ από τους τουρίστες και ακούει στα ακουστικά του smartphone το success story του Σαμαρά του Γιώργου Εκτός όμως από τη συνηθισμένη για αυτή την εποχή μπάλα τη συνηθισμένη επέλαση των τουριστών και το συνηθισμένο μάπα καρπούζι ο φετινός Ιούνης έφερε και επέ-λαση καινούριων σχεδίων για επενδύσεις έργα υποδομής κατεπείγουσες αξιοποιήσεις κατεπείγοντα νομοσχέδια και άλλα φρούτα που επείγονται να ωριμάσουν μήπως κοψει κανείς το φυτό που τα τρέφει σύριζα

Η κάθοδος του Κινέζου πρωθυπουργού στην Κρήτη και η δήλωσή του οτι βλέπει στην Ελλάδα την πύλη εισόδου της Κίνας στην Ευρώπη δείχνει οτι η διαδικασία Λατι-νοποίησης της χώρας μπαίνει στο διαταύτα αρχής γεννομένης από το Νότο με τη ση-μειολογία που κουβαλά ο όρος στο παγκό-σμιο παιχνίδι της νεοαποικιακής εκμετάλ-λευσης ανθρώπινων και φυσικών πόρων Και αν αυτή τη φορά το λιμάνι του Νότου δεν ήταν στην επίσημη ατζέντα η κεντρι-κή θέση του αεροδρομίου του Καστελίου στις συζητήσεις δείχνει οτι η οικονομική και εμπορική υπερδύναμη είναι πιο κοντά από ποτέ στο να αποκτήσει μετά το λιμάνι του Πειραιά και τις άλλες στρατηγικές με-ταφορικές υποδομές-πύλες που χρειάζεται με όπλα το τεράστιο Κινέζικο πλεόνασμα τη γεωστρατηγική θέση της Κρήτης και το διακαή πόθο της Ελληνικής κυβέρνη-σης να απογειώσει από κάπου το δικό της success story

Στην ίδια λογική του είδα φώς και μπήκα η χώρα με τη μεγαλύτερη εγκατεστημένη ισχύ βΑΠΕ στον κόσμο υπέγραψε συμφω-νίες συνεργασίας με Ελληνικές αλλά και ξένες εταιρίες (EDF) για την εγκατάσταση ενεργειακών μεγαπρότζεκτς σε όλη την επι-κράτεια Η ΤΕΡΝΑ συγκεκριμένα με φτηνό χρήμα από την Κινέζικη Βιομηχανική και Εμπορική Τράπεζα (1η κρατική στον κόσμο

σε κεφάλαια με $19 τρις) και αρωγό την Sinohydro την κρατική μεγαεταιρία κατα-σκευής έργων υποδομής και φραγμάτων έκανε το ντίλ για το υβριδικό στο Αμάρι Ρε-θύμνου Το πακέτο περιλαμβάνει και άλλα έργα αντλισιοταμίευσης σε όλη την χώρα (122 δις Ευρώ) ανοίγοντας το δρόμο για την ιδιωτική διαχείρηση των νερών Αν πάνε καλά τα πράγματα πιθανά στο μέλλον να βοηθήσουν να ξεκολλήσει και το μεγα-λύτερο (1077 MW 359 ανεμογεννήτριες και καλώδιο διασύνδεσης) ενεργειακό έρ-γο βΑΠΕ της ΤΕΡΝΑ στην Κρήτη που έχει κρυώσει κάπως απεντασσόμενο από το fast track ενώ πιθανά πάλι ο Κοπελούζος να

περιμένει οι δικοί του στρατηγικοί εταίροι στην Προμηθέας Gas να ψωνίσουν με τη σειρά τους και να ξεκολλήσει και αυτός το δικό του έργο (1005 MW 437 ανεμογεν-νήτριες και καλώδιο διασύνδεσης)

Όμως το μεγάλο γεωπολιτικό και στα καθ` ημάς μικροπολιτικό παιχνίδι στα ενεργεια-κά της μεγαλονήσου αναμένεται να συνε-χιστεί τα επόμενα χρόνια με τους υδρογο-νάνθρακες τα έργα διασύνδεσης και την καθιέρωση της ως ενεργειακού κόμβου της ανατολικής Μεσογείου με ότι αυτό συνεπάγεται Στην πρόσφατη αιτιολογική έκθεση για την σκανδαλώδη επιδότηση 6 θέσεων εργασίας μέσω 6 έργων ΒΑΠΕ με 93 εκ Ευρώ από τον επενδυτικό νόμο πε-ριλαμβάνεται ο κατάλογος των έργων που εντάσσονται στον ευρωπαϊκό κανονισμό για τις διευρωπαϊκές ενεργειακές υποδο-μές Για την Κρήτη προβλέπει τo πέρασμα της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ισραήλ-Κύ-πρου-Ελλάδας (Euro-Asia Interconnector) και του αγωγού φυσικού αερίου East-Med Το τυράκι στη φάκα πέρα από την εθνική

υπερηφάνεια για το νέο γεωστρατηγικό μας ρόλο και τα δήθεν δισεκατομμύρια με την κάνουλα θα είναι οι εκατοντάδες χι-λιάδες θέσεις εργασίας (450000 λένε μόνο για την Κρήτη) στον τομέα των εξορύξεων που έπονται και η μετατροπή της Κρήτης από ldquoυπερδήμοrdquo σε ldquoυποκρατικήrdquo οντότη-τα μέσω των ανταποδοτικών τελών όπως προέβλεπαν προεκλογικά περιφερόμενοι στρατηγικοί αναλυτές στα γραφεία της επα-νεκλεγμένης περιφερειακής αρχής

Στο πλαίσιο αυτής της γεωπολιτικής ανα-βάθμισης της Κρήτης εντάσεται και η πρό-σφατη αίτηση στην Invest in Greece από τη VOPAK τη μεγαλύτερη εταιρεία απο-

θήκευσης και διαχείρισης πετρελαιοειδών στον κόσμο για τη δημιουργία σταθμού διαμετακόμισης στη νότια Σητεία σε έκτα-ση 400 στρεμμάτων Είναι αυτό που λέει ο λαός τώρα που βρήκαμε παπά που θά-βει αβέρτα στη Συρία την Ουκρανία και το Ιράκ και που όλως τυχαίως είναι κομβικές χώρες για την ενεργειακή τροφοδοσία της Ευρώπης ευκαιρία να θάψουμε πεντέξι και στη δικιά μας αυλή

Ένα εύλογο ερώτημα είναι πως όλα αυτά και άλλα πολλά θα χωρέσουν και θα συν-δυαστούν με την άλλη μεγάλη ιδέα για με-τατροπή των ελληνικών ακτών και νησιών και της Κρήτης ειδικότερα σε Μαγιόρκα της ανατολικής Μεσογείου Οι Κινέζοι επενδυ-τές υποσχέθηκαν να ξαναέρθουν σύντομα για να δουν και τα διαθέσιμα ακίνητα για τουριστική αξιοποίηση αλλά θα πρέπει να ξέρουν οτι θα στριμωχτούν στα γραφεία του ΤΑΙΠΕΔ μαζί με τους άλλους διεθνείς και εγχώριους παίκτες του real estate και των κατασκευών που διαγκωνίζονται ήδη ποιός θα πρωτοχτίσει τις εκατοντάδες χι-

λιάδες νέες τουριστικές κατοικίες και συ-μπλέγματα με προυπολογισμό πάνω από 10 δις Μέχρι τότε η κυβέρνηση τρέχει με διαδικασίες κατεπείγοντος να αμπα-λάρει το πακέτο περνώντας από το θερινό τμήμα της βουλής το νέο χωροταξικό και εντάσσοντας στην πραμάτεια του ΤΑΙΠΕΔ όσα από τα παραλιακά ldquoφιλέταrdquo της Κρή-της δεν έχουν ακόμα τσιμεντωθεί από τους ντόπιους παράγοντες του ΣΕΤΕ όπως πχ η δημοτική πλάζ του Καρτερού και η πρώ-ην αμερικάνικη βάση των Γουρνών Και αυτό ενώ ήδη δρομολογούνται βρίσκο-ντας ανέλπιστους συμμάχους σε τοπικούς φορείς και την απελπισμένη κοινωνία οι τουριστικές μεγαεπενδύσεις στην ανατολι-κή Κρήτη (Μονή Τοπλού Καβο Πλάκο) και βάζοντας το νησί από τα ανατολικά στην κιμαδομηχανή της ιδιωτικής πολεοδόμη-σης και χωροταξίας Στα ψιλά γράμματα του τουριστικού success story έχει περάσει οτι κάποιες τουριστικές επιχειρήσεις της Κρή-της έχουν πιάσει το νοημα της κινεζοποί-ησης και πληρώνουν πλέον με κουπόνια soupermarket και διαμονήφαγητό τους υπαλλήλους απαλλαγμένους βεβαίως από το βάρος των συλλογικών συμβάσεων και της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης αφού ετσι κι αλλιώς τα νοσοκομεία κλείνουν ή υπολειτουργούν

Το Fast Track που έρχεται καταπάνω στην Κρήτη ξαναθέτει το προεκλογικό ερώτημα αν υπάρχει πειστική και συγκεκριμένη εναλ-λακτική πρόταση Η απάντηση που δόθηκε στις εκλογές του Μάη πρέπει να ξεβολέψει τους πάντες κινήματα πολιτικούς κοινω-νικούς και επιστημονικούς φορείς απο τα κλιματιζόμενα γραφεία της πολιτικής και επιστημονικής τους αυτάρκειας Επείγει ο διάλογος και η σύνθεση για την επαναδι-ατύπωση και συγκεκριμενοποίηση αυτής της πρότασης Αλλά όχι σύνθεση ισσορο-πιστική και διαχειριστική ή πάνω σε μο-ντέλα που εφάρμοσε ο νεοαποικισμός στη Λατινική Αμερική με ακριβά δάνεια από την Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ ή στην Αφρική με φτηνά δάνεια απο τις κρατικές κινέζικες τράπεζες Ούτε με προτάσεις για αριστερόστροφή ldquoπραγματιστικήrdquo διαχεί-ρηση που καλλιεργούν αυταπάτες οτι οι ανεμογεννήτριες οι εξέδρες φυσικού αε-ρίου και οι τουριστικές επενδύσεις από την ντόπια ελιτ για την αλλοδαπή ελιτ με ερ-γαζόμενους ντόπιους ldquoνταλιτrdquo θα γίνουν συστατικά της ριζοσπαστικής στροφής που απαιτούν οι καιροί Αλλιώς οι σαμαράδες θα συνεχίσουν να φτιάχνουν μεγάλες ιδέες - σαμάρια για πειθήνια υποζύγια

κΩΣΤηΣ ΔαΜιαΝακηΣ αγρότης - βιολόγος

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 21

Την πολυαναμενόμενη ολοκλήρωση του χημικού αφοπλισμού της Συρίας με την απομάκρυνση και των τελευταίων φορτί-ων χημικών παραγόντων και πρόδρομων ουσιών ανακοίνωσε πανηγύρισε ο Οργα-νισμός για την Απαγόρευση των Χημικών Όπλων (OPCW) στις 23 Ιουνίου Η κατα-στροφή του συριακού χημικού οπλοστασίου που ευθύνεται για το θάνατο περισσότερων από 1400 ανθρώπων τον περασμένο Αύ-γουστο αποτελεί ένα σημαντικό βήμα για την εξάλειψη των χημικών όπλων παγκο-σμίως Το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS παρα-μένει σταθερό στην άποψη που έχει εκφρά-σει εδώ και δεκαετίες μαζί με εκατοντάδες άλλες οργανώσεις από όλο τον κόσμο για την επιτακτική ανάγκη να δοθεί ένα τέλος στην παραγωγή και χρήση χημικών όπλων να γίνει εξουδετέρωση - καταστροφή όλων των υπαρχόντων και να επιβληθούν διε-θνείς κυρώσεις σε όσους συνεχίζουν να κατασκευάζουν χρησιμοποιούν ή κατέχουν όπλα μαζικής καταστροφής χημικά πυρη-νικά βιολογικά Παράλληλα προτάσσει ως αναγκαίους όρους τον έλεγχο την αποδοκι-μασία και την υποβολή κυρώσεων σε όλες εκείνες τις χώρες κυβερνήσεις και εταιρεί-ες που ενώ αρχικά εξάγουν τεχνογνωσία τεχνολογία και πρώτες ύλες για την κατα-σκευή των οπλοστασίων έρχονται μετά να laquoλύσουνraquo τα προβλήματα που έχουν οι ίδι-ες δημιουργήσει συνήθως με το χειρότερο τρόπο Χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιας βλακείας αναλγησίας και στάσης απέναντι στη νομιμότητα και το δικαίωμα στην ει-ρήνη ενός ολοκλήρου λαού παραμένει το Ιράκ και ο Σαντάμ Χουσεΐν

Την ίδια στιγμή που η διεθνής κοινότητα πανηγυρίζει τον αφοπλισμό της Συρίας συ-νεχίζει να υπάρχει μια σειρά κρίσιμων ερω-τημάτων που πρέπει να απαντηθούν κυρίως όσον αφορά τα επόμενα βήματα της διαδικα-

σίας καταστροφής των χημικών Προτεραιό-τητας 1 (υψηλής τοξικότητας) Σύμφωνα με την ενημέρωση που υπάρχει τα χημικά φορ-τώθηκαν από τη Latakia στο δανέζικο πλοίο ldquoArk Futurardquo με τελικό προορισμό το λιμάνι Gioia Tauro της Ιταλίας όπου θα γίνει με-ταφόρτωση 560 τόννων εξ αυτών στο ldquoCape Rayrdquo Το μετασκευασμένο φορτηγό πλοίο του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ θα καταπλεύ-σει το αμέσως επόμενο διάστημα σε διεθνή ύδατα της Μεσογείου laquoκάπουraquo μεταξύ Κρή-της Μάλτας και Ιταλίας - η ακριβής τοποθε-σία δεν έχει γνωστοποιηθεί Η εξουδετέρωση των χημικών θα γίνει εν πλω με τη μέθοδο της υδρόλυσης η οποία έχει ευρέως χρησι-

περί της καταστροφής των ΧηΜικΩΝ ΟΠΛΩΝ της ΣυΡιαΣ

μοποιηθεί κατά το παρελθόν για την κατα-στροφή χημικών και αναμένεται να διαρκέσει μέχρι 90 ημέρες Για τις ανάγκες της συγκε-κριμένης επιχείρησης κατασκευάστηκαν το 2013 από τις ΗΠΑ δύο φορητά συστήματα (Field Deployable Hydrolysis Systems) Η συγκεκριμένη πλατφόρμα έχει δοκιμαστεί μόνο με υποκατάστατα που προσομοιάζουν με τη φυσική και χημική σύσταση των ndashπιο τοξικώνndash laquoσυγγενώνraquo τους Το σύστημα αυ-τό αδρανοποιεί τους χημικούς παράγοντες θερμαίνοντας και αναμιγνύοντάς τους (με-ταξύ άλλων) με νερό υδροξείδιο του νατρί-ου και υποχλωριώδες νάτριο με αποτέλεσμα να μετατρέπονται σε λιγότερο επικίνδυνες χημικές ουσίες που δεν μπορούν να χρησι-μοποιηθούν για την κατασκευή όπλων Τα laquoπροϊόνταraquo της υδρόλυσης θα αποθηκευτούν και εν συνεχεία θα μεταφερθούν σε κατάλ-ληλες χερσαίες εγκαταστάσεις επεξεργασί-ας επικίνδυνων αποβλήτων για περαιτέρω επεξεργασία και καταστροφή Σύμφωνα με τις πληροφορίες που είναι διαθέσιμες στην ιστοσελίδα του OPCW η Γερμανία και το Ην Βασίλειο είναι μεταξύ των χωρών που θα αναλάβουν την καταστροφή μέρους των προϊόντων αυτών

Η πληροφορία ότι τα χημικά όπλα ή τα προϊόντα της υδρόλυσης θα απορριφθούν στη θάλασσα που αναπαράγεται από πολ-λά εγχώρια ΜΜΕ είναι ανακριβής και ένα από τα προϊόντα της παραπληροφόρησης που πυροδοτεί η απουσία οποιασδήπο-τε ενημέρωσης από τους αρμοδίους προς τους πολίτες Από την ημέρα που έγινε γνωστό η επιλογή της εν πλω υδρόλυσης (μετά από πρόταση των ΗΠΑ) γεννιούνται φόβοι και πολλές ενστάσεις σχετικά με την επιλογή για άλλη μια φορά του ευάλωτου περιβάλλοντος της Μεσογείου για τέτοιου είδους προβληματικά και με μεγάλο κίνδυ-νο εγχειρήματα

Την ίδια ώρα που πρέπει να εφαρμοστεί άμεσα η Οδηγία Πλαίσιο για τη Θαλάσσια Στρατηγική και η ολοκληρωμένη διαχείριση και διατήρηση των θαλάσσιων και παράκτι-ων οικοσυστημάτων και ειδών που η ΕΕ έχει θέσει ως προτεραιότητα τη laquoΓαλάζια Ανάπτυξηraquo προωθώντας τη ως έναν από τους βασικότερους άξονες για ανάπτυξη και έξοδο από την κρίση των χωρών της Μεσογείου η επιλογή της εν πλω υδρόλυ-σης με πλοίο μάλιστα που δεν διαθέτει τα χαρακτηριστικά ασφαλούς ναυσιπλοΐας και πρόσθετης ασφάλειας για τέτοιου είδους επιχειρήσεις εντείνει τις ανησυχίες

Είναι δε απορίας άξιο πώς η Ελλάδα που έχει αναλάβει την Προεδρία του Συμβου-λίου της ΕΕ κατά το πρώτο εξάμηνο του 2014 (αλλά και οι υπόλοιπες χώρες της Μεσογείου ακόμα και η ΕΕ) μένει για μια άλλη φορά απαθής χωρίς να ενημερώνει φορείς και πολίτες όπως οφείλει για ένα τόσο σοβαρό γεγονός Οι καθυστερημένες διαβεβαιώσεις από το Υπουργείο Εξωτερι-κών περί laquohellipύπαρξη[ς] όλων των εγγυήσεων ασφαλείας σε σχέση με το θαλάσσιο περι-βάλλον της Μεσογείουhellipraquo (Μάρτιος 2014) χωρίς ωστόσο απτά στοιχεία και επιχειρή-ματα τροφοδοτεί το κλίμα αμφισβήτησης (που δικαιολογημένα υπάρχει) και αφήνει χώρο για κινδυνολογία και τρομοκρατία

Οι θαλάσσιες δραστηριότητες ενέχουν πάντα το κίνδυνο ατυχήματος Η επιλογή του πιο κατάλληλου και ασφαλούς- και όχι του πιο laquoβολικούraquo- σημείου στο θαλάσσιο (ή χερσαίο) χώρο και της αποδεδειγμένα ασφαλέστερης και πιο αποδεκτής μεθόδου καταστροφής σύμφωνα με τους διεθνείς ορ-γανισμούς και την επιστημονική κοινότητα καθώς και η λήψη όλων των απαραίτητων μέτρων πρόληψης αλλά και άμεσης αντιμε-τώπισης σε περίπτωση έκτακτου περιστα-τικού αποτελούν μονόδρομο Τέλος είναι αυτονόητο ότι βασικό στοιχείο αποτελεί η πλήρης διαφάνεια η ενεργός συμμετοχή και συνεχή ενημέρωση των πολιτών

Περιμένουμε από τα αρμόδια ελληνικά υπουργεία Εξωτερικών ΥΠΕΚΑ Ναυτιλί-ας και Αιγαίου να ενημερώσουν υπεύθυ-να φορείς και πολίτες να διαβεβαιώσουν με συγκεκριμένες επιστημονικές αναφο-ρές για την ασφάλεια της μεθόδου και τις επιπτώσεις στο θαλάσσιο περιβάλλον της Μεσογείου και να απαιτήσουν την αναβολή ή ακόμα και την ματαίωση του εγχειρήμα-τος αν θεωρήσουν ότι οι διαβεβαιώσεις που έχουν λάβει από τον OPCW και τον ΟΗΕ είναι ανεπαρκείς

