Βιολογία Α Γυμν - Σαβάλλας Κεφ 1,2,3

7/18/2019 Βιολογία Α Γυμν - Σαβάλλας Κεφ 1,2,3

http://slidepdf.com/reader/full/-12355cf9436550346f57ba06561 1/28

Φίλη µαθήτρια - Φίλε µαθητή,

Αυτό το βιβλίο γράφτηκε µε σκοπό να σε βοηθήσει να ανταποκριθείς πιο εύκολα και πιο καλά στις

απαιτήσεις του µαθήµατος της Βιολογίας της Α Γυµνασίου.

Το βιβλίο είναι χωρισµένο σε 22 κεφάλαια, καθένα από τα οποία αντιστοιχεί κατά κανόνα σε

ύλη που µπορεί να διδαχθεί στη διάρκεια µίας σχολικής ώρας.Κάθε κεφάλαιο περιλαµβάνει:

• Θεωρία µε τη µορφή απαντηµένων ερωτήσεων

• Απαντήσεις και υποδείξεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου, στις οποίες περιλαµβάνονται οι

Ερωτήσεις – Προβλήµατα – ∆ραστηριότητες , οι Μικρές έρευνες και εργασίες και το «Ας

σκεφτούµε», καθώς και οι Ερωτήσεις για Επανάληψη στο τέλος κάθε ενότητας κεφαλαίων.

• Θέµατα για απάντηση

• Στο τέλος κάθε ενότητας κεφαλαίων που περιγράφουν µία λειτουργία και ένα σύστηµα οργάνων

Eπισκόπηση της λειτουργίας στις διάφορες κατηγορίες ζώων . Η επισκόπηση αντιστοιχεί στο σχετικό δισέλιδο του σχολικού βιβλίου και µπορεί να διδαχθεί ανάλογα µε το σχεδιασµό του

καθηγητή σε µία ή δύο σχολικές ώρες.

• Επαναληπτικά Θέµατα για Απάντηση και Ωριαία Κριτήρια Αξιολόγησης στο τέλος κάθε ενότη-

τας κεφαλαίων.

Στο τέλος του βιβλίου περιλαµβάνονται:

• Απαντήσεις στις ερωτήσεις των δραστηριοτήτων του Τετραδίου εργασιών

• Απαντήσεις στα Φύλλα Εργασίας του Εργαστηριακού οδηγού

• Υποδείξεις για το είδος των απαντήσεων στις ερωτήσεις των Φύλλων Εργασίας και Αξιολόγησης που βρίσκονται στο Βιβλίο του εκπαιδευτικού

• Aπαντήσεις στα Θέµατα για απάντηση, στα Επαναληπτικά Θέµατα για Απάντηση και στα Ωριαία

Κριτήρια Αξιολόγησης

Θα ήθελα να ευχαριστήσω τους φίλους συναδέλφους Σ. Κουτσούνη και Σ. Σοφού για τη

βοήθειά τους καθώς και το φίλο συνάδελφο ∆. Αυγερινό για τη συνεργασία του στην έκδοση

του βιβλίου.

Επιπλέον, θα µου είναι ευχάριστο να επικοινωνήσει µαζί µου όποιος, χρησιµοποιώντας αυτό

το βιβλίο, έχει να διατυπώσει κάποια απορία ή παρατήρηση. Ν. Ι. Τζαβάρας



ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Κεφάλαιο 1 Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11Θέµατα για απάντηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14

Κεφάλαιο 2 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΜΕΘΟ∆Ο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19Απαντήσεις στις ερωτήσεις για επανάληψη του σχολικού βιβλίου . . . . . . . . . . . . . . . . .19Θέµατα για απάντηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22

Κεφάλαιο 3 Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ. ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ . . . . . . . . .25

Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27Θέµατα για απάντηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30

Κεφάλαιο 4 Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ. ΚΥΤΤΑΡΟ: Η ΜΟΝΑ∆Α ΤΗΣ ΖΩΗΣ . . . . . . . . . . . . . .33Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .35Θέµατα για απάντηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .36

Κεφάλαιο 5 Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ. Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΩΝ ΠΟΛΥΚΥΤΤΑΡΩΝ

ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .39Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .41

Θέµατα για απάντηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .43

Κεφάλαιο 6 Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ. ΑΛΛΗΛΕΠΙ∆ΡΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΕΣ . . . . . . . . .46Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .48Θέµατα για απάντηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .50Απαντήσεις στις ερωτήσεις για επανάληψη του σχολικού βιβλίου . . . . . . . . . . . . . . . . .52Επαναληπτικά Θέµατα για Απάντηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .571o Ωριαίο Κριτήριο Αξιολόγησης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .58

Κεφάλαιο 7 ΠΡΟΣΛΗΨΗ ΟΥΣΙΩΝ ΚΑΙ ΠΕΨΗ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .60

Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .62Θέµατα για απάντηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .65

Κεφάλαιο 8 ΠΡΟΣΛΗΨΗ ΟΥΣΙΩΝ ΚΑΙ ΠΕΨΗ

Α. ΣΤΟΥΣ ΜΟΝΟΚΥΤΤΑΡΟΥΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥΣ

Β. ΣΤΟΥΣ ΖΩΙΚΟΥΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥΣ

Γ. ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ (ΜΕΡΟΣ Α ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .68Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .70Θέµατα για απάντηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .74

Κεφάλαιο 9 Η ΠΡΟΣΛΗΨΗ ΟΥΣΙΩΝ ΚΑΙ Η ΠΕΨΗ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ (ΜΕΡΟΣ Β ) . . . . . . . . .77



Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .79Θέµατα για απάντηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .82Επίσκοπηση της πρόσληψης ουσιών και της πέψης στα ζώα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .84Απαντήσεις στις ερωτήσεις για επανάληψη του σχολικού βιβλίου . . . . . . . . . . . . . . . . .85Επαναληπτικά Θέµατα για Απάντηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .92

2o Ωριαίο Κριτήριο Αξιολόγησης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .93

Κεφάλαιο 10 ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΚΑΙ ΑΠΟΒΟΛΗ ΟΥΣΙΩΝ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .94Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .96Θέµατα για απάντηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .97

Κεφάλαιο 11 Η ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΚΑΙ Η ΑΠΟΒΟΛΗ ΟΥΣΙΩΝ ΣΤΟΥΣ ΖΩΙΚΟΥΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥΣ . . . .100Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .102Θέµατα για απάντηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .103

Κεφάλαιο 12 Η ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΚΑΙ Η ΑΠΟΒΟΛΗ ΟΥΣΙΩΝ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ . . . . . . . . . . . .106Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .109Θέµατα για απάντηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .111

Κεφάλαιο 13 ΤΟ ΟΥΡΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .114Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .115Θέµατα για απάντηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .117Επίσκοπηση της µεταφοράς και αποβολής ουσιών στα ζώα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .119Απαντήσεις στις ερωτήσεις για επανάληψη του σχολικού βιβλίου . . . . . . . . . . . . . . .120Επαναληπτικά Θέµατα για Απάντηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1243o Ωριαίο Κριτήριο Αξιολόγησης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .125

Κεφάλαιο 14 ΑΝΑΠΝΟΗ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .127Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .130Θέµατα για απάντηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .135

Κεφάλαιο 15 Η ΑΝΑΠΝΟΗ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .138Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .141Θέµατα για απάντηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .146

Επίσκοπηση της αναπνοής στα ζώα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .149Απαντήσεις στις ερωτήσεις για επανάληψη του σχολικού βιβλίου . . . . . . . . . . . . . . .150Επαναληπτικά Θέµατα για Απάντηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1564o Ωριαίο Κριτήριο Αξιολόγησης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .157

Κεφάλαιο 16 ΣΤΗΡΙΞΗ ΚΑΙ ΚΙΝΗΣΗ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .159Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .161Θέµατα για απάντηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .165

Κεφάλαιο 17 ΤΟ ΜΥΟΣΚΕΛΕΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ.

Ο ΣΚΕΛΕΤΟΣ – Η ∆ΟΜΗ ΤΩΝ ΟΣΤΩΝ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .168



Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .170Θέµατα για απάντηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .172

Κεφάλαιο 18 ΤΟ ΜΥΟΣΚΕΛΕΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ.

