Κεφάλαιο 11

Ενδοκρινείς αδένεςΕνδοκρινικό σύστημα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΠΕΧΤΕΛΙΔΟΥ

ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ

Σκεφτήκατε ποτέ...● Γιατί βγάζουμε σπυράκια;

● Από πού βγαίνει το σάλιο;

● Τι συμβαίνει αφού φάμε μια πάστα;

● Πώς προκαλείται η σεξουαλική διέγερση;

● Γιατί κάποιοι άνθρωποι είναι νάνοι;

● Πώς γίνεται ο κύκλος της περιόδου στα κορίτσια;

● Πώς προκαλούνται οι πόνοι της γέννας;

● Πώς ψηλώνουμε;

● Πώς μαυρίζουμε το καλοκαίρι;

● Γιατί κάποια άτομα έχουν διαβήτη;ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΠΕΧΤΕΛΙΔΟΥ

ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ

Η απάντηση σε όλες αυτές τις ερωτήσεις...και σε δεκάδες ακόμα είναι

ΜΙΑ!

ΑΔΕΝΕΣ

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΠΕΧΤΕΛΙΔΟΥ

ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ

Αδένας: σύνολο επιθηλιακών κυττάρων που παράγουν και εκκρίνουν ένα συγκεκριμένο προϊόν

• Εξωκρινείς αδένες: εκκρίνουν τα προϊόντα τους διά μέσου ενός εκφορητικού πόρου είτε έξω από το σώμα είτε σε εσωτερικές κοιλότητες

• Παραδείγματα:

• Ενδοκρινείς αδένες: εκκρίνουν τα προϊόντα τους κατευθείαν στο αίμα

• Παραδείγματα:

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΠΕΧΤΕΛΙΔΟΥ

ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ

Διαφορά εξωκρινών & ενδοκρινών αδένων

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΠΕΧΤΕΛΙΔΟΥ

ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ

Ενδοκρινείς αδένες

• Υποθάλαμος

• Υπόφυση

• Επίφυση

• Θυρεοειδής

• Παραθυρεοειδείς αδένες

• Επινεφρίδια

• Θύμος αδένας

• Πάγκρεας

• Όρχεις

• Ωοθήκες

ΠΕΧΤΕΛΙΔΟΥ

ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ

Ενδοκρινείς αδένες

• Εκκρίνουν τις ορμόνες:

χημικές ουσίες- μηνύματα που φτάνουν με την κυκλοφορία του αίματος σε όλα τα κύτταρα του οργανισμού, όμως επιδρούν σε συγκεκριμένα κύτταρα-στόχους

Βιολογικό αποτέλεσμαΕμφάνιση

ΣυμπεριφοράΛειτουργίες οργάνων

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΠΕΧΤΕΛΙΔΟΥ

ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ

Νευρικό σύστημα

Υπεύθυνο για τη γρήγορη ρύθμιση

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

Ενδοκρινικό σύστημα

Υπεύθυνο για πιο αργή ρύθμιση

ΠΕΧΤΕΛΙΔΟΥ

ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΠΕΧΤΕΛΙΔΟΥ

ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ

Τρόποι δράσης των ορμονών• Πεπτιδικές ορμόνες

(αμίνες, πρωτεΐνες, πεπτίδια)

Ø Δεν εισέρχονται ποτέ στο κύτταρο

Ø Δένονται σε υποδοχείς της πλασματικής μεμβράνης

Ø Ενεργοποιούν ένζυμα του κυττάρου, ώστε να γίνουν κάποιες λειτουργίες

• Στεροειδείς ορμόνες

Ø Είναι μικρά λιποδιαλυτά μόρια & εισέρχονται ελεύθερα μες στο κύτταρο

Ø Δένονται σε ειδικούς υποδοχείς στο κυτταρόπλασμα & μπαίνουν στον πυρήνα

Ø Ενεργοποιούν συγκεκριμένα γονίδια & ακολουθεί σύνθεση πρωτεϊνών

Ø Πιο αργή δράση από τις πεπτιδικές!!!