ΔικΤυΟ ΜΕΣΟΓΕιΟΣ SOS

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1322

Στις περισσότερες περιοχές του πλανήτη μας ο χώρος διαμορφώνεται όχι μόνο από φυσικές διεργασίες αλλά και από ανθρώπινες παρεμβάσεις άλλοτε άμεσες και άλ-λοτε έμμεσες Στην εποχή μας πολλές από τις ανθρώπινες δραστηριότητες ndashόπως η εκμετάλλευση των πόρων και η αστικοποίησηndash εξαπλώνονται σε έκταση και αυξάνονται συνεχώς σε ένταση Είναι συγκλονιστικοί οι ταχύτατοι ρυθμοί με τους οποίους συντελούνται τέτοιες διαδικασίες αλλά και οι ριζικές τους επιπτώσεις Οι έμμεσες επιρροές μάλιστα διαχέονται και καλύπτουν το σύνολο του πλανήτη Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι επιπτώσεις στο χώρο από το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής αποτέλεσμα της αύξησης εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου

Ο χώρος όπως διαμορφώνεται από τη Φύση και τον Άνθρωπο αποτελεί τοπίο Σύμφωνα με τον ορισμό του Συμβουλίου της Ευρώπης

laquoτοπίοraquo σημαίνει μία περιοχή όπως γίνεται αντιληπτή από τους ανθρώπους του οποίου ο χαρακτήρας είναι το αποτέλεσμα της δράσης και αλληλεπίδρασης των φυσικών και ή ανθρώπινων παραγόντων

Αρχικά η έννοια του τοπίου ως χώρου με έντονο τοπι-κό χαρακτήρα αναγνωρίστηκε από τις καλές τέχνες και αποτέλεσε διαχρονική πηγή έμπνευσης για τη ζωγραφι-κή και τη χαρακτική τη λογοτεχνία και την αρχιτεκτονική και ίσως τη μουσική Τον 20ο αιώνα όμως έγινε κατανο-ητό ότι το τοπίο συνδυάζοντας τις μεταβολές των οικο-συστημάτων και της βιοποικιλότητας με τις επιρροές από τις ανθρώπινες δραστηριότητες μπορούσε να αποτελέσει χρήσιμο πλαίσιο για τη διαχείριση του χώρου Άρχισε έτσι η διερεύνηση του τοπίου από περιβαλλοντική και χωρο-ταξική σκοπιά

Στην Ευρώπη μια ήπειρο με πλούσια ιστορία και πολι-τισμό της οποίας ο χώρος έχει υποστεί μακρόχρονες και συχνά βίαιες ανθρώπινες παρεμβάσεις το τοπίο αναδείχτη-κε σε αντικείμενο διεπιστημονικής έρευνας Έτσι το 2000 υπογράφηκε στη Φλωρεντία η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για το Τοπίο στο πλαίσιο του Συμβουλίου της Ευρώπης που τέθηκε σε ισχύ το Μάρτιο του 2004 Σήμερα στη Σύμβα-ση μετέχουν 38 χώρες ενώ ετήσιες τεχνικές συναντήσεις έχουν επιτρέψει τη διερεύνηση πολλών πτυχών του τοπί-ου τη διαμόρφωση αλλά και τη διαχείρισή του

Πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι η Σύμβαση για το Τοπίο αποδίδει μεγάλη σημασία στις διαδικασίες κοινωνικής ενημέρωσης και συμμετοχής σε αντίθεση με άλλες περισ-σότερο τεχνοκρατικές προσεγγίσεις Από τη μία πλευρά αυτό αποτελεί θετική εξέλιξη ως προς τη δημοκρατικότη-τα των διαδικασιών από την άλλη όμως δεν έχει διαμορ-φωθεί επαρκώς στο πλαίσιό της μια πραγματιστική και συστηματική μεθοδολογία στη διαφύλαξη και διαχείριση των τοπίων που αποτελεί ακόμα στόχο πολλών προσπα-θειών Έχει όμως προωθηθεί σημαντικά η αναγνώριση του τοπίου στον Ευρωπαϊκό χώρο

Αντίθετα στο επίπεδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης η έν-νοια του τοπίου έχει παραμείνει ουσιαστικά στα αζήτη-τα χωρίς να έχει ενταχθεί οργανικά στα περιβαλλοντικά και χωρικά της προγράμματα Πιθανά αυτό να οφείλεται στη διχογνωμία που βασιλεύει στην Ευρωπαϊκή Ένωση ως προς την αρμοδιότητά της για τα θέματα του χωρικού σχεδιασμού Διχογνωμία που οδήγησε στην παραμέληση ή και εγκατάλειψη σημαντικότατων προγραμμάτων ευ-ρωπαϊκής χωροταξίας που είχε προωθήσει παλαιότερα ο

Μάριος Καμχής κύριο στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτρο-πής Ίσως όμως η παραμέληση αυτή να οφείλεται και στην αδυναμία σύνδεσης του τοπίου με τις laquoαναπτυξιακέςraquo ή και laquoοικονομίστικεςraquo θεωρήσεις που δεσπόζουν στη σημερινή Ένωση Τείνει να αγνοηθεί έτσι η καθοριστική συμβολή του τοπίου στην ποιότητα ζωής των κατοίκων στις μνήμες και συνέχεια των τόπων την πολιτιστική τους ταυτότητα στην υπεραξία που αυτή δημιουργεί και στην ενίσχυση της τουριστικής έλξης Έχουν χρηματοδοτηθεί κατά καιρούς Κοινοτικά προγράμματα που αφορούν το τοπίο χωρίς όμως να αξιοποιηθούν τα αποτελέσματα τους και να οδηγήσουν σε συνεκτική Κοινοτική πολιτική για το τοπίο

Στο διεθνές επίπεδο η Συνθήκη για την Παγκόσμια Κλη-ρονομιά της UNESCO αναγνωρίζει πλέον τοπία στον κατά-λογο των περιοχών της Βέβαια κατά την Ευρωπαϊκή Σύμ-βαση όλα τα τοπία μπορούν να θεωρηθούν ως πολιτιστικά και να απαιτήσουν ενασχόληση και μέριμνα Αλλά αυτά που επιλέγονται από την UNESCO είναι μόνον εκείνα που χαρα-κτηρίζονται από εξέχουσες παγκόσμιες αξίες (outstanding universal values) και είναι μέχρι σήμερα μόνο 85 από τα οποία 79 πολιτιστικά και 6 μεικτά Πρέπει εδώ να σημειωθεί ότι η UNESCO όχι μόνο ενδιαφέρεται αποκλειστικά για τα τοπία με εξέχουσες παγκόσμιες αξίες αλλά τα αντιμετωπίζει ως μία ακόμη κατηγορία παγκόσμιας πολιτισμικής (κυρίως) κληρονομιάς (heritage) κι όχι τόσο ως χωρικές ενότητες οι οποίες είναι ζωντανές και υπόκεινται σε συνεχείς αλλαγές ανάλογα με τις εκάστοτε περιβαλλοντικές κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες κάθε περιόδου

Η Ελλάδα υπήρξε μια από τις πρώτες χώρες που υπέγρα-ψαν την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για το Τοπίο το 2000 Χρει-άστηκε όμως μια δεκαετία για να κυρωθεί η Σύμβαση αυτή από το Κοινοβούλιο που έγινε με το Ν38272010 ΦΕΚ Α 3025022010 δείγμα της έλλειψης ενδιαφέροντος για το τοπίο που είχαν οι μέχρι τότε πολιτικές ηγεσίες

Ένα χρόνο μετά συγκροτήθηκε με υπουργική απόφα-ση η Εθνική Επιτροπή για το Τοπίο με κύριο μέλημα την

εκπλήρωση των υποχρεώσεων της Χώ-ρας που προέκυπταν από την εφαρμογή της Σύμβασης Η Επιτροπή στην οποία η συμμετοχή των μελών της δεν ήταν αμει-βόμενη λειτούργησε μόνο για ενάμισι έτος και μετά σταμάτησε τυπικά λόγω μη αντι-κατάστασης παραιτηθέντων μελών

Στο διάστημα λειτουργίας της η Επιτρο-πή προώθησε δύο κυρίως θέματα

Με τη βοήθεια της Διεύθυνσης Χωρο-ταξίας του ΥΠΕΚΑ ενέταξε τη διαχείριση του τοπίου στις μελέτες για την επικαιρο-ποίηση των Περιφερειακών Πλαισίων Χω-ροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανά-πτυξης που ανατέθηκαν το 2012 για τις 12 περιφέρειες της χώρας Οι μελέτες αυτές περιλαμβάνουν την καταγραφή των τοπί-ων διεθνούς εθνικής και περιφερειακής σημασίας καθώς και όσων έχουν υποστεί ριζικές βλάβες τη διαπίστωση των απειλών που προκαλούν την υποβάθμισής τους και τη διατύπωση γενικών κατευθύνσεων για τη διαφύλαξη ή αποκατάστασή τους Αντί-στοιχα η έννοια του τοπίου εντάχθηκε και στην αναθεώρηση του Ρυθμιστικού Σχεδίου

της Αθήνας Αττικής Ελπίζεται ότι τα αποτελέσματα των μελετών αυτών και η κτηθείσα εμπειρία θα μπορέσουν να αξιοποιηθούν και να αποτελέσουν εργαλεία για την καλή διαχείριση του ελληνικού τοπίου

Δυστυχώς όμως η δεύτερη καίρια πρωτοβουλία της Εθνι-κής Επιτροπής Τοπίου δεν μπόρεσε να υλοποιηθεί ακόμα Πρόκειται για την εκπόνηση μελέτης βάσης που θα περι-λάμβανε την κατάρτιση τυπολογίας του τοπίου την πιλο-τική εφαρμογή προδιαγραφών σε επίπεδο Καλλικράτειου δήμου την παροχή νομικής υποστήριξης για την εκπό-νηση αναγκαίων νομοθετικών ρυθμίσεων τη δημιουργία και λειτουργία Υποστηρικτικής Διαδικτυακής Γεωγραφι-κής Εφαρμογής και τη δημιουργία Βάσης Δεδομένων για το τοπίο την πραγματοποίηση σχετικών εκδηλώσεων δι-αβούλευσης την οργάνωση ενός διεθνούς συνεδρίου την παραγωγή έντυπου υλικού και θα κατέληγε σε διατύπωση εθνικής στρατηγικής για το τοπίο Παρά τη σοβαρή εργασία που έγινε από την Επιτροπή και τη Διεύθυνση Χωροταξί-ας του ΥΠΕΚΑ στην προετοιμασία των προδιαγραφών και των δελτίων έργου για χρηματοδότηση της μελέτης από το ΕΠΠΕΡΑΑ γραφειοκρατικές διαδικασίες ή και πολιτι-κή αδράνεια έχουν αναστείλει την προώθηση αυτής της τόσο χρήσιμης μελέτης Σημειώνεται εδώ ότι τα αποτελέ-σματα της επρόκειτο να τροφοδοτήσουν τα περιφερειακά πλαίσια που αναφέρθηκαν πιο πάνω πράγμα που δεν κα-τέστη δυνατό μέχρι σήμερα

Παρά τις κάποιες αρνητικές εξελίξεις και τη σημερινή δυσμενή συγκυρία η κοινωνική συνειδητοποίηση για το τοπίο εξακολουθεί να ενισχύεται στην Ελλάδα καθώς και η αναγνώριση της δυνητικής του συμβολής στις αναπτυ-ξιακές διαδικασίες ndashκυρίως στον ελληνικό τουρισμόndash αλ-λά και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής Παράγοντες που αργά ή γρήγορα θα ευαισθητοποιήσουν και την πολιτική ηγεσία της χώρας

ΘυΜιΟΣ ΠαΠαΓιαΝΝηΣAρχιτέκτων

ΤΟΠιΟ η ΣυΓΧΡΟΝη ΠΡΟΣΕΓΓιΣη

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 23

Το εξορυκτικό έργο Pascua Lama είχε να αντιμετωπίσει πολλές δυσκολίες από την αρχή πέρα από τις κοινωνικές αντιδράσεις σε Χιλή και Αργεντινή Οι εξελίξεις στη βι-ομηχανία του χρυσού παγκόσμια αλλά και οι ενδο-εταιρικές πολιτικές και οικονο-μικές αποφάσεις επηρέασαν ιδιαίτερα το έργο και τελικά οδήγησαν στην αναστολή του Αυτά τα στοιχεία είναι σημαντικά για τον τομέα της Πολιτικής Οικολογίας καθώς αναζητούμε τι καθορίζει αυτές τις εταιρικές αποφάσεις και ποιών τα συμφέροντα τελικά εξυπηρετούνται Σε αυτό το πλαίσιο η κά-θε επιχείρηση δεν αντιμετωπίζεται ως μο-νολιθική οντότητα αλλά ως ένα δυναμικό πλέγμα σχέσεων εξουσίας αμφισβήτησης και συνεργασίας μεταξύ των διαφόρων φο-ρέων και εκφάνσεων του κεφαλαίουΑν θέ-λουμε να κατανοήσουμε τα κίνητρα και τις πολιτικές της (καναδικής) Barrick Gold στο Pascua Lama της Χιλής πρέπει να laquoανοί-ξουμεraquo το μαύρο κουτί των εταιριών χρυ-σού και να μπούμε στον απόκρυφο κόσμο των χρηματοδοτήσεων που είναι η laquoκαρ-διάraquo της εξορυκτικής βιομηχανίας

Η έκρηξη της τιμής του χρυσού

Ένα σημαντικό στοιχείο που συνθέτει το σκηνικό είναι η τεράστια αύξηση στις τιμές του χρυσού κατά την τελευταία δεκαετία η οποία συνεπάγεται και αύξηση των εξο-ρύξεων σε παγκόσμιο επίπεδο Μέσα από το πρίσμα αυτού που θεωρείται ως η μεγα-λύτερη καταγεγραμμένη άνοδος του εμπο-ρεύματος από τη μεταπολεμική περίοδο και έπειτα (2003-2012) μεγάλες εξορυκτικές εταιρείες χρυσού όπως η Barrick Gold έχουν προχωρήσει σε μεγάλες εξαγορές και έχουν επεκτείνει τις δραστηριότητές τους Συνε-πώς παλαιότερα αδρανή ορυχεία που δεν θα ήταν οικονομικά βιώσιμα να λειτουρ-γήσουν με χαμηλότερες τιμές του χρυσού

έχουν ξαναμπεί στο παιχνίδι όπως είναι και η περίπτωση του Pascua Lama

Εκμεταλλευόμενοι το ενδιαφέρον των επεν-δυτών πολλοί από τους οποίους κερδοσκο-πούν πάνω στις μελλοντικές αυξήσεις των τιμών οι εταιρείες εκδίδουν νέες προσφορές μετοχών στις αγορές Η Wall Street Journalσε άρθρο της το 2012 ανέφερε ότι κατά την τε-λευταία δεκαετία οι τέσσερις μεγαλύτερες εταιρείες εξόρυξης χρυσού (BarrickGold Newmont Newcrest και Goldcorp) έχουν αυξήσει την έκδοση μετοχών κατά 117 Μάλιστα η Barrick Gold κατέχει το laquoβρα-βείοraquo των δύο μεγαλύτερων μετοχικών προ-σφορών στην ιστορία του Χρηματιστηρίου του Τορόντο για τη χρηματοδότηση της το Νοέμβριο του 2013 Οι θεσμικοί επενδυτές (που διαχειρίζονται κατά μίνιμουμ κεφάλαια της τάξης των 100 εκ δολαρίων) όπως τα hedge funds τα συνταξιοδοτικά ταμεία και τα αμοιβαία κεφάλαια είναι ανάμεσα σε εκείνους που κατέχουν σήμερα μεγάλο κε-φάλαιο μετοχών στα μητρώα των εταιρειών εξόρυξης χρυσού

Δημιουργώντας κέρδος για τους μετόχους

Οι θεσμικοί επενδυτές με το τεράστιο μέγεθος των επενδύσεών τους είναι δι-ατεθειμένοι να αναλάβουν ενεργό ρόλο για τις επενδύσεις τους πολύ περισσότερο από ότι οι ιδιώτες επενδυτές Οι μεγάλες συγκεντρώσεις της επένδυσης σε μια εται-ρία τους δίνει μεγαλύτερη διαπραγματευ-τική ισχύ (και μάλιστα ψήφων) ώστε να πιέσουν σε εταιρικά θέματα Οι θεσμικοί μέτοχοι της Barrick Gold προφανώς δεν αποτελούν εξαίρεση Η μη απόδοση των αναμενόμενων μερισμάτων στους μέτοχους αποτέλεσε το βασικό λόγο για να πιεστεί η διοίκηση να εγκαταλείψει το σχέδιο αύ-ξησης των επενδύσεων της laquoγια χάρη της

ανάπτυξηςraquo και να ιεραρχήσει πολύ ψηλά την απόδοση των κερδών στους μέτοχους Μάλιστα στα μέσα του 2012 ο Διευθύνων Συμβούλος απολύθηκε με βάση την κακή απόδοση των μετοχών ενώ συνεχείς ήταν και οι διαμάχες στο διοικητικό συμβούλιο καθώς έπρεπε να σηματοδοτηθεί μια νέα εποχή όπου οι αποδόσεις των μετόχων θα έχουν τον πρώτο λόγο

Λόγω όλων των παραπάνω η Barrick Gold υιοθετεί πλέον μια πιο συντηρητική προσέγγιση στην κατανομή κεφαλαίων μαζί με την υπόσχεση ότι laquoοι αποδόσεις (στους μετόχους) θα καθορίζουν την παραγωγή και όχι το αντίθετοraquo Η εταιρεία έχει αναβάλει για παράδειγμα 4 δισ δολαρίων προγραμ-ματισμένες κεφαλαιακές δαπάνες και έχει προχωρήσει πρόσθετες περικοπές των γε-νικών εξόδων Επιπλέον έχουν πουληθεί ορυχεία χαμηλής αποδοτικότητας και υψη-λού λειτουργικού κόστους όπως είναι τα ορυχεία Darlot Granny Smith και Lawlers στη δυτική Αυστραλία

Το αίνιγμα Pascua Lama

Το Pascua Lama σε αυτό το πλαίσιο απο-τελεί ένα γρίφο για την Barrick Gold Κα-θώς έχει χαρακτηριστεί ως το laquoμεγαλύτε-ρο ορυχείο χαμηλού κόστους στον κόσμοraquo θεωρείται η ναυαρχίδα των περιουσιακών στοιχείων της εταιρείας και αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της μελλοντικής παρα-γωγής χρυσού Είναι από τα μεγαλύτερα ανεκμετάλλευτα κοιτάσματα χρυσού στον κόσμο κατέχοντας την 11η θέση και το τρί-το μεγαλύτερο στη Λατινική Αμερική Για τη Barrick Gold υπήρξε το επίκεντρο των κεφαλαιακών της δαπανών με πάνω από 5 δις δολάρια μέχρι σήμερα Αποτελεί το σημαντικότερο λόγο συγκρούσεων μεταξύ της εταιρείας και των μετόχων της με ορι-σμένους μέτοχους να αμφισβητούν ακόμα

το κατά πόσον θα πρέπει να συνεχιστεί το έργο στο σημερινό περιβάλλον

Σε αυτή τη διαμάχη ήρθαν να προστεθούν η διαρκής αντίδραση και αβεβαιότητα για την περιβαλλοντική συμμόρφωση του έργου με τους κανονισμούς της Χιλής η χαμηλό-τερη τιμή του χρυσού σήμερα και τα 15 δις δολάρια έλλειμμα στα οικονομικά της εται-ρείας Όλοι αυτοί οι παράγοντες οδήγησαν στην αναστολή του έργου Η Barrick Gold μπορεί να κατέφερε με αυτή την απόφαση να περιορίσει τη ζημιά της όμως το μέλλον της τίθεται υπό αμφισβήτηση Η παραγωγή η μεγέθυνση και η υπόσχεση της μελλοντι-κής ανάπτυξης παραμένει αναπόσπαστο μέρος της επιχειρηματικής δραστηριότη-τας της και βάσει αυτών καθορίζεται και η βιωσιμότητά της Αυτό αναγκάζει την εται-ρεία να δηλώσει ότι δεν έχει απομακρυνθεί ολοκληρωτικά από το έργο Πράγματι μια απόφαση να αναστείλει τις τωρινές δρα-στηριότητες δεν σημαίνει ότι χάνει τα με-ταλλευτικά δικαιώματα (τα οποία δεν έχουν ημερομηνία λήξης εφόσον οι ετήσιες πλη-ρωμές γης καταβάλλονται)