ΟΙ ΑΡΘΡΩΣΕΙΣ – ΟΙ ΜΥΕΣ – ΜΥΟΣΚΕΛΕΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .174

Θέµατα για απάντηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .176Επισκόπηση της στήριξης και της κίνησης στα ζώα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .178Απαντήσεις στις ερωτήσεις για επανάληψη του σχολικού βιβλίου . . . . . . . . . . . . . . .179Επαναληπτικά Θέµατα για Απάντηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1815o Ωριαίο Κριτήριο Αξιολόγησης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .182

Κεφάλαιο 19 Η ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΣΤΟΥΣ ΜΟΝΟΚΥΤΤΑΡΟΥΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥΣ –

Η ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ ΣΤΑ ΦΥΤΑ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .183Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .185Θέµατα για απάντηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .188

Κεφάλαιο 20 Η ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ ΣΤΟΥΣ ΖΩΙΚΟΥΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥΣ -

Η ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .191Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .194Θέµατα για απάντηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .199Επισκόπηση της αναπαραγωγής στα ζώα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .202Απαντήσεις στις ερωτήσεις για επανάληψη του σχολικού βιβλίου . . . . . . . . . . . . . . .203Επαναληπτικά Θέµατα για Απάντηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2096o Ωριαίο Κριτήριο Αξιολόγησης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .210

Κεφάλαιο 21 Η ΕΡΕΘΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΟΥΣ ΜΟΝΟΚΥΤΤΑΡΟΥΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥΣ –

ΣΤΑ ΦΥΤΑ – ΣΤΟΥΣ ΖΩΙΚΟΥΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥΣ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .211Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .214Θέµατα για απάντηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .216

Κεφάλαιο 22 ΤΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ – ΤΑ ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΑ ΟΡΓΑΝΑ –

ΤΟ ΕΝ∆ΟΚΡΙΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ – ΟΡΜΟΝΕΣ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .220Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .223

Θέµατα για απάντηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .225Επισκόπηση της ερεθιστικότητας στα ζώα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .227Απαντήσεις στις ερωτήσεις για επανάληψη του σχολικού βιβλίου . . . . . . . . . . . . . . .228Επαναληπτικά Θέµατα για Απάντηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2317o Ωριαίο Κριτήριο Αξιολόγησης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .232

Απαντήσεις στις ερωτήσεις των δραστηριοτήτων του Τετραδίου εργασιών . . . . . . . . . . . .235 Απαντήσεις στα Φύλλα Εργασίας του Εργαστηριακού οδηγού . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .291 Απαντήσεις στα παραδειγµατικά Φύλλα Εργασίας και Φύλλα Αξιολόγησης που συνοδεύουν το Βιβλίο του εκπαιδευτικού . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .307

Απαντήσεις . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .329



1.1 Tι είναι η βιολογία και µε τι ασχολείται;

Aπάντηση

H βιολογία είναι η επιστήµη της ζωής. Aσχολείται µε τη µελέτη των οργανισµών. Γι’ αυτό

οι βιολόγοι ερευνητές:

α) παρατηρούν το σχήµα και τα µέρη των οργανισµών,

β) µελετούν τις λειτουργίες τους,

γ) διακρίνουν οµοιότητες και διαφορές µεταξύ των οργανισµών.

1.2 Tι είναι οι µικροοργανισµοί και πώς γίνεται η µελέτη τους;

Aπάντηση

Mικροοργανισµοί (ή µικρόβια) είναι οι οργανισµοί µε πολύ µικρό µέγεθος, οι οποίοι γι’

αυτόν το λόγο δεν είναι ορατοί µε «γυµνό µάτι».*

Oι µικροοργανισµοί µπορούν να παρατηρηθούν µόνο µε µικροσκόπιο.

1.3 Tι είναι το µικροσκόπιο και τι δυνατότητες έχει;

Aπάντηση

Tο µικροσκόπιο είναι ένα όργανο που επιτρέπει την παρατήρηση µικροσκοπικών αντικει-

µένων αφού τα µεγεθύνει.

Xάρη στην επινόησή του οι επιστήµονες µπόρεσαν να µελετήσουν έναν άγνωστο κό-σµο, το µικρόκοσµο.

Tα πρώτα µικροσκόπια δεν έµοιαζαν µε τα σηµερινά, η χρήση τους είχε δυσκολίες και

έδιναν µικρή µεγέθυνση.

Όµως σήµερα υπάρχουν πολλοί τύποι µικροσκοπίων. Σηµαντικότεροι είναι:

α) τα οπτικά ή φωτονικά µικροσκόπια (όπως αυτά των σχολικών εργαστηρίων).

Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ 9

1.

H EΠIΣTHMH

THΣ BIOΛOΓIAΣ

* Γενικά θεωρείται «µικροοργανισµός» οποιοσδήποτε είναι µικρότερος από το ένα δέκατο του χιλιοστούτου µέτρου (του 0,1 mm).



β) τα ηλεκτρονικά µικροσκόπια, που µπορούν να µεγεθύνουν κάτι µέχρι 500.000 φορές

(όπως αυτά των πανεπιστηµίων και των ερευνητικών ιδρυµάτων).

1.4 Tι είναι απαραίτητο κατά τη µελέτη των οργανισµών (µε το µικροσκόπιο);

AπάντησηΓια τη µελέτη των οργανισµών είναι απαραίτητο να καταγράφονται οι παρατηρήσεις. Γι’ αυτό:

α) συχνά σχεδιάζουµε ό,τι παρατηρούµε στο µικροσκόπιο,

β) στο σχέδιο σηµειώνουµε επεξηγηµατικές ενδείξεις και την κλίµακα (πόσες φορές είναι

µεγαλύτερο το σχέδιο από το πραγµατικό αντικείµενο).

Tο σχέδιο πρέπει να µοιάζει µε το πραγµατικό αντικείµενο, αν και δεν είναι απαραίτη-

το να σηµειώνουµε όλες τις λεπτοµέρειες.

1.5 Ποια σχέση έχει η βιολογία µε άλλες επιστήµες; Aπάντηση

Στη µελέτη των οργανισµών συχνά είναι απαραίτητες γνώσεις από άλλες επιστήµες,

όπως η φυσική, η χηµεία ή τα µαθηµατικά. Για παράδειγµα, έστω ότι µελετάµε το πώς µε-

ταβάλλεται το ύψος ενός φυτού στη διάρκεια ενός µήνα και χρειάζεται να κατασκευάσου-

µε ένα διάγραµµα, ή να εργαστούµε µε ποσοστά. Στην περίπτωση αυτή θα χρησιµοποιη-

θούν γνώσεις από τα µαθηµατικά.

∏ µπ√§√°π∞ ™∆∏¡ ∫∞£∏ª∂ƒπ¡∏ ∑ø∏

1.6 Γιατί η βιολογία θεωρείται ως η επιστήµη του µέλλοντος;

Aπάντηση

Kατά τη δεκαετία του 1970 οι άνθρωποι ενδιαφέρονταν πολύ για την εξερεύνηση του

διαστήµατος.

Σήµερα όµως, καθώς έχει προοδεύσει η βιολογία, ενδιαφέρονται περισσότερο για τη µε-

λέτη της ζωής. Έτσι, η ανακάλυψη ενός εµβολίου ή ενός φαρµάκου που µπορεί να σώσει χι-

λιάδες ανθρώπους θεωρείται πιο σηµαντική από µια εξερευνητική αποστολή στο διάστηµα.

1.7 Ποιες ανάγκες του ανθρώπου βοηθάει να αντιµετωπιστούν η βιολογία;

Aπάντηση

H βιολογία έχει πάρα πολλές εφαρµογές*:

10

* Λογικό είναι συχνά να εστιάζουµε στις εφαρµογές των επιστηµών στην αντιµετώπιση των πρακτικών

αναγκών µας. Όµως αξίζει να υπενθυµιστεί ότι µια βασική ανάγκη του ανθρώπου είναι και να κατανοεί

τον κόσµο γύρω του (άλλωστε γι’ αυτό εκτιµώνται τόσο οι Aρχαίοι Έλληνες σοφοί). Φυσικά πρέπει ναυπάρχει ισορροπία, διότι, όπως λέει και ο άλλος «σοφός», ο λαός: «νηστικό αρκούδι δεν χορεύει».



α) παράγονται διάφορα προϊόντα (π.χ. ψωµί, κρασί, µπίρα) µε τη βοήθεια µικροοργανισµών,

β) βελτιώνονται η µαζική και οικονοµική βιοµηχανική παραγωγή (π.χ. τροφίµων, φαρµά-

κων) µε τη βοήθεια µικροοργανισµών,

γ) χάρη στην οικολογία, τη βιοτεχνολογία κ.ά., δηµιουργήθηκαν εγκαταστάσεις βιολογι-

κού καθαρισµού που επεξεργάζονται τα αστικά λύµατα και προστατεύεται το περιβάλ-

λον (τέτοιες εγκαταστάσεις περιόρισαν την καταστροφή του Aργοσαρωνικού κόλπου).

1.8 Πόσο σηµαντική είναι η επίδραση της βιολογίας στην καθηµερινή ζωή;

Aπάντηση

H βιολογία έχει µπει στην καθηµερινή ζωή των ανθρώπων, αφού µέσα από άρθρα ή

διαφηµίσεις στον τύπο επιδρά στις απόψεις τους και τις συµπεριφορές τους σε πολύ µε-

γάλη ποικιλία θεµάτων, από τις συνηθισµένες δραστηριότητες της καθηµερινότητας έως

τη διατήρηση της ζωής στη Γη. Για παράδειγµα,

α) µπορεί να προτιµήσουµε απορρυπαντικό ρούχων µε «βιολογική» δράση ή πιάτων µε

αντιβακτηριακή.

β) παίρνουµε µέτρα προστασίας των ζώων, π.χ. απαγορεύοντας το ψάρεµα ή το κυνήγι

κατά τις περιόδους αναπαραγωγής τους.

Eπιπλέον, οι βιολόγοι ερευνούν συνεχώς για να επινοήσουν προϊόντα και να δηµι-

ουργήσουν τις συνθήκες που θα κάνουν καλύτερη (πιο απλή, υγιεινή και δηµιουργική)

την καθηµερινή ζωή.

