ΣΥΝΟΨΗ ΤΗΣ ΥΛΗΣ ΕΠΟ11 Libre

8/16/2019 ΣΥΝΟΨΗ ΤΗΣ ΥΛΗΣ ΕΠΟ11 Libre

1/94


2/94

ΣΥΝΟΠΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ

ΕΝΟΤΗΤΑ 2.2 : ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΥΠΑΙΘΡΟΣ ............................................................................................ 23

Παγίωση της έγγειας ιδιοκτησίας της κοσμικής αριστοκρατίας ................................................. 24

Διαφορές της νέας εξουσίας από την παλιά ................................................................................ 24

Φεουδαλική Χωροδεσποτεία ....................................................................................................... 24

Τρία είδη χωροδεσποτικής υποτέλειας ........................................................................................ 25Δύο ομάδες αριστοκρατών ........................................................................................................... 25

Πίεση των αρχόντων στους παραγωγούς ..................................................................................... 26

Συνακόλουθη οικονομική ανάπτυξη ............................................................................................. 26

Παράγοντες που επέδρασαν στη γεωργική παραγωγή και οικονομική ανάπτυξη ...................... 26

Διαφοροποιήσεις στη διαστρωμάτωση των παραγωγών ............................................................ 27

Η Επέκταση της ανθρώπινης δραστηριότητας & συγκέντρωσης ................................................. 27

Φεουδαλική παραγωγή ................................................................................................................ 27

Η διάδοση του χρήματος .............................................................................................................. 28ΕΝΟΤΗΤΑ 2.3 : Ο ΑΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ, ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ .......................... 28

Ανάπτυξη των πόλεων................................................................................................................... 28

Τεχνίτες, Παραγωγικοί κλάδοι (Υφαντουργία -Αμπελουργία), Συντεχνίες και Έμποροι .............. 29

Οι πρώτες αναφορές για αυτοδιοικούμενες αστικές κοινότητες 10 ος-11ος.................................. 30

Η σχέση υπαίθρου και πόλης – Αστική οικονομία και Φεουδαρχία ............................................ 30

Ανατολική Ευρώπη και Φεουδαλισμός ........................................................................................ 32

Έννοιες – κλειδιά: .......................................................................................................................... 32

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2ο Δραστηριότητα 3SOS: ............................................................................................... 34ΓΑΓΑΝΑΚΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3ο : Η ΚΡΙΣΗ ΤΟΥ ΦΕΟΥΔΑΛΙΣΜΟΥ 13Ος – 14Ος ................................................................ 35

ΠΡΩΤΗ ΕΝΟΤΗΤΑ : ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ 13ος – 14ος ......... 35

Κρίση της αγροτικής παραγωγής .................................................................................................. 35

Αιτίες της κρίσης: .......................................................................................................................... 35

Οι αγροτικές Εξεγέρσεις ................................................................................................................ 35

Τα αίτια της κρίσης του φεουδαλισμού αναζητήθηκαν στην αγροτική οικονομία και κοινωνία, τοθεμέλιο του φεουδαρχικού συστήματος : ....................................................................................... 36

Δεύτερη Ενότητα : Ανακατατάξεις στον Αστικό χώρο .................................................................... 39

ΓΑΓΑΝΑΚΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4ο : Η ΕΥΡΩΠΗ Της ΚΡΙΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗΣ 14Ος – 15Ος ...................................... 43

Η εποχή των εξεγέρσεων .................................................................................................................. 43

Ανάπτυξη κινημάτων κοινωνικής εξίσωσης και κοινοκτημοσύνης των αγαθών. ............................ 43

Μεγάλες εξεγέρσεις .......................................................................................................................... 43

Αστικά δίκτυα .................................................................................................................................... 44

Φτώχεια στις πόλεις .......................................................................................................................... 45

Μέτρα αντιμετώπισης ....................................................................................................................... 45

ΓΑΓΑΝΑΚΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10 : ΕΥΡΩΠΑΙΚΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΕΣ 1750-1914 ......................................................................... 46

Πρώτη Ενότητα : Οι ευρωπαϊκές κοινωνίες ως το δεύτερο μισό του 18ου. .................................. 46

Σελίδα 2 από 94


3/94


Δεύτερη Ενότητα : ............................................................................................................................ 48

Χαρακτηριστικά της πρώτης αγγλικής Βιομηχανικής Επανάστασης ................................................ 48

Εγγενείς προϋποθέσεις για την εκδήλωση της Βιομηχανικής Επανάστασης στην Αγγλία. ........... 51

Τρίτη Ενότητα : .................................................................................................................................. 52

Τέταρτη Ενότητα : ............................................................................................................................. 57 Επίδραση του σιδηρόδρομου ........................................................................................................... 63

Πέμπτη Ενότητα : Νέες πολιτικές μαζικής εκπαίδευσης και κοινωνικής πρόνοιας. ..................... 66

Αντιδράσεις στην κυριαρχία του βιομηχανικού καπιταλισμού ....................................................... 66

ΓΑΓΑΝΑΚΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11 ...........................................................................................................................................69

Εισαγωγή: .......................................................................................................................................... 69

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11: ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΕΣ& ΟΙΚΟΝΟΜΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ, ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ& ΤΗΣ ΑΝΤΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ, 1914-1945 ...................................................................... 70

11.1 Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΗ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ................................................................ 7011.2 ΟΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΣΤΗ ΔΙΝΗ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ& ΤΗΣ ΑΝΤΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ, 1917- 1939 ........................................................................................................................................................... 73

11.3 ΟΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΕΣ& ΟΙΚΟΝΟΜΙΕΣ ΣΤΟ ΣΤΟΧΑΣΤΡΟ ΤΟΥ ΝΑΖΙΣΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ,1938-1945 ......................................................................................................................................... 74

11.4 Η ΕΞΟΔΟΣ ΑΠΟ ΤΟ ΧΑΟΣ. ΤΑ ΑΜΕΣΑ ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΑ ΧΡΟΝΙΑ, 1945-1950 ........................... 76

ΓΑΓΑΝΑΚΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 12 ...........................................................................................................................................77

12.1 ΚΟΙΝΩΝΙΕΣ& ΟΙΚΟΝΟΜΙΕΣ ΣΤΟΝ «ΥΠΑΡΚΤΟ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟ» ..................................................77

12.2 ΚΟΙΝΩΝΙΕΣ& ΟΙΚΟΝΟΜΙΕΣ ΣΤΗΝ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΤΙΚΗ ΔΥΣΗ .......................................................... 81

12.3 Ο ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΟΣ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΩΝ, 1945-1980 .................................. 83ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2Ο ΜΑΝΔΥΛΑΡΑ : Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ .....86

ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ..........................................................................86

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ 1929-1932 .................................................................................................... 87

ANNALES D’ HISTOIRE ECONOMIQUE ET SOCIALE ........................................................................87

4 ΦΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΟΓΡΑΦΙΑΣ .....................................................................................................88

ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΗ ΜΑΡΞΙΣΤΙΚΗ ΚΡΙΤΙΚΗ (ΑΓΓΛΙΑ) ..............................................................................89

ΣΗΜΕΙΟ ΣΥΓΚΛΙΣΗΣ ΓΑΛΛΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ – ΜΑΡΞΙΣΤΙΚΗΣ ΚΡΙΤΙΚΗΣ ....................................................89

Δραστηριότητα ΜΑΝΔΥΛΑΡΑ ΚΕΦ. 2 ........................................................................................... 90ΕΝΝΟΙΕΣ ΚΛΕΙΔΙΑ .......................................................................................................................... 90

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ................................................................................................................................... 93



4/94


ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: Η ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΣΑΙΩΝΑ ΣΤΗ ΝΕΟΤΕΡΗ ΕΠΟΧΗ(ΔΡΙΤΣΑ- Αν. Διαλέτη) ΣΥΛΛΟΓΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ

• Στην Κοινωνική & Οικονομική ιστορία, η μετάβαση στη Νεότερη εποχή έχειταυτιστεί με το πέρασμα από τη Φεουδαρχία στον Καπιταλισμό.

Χ Πιρέν: Η κρίση του φεουδαλισμού έγκειται στην εμπορική άνθηση των πόλεων τηςΙταλίας & της Φλάνδρας. Ορόσημο στην εξέλιξη αποτελεί η αντικατάσταση τουμεσαιωνικού εθιμικού από το αστικό δίκαιο.