Τι θα γίνει στο Pascua Lama

Προς το παρόν η εταιρεία έχει μετριάσει το κίνδυνο έκθεσής της στο έργο εξόρυξης στο Pascua Lama Όλα τα σημάδια δείχνουν μια επιβράδυνση στην εξορυκτική βιομηχανία εν γένει η οποία επιδεινώνεται με την αύξηση της επιφυλακτικότητας εκ μέρους των χρη-ματοοικονομικών επενδυτών να συνεισφέ-ρουν κεφάλαια στη βιομηχανία Αλλά εκεί που οι μικρές εταιρίες εξόρυξης (εταιρείες που αναλαμβάνουν μόνο εξερεύνηση)είτε πωλούνται ή κλείνουν σε περίοδο ύφεσης οι μεγάλες χρυσοθήρες δείχνουν αντοχή Πε-ρίοδοι υφέσεις και πτώσης χαρακτηρίζουν τον κύκλο εξόρυξης στο τέλος της προη-γούμενης ύφεσης για παράδειγμα τα σχέ-δια της λειτουργίας του Pascua Lama είχαν για να ξανακκκινίσουν λίγα χρόνια αργότερα όταν οι τιμές του χρυσού ανέκαμψαν Εκτός από το να περιμένει μέχρι να βελτιωθούν οι συνθήκες η εταιρεία εξετάζει να πουλήσει μέρος του μεριδίου της στο Pascua Lama Τέτοιες συμφωνίες συνεργασίας δεν είναι ασυνήθιστες στον τομέα των εξορύξεων με δεδομένη την υψηλή κεφαλαιακή δαπάνη που απαιτείται Προς το παρόν βέβαια πε-ριμένουν τη στιγμή που τα αποθέματα χρυ-σού στο Pascua Lama θα έχουν μεγαλύτερη αξία και χαμηλότερο επενδυτικό κίνδυνο αν εξορυχτούν από το να παραμένουν κά-τω από το έδαφος

JULIE REYESδιδακτορική ερευνήτρια Πολιτικής Οικολογίας

στο Πανεπιστήμιο του ΜάντσεστερΜετάφραση Δήμητρα Σπαθαρίδου

Επιμέλεια Γιώργος Βελεγράκης

ΧιΛη η στρατηγική της Barrick Gold στο ορυχείο χρυσού Pascua Lama

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1324

Αντιδράσεις για τα πρώτα φορτία ασφαλτώδους άμμου στην Ευρώπη

Για πρώτη φορά φορτία πετρελαίου ασφαλ-τώδους άμμου (tar sand oil) στάλθηκαν στην Ευρώπη και πιο συγκεκριμένα στην Ισπανία για επεξεργασία και διύλιση 600000 βαρέλια αρ-γού πετρελαίου της καναδικής εταιρείας Western

Canada Select (WCS) στάλθηκαν από την ισπανική πετρελαϊκή εταιρεία Repsol σε διυ-λιστήριο του Μπιλμπάο Η εξέλιξη αυτή πυροδότησε αντιδράσεις και διαδηλώσεις έξω από το εργοστάσιο το οποίο βρίσκεται σε μια ιδιαίτερα πυκνοκατοικημένη περιοχή Οι εκδηλώσεις διαμαρτυρίας υποστηρίζονται από τοπικές κινήσεις πολιτών και από περι-βαλλοντικές οργανώσεις που επισημαίνουν τους κινδύνους που δημιουργούν για τους κατοίκους και το περιβάλλον

Από τη μεριά της η εταιρεία απορρίπτει τα ενστάσεις κατοίκων και περιβαλλοντικών οργανώσεων και ισχυρίζεται ότι ο συγκεκριμένος τύπος αργού πετρελαίου παράγει την ίδια ποσότητα εκπομπών με οποιοδήποτε άλλο είδος πετρελαίου

Παρrsquoόλα αυτά μελέτες σε άλλες περιοχές του πλανήτη έχουν συνδέσει την ύπαρ-ξη διυλιστηρίων ασφαλτώδους άμμου με αυξημένα επίπεδα καρκίνου και αναπνευ-στικών νοσημάτων Απόπειρες της ΕΕ να ποσοτικοποιήσει τις εκπομπές αερίων ρύπων από διαδικασίες εξόρυξης και διύλισης πετρελαίου ασφαλτώδους άμμου έχουν προς το παρόν εγκαταλειφθεί μετά τις έντονες αντιδράσεις του Καναδά και της βιομηχανίας πετρελαίου

Ανεπαρκής ο περιορισμός της ΕΕ στα βιοκαύσιμα καταγγέλουν οικολογικές οργανώσεις

Στις 13 Ιουνίου και μετά από μήνες διαπραγματεύσεων οι υπουργοί Ενέργειας της ΕΕ αποφά-σισαν τον περιορισμό των βιοκαυσίμων στο 7 της ενέργειας της Ευρώπης για μεταφορές το 2020 και ενώ η αρχική πρόταση προέβλεπε όριο 5 Οικολογικές οργανώσεις όμως προειδο-ποιούν ότι ο περιορισμός είναι πολύ ήπιος και έρχεται καθυστερημένα Οι αρνητικές συνέπειες από βιοκαύσιμα θα αυξηθούν καθώς το όριο του 7 σημαίνει 50 αύξηση του σημερινού επιπέδου χρήσης βιοκαυσίμωνΠώς όμως τα βιοκαύσιμα που αποτελούν ένα είδος ανανεώσιμης πηγής ενέργειας έφτασαν να αποτελούν κίνδυνο για το περιβάλλονΒασικό επιχείρημα για την πολιτική υποστήριξης των βιοκαυσίμων στην ΕΕ (πχ βιοντήζελ) ήταν ότι έχουν ως αποτέλεσμα χαμηλότερες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου σε σχέση με τα ορυ-κτά καύσιμα δεδομένου πχ ότι τα φυτά που καλλιεργούνται για να παραχθούν τα βιοκαύσιμα απορροφούν διοξείδιο του άνθρακα Ίσως σημαντικότερα κίνητρα όμως ήταν οι αυξανόμενες τιμές των ορυκτών καυσίμων και η ενεργειακή ασφάλειαΚαθώς όμως οι ευρωπαϊκές χώρες και οι προμηθευτές καυσίμων υλοποιούσαν τους στόχους για τα βιοκαύσιμα το αποτέλεσμα ήταν η προώθηση σχεδόν αποκλειστικά βιοκαυσίμων που παράγονται από τροφικές και ενεργειακές καλλιέργειες όπως φοινικέλαιο σόγια ελαιοκράμβη (βιοντήζελ) σιτάρι και καλαμπόκι (αιθανόλη) Η επιστημονική κοινότητα έχει προειδοποιήσει ότι η αυξημένη ζήτηση για βιοκαύσιμα στην ΕΕ οδηγεί στην επέκταση της παγκόσμιας καλλιεργήσιμης γης σε βαθμό που μπορεί τελικά να αυ-ξήσει τις εκπομπές που συντελούν στην κλιματική αλλαγή Αυτή η έμμεση αλλαγή χρήσης γης (Indirect Land Use Change ndash ILUC) συντελείται ως εξής Επιφάνεια γης που μπορεί να χρησι-μοποιηθεί για καλλιέργεια τροφίμων τώρα χρησιμοποιείται για καλλιέργεια καυσίμων Αυτό έχει ως αποτελέσμα να χρειάζεται επιπλέον επιφάνεια καλλιεργήσιμης γης για τα τρόφιμα Η laquoνέαraquo γη συνήθως βρίσκεται σε τροπικές περιοχές όπου μεγάλα δάση κόβονται για να δημιουργηθεί χώρος για καλλιέργειες Αυτή η αποψίλωση μειώνει τα δέντρα και γενικότερα τη βλάστηση που απορροφά διοξείδιο του άνθρακα και αποβάλλει τεράστια μεγέθη αερίων θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα αναιρώντας τον αρχικό στόχο της πολιτικής της ΕΕ για τα βιοκαύσιμα Ταυτόχρονα ο ανταγωνισμός μεταξύ καλλιέργειας βιοκαυσίμων και τροφίμων για εκτάσεις γης και για νερό ανεβάζει τις τιμές των τροφίμων και εντείνει τις διακυμάνσεις των αγορών γεωρ-γικών προϊόντων ενώ οι επιδοτήσεις στα βιοκαύσιμα κοστίζουν περίπου 6 δισ euro το χρόνο στα ευρωπαϊκά κράτηΗ Ευρώπη είναι ήδη η ήπειρος με την υψηλότερη εξάρτηση από εκτάσεις γης εκτός των συνόρων της και έχει το δεύτερο υψηλότερο επίπεδο laquoκατανάλωσης γηςraquo κατά κεφαλήν Σύμφωνα με μελέ-τη του Οικονομικού Πανεπιστήμιου της Βιέννης για την οργάνωση laquoΦίλοι της Γηςraquo ΕυρώπηςΤο αποτύπωμα της κατανάλωσης βιοκαυσίμων σε επιφάνεια γης το 2010 ήταν 450 εκατομμύρια στρέμματα ισοδύναμο με την επιφάνεια της Σουηδίας Το 2030 αν η σημερινή τάση συνεχιστεί η κατανάλωση βιοκαυσίμων της ΕΕ αναμένεται να αυξηθεί κατά 58 χρησιμοποιώντας περίπου 700 εκατομ στρέμματα έκταση ίση με την επιφάνεια της Σουηδίας και της Πολωνίας μαζίΗ χρήση ξύλου για παραγωγή θερμότητας και ηλεκτρισμού προκαλεί το μεγαλύτερο αποτύπωμα περίπου 300 εκατομ στρέμματα δάσους το 2010 που προβλέπεται να φτάσουν τα 400 εκατομ στρέμματα το 2030 Αν όλο αυτό το ξύλο προερχόταν από το εσωτερικό της ΕΕ θα απαιτούσε σχεδόν το 40 όλης της παραγωγικής δασικής έκτασης της ΕυρώπηςΗ Ευρώπη πρέπει όχι μόνο να περιορίσει τη χρήση των βιοκαυσίμων για αυτοκίνητα αλλά και να περιορίσει την τεράστια έκταση γης που χρησιμοποιείται γενικότερα από την ΕΕ θέτοντας υποχρε-ωτικούς στόχους που περιορίζουν την υπερκατανάλωση Τα βιοκαύσιμα μπορούν να παίξουν ρόλο στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής όμως θα πρέπει αυτό να γίνει με χρήση υπολειμμάτων και αποβλήτων (βιοκαύσιμα δεύτερης γενιάς) αντί για την καύση δέντρων και καρπών

ε ίδαμε

Ομπάμα ndash Νέο πρόγραμμα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής

Στις 2 Ιουνίου ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μπάρακ Ομπάμα ανακοίνωσε μέσω της Υπη-ρεσίας Προστασίας του Πε-ριβάλλοντος (EPA) ένα νέο φιλόδοξο πρόγραμμα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερ-μοκηπίου κατά 30 μέχρι το 2030 (έτος βάσης το 2005) Το πρόγραμμα περιλαμβάνει

σειρά μέτρων όπως το κλείσιμο μονάδων ηλεκτροπαραγωγής από άνθρακα την προώ-θηση της εγκατάστασης αιολικών και φωτοβολταϊκών μονάδων την ενίσχυση πολιτικών εξοικονόμησης ενέργειας και την εισαγωγή συστημάτων ανταλλαγής ρύπων Ο προ-σανατολισμός του προγράμματος είναι προς την υιοθέτηση στόχων μείωσης εκπομπών σε επίπεδο Πολιτειών (States) και όχι σε ομοσπονδιακό επίπεδο Βασικός στόχος του προγράμματος είναι η δραστική μείωση των εκπομπών από τα εργοστάσια ηλεκτροπα-ραγωγής που αποτελούν το βασικό παραγωγό αερίων του θερμοκηπίου στις ΗΠΑ

Η πρωτοβουλία Ομπάμα δέχεται σθεναρή κριτική από τη βιομηχανία άνθρακα και τους ρεπουμπλικάνους που θεωρούν ότι το πρόγραμμα αυτό θα περικόψει τις θέσεις εργασί-ας στον κλάδο και θα αυξήσει τα τιμολόγια του ρεύματος Από την άλλη το πρόγραμ-μα αντιμετωπίστηκε πολύ θετικά από τις περιβαλλοντικές οργανώσεις οι οποίες όμως επισημαίνουν ότι και πάλι υπολείπεται των προβλέψεων της Διακυβερνητικής του ΟΗΕ (IPCC) για τις αναπτυγμένες χώρες Αντιδρούν τέλος στην υλοποίηση προγραμμάτων ανταλλαγής (cap and trade) και αντιστάθμισης (offsetting) των εκπομπών ρύπων μεταξύ των Πολιτειών καθώς χρησιμοποιώντας ως παράδειγμα τον αντίστοιχο ευρωπαϊκό μη-χανισμό (ETS) ισχυρίζονται ότι τέτοιου τύπου μηχανισμοί που βασίζονται στους νόμους της αγοράς αποτυγχάνουν να οδηγήσουν σε πραγματικές μειώσεις εκπομπών

Σε κάθε περίπτωση η εξαγγελία του συγκεκριμένου προγράμματος αποτελεί μια πολύ ενδιαφέρουσα εξέλιξη καθώς πρόκειται για την πρώτη εθελοντική δέσμευση των ΗΠΑ σε ένα φιλόδοξο σχέδιο αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 21

Την πολυαναμενόμενη ολοκλήρωση του χημικού αφοπλισμού της Συρίας με την απομάκρυνση και των τελευταίων φορτί-ων χημικών παραγόντων και πρόδρομων ουσιών ανακοίνωσε πανηγύρισε ο Οργα-νισμός για την Απαγόρευση των Χημικών Όπλων (OPCW) στις 23 Ιουνίου Η κατα-στροφή του συριακού χημικού οπλοστασίου που ευθύνεται για το θάνατο περισσότερων από 1400 ανθρώπων τον περασμένο Αύ-γουστο αποτελεί ένα σημαντικό βήμα για την εξάλειψη των χημικών όπλων παγκο-σμίως Το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS παρα-μένει σταθερό στην άποψη που έχει εκφρά-σει εδώ και δεκαετίες μαζί με εκατοντάδες άλλες οργανώσεις από όλο τον κόσμο για την επιτακτική ανάγκη να δοθεί ένα τέλος στην παραγωγή και χρήση χημικών όπλων να γίνει εξουδετέρωση - καταστροφή όλων των υπαρχόντων και να επιβληθούν διε-θνείς κυρώσεις σε όσους συνεχίζουν να κατασκευάζουν χρησιμοποιούν ή κατέχουν όπλα μαζικής καταστροφής χημικά πυρη-νικά βιολογικά Παράλληλα προτάσσει ως αναγκαίους όρους τον έλεγχο την αποδοκι-μασία και την υποβολή κυρώσεων σε όλες εκείνες τις χώρες κυβερνήσεις και εταιρεί-ες που ενώ αρχικά εξάγουν τεχνογνωσία τεχνολογία και πρώτες ύλες για την κατα-σκευή των οπλοστασίων έρχονται μετά να laquoλύσουνraquo τα προβλήματα που έχουν οι ίδι-ες δημιουργήσει συνήθως με το χειρότερο τρόπο Χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιας βλακείας αναλγησίας και στάσης απέναντι στη νομιμότητα και το δικαίωμα στην ει-ρήνη ενός ολοκλήρου λαού παραμένει το Ιράκ και ο Σαντάμ Χουσεΐν

Την ίδια στιγμή που η διεθνής κοινότητα πανηγυρίζει τον αφοπλισμό της Συρίας συ-νεχίζει να υπάρχει μια σειρά κρίσιμων ερω-τημάτων που πρέπει να απαντηθούν κυρίως όσον αφορά τα επόμενα βήματα της διαδικα-

σίας καταστροφής των χημικών Προτεραιό-τητας 1 (υψηλής τοξικότητας) Σύμφωνα με την ενημέρωση που υπάρχει τα χημικά φορ-τώθηκαν από τη Latakia στο δανέζικο πλοίο ldquoArk Futurardquo με τελικό προορισμό το λιμάνι Gioia Tauro της Ιταλίας όπου θα γίνει με-ταφόρτωση 560 τόννων εξ αυτών στο ldquoCape Rayrdquo Το μετασκευασμένο φορτηγό πλοίο του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ θα καταπλεύ-σει το αμέσως επόμενο διάστημα σε διεθνή ύδατα της Μεσογείου laquoκάπουraquo μεταξύ Κρή-της Μάλτας και Ιταλίας - η ακριβής τοποθε-σία δεν έχει γνωστοποιηθεί Η εξουδετέρωση των χημικών θα γίνει εν πλω με τη μέθοδο της υδρόλυσης η οποία έχει ευρέως χρησι-

περί της καταστροφής των ΧηΜικΩΝ ΟΠΛΩΝ της ΣυΡιαΣ

μοποιηθεί κατά το παρελθόν για την κατα-στροφή χημικών και αναμένεται να διαρκέσει μέχρι 90 ημέρες Για τις ανάγκες της συγκε-κριμένης επιχείρησης κατασκευάστηκαν το 2013 από τις ΗΠΑ δύο φορητά συστήματα (Field Deployable Hydrolysis Systems) Η συγκεκριμένη πλατφόρμα έχει δοκιμαστεί μόνο με υποκατάστατα που προσομοιάζουν με τη φυσική και χημική σύσταση των ndashπιο τοξικώνndash laquoσυγγενώνraquo τους Το σύστημα αυ-τό αδρανοποιεί τους χημικούς παράγοντες θερμαίνοντας και αναμιγνύοντάς τους (με-ταξύ άλλων) με νερό υδροξείδιο του νατρί-ου και υποχλωριώδες νάτριο με αποτέλεσμα να μετατρέπονται σε λιγότερο επικίνδυνες χημικές ουσίες που δεν μπορούν να χρησι-μοποιηθούν για την κατασκευή όπλων Τα laquoπροϊόνταraquo της υδρόλυσης θα αποθηκευτούν και εν συνεχεία θα μεταφερθούν σε κατάλ-ληλες χερσαίες εγκαταστάσεις επεξεργασί-ας επικίνδυνων αποβλήτων για περαιτέρω επεξεργασία και καταστροφή Σύμφωνα με τις πληροφορίες που είναι διαθέσιμες στην ιστοσελίδα του OPCW η Γερμανία και το Ην Βασίλειο είναι μεταξύ των χωρών που θα αναλάβουν την καταστροφή μέρους των προϊόντων αυτών

Η πληροφορία ότι τα χημικά όπλα ή τα προϊόντα της υδρόλυσης θα απορριφθούν στη θάλασσα που αναπαράγεται από πολ-λά εγχώρια ΜΜΕ είναι ανακριβής και ένα από τα προϊόντα της παραπληροφόρησης που πυροδοτεί η απουσία οποιασδήπο-τε ενημέρωσης από τους αρμοδίους προς τους πολίτες Από την ημέρα που έγινε γνωστό η επιλογή της εν πλω υδρόλυσης (μετά από πρόταση των ΗΠΑ) γεννιούνται φόβοι και πολλές ενστάσεις σχετικά με την επιλογή για άλλη μια φορά του ευάλωτου περιβάλλοντος της Μεσογείου για τέτοιου είδους προβληματικά και με μεγάλο κίνδυ-νο εγχειρήματα

Την ίδια ώρα που πρέπει να εφαρμοστεί άμεσα η Οδηγία Πλαίσιο για τη Θαλάσσια Στρατηγική και η ολοκληρωμένη διαχείριση και διατήρηση των θαλάσσιων και παράκτι-ων οικοσυστημάτων και ειδών που η ΕΕ έχει θέσει ως προτεραιότητα τη laquoΓαλάζια Ανάπτυξηraquo προωθώντας τη ως έναν από τους βασικότερους άξονες για ανάπτυξη και έξοδο από την κρίση των χωρών της Μεσογείου η επιλογή της εν πλω υδρόλυ-σης με πλοίο μάλιστα που δεν διαθέτει τα χαρακτηριστικά ασφαλούς ναυσιπλοΐας και πρόσθετης ασφάλειας για τέτοιου είδους επιχειρήσεις εντείνει τις ανησυχίες

Είναι δε απορίας άξιο πώς η Ελλάδα που έχει αναλάβει την Προεδρία του Συμβου-λίου της ΕΕ κατά το πρώτο εξάμηνο του 2014 (αλλά και οι υπόλοιπες χώρες της Μεσογείου ακόμα και η ΕΕ) μένει για μια άλλη φορά απαθής χωρίς να ενημερώνει φορείς και πολίτες όπως οφείλει για ένα τόσο σοβαρό γεγονός Οι καθυστερημένες διαβεβαιώσεις από το Υπουργείο Εξωτερι-κών περί laquohellipύπαρξη[ς] όλων των εγγυήσεων ασφαλείας σε σχέση με το θαλάσσιο περι-βάλλον της Μεσογείουhellipraquo (Μάρτιος 2014) χωρίς ωστόσο απτά στοιχεία και επιχειρή-ματα τροφοδοτεί το κλίμα αμφισβήτησης (που δικαιολογημένα υπάρχει) και αφήνει χώρο για κινδυνολογία και τρομοκρατία