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΠΕΧΤΕΛΙΔΟΥ

ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ

Τρόποι δράσης των ορμονών

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΠΕΧΤΕΛΙΔΟΥ

ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ

Ερωτήσεις βιβλίου (σελ.

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΠΕΧΤΕΛΙΔΟΥ

ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ

Ερωτήσεις βιβλίου

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΠΕΧΤΕΛΙΔΟΥ

ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ

Αδένεςσελ.

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΠΕΧΤΕΛΙΔΟΥ

ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ

Σύστημα υποθαλάμου- υπόφυσης

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΠΕΧΤΕΛΙΔΟΥ

ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ

ΥποθάλαμοςØ Συνδέει το νευρικό με το ενδοκρινικό σύστημα γιατί επηρεάζει

τη λειτουργία τη υπόφυσης μέσω διαφόρων ορμονών (με δύσκολα ονόματα!!!)

Ø Ρυθμίζει τη θερμοκρασία του σώματος- αποτελεί το σημείο όπου δρουν τα αντιπυρετικά φάρμακα

Ø Ρυθμίζει το μεταβολισμό, ελέγχοντας το αίσθημα πείνας- κορεσμού, άρα και το σωματικό βάρος

Ø Συμβάλλει στη δημιουργία του κιρκαδικού ρυθμού (δηλ. της εκτίμησης της διάρκειας μέρας- νύχτας)

Ø Ελέγχει τα αίσθημα δίψας & το ισοζύγιο του νερού του σώματος

Ø Παρουσιάζει στενή σχέση με το μεταιχμιακό σύστημα, που καθορίζει τη διαμόρφωση συναισθημάτων & τη γενετήσια συμπεριφορά (libido)

ΠΕΧΤΕΛΙΔΟΥ

ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ

ΥπόφυσηΟ πιο σημαντικός

αδένας του οργανισμού

Αδενοϋπόφυση(πρόσθιος λοβός)

Νευροϋπόφυση(οπίσθιος λοβός)

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΠρολακτίνηΑυξητική ορμόνηΘυρεοτροπίνηΚορτικοτροπίνηΜελανοτροπίνηΩοθυλακιοτρόπος ορμόνηΩχρινοποιητική ορμόνη

Ωκυτοκίνη ή οξυτοκίνηΑντιδιουρητική ορμόνη

ΠΕΧΤΕΛΙΔΟΥ

ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ

• Θυρεοειδής αδέναςØ Θυροξίνη (Τ4) & Τρι-

ιωδοθυρονίνη (Τ3): ενεργοποιούν το μεταβολισμό, αυξάνουν τη λιπόλυση

Ø Καλσιτονίνη: μειώνει τα επίπεδα ασβεστίου στο αίμα (αντίθετα από την παραθορμόνη)

• Παραθυρεοειδείς αδένεςØ είναι 4 μικροί αδένες στο

πίσω μέρος του θυρεοειδούςØ εκκρίνουν την

παραθορμόνη, η οποία αυξάνει το ασβέστιο στο αίμα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΠΕΧΤΕΛΙΔΟΥ

ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΠΕΧΤΕΛΙΔΟΥ

ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ

Άλλοι ενδοκρινείς αδένες και οι ορμόνες τους● Επινεφρίδια

Αλδοστερόνη

Κορτιζόλη

Αδρεναλίνη

Νοραδρεναλίνη

● Πάγκρεας (μικτός)

Ινσουλίνη

Γλυκαγόνη

● Επίφυση

Μελατονίνη

● Θύμος αδένας

Ανοσοποιητικό σύστημα-

ωρίμανση Τ-λεμφοκυττάρων

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

● Όρχεις & ωοθήκες (μικτοί)

ΠΕΧΤΕΛΙΔΟΥ

ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

Διαταραχές στη λειτουργία των ενδοκρινών αδένων

Γιγαντισμός- Νανισμός

Σακχαρώδης διαβήτης – τύπου Ι και τύπου ΙΙ

Υπερθυρεοειδισμός

Υποθυρεοειδισμός

Βρογχοκοίλη

Σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκώνΠΕΧΤΕΛΙΔΟΥ

ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ

Ερωτήσεις αξιολόγησης

ΠΕΧΤΕΛΙΔΟΥ

ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