P. Sweezy: Ταξικοί λόγοι, δηλαδή εντεινόμενη απομάκρυνση δουλοπάροικων από τηγη, σε συνδυασμό με την αστική ανάπτυξη που αποτέλεσε καταφύγιο για τουςφυγάδες.Τα νέα αστικά πρότυπα αυξάνουν τις καταναλωτικές ανάγκες της αριστοκρατίας καιβαθμιαία εδραιώνουν τις χρηματικές σχέσεις αντί της αγγαρείας. Παράλληλα, η

αστική ανάπτυξη οδηγεί στην οικονομία της αγοράς από την οικονομία για χρήση.Η παρακμή οφείλεται κυρίως στην αδυναμία διατήρησης του ελέγχου εκ’ μέρους τηςαριστοκρατίας, παρά στις ταξικές συγκρούσεις (22 -23)

Ι. Wallerstein : Ορόσημο των εξελίξεων η εδραίωση του παγκόσμιου καπιταλισμούαπό τα τέλη του 15ου αι., χάρη στην ευρωπαϊκή επέκταση σε Αμερική και μέρος τηςΑφρικής.Η εξασφάλιση πελώριων κερδών από το διατλαντικό εμπόριο επιτρέπει την

επένδυση στη βιομηχανία, που αποτέλεσε πυρήνα του παγκόσμιου καπιταλισμού.Συνδυασμός καπιταλιστικής ανάπτυξης στην Ευρώπη με παράλληλη υποβάθμιση τωναποικιών.Στις περιοχές που εγκαθιδρύθηκαν ισχυρά κράτη υπήρξε η καλύτερη ανταπόκριση.Ωστόσο, οι ρίζες του καπιταλισμού ανάγονται στην Ιταλία του 13ου αι.

Μ. Dobb: Κύρια αιτία οι ταξικές συγκρούσεις, λόγω εντεινόμενης εκμετάλλευσης. ΟιΕξεγέρσεις επιφέρουν χαλάρωση των δεσμών υποτέλειας και καθιέρωση χρηματικών

σχέσεων αντί αγγαρείας



5/94


R. Hilton: Σημείο κλειδί ο μετασχηματισμός των παραγωγικών σχέσεων και ησταδιακή στροφή της αγροτικής παραγωγής στην αγορά. Ο συνδυασμός τωναυξανόμενων αναγκών της αριστοκρατίας με την πίεση των εξεγέρσεων, προώθησαντεχνολογικές μεταβολές και χαλάρωσαν τις σχέσεις υποτέλειας.

Mendles , Krieute, Medick κ.α.: Η ανάπτυξη της οικοτεχνίας της υπαίθρου και ημετατόπιση του κατασκευαστικού τομέα από τις Πόλεις, αποδυνάμωσαν τις αστικέςσυντεχνίες και έθεσαν τα θεμέλια του καπιταλισμού στην Αγγλία.Η Οικοτεχνία επιφέρει: εξειδίκευση και καταμερισμό εργασίας, φθηνή έμμισθηεργασία, συσσώρευση κεφαλαίου σε εμπόριο και επένδυση στη βιομηχανία. ΗΟικοτεχνία ευνοήθηκε όπου σχηματίστηκαν ισχυρά κράτη με ενιαία αγορά.

Hobsbawm: Η κρίση του 17ου αι. επιφέρει την τελική αποδιάρθρωση τηςφεουδαρχίας. Επίσης αντανακλά και την αδυναμία της ευρωπαϊκής οικονομίας γιαμετάβαση σε αμιγώς καπιταλιστικό σύστημα.Το δρόμο της ανάπτυξης που θα οδηγήσει στη Βιομηχανική Επανάσταση επέφερεέμμεσα η κρίση με την διευρυνόμενη ανισοκατανομή του πλούτου σε ταξικό & γεωγραφικό επίπεδο. Η συσσώρευση κεφαλαίου, επέτρεψε επενδύσεις σε γεωργία& βιομηχανία.

Μάλθους: Η δημογραφική κρίση και η μείωση εργατικών χεριών, αναγκάζει τηναριστοκρατία σε παραχωρήσεις.Ο εκχρηματισμός των σχέσεων οδηγεί σε στροφή παραγωγής στην αγορά.Συνάμα, ο πλούτος λόγω κρίσης συγκεντρώθηκε σε λίγα χέρια.Νορθ: Αλληλεπίδραση μεταξύ οικονομίας και θεσμών. Η παρέμβαση του κράτους,όπως η κατοχύρωση ιδιοκτησιακών δικαιωμάτων οδηγεί σε ανάπτυξη.

ΑΠΑΡΧΕΣ ΑΣΤΙΚΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ

• Η Εμπορική Επανάσταση του Ύστερου Μεσαίωνα επέφερε καινοτομίεςόπως: διπλογραφία στη λογιστική, εμπορικούς κωδικούς,ναυτασφάλεια, συναλλαγματικές & επιταγές.

• Ο εμπορικός ανταγωνισμός μεταξύ πόλεων οδηγεί σε ενώσεις.• Η άνθηση εμπορίου & χρηματικών δραστηριοτήτων οδηγεί σε ανάπτυξη

του κατασκευαστικού τομέα. Ενώ παράγονται καταναλωτικάαγαθά και για τον απλό κόσμο.

• Καίριος τομέας η υφαντουργία, αλλά και οικιακά είδη και είδη καλλωπισμού.



6/94


• Από κυβερνήσεις, πολιτικές προστατευτισμού, αλλά και πιο ευέλικτες.

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΔΙΑΣΤΡΩΜΑΤΩΣΗ& ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΠΟΛΕΩΝ

• Η Εμπορική ανάπτυξη έχει κοινωνικό αντίκτυπο: α) εμφάνιση τάξεωντων πόλεων και β) από αμφισβήτηση παραδοσιακών αξιών.

• Ορόσημο για μεταγενέστερες αλλαγές αποτελεί ο Ιταλικός 13ος αι.• Είσοδος στην πολιτική νέων δυνάμεων, μέσω των συντεχνιών &

ανάληψη άμυνας και δημόσιας τάξης από πολίτες.• Με την εξέλιξη σε Κομμούνες τον 13ο αι., οι πόλεις κατακτούν το

δικαίωμα της αυτοδιοίκησης.•

Η εξέλιξη υπήρξε σταδιακή, δεδομένου ότι οι ευγενείς δεν αμφισβητήθηκαν ολοκληρωτικά.• Popolo: Μικρομεσαίοι, εργάτες, αγρότες, γυναίκες, μένουν έξω από τη

λήψη αποφάσεων.• Δικαιώματα είχαν: Μόνο οι μόνιμοι κάτοικοι, όσοι πλήρωναν φόρους,

οι συντεχνίες, οι άνω των 25 ετών. Το δικαίωμα ποίκιλε από τοαυστηρό του Λονδίνου έως το ελαστικό του Μπορντώ.

Άρχουσα τάξη: Έμποροι & τραπεζίτες.

• Σταδιακά, η ταξική πόλωση στις ιταλικές πόλεις οδηγεί σε εξεγέρσεις.• Άλλο επίπεδο ανταγωνισμού, μεταξύ τεχνιτών και ανειδίκευτων εργατών με

πόλο έλξης τις συντεχνίες.• Για 1η φορά εμφανίζεται γραπτό δίκαιο & διάκριση νομοθετικής &

εκτελεστικής εξουσίας.• Φορολογία ευγενών & κληρικών από Popolo.•

Τα δικαιώματα της Ιπποτικής αριστοκρατίας περιορίζονται.• Η αυτονομία των πόλεων ποικίλει. Ειδικά, σε Αγγλία & Γαλλία υπάρχει

συγκεντρωτισμός της εξουσίας.• Σε αρκετές περιπτώσεις πόλεις & μονάρχες συμμαχούν ενάντια στην

αριστοκρατία.• Αντίθετα, στην Ιβηρική ο μονάρχης συμμαχεί με την αριστοκρατία εναντίον

των πόλεων.• Ανατολική Ευρώπη: Υποτυπώδης αστική ανάπτυξη. Ενώ δε σημειώθηκε η ίδια

ρήξη με την αριστοκρατία.• Τον 14ο αι. στην Ιταλία, οι Δημοκρατίες μετατρέπονται σε Δεσποτείες και οι



7/94


Πόλεις-Κράτη γίνονται Εδαφικά Κράτη με απορρόφηση των μικρότερων απότις ισχυρότερες πόλεις.

• Αστοί & φεουδάρχες συσπειρώνονται γύρω από Οικογένειες για τηναντιμετώπιση των μικρομεσαίων. Αιτία των εξελίξεων αποτελεί η κρίση του14ου αι. Οι Συντεχνίες αποδυναμώθηκαν. Παράλληλα, οι «Λαϊκοί στρατοί»αντικαταστάθηκαν από μισθοφορικούς.

• Κοινωνικο-Οικονομικά: ο διεθνής ανταγωνισμός αντικαταστάθηκε από τηνεκμετάλλευση της ενδοχώρας. Καταργήθηκαν οι εσωτερικοί δασμοί και τοεμπόριο μετατοπίστηκε από το εξωτερικό στο εγχώριο.