Οι θαλάσσιες δραστηριότητες ενέχουν πάντα το κίνδυνο ατυχήματος Η επιλογή του πιο κατάλληλου και ασφαλούς- και όχι του πιο laquoβολικούraquo- σημείου στο θαλάσσιο (ή χερσαίο) χώρο και της αποδεδειγμένα ασφαλέστερης και πιο αποδεκτής μεθόδου καταστροφής σύμφωνα με τους διεθνείς ορ-γανισμούς και την επιστημονική κοινότητα καθώς και η λήψη όλων των απαραίτητων μέτρων πρόληψης αλλά και άμεσης αντιμε-τώπισης σε περίπτωση έκτακτου περιστα-τικού αποτελούν μονόδρομο Τέλος είναι αυτονόητο ότι βασικό στοιχείο αποτελεί η πλήρης διαφάνεια η ενεργός συμμετοχή και συνεχή ενημέρωση των πολιτών

Περιμένουμε από τα αρμόδια ελληνικά υπουργεία Εξωτερικών ΥΠΕΚΑ Ναυτιλί-ας και Αιγαίου να ενημερώσουν υπεύθυ-να φορείς και πολίτες να διαβεβαιώσουν με συγκεκριμένες επιστημονικές αναφο-ρές για την ασφάλεια της μεθόδου και τις επιπτώσεις στο θαλάσσιο περιβάλλον της Μεσογείου και να απαιτήσουν την αναβολή ή ακόμα και την ματαίωση του εγχειρήμα-τος αν θεωρήσουν ότι οι διαβεβαιώσεις που έχουν λάβει από τον OPCW και τον ΟΗΕ είναι ανεπαρκείς

ΔικΤυΟ ΜΕΣΟΓΕιΟΣ SOS

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1322

Στις περισσότερες περιοχές του πλανήτη μας ο χώρος διαμορφώνεται όχι μόνο από φυσικές διεργασίες αλλά και από ανθρώπινες παρεμβάσεις άλλοτε άμεσες και άλ-λοτε έμμεσες Στην εποχή μας πολλές από τις ανθρώπινες δραστηριότητες ndashόπως η εκμετάλλευση των πόρων και η αστικοποίησηndash εξαπλώνονται σε έκταση και αυξάνονται συνεχώς σε ένταση Είναι συγκλονιστικοί οι ταχύτατοι ρυθμοί με τους οποίους συντελούνται τέτοιες διαδικασίες αλλά και οι ριζικές τους επιπτώσεις Οι έμμεσες επιρροές μάλιστα διαχέονται και καλύπτουν το σύνολο του πλανήτη Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι επιπτώσεις στο χώρο από το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής αποτέλεσμα της αύξησης εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου

Ο χώρος όπως διαμορφώνεται από τη Φύση και τον Άνθρωπο αποτελεί τοπίο Σύμφωνα με τον ορισμό του Συμβουλίου της Ευρώπης

laquoτοπίοraquo σημαίνει μία περιοχή όπως γίνεται αντιληπτή από τους ανθρώπους του οποίου ο χαρακτήρας είναι το αποτέλεσμα της δράσης και αλληλεπίδρασης των φυσικών και ή ανθρώπινων παραγόντων

Αρχικά η έννοια του τοπίου ως χώρου με έντονο τοπι-κό χαρακτήρα αναγνωρίστηκε από τις καλές τέχνες και αποτέλεσε διαχρονική πηγή έμπνευσης για τη ζωγραφι-κή και τη χαρακτική τη λογοτεχνία και την αρχιτεκτονική και ίσως τη μουσική Τον 20ο αιώνα όμως έγινε κατανο-ητό ότι το τοπίο συνδυάζοντας τις μεταβολές των οικο-συστημάτων και της βιοποικιλότητας με τις επιρροές από τις ανθρώπινες δραστηριότητες μπορούσε να αποτελέσει χρήσιμο πλαίσιο για τη διαχείριση του χώρου Άρχισε έτσι η διερεύνηση του τοπίου από περιβαλλοντική και χωρο-ταξική σκοπιά

Στην Ευρώπη μια ήπειρο με πλούσια ιστορία και πολι-τισμό της οποίας ο χώρος έχει υποστεί μακρόχρονες και συχνά βίαιες ανθρώπινες παρεμβάσεις το τοπίο αναδείχτη-κε σε αντικείμενο διεπιστημονικής έρευνας Έτσι το 2000 υπογράφηκε στη Φλωρεντία η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για το Τοπίο στο πλαίσιο του Συμβουλίου της Ευρώπης που τέθηκε σε ισχύ το Μάρτιο του 2004 Σήμερα στη Σύμβα-ση μετέχουν 38 χώρες ενώ ετήσιες τεχνικές συναντήσεις έχουν επιτρέψει τη διερεύνηση πολλών πτυχών του τοπί-ου τη διαμόρφωση αλλά και τη διαχείρισή του

Πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι η Σύμβαση για το Τοπίο αποδίδει μεγάλη σημασία στις διαδικασίες κοινωνικής ενημέρωσης και συμμετοχής σε αντίθεση με άλλες περισ-σότερο τεχνοκρατικές προσεγγίσεις Από τη μία πλευρά αυτό αποτελεί θετική εξέλιξη ως προς τη δημοκρατικότη-τα των διαδικασιών από την άλλη όμως δεν έχει διαμορ-φωθεί επαρκώς στο πλαίσιό της μια πραγματιστική και συστηματική μεθοδολογία στη διαφύλαξη και διαχείριση των τοπίων που αποτελεί ακόμα στόχο πολλών προσπα-θειών Έχει όμως προωθηθεί σημαντικά η αναγνώριση του τοπίου στον Ευρωπαϊκό χώρο

Αντίθετα στο επίπεδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης η έν-νοια του τοπίου έχει παραμείνει ουσιαστικά στα αζήτη-τα χωρίς να έχει ενταχθεί οργανικά στα περιβαλλοντικά και χωρικά της προγράμματα Πιθανά αυτό να οφείλεται στη διχογνωμία που βασιλεύει στην Ευρωπαϊκή Ένωση ως προς την αρμοδιότητά της για τα θέματα του χωρικού σχεδιασμού Διχογνωμία που οδήγησε στην παραμέληση ή και εγκατάλειψη σημαντικότατων προγραμμάτων ευ-ρωπαϊκής χωροταξίας που είχε προωθήσει παλαιότερα ο

Μάριος Καμχής κύριο στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτρο-πής Ίσως όμως η παραμέληση αυτή να οφείλεται και στην αδυναμία σύνδεσης του τοπίου με τις laquoαναπτυξιακέςraquo ή και laquoοικονομίστικεςraquo θεωρήσεις που δεσπόζουν στη σημερινή Ένωση Τείνει να αγνοηθεί έτσι η καθοριστική συμβολή του τοπίου στην ποιότητα ζωής των κατοίκων στις μνήμες και συνέχεια των τόπων την πολιτιστική τους ταυτότητα στην υπεραξία που αυτή δημιουργεί και στην ενίσχυση της τουριστικής έλξης Έχουν χρηματοδοτηθεί κατά καιρούς Κοινοτικά προγράμματα που αφορούν το τοπίο χωρίς όμως να αξιοποιηθούν τα αποτελέσματα τους και να οδηγήσουν σε συνεκτική Κοινοτική πολιτική για το τοπίο

Στο διεθνές επίπεδο η Συνθήκη για την Παγκόσμια Κλη-ρονομιά της UNESCO αναγνωρίζει πλέον τοπία στον κατά-λογο των περιοχών της Βέβαια κατά την Ευρωπαϊκή Σύμ-βαση όλα τα τοπία μπορούν να θεωρηθούν ως πολιτιστικά και να απαιτήσουν ενασχόληση και μέριμνα Αλλά αυτά που επιλέγονται από την UNESCO είναι μόνον εκείνα που χαρα-κτηρίζονται από εξέχουσες παγκόσμιες αξίες (outstanding universal values) και είναι μέχρι σήμερα μόνο 85 από τα οποία 79 πολιτιστικά και 6 μεικτά Πρέπει εδώ να σημειωθεί ότι η UNESCO όχι μόνο ενδιαφέρεται αποκλειστικά για τα τοπία με εξέχουσες παγκόσμιες αξίες αλλά τα αντιμετωπίζει ως μία ακόμη κατηγορία παγκόσμιας πολιτισμικής (κυρίως) κληρονομιάς (heritage) κι όχι τόσο ως χωρικές ενότητες οι οποίες είναι ζωντανές και υπόκεινται σε συνεχείς αλλαγές ανάλογα με τις εκάστοτε περιβαλλοντικές κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες κάθε περιόδου

Η Ελλάδα υπήρξε μια από τις πρώτες χώρες που υπέγρα-ψαν την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για το Τοπίο το 2000 Χρει-άστηκε όμως μια δεκαετία για να κυρωθεί η Σύμβαση αυτή από το Κοινοβούλιο που έγινε με το Ν38272010 ΦΕΚ Α 3025022010 δείγμα της έλλειψης ενδιαφέροντος για το τοπίο που είχαν οι μέχρι τότε πολιτικές ηγεσίες

Ένα χρόνο μετά συγκροτήθηκε με υπουργική απόφα-ση η Εθνική Επιτροπή για το Τοπίο με κύριο μέλημα την

εκπλήρωση των υποχρεώσεων της Χώ-ρας που προέκυπταν από την εφαρμογή της Σύμβασης Η Επιτροπή στην οποία η συμμετοχή των μελών της δεν ήταν αμει-βόμενη λειτούργησε μόνο για ενάμισι έτος και μετά σταμάτησε τυπικά λόγω μη αντι-κατάστασης παραιτηθέντων μελών

Στο διάστημα λειτουργίας της η Επιτρο-πή προώθησε δύο κυρίως θέματα

Με τη βοήθεια της Διεύθυνσης Χωρο-ταξίας του ΥΠΕΚΑ ενέταξε τη διαχείριση του τοπίου στις μελέτες για την επικαιρο-ποίηση των Περιφερειακών Πλαισίων Χω-ροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανά-πτυξης που ανατέθηκαν το 2012 για τις 12 περιφέρειες της χώρας Οι μελέτες αυτές περιλαμβάνουν την καταγραφή των τοπί-ων διεθνούς εθνικής και περιφερειακής σημασίας καθώς και όσων έχουν υποστεί ριζικές βλάβες τη διαπίστωση των απειλών που προκαλούν την υποβάθμισής τους και τη διατύπωση γενικών κατευθύνσεων για τη διαφύλαξη ή αποκατάστασή τους Αντί-στοιχα η έννοια του τοπίου εντάχθηκε και στην αναθεώρηση του Ρυθμιστικού Σχεδίου

της Αθήνας Αττικής Ελπίζεται ότι τα αποτελέσματα των μελετών αυτών και η κτηθείσα εμπειρία θα μπορέσουν να αξιοποιηθούν και να αποτελέσουν εργαλεία για την καλή διαχείριση του ελληνικού τοπίου

Δυστυχώς όμως η δεύτερη καίρια πρωτοβουλία της Εθνι-κής Επιτροπής Τοπίου δεν μπόρεσε να υλοποιηθεί ακόμα Πρόκειται για την εκπόνηση μελέτης βάσης που θα περι-λάμβανε την κατάρτιση τυπολογίας του τοπίου την πιλο-τική εφαρμογή προδιαγραφών σε επίπεδο Καλλικράτειου δήμου την παροχή νομικής υποστήριξης για την εκπό-νηση αναγκαίων νομοθετικών ρυθμίσεων τη δημιουργία και λειτουργία Υποστηρικτικής Διαδικτυακής Γεωγραφι-κής Εφαρμογής και τη δημιουργία Βάσης Δεδομένων για το τοπίο την πραγματοποίηση σχετικών εκδηλώσεων δι-αβούλευσης την οργάνωση ενός διεθνούς συνεδρίου την παραγωγή έντυπου υλικού και θα κατέληγε σε διατύπωση εθνικής στρατηγικής για το τοπίο Παρά τη σοβαρή εργασία που έγινε από την Επιτροπή και τη Διεύθυνση Χωροταξί-ας του ΥΠΕΚΑ στην προετοιμασία των προδιαγραφών και των δελτίων έργου για χρηματοδότηση της μελέτης από το ΕΠΠΕΡΑΑ γραφειοκρατικές διαδικασίες ή και πολιτι-κή αδράνεια έχουν αναστείλει την προώθηση αυτής της τόσο χρήσιμης μελέτης Σημειώνεται εδώ ότι τα αποτελέ-σματα της επρόκειτο να τροφοδοτήσουν τα περιφερειακά πλαίσια που αναφέρθηκαν πιο πάνω πράγμα που δεν κα-τέστη δυνατό μέχρι σήμερα

Παρά τις κάποιες αρνητικές εξελίξεις και τη σημερινή δυσμενή συγκυρία η κοινωνική συνειδητοποίηση για το τοπίο εξακολουθεί να ενισχύεται στην Ελλάδα καθώς και η αναγνώριση της δυνητικής του συμβολής στις αναπτυ-ξιακές διαδικασίες ndashκυρίως στον ελληνικό τουρισμόndash αλ-λά και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής Παράγοντες που αργά ή γρήγορα θα ευαισθητοποιήσουν και την πολιτική ηγεσία της χώρας

ΘυΜιΟΣ ΠαΠαΓιαΝΝηΣAρχιτέκτων

ΤΟΠιΟ η ΣυΓΧΡΟΝη ΠΡΟΣΕΓΓιΣη

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 23

Το εξορυκτικό έργο Pascua Lama είχε να αντιμετωπίσει πολλές δυσκολίες από την αρχή πέρα από τις κοινωνικές αντιδράσεις σε Χιλή και Αργεντινή Οι εξελίξεις στη βι-ομηχανία του χρυσού παγκόσμια αλλά και οι ενδο-εταιρικές πολιτικές και οικονο-μικές αποφάσεις επηρέασαν ιδιαίτερα το έργο και τελικά οδήγησαν στην αναστολή του Αυτά τα στοιχεία είναι σημαντικά για τον τομέα της Πολιτικής Οικολογίας καθώς αναζητούμε τι καθορίζει αυτές τις εταιρικές αποφάσεις και ποιών τα συμφέροντα τελικά εξυπηρετούνται Σε αυτό το πλαίσιο η κά-θε επιχείρηση δεν αντιμετωπίζεται ως μο-νολιθική οντότητα αλλά ως ένα δυναμικό πλέγμα σχέσεων εξουσίας αμφισβήτησης και συνεργασίας μεταξύ των διαφόρων φο-ρέων και εκφάνσεων του κεφαλαίουΑν θέ-λουμε να κατανοήσουμε τα κίνητρα και τις πολιτικές της (καναδικής) Barrick Gold στο Pascua Lama της Χιλής πρέπει να laquoανοί-ξουμεraquo το μαύρο κουτί των εταιριών χρυ-σού και να μπούμε στον απόκρυφο κόσμο των χρηματοδοτήσεων που είναι η laquoκαρ-διάraquo της εξορυκτικής βιομηχανίας

Η έκρηξη της τιμής του χρυσού

Ένα σημαντικό στοιχείο που συνθέτει το σκηνικό είναι η τεράστια αύξηση στις τιμές του χρυσού κατά την τελευταία δεκαετία η οποία συνεπάγεται και αύξηση των εξο-ρύξεων σε παγκόσμιο επίπεδο Μέσα από το πρίσμα αυτού που θεωρείται ως η μεγα-λύτερη καταγεγραμμένη άνοδος του εμπο-ρεύματος από τη μεταπολεμική περίοδο και έπειτα (2003-2012) μεγάλες εξορυκτικές εταιρείες χρυσού όπως η Barrick Gold έχουν προχωρήσει σε μεγάλες εξαγορές και έχουν επεκτείνει τις δραστηριότητές τους Συνε-πώς παλαιότερα αδρανή ορυχεία που δεν θα ήταν οικονομικά βιώσιμα να λειτουρ-γήσουν με χαμηλότερες τιμές του χρυσού

έχουν ξαναμπεί στο παιχνίδι όπως είναι και η περίπτωση του Pascua Lama

Εκμεταλλευόμενοι το ενδιαφέρον των επεν-δυτών πολλοί από τους οποίους κερδοσκο-πούν πάνω στις μελλοντικές αυξήσεις των τιμών οι εταιρείες εκδίδουν νέες προσφορές μετοχών στις αγορές Η Wall Street Journalσε άρθρο της το 2012 ανέφερε ότι κατά την τε-λευταία δεκαετία οι τέσσερις μεγαλύτερες εταιρείες εξόρυξης χρυσού (BarrickGold Newmont Newcrest και Goldcorp) έχουν αυξήσει την έκδοση μετοχών κατά 117 Μάλιστα η Barrick Gold κατέχει το laquoβρα-βείοraquo των δύο μεγαλύτερων μετοχικών προ-σφορών στην ιστορία του Χρηματιστηρίου του Τορόντο για τη χρηματοδότηση της το Νοέμβριο του 2013 Οι θεσμικοί επενδυτές (που διαχειρίζονται κατά μίνιμουμ κεφάλαια της τάξης των 100 εκ δολαρίων) όπως τα hedge funds τα συνταξιοδοτικά ταμεία και τα αμοιβαία κεφάλαια είναι ανάμεσα σε εκείνους που κατέχουν σήμερα μεγάλο κε-φάλαιο μετοχών στα μητρώα των εταιρειών εξόρυξης χρυσού

Δημιουργώντας κέρδος για τους μετόχους

Οι θεσμικοί επενδυτές με το τεράστιο μέγεθος των επενδύσεών τους είναι δι-ατεθειμένοι να αναλάβουν ενεργό ρόλο για τις επενδύσεις τους πολύ περισσότερο από ότι οι ιδιώτες επενδυτές Οι μεγάλες συγκεντρώσεις της επένδυσης σε μια εται-ρία τους δίνει μεγαλύτερη διαπραγματευ-τική ισχύ (και μάλιστα ψήφων) ώστε να πιέσουν σε εταιρικά θέματα Οι θεσμικοί μέτοχοι της Barrick Gold προφανώς δεν αποτελούν εξαίρεση Η μη απόδοση των αναμενόμενων μερισμάτων στους μέτοχους αποτέλεσε το βασικό λόγο για να πιεστεί η διοίκηση να εγκαταλείψει το σχέδιο αύ-ξησης των επενδύσεων της laquoγια χάρη της

ανάπτυξηςraquo και να ιεραρχήσει πολύ ψηλά την απόδοση των κερδών στους μέτοχους Μάλιστα στα μέσα του 2012 ο Διευθύνων Συμβούλος απολύθηκε με βάση την κακή απόδοση των μετοχών ενώ συνεχείς ήταν και οι διαμάχες στο διοικητικό συμβούλιο καθώς έπρεπε να σηματοδοτηθεί μια νέα εποχή όπου οι αποδόσεις των μετόχων θα έχουν τον πρώτο λόγο

Λόγω όλων των παραπάνω η Barrick Gold υιοθετεί πλέον μια πιο συντηρητική προσέγγιση στην κατανομή κεφαλαίων μαζί με την υπόσχεση ότι laquoοι αποδόσεις (στους μετόχους) θα καθορίζουν την παραγωγή και όχι το αντίθετοraquo Η εταιρεία έχει αναβάλει για παράδειγμα 4 δισ δολαρίων προγραμ-ματισμένες κεφαλαιακές δαπάνες και έχει προχωρήσει πρόσθετες περικοπές των γε-νικών εξόδων Επιπλέον έχουν πουληθεί ορυχεία χαμηλής αποδοτικότητας και υψη-λού λειτουργικού κόστους όπως είναι τα ορυχεία Darlot Granny Smith και Lawlers στη δυτική Αυστραλία

Το αίνιγμα Pascua Lama

Το Pascua Lama σε αυτό το πλαίσιο απο-τελεί ένα γρίφο για την Barrick Gold Κα-θώς έχει χαρακτηριστεί ως το laquoμεγαλύτε-ρο ορυχείο χαμηλού κόστους στον κόσμοraquo θεωρείται η ναυαρχίδα των περιουσιακών στοιχείων της εταιρείας και αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της μελλοντικής παρα-γωγής χρυσού Είναι από τα μεγαλύτερα ανεκμετάλλευτα κοιτάσματα χρυσού στον κόσμο κατέχοντας την 11η θέση και το τρί-το μεγαλύτερο στη Λατινική Αμερική Για τη Barrick Gold υπήρξε το επίκεντρο των κεφαλαιακών της δαπανών με πάνω από 5 δις δολάρια μέχρι σήμερα Αποτελεί το σημαντικότερο λόγο συγκρούσεων μεταξύ της εταιρείας και των μετόχων της με ορι-σμένους μέτοχους να αμφισβητούν ακόμα