Ας σκεφτούµε(Βιβλίο του µαθητή, σελ. 10)

Nα σκεφτείτε και να αναφέρετε τρόφιµα που βρίσκονται στην κουζίνα του σπιτιού σας

των οποίων η παραγωγή σχετίζεται, σε κάποιο βαθµό, µε εφαρµογές της βιολογίας.

Aπάντηση

Όλα τα τρόφιµα, αφού είναι υλικά που προέρχονται από οργανισµούς, έχουν σχέση γενι-

κά µε εφαρµογές της βιολογίας.

Aς πούµε, για τη βελτίωση στην παραγωγή γάλακτος ή µελιού, οι ειδικοί µελετούν ποι-

ες συνθήκες ευνοούν τους οργανισµούς που τα παράγουν.

Όµως υπάρχουν και πολλά τρόφιµα που η παραγωγή τους χρειάζεται περισσότερες


AΠANTHΣEIΣ ΣTIΣ EPΩTHΣEIΣ TOY ΣXOΛIKOY BIBΛIOY



εφαρµογές της βιολογίας διότι είναι πιο περίπλοκη. Tέτοια είναι για παράδειγµα:

α) το ψωµί. Xρησιµοποιείται συνήθως αλεύρι από σιτάρι και ορισµένοι µύκητες (ζύµες

και µαγιές).

β) το τυρί και το γιαούρτι. Xρησιµοποιείται γάλα ζώων και διάφορα µικρόβια (π.χ. βα-

κτήρια και µύκητες). γ) τα ακτινίδια και τα νεκταρίνια. Eίναι φρούτα από ειδικές ποικιλίες γνωστών φυτών, που

δηµιουργήθηκαν µε εφαρµογές της βιολογίας (του κιούι και του ροδάκινου αντιστοίχως).

Eρωτήσεις – Προβλήµατα – ∆ραστηριότητες(Βιβλίο του µαθητή, σελ. 11)

1. Tο γιαούρτι και το τυρί είναι γαλακτοκοµικά προϊόντα τα οποία παρασκευάζονται

µε βάση το γάλα και µε τη βοήθεια µικροοργανισµών. Nα αναφέρετε και άλλα

δύο προϊόντα που παρασκευάζονται µε τη βοήθεια µικροοργανισµών.

Aπάντηση

Προϊόντα που παρασκευάζονται µε τη βοήθεια των µικροοργανισµών*1

είναι:

α) αντιβιοτικά. H πενικιλίνη, για παράδειγµα, παράγεται από ένα µύκητα (ο οποίος µάλι-

στα είναι συγγενής αυτού που χρησιµοποιείται για την παραγωγή του τυριού ροκφόρ).

β) η µπίρα, το κρασί, ο µηλίτης*2, το ξίδι. Παράγονται από τους χυµούς διάφορων καρ-

πών µε τη βοήθεια διάφορων µικροοργανισµών (µυκήτων ή και βακτηρίων).

2. Nα σχεδιάσετε έναν οργανισµό της επιλογής σας (π.χ. ένα έντοµο ή µια γάτα) µε

τρόπο που να διακρίνονται τα κύρια χαρακτηριστικά του και όχι οι λεπτοµέρειες.

Mην ξεχάσετε να σηµειώσετε την κλίµακα.

Aπάντηση

Xαρακτηριστικές εικόνες είναι αυτές της σελ. 145 του σχολικού βιβλίου.

H κλίµακα µας δείχνει πόσες φορές είναι µικρότερο (ή µεγαλύτερο) το σχέδιο ενός

αντικειµένου από το ίδιο το αντικείµενο (η εικόνα της γάτας είναι 1:20).

12

*

1

Eκτός από το ψωµί, το τυρί και το γιαούρτι που έχουν ήδη αναφερθεί.*

2κρασί από χυµό µήλου



Mικρές έρευνες και εργασίες(Βιβλίο του µαθητή, σελ. 11)

1. H συµβολή των αρχαίων Eλλήνων σε ορισµένους επιστηµονικούς κλάδους υπήρ-

ξε τόσο σηµαντική, ώστε θεωρούνται «πατέρες» αυτών των επιστηµών. Για παρά-δειγµα, ο Iπποκράτης χαρακτηρίζεται ως ο «πατέρας» της ιατρικής. Nα ανατρέξετε

σε σχετικές πηγές και να αναφέρετε και άλλους αρχαίους Έλληνες που θεωρού-

νται «πατέρες» επιστηµών σχετικών µε τη βιολογία.

Aπάντηση

Πολλοί αρχαίοι Έλληνες ασχολήθηκαν γενικά µε τις επιστήµες (και τη βιολογία) και βοή-

θησαν στην ανάπτυξή τους.

Xαρακτηριστικές περιπτώσεις σχετικές µε τη βιολογία είναι:

α) ο Aριστοτέλης, που θεωρείται «πατέρας» της ζωολογίας.

β) ο Aριστοτέλης και ο Θεόφραστος, που θεωρούνται «πατέρες» της βοτανικής.

γ) ο Iπποκράτης, που θεωρείται «πατέρας» της Iατρικής.

Tέλος αξίζει να αναφερθεί ο Θαλής, διότι θεωρείται γενικώς ως ο «πατέρας» των επιστη-

µών, αφού είναι ο πρώτος που προσπάθησε να εξηγήσει τα διάφορα φαινόµενα µε τη λογική.

2. Nα χωριστείτε σε τέσσερις οµάδες και να πραγµατοποιήσετε µια εργασία, δηµι-

ουργώντας µια αφίσα ή ένα κείµενο ή µια διαφήµιση. Στόχος της εργασίας θα εί-

ναι να αναδεικνύονται οι εφαρµογές της βιολογίας στην καθηµερινή µας ζωή. Tο

περιεχόµενο κάθε εργασίας µπορεί να καλύπτει ένα από τα παρακάτω θέµατα:υγεία, διατροφή, γεωργία, κτηνοτροφία.

Aπάντηση

Yπάρχουν πολλά αντικείµενα που µπορεί να ασχοληθεί κάποιος σε καθένα από αυτά

τα τέσσερα θέµατα. Eνδεικτικά:


YΓEIA

1. Aντιµετώπιση

ασθενειών:

α) Φάρµακα, π.χ.

αντιβιοτικά,

αντισώµατα, ιν-

σουλίνη

β) Eξωσωµατική

γονιµοποίηση,

προγεννητικές

εξετάσεις κ.ά.

∆IATPOΦH

1. Mελέτη διαιτο-

λογίων για διά-φορες ανάγκες,

π.χ. αθλητισµό,

εγκυµοσύνη,

ανάρρωση

2. Παραγωγή τρο-

φίµων συνηθι-

σµένων και οι-

κολογικών κ.ά.

ΓEΩPΓIA

1.Aντιµετώπιση

ασθενειών, ζιζα-νίων και παρασί-

των

2. ∆ηµιουργία νέ-

ων ποικιλιών

φυτών

3. Λίπανση

4.Oικολογικές καλ-

λιέργειες κ.ά.

KTHNOTPOΦIA

1. Aντιµετώπιση

ασθενειών καιπαρασίτων

2. Bελτίωση των

µεθόδων εκτρο-

φής

3. ∆ηµιουργία νέ-

ων ποικιλιών

ζώων



••• ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ*

•••

14

2.Πρόληψη ασθε-

νειών: εµβόλια,

βελτίωση εγκατα-

στάσεων υγιει-

νής, εγκαταστά-σεις βιολογικού

καθαρισµού κ.ά.

3. ∆ιάγνωση ασθε-

νειών:

α) Mελέτη µικρο-

οργανισµών

β) Bιοχηµικές

αναλύσεις κ.ά.

Nα βάλετε σε κύκλο το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.

1.9 Oι βιολόγοι µελετούν:

α) το σχήµα και την εσωτερική οργάνωση

των οργανισµών

β) τον τρόπο λειτουργίας των οργανισµών

γ) τις οµοιότητες και τις διαφορές µεταξύ


δ) όλα τα προηγούµενα

1.10 Mικροοργανισµοί ονοµάζονται όλοι

οι οργανισµοί που...

α) είναι πιο µικροί από τον άνθρωπο

β) έχουν µικρό µέγεθος

γ) παρατηρούνται µε µικροσκόπιο

δ) δεν είναι ορατοί µε το µάτι του ανθρώπου

1.11 Ποιο από τα επόµενα είδη µικροσκο-

πίων δεν αναφέρεται;

α) Tο ηλεκτρικό

β) Tο ηλεκτρονικό

γ) Tο οπτικό

δ) Tο φωτονικό

1.12 H µεγαλύτερη µεγέθυνση που µπο-

ρούν να πετύχουν κάποια µικροσκόπια είναι:

α) 50.000 φορές

β) 100.000 φορές

γ) 500.000 φορές

δ) 1.000.000 φορές

* Οι απαντήσεις στα Θέµατα για απάντηση βρίσκονται στο τέλος του βιβλίου.

EÚˆÙ‹ÛÂÈ˜ ÔÏÏ·Ï‹˜ ÂÈÏÔÁ‹˜




1.13 Όταν κάνουµε παρατηρήσεις µε το

µικροσκόπιο είναι απαραίτητο:

α) να κάνουµε ένα πρόχειρο σκίτσο του πα-

ρατηρούµενου αντικειµένου

β) να σηµειώνουµε διάφορες ενδείξεις γιατα τµήµατα του παρατηρούµενου αντικει-

µένου

γ) να σηµειώνουµε την κλίµακα του σχεδίου

δ) όλα τα προηγούµενα είναι απαραίτητα

1.14 Kατά τη µελέτη των οργανισµών, οι

βιολόγοι αξιοποιούν γνώσεις...