ΤΟ ΑΣΤΙΚΟ ΤΟΠΙΟ

• Θρησκευτικό αίσθημα – Ευεργεσίες – Τελετές – Καλλωπισμοί & Υγιεινή.

Χωροταξικές ανακατατάξεις και πολιτικές υγιεινής

• Απαγόρευση επαιτείας και θέσπιση υποχρεωτικής εργασίας για άπορουςσε Ιδρύματα Εργασίας.• Τον 16ο αι. τόσο οι καθολικοί όσο και οι προτεστάντες εντατικοποιούν τιςπροσπάθειες κοινωνικής αναμόρφωσης, με 1 ο στόχο τις γυναίκες.•

Διώξεις θρησκευτικών μειονοτήτων, ομοφυλόφιλων και Εβραίων.

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΣΕ ΠΟΛΗ& ΥΠΑΙΘΡΟ

• Μικρές παραγωγικές μονάδες, οικογενειακού χαρακτήρα.• Βασική μορφή οργάνωσης οι συντεχνίες, οι οποίες ρύθμιζαν τις λειτουργίεςτου κλάδου, αλλά και το ήθος των μελών. Οι εσωτερικοί κανόνες ήταν αυστηροί.Αντίθετα από οικοτεχνίες και πρωτοεργοστάσια, οι τεχνίτες κατείχαν τα μέσα

παραγωγής.• Στην Ανατολική Ευρώπη, οι συντεχνίες απουσιάζουν εντελώς.• Στην Αγγλία, οι συντεχνίες ήταν αδύναμες, λόγω εκβιομηχάνισης τηςυπαίθρου.• Η αυστηρή ιεραρχία των συντεχνιών καθίσταται κληρονομική, μεδιαφοροποιήσεις ανάλογα με την πόλη.• Από τον 14ο αι. περιορίζεται η συμμετοχή των γυναικών στις συντεχνίες, αν

και υπήρχαν κάποιες αμιγώς γυναικείες.• Οι συντεχνίες διέθεταν γραπτούς νόμους. Βασική πολιτική τους: Εξαγωγή



8/94


προϊόντων, επιβολή μονοπωλίων, έλεγχος τοπικής αγοράς,παρεμπόδιση ανταγωνισμού στο εσωτερικό.

• Συχνά οι συντεχνίες αναλάμβαναν θρησκευτικές & φιλανθρωπικέςπρωτοβουλίες. Εξάλλου, ο ρόλος των αργιών, εκτός της θρησκευτικότητας,είχε χαρακτήρα ρύθμισης της παραγωγής.

• Στο εσωτερικό των συντεχνιών εκδηλώνονταν ανταγωνισμός μεταξύμαστόρων και τεχνιτών. Οι τελευταίοι, συγκροτούσαν αδελφότητες,αλλά ήταν εξίσου εχθρικές προς τους ανειδίκευτους εργάτες και τουςμετανάστες.

• Το συμπέρασμα πως οι συντεχνίες υπονόμευαν την τεχνολογική ανάπτυξηκαι την ελεύθερη αγορά, καθώς το ότι η δύναμή τους υπήρξε αιτίαοικονομικής παρακμής της Ιταλίας τον 17ο αι., έχει αναθεωρηθεί.

Ίσως ο κύριος λόγος παρακμής ήταν πως ο ανταγωνισμός εστιάζονταν στηνποιότητα του προϊόντος και όχι στη χαμηλή τιμή.

ΜΟΡΦΕΣ ΠΡΩΤΟΕΚΒΙΟΜΗΧΑΝΙΣΗΣ

Ο έμπορος παρέχει πρώτες ύλες και μέσα παραγωγής και ο παραγωγός γίνεταιμισθωτός. Επιπλέον χαρακτηριστικό αποτελεί o καταμερισμός εργασίας.

1.6-1.7. ΠΑΡΑΚΜΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ

• Από τον 17ο αι. η Μεσόγειος παρακμάζει και η πρωτοκαθεδρία περνά στηΒ.Δ. Ευρώπη.

• Χαρακτηριστικό αποτελεί η μείωση του κόστους παραγωγής.• Μετατόπιση του εμπορίου στον Ατλαντικό και είσοδος της Γαλλίας στο

μεσογειακό χώρο.• Εδραίωση μισθωτής εργασίας στη Δύση και επανεμφάνιση της

δουλοπαροικίας στην Ανατολή.



9/94


Κεφ. 1, Δραστηριότητα 1

Αναφερθείτε στα κυριότερα ερμηνευτικά σχήματα που έχουν προταθεί για τημετάβαση από το Μεσαίωνα στη νεότερη εποχή στην Ευρώπη και εντοπίστεσημεία συνέχειας και ασυνέχειας μεταξύ του Μεσαίωνα και της πρώιμης νεότερηςπεριόδου.

• Pirenne: εμπορική αναγέννηση & ανάπτυξη των πόλεων ήδη από τον 11ο αιώναστην Ιταλία. Με την ενίσχυση των εμπόρων & τραπεζιτών αποδυναμώθηκε ηφεουδαλική εξουσία

• Maurice Dobb & συνολική μαρξιστική θεώρηση: ταξικοί ανταγωνισμοί μεταξύφεουδαρχών – υποτελών οδήγησαν στην αποχώρηση των τελευταίων από τιςχωροδεσποτείες προς τις πόλεις σε αναζήτηση εργασίας. Επίσης, οι εξεγέρσειςοδήγησαν τους φεουδάρχες σε υποχωρήσεις & την καθιέρωση του χρηματικούενοικίου μετατροπή δουλοπαροίκου σε ενοικιαστή

• Sweezy: αντικατάσταση της οικονομίας για χρήση με την οικονομία της αγοράς

• Wallerstein: επέκταση σε Αφρική & Αμερική. Με την υποβάθμιση των περιοχώναυτών οι άποικοι πέτυχαν την πλήρη εκμετάλλευσή τους και τα κέρδη τους απόαυτές τα επένδυσαν στην εκβιομηχάνιση. Η οικονομική ανάπτυξη στηρίχθηκε στουςισχυρούς κρατικούς μηχανισμούς

• Braudel: απαρχές καπιταλιστικής οικονομίας Ιταλία, 13ος αιώνας• North: η ελευθερία της ατομικής ιδιοκτησίας ανέδειξε Αγγλία - Ολλανδία

•Malthus, «δημογραφικό μοντέλο»: λόγω της ανεπάρκειας τροφής και τωνσιτοδειών ο πληθυσμός μειώθηκε. Οι φεουδάρχες για αύξηση της παραγωγήςκαθιέρωσαν το ενοίκιο.

• Epstein: απόλυτες μοναρχίες συγκέντρωση των εξουσιών σε αυτές

• συνέχειες & ασυνέχειες: η συνέχεια εντοπίζεται στην κεντρική & ανατολικήΕυρώπη, όπου ο φεουδαλισμός δεν κατέρρευσε πριν από το 19ο αιώνα, ενώ στηδυτική Ευρώπη κυρίαρχη ανεδείχθη η αστική τάξη. Η ίδια αντιστοιχία ισχύει και γιατην ανάπτυξη των πόλεων.

Κεφ. 1, Δραστηριότητα 2 Ποιός ήταν ο αντίκτυπος της ανάπτυξης των πόλεων σε οικονομικό και κοινωνικόεπίπεδο και πώς αυτές οι εξελίξεις επηρέασαν την καθημερινότητα των

πληθυσμών της Ευρώπης;



10/94


• Οικονομικό επίπεδο:1. αλληλεπίδραση με την ανάπτυξη του εμπορίου ώθηση για περαιτέρω

ανάπτυξή του.2. ίδρυση τραπεζών3. εποχικές εμποροπανηγύρεις4. ανάπτυξη κατασκευαστικού τομέα

• Κοινωνικό επίπεδο: 1. εποχικές εμποροπανηγύρεις2. ένταση κοινωνικής ζωής3. ανάδειξη νέων κοινωνικών ομάδων με πολιτική δύναμη4. αυτονομία πόλεων αιρετοί άρχοντες,5. αστικό δίκαιο

Κεφ. 1, Δραστηριότητα 3 Εντοπίστε σημεία σύγκλισης και απόκλισης μεταξύ της δυτικής, ανατολικής,βόρειας και νότιας Ευρώπης ως προς τις οικονομικές και κοινωνικές δομές καιεξελίξεις κατά τον ύστερο Μεσαίωνα και την πρώιμη νεότερη περίοδο. Στηρίξτε τηθέση σας με συγκεκριμένα παραδείγματα.