το κατά πόσον θα πρέπει να συνεχιστεί το έργο στο σημερινό περιβάλλον

Σε αυτή τη διαμάχη ήρθαν να προστεθούν η διαρκής αντίδραση και αβεβαιότητα για την περιβαλλοντική συμμόρφωση του έργου με τους κανονισμούς της Χιλής η χαμηλό-τερη τιμή του χρυσού σήμερα και τα 15 δις δολάρια έλλειμμα στα οικονομικά της εται-ρείας Όλοι αυτοί οι παράγοντες οδήγησαν στην αναστολή του έργου Η Barrick Gold μπορεί να κατέφερε με αυτή την απόφαση να περιορίσει τη ζημιά της όμως το μέλλον της τίθεται υπό αμφισβήτηση Η παραγωγή η μεγέθυνση και η υπόσχεση της μελλοντι-κής ανάπτυξης παραμένει αναπόσπαστο μέρος της επιχειρηματικής δραστηριότη-τας της και βάσει αυτών καθορίζεται και η βιωσιμότητά της Αυτό αναγκάζει την εται-ρεία να δηλώσει ότι δεν έχει απομακρυνθεί ολοκληρωτικά από το έργο Πράγματι μια απόφαση να αναστείλει τις τωρινές δρα-στηριότητες δεν σημαίνει ότι χάνει τα με-ταλλευτικά δικαιώματα (τα οποία δεν έχουν ημερομηνία λήξης εφόσον οι ετήσιες πλη-ρωμές γης καταβάλλονται)

Τι θα γίνει στο Pascua Lama

Προς το παρόν η εταιρεία έχει μετριάσει το κίνδυνο έκθεσής της στο έργο εξόρυξης στο Pascua Lama Όλα τα σημάδια δείχνουν μια επιβράδυνση στην εξορυκτική βιομηχανία εν γένει η οποία επιδεινώνεται με την αύξηση της επιφυλακτικότητας εκ μέρους των χρη-ματοοικονομικών επενδυτών να συνεισφέ-ρουν κεφάλαια στη βιομηχανία Αλλά εκεί που οι μικρές εταιρίες εξόρυξης (εταιρείες που αναλαμβάνουν μόνο εξερεύνηση)είτε πωλούνται ή κλείνουν σε περίοδο ύφεσης οι μεγάλες χρυσοθήρες δείχνουν αντοχή Πε-ρίοδοι υφέσεις και πτώσης χαρακτηρίζουν τον κύκλο εξόρυξης στο τέλος της προη-γούμενης ύφεσης για παράδειγμα τα σχέ-δια της λειτουργίας του Pascua Lama είχαν για να ξανακκκινίσουν λίγα χρόνια αργότερα όταν οι τιμές του χρυσού ανέκαμψαν Εκτός από το να περιμένει μέχρι να βελτιωθούν οι συνθήκες η εταιρεία εξετάζει να πουλήσει μέρος του μεριδίου της στο Pascua Lama Τέτοιες συμφωνίες συνεργασίας δεν είναι ασυνήθιστες στον τομέα των εξορύξεων με δεδομένη την υψηλή κεφαλαιακή δαπάνη που απαιτείται Προς το παρόν βέβαια πε-ριμένουν τη στιγμή που τα αποθέματα χρυ-σού στο Pascua Lama θα έχουν μεγαλύτερη αξία και χαμηλότερο επενδυτικό κίνδυνο αν εξορυχτούν από το να παραμένουν κά-τω από το έδαφος

JULIE REYESδιδακτορική ερευνήτρια Πολιτικής Οικολογίας

στο Πανεπιστήμιο του ΜάντσεστερΜετάφραση Δήμητρα Σπαθαρίδου

Επιμέλεια Γιώργος Βελεγράκης

ΧιΛη η στρατηγική της Barrick Gold στο ορυχείο χρυσού Pascua Lama

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1324

Αντιδράσεις για τα πρώτα φορτία ασφαλτώδους άμμου στην Ευρώπη

Για πρώτη φορά φορτία πετρελαίου ασφαλ-τώδους άμμου (tar sand oil) στάλθηκαν στην Ευρώπη και πιο συγκεκριμένα στην Ισπανία για επεξεργασία και διύλιση 600000 βαρέλια αρ-γού πετρελαίου της καναδικής εταιρείας Western

Canada Select (WCS) στάλθηκαν από την ισπανική πετρελαϊκή εταιρεία Repsol σε διυ-λιστήριο του Μπιλμπάο Η εξέλιξη αυτή πυροδότησε αντιδράσεις και διαδηλώσεις έξω από το εργοστάσιο το οποίο βρίσκεται σε μια ιδιαίτερα πυκνοκατοικημένη περιοχή Οι εκδηλώσεις διαμαρτυρίας υποστηρίζονται από τοπικές κινήσεις πολιτών και από περι-βαλλοντικές οργανώσεις που επισημαίνουν τους κινδύνους που δημιουργούν για τους κατοίκους και το περιβάλλον

Από τη μεριά της η εταιρεία απορρίπτει τα ενστάσεις κατοίκων και περιβαλλοντικών οργανώσεων και ισχυρίζεται ότι ο συγκεκριμένος τύπος αργού πετρελαίου παράγει την ίδια ποσότητα εκπομπών με οποιοδήποτε άλλο είδος πετρελαίου

Παρrsquoόλα αυτά μελέτες σε άλλες περιοχές του πλανήτη έχουν συνδέσει την ύπαρ-ξη διυλιστηρίων ασφαλτώδους άμμου με αυξημένα επίπεδα καρκίνου και αναπνευ-στικών νοσημάτων Απόπειρες της ΕΕ να ποσοτικοποιήσει τις εκπομπές αερίων ρύπων από διαδικασίες εξόρυξης και διύλισης πετρελαίου ασφαλτώδους άμμου έχουν προς το παρόν εγκαταλειφθεί μετά τις έντονες αντιδράσεις του Καναδά και της βιομηχανίας πετρελαίου

Ανεπαρκής ο περιορισμός της ΕΕ στα βιοκαύσιμα καταγγέλουν οικολογικές οργανώσεις

Στις 13 Ιουνίου και μετά από μήνες διαπραγματεύσεων οι υπουργοί Ενέργειας της ΕΕ αποφά-σισαν τον περιορισμό των βιοκαυσίμων στο 7 της ενέργειας της Ευρώπης για μεταφορές το 2020 και ενώ η αρχική πρόταση προέβλεπε όριο 5 Οικολογικές οργανώσεις όμως προειδο-ποιούν ότι ο περιορισμός είναι πολύ ήπιος και έρχεται καθυστερημένα Οι αρνητικές συνέπειες από βιοκαύσιμα θα αυξηθούν καθώς το όριο του 7 σημαίνει 50 αύξηση του σημερινού επιπέδου χρήσης βιοκαυσίμωνΠώς όμως τα βιοκαύσιμα που αποτελούν ένα είδος ανανεώσιμης πηγής ενέργειας έφτασαν να αποτελούν κίνδυνο για το περιβάλλονΒασικό επιχείρημα για την πολιτική υποστήριξης των βιοκαυσίμων στην ΕΕ (πχ βιοντήζελ) ήταν ότι έχουν ως αποτέλεσμα χαμηλότερες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου σε σχέση με τα ορυ-κτά καύσιμα δεδομένου πχ ότι τα φυτά που καλλιεργούνται για να παραχθούν τα βιοκαύσιμα απορροφούν διοξείδιο του άνθρακα Ίσως σημαντικότερα κίνητρα όμως ήταν οι αυξανόμενες τιμές των ορυκτών καυσίμων και η ενεργειακή ασφάλειαΚαθώς όμως οι ευρωπαϊκές χώρες και οι προμηθευτές καυσίμων υλοποιούσαν τους στόχους για τα βιοκαύσιμα το αποτέλεσμα ήταν η προώθηση σχεδόν αποκλειστικά βιοκαυσίμων που παράγονται από τροφικές και ενεργειακές καλλιέργειες όπως φοινικέλαιο σόγια ελαιοκράμβη (βιοντήζελ) σιτάρι και καλαμπόκι (αιθανόλη) Η επιστημονική κοινότητα έχει προειδοποιήσει ότι η αυξημένη ζήτηση για βιοκαύσιμα στην ΕΕ οδηγεί στην επέκταση της παγκόσμιας καλλιεργήσιμης γης σε βαθμό που μπορεί τελικά να αυ-ξήσει τις εκπομπές που συντελούν στην κλιματική αλλαγή Αυτή η έμμεση αλλαγή χρήσης γης (Indirect Land Use Change ndash ILUC) συντελείται ως εξής Επιφάνεια γης που μπορεί να χρησι-μοποιηθεί για καλλιέργεια τροφίμων τώρα χρησιμοποιείται για καλλιέργεια καυσίμων Αυτό έχει ως αποτελέσμα να χρειάζεται επιπλέον επιφάνεια καλλιεργήσιμης γης για τα τρόφιμα Η laquoνέαraquo γη συνήθως βρίσκεται σε τροπικές περιοχές όπου μεγάλα δάση κόβονται για να δημιουργηθεί χώρος για καλλιέργειες Αυτή η αποψίλωση μειώνει τα δέντρα και γενικότερα τη βλάστηση που απορροφά διοξείδιο του άνθρακα και αποβάλλει τεράστια μεγέθη αερίων θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα αναιρώντας τον αρχικό στόχο της πολιτικής της ΕΕ για τα βιοκαύσιμα Ταυτόχρονα ο ανταγωνισμός μεταξύ καλλιέργειας βιοκαυσίμων και τροφίμων για εκτάσεις γης και για νερό ανεβάζει τις τιμές των τροφίμων και εντείνει τις διακυμάνσεις των αγορών γεωρ-γικών προϊόντων ενώ οι επιδοτήσεις στα βιοκαύσιμα κοστίζουν περίπου 6 δισ euro το χρόνο στα ευρωπαϊκά κράτηΗ Ευρώπη είναι ήδη η ήπειρος με την υψηλότερη εξάρτηση από εκτάσεις γης εκτός των συνόρων της και έχει το δεύτερο υψηλότερο επίπεδο laquoκατανάλωσης γηςraquo κατά κεφαλήν Σύμφωνα με μελέ-τη του Οικονομικού Πανεπιστήμιου της Βιέννης για την οργάνωση laquoΦίλοι της Γηςraquo ΕυρώπηςΤο αποτύπωμα της κατανάλωσης βιοκαυσίμων σε επιφάνεια γης το 2010 ήταν 450 εκατομμύρια στρέμματα ισοδύναμο με την επιφάνεια της Σουηδίας Το 2030 αν η σημερινή τάση συνεχιστεί η κατανάλωση βιοκαυσίμων της ΕΕ αναμένεται να αυξηθεί κατά 58 χρησιμοποιώντας περίπου 700 εκατομ στρέμματα έκταση ίση με την επιφάνεια της Σουηδίας και της Πολωνίας μαζίΗ χρήση ξύλου για παραγωγή θερμότητας και ηλεκτρισμού προκαλεί το μεγαλύτερο αποτύπωμα περίπου 300 εκατομ στρέμματα δάσους το 2010 που προβλέπεται να φτάσουν τα 400 εκατομ στρέμματα το 2030 Αν όλο αυτό το ξύλο προερχόταν από το εσωτερικό της ΕΕ θα απαιτούσε σχεδόν το 40 όλης της παραγωγικής δασικής έκτασης της ΕυρώπηςΗ Ευρώπη πρέπει όχι μόνο να περιορίσει τη χρήση των βιοκαυσίμων για αυτοκίνητα αλλά και να περιορίσει την τεράστια έκταση γης που χρησιμοποιείται γενικότερα από την ΕΕ θέτοντας υποχρε-ωτικούς στόχους που περιορίζουν την υπερκατανάλωση Τα βιοκαύσιμα μπορούν να παίξουν ρόλο στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής όμως θα πρέπει αυτό να γίνει με χρήση υπολειμμάτων και αποβλήτων (βιοκαύσιμα δεύτερης γενιάς) αντί για την καύση δέντρων και καρπών

ε ίδαμε

Ομπάμα ndash Νέο πρόγραμμα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής

Στις 2 Ιουνίου ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μπάρακ Ομπάμα ανακοίνωσε μέσω της Υπη-ρεσίας Προστασίας του Πε-ριβάλλοντος (EPA) ένα νέο φιλόδοξο πρόγραμμα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερ-μοκηπίου κατά 30 μέχρι το 2030 (έτος βάσης το 2005) Το πρόγραμμα περιλαμβάνει

σειρά μέτρων όπως το κλείσιμο μονάδων ηλεκτροπαραγωγής από άνθρακα την προώ-θηση της εγκατάστασης αιολικών και φωτοβολταϊκών μονάδων την ενίσχυση πολιτικών εξοικονόμησης ενέργειας και την εισαγωγή συστημάτων ανταλλαγής ρύπων Ο προ-σανατολισμός του προγράμματος είναι προς την υιοθέτηση στόχων μείωσης εκπομπών σε επίπεδο Πολιτειών (States) και όχι σε ομοσπονδιακό επίπεδο Βασικός στόχος του προγράμματος είναι η δραστική μείωση των εκπομπών από τα εργοστάσια ηλεκτροπα-ραγωγής που αποτελούν το βασικό παραγωγό αερίων του θερμοκηπίου στις ΗΠΑ

Η πρωτοβουλία Ομπάμα δέχεται σθεναρή κριτική από τη βιομηχανία άνθρακα και τους ρεπουμπλικάνους που θεωρούν ότι το πρόγραμμα αυτό θα περικόψει τις θέσεις εργασί-ας στον κλάδο και θα αυξήσει τα τιμολόγια του ρεύματος Από την άλλη το πρόγραμ-μα αντιμετωπίστηκε πολύ θετικά από τις περιβαλλοντικές οργανώσεις οι οποίες όμως επισημαίνουν ότι και πάλι υπολείπεται των προβλέψεων της Διακυβερνητικής του ΟΗΕ (IPCC) για τις αναπτυγμένες χώρες Αντιδρούν τέλος στην υλοποίηση προγραμμάτων ανταλλαγής (cap and trade) και αντιστάθμισης (offsetting) των εκπομπών ρύπων μεταξύ των Πολιτειών καθώς χρησιμοποιώντας ως παράδειγμα τον αντίστοιχο ευρωπαϊκό μη-χανισμό (ETS) ισχυρίζονται ότι τέτοιου τύπου μηχανισμοί που βασίζονται στους νόμους της αγοράς αποτυγχάνουν να οδηγήσουν σε πραγματικές μειώσεις εκπομπών

Σε κάθε περίπτωση η εξαγγελία του συγκεκριμένου προγράμματος αποτελεί μια πολύ ενδιαφέρουσα εξέλιξη καθώς πρόκειται για την πρώτη εθελοντική δέσμευση των ΗΠΑ σε ένα φιλόδοξο σχέδιο αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1322

Στις περισσότερες περιοχές του πλανήτη μας ο χώρος διαμορφώνεται όχι μόνο από φυσικές διεργασίες αλλά και από ανθρώπινες παρεμβάσεις άλλοτε άμεσες και άλ-λοτε έμμεσες Στην εποχή μας πολλές από τις ανθρώπινες δραστηριότητες ndashόπως η εκμετάλλευση των πόρων και η αστικοποίησηndash εξαπλώνονται σε έκταση και αυξάνονται συνεχώς σε ένταση Είναι συγκλονιστικοί οι ταχύτατοι ρυθμοί με τους οποίους συντελούνται τέτοιες διαδικασίες αλλά και οι ριζικές τους επιπτώσεις Οι έμμεσες επιρροές μάλιστα διαχέονται και καλύπτουν το σύνολο του πλανήτη Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι επιπτώσεις στο χώρο από το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής αποτέλεσμα της αύξησης εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου

Ο χώρος όπως διαμορφώνεται από τη Φύση και τον Άνθρωπο αποτελεί τοπίο Σύμφωνα με τον ορισμό του Συμβουλίου της Ευρώπης

laquoτοπίοraquo σημαίνει μία περιοχή όπως γίνεται αντιληπτή από τους ανθρώπους του οποίου ο χαρακτήρας είναι το αποτέλεσμα της δράσης και αλληλεπίδρασης των φυσικών και ή ανθρώπινων παραγόντων

Αρχικά η έννοια του τοπίου ως χώρου με έντονο τοπι-κό χαρακτήρα αναγνωρίστηκε από τις καλές τέχνες και αποτέλεσε διαχρονική πηγή έμπνευσης για τη ζωγραφι-κή και τη χαρακτική τη λογοτεχνία και την αρχιτεκτονική και ίσως τη μουσική Τον 20ο αιώνα όμως έγινε κατανο-ητό ότι το τοπίο συνδυάζοντας τις μεταβολές των οικο-συστημάτων και της βιοποικιλότητας με τις επιρροές από τις ανθρώπινες δραστηριότητες μπορούσε να αποτελέσει χρήσιμο πλαίσιο για τη διαχείριση του χώρου Άρχισε έτσι η διερεύνηση του τοπίου από περιβαλλοντική και χωρο-ταξική σκοπιά

Στην Ευρώπη μια ήπειρο με πλούσια ιστορία και πολι-τισμό της οποίας ο χώρος έχει υποστεί μακρόχρονες και συχνά βίαιες ανθρώπινες παρεμβάσεις το τοπίο αναδείχτη-κε σε αντικείμενο διεπιστημονικής έρευνας Έτσι το 2000 υπογράφηκε στη Φλωρεντία η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για το Τοπίο στο πλαίσιο του Συμβουλίου της Ευρώπης που τέθηκε σε ισχύ το Μάρτιο του 2004 Σήμερα στη Σύμβα-ση μετέχουν 38 χώρες ενώ ετήσιες τεχνικές συναντήσεις έχουν επιτρέψει τη διερεύνηση πολλών πτυχών του τοπί-ου τη διαμόρφωση αλλά και τη διαχείρισή του

Πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι η Σύμβαση για το Τοπίο αποδίδει μεγάλη σημασία στις διαδικασίες κοινωνικής ενημέρωσης και συμμετοχής σε αντίθεση με άλλες περισ-σότερο τεχνοκρατικές προσεγγίσεις Από τη μία πλευρά αυτό αποτελεί θετική εξέλιξη ως προς τη δημοκρατικότη-τα των διαδικασιών από την άλλη όμως δεν έχει διαμορ-φωθεί επαρκώς στο πλαίσιό της μια πραγματιστική και συστηματική μεθοδολογία στη διαφύλαξη και διαχείριση των τοπίων που αποτελεί ακόμα στόχο πολλών προσπα-θειών Έχει όμως προωθηθεί σημαντικά η αναγνώριση του τοπίου στον Ευρωπαϊκό χώρο

Αντίθετα στο επίπεδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης η έν-νοια του τοπίου έχει παραμείνει ουσιαστικά στα αζήτη-τα χωρίς να έχει ενταχθεί οργανικά στα περιβαλλοντικά και χωρικά της προγράμματα Πιθανά αυτό να οφείλεται στη διχογνωμία που βασιλεύει στην Ευρωπαϊκή Ένωση ως προς την αρμοδιότητά της για τα θέματα του χωρικού σχεδιασμού Διχογνωμία που οδήγησε στην παραμέληση ή και εγκατάλειψη σημαντικότατων προγραμμάτων ευ-ρωπαϊκής χωροταξίας που είχε προωθήσει παλαιότερα ο

Μάριος Καμχής κύριο στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτρο-πής Ίσως όμως η παραμέληση αυτή να οφείλεται και στην αδυναμία σύνδεσης του τοπίου με τις laquoαναπτυξιακέςraquo ή και laquoοικονομίστικεςraquo θεωρήσεις που δεσπόζουν στη σημερινή Ένωση Τείνει να αγνοηθεί έτσι η καθοριστική συμβολή του τοπίου στην ποιότητα ζωής των κατοίκων στις μνήμες και συνέχεια των τόπων την πολιτιστική τους ταυτότητα στην υπεραξία που αυτή δημιουργεί και στην ενίσχυση της τουριστικής έλξης Έχουν χρηματοδοτηθεί κατά καιρούς Κοινοτικά προγράμματα που αφορούν το τοπίο χωρίς όμως να αξιοποιηθούν τα αποτελέσματα τους και να οδηγήσουν σε συνεκτική Κοινοτική πολιτική για το τοπίο