α) µόνο από τη βιολογίαβ) και από άλλες επιστήµες

γ) και από τη φυσική, τη χηµεία και τα µαθη-

µατικά

δ) από τη βιολογία και τα µαθηµατικά

1.15 H βιολογία θεωρείται επιστήµη του

µέλλοντος διότι:

α) είναι πολύ νέα επιστήµη

β) είναι πολύ παλιά επιστήµη

γ) µπορεί να βοηθήσει σηµαντικά τον άν-

θρωπο να βελτιώσει τη ζωή του

δ) ασχολείται µε τη ζωή

1.16 H βιολογία βοηθά σηµαντικά:

α) στην παραγωγή ποικιλίας τροφίµων και

φαρµάκων

β) στη βελτίωση της παραγωγής διάφορων

προϊόντων

γ) στην προστασία του περιβάλλοντος

δ) σε όλα τα προηγούµενα

1.17 H επίδραση της βιολογίας είναι ση-

µαντική στην καθηµερινή ζωή διότι:

α) είναι νέα επιστήµη

β) σχετίζεται µε τις ανάγκες του ανθρώπου

και γενικά των οργανισµών

γ) µόνον αυτή µπορεί να αντιµετωπίσει τις

ανάγκες του ανθρώπου

δ) όλα τα προηγούµενα αληθεύουν

α) Ό,τι σχετίζεται µε τη ζωή µελετάται από την

επιστήµη της . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

β) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ή . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . ονοµάζονται όσοι οργανισµοί δεν εί-ναι ορατοί µε γυµνό . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

γ) Tα συνηθισµένα µικροσκόπια ονοµάζο-

νται . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ή . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . , ενώ τις µεγαλύτερες

µεγεθύνσεις πετυχαίνουν τα . . . . . . . . . . . .

δ) H . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ενός σχεδί-

ου κατά τη µικροσκόπηση δείχνει πόσες

φορές είναι αυτό µεγαλύτερο απ’ ό,τι το

πραγµατικό αντικείµενο.ε) H . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . σχετίζεται µε

τη βιοµηχανική χρήση µικροοργανισµών

για την παραγωγή προϊόντων όπως τρόφι-

µα και φάρµακα.

1.18 Nα συµπληρώσετε µε τις κατάλληλες λέξεις τα κενά στις επόµενες προτάσεις:

EÚÒÙËÛË Û˘ÌÏ‹ÚˆÛË˜ ÎÂÓÔ‡



16

1.19 Nα σηµειωθούν µε το γράµµα (Σ) όσες από τις επόµενες προτάσεις είναι σωστές και µε

το γράµµα (Λ) όσες είναι λανθασµένες:

EÚÒÙËÛË ÛˆÛÙÔ‡ – Ï¿ıÔ˘˜

α) H βιολογία µελετά αναλυτικά οτιδήποτε

βρίσκεται στο περιβάλλον του ανθρώπου.

β) ∆εν είναι ίδια τα µικρόβια για όλους τους

ανθρώπους, επειδή δεν βλέπουν όλοι το

ίδιο καλά.

γ) Όλα τα µικροσκόπια πετυχαίνουν την ίδια

µέγιστη µεγέθυνση.

δ) H χηµεία, η φυσική και τα µαθηµατικά εί-

ναι κλάδοι της βιολογίας.

ε) H βιολογία έχει εφαρµογές στην παραγω-

γή προϊόντων αλλά και στην προστασία

του περιβάλλοντος.

1.20 Tι είδους προϊόντα και δράσεις α-

ναφέρονται στο σχολικό βιβλίο τα οποία

σχετίζονται µε εφαρµογές της βιολογίας;

1.21 Ένα απλό οπτικό µικροσκόπιο µπορεί

να µεγεθύνει τα αντικείµενα µέχρι και 1000

φορές. Πόσο πιο µεγάλο µπορεί να φανεί ένα

αντικείµενο αν το παρατηρήσουµε µε ηλεκτρο-

νικό µικροσκόπιο;

EÚˆÙ‹ÛÂÈ˜ ·Ó¿Ù˘ÍË˜



ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΜΕΘΟ∆Ο 17

2.1 Πώς οδηγήθηκε ο άνθρωπος στην ανάπτυξη της επιστήµης;

Aπάντηση

H παρατήρηση του περιβάλλοντος δηµιουργεί στον άνθρωπο πολλές απορίες και πολλά

ερωτήµατα. Για παράδειγµα, τι προκαλεί και τι «τραβά» τους κεραυνούς, πώς βρίσκουν οι

σκύλοι κόκαλα που έχουν θάψει ή οι πελαργοί τον τρόπο να επιστρέψουν σε έναν τόπο κ.ά.

Προσπαθώντας ο άνθρωπος να απαντήσει λογικά σε τέτοια ερωτήµατα ανέπτυξε την

επιστήµη και έχει σήµερα πολλές γνώσεις σχετικά µε πολλά από αυτά. Έτσι κατάφερε να

καταρρίψει και διάφορες δεισιδαιµονίες και προκαταλήψεις που προκαλεί η άγνοια.

2.2 Πότε άρχισε να αναπτύσσεται σηµαντικά η επιστήµη στην Eυρώπη;

Aπάντηση

Στην Eυρώπη η επιστήµη άρχισε να αναπτύσσεται συστηµατικά από τον 15ο αιώνα.

Eιδικά από τον 18ο αιώνα και µετά γνώρισε ακόµα πιο µεγάλη ανάπτυξη, επειδή βασί-

στηκε στην επιστηµονική µέθοδο.

2.3 Ποια είναι τα βήµατα της επιστηµονικής µεθόδου;

Aπάντηση

Tα βήµατα της επιστηµονικής µεθόδου είναι κατά σειρά:

α) η παρατήρηση. Πρώτα πρώτα παρατηρούµε κάτι που µας προκαλεί το ενδιαφέρον.

β) η υπόθεση. Eίναι µια πιθανή εξήγηση για το πώς προκαλείται αυτό που µας κίνησε την

προσοχή, µε βάση όσα στοιχεία έχουµε διαθέσιµα.

γ) το πείραµα. Σχεδιάζουµε και εκτελούµε ένα πείραµα για να ελέγξουµε αν η υπόθεσή

µας είναι σωστή.

δ) τα συµπεράσµατα. Aπό τα αποτελέσµατα του πειράµατος επιβεβαιώνουµε ή απορρί-

πτουµε την υπόθεση που είχαµε κάνει.

Για την επιβεβαίωση της υπόθεσης µπορεί να εκτελέσουµε αρκετά πειράµατα. Mε βά-

ση τα αποτελέσµατά τους και επεκτείνοντας τις µελέτες µας µπορεί να διατυπώσουµε ένα

γενικότερο κανόνα.

2.

EIΣAΓΩΓH ΣTHN

EΠIΣTHMONIKH MEΘO∆O



2.4 Παράδειγµα εφαρµογής της επιστηµονικής µεθόδου

18

ΠAPATHPHΣH

ΥΠΟΘΕΣΗΝΕΑ ΥΠΟΘΕΣΗ

ΠEIPAMA

ΑΠΟΡΡΙΨΗ

ΤΗΣ

ΥΠΟΘΕΣΗΣ

EKTEΛEΣH

ΠEIPAMATΩN

ME ΣKOΠO

TH ΓENIKEYΣH TΩN

ΣYMΠEPAΣMATΩN

ΣYMΠEPAΣMAΤΑ

(µε βάση

τα αποτελέσµατα)

Ένα φυτό στρέφει

τα φύλλα του προς

το παράθυρο.

Το φυτό θέλει

περισσότερο φως.

Oρθή η

υπόθεση.

Tο φυτό που ήταν

µακριά, έστρεψε

τα φύλλα του προς το

παράθυρο. Άρα τα φυ-

τά αναζητούν το φως.

EΠIBEBAIΩΣH

THΣ

YΠOΘEΣHΣ

Bάζουµε ένα φυτό

δίπλα στο παράθυρο,

και ένα άλλο µακριά.*

* Kατά το δυνατόν φροντίζουµε όλοι οι άλλοι παράγοντες (είδος φυτών, θερµοκρασία, χώµα στις γλά-στρες, υγρασία κτλ.), να είναι ίδιοι και για τα δύο φυτά.



Ας σκεφτούµε (Βιβλίο του µαθητή, σελ. 12)

Σε τι συµπέρασµα θα καταλήγαµε αν δεν παρατηρούσαµε καµία διαφορά στην ανά-

πτυξη των δύο φυτών που αναφέρονται στο παράδειγµα του κειµένου;

Aπάντηση

Kατ’ αρχάς θα έπρεπε να βεβαιωθούµε ότι σχεδιάσαµε σωστά το πείραµα (π.χ. ότι είναι

σηµαντική η διαφορά της έντασης του φωτός κοντά και µακριά από το παράθυρο).

Tώρα, αν δεν υπήρχε διαφορά στην ανάπτυξη, θα συµπεραίναµε ότι δεν είχε παίξειρόλο το φως στο να έχουν στραφεί τα φύλλα του πρώτου φυτού προς το παράθυρο.

∆ηλαδή, ότι µπορεί να ήταν σύµπτωση ή ότι µπορεί να έπαιζε ρόλο κάποιος άλλος πα-

ράγοντας. Tέτοιος παράγοντας µπορεί να είναι η θερµοκρασία, η υγρασία της ατµό-

σφαιρας κ.ά., αν δηλαδή υπάρχει διαφορά κοντά ή µακριά από το παράθυρο σ’ αυ-

τούς τους νέους παράγοντες (µε άλλα λόγια να κάνουµε µία νέα υπόθεση). Aυτό µπο-

ρεί να µας οδηγήσει να ελέγξουµε τη νέα υπόθεση µε ένα νέο πείραµα.

Eρωτήσεις – Προβλήµατα – ∆ραστηριότητες

(Βιβλίο του µαθητή, σελ. 13)

1. Nα χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις µε το γράµµα (Σ), αν είναι σωστές, ή

µε το γράµµα (Λ), αν είναι λανθασµένες:

α.Για την επιστηµονική εξήγηση ενός φαινοµένου µπορούµε να βασιζόµαστε σε τυχαία

γεγονότα.

β. Aν διεξαγάγουµε τα σωστά πειράµατα σε µια επιστηµονική µελέτη, τότε τα αποτελέ-

σµατά τους θα επιβεβαιώνουν πάντα την αρχική µας υπόθεση.

γ. Tα βήµατα που ακολουθούµε διεξάγοντας µια επιστηµονική µελέτη ξεκινούν πάντααπό την παρατήρηση.



AΠANTHΣEIΣ ΣTIΣ EPΩTHΣEIΣ ΓΙΑ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ

TOY ΣXOΛIKOY BIBΛIOY



δ. Για να θεωρούνται τα αποτελέσµατα των πειραµάτων µας αξιόπιστα, πρέπει κάθε

φορά που επαναλαµβάνουµε τα ίδια πειράµατα να παίρνουµε τα ίδια αποτελέσµατα.

Aπάντηση

α. Λ, β. Λ (εξαρτάται από το αν είναι σωστή η αρχική υπόθεση), γ. Σ, δ. Σ.

2. Nα τοποθετήσετε τις παρακάτω έννοιες στην κατάλληλη σειρά, ώστε να µπορεί να

εφαρµοστεί η επιστηµονική µέθοδος: συµπεράσµατα, διατύπωση υπόθεσης, σχε-

διασµός πειράµατος, παρατήρηση.

Aπάντηση

H κατάλληλη σειρά είναι:

παρατήρηση διατύπωση υπόθεσης σχεδιασµός πειράµατος συµπεράσµατα.

Mικρές έρευνες και εργασίες(Βιβλίο του µαθητή, σελ. 14)

1. Tον 18ο αιώνα, στην Eυρώπη, παρατηρήθηκε ταχύτατη ανάπτυξη της επιστήµης.

Nα συγκεντρώσετε ιστορικά και άλλα στοιχεία για την πολιτική, την κοινωνική

και την πολιτιστική κατάσταση που επικρατούσε και να γράψετε ένα κείµενο στο

οποίο θα τεκµηριώνετε την ταχύτατη ανάπτυξη της επιστήµης.

AπάντησηH επιστήµη µπορεί να βοηθήσει τους ανθρώπους να αντιλαµβάνονται και να αντιµετωπί-

ζουν τα προβλήµατά τους καλύτερα. Bοηθά επίσης στην καταπολέµηση των δεισιδαιµο-

νιών και των προλήψεων. Γενικά δηλαδή µπορεί να συµβάλει στο να ζει ο άνθρωπος κα-

λύτερα και µε λιγότερο άγχος. Γι’ αυτό και η ανάπτυξή της στις νεότερες εποχές συµπίπτει

και βρίσκεται σε αλληλεπίδραση µε κοινωνικές αλλαγές που επίσης βοήθησαν στη βελ-

τίωση του επιπέδου ζωής.

Πολλά σχετικά στοιχεία υπάρχουν στις ηλεκτρονικές διευθύνσεις:

http://www.livepedia.gr /index.php/∆ιαφωτισµός

http://el.wikipedia.org/wiki/∆ιαφωτισµός.

2. Στη διαδροµή σας από το σπίτι στο σχολείο ή σε έναν περίπατό σας να κάνετε πα-

ρατηρήσεις µε «το µάτι ενός επιστήµονα». Oι παρατηρήσεις σας µπορεί να αφο-

ρούν ένα σκύλο, ένα φυτό ή µία πέτρα, το πέταγµα ενός πτηνού ή το πέσιµο ενός

φύλλου. Nα συντάξετε έναν κατάλογο µε παρόµοιες παρατηρήσεις. Για καθεµία

από αυτές να διατυπώσετε µία υπόθεση που θα σχετίζεται µε την παρατήρηση και

θα εξηγεί τον προβληµατισµό σας. Nα αναφέρετε µε ποιον τρόπο µπορεί να διε-

ρευνηθεί περαιτέρω η ορθότητα της υπόθεσής σας.

20



Aπάντηση

Eνδεικτικά παραδείγµατα:

3. «Σκεφτείτε επιστηµονικά!» Tι σηµαίνει αυτό; Yπάρχει διαφορά µεταξύ επιστηµο-

νικής και µη επιστηµονικής σκέψης. Mια επιστηµονική πρόταση µπορεί να απο-

δειχθεί µε απλά πειράµατα. Για παράδειγµα, η πρόταση «Oι πατάτες περιέχουν

άµυλο» είναι µία επιστηµονική πρόταση που µπορούµε να ελέγξουµε και να απο-

δείξουµε µε ένα απλό πείραµα. Ένα παράδειγµα µη επιστηµονικού ισχυρισµού εί-

ναι: «O σύγχρονος κινηµατογράφος εκφράζει καλύτερα την εποχή µας απ’ ό,τι η

ζωγραφική και η γλυπτική». Aυτή είναι µία µη επιστηµονική πρόταση, επειδή δεν µπορεί να ελεγχθεί µε διεξαγωγή έρευνας. ∆εν είναι επιστηµονική πρόταση αλλά

προσωπική άποψη. Tέτοιες µη επιστηµονικές προτάσεις περιέχουν µερικές φορές

οι διαφηµίσεις βιοµηχανικών προϊόντων. Ένα παράδειγµα µπορείτε να παρατη-

ρήσετε στη διπλανή εικόνα, όπου διαφηµίζεται ένα απορρυπαντικό.

α. Γιατί αυτό που αναγράφεται στην ετικέτα δεν είναι µία επιστηµονική πρόταση;

β. Nα προτείνετε µία επιστηµονική πρόταση που θα µπορούσε να διατυπώσει η εται-

ρεία σχετικά µε το συγκεκριµένο προϊόν της.

γ. Nα επισκεφθείτε ένα κατάστηµα τροφίµων και να παρατηρήσετε τις ετικέτες τωνδιάφορων προϊόντων. Nα καταγράψετε πέντε ισχυρισµούς που πιστεύετε ότι είναι

επιστηµονικοί και πέντε που δεν είναι.

δ. Nα επιλέξετε µία µη επιστηµονική πρόταση από αυτές που καταγράψατε και να συ-

ντάξετε ένα γράµµα προς την εταιρεία που παράγει το προϊόν παραθέτοντας την

άποψή σας για τη συγκεκριµένη διαφήµιση.

Aπάντηση

α) Θα ήταν επιστηµονική πρόταση αν µπορούσε µε κάποιο πείραµα να αποδειχθεί ότι «η

φρεσκάδα σκοτώνει µικρόβια».


ΠAPATHPHΣH

1) Όσα ρούχα βρί-

σκονται στην βι-

τρίνα ενός µαγα-

ζιού πολύ καιρό

φαίνονται ξε-

βαµµένα.

2) Πολλοί κορµοί

δέντρων είναι

καλυµµένοι µε

ασβέστη.

YΠOΘEΣH

O ήλιος ξεβάφει τα

ρούχα.

O ασβέστης προ-

στατεύει.

ΠEIPAMA

Aφήνουµε ένα ρού-

χο για πολύ καιρό

στο φως του ήλιου.

Συγκρίνουµε φυτά

µε κορµό καλυµµένο

µε ασβέστη και µε

ακάλυπτο.

ΣYMΠEPAΣMA

Tο ηλιακό φως προ-

καλεί ξέβαµµα.

Tο ασβέστωµα απο-

τρέπει τις µολύνσεις

των δέντρων



β) Mια επιστηµονική πρόταση θα ήταν: «Τα ένζυµα που περιέχει σκοτώνουν τα µικρόβια».

γ)

δ) H επιστολή πρέπει να αναφέρει ποιο είναι το παραπλανητικό σύνθηµα ή δήλωση που

έχει το προϊόν και τους λόγους για τους οποίους είναι παραπλανητικό. Φυσικά ο βασι-

κός λόγος είναι ότι πρόκειται για κάτι που δεν µπορεί να ελεγχθεί πειραµατικά.

••• ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ*

•••

22

EΠIΣTHMONIKOI

IΣXYPIΣMOI

1. Tα κρακεράκια περιέχουν βιτα-

µίνες.

2. H µαστίχα προστατεύει το πε-

πτικό σύστηµα.

3. Έχει περιεκτικότητα 20% σε

χυµό πορτοκαλιού.

4. O χυµός X περιέχει βιταµίνη C.

5. Tο νερό X, πλούσιο σε φθόριο,βοηθάει στην πρόληψη της τε-

ρηδόνας.

MH EΠIΣTHMONIKOI

IΣXYPIΣMOI

1. ∆εν υπάρχει πιο απολαυστικό

σνακ.

2. H τσίχλα που ξεσηκώνει την

παρέα.

3. Mια γουλιά και φύγαµε.

4. Παγωτό X. Θεϊκό παγωτό.

5. Πίνοντας το ποτό X αισθάνε-στε πέντε χρόνια νεότεροι.


2.5 H επιστήµη αναπτύχθηκε:

α) λόγω των προλήψεων και των δεισιδαι-µονιών

β) χάρη στην προσπάθεια του ανθρώπου να

σκέφτεται λογικά

γ) επειδή ό,τι συµβαίνει γύρω µας είναι πα-

ράξενο

δ) για όλους τους προηγούµενους λόγους

2.6 H µεγάλη ανάπτυξη της επιστήµης στην

Eυρώπη παρατηρείται κατά:α) την προϊστορία

β) το 15ο αιώνα

γ) το 18ο αιώνα

δ) τη σηµερινή εποχή

2.7 Πόσα είναι τα βασικά βήµατα της επι-

στηµονικής µεθόδου;

* Οι απαντήσεις στα Θέµατα για απάντηση βρίσκονται στο τέλος του βιβλίου.





α) 5 β) 4

γ) 3 δ) 2

2.8 Ποιο από τα βήµατα της επιστηµονικής

µεθόδου δεν είναι µόνο θεωρητικό;α) Tο πείραµα

β) Tα συµπεράσµατα

γ) H υπόθεση

δ) Όλα είναι θεωρητικά

2.9 Aν ένα πείραµα δεν επιβεβαιώσει µια

υπόθεση τότε µπορεί:

α) η υπόθεση να είναι λανθασµένη

β) το πείραµα να µην είναι κατάλληλο

γ) να χρειάζεται αναθεώρηση της υπόθεσηςή και ανασχεδιασµός του πειράµατος

δ) να αληθεύει οποιοδήποτε από τα προη-

γούµενα

α) H ανάπτυξη της . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

οδηγεί στην κατάρριψη δεισιδαιµονιών ή

προκαταλήψεων.

β) H ανάπτυξη της επιστήµης κυρίως από το

18ο αιώνα και µετά οφείλεται στην εφαρ-

µογή της . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . .

γ) Tο πρώτο βήµα κατά την επιστηµονική µέθο-δο είναι η . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . και το

τελευταίο η διατύπωση των . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . .

δ) H εξήγηση ενός φαινοµένου κατά την

εφαρµογή της επιστηµονικής µεθόδου δί-

νεται µε την . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

ε) Kατά την εφαρµογή της επιστηµονικής µε-

θόδου µπορεί να εκτελεστούν πολλά . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

α) Oι παρατηρήσεις που κάνουν οι άνθρω-

ποι µπορούν να χρησιµεύσουν στην ανά-

πτυξη της επιστήµης.

β) ∆εν υπήρχε επιστήµη πριν από το 18ο αι-

ώνα µ.X.

γ) Eάν κάποιος κάνει δύο διαφορετικά πει-

ράµατα, τότε ελέγχει δύο διαφορετικές

υποθέσεις.

δ) Mια πολύ προσεκτικά διατυπωµένη υπό-

θεση σίγουρα είναι σωστή.

ε) Mε την εφαρµογή της επιστηµονικής µε-

θόδου είναι δυνατόν να καταλήγουµε τελι-

κά σε κανόνες.








24

α) Ένας σκύλος κουνάει την ουρά του.

β) Oι σκύλοι κουνάνε την ουρά τους όταν

ζεσταίνονται.

γ) Tοποθετούµε σκύλους σε δωµάτια που

έχουν διαφορά µόνο στη θερµοκρασία

τους.

Σε ποιο βήµα της επιστηµονικής µεθό-

δου αντιστοιχεί καθεµία από τις προηγού-

µενες προτάσεις; Ποιο µπορεί να είναι το

τελικό συµπέρασµα;

2.13 Γιατί στο πείραµα µε τα φυτά του

σχολικού βιβλίου (σελ. 11 και 12) φροντί-

ζουµε όλοι οι υπόλοιποι παράγοντες (είδος

και ανάπτυξη φυτού, θερµοκρασία, υγρα-

σία κτλ.) να είναι όµοιοι;


2.12 ∆ίνονται οι εξής προτάσεις:



Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ. ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ 25

3.1 Ποια είναι τα χαρακτηριστικά σχεδόν όλων των ζωντανών οργανισµών (µε βά-

ση τα οποία µπορούµε να τους ξεχωρίσουµε από τα αντικείµενα που δεν έχουν ζωή);

Aπάντηση

Tα χαρακτηριστικά όλων*1 των ζωντανών οργανισµών (των εµβίων) είναι ότι: α) τρέ-

φονται, β) αναπνέουν, γ) απεκκρίνουν, δ) αναπαράγονται, ε) αναπτύσσονται, στ) εµφα-

νίζουν ερεθιστικότητα, ζ) εξελίσσονται. Ό,τι έχει όλα αυτά τα χαρακτηριστικά θεωρείται

ζωντανός οργανισµός.

Aυτά τα χαρακτηριστικά φυσικά δεν εµφανίζονται ούτε στους νεκρούς οργανισµούς ή

στα νεκρά τµήµατά τους, π.χ. πεσµένα φύλλα, τρίχες από τα µαλλιά µας ή στο µαλλί από το

οποίο έχει φτιαχτεί ένα πουλόβερ, ούτε στα άβια. Έτσι µπορούµε να ξεχωρίσουµε τους

ζωντανούς οργανισµούς από τα υπόλοιπα αντικείµενα*2

στο περιβάλλον µας.

3.2 Πώς βρίσκουν την τροφή τους οι οργανισµοί και γιατί τη χρειάζονται;

Aπάντηση

Oι οργανισµοί εξασφαλίζουν την τροφή τους µε διάφορους τρόπους (βλ. 7.2). Oρισµένοι:

α) τρέφονται µε άλλους οργανισµούς (π.χ. η αγελάδα µε χόρτα, η φώκια µε ψάρια, ο άν-

θρωπος µε φυτά και ζώα).

β) όπως τα φυτά, συνθέτουν την τροφή τους κάνοντας φωτοσύνθεση και χρησιµοποιώ-

ντας την ηλιακή ενέργεια και απλές ουσίες που υπάρχουν στο περιβάλλον, όπως νερό

και διοξείδιο του άνθρακα.H τροφή προσφέρει στους οργανισµούς ενέργεια και χρήσιµα υλικά. Mε αυτά οι ορ-

γανισµοί συνθέτουν τις δικές τους ουσίες και κάνουν τις λειτουργίες τους. Γι’ αυτό δεν

µπορεί κανένας οργανισµός να επιβιώσει χωρίς τροφή.

3.3 Γιατί χρειάζεται να αναπνέουν οι οργανισµοί;

*1

Στους οργανισµούς πολλοί επιστήµονες περιλαµβάνουν και τους ιούς. Όµως οι ιοί έχουν µερικά µόνο

από τα χαρακτηριστικά των οργανισµών (π.χ. αναπαράγονται).*

2Ως αντικείµενο χαρακτηρίζεται κάθε τι που µπορεί να γίνει αντιληπτό µε τις αισθήσεις µας.

3.

H OPΓANΩΣH THΣ ZΩHΣ.

TA XAPAKTHPIΣTIKA

TΩN OPΓANIΣMΩN



Aπάντηση

Oι τροφές (π.χ. ένα µήλο) περιέχουν ορισµένες ουσίες που είναι «αποθήκες ενέργειας».

O οργανισµός µας παίρνει αυτές τις ουσίες, οι οποίες, µε τη βοήθεια του οξυγόνου, απε-

λευθερώνουν την ενέργεια που περιέχουν. Eπειδή όλοι οι οργανισµοί χρειάζονται ενέρ-

γεια, γι’ αυτό αναπνέουν.

Για την αναπνοή των φυτών και των ζώων είναι απαραίτητο το οξυγόνο.

3.4 Γιατί απεκκρίνουν οι οργανισµοί;

Aπάντηση

Όταν οι οργανισµοί επεξεργάζονται τις τροφές τους, εκτός από τις χρήσιµες ουσίες πα-

ράγονται και άχρηστες. Oι οργανισµοί αποµακρύνουν τις άχρηστες ουσίες µε τη διαδικα-

σία της απέκκρισης. Έτσι:

α) τα φυτά αποθηκεύουν στα φύλλα τους τις άχρηστες ουσίες, οι οποίες αποµακρύνονταιαπό το φυτό όταν τα φύλλα ξεραθούν και πέσουν,

β) τα ζώα τις αποβάλλουν µε άλλους τρόπους, όπως µε τον ιδρώτα ή µε τα ούρα.

3.5 Tι γίνεται µε την αναπαραγωγή των οργανισµών;

Aπάντηση

Oι οργανισµοί αναπαράγονται δηµιουργώντας απογόνους (π.χ. µια γάτα γεννά γατάκια,

µια κότα γεννά αυγά, απ’ όπου βγαίνουν κοτοπουλάκια, τα φυτά ρίχνουν σπόρους για να

βγουν νέα).Oι απόγονοι εµφανίζουν µεγάλες οµοιότητες µε τους γονείς τους και επιβιώνουν και

µετά το θάνατό τους. Έτσι µε την αναπαραγωγή των οργανισµών εξασφαλίζεται η συνέ-

χιση και η διατήρηση της ζωής στη Γη.

3.6 Tι γίνεται µε την ανάπτυξη των οργανισµών;

Aπάντηση

Oι οργανισµοί, από τη µέρα που δηµιουργούνται από τον ή τους γονείς τους, αρχίζουν να

αναπτύσσονται, δηλαδή να αυξάνουν σε µάζα και όγκο. Για να το πετύχουν αυτό χρησι-µοποιούν ουσίες από τις τροφές τους προκειµένου να δηµιουργήσουν δικές τους και να

πάρουν ενέργεια. H ανάπτυξη των ζώων σταµατά σε κάποια ηλικία και τότε έχουν το τελι-

κό µέγεθός τους, που είναι διαφορετικό για κάθε οργανισµό.*1

Tα φυτά για να αναπτυχθούν αυξάνουν το ύψος και το πάχος του βλαστού τους και

δηµιουργούν νέα φύλλα και βλαστούς.*2

26

*1

Aπό είδος σε είδος και από άτοµο σε άτοµο.

*

2

Tα φυτά σε ευνοϊκές συνθήκες και ανάλογα µε το είδος τους µπορεί να αναπτύσσονται συνεχώς, έστωκαι µε πολύ αργό ρυθµό.



3.7 Tι είναι η ερεθιστικότητα και σε τι εξυπηρετεί τους οργανισµούς; (∆ώστε παρα-

δείγµατα).

Aπάντηση

Eρεθιστικότητα είναι η ικανότητα των οργανισµών να αντιλαµβάνονται µεταβολές (ερε-

θίσµατα) στο περιβάλλον τους, ώστε να αντιδρούν ανάλογα µε τα συµφέροντά τους.Oι συνθήκες του περιβάλλοντος άλλοτε ευνοούν την επιβίωση των οργανισµών και

άλλοτε τη δυσκολεύουν. Όλοι οι οργανισµοί αντιδρούν σε µεταβολές του περιβάλλοντός

τους προσπαθώντας να εξασφαλίσουν τις καλύτερες δυνατές συνθήκες, για να επιβιώ-

σουν και να αναπαραχθούν.

ΠAPA∆EIΓMATA

α) Ένα παιδί παρακολουθεί τα αυτοκίνητα όταν θέλει να διασχίσει το δρόµο.

β) Όταν έχει ζέστη και ξηρασία:

I. οι σαύρες κρύβονται στη σκιά, γιατί δεν µπορούν να αντιµετωπίσουν την άνοδο τηςθερµοκρασίας του σώµατός τους.

II. τα σαλιγκάρια κρύβονται στο χώµα, περιµένοντας να βρέξει.

γ) Tα φυτά στρέφουν τα φύλλα τους στο φως.

3.8 Ποια σχέση έχουν µεταξύ τους τα είδη των οργανισµών που ζουν σήµερα;

Aπάντηση

Οι οργανισµοί έχουν κοινή καταγωγή. Η Γη σχηµατίστηκε πριν από περίπου 5 δισεκατοµ-

µύρια χρόνια, ενώ οι πρώτες µορφές ζωής εµφανίστηκαν πριν από περίπου 3,5 δισεκα-τοµµύρια χρόνια. Όπως φαίνεται οι οργανισµοί εξελίσσονται συνεχώς και νέοι διαδέχο-

νται τους παλαιότερους. Η εξέλιξη είναι ένα χαρακτηριστικό της ζωής.

Ας σκεφτούµε(Βιβλίο του µαθητή, σελ. 18)

Nα παρατηρήσετε προσεκτικά την εικόνα και να προσπαθήσετε να ανακαλύψετε σε

αυτή ζωντανούς οργανισµούς. Nα ξεχωρίσετε δύο από αυτούς και να γράψετε στον

παρακάτω πίνακα το όνοµά τους. Στη συνέχεια, να εξηγήσετε γιατί τους θεωρείτε

ζωντανούς οργανισµούς.





Aπάντηση

Eρωτήσεις – Προβλήµατα – ∆ραστηριότητες(Βιβλίο του µαθητή, σελ. 20)

1. Nα αντιστοιχίσετε τα χαρακτηριστικά των οργανισµών στη στήλη I µε τις φράσεις

στη στήλη II:

Aπάντηση

2. Nα χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις µε το γράµµα (Σ), αν είναι σωστές, ήµε το γράµµα (Λ), αν είναι λανθασµένες:

α. Για την αναπνοή των φυτών και των ζώων είναι απαραίτητο το οξυγόνο.

β. Όλοι οι οργανισµοί τρέφονται µε άλλους οργανισµούς.

γ. Όλοι οι οργανισµοί µετακινούνται.

δ. Όλοι οι οργανισµοί αναπτύσσονται αυξάνοντας τη µάζα και τον όγκο τους.

Aπάντηση

Σωστές είναι οι προτάσεις α και δ. Λανθασµένες είναι οι προτάσεις β και γ (για παρά-

δειγµα, τα φυτά δεν τρέφονται µε άλλους οργανισµούς, αλλά φωτοσυνθέτουν και, κατά

κανόνα, δεν µετακινούνται).

28

I

Eρεθιστικότητα • Aναπνοή •

Aπέκκριση •

Aνάπτυξη •

Aναπαραγωγή •

II

• Eξασφάλιση ενέργειας • Aντίδραση στα ερεθίσµατα του περιβάλλοντος

• ∆ηµιουργία απογόνων

• Aποβολή άχρηστων ουσιών

OPΓANIΣMOI

φυτά στην ακτή

ψαροπούλια

EΞHΓHΣH

αναπτύσσονται, π.χ. βγάζοντας

φύλλα, και απεκκρίνουν, ρίχνο-ντας συνέχεια µερικά, κτλ.

αντιδρούν (έχουν ερεθιστικότη-

τα), παρακολουθώντας το ψαρο-

κάικο, και αναζητούν τροφή κτλ.



3. Nα παρατηρήσετε προσεκτικά την εικόνα 1.4 και να χαρακτηρίσετε τον οργανισµό

που είναι ζωντανός και αυτόν που είναι νεκρός. Nα αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

Aπάντηση

Σε ένα δάσος τα δέντρα που έχουν φύλλα και µένουν όρθια, στηριγµένα όπως φαίνεται

στις ρίζες τους, είναι ζωντανοί οργανισµοί. Eίναι ζωντανοί οργανισµοί διότι µπορούν:α) χάρη στα φύλλα τους να τρέφονται, κάνοντας φωτοσύνθεση, να απεκκρίνουν άχρη-

στες ουσίες, αποθηκεύοντάς τες σε αυτά, και να δείχνουν ερεθιστικότητα, π.χ. όταν τα

στρέφουν προς το φως.

β) χάρη στις ρίζες τους να απορροφούν χρήσιµα συστατικά και νερό από το έδαφος,

ώστε να συνθέσουν τις τροφές που χρειάζονται.

γ) να αναπτύσσονται αυξάνοντας το ύψος και το πάχος του κορµού τους και το πλήθος

των κλαδιών και των φύλλων τους.

δ) να αναπαραχθούν.

Aντίθετα οι γυµνοί κοµµένοι κορµοί είναι νεκροί (ή σύντοµα θα νεκρωθούν). ∆εν

έχουν ούτε φύλλα ούτε κλαδιά ούτε ρίζες, οπότε δεν µπορούν να κάνουν καµιά από τις

λειτουργίες των ζωντανών δένδρων (θρέψη, ερεθιστικότητα, απέκκριση, πρόσληψη ου-

σιών, ανάπτυξη και αναπαραγωγή).

4. Tο κείµενο που ακολουθεί περιέχει αποσπάσµατα από το βιβλίο «O Παπαλάνγκι.

Oι λόγοι του φύλαρχου Tουιαβίι από το νησί Tιαβέα του Eιρηνικού» (επιµέλεια Σό-

ερµαν Έριχ, εκδ. Ύψιλον/βιβλία).

Oι υπογραµµισµένες λέξεις αναφέρονται σε ζωντανούς ή νεκρούς οργανισµούς και σε αντικείµενα που δεν υπήρξαν ποτέ ζωντανά και ονοµάζονται άβια. Aφού δια-

βάσετε το κείµενο, να ταξινοµήσετε τις υπογραµµισµένες λέξεις στην κατάλληλη στή-

λη του πίνακα που ακολουθεί:

«...Λαµπρές, µεγάλες και στολισµένες είναι οι καλύβες των υψηλών Aλίι, που τις ονοµάζουν

παλάτια, και ωραιότερες ακόµη οι ψηλές καλύβες που χτίστηκαν για να τιµάν το Θεό...

...Kι όµως, χοντροκοµµένα κι όµορφα και χωρίς το ζεστό αίµα της ζωής είναι όλα αυτά µπροστά

σε κάθε θάµνο ιβίσκου µε τα κόκκινα σαν τη φωτιά λουλούδια του, µπροστά σε κάθε κορφή ενός

φοινικόδεντρου ή µπροστά στην οργιαστική πολυχρωµία και πολυµορφία του δάσους των κοραλ- λιών . Ποτέ ο Παπαλάνγκι δεν έχει υφάνει ένα τόσο λεπτό πανί όπως αυτό που υφαίνει ο Θεός σε κά-

θε αράχνη, κι ούτε µια µηχανή είναι τόσο ευαίσθητη και µε τόση τέχνη φτιαγµένη όπως το µικρό

µυρµήγκι που ζει στην καλύβα µας. O λευκός πετάει στα σύννεφα σαν πουλί, όπως σας είπα. Aλλά

ο µεγάλος γλάρος πετάει πιο ψηλά και πιο γρήγορα από τον άνθρωπο και µε κάθε καταιγίδα...

...Tι θα µπορούσε να σηµαίνει για µένα ένα κανό ή ένα ρόπαλο φτιαγµένο από τη µηχανή, απ’ αυ-

τό το ψυχρό, χωρίς αίµα πλάσµα, που δεν µπορεί να µιλήσει για τη δουλειά του, δεν µπορεί να χαρεί

όταν την τελειώνει, και δεν µπορεί να τη δείξει στη µάνα και στον πατέρα για να χαρούν κι αυτοί; ...

...O λευκός δεν προσπαθεί ατιµώρητα να κάνει τον εαυτό του ψάρικαι πουλί, άλογοκαι σκουλήκι».




Aπάντηση

••• ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ*2

•••

30


*1 Έγιναν οι εξής υποθέσεις: οι καλύβες φτιάχτηκαν από κορµούς, κλαριά και φύλλα φυτών, το πανί από

νήµατα από φυτά (π.χ. βαµβάκι) ή µαλλί (π.χ. από πρόβατο), το κανό και το ρόπαλο από ξύλο (στο κανό

µπορεί να έχει χρησιµοποιηθεί και δέρµα ζώων).*

2Οι απαντήσεις στα Θέµατα για απάντηση βρίσκονται στο τέλος του βιβλίου.

3.8 Πώς µπορούµε να καταλάβουµε αν κάτι

ανήκει στους ζωντανούς οργανισµούς ή όχι;

α) Xάρη σε ένα σύνολο από χαρακτηριστικά

που εµφανίζεται µόνο σε αυτούς

β) Xάρη σε χαρακτηριστικά που εµφανίζο-

νται µόνο σε αυτούς

γ) Γενικά δεν µπορούµε να το καταλάβουµε

δ) Oι ζωντανοί οργανισµοί έχουν χαρακτη-

ριστικά

3.9 Ποιο από τα επόµενα είναι χαρακτηρι-

στικό όλων των ζωντανών οργανισµών;α) H µετακίνηση β) H φωτοσύνθεση

γ) H απέκκριση δ) Όλα τα προηγούµενα

3.10 Mε τη θρέψη οι οργανισµοί εξασφα-

λίζουν:

α) την ενέργεια που χρειάζονται

β) τα υλικά που χρειάζονται

γ) ό,τι χρειάζονται για να επιτελούν τις λει-

τουργίες τουςδ) απλές ουσίες µε τις οποίες συνθέτουν ό,τι

χρειάζονται

3.11 Tι χρησιµεύει η αναπνοή στους οργα-

νισµούς;

α) Για να διασπούν ουσίες

β) Για να τροφοδοτούνται µε ενέργεια που

χρειάζονται γ) Για να παίρνουν οξυγόνο

δ) Για όλους τους προηγούµενους λόγους

3.12 Tι χρησιµεύει η απέκκριση στους ορ-

γανισµούς;


ZΩNTANOI

OPΓANIΣMOI

θάµνο, φοινικόδε-

ντρου, κοραλλιών,αράχνη, µυρµήγκι,

γλάρος, άνθρωπο,

ψάρι, πουλί, σκου-

λήκι, άλογο

NEKPOI OPΓANIΣMOI –

NEKPA TMHMATA OPΓANIΣMΩN*1

καλύβες

πανίκανό

ρόπαλο

ABIA

ANTIKEIMENA

µηχανή

σύννεφα




α) Για να αποβάλλουν ουσίες που είναι επι-

κίνδυνες

β) Για να αποβάλλουν ουσίες που περισ-

σεύουν

γ) Για να αποβάλλουν ουσίες που παράγουν

και είναι άχρηστες

δ) Για όλους τους προηγούµενους λόγους

3.13 Ποιο από τα επόµενα χρησιµεύει στην

απέκκριση;

α) O ιδρώτας β) Tα ούρα

γ) Tο ρίξιµο φύλλων δ) Όλα

3.14 H δηµιουργία απογόνων εξυπηρετεί:α) στη διατήρηση της ζωής

β) στο να δηµιουργούνται άτοµα που µοιά-

ζουν µεταξύ τους

γ) στην ανάπτυξη και στην ωρίµανση των

οργανισµών

δ) σε όλα τα προηγούµενα

3.15 Aνάπτυξη των οργανισµών ονοµάζεται:α) η συνεχής αύξηση του µεγέθους τους

β) η διαδικασία µέχρι να φτάσουν στο τελι-

κό µέγεθός τους

γ) η αύξηση της µάζας τους

δ) η ανανέωση των οργάνων τους

3.16 Tι ονοµάζεται ερεθιστικότητα των

οργανισµών;

α) H ικανότητα των οργανισµών να αντιλαµ-

βάνονται αλλαγές στο περιβάλλον τους

β) H ικανότητα των οργανισµών να αντι-δρούν σε αλλαγές που γίνονται στο περι-

βάλλον τους

γ) Oι αλλαγές που γίνονται στο περιβάλλον


δ) Όλα τα προηγούµενα

3.17 Ποιο από τα επόµενα δεν συντελεί

στην επιβίωση ενός οργανισµού;α) H αναπαραγωγή

β) H απέκκριση

γ) H ερεθιστικότητα

δ) H θρέψη

3.18 Oι ουσίες που εξασφαλίζουν οι ορ-

γανισµοί µε τη θρέψη:

α) µπορεί να αξιοποιηθούν στην ανάπτυξή

τους

β) µπορεί να µετατραπούν και σε µερικές

άχρηστες που απεκκρίνονται

γ) µπορεί να διασπαστούν µε την αναπνοή τους

δ) όλα τα προηγούµενα αληθεύουν

α) Για να ξεχωρίσουµε τους ζωντανούς ορ-

γανισµούς χρησιµοποιούµε ορισµένα . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . τους.

β) Όλοι οι οργανισµοί πρέπει να . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . ώστε να προµηθεύονται

υλικά για να συνθέσουν δικές τους ου-

σίες ή να τα διασπάσουν µε τη διαδικα-

σία της . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . και να

εξασφαλίσουν ενέργεια.

γ) Oι οργανισµοί µπορεί να τρέφονται από

άλλους οργανισµούς ή να . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . παράγοντας µόνοι την τροφή

τους, όπως τα φυτά.

δ) Mε την . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . δηµι-





α) Ό,τι δεν κινείται δεν είναι ζωντανό.

β) H απέκκριση είναι κατά κάποιον τρόπο το

αντίθετο της θρέψης.

γ) Oι οργανισµοί «γεννιούνται» έχοντας το

τελικό µέγεθός τους.δ) Tα φυτά χρειάζονται διοξείδιο του άν-

θρακα για τη φωτοσύνθεση και οξυγόνο

για την αναπνοή τους.

ε) H ερεθιστικότητα σχετίζεται µε τις µετα-

βολές των συνθηκών του περιβάλλο-

ντος.

στ) Τα είδη των οργανισµών που ζουν σήµερα

ζούσαν και πριν από 3,5 δισεκατοµµύριαχρόνια.




ουργούνται νέοι οργανισµοί, οι οποίοι,

καθώς . . . . . . . . . . . . . . . . . . . , αυξάνο-

νται σε µέγεθος.

ε) H. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . των οργανι-

σµών φαίνεται όταν αυτοί αντιδρούν στις

µεταβολές του περιβάλλοντός τους.

3.21 Ποιες ουσίες αναφέρεται ότι µπορεί

να υπάρχουν στα φύλλα των φυτών και γιανα γίνουν ποιες λειτουργίες;

3.22 Oι σπόγγοι και τα κοράλλια συνήθως

µένουν προσκολληµένα στο βυθό της θάλασ-

σας, αυξάνονται σε µέγεθος δηµιουργώντας

διακλαδώσεις και χρησιµοποιούν ενέργειααπό µικροοργανισµούς που συλλαµβάνουν

φιλτράροντας το νερό. Mε βάση τα προηγού-

µενα πρέπει να θεωρηθούν ζωντανοί οργανι-

σµοί; Kαι αν ναι, ζώα ή φυτά;


Βιολογία Α Γυμν - Σαβάλλας Κεφ 1,2,3

Documents

Transcript of Βιολογία Α Γυμν - Σαβάλλας Κεφ 1,2,3