•Σημεία σύγκλισης:

βορειοδυτική – νότια Ευρώπηανάπτυξη εμπορίου & πόλεων,πρώιμη καπιταλιστική παραγωγή (π.χ. οικοτεχνία),χρηματοπιστωτικός τομέαςανάδειξη νέων κοινωνικών δυνάμεων (αιρετοί άρχοντες, αστική τάξη)αποδυνάμωση φεουδαρχών

• Σημεία απόκλισης:

δυτική – ανατολική Ευρώπηανάπτυξη πόλεων – μικρή ανάπτυξηεισαγωγή καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής – δουλοπαροικίαανάδειξη νέων κοινωνικών ομάδων – κυριαρχία φεουδαρχίας

Κεφ. 1, Δραστηριότητα 4 Ποιοί θεωρείτε ότι ήταν οι βασικοί παράγοντες οικονομικής ανάπτυξης κατά τηνύστερη μεσαιωνική και πρώιμη νεότερη περίοδο και πώς αυτοί οι παράγοντες



11/94


12/94


Α. PAULINYI: Τεχνική Επανάσταση που πρωτοεμφανίστηκε στη Βρετανία και κράτησεπερίπου εκατό χρόνια, κατά την οποία υπήρξε μετάβαση από την τεχνολογία μεχειρωνακτικά εργαλεία, που διήρκησε χιλιάδες χρόνια, στην τεχνολογία με μηχανικάεργαλεία.

G.N CLARK: Η έννοια της «Βιομηχανικής Επανάστασης» συνδέεται σε μικρό βαθμό μετην ιστορική πραγματικότητα, αλλά έχει περισσότερο εκπαιδευτική αξία.

TΟΥΝΒΕΕ: Η ουσία της Β.Ε έγκειται στην αντικατάσταση των μεσαιωνικώνκανονισμών της παραγωγής και ελέγχου καταμερισμού του πλούτου, από τονανταγωνισμό. Για τον ίδιο, η φεουδαλική οικονομία αντικαταστάθηκε οριστικά απότον καπιταλισμό.

Συνεπώς, έχει την ίδια αξία με όλα τα μεγάλα ιστορικά κινήματα που συνδέονται μετη μετάβαση στην αστική κοινωνία & την ωρίμανσή της στην Ευρώπη του 19ου αι.όπως: η Μεταρρύθμιση, η Αναγέννηση, η Επιστημονική Επανάσταση, ο Διαφωτισμός& ο Ρομαντισμός.

Επίσης, η Ευρώπη χρωστά στην Βιομηχανική Επανάσταση την εμφάνιση 2 μεγάλωνσυστημάτων ιδεών: την οικονομική επιστήμη & την αντίθεσή της, το σοσιαλισμό.

Δραστηριότητα 2ου κεφαλαίου Περιγράψτε συνοπτικά τα βασικά σημεία των επιχειρημάτων του Toynbee για τηνπερίοδο της Βιομηχανικής Επανάστασης και τις επιπτώσεις της.

• έκλειψη των μεσαιωνικών κανονισμών που καθόριζαν και ήλεγχαν την παραγωγήκαι την κατανομή του πλούτου από τον ανταγωνισμό

• άρα, η Βιομηχανική Επανάσταση αποτελεί τη διαδικασία κατά την οποία ηφεουδαλική μορφή οικονομίας αντικαταστάθηκε από την καπιταλιστική οικονομία. Έχει, δηλαδή, την ιστορική αξία κινήματος μετάβασης στην αστική κοινωνία

• στη Βιομηχανική Επανάσταση οφείλεται η ύπαρξη δύο σημαντικών συστημάτωνιδεών: της οικονομικής επιστήμης & του σοσιαλισμού



13/94


ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8: ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΣΚΕΨΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΣΤΟ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟ ΚΑΙΣΤΗ ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ ΔΡΙΤΣΑ – ΨΑΛΙΔΟΠΟΥΛΟΣ ΣΥΛΛΟΓΙΚΟΒΙΒΛΙΟ

Η περίοδος 1918 -40

Το έτος 1918 είναι έτος τερματισμού του 1 ου παγκοσμίου πολέμου. Αποτελεί μια απότις πιο αντιφατικές περιόδους στην ιστορία λόγω ύπαρξης θετικών και αρνητικώνγεγονότων ταυτόχρονα:

- Πόλεμος & καταστροφές- Προσωρινή επανάκαμψη

- Κατάρρευση & κρίση στη συνέχεια

Βασικό στοιχείο είναι ότι υποχωρεί ο φιλελευθερισμός και κυριαρχεί οπαρεμβατισμός. Παρατηρήθηκαν απόπειρες ανάκαμψης του φιλελευθερισμούδίχως όμως αποτέλεσμα.Ανάπτυξη της εγχώριας παραγωγής λόγω κυβερνητικών παρεμβάσεων με αύξησηεξαγωγών και μείωση εισαγωγών.

- Μείωση του πληθυσμού & κατεστραμμένες υποδομές.- Η Βρετανία χάνει την ηγεμονική της θέση και η ευρωπαϊκή οικονομία μένει

ουσιαστικά ακέφαλη.- Παρηκμασμένη οικονομία δημιουργεί τριβές στις σχέσεις μεταξύ των Κρατών

λόγω αμοιβαίων χρεών τους.- Διαμόρφωση της ιδέας της «συλλογικής οικονομίας», για την παραγωγή

συλλογικών αγαθών.- Σοβιετική επανάσταση το 1917.

-

Άνοδος του φασισμού σε Γερμανία και Ιταλία.

Η «θορυβώδης » δεκαετία του 1920Παρά τις αρνητικές εξελίξεις η δεκαετία αυτή παρά την αρνητική κατάσταση τηςοικονομίας, σημειώνονται και ορισμένα σημαντικά θετικά βήματα:

- Αυξημένη παραγωγή καταναλωτικών αγαθών και εξορθολογισμόςπαραγωγικής διαδικασίας.

- Ανάπτυξη βιομηχανικής τεχνολογίας.- Εκσυγχρονισμός της γεωργίας και της κτηνοτροφίας.



14/94


- Αυξημένη αστικοποίηση.- Διεύρυνση του εργατικού δυναμικού ( περισσότερες γυναίκες στην εργασία).- Ο κινηματογράφος πλέον αποτελεί τη νέα βασική μορφή ψυχαγωγίας μετά

την αναβάθμισή της το 1926 -27 από βωβός σε ακουστικός.

- Κατοχύρωση εργασιακών δικαιωμάτων και η διεκδίκησή τους από τιςεργατικές ενώσεις.

Ωστόσο:

Κρίση & πολιτικές υπέρβασής της- Μαύρη Τρίτη … 29/10/1929: κλείνει το χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης- Οικονομική εξαθλίωση στις ΗΠΑ

- Κυβέρνηση Hoover: αυξάνει φόρους και δασμούς και περικόπτει τις δημόσιεςδαπάνες. Το σύστημα απέτυχε...

- Βρετανία: εγκαταλείπει τον κανόνα χρυσού το 1931 και ταυτόχρονα αυξάνειτους δασμούς με αποτέλεσμα να βελτιώσει την οικονομία της.

- Επέβαλε αυστηρούς ελέγχους στην αγορά.

Κρίση & πολιτικές υπέρβασής της (2) Γερμανία: υψηλή ανεργία και τραπεζική κρίση, μειώσεις μισθών & συντάξεων. Το

1933 ο Χίτλερ αναλαμβάνει την εξουσία:- Προγράμματα «δημιουργίας εργασίας», δημόσια έργα, θεωρία του

ευρύτερου Οικονομικού Χώρου».

Γαλλία: Αρχικά μικρή ύφεση, μέχρι την εγκατάλειψη του κανόνα χρυσού από τηΒρετανία (1931). Αύξηση στις δημόσιες δαπάνες, στους μισθούς και μείωση τωνωρών εργασίας.

Σουηδία: ακολούθησε ένα πείραμα που πέτυχε, αφαρμόζοντας μια αντικυκλικήδημοσιονομική πολιτική, αυξάνοντας τις δημόσιες δαπάνες και μειώνοντας τηφορολογία.

1930-32: σημειώνονται περιορισμοί στο εμπόριο και μείωσή του.

Κυβέρνηση Roosevelt : New Deal είναι το όνομα της νέας οικονομικής πολιτικής με:- Επιδόματα & Ασφάλιση- Δημόσια έργα για θέσεις εργασίας- Έλεγχο της χρηματαγοράς & στήριξη του αγροτικού εισοδήματος



15/94


- Θεσμοθέτηση των εργασιακών δικαιωμάτων.

Η θεωρία του Keynes

Η κριτική του Keynes εστίασε στη δομή λειτουργίας του καπιταλιστικού συστήματος,σε αντίθεση με τις προγενέστερες κριτικές που εστίαζαν μόνο σε ειδικές περιπτώσειςεπιχειρήσεων.

Ξεκινά από διαφορετική βάση από τους νεοκλασικούς οικονομολόγους.