Στο διεθνές επίπεδο η Συνθήκη για την Παγκόσμια Κλη-ρονομιά της UNESCO αναγνωρίζει πλέον τοπία στον κατά-λογο των περιοχών της Βέβαια κατά την Ευρωπαϊκή Σύμ-βαση όλα τα τοπία μπορούν να θεωρηθούν ως πολιτιστικά και να απαιτήσουν ενασχόληση και μέριμνα Αλλά αυτά που επιλέγονται από την UNESCO είναι μόνον εκείνα που χαρα-κτηρίζονται από εξέχουσες παγκόσμιες αξίες (outstanding universal values) και είναι μέχρι σήμερα μόνο 85 από τα οποία 79 πολιτιστικά και 6 μεικτά Πρέπει εδώ να σημειωθεί ότι η UNESCO όχι μόνο ενδιαφέρεται αποκλειστικά για τα τοπία με εξέχουσες παγκόσμιες αξίες αλλά τα αντιμετωπίζει ως μία ακόμη κατηγορία παγκόσμιας πολιτισμικής (κυρίως) κληρονομιάς (heritage) κι όχι τόσο ως χωρικές ενότητες οι οποίες είναι ζωντανές και υπόκεινται σε συνεχείς αλλαγές ανάλογα με τις εκάστοτε περιβαλλοντικές κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες κάθε περιόδου

Η Ελλάδα υπήρξε μια από τις πρώτες χώρες που υπέγρα-ψαν την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για το Τοπίο το 2000 Χρει-άστηκε όμως μια δεκαετία για να κυρωθεί η Σύμβαση αυτή από το Κοινοβούλιο που έγινε με το Ν38272010 ΦΕΚ Α 3025022010 δείγμα της έλλειψης ενδιαφέροντος για το τοπίο που είχαν οι μέχρι τότε πολιτικές ηγεσίες

Ένα χρόνο μετά συγκροτήθηκε με υπουργική απόφα-ση η Εθνική Επιτροπή για το Τοπίο με κύριο μέλημα την

εκπλήρωση των υποχρεώσεων της Χώ-ρας που προέκυπταν από την εφαρμογή της Σύμβασης Η Επιτροπή στην οποία η συμμετοχή των μελών της δεν ήταν αμει-βόμενη λειτούργησε μόνο για ενάμισι έτος και μετά σταμάτησε τυπικά λόγω μη αντι-κατάστασης παραιτηθέντων μελών

Στο διάστημα λειτουργίας της η Επιτρο-πή προώθησε δύο κυρίως θέματα

Με τη βοήθεια της Διεύθυνσης Χωρο-ταξίας του ΥΠΕΚΑ ενέταξε τη διαχείριση του τοπίου στις μελέτες για την επικαιρο-ποίηση των Περιφερειακών Πλαισίων Χω-ροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανά-πτυξης που ανατέθηκαν το 2012 για τις 12 περιφέρειες της χώρας Οι μελέτες αυτές περιλαμβάνουν την καταγραφή των τοπί-ων διεθνούς εθνικής και περιφερειακής σημασίας καθώς και όσων έχουν υποστεί ριζικές βλάβες τη διαπίστωση των απειλών που προκαλούν την υποβάθμισής τους και τη διατύπωση γενικών κατευθύνσεων για τη διαφύλαξη ή αποκατάστασή τους Αντί-στοιχα η έννοια του τοπίου εντάχθηκε και στην αναθεώρηση του Ρυθμιστικού Σχεδίου

της Αθήνας Αττικής Ελπίζεται ότι τα αποτελέσματα των μελετών αυτών και η κτηθείσα εμπειρία θα μπορέσουν να αξιοποιηθούν και να αποτελέσουν εργαλεία για την καλή διαχείριση του ελληνικού τοπίου

Δυστυχώς όμως η δεύτερη καίρια πρωτοβουλία της Εθνι-κής Επιτροπής Τοπίου δεν μπόρεσε να υλοποιηθεί ακόμα Πρόκειται για την εκπόνηση μελέτης βάσης που θα περι-λάμβανε την κατάρτιση τυπολογίας του τοπίου την πιλο-τική εφαρμογή προδιαγραφών σε επίπεδο Καλλικράτειου δήμου την παροχή νομικής υποστήριξης για την εκπό-νηση αναγκαίων νομοθετικών ρυθμίσεων τη δημιουργία και λειτουργία Υποστηρικτικής Διαδικτυακής Γεωγραφι-κής Εφαρμογής και τη δημιουργία Βάσης Δεδομένων για το τοπίο την πραγματοποίηση σχετικών εκδηλώσεων δι-αβούλευσης την οργάνωση ενός διεθνούς συνεδρίου την παραγωγή έντυπου υλικού και θα κατέληγε σε διατύπωση εθνικής στρατηγικής για το τοπίο Παρά τη σοβαρή εργασία που έγινε από την Επιτροπή και τη Διεύθυνση Χωροταξί-ας του ΥΠΕΚΑ στην προετοιμασία των προδιαγραφών και των δελτίων έργου για χρηματοδότηση της μελέτης από το ΕΠΠΕΡΑΑ γραφειοκρατικές διαδικασίες ή και πολιτι-κή αδράνεια έχουν αναστείλει την προώθηση αυτής της τόσο χρήσιμης μελέτης Σημειώνεται εδώ ότι τα αποτελέ-σματα της επρόκειτο να τροφοδοτήσουν τα περιφερειακά πλαίσια που αναφέρθηκαν πιο πάνω πράγμα που δεν κα-τέστη δυνατό μέχρι σήμερα

Παρά τις κάποιες αρνητικές εξελίξεις και τη σημερινή δυσμενή συγκυρία η κοινωνική συνειδητοποίηση για το τοπίο εξακολουθεί να ενισχύεται στην Ελλάδα καθώς και η αναγνώριση της δυνητικής του συμβολής στις αναπτυ-ξιακές διαδικασίες ndashκυρίως στον ελληνικό τουρισμόndash αλ-λά και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής Παράγοντες που αργά ή γρήγορα θα ευαισθητοποιήσουν και την πολιτική ηγεσία της χώρας

ΘυΜιΟΣ ΠαΠαΓιαΝΝηΣAρχιτέκτων

ΤΟΠιΟ η ΣυΓΧΡΟΝη ΠΡΟΣΕΓΓιΣη

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 23

Το εξορυκτικό έργο Pascua Lama είχε να αντιμετωπίσει πολλές δυσκολίες από την αρχή πέρα από τις κοινωνικές αντιδράσεις σε Χιλή και Αργεντινή Οι εξελίξεις στη βι-ομηχανία του χρυσού παγκόσμια αλλά και οι ενδο-εταιρικές πολιτικές και οικονο-μικές αποφάσεις επηρέασαν ιδιαίτερα το έργο και τελικά οδήγησαν στην αναστολή του Αυτά τα στοιχεία είναι σημαντικά για τον τομέα της Πολιτικής Οικολογίας καθώς αναζητούμε τι καθορίζει αυτές τις εταιρικές αποφάσεις και ποιών τα συμφέροντα τελικά εξυπηρετούνται Σε αυτό το πλαίσιο η κά-θε επιχείρηση δεν αντιμετωπίζεται ως μο-νολιθική οντότητα αλλά ως ένα δυναμικό πλέγμα σχέσεων εξουσίας αμφισβήτησης και συνεργασίας μεταξύ των διαφόρων φο-ρέων και εκφάνσεων του κεφαλαίουΑν θέ-λουμε να κατανοήσουμε τα κίνητρα και τις πολιτικές της (καναδικής) Barrick Gold στο Pascua Lama της Χιλής πρέπει να laquoανοί-ξουμεraquo το μαύρο κουτί των εταιριών χρυ-σού και να μπούμε στον απόκρυφο κόσμο των χρηματοδοτήσεων που είναι η laquoκαρ-διάraquo της εξορυκτικής βιομηχανίας

Η έκρηξη της τιμής του χρυσού

Ένα σημαντικό στοιχείο που συνθέτει το σκηνικό είναι η τεράστια αύξηση στις τιμές του χρυσού κατά την τελευταία δεκαετία η οποία συνεπάγεται και αύξηση των εξο-ρύξεων σε παγκόσμιο επίπεδο Μέσα από το πρίσμα αυτού που θεωρείται ως η μεγα-λύτερη καταγεγραμμένη άνοδος του εμπο-ρεύματος από τη μεταπολεμική περίοδο και έπειτα (2003-2012) μεγάλες εξορυκτικές εταιρείες χρυσού όπως η Barrick Gold έχουν προχωρήσει σε μεγάλες εξαγορές και έχουν επεκτείνει τις δραστηριότητές τους Συνε-πώς παλαιότερα αδρανή ορυχεία που δεν θα ήταν οικονομικά βιώσιμα να λειτουρ-γήσουν με χαμηλότερες τιμές του χρυσού

έχουν ξαναμπεί στο παιχνίδι όπως είναι και η περίπτωση του Pascua Lama

Εκμεταλλευόμενοι το ενδιαφέρον των επεν-δυτών πολλοί από τους οποίους κερδοσκο-πούν πάνω στις μελλοντικές αυξήσεις των τιμών οι εταιρείες εκδίδουν νέες προσφορές μετοχών στις αγορές Η Wall Street Journalσε άρθρο της το 2012 ανέφερε ότι κατά την τε-λευταία δεκαετία οι τέσσερις μεγαλύτερες εταιρείες εξόρυξης χρυσού (BarrickGold Newmont Newcrest και Goldcorp) έχουν αυξήσει την έκδοση μετοχών κατά 117 Μάλιστα η Barrick Gold κατέχει το laquoβρα-βείοraquo των δύο μεγαλύτερων μετοχικών προ-σφορών στην ιστορία του Χρηματιστηρίου του Τορόντο για τη χρηματοδότηση της το Νοέμβριο του 2013 Οι θεσμικοί επενδυτές (που διαχειρίζονται κατά μίνιμουμ κεφάλαια της τάξης των 100 εκ δολαρίων) όπως τα hedge funds τα συνταξιοδοτικά ταμεία και τα αμοιβαία κεφάλαια είναι ανάμεσα σε εκείνους που κατέχουν σήμερα μεγάλο κε-φάλαιο μετοχών στα μητρώα των εταιρειών εξόρυξης χρυσού

Δημιουργώντας κέρδος για τους μετόχους

Οι θεσμικοί επενδυτές με το τεράστιο μέγεθος των επενδύσεών τους είναι δι-ατεθειμένοι να αναλάβουν ενεργό ρόλο για τις επενδύσεις τους πολύ περισσότερο από ότι οι ιδιώτες επενδυτές Οι μεγάλες συγκεντρώσεις της επένδυσης σε μια εται-ρία τους δίνει μεγαλύτερη διαπραγματευ-τική ισχύ (και μάλιστα ψήφων) ώστε να πιέσουν σε εταιρικά θέματα Οι θεσμικοί μέτοχοι της Barrick Gold προφανώς δεν αποτελούν εξαίρεση Η μη απόδοση των αναμενόμενων μερισμάτων στους μέτοχους αποτέλεσε το βασικό λόγο για να πιεστεί η διοίκηση να εγκαταλείψει το σχέδιο αύ-ξησης των επενδύσεων της laquoγια χάρη της

ανάπτυξηςraquo και να ιεραρχήσει πολύ ψηλά την απόδοση των κερδών στους μέτοχους Μάλιστα στα μέσα του 2012 ο Διευθύνων Συμβούλος απολύθηκε με βάση την κακή απόδοση των μετοχών ενώ συνεχείς ήταν και οι διαμάχες στο διοικητικό συμβούλιο καθώς έπρεπε να σηματοδοτηθεί μια νέα εποχή όπου οι αποδόσεις των μετόχων θα έχουν τον πρώτο λόγο

Λόγω όλων των παραπάνω η Barrick Gold υιοθετεί πλέον μια πιο συντηρητική προσέγγιση στην κατανομή κεφαλαίων μαζί με την υπόσχεση ότι laquoοι αποδόσεις (στους μετόχους) θα καθορίζουν την παραγωγή και όχι το αντίθετοraquo Η εταιρεία έχει αναβάλει για παράδειγμα 4 δισ δολαρίων προγραμ-ματισμένες κεφαλαιακές δαπάνες και έχει προχωρήσει πρόσθετες περικοπές των γε-νικών εξόδων Επιπλέον έχουν πουληθεί ορυχεία χαμηλής αποδοτικότητας και υψη-λού λειτουργικού κόστους όπως είναι τα ορυχεία Darlot Granny Smith και Lawlers στη δυτική Αυστραλία

Το αίνιγμα Pascua Lama

Το Pascua Lama σε αυτό το πλαίσιο απο-τελεί ένα γρίφο για την Barrick Gold Κα-θώς έχει χαρακτηριστεί ως το laquoμεγαλύτε-ρο ορυχείο χαμηλού κόστους στον κόσμοraquo θεωρείται η ναυαρχίδα των περιουσιακών στοιχείων της εταιρείας και αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της μελλοντικής παρα-γωγής χρυσού Είναι από τα μεγαλύτερα ανεκμετάλλευτα κοιτάσματα χρυσού στον κόσμο κατέχοντας την 11η θέση και το τρί-το μεγαλύτερο στη Λατινική Αμερική Για τη Barrick Gold υπήρξε το επίκεντρο των κεφαλαιακών της δαπανών με πάνω από 5 δις δολάρια μέχρι σήμερα Αποτελεί το σημαντικότερο λόγο συγκρούσεων μεταξύ της εταιρείας και των μετόχων της με ορι-σμένους μέτοχους να αμφισβητούν ακόμα

το κατά πόσον θα πρέπει να συνεχιστεί το έργο στο σημερινό περιβάλλον

Σε αυτή τη διαμάχη ήρθαν να προστεθούν η διαρκής αντίδραση και αβεβαιότητα για την περιβαλλοντική συμμόρφωση του έργου με τους κανονισμούς της Χιλής η χαμηλό-τερη τιμή του χρυσού σήμερα και τα 15 δις δολάρια έλλειμμα στα οικονομικά της εται-ρείας Όλοι αυτοί οι παράγοντες οδήγησαν στην αναστολή του έργου Η Barrick Gold μπορεί να κατέφερε με αυτή την απόφαση να περιορίσει τη ζημιά της όμως το μέλλον της τίθεται υπό αμφισβήτηση Η παραγωγή η μεγέθυνση και η υπόσχεση της μελλοντι-κής ανάπτυξης παραμένει αναπόσπαστο μέρος της επιχειρηματικής δραστηριότη-τας της και βάσει αυτών καθορίζεται και η βιωσιμότητά της Αυτό αναγκάζει την εται-ρεία να δηλώσει ότι δεν έχει απομακρυνθεί ολοκληρωτικά από το έργο Πράγματι μια απόφαση να αναστείλει τις τωρινές δρα-στηριότητες δεν σημαίνει ότι χάνει τα με-ταλλευτικά δικαιώματα (τα οποία δεν έχουν ημερομηνία λήξης εφόσον οι ετήσιες πλη-ρωμές γης καταβάλλονται)

Τι θα γίνει στο Pascua Lama

Προς το παρόν η εταιρεία έχει μετριάσει το κίνδυνο έκθεσής της στο έργο εξόρυξης στο Pascua Lama Όλα τα σημάδια δείχνουν μια επιβράδυνση στην εξορυκτική βιομηχανία εν γένει η οποία επιδεινώνεται με την αύξηση της επιφυλακτικότητας εκ μέρους των χρη-ματοοικονομικών επενδυτών να συνεισφέ-ρουν κεφάλαια στη βιομηχανία Αλλά εκεί που οι μικρές εταιρίες εξόρυξης (εταιρείες που αναλαμβάνουν μόνο εξερεύνηση)είτε πωλούνται ή κλείνουν σε περίοδο ύφεσης οι μεγάλες χρυσοθήρες δείχνουν αντοχή Πε-ρίοδοι υφέσεις και πτώσης χαρακτηρίζουν τον κύκλο εξόρυξης στο τέλος της προη-γούμενης ύφεσης για παράδειγμα τα σχέ-δια της λειτουργίας του Pascua Lama είχαν για να ξανακκκινίσουν λίγα χρόνια αργότερα όταν οι τιμές του χρυσού ανέκαμψαν Εκτός από το να περιμένει μέχρι να βελτιωθούν οι συνθήκες η εταιρεία εξετάζει να πουλήσει μέρος του μεριδίου της στο Pascua Lama Τέτοιες συμφωνίες συνεργασίας δεν είναι ασυνήθιστες στον τομέα των εξορύξεων με δεδομένη την υψηλή κεφαλαιακή δαπάνη που απαιτείται Προς το παρόν βέβαια πε-ριμένουν τη στιγμή που τα αποθέματα χρυ-σού στο Pascua Lama θα έχουν μεγαλύτερη αξία και χαμηλότερο επενδυτικό κίνδυνο αν εξορυχτούν από το να παραμένουν κά-τω από το έδαφος

JULIE REYESδιδακτορική ερευνήτρια Πολιτικής Οικολογίας

στο Πανεπιστήμιο του ΜάντσεστερΜετάφραση Δήμητρα Σπαθαρίδου

Επιμέλεια Γιώργος Βελεγράκης

ΧιΛη η στρατηγική της Barrick Gold στο ορυχείο χρυσού Pascua Lama

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1324

Αντιδράσεις για τα πρώτα φορτία ασφαλτώδους άμμου στην Ευρώπη

Για πρώτη φορά φορτία πετρελαίου ασφαλ-τώδους άμμου (tar sand oil) στάλθηκαν στην Ευρώπη και πιο συγκεκριμένα στην Ισπανία για επεξεργασία και διύλιση 600000 βαρέλια αρ-γού πετρελαίου της καναδικής εταιρείας Western

Canada Select (WCS) στάλθηκαν από την ισπανική πετρελαϊκή εταιρεία Repsol σε διυ-λιστήριο του Μπιλμπάο Η εξέλιξη αυτή πυροδότησε αντιδράσεις και διαδηλώσεις έξω από το εργοστάσιο το οποίο βρίσκεται σε μια ιδιαίτερα πυκνοκατοικημένη περιοχή Οι εκδηλώσεις διαμαρτυρίας υποστηρίζονται από τοπικές κινήσεις πολιτών και από περι-βαλλοντικές οργανώσεις που επισημαίνουν τους κινδύνους που δημιουργούν για τους κατοίκους και το περιβάλλον

Από τη μεριά της η εταιρεία απορρίπτει τα ενστάσεις κατοίκων και περιβαλλοντικών οργανώσεων και ισχυρίζεται ότι ο συγκεκριμένος τύπος αργού πετρελαίου παράγει την ίδια ποσότητα εκπομπών με οποιοδήποτε άλλο είδος πετρελαίου

Παρrsquoόλα αυτά μελέτες σε άλλες περιοχές του πλανήτη έχουν συνδέσει την ύπαρ-ξη διυλιστηρίων ασφαλτώδους άμμου με αυξημένα επίπεδα καρκίνου και αναπνευ-στικών νοσημάτων Απόπειρες της ΕΕ να ποσοτικοποιήσει τις εκπομπές αερίων ρύπων από διαδικασίες εξόρυξης και διύλισης πετρελαίου ασφαλτώδους άμμου έχουν προς το παρόν εγκαταλειφθεί μετά τις έντονες αντιδράσεις του Καναδά και της βιομηχανίας πετρελαίου