Η οικονομία της αγοράς θεωρεί πως είναι ανίκανη να αξιοποιήσει όλους τουςδιαθέσιμους πλουτοπαραγωγικούς πόρους, οι οποίοι θα πρέπει να αξιοποιηθούν

από το Κράτος. Άρα μιλά για μια ανάγκη διενέργειας δημόσιων έργων για τηνκαταπολέμηση της ανεργίας.Υποστήριξε επίσης, την επιβολή των δασμών για την αναζωογόνηση της εγχώριαςοικονομίας.

Επιχείρησε να διαμορφώσει μια νέα θεωρία για τον καπιταλισμό εντοπίζοντας 2λάθη του εν λόγω συστήματος:

1. Αποτυχία να εξασφαλίσει πλήρη απασχόληση.

2. Ανισότητα που κυριαρχεί στη διανομή εισοδήματος

Το χρήμα είναι μέσω συναλλαγής και δεν έχει δική του αξία. Καταλήγει ότι το χρήμαπολλές φορές αποσύρεται προκειμένου να γίνει «αποθυσαυρισμός» τηςαγοραστικής δύναμης.

Ο τόκος αποτελεί νομισματικό φαινόμενο που προκύπτει από την προσφορά και τηζήτηση του χρήματος. Επηρεάζει την αποταμίευση & τις επενδύσεις.

Θεωρεί πως έπρεπε να υπάρχει ισορροπία μεταξύ εισοδήματος & δαπάνης με τιςεπενδύσεις & την παραγωγή.Ο τόκος πρέπει να είναι χαμηλός για να ενθαρρύνονται οι επενδύσεις και ναεξισορροπείται η διανομή εισοδήματος.Η παγίδα ρευστότητας αφαιρεί τη δυνατότητα επιρροής στη συνολική ζήτησηΕπιτρεπτά μικρά δημόσια ελλείμματα αρκεί να επιτελούνται δημόσια έργα που θααυξάνουν τη ζήτηση.Τέλος, θεωρεί πως η μείωση των μισθών σε περιόδους ύφεσης δεν είναι λύση , μιαςκαι αυτό συντελεί στη μείωση της ζήτησης ως φυσιολογικό αποτέλεσμα της μηρευστότητας.



16/94


ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8Ο, ΑΣΚΗΣΕΙΣ

Κεφ. 8, Άσκηση αυτοαξιολόγησης 1 Αναφέρατε τις κύριες οικονομικές εξελίξεις της περιόδου 1918 -1940. Ποιά ηεπίδρασή τους στην άσκηση οικονομικής πολιτικής από τις κυβερνήσεις τωνευρωπαϊκών χωρών και των Η.Π.Α.;

• τριβές στις σχέσεις των χωρών λόγω των αμοιβαίων χρεών τους

• διαμόρφωση της ιδέας της «συλλογικής οικονομίας», για την παραγωγήσυλλογικών αγαθών

• «θορυβώδης» δεκαετία: αυξημένη παραγωγή καταναλωτικών αγαθών,εξορθολογισμός παραγωγικής διαδικασίας

• 29 Οκτωβρίου 1929: κλείνει το χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης κρίση• υποχωρεί ο φιλελευθερισμός, κυριαρχεί ο παρεμβατισμός ανάπτυξη εγχώριαςπαραγωγής

Κεφ. 8, Άσκηση αυτοαξιολόγησης 2 Η πολιτική επιστροφής στον «Κανόνα χρυσού» ήταν ευεργετική ή καταστροφικήγια τις ευρωπαϊκές οικονομίες και γιατί;

• υπήρξε αρνητική• παρηκμασμένη οικονομία, τριβές στις σχέσεις των χωρών λόγω των αμοιβαίωνχρεών τους• θετική για τους χρηματιστηριακούς κύκλους, αρνητική για τους παραγωγούς &εξαγωγείς αυξημένη ανεργία, αδυναμία ισοσκελισμού του προϋπολογισμού• η ανάγκη της εποχής ήταν προστασία της παραγωγής, όχι ριψοκίνδυνηεπιχειρηματικότητα

Κεφ. 8, Άσκηση αυτοαξιολόγησης 3

Ποιά τα χαρακτηριστικά και οι συνέπειες του Κραχ του 1929;

• οικονομική εξαθλίωση στις Η.Π.Α. – επέκταση της κρίσης σε διεθνές επίπεδο• χρεοκοπημένες επιχειρήσεις – υψηλή ανεργία• κατάρρευση του συστήματος κανόνα χρυσού• κρατικός παρεμβατισμός• σε πολιτικό επίπεδο: άνοδος του φασισμού & του ναζισμού



17/94


Κεφ. 8, Άσκηση αυτοαξιολόγησης 4 Τί γνωρίζετε για την πολιτική του New Deal; Πού εφαρμόστηκε, από ποιόν και μετί αποτελέσματα;

• η οικονομική πολιτική που ακολούθησε ο Franklin Roosevelt στις Η.Π.Α.προκειμένου να αντιμετωπίσει την κρίση του ‘29

• μωσαϊκό μέτρων παρά εφαρμογή συγκεκριμένης θεωρίας

• Income Maintenance Program: επιδόματα & δημόσια έργα

• National Recovery Administration: κυβερνητική υπηρεσία για την ανάκαμψη

• δημόσια έργα σε περιφερειακό επίπεδο

• Federal Deposit Insurance Corporation: τραπεζική νομοθεσία ομοσπονδιακήεξασφάλιση των αποθεμάτων των τραπεζών

• Securities and Exchanges Commission: Επιτροπή τίτλων και συναλλαγών ήλεγχε τηχρηματαγορά

• Agricultural Adjustments Act: Νόμος Αγροτικής Προσαρμογής κρατική υποστήριξηαγροτικού εισοδήματος

• κοινωνική ασφάλιση & επίδομα ανεργίας• Wagner Act: εργατικός συνδικαλισμός

• 1933 -1936: μέτρια βελτίωση της οικονομίας

• 1937 -1938: οικονομική ύφεση

• 1939 -1942: μέτρια άνοδος

• 1942: 10% ανεργία & εισόδημα χαμηλότερο από του 1929

• γενική αποτίμηση: μέτρια αποτελέσματα


Ποιά ήταν η απάντηση των ευρωπαϊκών χωρών στην κρίση του 1929; Τί γνωρίζετεγια τις πολιτικές που ακολουθήθηκαν από Μ. Βρετανία, Γαλλία, Γερμανία καιΣουηδία;



18/94


19/94


• ο τόκος πρέπει να είναι χαμηλός, ώστε να ενθαρρύνονται οι επενδύσεις & ναεξισορροπείται η διανομή εισοδήματος


Πώς θα χαρακτηρίζατε από οικονομικής άποψης την πρώτη μεταπολεμικήπερίοδο μέχρι τη δεκαετία του 1970; Αιτιολογήστε την απάντησή σας με βάση ταιστορικά δεδομένα της περιόδου αυτής.

• 1950 -1970: «χρυσή εποχή» της ανάπτυξης και του «κεϋνσιανισμού»

• Σχέδιο Μάρσαλ 13 δισ. δολάρια την περίοδο 1948 -’52 αναγνωρίστηκαν οι Η.Π.Α.ως παγκόσμια ηγέτιδα δύναμη & επανορθώθηκαν οι υποδομές, τέθηκαν οι βάσειςγια την ανάπτυξη

• επί 25 συνεχόμενα έτη υπήρχε συνεχής οικονομική μεγέθυνση

• το «μυστικό»: σταθερές εξωτερικές οικονομικές σχέσεις με δυνατότητα κρατικήςπαρέμβασης στην εσωτερική οικονομία

Κεφ. 8, Άσκηση αυτοαξιολόγησης 8 Τί σηματοδοτούν οι δύο πετρελαϊκές κρίσεις της δεκαετίας του ‘70 και γιατί

• οι δύο κρίσεις πετρελαίου (1973 & 1978) σηματοδοτούν το πέρασμα σε μία άλληφάση της οικονομίας• συγκεκριμένα, τη λήξη της «χρυσής εποχής» της οικονομίας και την έναρξη μιαςπεριόδου σκεπτικισμού αναφορικά με την κυρίαρχη οικονομική πολιτική• λόγω της κρίσης έπεσαν οι ρυθμοί ανάπτυξης & προκλήθηκε στασιμότητα τηςπαραγωγής


Ποιές θεωρητικές συμβολές στηρίζουν το δόγμα των νεοφιλελεύθερων πολιτικών;Αναφέρετε συνοπτικά τα κύρια στοιχεία τους.

• ο Milton Friedman και ο Friedrich August von Hayek υπήρξαν οι δύο θεωρητικοί,στους οποίους στηρίχθηκε η πολιτική των νεοφιλελεύθερων Θάτσερ και Ρίγκαν

• Friedman: χρειάζεται προσαρμογή της ποσότητας χρήματος στις ανάγκες τηςπαραγωγής και παραίτηση του κράτους από την ενεργή νομισματική πολιτική έτσιθα αυξηθεί η παραγωγή



20/94


• Friedrich August von Hayek: «αυθόρμητη τάξη» της οικονομίας. Η ανάλυση θαπρέπει να ξεκινά από το άτομο. Η αγορά σχολείο για το άτομο.

Κεφ. 8, Άσκηση αυτοαξιολόγησης 10 Ποιά η σημασία του «Κράτους Πρόνοιας» για το μεταπολεμικό αναπτυξιακόμοντέλο; Ποιές οι δυνατότητες διατήρησής του στο παρόν νεοφιλελεύθερομοντέλο;

• «κοινωνικό συμβόλαιο» μεταξύ των κοινωνικών τάξεων για την ομαλή συνύπαρξηκαι κοινωνική ειρήνη

• διαμεσολαβητής και εγγυητής της ειρήνης: το κράτος

• ρυθμιστικός παράγοντας της οικονομίας εξασφάλιση των επιχειρηματικώνκερδών. Με ένα ευρύ δίκτυο κοινωνικής προστασίας και αρωγής μετριάζει τιςεργατικές διεκδικήσεις

•μετά την υπογραφή της Συνθήκης της Λισαβόνας (2007) και τη δέσμευση γιαπροαγωγή της ανταγωνιστικότητας η έννοια της κοινωνικής προστασίαςαποδομήθηκε.

Κεφ. 8, Άσκηση αυτοαξιολόγησης 11 Ποιές εξελίξεις σηματοδότησε για την Ευρώπη η συμφωνία ίδρυσης της ΕΟΚ το1958; Αναφέρετε συνοπτικά τους σταθμούς εξέλιξης της Ευρωπαϊκής Ενοποίησης.

• 1951: Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα

• 1957: Συνθήκη της Ρώμης

• 1958: Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα

• 1962: Κοινή Αγροτική Πολιτική ενίσχυση των αγροτών, καθοδήγηση αναφορικά μετις καλλιέργειες

• διεύρυνση με νέες χώρες

• 1979: Ευρωπαϊκό Νομισματικό Σύστημα

• 1985: μετονομασία σε Ευρωπαϊκή Ένωση

• 1992: ολοκλήρωση του σχεδίου Ενιαίας Αγοράς, συνθήκη Μάαστριχτ

• σήμερα: 27 χώρες -μέλη



21/94


Κεφ. 8, Άσκηση αυτοαξιολόγησης 12 Ποιά η σημασία της Ευρωπαϊκής Ενοποίησης για το μέλλον των ευρωπαϊκώνοικονομιών;• η φιλοσοφία της ΕΟΚ: η στενή συνεργασία θα επιφέρει καλύτερο συντονισμό τηςοικονομίας και άμβλυνση των ανταγωνισμών

• Συνθήκη της Λισαβόνας: στόχος να παραμείνει η Ευρώπη ανταγωνιστική απέναντισε Η.Π.Α., Ιαπωνία, Κίνα και άλλες χώρες

• Ευρώπη: ενιαία αγορά – ως τέτοια μπορεί να ανταγωνιστεί τις άλλες μεγάλεςοικονομικές δυνάμεις

ΓΑΓΑΝΑΚΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2ο : ΦΕΟΥΔΑΛΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ11Ος – 13Ος

Πρώτη Ενότητα : Εγκαθίδρυση της Φεουδαρχίας

Οι βαρβαρικές εισβολές του 9 ου και 10ου επιτάχυναν την εδραίωση του κοινωνικο -οικον.Και πολιτικού συστήματος της φεουδαρχίας στο σύνολο της δυτικο -ευρωπ.επικράτειας.

Εδραιώθηκε σε διαφορετικό χρόνο ανά περιοχή ανάλογα με τους τοπικούς ρυθμούς.Κοινή βάση του νέου συστήματος : η αγροτική κοινωνία και οικονομία – μεΠρωταγωνιστές την πολεμική αριστοκρατία1ο Χαρακτηριστικό: Η Αποσύνθεση της μοναρχίας και η ανάδυση τοπικών ηγεμόνων ωςφορέων εξουσίας. Αυτοί σταδιακά αυτονομήθηκαν καθιστώντας ανίσχυρους τουςμονάρχες.2ο Χαρακτηριστικό: η σύνδεση της φεουδαρχίας με ένα νέο τρόπο πολέμου και μια νέα«σύλληψη» της ειρήνης, την «ειρήνη του Θεού» .

Η «Ειρήνη του Θεού»

• Βασική αρχή της η Διαφύλαξη ειρήνης - παλιά δικαιοδοσία των μοναρχών.• Νέα ανάθεση της αρχής αυτής μετά την αποσύνθεση της μοναρχίας, στους

επισκόπους και ηγεμόνες.• Συγκροτήθηκαν «κοινότητες ειρήνης» στις διάφορες επαρχίες , με επικεφαλείς

κληρικο-κοσμικά συμβούλια αποτελούμενα από αριστοκράτες και μόνο.•

Ρόλος των συμβουλίων αυτών ήταν η αστυνόμευση της βίας και ο ορισμός ενόςανελαστικού κώδικα διαγωγής γι’ αυτούς που οπλοφορούσαν. Κάθε μορφή



22/94


στρατιωτικής βίας απαγορεύτηκε κοντά σε ιερούς τόπους ή ενάντια σε κληρικούς ήφτωχούς.

Αποτελέσματα της «Ειρήνης του Θεού»

• Εξαγωγή της βίας : η μερική ποινικοποίηση της στρατιωτικής βίας απέτρεψε, μετά τοθάνατο του Καρλομάγνου, τις ατελείωτες τοπικές συρράξεις και οδήγησε στηνεξαγωγή της βίας μέσω των σταυροφοριών. Έτσι οι πολέμαρχοι της Δύσηςδιεύρυναν τα όρια της χριστιανοσύνης συσσωρεύοντας πλούτη και λάφυρα στηνπορεία αυτή.

• Εντατικοποίηση της φεουδαλικής εκμετάλλευσης : η «ειρήνη του Θεού»νομιμοποίησε την φεουδαλική εκμετάλλευση, αφού την πρόβαλλε ως το

αναπόφευκτο τίμημα που όφειλαν να καταβάλουν οι πληβείοι σαν αντάλλαγμα τηςνέας ασφάλειας και ειρήνης.

• Τριμερής κοινωνική διαστρωμάτωση: αυτή η κοινωνική ιεραρχία αποτέλεσεπνευματικό παιδί των εκκλησιαστικών διανοούμενων - έκφραση της ΘείαςΠρόνοιας.

Τριμερής κοινωνική διαστρωμάτωση

• Oratores - αυτοί που προσεύχονταν για τη σωτηρία των ανθρώπων.• bellatores - αυτοί που μάχονται για την προστασία των λαών τους.• Laboratories – αυτοί που εργάζονται για την συντήρηση ιερέων και πολεμιστών.

• Δημιουργείται πόλωση κοινωνική, οικονομική, πολιτική

Oratores – ο κλήρος

• Δεν πλήρωναν φόρους.• Δεν υπόκειντο στην κοσμική δικαιοδοσία.

• Θεωρούντο πνευματικοί κηδεμόνες και ενδιάμεσοι μεταξύ Θεού και πιστών. Αρχέςτου 11 ου πρωτοφανές κύμα και τεράστια μεταβίβαση γης (για άφεση αμαρτιών).Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα η Εκκλησία να γίνει ηγεμονεύουσα κοσμική δύναμη.

• Αποτέλεσμα πλουτισμού η αύξηση κληρικών και μοναχών αλλά και η συμπεριφοράτους έγινε αλαζονική όπως και σημειώθηκε υπέρμετρος καταναλωτισμός των

υψηλόβαθμων κληρικών.



23/94


• Αντιδράσεις στο εσωτερικό του κλήρου για επιστροφή στις ρίζες του Ευαγγελίου καιέτσι αναπήδησαν πολλά αιρετικά κινήματα.

Bellatores – οι πολεμιστές

• Η κυρίαρχη τάξη της εποχής.

• Κατεξοχήν παρασιτικό στρώμα με Απόλυτο έλεγχο στη γη και τους ανθρώπους.

• Μοναδική ενασχόληση: πόλεμος, κυνήγι και Θεωρούσαν υποτιμητική την εργασία.

• Είχαν συνεχώς μεγαλύτερες απαιτήσεις για τον πολεμικό εξοπλισμό τους. Αυτό οδήγησε

στην ανάπτυξη της μεταλλουργίας.

• Οι πόλεμοι προκάλεσαν την κατασκευή πύργων και οχυρωμένων επαύλεων στηνύπαιθρο.

Laboratores – οι πληβείοι

• Χωρικοί καλλιεργητές υποχρεωμένοι να ασκούν χειρωνακτική εργασία – όχι τυπικάδούλοι. Ωστόσο :

1. Δούλευαν για τη συντήρηση των άλλων δύο τάξεων.

2. Μη δυνατότητα να απολαύσουν καμία ελευθερία.

3. Ουσιαστική κατάσταση δουλείας αφού προέκυψε αυτή η τάξη από τον υποβιβασμότων χωρικών καλλιεργητών σε δουλοπάροικους.

ΕΝΟΤΗΤΑ 2.2 : ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΥΠΑΙΘΡΟΣ

• O Τριμερής κοινωνικός διαχωρισμός αντικαταστάθηκε στην πράξη από μιαΠόλωση οικονομική, κοινωνική και πολιτική ανάμεσα στην κληρική κ κοσμικήαριστοκρατία και στον κόσμο των πληβείων.



24/94


• Η Πόλωση δημιουργήθηκε από τις ανακατατάξεις στο εσωτερικό των κλήρου και τηςαριστοκρατίας.

Παγίωση της έγγειας ιδιοκτησίας της κοσμικής αριστοκρατίας

• Η αριστοκρατία ισχυροποίησε την έγγεια ιδιοκτησία της με την ανάσχεση τουρεύματος παραχώρησης γαιών ως δωρεών στην Εκκλησία από τον 11 ο, όπως καιμε την καθιέρωση του συστήματος της αρρενογονικής οικογένειας που ανέκοψετον κατακερματισμό της έγγειας ιδιοκτησίας ανάμεσα στους άρρενες και θήλειςαπογόνους.

• βασιζόταν στην παλιά πολιτική & στρατιωτική εξουσία των Φράγκων βασιλιάδωναλλά διέφερε σε δύο σημεία :

Διαφορές της νέας εξουσίας από την παλιά

• Νέα αντίληψη της ελευθερίας >> ελευθερία των αριστοκρατών από τηνυποχρέωση καταβολής φόρων, η οποία αφορούσε αποκλειστικά τους υποτελείς

των φεουδαρχών.

• Η αποκλειστική φορολόγηση των πληβείων και η επιβολή κοινών υποχρεώσεωνστο σύνολο των αγροτικών πληθυσμών συντέλεσε στην έκλειψη των παλιώνδιακρίσεων μεταξύ τους (δούλοι – ελεύθεροι καλλιεργητές) και στηνομογενοποίησή τους.

Φεουδαλική Χωροδεσποτεία

• Φεουδάρχης = απόλυτος άρχων . Ήταν ο ρυθμιστής της αγροτικής παραγωγής,ιδιοποιούνταν το πλεόνασμά της, επέβαλε τέλη προστασίας στους διερχόμενουςεμπόρους και προσκυνητές).

• Ο φεουδαρχικός πύργος ήταν το κέντρο της χωροδεσποτείας όπουσυγκεντρώνονταν η δικαστική, οικονομική και πολιτική εξουσία.



25/94


• ministeriales: εποπτικό προσωπικό για την αστυνόμευση της παραγωγής, τωναγρών και δασών και γενικά της ζωής των υποτελών. Η αμοιβή τους ήταν μερίδιοτων φεουδαλικών εσόδων και αναδείχτηκαν σε κινητήρια δύναμη της φεουδαλικήςεκμετάλλευσης.

• Εθιμικοί διακανονισμοί με τις αγροτικές κοινότητες για τη ρύθμιση των σχέσεωνφεουδάρχη - υποτελών .

Τρία είδη χωροδεσποτικής υποτέλειας

οι υποτελείς >> ιδιοκτησία του φεουδάρχη όπως και οι απόγονοί τους. Προσέφεραν τηνπροσωπική και δωρεάν εργασία τους τόσο στον πύργο του φεουδάρχη όσο κ στουςαγρούς.

Γαιοκτητική χωροδεσποτεία: ο φεουδάρχης κάτοχος της γης, όχι των ανθρώπων.Παραχωρούσαν μέρος των γαιών τους σε ενοικιαστές, δούλους ή ελεύθερους μεαντίτιμο ένα μερίδιο της παραγωγής, είτε με την καταβολή χρηματικού ενοικίου είτε μετην προσωπική δουλειά του ενοικιαστή , την φεουδαλική αγγαρεία.

Πλήρης δικαιοδοτική εξουσία του φεουδάρχη πάνω στους υποτελείς του. Μπορούσε νακατάσχει κάθε μέρος της περιουσίας των χωρικών (ζώα, χρήματα, εργασία) προκειμένουνα ανανεώσει τον πύργο του ή για την επιμελητεία στρατεύματος. Επρόκειτο γιανομότυπη λεηλασία που την περιόριζαν οι «κοινότητες της ειρήνης» και οιαντιστάσεις των αγροτικών κοινοτήτων.

Δύο ομάδες αριστοκρατών

Οptimates, principes, domini : κοσμικοί & εκκλησιαστικοί άρχοντες που δεν είχαν άμεσησχέση με τη γη τους, είχαν αναθέσει τον έλεγχο σε τοποτηρητές. Βρισκόντουσαν στηνυψηλότερη βαθμίδα και ήταν κύριοι τεράστιων χωροδεσποτειών.

Xαμηλόβαθμοι : ιππότες & κληρικοί που διαχειρίζονταν οι ίδιοι την επικράτειά τους καισυμβίωναν με τους χωρικούς σαν γείτονες.



26/94


Πίεση των αρχόντων στους παραγωγούς

Τόσο οι κοσμικοί όσο και οι εκκλησιαστικοί άρχοντες προκειμένου να εξυπηρετήσουν τιςκαταναλωτικές τους ανάγκες πίεσαν τους παραγωγούς και έτσι έδωσαν ώθηση στην

οικονομική ανάπτυξη του φεουδαρχικού Μεσαίωνα.Κατά τον 11 ο και 12ο , οι σταυροφορίες δημιούργησαν φανταστικές εικόνες πολυτέλειαςπου γοήτευσαν τους δυτικούς αριστοκράτες και έτσι επιδόθηκαν στις υπέρμετρεςπολυτέλειες.Αντίβαρο στην υπερεκμετάλλευση των χωρικών : οι εθιμικοί διακανονισμοί & ο φόβος γιατη φυγή ή για την πιθανή εξάντληση των παραγωγών.

Βαθμιαία οι άρχοντες συνειδητοποίησαν ότι θα ήταν πιο αποτελεσματικό να βελτιώσουν

τις συνθήκες διαβίωσης των παραγωγών προκειμένου να εξασφαλίσουν μεγαλύτεραοφέλη.

Συνακόλουθη οικονομική ανάπτυξη

• Συνεχής ανέγερση νέων εκκλησιών τις τελευταίες δεκαετίες του 11 ου.• Αύξηση των χρηματικών συναλλαγών στην αγροτική ύπαιθρο και η συνακόλουθη

αποτίμηση γης & εργασίας σε χρήμα.• Ο πολλαπλασιασμός των τελών εισόδου στις χωροδεσποτείες φανερώνει την

αυξημένη διέλευση εμπόρων, πράγμα που σημαίνει την αύξηση τωνσυναλλασσόμενων χωρικών.

• Βάση της ανάπτυξης υπήρξε η βελτίωση της γεωργικής παραγωγής που πήγαζε απότις ευνοϊκότερες κλιματολογικές συνθήκες, από τη δημογραφική ανάκαμψη.

Παράγοντες που επέδρασαν στη γεωργική παραγωγή και οικονομικήανάπτυξη

• Η σταδιακή έκλειψη του θεσμού της δουλείας συντέλεσε στην εντατικοποίηση τηςπαραγωγής, επειδή οι πρώην δούλοι μπορούσαν να οικειοποιηθούν μέρος τουμόχθου τους, όπως και η αύξηση του δείκτη γεννήσεων στις οικογένειες πρώηνδούλων.



27/94


• Η παγίωση της κληρονομικότητας των κλήρων των καλλιεργητών και η ενίσχυσητης μονοπυρινικής οικογένειας που οδηγούσε τους απογόνους στη δημιουργίαανεξάρτητου νοικοκυριού και στην μετακίνηση για αναζήτηση γης.

• Η διείσδυση της χρηματικής οικονομίας στην ύπαιθρο και της συνακόλουθηςαγοράς γης.

• Η βελτίωση των αγροτικών τεχνικών (εκτροφή και χρήση βοοειδών & αλόγου) καιεργαλείων (εξέλιξη στην κατασκευή του αρότρου με τον πολλαπλασιασμό χρήσηςμεταλλικών εξαρτημάτων). Η βελτίωση των καλλιεργητικών τεχνικών συνδεόταν μενέες καλλιέργειες που ευνόησαν νέες διατροφικές συνήθειες στην αγροτικήύπαιθρο.

• Οι πρόοδοι που σημειώθηκαν όμως προήλθαν βασικά από την υπερεργασία τωνκαλλιεργητών.

Διαφοροποιήσεις στη διαστρωμάτωση των παραγωγών

Laboureurs τον 12 ο: χρησιμοποιούν τα νέα μέσα παραγωγής και συγκροτούν τιςαναγνωρισμένες κοινότητες των χωριών.

Manouvriers: φτωχότεροι χειρώνακτες καλλιεργητές.

Η Επέκταση της ανθρώπινης δραστηριότητας & συγκέντρωσης

Με την επέκταση της καλλιεργήσιμης γης. Ο πολλαπλασιασμός των κλήρων έφερεπληθυσμιακή ανάκαμψη και σε συνδυασμό με την απαλλαγή από τις αγγαρείες και τηνυψηλότερη παραγωγικότητα έφεραν την επέκταση των ανθρώπων εις βάρος του δάσους.Διευκολύνθηκαν οι επικοινωνίες λόγω της ανθρώπινης επέκτασης.Μειώθηκε ο αριθμός των θανάτων λόγω αυξημένης παραγωγής.

Η υψηλή αγροτική παραγωγή έφερε την αύξηση του ύψους της φεουδαλικής προσόδουκαι μια συνακόλουθη ελάφρυνση της οικονομικής πίεσης που ασκούνταν στουςπληβείους.

Φεουδαλική παραγωγή

• Τα έσοδα ήταν μεγαλύτερα από την απευθείας εκμετάλλευση της γης παρά από τηνφεουδαλική πρόσοδο που εισέπρατταν από τους ενοικιαστές.



28/94


• Τον 12ο υπήρξε αποψίλωση εκτάσεων & επέκταση αμπελιών για βελτίωση τηςαπόδοσης στο προσωπικό τους κτήμα.

• Στο προσωπικό τους κτήμα οι εργασίες επιτελούνταν από 20 -30 υπηρέτες.• Η εποχιακή φύση της αγροτικής εργασίας έκανε δυνατή την ενίσχυση του ήδη

υπάρχοντος εργατικού δυναμικού με πρόσθετα χέρια από την επικράτεια τουφεουδάρχη. Αυτό πρόσφερε το σύστημα της Φεουδαλικής αγγαρείας : την δωρεάν& υποχρεωτική εργασία για λογαριασμό του φεουδάρχη.

Η διάδοση του χρήματος

Οι φεουδάρχες ήταν οι κύριοι του χρήματος γιατί η κοινωνία της εποχής ήταν μερικώςεκχρηματισμένη.Οι άρχοντες προσφεύγουν στον δανεισμό προκειμένου να εξυπηρετηθούν οιδιογκούμενες ανάγκες τους. Στα τέλη του 12 ου οι αριστοκράτες δανείζονται μαζικά.

Στρέφονται στην Εκκλησία η οποία κ τους δανείζει , τον 12ο αιώνα όμως καταδικάζεται οδανεισμός με τόκο… (ανάμεσα στους δανειστές ήταν κ εκκλησιαστικοί αξιωματούχοι).Τη θέση των κληρικών δανειστών καταλαμβάνουν οι Εβραίοι & άτομα των εύπορωναστικών στρωμάτων.

Με την κυκλοφορία και χρήση του χρήματος, αυτό φτάνει για πρώτη φορά και στουςφτωχούς μέσω της φιλανθρωπίας. Έτσι θεσμοθετείται η φιλανθρωπία κ κοινωνική αρωγή.Οι περισσότερο ωφελημένοι από τη διάδοση του χρήματος είναι οι έμποροι και τεχνίτεςτων πόλεων

ΕΝΟΤΗΤΑ 2.3 : Ο ΑΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ, ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΟΡΓΑΝΩΣΗ

Ανάπτυξη των πόλεων

• Οι μεσαιωνικές πόλεις ήταν θρησκευτικά κέντρα με έδρες των επισκοπών καιστρατιωτικά κέντρα με την παρουσία του άρχοντα κ πλήθους πολεμιστών.



29/94


• Οι αναζωπύρωση του εμπορίου συνδέθηκε άρρηκτα με το αστικό φαινόμενο. Στιςαστικές αγορές συγκεντρώνονταν τα προϊόντα της αγροτικής περιφέρειας μέσα απότην εδραίωση εμπορικών δικτύων.

• Η αναβάθμιση των πόλεων ως κέντρα εμπορικής δραστηριότητας προκάλεσε τηνανοικοδόμησή τους και την επέκτασή τους με τη δημιουργία προαστίων.

• Η οικοδομική δραστηριότητα συνοδεύτηκε και από άλλες κατασκευαστικέςδραστηριότητες με αποτέλεσμα την ανάδυση τεχνιτών στο πλάι των εμπόρων.

• Οι σημαντικότερες πόλεις όπως η Τουλούζη, Παρίσι κ Γουίντσεστερ, αποτελούσανέδρες ισχυρών περιφερειακών αρχόντων.

Τεχνίτες, Παραγωγικοί κλάδοι (Υφαντουργία - Αμπελουργία), Συντεχνίες

και Έμποροι

• Τα εργαστήρια των τεχνιτών των αστικών κέντρων ήταν αρχικά στην υπηρεσία τωνφεουδαρχών. Στην πορεία όμως άρχισαν να επεκτείνονται κ να πωλούν και σετρίτους αναπτύσσοντας έναν ευρύτερο κύκλο εργασιών.

• Οι καταναλωτικές ανάγκες των φεουδαρχών αποτέλεσαν την κινητήρια δύναμη γιατους κλάδους της αμπελουργίας και υφαντουργίας. Οι αμπελώνες εμφανίστηκανστα προάστια των πόλεων και οι αμπελουργοί αναφέρονται ως bourgeois , δηλαδή«κάτοικοι πόλεων». Η υφαντουργία εξελίχθηκε εξαιτίας του ανταγωνισμού τωνφεουδαρχών για εξεζητημένη εμφάνιση εφάμιλλη της αξίας τους. Αποτέλεσμα ήτανη εμφάνιση εργαστηρίων ειδικευμένων στην παραγωγή υφασμάτων πολυτελείας.

• Από τα μέσα το 11 ου στη Γαλλία εμφανίστηκε ο υφαντουργικός τομέας πουαποτελούνταν από τεχνίτες διαφόρων ειδικοτήτων. Μια τέτοια συντεχνιακήοργάνωση απαιτούσε την προσήλωση σε μια συλλογική ταυτότητα . Οι υφαντέςσυγκρότησαν «κομμούνες», επαγγελματικές κοινότητες και βαθμιαία συντεχνίες μετη υποκίνηση των εμπόρων.

• Οι έμποροι ήταν οι ενδιάμεσοι των τεχνιτών και των αριστοκρατών καταναλωτώνκαι προήλθαν από την οικιακή οικονομία της φεουδαλικής έπαυλης, οι οποίοιδιεύρυναν τις δραστηριότητές τους. Οι έμποροι οργανώνονταν σε «μπάντες» για τηναυτοπροστασία τους από τους αναρίθμητους ληστές. Οι «μπάντες» εξελίχτηκαν σεεπαγγελματικές αδελφότητες. Κατά τον 12 ο η παρουσία εμπορικών αδελφοτήτωνήταν τόσο έντονη που ορισμένοι σχολιαστές θεώρησαν τους εμπόρους ως ένα νέοκοινωνικό στρώμα δίπλα στα τρία παραδοσιακά.

• Η αστικές κοινότητες : κατά τον 11 ο τα μέλη των αστικών κοινοτήτων λειτουργούσανως εντολοδόχοι των φεουδαρχών κυρίων των πόλεων. Οι αστικές κοινότητες

αναπτύχθηκαν αρχικά ως προεκτάσεις των φεουδαρχικών αυλών, ωστόσο βαθμιαία



30/94


αυτονομήθηκαν σε μεγάλο βαθμό, εξαιτίας της οικονομικής τους ανάπτυξης και τηςεπέκτασής τους προς τα αγροτικά περίχωρα.

Οι πρώτες αναφορές για αυτοδιοικούμενες αστικές κοινότητες 10 ος - 11 ος

• Οι πρώτες αναφορές για αυτοδιοικούμενες αστικές κοινότητες όπως και κάποιοιασαφείς διαχωρισμοί των πληθυσμών σε «αστούς» και χωρικούς εμφανίζονται στιςπηγές από τ�

ΣΥΝΟΨΗ ΤΗΣ ΥΛΗΣ ΕΠΟ11 Libre

Documents

Transcript of ΣΥΝΟΨΗ ΤΗΣ ΥΛΗΣ ΕΠΟ11 Libre