Ανεπαρκής ο περιορισμός της ΕΕ στα βιοκαύσιμα καταγγέλουν οικολογικές οργανώσεις

Στις 13 Ιουνίου και μετά από μήνες διαπραγματεύσεων οι υπουργοί Ενέργειας της ΕΕ αποφά-σισαν τον περιορισμό των βιοκαυσίμων στο 7 της ενέργειας της Ευρώπης για μεταφορές το 2020 και ενώ η αρχική πρόταση προέβλεπε όριο 5 Οικολογικές οργανώσεις όμως προειδο-ποιούν ότι ο περιορισμός είναι πολύ ήπιος και έρχεται καθυστερημένα Οι αρνητικές συνέπειες από βιοκαύσιμα θα αυξηθούν καθώς το όριο του 7 σημαίνει 50 αύξηση του σημερινού επιπέδου χρήσης βιοκαυσίμωνΠώς όμως τα βιοκαύσιμα που αποτελούν ένα είδος ανανεώσιμης πηγής ενέργειας έφτασαν να αποτελούν κίνδυνο για το περιβάλλονΒασικό επιχείρημα για την πολιτική υποστήριξης των βιοκαυσίμων στην ΕΕ (πχ βιοντήζελ) ήταν ότι έχουν ως αποτέλεσμα χαμηλότερες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου σε σχέση με τα ορυ-κτά καύσιμα δεδομένου πχ ότι τα φυτά που καλλιεργούνται για να παραχθούν τα βιοκαύσιμα απορροφούν διοξείδιο του άνθρακα Ίσως σημαντικότερα κίνητρα όμως ήταν οι αυξανόμενες τιμές των ορυκτών καυσίμων και η ενεργειακή ασφάλειαΚαθώς όμως οι ευρωπαϊκές χώρες και οι προμηθευτές καυσίμων υλοποιούσαν τους στόχους για τα βιοκαύσιμα το αποτέλεσμα ήταν η προώθηση σχεδόν αποκλειστικά βιοκαυσίμων που παράγονται από τροφικές και ενεργειακές καλλιέργειες όπως φοινικέλαιο σόγια ελαιοκράμβη (βιοντήζελ) σιτάρι και καλαμπόκι (αιθανόλη) Η επιστημονική κοινότητα έχει προειδοποιήσει ότι η αυξημένη ζήτηση για βιοκαύσιμα στην ΕΕ οδηγεί στην επέκταση της παγκόσμιας καλλιεργήσιμης γης σε βαθμό που μπορεί τελικά να αυ-ξήσει τις εκπομπές που συντελούν στην κλιματική αλλαγή Αυτή η έμμεση αλλαγή χρήσης γης (Indirect Land Use Change ndash ILUC) συντελείται ως εξής Επιφάνεια γης που μπορεί να χρησι-μοποιηθεί για καλλιέργεια τροφίμων τώρα χρησιμοποιείται για καλλιέργεια καυσίμων Αυτό έχει ως αποτελέσμα να χρειάζεται επιπλέον επιφάνεια καλλιεργήσιμης γης για τα τρόφιμα Η laquoνέαraquo γη συνήθως βρίσκεται σε τροπικές περιοχές όπου μεγάλα δάση κόβονται για να δημιουργηθεί χώρος για καλλιέργειες Αυτή η αποψίλωση μειώνει τα δέντρα και γενικότερα τη βλάστηση που απορροφά διοξείδιο του άνθρακα και αποβάλλει τεράστια μεγέθη αερίων θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα αναιρώντας τον αρχικό στόχο της πολιτικής της ΕΕ για τα βιοκαύσιμα Ταυτόχρονα ο ανταγωνισμός μεταξύ καλλιέργειας βιοκαυσίμων και τροφίμων για εκτάσεις γης και για νερό ανεβάζει τις τιμές των τροφίμων και εντείνει τις διακυμάνσεις των αγορών γεωρ-γικών προϊόντων ενώ οι επιδοτήσεις στα βιοκαύσιμα κοστίζουν περίπου 6 δισ euro το χρόνο στα ευρωπαϊκά κράτηΗ Ευρώπη είναι ήδη η ήπειρος με την υψηλότερη εξάρτηση από εκτάσεις γης εκτός των συνόρων της και έχει το δεύτερο υψηλότερο επίπεδο laquoκατανάλωσης γηςraquo κατά κεφαλήν Σύμφωνα με μελέ-τη του Οικονομικού Πανεπιστήμιου της Βιέννης για την οργάνωση laquoΦίλοι της Γηςraquo ΕυρώπηςΤο αποτύπωμα της κατανάλωσης βιοκαυσίμων σε επιφάνεια γης το 2010 ήταν 450 εκατομμύρια στρέμματα ισοδύναμο με την επιφάνεια της Σουηδίας Το 2030 αν η σημερινή τάση συνεχιστεί η κατανάλωση βιοκαυσίμων της ΕΕ αναμένεται να αυξηθεί κατά 58 χρησιμοποιώντας περίπου 700 εκατομ στρέμματα έκταση ίση με την επιφάνεια της Σουηδίας και της Πολωνίας μαζίΗ χρήση ξύλου για παραγωγή θερμότητας και ηλεκτρισμού προκαλεί το μεγαλύτερο αποτύπωμα περίπου 300 εκατομ στρέμματα δάσους το 2010 που προβλέπεται να φτάσουν τα 400 εκατομ στρέμματα το 2030 Αν όλο αυτό το ξύλο προερχόταν από το εσωτερικό της ΕΕ θα απαιτούσε σχεδόν το 40 όλης της παραγωγικής δασικής έκτασης της ΕυρώπηςΗ Ευρώπη πρέπει όχι μόνο να περιορίσει τη χρήση των βιοκαυσίμων για αυτοκίνητα αλλά και να περιορίσει την τεράστια έκταση γης που χρησιμοποιείται γενικότερα από την ΕΕ θέτοντας υποχρε-ωτικούς στόχους που περιορίζουν την υπερκατανάλωση Τα βιοκαύσιμα μπορούν να παίξουν ρόλο στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής όμως θα πρέπει αυτό να γίνει με χρήση υπολειμμάτων και αποβλήτων (βιοκαύσιμα δεύτερης γενιάς) αντί για την καύση δέντρων και καρπών

ε ίδαμε

Ομπάμα ndash Νέο πρόγραμμα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής

Στις 2 Ιουνίου ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μπάρακ Ομπάμα ανακοίνωσε μέσω της Υπη-ρεσίας Προστασίας του Πε-ριβάλλοντος (EPA) ένα νέο φιλόδοξο πρόγραμμα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερ-μοκηπίου κατά 30 μέχρι το 2030 (έτος βάσης το 2005) Το πρόγραμμα περιλαμβάνει

σειρά μέτρων όπως το κλείσιμο μονάδων ηλεκτροπαραγωγής από άνθρακα την προώ-θηση της εγκατάστασης αιολικών και φωτοβολταϊκών μονάδων την ενίσχυση πολιτικών εξοικονόμησης ενέργειας και την εισαγωγή συστημάτων ανταλλαγής ρύπων Ο προ-σανατολισμός του προγράμματος είναι προς την υιοθέτηση στόχων μείωσης εκπομπών σε επίπεδο Πολιτειών (States) και όχι σε ομοσπονδιακό επίπεδο Βασικός στόχος του προγράμματος είναι η δραστική μείωση των εκπομπών από τα εργοστάσια ηλεκτροπα-ραγωγής που αποτελούν το βασικό παραγωγό αερίων του θερμοκηπίου στις ΗΠΑ

Η πρωτοβουλία Ομπάμα δέχεται σθεναρή κριτική από τη βιομηχανία άνθρακα και τους ρεπουμπλικάνους που θεωρούν ότι το πρόγραμμα αυτό θα περικόψει τις θέσεις εργασί-ας στον κλάδο και θα αυξήσει τα τιμολόγια του ρεύματος Από την άλλη το πρόγραμ-μα αντιμετωπίστηκε πολύ θετικά από τις περιβαλλοντικές οργανώσεις οι οποίες όμως επισημαίνουν ότι και πάλι υπολείπεται των προβλέψεων της Διακυβερνητικής του ΟΗΕ (IPCC) για τις αναπτυγμένες χώρες Αντιδρούν τέλος στην υλοποίηση προγραμμάτων ανταλλαγής (cap and trade) και αντιστάθμισης (offsetting) των εκπομπών ρύπων μεταξύ των Πολιτειών καθώς χρησιμοποιώντας ως παράδειγμα τον αντίστοιχο ευρωπαϊκό μη-χανισμό (ETS) ισχυρίζονται ότι τέτοιου τύπου μηχανισμοί που βασίζονται στους νόμους της αγοράς αποτυγχάνουν να οδηγήσουν σε πραγματικές μειώσεις εκπομπών

Σε κάθε περίπτωση η εξαγγελία του συγκεκριμένου προγράμματος αποτελεί μια πολύ ενδιαφέρουσα εξέλιξη καθώς πρόκειται για την πρώτη εθελοντική δέσμευση των ΗΠΑ σε ένα φιλόδοξο σχέδιο αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής

OικοτριβέςΙούλιος 2014 - τ 13 23

Το εξορυκτικό έργο Pascua Lama είχε να αντιμετωπίσει πολλές δυσκολίες από την αρχή πέρα από τις κοινωνικές αντιδράσεις σε Χιλή και Αργεντινή Οι εξελίξεις στη βι-ομηχανία του χρυσού παγκόσμια αλλά και οι ενδο-εταιρικές πολιτικές και οικονο-μικές αποφάσεις επηρέασαν ιδιαίτερα το έργο και τελικά οδήγησαν στην αναστολή του Αυτά τα στοιχεία είναι σημαντικά για τον τομέα της Πολιτικής Οικολογίας καθώς αναζητούμε τι καθορίζει αυτές τις εταιρικές αποφάσεις και ποιών τα συμφέροντα τελικά εξυπηρετούνται Σε αυτό το πλαίσιο η κά-θε επιχείρηση δεν αντιμετωπίζεται ως μο-νολιθική οντότητα αλλά ως ένα δυναμικό πλέγμα σχέσεων εξουσίας αμφισβήτησης και συνεργασίας μεταξύ των διαφόρων φο-ρέων και εκφάνσεων του κεφαλαίουΑν θέ-λουμε να κατανοήσουμε τα κίνητρα και τις πολιτικές της (καναδικής) Barrick Gold στο Pascua Lama της Χιλής πρέπει να laquoανοί-ξουμεraquo το μαύρο κουτί των εταιριών χρυ-σού και να μπούμε στον απόκρυφο κόσμο των χρηματοδοτήσεων που είναι η laquoκαρ-διάraquo της εξορυκτικής βιομηχανίας

Η έκρηξη της τιμής του χρυσού

Ένα σημαντικό στοιχείο που συνθέτει το σκηνικό είναι η τεράστια αύξηση στις τιμές του χρυσού κατά την τελευταία δεκαετία η οποία συνεπάγεται και αύξηση των εξο-ρύξεων σε παγκόσμιο επίπεδο Μέσα από το πρίσμα αυτού που θεωρείται ως η μεγα-λύτερη καταγεγραμμένη άνοδος του εμπο-ρεύματος από τη μεταπολεμική περίοδο και έπειτα (2003-2012) μεγάλες εξορυκτικές εταιρείες χρυσού όπως η Barrick Gold έχουν προχωρήσει σε μεγάλες εξαγορές και έχουν επεκτείνει τις δραστηριότητές τους Συνε-πώς παλαιότερα αδρανή ορυχεία που δεν θα ήταν οικονομικά βιώσιμα να λειτουρ-γήσουν με χαμηλότερες τιμές του χρυσού

έχουν ξαναμπεί στο παιχνίδι όπως είναι και η περίπτωση του Pascua Lama

Εκμεταλλευόμενοι το ενδιαφέρον των επεν-δυτών πολλοί από τους οποίους κερδοσκο-πούν πάνω στις μελλοντικές αυξήσεις των τιμών οι εταιρείες εκδίδουν νέες προσφορές μετοχών στις αγορές Η Wall Street Journalσε άρθρο της το 2012 ανέφερε ότι κατά την τε-λευταία δεκαετία οι τέσσερις μεγαλύτερες εταιρείες εξόρυξης χρυσού (BarrickGold Newmont Newcrest και Goldcorp) έχουν αυξήσει την έκδοση μετοχών κατά 117 Μάλιστα η Barrick Gold κατέχει το laquoβρα-βείοraquo των δύο μεγαλύτερων μετοχικών προ-σφορών στην ιστορία του Χρηματιστηρίου του Τορόντο για τη χρηματοδότηση της το Νοέμβριο του 2013 Οι θεσμικοί επενδυτές (που διαχειρίζονται κατά μίνιμουμ κεφάλαια της τάξης των 100 εκ δολαρίων) όπως τα hedge funds τα συνταξιοδοτικά ταμεία και τα αμοιβαία κεφάλαια είναι ανάμεσα σε εκείνους που κατέχουν σήμερα μεγάλο κε-φάλαιο μετοχών στα μητρώα των εταιρειών εξόρυξης χρυσού

Δημιουργώντας κέρδος για τους μετόχους

Οι θεσμικοί επενδυτές με το τεράστιο μέγεθος των επενδύσεών τους είναι δι-ατεθειμένοι να αναλάβουν ενεργό ρόλο για τις επενδύσεις τους πολύ περισσότερο από ότι οι ιδιώτες επενδυτές Οι μεγάλες συγκεντρώσεις της επένδυσης σε μια εται-ρία τους δίνει μεγαλύτερη διαπραγματευ-τική ισχύ (και μάλιστα ψήφων) ώστε να πιέσουν σε εταιρικά θέματα Οι θεσμικοί μέτοχοι της Barrick Gold προφανώς δεν αποτελούν εξαίρεση Η μη απόδοση των αναμενόμενων μερισμάτων στους μέτοχους αποτέλεσε το βασικό λόγο για να πιεστεί η διοίκηση να εγκαταλείψει το σχέδιο αύ-ξησης των επενδύσεων της laquoγια χάρη της

ανάπτυξηςraquo και να ιεραρχήσει πολύ ψηλά την απόδοση των κερδών στους μέτοχους Μάλιστα στα μέσα του 2012 ο Διευθύνων Συμβούλος απολύθηκε με βάση την κακή απόδοση των μετοχών ενώ συνεχείς ήταν και οι διαμάχες στο διοικητικό συμβούλιο καθώς έπρεπε να σηματοδοτηθεί μια νέα εποχή όπου οι αποδόσεις των μετόχων θα έχουν τον πρώτο λόγο

Λόγω όλων των παραπάνω η Barrick Gold υιοθετεί πλέον μια πιο συντηρητική προσέγγιση στην κατανομή κεφαλαίων μαζί με την υπόσχεση ότι laquoοι αποδόσεις (στους μετόχους) θα καθορίζουν την παραγωγή και όχι το αντίθετοraquo Η εταιρεία έχει αναβάλει για παράδειγμα 4 δισ δολαρίων προγραμ-ματισμένες κεφαλαιακές δαπάνες και έχει προχωρήσει πρόσθετες περικοπές των γε-νικών εξόδων Επιπλέον έχουν πουληθεί ορυχεία χαμηλής αποδοτικότητας και υψη-λού λειτουργικού κόστους όπως είναι τα ορυχεία Darlot Granny Smith και Lawlers στη δυτική Αυστραλία

Το αίνιγμα Pascua Lama

Το Pascua Lama σε αυτό το πλαίσιο απο-τελεί ένα γρίφο για την Barrick Gold Κα-θώς έχει χαρακτηριστεί ως το laquoμεγαλύτε-ρο ορυχείο χαμηλού κόστους στον κόσμοraquo θεωρείται η ναυαρχίδα των περιουσιακών στοιχείων της εταιρείας και αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της μελλοντικής παρα-γωγής χρυσού Είναι από τα μεγαλύτερα ανεκμετάλλευτα κοιτάσματα χρυσού στον κόσμο κατέχοντας την 11η θέση και το τρί-το μεγαλύτερο στη Λατινική Αμερική Για τη Barrick Gold υπήρξε το επίκεντρο των κεφαλαιακών της δαπανών με πάνω από 5 δις δολάρια μέχρι σήμερα Αποτελεί το σημαντικότερο λόγο συγκρούσεων μεταξύ της εταιρείας και των μετόχων της με ορι-σμένους μέτοχους να αμφισβητούν ακόμα

το κατά πόσον θα πρέπει να συνεχιστεί το έργο στο σημερινό περιβάλλον

Σε αυτή τη διαμάχη ήρθαν να προστεθούν η διαρκής αντίδραση και αβεβαιότητα για την περιβαλλοντική συμμόρφωση του έργου με τους κανονισμούς της Χιλής η χαμηλό-τερη τιμή του χρυσού σήμερα και τα 15 δις δολάρια έλλειμμα στα οικονομικά της εται-ρείας Όλοι αυτοί οι παράγοντες οδήγησαν στην αναστολή του έργου Η Barrick Gold μπορεί να κατέφερε με αυτή την απόφαση να περιορίσει τη ζημιά της όμως το μέλλον της τίθεται υπό αμφισβήτηση Η παραγωγή η μεγέθυνση και η υπόσχεση της μελλοντι-κής ανάπτυξης παραμένει αναπόσπαστο μέρος της επιχειρηματικής δραστηριότη-τας της και βάσει αυτών καθορίζεται και η βιωσιμότητά της Αυτό αναγκάζει την εται-ρεία να δηλώσει ότι δεν έχει απομακρυνθεί ολοκληρωτικά από το έργο Πράγματι μια απόφαση να αναστείλει τις τωρινές δρα-στηριότητες δεν σημαίνει ότι χάνει τα με-ταλλευτικά δικαιώματα (τα οποία δεν έχουν ημερομηνία λήξης εφόσον οι ετήσιες πλη-ρωμές γης καταβάλλονται)

Τι θα γίνει στο Pascua Lama

Προς το παρόν η εταιρεία έχει μετριάσει το κίνδυνο έκθεσής της στο έργο εξόρυξης στο Pascua Lama Όλα τα σημάδια δείχνουν μια επιβράδυνση στην εξορυκτική βιομηχανία εν γένει η οποία επιδεινώνεται με την αύξηση της επιφυλακτικότητας εκ μέρους των χρη-ματοοικονομικών επενδυτών να συνεισφέ-ρουν κεφάλαια στη βιομηχανία Αλλά εκεί που οι μικρές εταιρίες εξόρυξης (εταιρείες που αναλαμβάνουν μόνο εξερεύνηση)είτε πωλούνται ή κλείνουν σε περίοδο ύφεσης οι μεγάλες χρυσοθήρες δείχνουν αντοχή Πε-ρίοδοι υφέσεις και πτώσης χαρακτηρίζουν τον κύκλο εξόρυξης στο τέλος της προη-γούμενης ύφεσης για παράδειγμα τα σχέ-δια της λειτουργίας του Pascua Lama είχαν για να ξανακκκινίσουν λίγα χρόνια αργότερα όταν οι τιμές του χρυσού ανέκαμψαν Εκτός από το να περιμένει μέχρι να βελτιωθούν οι συνθήκες η εταιρεία εξετάζει να πουλήσει μέρος του μεριδίου της στο Pascua Lama Τέτοιες συμφωνίες συνεργασίας δεν είναι ασυνήθιστες στον τομέα των εξορύξεων με δεδομένη την υψηλή κεφαλαιακή δαπάνη που απαιτείται Προς το παρόν βέβαια πε-ριμένουν τη στιγμή που τα αποθέματα χρυ-σού στο Pascua Lama θα έχουν μεγαλύτερη αξία και χαμηλότερο επενδυτικό κίνδυνο αν εξορυχτούν από το να παραμένουν κά-τω από το έδαφος

JULIE REYESδιδακτορική ερευνήτρια Πολιτικής Οικολογίας

στο Πανεπιστήμιο του ΜάντσεστερΜετάφραση Δήμητρα Σπαθαρίδου

Επιμέλεια Γιώργος Βελεγράκης

ΧιΛη η στρατηγική της Barrick Gold στο ορυχείο χρυσού Pascua Lama

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1324

Αντιδράσεις για τα πρώτα φορτία ασφαλτώδους άμμου στην Ευρώπη

Για πρώτη φορά φορτία πετρελαίου ασφαλ-τώδους άμμου (tar sand oil) στάλθηκαν στην Ευρώπη και πιο συγκεκριμένα στην Ισπανία για επεξεργασία και διύλιση 600000 βαρέλια αρ-γού πετρελαίου της καναδικής εταιρείας Western

Canada Select (WCS) στάλθηκαν από την ισπανική πετρελαϊκή εταιρεία Repsol σε διυ-λιστήριο του Μπιλμπάο Η εξέλιξη αυτή πυροδότησε αντιδράσεις και διαδηλώσεις έξω από το εργοστάσιο το οποίο βρίσκεται σε μια ιδιαίτερα πυκνοκατοικημένη περιοχή Οι εκδηλώσεις διαμαρτυρίας υποστηρίζονται από τοπικές κινήσεις πολιτών και από περι-βαλλοντικές οργανώσεις που επισημαίνουν τους κινδύνους που δημιουργούν για τους κατοίκους και το περιβάλλον

Από τη μεριά της η εταιρεία απορρίπτει τα ενστάσεις κατοίκων και περιβαλλοντικών οργανώσεων και ισχυρίζεται ότι ο συγκεκριμένος τύπος αργού πετρελαίου παράγει την ίδια ποσότητα εκπομπών με οποιοδήποτε άλλο είδος πετρελαίου

Παρrsquoόλα αυτά μελέτες σε άλλες περιοχές του πλανήτη έχουν συνδέσει την ύπαρ-ξη διυλιστηρίων ασφαλτώδους άμμου με αυξημένα επίπεδα καρκίνου και αναπνευ-στικών νοσημάτων Απόπειρες της ΕΕ να ποσοτικοποιήσει τις εκπομπές αερίων ρύπων από διαδικασίες εξόρυξης και διύλισης πετρελαίου ασφαλτώδους άμμου έχουν προς το παρόν εγκαταλειφθεί μετά τις έντονες αντιδράσεις του Καναδά και της βιομηχανίας πετρελαίου

Ανεπαρκής ο περιορισμός της ΕΕ στα βιοκαύσιμα καταγγέλουν οικολογικές οργανώσεις

Στις 13 Ιουνίου και μετά από μήνες διαπραγματεύσεων οι υπουργοί Ενέργειας της ΕΕ αποφά-σισαν τον περιορισμό των βιοκαυσίμων στο 7 της ενέργειας της Ευρώπης για μεταφορές το 2020 και ενώ η αρχική πρόταση προέβλεπε όριο 5 Οικολογικές οργανώσεις όμως προειδο-ποιούν ότι ο περιορισμός είναι πολύ ήπιος και έρχεται καθυστερημένα Οι αρνητικές συνέπειες από βιοκαύσιμα θα αυξηθούν καθώς το όριο του 7 σημαίνει 50 αύξηση του σημερινού επιπέδου χρήσης βιοκαυσίμωνΠώς όμως τα βιοκαύσιμα που αποτελούν ένα είδος ανανεώσιμης πηγής ενέργειας έφτασαν να αποτελούν κίνδυνο για το περιβάλλονΒασικό επιχείρημα για την πολιτική υποστήριξης των βιοκαυσίμων στην ΕΕ (πχ βιοντήζελ) ήταν ότι έχουν ως αποτέλεσμα χαμηλότερες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου σε σχέση με τα ορυ-κτά καύσιμα δεδομένου πχ ότι τα φυτά που καλλιεργούνται για να παραχθούν τα βιοκαύσιμα απορροφούν διοξείδιο του άνθρακα Ίσως σημαντικότερα κίνητρα όμως ήταν οι αυξανόμενες τιμές των ορυκτών καυσίμων και η ενεργειακή ασφάλειαΚαθώς όμως οι ευρωπαϊκές χώρες και οι προμηθευτές καυσίμων υλοποιούσαν τους στόχους για τα βιοκαύσιμα το αποτέλεσμα ήταν η προώθηση σχεδόν αποκλειστικά βιοκαυσίμων που παράγονται από τροφικές και ενεργειακές καλλιέργειες όπως φοινικέλαιο σόγια ελαιοκράμβη (βιοντήζελ) σιτάρι και καλαμπόκι (αιθανόλη) Η επιστημονική κοινότητα έχει προειδοποιήσει ότι η αυξημένη ζήτηση για βιοκαύσιμα στην ΕΕ οδηγεί στην επέκταση της παγκόσμιας καλλιεργήσιμης γης σε βαθμό που μπορεί τελικά να αυ-ξήσει τις εκπομπές που συντελούν στην κλιματική αλλαγή Αυτή η έμμεση αλλαγή χρήσης γης (Indirect Land Use Change ndash ILUC) συντελείται ως εξής Επιφάνεια γης που μπορεί να χρησι-μοποιηθεί για καλλιέργεια τροφίμων τώρα χρησιμοποιείται για καλλιέργεια καυσίμων Αυτό έχει ως αποτελέσμα να χρειάζεται επιπλέον επιφάνεια καλλιεργήσιμης γης για τα τρόφιμα Η laquoνέαraquo γη συνήθως βρίσκεται σε τροπικές περιοχές όπου μεγάλα δάση κόβονται για να δημιουργηθεί χώρος για καλλιέργειες Αυτή η αποψίλωση μειώνει τα δέντρα και γενικότερα τη βλάστηση που απορροφά διοξείδιο του άνθρακα και αποβάλλει τεράστια μεγέθη αερίων θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα αναιρώντας τον αρχικό στόχο της πολιτικής της ΕΕ για τα βιοκαύσιμα Ταυτόχρονα ο ανταγωνισμός μεταξύ καλλιέργειας βιοκαυσίμων και τροφίμων για εκτάσεις γης και για νερό ανεβάζει τις τιμές των τροφίμων και εντείνει τις διακυμάνσεις των αγορών γεωρ-γικών προϊόντων ενώ οι επιδοτήσεις στα βιοκαύσιμα κοστίζουν περίπου 6 δισ euro το χρόνο στα ευρωπαϊκά κράτηΗ Ευρώπη είναι ήδη η ήπειρος με την υψηλότερη εξάρτηση από εκτάσεις γης εκτός των συνόρων της και έχει το δεύτερο υψηλότερο επίπεδο laquoκατανάλωσης γηςraquo κατά κεφαλήν Σύμφωνα με μελέ-τη του Οικονομικού Πανεπιστήμιου της Βιέννης για την οργάνωση laquoΦίλοι της Γηςraquo ΕυρώπηςΤο αποτύπωμα της κατανάλωσης βιοκαυσίμων σε επιφάνεια γης το 2010 ήταν 450 εκατομμύρια στρέμματα ισοδύναμο με την επιφάνεια της Σουηδίας Το 2030 αν η σημερινή τάση συνεχιστεί η κατανάλωση βιοκαυσίμων της ΕΕ αναμένεται να αυξηθεί κατά 58 χρησιμοποιώντας περίπου 700 εκατομ στρέμματα έκταση ίση με την επιφάνεια της Σουηδίας και της Πολωνίας μαζίΗ χρήση ξύλου για παραγωγή θερμότητας και ηλεκτρισμού προκαλεί το μεγαλύτερο αποτύπωμα περίπου 300 εκατομ στρέμματα δάσους το 2010 που προβλέπεται να φτάσουν τα 400 εκατομ στρέμματα το 2030 Αν όλο αυτό το ξύλο προερχόταν από το εσωτερικό της ΕΕ θα απαιτούσε σχεδόν το 40 όλης της παραγωγικής δασικής έκτασης της ΕυρώπηςΗ Ευρώπη πρέπει όχι μόνο να περιορίσει τη χρήση των βιοκαυσίμων για αυτοκίνητα αλλά και να περιορίσει την τεράστια έκταση γης που χρησιμοποιείται γενικότερα από την ΕΕ θέτοντας υποχρε-ωτικούς στόχους που περιορίζουν την υπερκατανάλωση Τα βιοκαύσιμα μπορούν να παίξουν ρόλο στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής όμως θα πρέπει αυτό να γίνει με χρήση υπολειμμάτων και αποβλήτων (βιοκαύσιμα δεύτερης γενιάς) αντί για την καύση δέντρων και καρπών

ε ίδαμε

Ομπάμα ndash Νέο πρόγραμμα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής

Στις 2 Ιουνίου ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μπάρακ Ομπάμα ανακοίνωσε μέσω της Υπη-ρεσίας Προστασίας του Πε-ριβάλλοντος (EPA) ένα νέο φιλόδοξο πρόγραμμα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερ-μοκηπίου κατά 30 μέχρι το 2030 (έτος βάσης το 2005) Το πρόγραμμα περιλαμβάνει

σειρά μέτρων όπως το κλείσιμο μονάδων ηλεκτροπαραγωγής από άνθρακα την προώ-θηση της εγκατάστασης αιολικών και φωτοβολταϊκών μονάδων την ενίσχυση πολιτικών εξοικονόμησης ενέργειας και την εισαγωγή συστημάτων ανταλλαγής ρύπων Ο προ-σανατολισμός του προγράμματος είναι προς την υιοθέτηση στόχων μείωσης εκπομπών σε επίπεδο Πολιτειών (States) και όχι σε ομοσπονδιακό επίπεδο Βασικός στόχος του προγράμματος είναι η δραστική μείωση των εκπομπών από τα εργοστάσια ηλεκτροπα-ραγωγής που αποτελούν το βασικό παραγωγό αερίων του θερμοκηπίου στις ΗΠΑ

Η πρωτοβουλία Ομπάμα δέχεται σθεναρή κριτική από τη βιομηχανία άνθρακα και τους ρεπουμπλικάνους που θεωρούν ότι το πρόγραμμα αυτό θα περικόψει τις θέσεις εργασί-ας στον κλάδο και θα αυξήσει τα τιμολόγια του ρεύματος Από την άλλη το πρόγραμ-μα αντιμετωπίστηκε πολύ θετικά από τις περιβαλλοντικές οργανώσεις οι οποίες όμως επισημαίνουν ότι και πάλι υπολείπεται των προβλέψεων της Διακυβερνητικής του ΟΗΕ (IPCC) για τις αναπτυγμένες χώρες Αντιδρούν τέλος στην υλοποίηση προγραμμάτων ανταλλαγής (cap and trade) και αντιστάθμισης (offsetting) των εκπομπών ρύπων μεταξύ των Πολιτειών καθώς χρησιμοποιώντας ως παράδειγμα τον αντίστοιχο ευρωπαϊκό μη-χανισμό (ETS) ισχυρίζονται ότι τέτοιου τύπου μηχανισμοί που βασίζονται στους νόμους της αγοράς αποτυγχάνουν να οδηγήσουν σε πραγματικές μειώσεις εκπομπών

Σε κάθε περίπτωση η εξαγγελία του συγκεκριμένου προγράμματος αποτελεί μια πολύ ενδιαφέρουσα εξέλιξη καθώς πρόκειται για την πρώτη εθελοντική δέσμευση των ΗΠΑ σε ένα φιλόδοξο σχέδιο αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής

Oικοτριβές

Ιούλιος 2014 - τ 1324

Αντιδράσεις για τα πρώτα φορτία ασφαλτώδους άμμου στην Ευρώπη

Για πρώτη φορά φορτία πετρελαίου ασφαλ-τώδους άμμου (tar sand oil) στάλθηκαν στην Ευρώπη και πιο συγκεκριμένα στην Ισπανία για επεξεργασία και διύλιση 600000 βαρέλια αρ-γού πετρελαίου της καναδικής εταιρείας Western

Canada Select (WCS) στάλθηκαν από την ισπανική πετρελαϊκή εταιρεία Repsol σε διυ-λιστήριο του Μπιλμπάο Η εξέλιξη αυτή πυροδότησε αντιδράσεις και διαδηλώσεις έξω από το εργοστάσιο το οποίο βρίσκεται σε μια ιδιαίτερα πυκνοκατοικημένη περιοχή Οι εκδηλώσεις διαμαρτυρίας υποστηρίζονται από τοπικές κινήσεις πολιτών και από περι-βαλλοντικές οργανώσεις που επισημαίνουν τους κινδύνους που δημιουργούν για τους κατοίκους και το περιβάλλον

Από τη μεριά της η εταιρεία απορρίπτει τα ενστάσεις κατοίκων και περιβαλλοντικών οργανώσεων και ισχυρίζεται ότι ο συγκεκριμένος τύπος αργού πετρελαίου παράγει την ίδια ποσότητα εκπομπών με οποιοδήποτε άλλο είδος πετρελαίου

Παρrsquoόλα αυτά μελέτες σε άλλες περιοχές του πλανήτη έχουν συνδέσει την ύπαρ-ξη διυλιστηρίων ασφαλτώδους άμμου με αυξημένα επίπεδα καρκίνου και αναπνευ-στικών νοσημάτων Απόπειρες της ΕΕ να ποσοτικοποιήσει τις εκπομπές αερίων ρύπων από διαδικασίες εξόρυξης και διύλισης πετρελαίου ασφαλτώδους άμμου έχουν προς το παρόν εγκαταλειφθεί μετά τις έντονες αντιδράσεις του Καναδά και της βιομηχανίας πετρελαίου

Ανεπαρκής ο περιορισμός της ΕΕ στα βιοκαύσιμα καταγγέλουν οικολογικές οργανώσεις

Στις 13 Ιουνίου και μετά από μήνες διαπραγματεύσεων οι υπουργοί Ενέργειας της ΕΕ αποφά-σισαν τον περιορισμό των βιοκαυσίμων στο 7 της ενέργειας της Ευρώπης για μεταφορές το 2020 και ενώ η αρχική πρόταση προέβλεπε όριο 5 Οικολογικές οργανώσεις όμως προειδο-ποιούν ότι ο περιορισμός είναι πολύ ήπιος και έρχεται καθυστερημένα Οι αρνητικές συνέπειες από βιοκαύσιμα θα αυξηθούν καθώς το όριο του 7 σημαίνει 50 αύξηση του σημερινού επιπέδου χρήσης βιοκαυσίμωνΠώς όμως τα βιοκαύσιμα που αποτελούν ένα είδος ανανεώσιμης πηγής ενέργειας έφτασαν να αποτελούν κίνδυνο για το περιβάλλονΒασικό επιχείρημα για την πολιτική υποστήριξης των βιοκαυσίμων στην ΕΕ (πχ βιοντήζελ) ήταν ότι έχουν ως αποτέλεσμα χαμηλότερες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου σε σχέση με τα ορυ-κτά καύσιμα δεδομένου πχ ότι τα φυτά που καλλιεργούνται για να παραχθούν τα βιοκαύσιμα απορροφούν διοξείδιο του άνθρακα Ίσως σημαντικότερα κίνητρα όμως ήταν οι αυξανόμενες τιμές των ορυκτών καυσίμων και η ενεργειακή ασφάλειαΚαθώς όμως οι ευρωπαϊκές χώρες και οι προμηθευτές καυσίμων υλοποιούσαν τους στόχους για τα βιοκαύσιμα το αποτέλεσμα ήταν η προώθηση σχεδόν αποκλειστικά βιοκαυσίμων που παράγονται από τροφικές και ενεργειακές καλλιέργειες όπως φοινικέλαιο σόγια ελαιοκράμβη (βιοντήζελ) σιτάρι και καλαμπόκι (αιθανόλη) Η επιστημονική κοινότητα έχει προειδοποιήσει ότι η αυξημένη ζήτηση για βιοκαύσιμα στην ΕΕ οδηγεί στην επέκταση της παγκόσμιας καλλιεργήσιμης γης σε βαθμό που μπορεί τελικά να αυ-ξήσει τις εκπομπές που συντελούν στην κλιματική αλλαγή Αυτή η έμμεση αλλαγή χρήσης γης (Indirect Land Use Change ndash ILUC) συντελείται ως εξής Επιφάνεια γης που μπορεί να χρησι-μοποιηθεί για καλλιέργεια τροφίμων τώρα χρησιμοποιείται για καλλιέργεια καυσίμων Αυτό έχει ως αποτελέσμα να χρειάζεται επιπλέον επιφάνεια καλλιεργήσιμης γης για τα τρόφιμα Η laquoνέαraquo γη συνήθως βρίσκεται σε τροπικές περιοχές όπου μεγάλα δάση κόβονται για να δημιουργηθεί χώρος για καλλιέργειες Αυτή η αποψίλωση μειώνει τα δέντρα και γενικότερα τη βλάστηση που απορροφά διοξείδιο του άνθρακα και αποβάλλει τεράστια μεγέθη αερίων θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα αναιρώντας τον αρχικό στόχο της πολιτικής της ΕΕ για τα βιοκαύσιμα Ταυτόχρονα ο ανταγωνισμός μεταξύ καλλιέργειας βιοκαυσίμων και τροφίμων για εκτάσεις γης και για νερό ανεβάζει τις τιμές των τροφίμων και εντείνει τις διακυμάνσεις των αγορών γεωρ-γικών προϊόντων ενώ οι επιδοτήσεις στα βιοκαύσιμα κοστίζουν περίπου 6 δισ euro το χρόνο στα ευρωπαϊκά κράτηΗ Ευρώπη είναι ήδη η ήπειρος με την υψηλότερη εξάρτηση από εκτάσεις γης εκτός των συνόρων της και έχει το δεύτερο υψηλότερο επίπεδο laquoκατανάλωσης γηςraquo κατά κεφαλήν Σύμφωνα με μελέ-τη του Οικονομικού Πανεπιστήμιου της Βιέννης για την οργάνωση laquoΦίλοι της Γηςraquo ΕυρώπηςΤο αποτύπωμα της κατανάλωσης βιοκαυσίμων σε επιφάνεια γης το 2010 ήταν 450 εκατομμύρια στρέμματα ισοδύναμο με την επιφάνεια της Σουηδίας Το 2030 αν η σημερινή τάση συνεχιστεί η κατανάλωση βιοκαυσίμων της ΕΕ αναμένεται να αυξηθεί κατά 58 χρησιμοποιώντας περίπου 700 εκατομ στρέμματα έκταση ίση με την επιφάνεια της Σουηδίας και της Πολωνίας μαζίΗ χρήση ξύλου για παραγωγή θερμότητας και ηλεκτρισμού προκαλεί το μεγαλύτερο αποτύπωμα περίπου 300 εκατομ στρέμματα δάσους το 2010 που προβλέπεται να φτάσουν τα 400 εκατομ στρέμματα το 2030 Αν όλο αυτό το ξύλο προερχόταν από το εσωτερικό της ΕΕ θα απαιτούσε σχεδόν το 40 όλης της παραγωγικής δασικής έκτασης της ΕυρώπηςΗ Ευρώπη πρέπει όχι μόνο να περιορίσει τη χρήση των βιοκαυσίμων για αυτοκίνητα αλλά και να περιορίσει την τεράστια έκταση γης που χρησιμοποιείται γενικότερα από την ΕΕ θέτοντας υποχρε-ωτικούς στόχους που περιορίζουν την υπερκατανάλωση Τα βιοκαύσιμα μπορούν να παίξουν ρόλο στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής όμως θα πρέπει αυτό να γίνει με χρήση υπολειμμάτων και αποβλήτων (βιοκαύσιμα δεύτερης γενιάς) αντί για την καύση δέντρων και καρπών

ε ίδαμε

Ομπάμα ndash Νέο πρόγραμμα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής

Στις 2 Ιουνίου ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μπάρακ Ομπάμα ανακοίνωσε μέσω της Υπη-ρεσίας Προστασίας του Πε-ριβάλλοντος (EPA) ένα νέο φιλόδοξο πρόγραμμα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερ-μοκηπίου κατά 30 μέχρι το 2030 (έτος βάσης το 2005) Το πρόγραμμα περιλαμβάνει

σειρά μέτρων όπως το κλείσιμο μονάδων ηλεκτροπαραγωγής από άνθρακα την προώ-θηση της εγκατάστασης αιολικών και φωτοβολταϊκών μονάδων την ενίσχυση πολιτικών εξοικονόμησης ενέργειας και την εισαγωγή συστημάτων ανταλλαγής ρύπων Ο προ-σανατολισμός του προγράμματος είναι προς την υιοθέτηση στόχων μείωσης εκπομπών σε επίπεδο Πολιτειών (States) και όχι σε ομοσπονδιακό επίπεδο Βασικός στόχος του προγράμματος είναι η δραστική μείωση των εκπομπών από τα εργοστάσια ηλεκτροπα-ραγωγής που αποτελούν το βασικό παραγωγό αερίων του θερμοκηπίου στις ΗΠΑ

Η πρωτοβουλία Ομπάμα δέχεται σθεναρή κριτική από τη βιομηχανία άνθρακα και τους ρεπουμπλικάνους που θεωρούν ότι το πρόγραμμα αυτό θα περικόψει τις θέσεις εργασί-ας στον κλάδο και θα αυξήσει τα τιμολόγια του ρεύματος Από την άλλη το πρόγραμ-μα αντιμετωπίστηκε πολύ θετικά από τις περιβαλλοντικές οργανώσεις οι οποίες όμως επισημαίνουν ότι και πάλι υπολείπεται των προβλέψεων της Διακυβερνητικής του ΟΗΕ (IPCC) για τις αναπτυγμένες χώρες Αντιδρούν τέλος στην υλοποίηση προγραμμάτων ανταλλαγής (cap and trade) και αντιστάθμισης (offsetting) των εκπομπών ρύπων μεταξύ των Πολιτειών καθώς χρησιμοποιώντας ως παράδειγμα τον αντίστοιχο ευρωπαϊκό μη-χανισμό (ETS) ισχυρίζονται ότι τέτοιου τύπου μηχανισμοί που βασίζονται στους νόμους της αγοράς αποτυγχάνουν να οδηγήσουν σε πραγματικές μειώσεις εκπομπών

Σε κάθε περίπτωση η εξαγγελία του συγκεκριμένου προγράμματος αποτελεί μια πολύ ενδιαφέρουσα εξέλιξη καθώς πρόκειται για την πρώτη εθελοντική δέσμευση των ΗΠΑ σε ένα φιλόδοξο σχέδιο αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής