ΞΕΝΟΦΩΝ - ΕΚΘΕΣΗ 1Λ ΔΕΙΓΜΑTο a΄ µέρος του παρόντος...

Tο a΄ µέρος του παρόντος τεύχους είναι ένα δείγµα από το µάθηµα των Αρχαίων

Ελληνικών «Ξενοφώντα Ελληνικά». Ενδεικτικά λοιπόν, σας παραθέτουµε την ανάλυση

των παραγράφων 20-21-22 του Β΄ Βιβλίου των Ελληνικών. Στα τεύχη που θα σας

αποστείλλουµε θα βρείτε όλες τις παραγράφους του κεφαλαίου πλήρως αναλυµένες.

ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

Οι παράγραφοι 20 – 24 του Β΄ Βιβλίου των ¨Ελληνικών¨ του Ξενοφώντα, αναφέρονται στις

κινήσεις και δραστηριότητες των δύο αντίπαλων στόλων (λίγο πριν τη ναυµαχία στους Αιγός ποταµούς το 405 π.Χ.). Πιο συγκεκριµένα, οι Αθηναίοι αγκυροβολούν στους Αιγός ποταµούς και παρατάσσουν το στόλο τους έτοιµοι για ναυµαχία. Ο Λύσανδρος όµως αποφεύγει τη σύγκρουση µ’ αυτούς ακολουθώντας τακτική κατασκοπείας των κινήσεων του αθηνἀκού στόλου.

20 - 21 - 22

Κινήσεις

αθηνἀκού –

σπαρτιατικού

στόλου

20

21

22

Ο5 δ’ 6θηνα7οι κατά πόδας πλέοντας 8ρµίσαντο τ9ς Χερρονήσου

:ν ;λαιοκατόν. ;ντα

ΞΞΞΕΕΕ ΝΝΝ ΟΟΟΦΦΦ ΩΩΩ ΝΝΝΤΤΤ ΑΑΑΣΣΣ --- ΕΕΕΚΚΚ ΘΘΘ ΕΕΕΣΣΣ ΗΗΗ

4

Πορεία αθηνἀκού

στόλου

20 Οι Αθηναίοι όµως που τους ακολουθούσαν (µε τα πλοία τους)

από κοντά, αγκυροβόλησαν στον Ελαιούντα της Χερσονήσου µε

εκατόν ογδόντα πλοία. Εκεί λοιπόν, ενώ αυτοί γευµάτιζαν, ήλθε

αγγελία γι’ αυτά που συνέβησαν στη Λάµψακο και αµέσως

ανοίχτηκαν στο πέλαγος κατευθυνόµενοι για τη Σηστό.

Αντίδραση αθηνἀκού

στόλου στην είδηση

της άλωσης της

Λαµψάκου

21 Από εκεί, αφού εφοδιάστηκαν γρήγορα µε τρόφιµα, έπλευσαν

στους Αιγός ποταµούς, απέναντι από τη Λάµψακο. Στο σηµείο αυτό

είχε πλάτος ο Ελλήσποντος περίπου δεκαπέντε στάδια. Εκεί λοιπόν

έπαιρναν το δείπνο τους (δειπνούσαν).

∆ιαταγές Λύσανδρου 22 Ο Λύσανδρος την επόµενη νύχτα, κατά τα ξηµερώµατα (όταν

ξηµέρωνε), έδωσε σήµα (στους στρατιώτες) αφού προγευµατίσουν

να επιβιβαστούν στα πλοία. και αφού προετοίµασε τα πάντα σαν να

επρόκειτο να συνάψει ναυµαχία και ενώ τοποθετούσε στα πλάγια

των πλοίων παραπετάσµατα, προειδοποίησε να µην κινηθεί κανείς

από την παράταξη του µήτε ν’ ανοιχτεί στο πέλαγος.

20 κατά πόδας από κοντά *ρµίζοµαι αγκυροβολώ, προσορµίζοµαι, προσαράζω ,ριστοποιέοµαι, –ο/µαι < /2ριστον

(= πρόγευµα) + ποιεόµαι, –ο/µαι

τρώω, γευµατίζω

τά περί Λάµψακον τα συµβάντα στη Λάµψακο ,νάγοµαι


5

ανακωχή, µέτοχος, σχεδόν, εξής, ραβδούχος

ταύτ: εκεί, στο σηµείο αυτό δειπνοποιέοµαι, –ο/µαι < δε7πνον

(= φαγητό, δείπνο) + ποιέοµαι, –ο/µαι

παρέχω δείπνο, δειπνώ

22 ; 6πιο/σα < 6πί + ε


6

Οι Αθηναίοι έχουν προσαράξει στον Ελαιούντα ακολουθώντας από κοντά το Λύσανδρο. Εκεί πληροφορούνται την άλωση της Λαµψάκου, οπότε πλέουν µε 180 πλοία στη Σηστό και µετά αγκυροβολούν στους Αιγός ποταµούς. Νωρίς το πρωί της εποµένης ηµέρας παρατάχθηκαν µπροστά στο λιµάνι, έτοιµοι για ναυµαχία. Ο Λύσανδρος όµως δεν έβγαλε το στόλο του από το λιµάνι της Λαµψάκου.

¨ναυσίν Fγδοήκοντα

καί Gκατόν¨ :

ΟΙ Αθηναίοι µε 180 πολεµικά πλοία πλέουν πρώτα στη Σηστό και µετά

κατευθύνονται στους Αιγός ποταµούς, ακολουθώντας (κατά πόδας) από κοντά

το σπαρτιατικό στόλο. Η παρουσία και η κατοχή ενός τόσο µεγάλου αριθµού

πολεµικών πλοίων εκ µέρους των Αθηναίων τόνωσε ιδιαίτερα τους τελευταίους,

γι’ αυτό και αγκυροβόλησαν κοντά στο σπαρτιατικό στόλο. Η όλη µετακίνησή

τους απέβλεπε στη σύναψη ναυµαχίας µε τον αντίπαλο στόλο και στην

ανακατάληψη της Λαµψάκου. (Ο ∆ιόδωρος, ο Πλούταρχος και ο Ξενοφώντας

συµφωνούν ότι ο αθηνἀκός στόλος αποτελούνταν από 180 πλοία. Σύµφωνα

όµως µε µαρτυρία του ∆ηµοσθένη τα πλοία ήταν παραπάνω από 200).

¨6πισιτισάµενοι¨: Η έλλειψη ειδικών σωµάτων ανεφοδιασµού ανάγκαζε τους Αθηναίους

στρατιώτες ν’ αγοράζουν τα τρόφιµα τους από τοπική αγορά. Ο τρόπος αυτός

επισιτισµού θα αποβεί µοιραίος για τους Αθηναίους.

¨,ντίον τHς

Λαµψάκου¨:

Οι Αιγός ποταµοί δεν είναι ακριβώς απέναντι από τη Λάµψακο, αλλά

βρίσκονται βορειότερα πάνω στα παράλια της Μ. Ασίας σ’ αρκετή απόσταση

από τη Λάµψακο.

Ποια πορεία πλεύσης ακολούθησε ο αθηναϊκός στόλος, όταν πληροφορήθηκε την

κίνηση του Λύσανδρου προς τον Ελλήσποντο;

Ο στόλος των Αθηναίων, όταν έµαθε την πορεία πλεύσης του Λύσανδρου διέκοψε τις

επιδροµές του στις Ιωνικές πόλεις (Έφεσο και Χίο). Ακολουθώντας από κοντά το Σπαρτιάτη

ναύαρχο και το στόλο του, πλέει στον Ελαιούντα µε 180 πλοία, όπου και αγκυροβολεί.


7

Πού πληροφορείται ο αθηναϊκός στόλος την είδηση της κατάληψης της Λαµψάκου και πώς αντιδράει στην πληροφορία αυτή;

Στον Ελαιούντα πληροφορούνται οι Αθηναίοι την κατάκτηση της Λαµψάκου. Αµέσως

πλέουν µε τα πλοία τους προς τη Σηστό και από εκεί κατευθύνονται στους Αιγός ποταµούς

που ήταν στα θρακικά παράλια, απέναντι από τη Λάµψακο.

Τι εντολές έδωσε ο Λύσανδρος στο πλήρωµα του στόλου του;

Ο Λύσανδρος έδωσε εντολή στους άνδρες του, αφού προγευµατίσουν, να επιβιβαστούν στα

πλοία. Ο ίδιος έκανε όλες τις προετοιµασίες σαν να επρόκειτο να συνάψει ναυµαχία.

Παράλληλα, αφού τοποθέτησε παραπετάσµατα στα πλευρά των πλοίων του, έδωσε εντολή να µη

µετακινηθεί κανένα πλοίο από την παράταξή του.

1. 6ν Kλαιο/ντι: Ελαιούς ή Ελεούς ή Ελεούσα, όρµος και πόλη στο νότιο άκρο της θρακικής

χερσονήσου, στο ακρωτήριο Μαστούσιο, απέναντι από το Σίγειο, στην είσοδο του Ελλησπόντου.

Κατά τον Πελοποννησιακό πόλεµο έγινε η βάση του αθηνἀκού στόλου, που µε αρχηγό το

Θράσυλλο νίκησε την πελοποννησιακή και συρακούσια ναυτική δύναµη, η οποία υπό την ηγεσία του

Μινδάρου µάταια επιχείρησε να καταλάβει την πόλη (καλοκαίρι του 411 π.Χ.). Στον Ελαιούντα επίσης

ο αθηνἀκός στόλος αντιµετώπισε το Λύσανδρο (405 π.Χ.). Όταν η χερσόνησος έπεσε αργότερα στα

χέρια ηγεµόνων της Θράκης, µόνο ο Ελαιούς και η Κριθώτη έµειναν υπό την κυριαρχία των Αθηναίων

(360 π.Χ.).

2. Σηστός; πόλη της ανατολικής Θράκης, στη χερσόνησο της Καλλίπολης, απέναντι ακριβώς από την

Άβυδο. Το 479 π.Χ. η Σηστός ήταν η πρώτη πόλη που απελευθερώθηκε από τον περσικό ζυγό και

πήρε µέρος στην Α’ Αθηνἀκή Συµµαχία. Από τότε και ως το 405 π.Χ. η πόλη υπήρξε το ορµητήριο

των Αθηναίων στην περιοχή και η κυριότερη ναυτική βάση τους κατά των Σπαρτιατών στον

Ελλήσποντο. Μετά την ήττα των Αθηναίων στους Αιγός ποταµούς (504 π.Χ.), η Σηστός πέρασε

στους Σπαρτιάτες, αργότερα στους Πέρσες και στο βασιλιά της Θράκης Κότυ. Το 353 π.Χ. περιήλθε

πάλι στην αθηνἀκή κυριαρχία.

3. ΑBγός ποταµοί: µικρή πόλη και ποταµός στην ανατολική παραλία της θρακικής χερσονήσου,

απέναντι από τη Λάµψακο. Το φθινόπωρο του 405 π.Χ. συγκρούστηκαν στους Αιγός ποταµούς,

στην τελική αναµέτρηση του πελοποννησιακού πολέµου, οι στόλοι των Αθηναίων και των

Σπαρτιατών. Η ολοκληρωτική ήττα των Αθηναίων στους Αιγός ποταµούς έδωσε το σύνθηµα για

την αποστασία όλων σχεδόν των συµµάχων τους. ∆εν έµεινε πια παρά µόνο η κατάληψη της πόλης

των Αθηνών, που πολιορκήθηκε από γη και θάλασσα και σε λίγους µήνες αναγκάστηκε να

συνθηκολογήσει.


8

4. σταδίους: αρχαία ελληνική µονάδα µήκους που ήταν ισοδύναµη µε 100 οργιές, 6 πλέθρα ή 600

πόδια (σήµερα 185 περίπου µέτρα). Εποµένως, το πλάτος του Ελλήσποντου στο σηµείο αυτό

υπολογίζεται στα 2.775 µέτρα.

5. 2ριστον: η λέξη στα κείµενα του Οµήρου και του Αισχύλου σηµαίνει πρωινό, πρόγευµα. Στην ιωνική

και αττική πεζογραφία σηµαίνει µεσηµεριανό γεύµα, ενώ το πρωινό ονοµαζόταν �κράτισµα.

6. ?ρθρος: η λέξη σηµαίνει χαραυγή, ξηµερώµατα και αντιστοιχεί σε εκείνη τη φάση της µέρας που

συνδέεται µε την ανατολή του ήλιου.

Η µέρα χωριζόταν από τους αρχαίους ;λληνες σε τρία µέρη: 2ραρος (= ξηµερώµατα), µέση ;µέρα,

δείλη πρωία (= αργά το πρωί) – δείλη *ψίη (= αργά το απόγευµα) που αντιστοιχούν στις πρώτες

πρωινές ώρες, στις µεσηµβρινές και τέλος στις πρώτες απογευµατινές και βραδινές ώρες.

7. παραβλήµατα: πρόκειται για παραπετάσµατα από παλιά δέρµατα ή από χοντρά υφάσµατα, τα οποία

τα κρεµούσαν στα πλευρά των πλοίων για να προστατευτούν οι ναύτες από τα εχθρικά βέλη. Ο

Ξενοφώντας στο πρώτο βιβλίο των Ελληνικών (1, 6, 19) τα είχε ονοµάσει παραρύµατα.


9

� πόδας: ουσιαστικό γ’ κλίσης, γένους αρσενικού, αιτιατική πληθυντικού, του

ονόµατος: * πούς (γεν. το/ ποδός) (= το πόδι).

Το ουσιαστικό * πούς σχηµατίζεται από το θέµα ποδ-, αλλά στην

ονοµαστική και κλητική του ενικού το βραχύχρονο φωνήεν ο

εκτείνεται σε ου: πόδς πούς

Ενικός αριθµός Πληθυντικός αριθµός

Ονοµ.

Γεν.

∆οτ.

Αιτ.

Κλητ.

E πούς

το< ποδός

τ` ποδί

τόν πόδα

a πούς

ο5 πόδες

τῶν ποδῶν

το7ς ποσί(ν)

τούς πόδας

a πόδες

�

Aρµίσαντο: γ’ πληθυντικό πρόσωπο, οριστικής αορίστου, µέσης φωνής, του

ρήµατος: *ρµίζοµαι (= αγκυροβολώ)

Οµόρριζες λέξεις: όρµος, προσόρµιση, ορµητικός, παρόρµιση

Αρχικοί χρόνοι

Εν. Eρµίζοµαι

Παρ. 8ρµιζόµην

Μέλ. Eρµιο/µαι

Αόρ. 8ρµισάµην/8ρµίσθην (παθ. α΄)

Παρακ. dρµισµαι

Υπερ. [8ρµίσµην]

ΕΕππεειιδδήή ττοο ρρήήµµαα ααρρχχίίζζεειι ααππόό φφωωννήήεενν σσττοουυςς ιισσττοορριικκοούύςς χχρρόόννοουυςς ππααίίρρννεειι

χχρροοννιικκήή ααύύξξηησσηη,, δδηηλλ.. εεκκττεείίννεεττααιι ττοο ααρρχχιικκόό ββρρααχχύύχχρροοννοο φφωωννήήεενν οο σσττοο

ααννττίίσσττοοιιχχοο µµαακκρρόόχχρροοννοο ωω..

ΤΤαα υυππεερρδδιισσύύλλλλααββαα ρρήήµµαατταα σσεε ––ίίζζωω,, σσχχηηµµααττίίζζοουυνν ττοονν εεννεερργγηηττιικκόό µµέέλλλλοονντταα

σσεε ––ιιUU κκααιι ττοο µµέέσσοο µµέέλλλλοονντταα σσεε ––ιιοο//µµααιι,,

ππ..χχ.. κκοοµµίίζζωω ((κκοοµµιιUU)),, κκοοµµίίζζοοµµααιι ((κκοοµµιιοο//µµααιι)),, εεννώώ σσχχίίζζωω ((σσχχίίσσωω)) ((γγιιααττίί ττοο

ρρήήµµαα εείίννααιι δδιισσύύλλλλααββοο))..

ΑΑκκόόµµηη εεππεειιδδήή ττοο ρρήήµµαα ττεελλεειιώώννεειι σσεε ––ίίζζωω σσχχηηµµααττίίζζεειι ττοο µµέέλλλλοονντταα κκααττάά τταα

σσυυννηηρρηηµµέένναα ρρήήµµαατταα σσεε --εεωω,, --UU,, δδηηλλ.. **ρρµµιιοο//µµααιι κκααιι κκλλίίννεεττααιι όόππωωςς ττοο

πποοιιέέοοµµααιι,, ––οο//µµααιι..

Σηµείωση: Το α στην αιτιατική ενικού και πληθυντικού είναι βραχύχρονο.


10

�

τHς Χερρονήσου: ουσιαστικό, β’ κλίσης, γένους θηλυκού, γενική ενικού, του

κύριου ονόµατος: ; Χερρόνησος (γεν. τHς Χερρονήσου).


Ονοµ.

Γεν.

∆οτ.

Αιτ.

Κλητ.

g

τ9ς

τG

τήν

(a)

Χερρόνησος

Χερρονήσου

Χερρονήσh

Χερρόνησον

Χερρόνησε

τα κύρια ονόµατα δεν

έχουν πληθυντικό αριθµό

�

Kλαιο/ντι: δοτική ενικού, γένους αρσενικού, του κυρίου ονόµατος: * Kλαιο/ς

(γεν. το/ Kλαιο/ντος).


Ονοµ.

Γεν.

∆οτ.

Αιτ.

Κλητ.

E ;λαιο


11


Ονοµ.

Γεν.

∆οτ.

Αιτ.

Κλητ.

g νανός

>νί

lν

-

� 6ντα/θα: τοπικό επίρρηµα (= εκεί)

�

,ριστοποιουµένοις: µετοχή ενεστώτα, γένους αρσενικού, δοτική πληθυντικού,

µέσης φωνής, του ρήµατος: ,ριστοποιέοµαι, –ο/µαι (=

τρώω, γευµατίζω).

Τα τρία γένη της µετοχής ενεστώτα είναι: *

,ριστοποιούµενος - ; ,ριστοποιουµένη – τό

,ριστοποιούµενον.

κλιτά


12


Εν. ?ριστοποιο


13

1. Ο µέλλοντας του ρήµατος (,γγελο/µαι) κλίνεται κατά τα

συνηρηµένα ρήµατα σε –έοµαι, -ο/µαι.

2. Ο µέλλοντας ,γγελο/µαι και ο αόριστος ]γγειλάµην

έχουν ένα λ.

3. Ο παρακείµενος και ο υπερσυντέλικος της µέσης φωνής

του ρήµατος (pγγελµαι & oγγέλµην) σχηµατίζεται σε –µαι (-

σαι, -ται) και –µην (-σο, -το) αντίστοιχα. Ο ρηµατικός

χαρακτήρας όµως λ µπροστά από τις καταλήξεις µένει

αµετάβλητος.

Παράγωγες λέξεις ⇒⇒⇒⇒ άγγελµα, αυτεπάγγελτος (= αυτός που κάνει κάτι µε δική του

απόφαση), απαγγέλλω, αναγγελία, διάγγελµα (= επίσηµο µήνυµα,

το οποίο απευθύνεται από την κυβερνητική ηγεσία στο λαό).

�

ε^θύς: επίρρηµα χρονικό (= αµέσως)

1. ε^θύς = χρησιµοποιείται κυρίως ως χρονικός επιρρηµατικός

προσδιορισµός.

2. ε^θύ = χρησιµοποιείται κυρίως ως επιρρηµατικός

προσδιορισµός.

ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ του επιθέτου

Θετικός Συγκριτικός Υπερθετικός

ε@θύς –ε7α -ύ ε@θύτερος –τέρα -τερον ε@θύτατος –τάτη -τατον

ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ του επιρρήµατος

Θετικός Συγκριτικός Υπερθετικός

ε@θύς ε@θύτερον ε@θύτατα

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Η αιτιατική ενικού του

ουδετέρου του επιθέτου χρησιµεύει

κάποτε και ως επίρρηµα: εὐθύ ή εὐθύς

αντί εὐθέως

�

,νήχθησαν: γ’ πληθυντικό πρόσωπο, οριστικής παθητικού αορίστου, του

ρήµατος: ,νάγοµαι (= βγαίνω από το λιµάνι στην ανοιχτή

θάλασσα).

σηµείωση


14


Εν. ?νάγοµαι

Παρ. ?νηγόµην

Μέλ. ?νάξοµαι/?ναχθήσοµαι (παθ. α΄)

Αόρ. ?νηγαγόµην/?νήχθην (παθ. α΄)

Παρακ. ?νHγµαι

Υπερ. ?νήγµην

Το ρήµα είναι σύνθετο: ,νά + 2γοµαι, γι’ αυτό παίρνει εσωτερική

αύξηση. ∆ηλαδή η αύξηση µπαίνει µετά την πρόθεση.

Αύξηση παίρνει µόνο η οριστική έγκλιση. Σε όλες τις άλλες τις

εγκλίσεις δεν υπάρχει.

∆είτε την κλίση του ρήµατος στον Παθητικό Αόριστο α΄

ΠΑΘΗΤΙΚΟΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ Α΄

Οριστική Υποτακτική Ευκτική

?νήχθην

?νήχθης

?νήχθη

?νήχθηµεν

?νήχθητε

?νήχθησαν

?ναχθῶ

?ναχθGς

?ναχθG

?ναχθῶµεν

?ναχθ9τε

?ναχθῶσι (ν)

?ναχθείην

?ναχθείης

?ναχθείη

?ναχθείηµεν (-θε7µεν)

?ναχθείητε (-θε7τε)

?ναχθείησαν (-θε7εν)

Προστακτική

?νάχθητι

?ναχθήτω

?νάχθητε

?ναχθέντων ή

?ναχθήτωσαν

Απαρέµφατο ?ναχθ9ναι

Μετοχή ?ναχθείς, ?ναχθε7σα, ?ναχθέν

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Ο παθητικός αόριστος α΄ (όπως και ο παθητικός µέλλοντας α’) σ’ όλες τις

εγκλίσεις και στο απαρέµφατο και τη µετοχή παίρνουν στο θέµα τους τη συλλαβή -

θη-, που λέγεται χρονικό πρόσφυµα.

Αντίθετα, ο παθητικός αόριστος β’ (και ο παθητικός µέλλοντας β’) σε µερικά ρήµατα

σχηµατίζεται µε το χρονικό πρόσφυµα -η- και -ε- αντί -θη- (ή -θε-), δηλ. χωρίς το

σύµφωνο -θ-.

Παράδειγµα: γραφήσοµαι / 7-γράφ-η-ν.


15

�

6κε7θεν: τοπικό επίρρηµα (= από εκεί). ∆ηλώνει την κίνηση από έναν

τόπο. Αυτή δηλώνεται µε τις παραγωγικές καταλήξεις –θεν

(6κε7θεν), -οθεν (πάντοθεν), -ωθεν (2νωθεν).

�

6πισιτισάµενοι: µετοχή αορίστου, µέσης φωνής, γένους αρσενικού,

ονοµαστική πληθυντικού, του ρήµατος: 6πισιτίζοµαι (=

εφοδιάζοµαι µε τρόφιµα).

Το ρήµα είναι σύνθετο: 6πί + σιτίζοµαι, γι’ αυτό παίρνει

εσωτερική αύξηση.

Τα τρία γένη της µετοχής αορίστου είναι: *

6πισιτισάµενος – Gπισιτισαµένη – τό 6πισιτισάµενον.


Εν. :πισιτίζοµαι

Παρ. :πεσιτιζόµην

Μέλ. :πισιτιο


16

ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ

Οριστική

Dπλεον

Dπλεις

Dπλει

:πλέοµεν

:πλε7τε

Dπλεον

Τα ρήµατα σε –έω µε θέµα µονοσύλλαβο συναιρούνται

µόνο όπου µετά το χαρακτήρα ε ακολουθεί άλλο ε ή ει.

Τέτοια ρήµατα είναι: δέω, θέω (= τρέχω), νέω

(=κολυµπώ), πλέω, πνέω (= φυσώ), eέω, χέω, (= χύνω).

�

Λαµψάκου: ουσιαστικό, β’ κλίσης, γένους θηλυκού, γενική ενικού, του

κύριου ονόµατος: ; Λάµψακος (γεν. τHς Λαµψάκου).

Η κλητική του ενικού είναι: f Λάµψακε.

�

διε7χε: γ’ ενικό πρόσωπο, οριστικής παρατατικού, ενεργητικής

φωνής, του ρήµατος: διέχω (= έχω πλάτος, απέχω).


Εν. διέχω

Παρ. διε7χον

Μέλ. διέξω/διασχήσω

Αόρ. διέσχον (β΄)

Παρακ. διέσχηκα

Υπερ. διεσχήκειν

Το ρήµα είναι σύνθετο: διά + 9χω, γι’ αυτό παίρνει εσωτερική αύξηση.

Το ρήµα διέχω έχει αόριστο β’ διέσχον, δηλ. κλίνεται

διαφορετικά από τον απλό ενεργητικό αόριστο.

Συγκεκριµένα, σχηµατίζει τον ενεργητικό και µέσο αόριστο

από το θέµα διέσχ- και τις καταλήξεις του αντίστοιχου

ενεστώτα στις άλλες εγκλίσεις, καθώς και στο απαρέµφατο

και τη µετοχή.


17

ΑΟΡΙΣΤΟΣ Β’

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική

διέσχον

διέσχες

διέσχε

διέσχοµεν

διέσχετε

διέσχον

διάσχω

διάσχHς

διάσχH

διάσχωµεν

διάσχητε

διάσχωσι (ν)

διάσχοιµι

διάσχοις

διάσχοι

διάσχοιµεν

διάσχοιτε

διάσχοιεν

διάσχες

διασχέτω

διάσχετε

διασχόντων ή

διασχέτωσαν

Απαρέµφατο διασχε7ν

Μετοχή διασχών – διασχο


18

Ας δούµε την κλίση του ουσιαστικού


Ονοµ.

Γεν.

∆οτ.

Αιτ.

Κλητ.

τό

το<

τ`

τό

(a)

στάδιον

σταδίου

σταδίh

στάδιον

στάδιον

τά

τῶν

το7ς

τά

(a)

στάδια

σταδίων

σταδίοις

στάδια

στάδια

ο5

τῶν

το7ς

το@ς

(a)

στάδιοι

σταδίων

σταδίοις

σταδίους

στάδιοι

�

6δειπνοποιο/ντο: γ’ πληθυντικό πρόσωπο, οριστικής παρατατικού, µέσης φωνής, του συνηρηµένου ρήµατος: δειπνοποιέοµαι, –ο/µαι (= δειπνώ).

Το ρήµα είναι παρασύνθετο: δε7πνον + ποιο/µαι, οπότε η

συλλαβική αύξηση τοποθετείται στην αρχή του α’ συνθετικού.


Εν. δειπνοποιο


19

�

6πιούσ:: µετοχή ενεστώτα, γένους θηλυκού, δοτική ενικού, του ρήµατος: 9πειµι (6πί + ε


20

Τα οδοντικά σύµφωνα τ, δ, θ µπροστά από το σ αποβάλλονται. Έτσι: νύκτς = νύκς = νύξ


Ονοµ.

Γεν.

∆οτ.

Αιτ.

Κλητ.

g νύξ

τ9ς νυκτός

τG νυκτί

τήν νύκτα

(a) νύξ

α5 νύκτες

τῶν νυκτῶν

τα7ς νυξί

τάς νύκτας

(a) νύκτες

�

?ρθρος: ουσιαστικό, β’ κλίσης, γένους αρσενικού, ονοµαστική ενικού, του ονόµατος: * ?ρθρος (γεν. το/ ?ρθρου) (= ξηµέρωµα, χαραυγή).

�

6σήµανεν: γ’ ενικό πρόσωπο, οριστικής αορίστου, ενεργητικής φωνής, του ρήµατος: σηµαίνω (=δίνω σήµα, φανερώνω, γνωστοποιώ).


Εν. σηµαίνω

Παρ. :σήµαινον

Μέλ. σηµανῶ

Αόρ. :σήµανα/:σήµηνα

Παρακ. σεσήµαγκα

Υπερ. ―

ΠΑΡΑΓΩΓΕΣ

ΛΕΞΕΙΣ

σηµασία, σήµανση, ασήµαντος, άσηµος, σηµαντικός,

σήµαντρο

Το σηµαίνω είναι ρήµα ενρινόληκτο, δηλ. ο χαρακτήρας

του ρηµατικού του θέµατος είναι το ένρινο σύµφωνο –ν-.

Το ρήµα

σχηµατίζεται ως

εξής:

Όταν ο χαρακτήρας του ρηµατικού θέµατος είναι ν (ή ρ)

και υπάρχει φωνήεν α πριν από αυτόν, τότε το πρόσφυµα j

υπερπηδά το χαρακτήρα ν (ή ρ) και αποτελεί µε το φωνήεν α

το δίφθογγο αι. Η µετάθεση αυτή του j και η τοποθέτηση του

ανάµεσα στο φωνήεν α και στο σύµφωνο ν (ή ρ) λέγεται

επένθεση (ή απλώς µετάθεση). Έτσι θέµα σηµαν, σηµάν –jω =

σηµαίνω.

Σχηµατισµός

αορίστου του

ρήµατος:

Αρχικά ο αόριστος α’ (µέσος και ενεργητικός) στα

ενρινόληκτα (και υγρόληκτα) ρήµατα σχηµατίστηκε σε –σα

και –σάµην. Αλλά ο χρονικός χαρακτήρας σ αφοµοιώθηκε µε

το προηγούµενό του ένρινο ή υγρό. Ακολούθησε απλοποίηση

των δύο οµοίων συµφώνων και αναπληρωτική έκταση του

προηγούµενου φωνήεντος, δηλ. του α και η. Έτσι ο


21

ενεργητικός και µέσος αόριστος ενρινόκλητων και

υγρόληκτων ρηµάτων σχηµατίζεται κανονικά σ’ όλες τις

εγκλίσεις (και το απαρέµφατο και τη µετοχή) µε το θέµα

µετασχηµατισµένο και µε τις ίδιες καταλήξεις που έχουν τα

φωνηεντόληκτα αλλά χωρίς το χρονικό χαρακτήρα σ.

�

,ριστοποιησαµένους: µετοχή αορίστου, µέσης φωνής, γένους αρσενικού, αιτιατική πληθυντικού, του ρήµατος: ?ριστοποιέοµαι - ,ριστοποιο/µαι

(2ριστον + ποιο/µαι) (= τρώω, γευµατίζω).

Τα τρία γένη της µετοχής αορίστου είναι: *

,ριστοποιησάµενος - ; ,ριστοποιησαµένη – τό

,ριστοποιησάµενον.

�

εBσβαίνειν: απαρέµφατο ενεστώτα, ενεργητικής φωνής, του ρήµατος: εBσβαίνω (εBς + βαίνω) (= επιβιβάζοµαι).


Εν. εBσβαίνω

Παρ. εBσέβαινον

Μέλ. εBσβήσοµαι

Αόρ. εBσέβην (β΄)

Παρακ. εBσβέβηκα

Υπερ. εBσεβεβήκειν

Το ρήµα είναι σύνθετο: εBς + βαίνω, γι’ αυτό παίρνει εσωτερική

αύξηση.

Ο αόριστος β’ (εBσέβην) του ρήµατος σχηµατίζεται κατά τα

ρήµατα σε –µι. ∆είτε παρακάτω την κλίση του ρήµατος.

ΑΟΡΙΣΤΟΣ Β’


εBσέβην

εBσέβης

εBσέβη

εBσέβηµεν

εBσέβητε

εBσέβησαν

εBσβῶ

εBσβGς

εBσβG

εBσβῶµεν

εBσβ9τε

εBσβῶσι (ν)

εBσβαίην

εBσβαίης

εBσβαίη

εBσβαίηµεν – εBσβα7µεν

εBσβαίητε – εBσβα7τε

εBσβαίησαν – εBσβα7εν

εvσβηθι

εBσβήτω

εBσβ9τε

εBσβάντων/εBσβήτωσαν

Απαρέµφατο εBσβ9ναι

Μετοχή εBσβάς, εBσβmσα, εBσβάν

ΠΑΡΑΓΩΓΕΣ

ΛΕΞΕΙΣ

κατεβαίνω, ανεβαίνω, βάση, επεµβαίνω, υπερβαίνω, βέβαιος,

βατός, ορειβάτης, παράβαση, παραβαίνω, βάσιµος, απόβαση.

σηµείωση


22

�

πάντα: Εδώ χρησιµοποιείται ως: αόριστη επιµεριστική αντωνυµία, γένους ουδετέρου, αιτιατική

πληθυντικού, της αντωνυµίας: πlς – πlσα – πlν.

Σύµφωνα που δεν είναι τελικά σύµφωνα αρχαίων ελληνικών λέξεων (τελικά σύµφωνα στην αρχαία

ελληνική είναι τα ν, ρ, ς, ξ, ψ) όταν βρεθούν στο τέλος µιας λέξης, χωρίς άλλη κατάληξη

αποβάλλονται.

Έτσι (το< παντ-ός) τό παντ = το τ αποβάλλεται = τό πlν.

Ενικός αριθµός

Ονοµ.

Γεν.

∆οτ.

Αιτ.

Κλητ.

πmς

παντός

παντί

πάντα

πmς

πmσα

πάσης

πάσH

πmσαν

πmσα

πmν

παντός

παντί

πmν

πmν

�

παρασκευασάµενος µετοχή αορίστου, µέσης φωνής, γένους αρσενικού, ονοµαστική ενικού, του ρήµατος: παρασκευάζοµαι (παρά +

σκευάζοµαι) (= ετοιµάζω).

Τα τρία γένη της µετοχής ενεστώτα είναι: *

παρασκευαζόµενος - ; παρασκευαζοµένη – τό

παρασκευαζόµενον.


Εν. παρασκευάζοµαι

Παρ. παρεσκευαζόµην

Μέλ. παρασκευάσοµαι/παρασκευασθήσοµαι (παθ. α΄)

Αόρ. παρεσκευασάµην/ παρεσκευάσθην (παθ. α΄)

Παρακ. παρεσκευάσµαι

Υπερ. παρεσκευάσµην

Το ρήµα είναι σύνθετο: παρά + σκευάζοµαι, γι’ αυτό παίρνει εσωτερική

αύξηση.

Πληθυντικός αριθµός

Ονοµ.

Γεν.

∆οτ.

Αιτ.

Κλητ.

πάντες

πάντων

πmσι(ν)

πάντας

πάντες

πmσαι

πασῶν

πάσαις

πάσας

πmσαι

πάντα

πάντων

πmσι(ν)

πάντα

πάντα


23

�

ναυµαχίαν: ουσιαστικό α’ κλίσης, γένους θηλυκού, αιτιατική ενικού, του ονόµατος: ; ναυµαχία (γεν. τHς ναυµαχίας).

Επειδή πριν από την κατάληξη α υπάρχει φωνήεν ι, το

α αυτό λέγεται καθαρό, είναι µακρόχρονο και

φυλάγεται σε όλες τις πτώσεις του ενικού.


Ονοµ.

Γεν.

∆οτ.

Αιτ.

Κλητ.

g ναυµαχία

τ9ς ναυµαχίας

τG ναυµαχίw

τήν ναυµαχίαν

a ναυµαχία

α5 ναυµαχίαι

τῶν ναυµαχιῶν

τα7ς ναυµαχίαις

τάς ναυµαχίας

a ναυµαχίαι

�

παραβλήµατα: ουσιαστικό, γ’ κλίσης, γένους ουδετέρου, αιτιατική πληθυντικού, του ονόµατος: τό παράβληµα (γεν. το/

παραβλήµατος) (= το παραπέτασµα)

Τα ουδέτερα οδοντικόληκτα σε –µα (γεν. –µατος) είναι όλα

ακατάληκτα. Καταληκτικά είναι µόνο τα ουδέτερα φUς

(γεν. φωτός) και το ανώµαλο οmς (γεν. xτός).

�

παραβάλλων: µετοχή ενεστώτα, ενεργητικής φωνής, γένους αρσενικού, ονοµαστική ενικού, του ρήµατος: παραβάλλω (παρά +

βάλλω).

Τα τρία γένη της µετοχής αορίστου είναι: * παραβάλλων - ;

παραβάλλουσα – τό παραβlλλον.

Το ρήµα παίρνει εσωτερική αύξηση, δηλαδή η αύξηση

µπαίνει µετά την πρόθεση, επειδή είναι σύνθετο.


Εν. παραβάλλω

Παρ. παρέβαλλον

Μέλ. παραβαλῶ

Αόρ. παρέβαλον (β΄)

Παρακ. παραβέβληκα

Υπερ. παρεβεβλήκειν

Στους αρχικούς χρόνους αυτού του ρήµατος πρέπει να

προσέξουµε δύο σηµεία:

α) το µέλλοντα: βαλU, που κλίνεται κατά τα

συνηρηµένα ρήµατα σε –έω, π.χ. ποιέω, -:,

β) τον αόριστο β’, που γράφεται µε ένα λ για να

ξεχωρίζει από τον παρατατικό.

σηµείωση

σηµείωση


24

ΠΑΡΑΓΩΓΕΣ

ΛΕΞΕΙΣ

βέλος, διαβλητός, βολίδα, εισβάλλω, εκβάλλω, περιβάλλω,

υποβάλλω, αµφίβολος, µεταβάλλω, αναβάλλω, εµβάλλω,

εµβόλιµος.

�

προε7πεν: γ’ ενικό πρόσωπο, οριστικής αορίστου β’, ενεργητικής φωνής, του ρήµατος: προαγορεύω (= διακηρύσσω).


Εν. προαγορεύω

Παρ. προηγόρευον

Μέλ. προερῶ/προαγορεύσω

Αόρ. προε7πον (β΄) /προηγόρευσα

Παρακ. προείρηκα

Υπερ. προειρήκειν/προηγορεύκειν

Το β’ ενικό πρόσωπο της προστακτικής του ρήµατος, τονίζεται

στη λήγουσα εBπέ, όταν το ρήµα δεν είναι σύνθετο.

Όταν όµως το ρήµα είναι σύνθετο, όπως εδώ, γίνεται: πρόειπε.

ΑΟΡΙΣΤΟΣ Β΄


προε7πον

προε7πες

προε7πε

προείποµεν

προείπετε

προε7πον

προείπω

προείπHς

προείπH

προείπωµεν

προείπητε

προείπωσι (ν)

προείποιµι

προείποις

προείποι

προείποιµεν

προείποιτε

προείποιεν

πρόειπε

προειπέτω

προείπετε

προειπόντων κ΄

προειπέτωσαν

Απαρέµφατο προειπε7ν

Μετοχή προειπών, προειπο


25

Ενικός αριθµός

αρσενικό θηλυκό ουδέτερο

Ονοµ.

Γεν.

∆οτ.

Αιτ.

µηδείς

µηδενός

µηδενί

µηδένα

µηδεµία

µηδεµιmς

µηδεµιn

µηδεµίαν

µηδέν

µηδενός

µηδενί

µηδέν

�

κινήσοιτο: γ’ ενικό πρόσωπο, ευκτικής µέλλοντα, µέσης φωνής, του συνηρηµένου ρήµατος: κινέοµαι, – ο/µαι (= αποµακρύνοµαι, φεύγω).


Εν. κινο


26


Ονοµ.

Γεν.

∆οτ.

Αιτ.

Κλητ.

g τάξις

τ9ς τάξεως

τG τάξει

τήν τάξιν

a τάξι

α5 τάξεις

τῶν τάξεων

τα7ς τάξεσι(ν)

τάς τάξεις

a τάξεις

�

,νάξοιτο: γ’ ενικό πρόσωπο, ευκτικής µέλλοντα, µέσης φωνής, του ρήµατος: ,νάγοµαι (= εξέρχοµαι στο πέλαγος).


Εν. ?νάγοµαι

Παρ. ?νηγόµην

Μέλ. ?νάξοµαι/?ναχθήσοµαι (παθ. α΄)

Αόρ. ?νηγαγόµην (β΄) /?νήχθην (παθ. α΄)

Παρακ. ?ν9γµαι

Υπερ. ?νήγµην

1. Στον παθητικό µέλλοντα α’ και τον παθητικό αόριστο α’ ο ρηµατικός

χαρακτήρας -γ- του αφωνόκλητου ρήµατος, µπροστά από το θ του

χρονικού προσφύµατος θη (ή θε) παθαίνει την ακόλουθη µεταβολή:

Επειδή ο χαρακτήρας -γ- είναι ουρανικός, τρέπεται στο αντίστοιχο του

δασύπνοο χ

yγω (θ. yγ-) � ?χθήσοµαι (?ναχθήσοµαι)

pχθην (?νήχθην)

2. Στον παρακείµενο και τον υπερσυντέλικο το ρήµα 2γοµαι (?νάγοµαι)

σχηµατίζεται όπως και τα φωνηεντόληκτα αλλά κατά το σχηµατισµό των

τύπων στους χρόνους αυτούς συµβαίνουν τα κανονικά πάθη του

χαρακτήρα µπροστα από τις καταλήξεις.

Το ρήµα παίρνει εσωτερική αύξηση, δηλαδή η αύξηση µπαίνει

µετά την πρόθεση, επειδή είναι σύνθετο (?νά + yγοµαι).

ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ

Οριστική Προστακτική Απαρέµφατο

Jχθαι

Μετοχή

Jγµαι (γ + µ = γµ)

Jξαι (γ + σ = ξ)

Jκται (γ + τ = κτ)

pγµεθα (γ + µ = γµ)

Jχθε (γ + σθ = γ + θ = χθ)

αποβάλλεται µεταξύ δύο

συµφώνων

oγµένοι εBσί (γ + µ = γµ)

Jξο

Jχθω

Jχθε

pχθων

oγµένος

oγµένη

oγµένον

σηµείωση


27

ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΣ

pγµην

Jξο

Jκτο

pγµεθα

Jχθε

oγµένοι Jσαν

Στον ενεργητικό και µέσο µέλλοντα (και ενεργητικό και µέσο

αόριστο α’), ο ρηµατικός χαρακτήρας των αφωνόληκτων

ρηµάτων, όταν βρεθεί µπροστά από το χρονικό χαρακτήρα σ

παθαίνει µεταβολές.

;τσι: ο ουρανικός χαρακτήρας: κ, γ, χ ενώνεται µε το χρονικό

χαρακτήρα σ σε ξ

π.χ. �νάγοµαι � �νάξοµαι

ο χειλικός χαρακτήρας: π, β, φ, ενώνεται µε το σ και ψ

π.χ. γράφω � γράψω

ο οδοντικός χαρακτήρας: τ, δ, θ ενώνεται µε το σ σε σ,

(αποβάλλεται το ουρανικό σύµφωνο)

π.χ. πείθω � πείσω

ΠΑΡΑΓΩΓΕΣ

ΛΕΞΕΙΣ

αγωγή, αγωγός, άγηµα, αγώνας, διαγωγή, παιδαγωγός,

άµαξα, αγέλη, στρατηγός, αρχηγός, παρείσακτος, σύναξη,

παρθεναγωγείο, καταγώγιο, λοχαγός, καταγωγή


28

Ενεστώτας

Παρατατικός

Μέλλοντας

Αόριστος

Παρακείµενος

Υπερσυντέλικος

πλέοντες

πλευσόµενοι &

πλευσούµενοι

πλεύσαντες

πεπλευκότες

Eρµίζονται

8ρµίζοντο

Eρµιο


29

Ενεστώτας

Παρατατικός

Μέλλοντας

Αόριστος

Παρακείµενος

Υπερσυντέλικος

παραβάλλων

παραβαλῶν

παραβαλών (β΄)

παραβεβληκώς

προαγορεύει

προηγόρευε(ν)

προαγορεύσει &

προερε7

προηγόρευσε(ν) &

προε7πε(ν) (β΄)

προηγόρευκε &

προείρηκε(ν)

προηγορεύκει &

προειρήκει

κινο7το

κινήσοιτο &

κινηθήσοιτο (παθ.)

κινηθείη (παθ.)

κεκινηµένος εvη

?νάγοιτο

,νάξοιτο &

?ναχθήσοιτο (παθ.)

?ναγάγοιτο (β΄) &

?ναχθείη (παθ.)

?νηγµένος εvη

Οριστική

Υποτακτική

Ευκτική


Απαρέµφατο

Μετοχή

Aρµίσαντο

Eρµίσωνται

Eρµίσαιντο

Eρµισάσθων

Eρµίσασθαι

Eρµισάµενος -η -ον

,γγέλλεται

?γγέλληται

?γγέλλοιτο

?γγελλέσθω

?γγέλλεσθαι

?γγελλόµενος -η -ον

,νήχθησαν

?ναχθῶσι

?ναχθείησαν &

?ναχθε7εν

?ναχθέντων &

?ναχθήτωσαν

?ναχθ9ναι

?ναχθείς -ε7σα -έν

Οριστική

Υποτακτική

Ευκτική


Απαρέµφατο

Μετοχή

9πλευσαν

πλεύσωσι(ν)

πλεύσειαν &

πλεύσαιεν

πλευσάντων &

πλευσάτωσαν

πλε


30

1. Οj δ’ nθηνα7οι κατά πόδας πλέοντες Aρµίσαντο τHς Χερρονήσου 6ν Kλαιο/ντι ναυσίν Fγδοήκοντα καί Gκατόν: κύρια πρόταση κρίσεως. Εκφέρεται µε οριστική (8ρµίσαντο), γιατί δηλώνει το πραγµατικό.

Aρµίσαντο

οj nθηνα7οι ναυσί πλέοντες 6ν Kλαιο/ντι Fγδοήκοντα καί Gκατόν τHς Χερρονήσου κατά πόδας Aρµίσαντο: ρήµα, οj nθηνα7οι: υποκείµενο του ρήµατος, κατά πόδας: εµπρόθετος προσδιορισµός του τρόπου, πλέοντες: επιθετική ή τροπική µετοχή, συνηµµένη στο υποκείµενο του ρήµατος (ο5 6θηνα7οι),

ΣΗΜΕΙΩΣΗ

τHς Χερρονήσου: γενική διαιρετική στο ¨:ν ;λαιο


31

66νν ++ δδοοττιικκήή →δηλώνειδηλώνειδηλώνειδηλώνει

σσττάάσσηη σσεε ττόόπποο (π.χ. < στρατός =ν 7ν >θήναις)

→δηλώνειδηλώνειδηλώνειδηλώνει

χχρρόόννοο (π.χ.)ν σπονδα?ς 7πειρ:ντο καταλαβε?ν

τήν πόλιν = σε περίοδο ειρήνης)


όόρργγααννοο (π.χ. )ν πυρί 7νέπρησαν τήν πόλιν= µε τη

φωτιά)


µµέέσσοο (π.χ. >πέκτειναν 7ν τ@ προφάσει ταύτA = µ’

αυτή τη δικαιολογία)


κκααττάάσστταασσηη (π.χ. >θηνα?οι 7ν αCτίD εEχον Περίκλεια

= υπό κατηγορία)


σσυυµµφφωωννίίαα (π.χ. Τήν δίκην 7ν τF GλυµπιακF νόµH

κατεδικάσαντο = σύµφωνα µε το νόµο)

ναυσί: δοτική της συνοδείας στο ρήµα,

Εκφράζει το πρόσωπο ή το πράγµα που συνοδεύει το υποκείµενο στην

πράξη του. Χρησιµοποιείται µε ρήµατα που σηµαίνουν κίνηση, καθώς και

σε περιπτώσεις στρατιωτικών όρων. Π.χ. >φίκοντο ναυσίν εIκοσιν.

Fγδοήκοντα καί Gκατόν: επιθετικός προσδιορισµός στο ¨ναυσί¨. 2. Kντα/θα δή ,ριστοποιουµένοις α^το7ς ,γγέλλεται τά περί Λάµψακον: κύρια πρόταση κρίσεως. Εκφέρεται µε οριστική (?γγέλλεται), γιατί δηλώνει το πραγµατικό.

,γγέλλεται

τά περί Λάµψακον 6ντα/θα α^το7ς ,ριστοποιουµένοις ,γγέλλεται: ρήµα (ιστορικός ενεστώτας = oγγέλθη),

Ο Ενεστώτας µπορεί και να χρησιµοποιηθεί ως ιστορικός χρόνος, µε την έννοια του Ιστορικού

Ενεστώτα, οπόταν χρησιµοποιούµε τους τύπους του Ενεστώτα για να δηλώσουµε κάτι που έγινε

στο παρελθόν, ως µέρος αφήγησης ή στο λόγιο γραπτό λόγο, προσπαθώντας να δώσουµε

αµεσότητα και ζωντάνια στα λόγια µας,

π.χ. Μηχανᾶται δέ πρός αύτούς τοιόνδε τι ὁ Ἀλκιβιάδης (µηχανᾶται = επινόησε).


32

Ο ιστορικός ενεστώτας διακρίνεται: α) στο δραµατικό ενεστώτα και β) στον ενεστώτα των απλών

ιστορικών αναγραφών.

τά περί Λάµψακον: υποκείµενο του ρήµατος (αττική σύνταξη),

ΣΗΜΕΙΩΣΗ

Κανονικά το ρήµα και το υποκείµενο πρέπει να βρίσκονται στον ίδιο αριθµό, όταν

όµως το υποκείµενο είναι αριθµού πληθυντικού και ουδετέρου γένους, το ρήµα

µπαίνει στο γ’ ενικό πρόσωπο. Το φαινόµενο αυτό λέγεται Αττική σύνταξη.

Η αττική σύνταξη δεν τηρείται:

1. όταν τα πράγµατα παριστάνονται χωρισµένα

2. όταν µε το υποκείµενο δηλώνονται πρόσωπα

3. όταν το υποκείµενο προσδιορίζεται µε αριθµητικό επίθετο.

α^το7ς: αντικείµενο του ρήµατος και υποκείµενο της µετοχής ¨?ριστοποιουµένοις¨, ,ριστοποιουµένοις: χρονική µετοχή, συνηµµένη στο αντικείµενο του ρήµατος, δηλώνει το σύγχρονο σε σχέση µε αυτό που εκφράζει το ρήµα,

Α. Η χρονική µετοχή µπορεί να εκφράζει:

1. το ταυτόχρονο / σύγχρονο, η πράξη δηλαδή που εκφράζει το ρήµα της

πρότασης γίνεται στον ίδιο χρόνο µε την πράξη που εκφράζει η χρονική

µετοχή.

2. το υστερόχρονο, η πράξη δηλαδή που εκφράζει η χρονική µετοχή γίνεται

µετά από την πράξη που εκφράζει το ρήµα της πρότασης.

3. το προτερόχρονο, η πράξη δηλαδή που εκφράζει η χρονική µετοχή της

πρότασης γίνεται πριν από την πράξη που εκφράζει το ρήµα της πρότασης.

Β. α) Η χρονική µετοχή µπορεί να βρίσκεται σε όλους τους χρόνους εκτός

από µέλλοντα.

β) Ισοδυναµεί και µεταφράζεται σε χρονική πρόταση.

γ) Η σηµασία της πολλές φορές γίνεται πιο σαφής όταν τη συνοδεύουν τα

επιρρήµατα: oµα, α^τίκα, Zτι, 6ξαίφνης, ε


33

ε^θύς: επιρρηµατικός προσδιορισµός του χρόνου στο ρήµα, εBς Σηστόν: εµπρόθετος προσδιορισµός που δηλώνει κίνηση σε τόπο. 4. 6κε7θεν δ’ ε^θύς 6πισιτισάµενοι 9πλευσαν εBς ΑBγός ποταµούς ,ντίον τHς Λαµψάκου: κύρια πρόταση κρίσεως. Εκφέρεται µε οριστική (Dπλευσαν), γιατί δηλώνει το πραγµατικό.

9πλευσαν (οj nθηνα7οι) ,ντίον 6κε7θεν 6πισιτισάµενοι τHς Λαµψάκου εBς (ΑBγός) ποταµούς ε^θύς ΑBγός 9πλευσαν: ρήµα, (οj nθηνα7οι): υποκείµενο του ρήµατος (εννοείται), 6κε7θεν: επιρρηµατικός προσδιορισµός που δηλώνει κίνηση σε τόπο, 6πισιτισάµενοι: χρονική µετοχή, δηλώνει το προτερόχρονο σε σχέση µε το χρόνο που έγινε η πράξη του ρήµατος, συνηµµένη στο υποκείµενο του ρήµατος (οj nθηνα7οι), ε^θύς: επιρρηµατικός προσδιορισµός στη µετοχή, δηλώνει χρόνο, εBς ΑBγός ποταµούς: εµπρόθετος προσδιορισµός που δηλώνει κίνηση σε τόπο, ΑBγός: γενική κτητική στο ¨ποταµούς¨, ,ντίον: επιρρηµατικός προσδιορισµός που δηλώνει στάση σε τόπο, τHς Λαµψάκου: γενική που εξαρτάται από το ¨?ντίον¨ (προθετικό επίρρηµα).

Η γενική αυτή που εξαρτάται από προθετικά επιρρήµατα ονοµάζεται γενική της αφετηρίας ή της αναφοράς.

5. διε7χε δέ * hλλήσποντος ταύτ: σταδίους Aς πεντακαίδεκα: κύρια πρόταση κρίσεως. Εκφέρεται µε οριστική (διε7χε), γιατί δηλώνει το πραγµατικό.

διε7χε * hλλήσποντος Aς πεντακαίδεκα σταδίους ταύτ: (πεντακαίδεκα) διε7χε: ρήµα, * hλλήσποντος: υποκείµενο του ρήµατος, ταύτ:: επιρρηµατικός προσδιορισµός του τόπου (δηλώνει στάση σε τόπο),

ΣΗΜΕΙΩΣΗ

Μερικά επιρρήµατα που χρησιµοποιούνται ως δοτικοφανή είναι

τα εξής: σιγῇ, βίᾳ, ἰδίᾳ, δηµοσίᾳ, σπουδῇ, κοινῆ, τῇδε, ταῦτῃ, τῷδε, ἄλλῃ, σιωπῇ, κραυγῇ, λόγῳ, ἔργῳ, κοµιδῇ, φύσει, εἰκῇ, σχολῇ, προῖκα (= δωρεάν)


34

σταδίους: αιτιατική που δηλώνει τοπική απόσταση, Aς πεντακαίδεκα: εµπρόθετος προσδιορισµός που δηλώνει ποσό κατά προσέγγιση, πεντακαίδεκα: επιθετικός προσδιορισµός στο ¨σταδίους¨. 6. 6ντα/θα δή 6δειπνοποιο/ντο: κύρια πρόταση κρίσεως. Εκφέρεται µε οριστική (:δειπνοποιο


35

νυκτί: δοτική του χρόνου στο ρήµα,

Η δοτική του χρόνου εκφράζει χρόνο ορισµένο κατά τον

οποίο γίνεται ό,τι δηλώνει το προσδιοριζόµενο ρήµα. Ως

δοτική χρονική κανονικά χρησιµοποιείται η δοτική

ονοµάτων που σηµαίνουν χρόνο, καθώς και ονοµάτων

εορτών, όπως: τq ;µέρr, τq νυκτί, µηνί, 9τει κ.ά.

Π.χ. Lφικνο*νται τ@ πέµπτA 0µέρD.

τq 6πιούσ:: επιθετικός προσδιορισµός στο ¨νυκτί¨ και επιθετική µετοχή µε υποκείµενο το τG, εBς τάς να/ς: εµπρόθετος προσδιορισµός στο απαρέµφατο που δηλώνει κίνηση σε τόπο, ,ριστοποιησαµένους: χρονική µετοχή, δηλώνει το προτερόχρονο ως προς το ¨εBσβαίνειν, συνηµµένη στο υποκείµενο του απαρεµφάτου (το υποκείµενο του απαρεµφάτου είναι και υποκείµενο της µετοχής -τούς στρατιώτας-). 8. 6πεί ?ρθρος tν: δευτερεύουσα επιρρηµατική χρονική πρόταση. Εισάγεται µε το χρονικό σύνδεσµο 6πεί (= όταν) και εκφέρεται µε οριστική (tν), γιατί εκφράζει πραγµατικό γεγονός. Εκφράζει το προτερόχρονο.

tν

?ρθρος

Οι χρονικές προτάσεις εισάγονται: 1) µε τους χρονικούς συνδέσµους: ὡς, ὅτε, ὁπότε, ἐπεί, ἐπειδή, ἕως, ἔστε (=έως), ἄχρι

(=µέχρι), ἡνίκα, ὁπηνίκα, πρίν, 2) µε εµπρόθετες αναφορικές εκφράσεις που επέχουν θέση χρονικών συνδέσµων ἀφ’οὗ, ἀφ’

ὅτου, ἐξ οὗ, ἐξ ὅτου, ἄχρι οὗ, µέχρι οὗ, ἐν ᾧ, ἐν ὅσῳ, καθ’ ὅσον, ἕως οὗ. 3) µε τα κυρίως χρονικά επιρρήµατα ὁσάκις, ὁποσάκις (=κάθε φορά που) 4) µε χρονικές εκφράσεις: ἐπεί πρῶτον, ἐπειδή πρῶτον, ἐπεί τάχιστα, ὡς τάχιστα, οὐ

πρότερον …. πρίν, οὐ πρόσθεν … πρίν. Εκφέρονται µε: 1) οριστική: σ’ αυτή την περίπτωση εκφράζουν πραγµατικό γεγονός

2) υποτακτική: σ’αυτή την περίπτωση οι χρονικοί σύνδεσµοι συνοδεύονται µε το αοριστολογικό ἄν� και εκφράζουν:

α) το προσδοκώµενο (στην περίπτωση αυτή στην κύρια πρόταση βρίσκεται οριστική µέλλοντα ή προστακτική)

β) την αόριστη επανάληψη στο παρόν ή το µέλλον (τότε στην κύρια βρίσκεται οριστική ενεστώτα): χρονικοϋποθετικές προτάσεις.

� Ο αοριστολογικός ἄν ή ενώνεται σε µια λέξη µε τους χρονικούς συνδέσµους ὅτε, ὁπότε, ἐπεί, ἐπειδή [οπότε έχουµε ὅταν, ὁπόταν, ἐπάν (ή ἐπήν), ἐπειδάν] ή ακολουθεί αµέσως µετά από τους άλλους χρονικούς συνδέσµους: ἕως ἄν, ἔστ’ἄν, µέχρι ἄν, πρίν ἄν, ἡνίκα ἄν

3) ευκτική επαναληπτική· εκφράζουν τότε την αόριστη επανάληψη στο παρελθόν 4) ευκτική πλαγίου λόγου, λόγω εξάρτησης από ρήµα ιστορικού χρόνου. tν: ρήµα, ?ρθρος: υποκείµενο του ρήµατος


36

9. πάντα δέ παρασκευασάµενος Aς εBς ναυµαχίαν καί τά παραβλήµατα παραβάλλων προε7πεν: κύρια πρόταση κρίσεως. Εκφέρεται µε οριστική (προε7πεν), γιατί δηλώνει το πραγµατικό.

προε7πεν

(Λύσανδρος)

παρασκευασάµενος παραβάλλων πάντα παραβλήµατα Aς εBς ναυµαχίαν προε7πεν: ρήµα, (Λύσανδρος): υποκείµενο του ρήµατος (εννοείται), παρασκευασάµενος, παραβάλλων: χρονικές µετοχές, συνηµµένες στο υποκείµενο του ρήµατος, (δηλαδή το υποκείµενο των µετοχών είναι ίδιο µε το υποκείµενο του ρήµατος = Λύσανδρος) πάντα: αντικείµενο στη µετοχή ¨ παρασκευασάµενος¨, τά παραβλήµατα: σύστοιχο αντικείµενο στη µετοχή ¨παραβάλλων¨,

Σύστοιχο αντικείµενο είναι αυτό που προέρχεται ετυµολογικά απο την ίδια ρίζα

συνώνυµου ρήµατος. Με σύστοιχο αντικείµενο µπορεί να συντάσσεται κάθε σχεδόν

ρήµα οποιασδήποτε διάθεσης. Η αιτιατική του σύστοιχου αντικειµένου συνοδεύεται

συνήθως απο επιθετικό προσδιορισµό. Το σύστοιχο αντικείµενο µπορεί να

παραλείπεται και να παραµένει µόνο ο επιθετικός προσδιορισµός που συνήθως

µπαίνει σε ουδέτερο γένος και πληθυντικό αριθµό.

(Aς) εBς ναυµαχίαν: εµπρόθετος προσδιορισµός του σκοπού στο ¨παρασκευασάµενος¨.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ

Η πρόθεση εἰς είναι µονόπτωτη, συνοδεύεται δηλαδή από µία

µόνο πτώση, και συγκεκριµένα την αιτιατική. ∆ηλώνει:

α) τόπο

β) χρόνο

γ) σκοπό

δ) αναφορά


37

10. Aς µηδείς κινήσοιτο 6κ τHς τάξεως µηδέ ,νάξοιτο

Aς µηδείς κινήσοιτο 6κ τHς τάξεως

µηδέ ,νάξοιτο

∆ευτερεύουσα ουσιαστική ειδική πρόταση. Είναι πρόταση κρίσεως, αποφατική. Εισάγεται µε τον ειδικό σύνδεσµο Aς. Εκφέρεται µε ευκτική του πλαγίου λόγου (κινήσοιτο), γιατί το ρήµα από το οποίο εξαρτάται η πρόταση είναι χρόνου ιστορικού (προε7πεν) και µεταφέρει το γεγονός στο παρελθόν. Η πρόταση αποτελεί αντικείµενο στο ¨προε7πεν¨

∆ευτερεύουσα ουσιαστική ειδική πρόταση κρίσεως, αποφατική. Εισάγεται µε τον ειδικό σύνδεσµο Aς. Εκφέρεται µε ευκτική του πλαγίου λόγου (?νάξοιτο), γιατί εξαρτάται από ρήµα ιστορικού χρόνου (προε7πεν) και µεταφέρει το γεγονός στο παρελθόν. Η πρόταση αποτελεί αντικείµενο στο ¨προε7πεν¨.

κινήσοιτο: ρήµα µηδείς: υποκείµενο του ρήµατος 6κ τHς τάξεως: εµπρόθετος προσδιορισµός που δηλώνει κίνηση από τόπο.

,νάξοιτο: ρήµα (µηδείς): υποκείµενο του ρήµατος (εννοείται).

(προε7πεν)

(Λύσανδρος) Aς µηδέ ,νάξοιτο Aς µηδείς κινήσοιτο 6κ τHς τάξεως κινήσοιτο ,νάξοιτο µηδείς 6κ τHς τάξεως (µηδείς)

Οι ειδικvς προτwσεις εισ{γονται µε τους συνδ|σµους: 1. xτι � στην περ}πτωση αυτή δηλνεται κ{τι το πραγµατικ και το β|βαιο.

2. Aς � στην περ}πτωση αυτή δηλνεται κ{τι το πιθαν και το υποκειµενικ.

Οι ειδικές προτάσεις χρησιµεύουν για να ειδικεύσουν το γενικό και αόριστο νόηµα ενός ρήµατος (ή µιας

δεικτικής αντωνυµίας). Εκφέρονται µε τις εγκλίσεις των προτάσεων κρίσεως (επειδή είναι προτάσεις

κρίσεως). δηλαδή µε :

1) Απλή οριστική.

2) ∆υνητική οριστική.

3) ∆υνητική ευκτική.

4) Ευκτική πλαγίου λόγου (όταν εξαρτώνται από ρήµα ιστορικού χρόνου).

Μια ειδική πρόταση µπορεί να αποτελεί: Α. αντικείµενο σε ρήµατα: α) λεκτικά [λέγω, ?γγέλλω (?παγγέλλω), ?ποκρίνοµαι, διδάσκω,

διηγο


38

β) γνωστικά (γιγνώσκω, οδα, :πίσταµαι, λογίζοµαι, :νθυµο

ΞΕΝΟΦΩΝ - ΕΚΘΕΣΗ 1Λ ΔΕΙΓΜΑTο a΄ µέρος του παρόντος...

Documents

Transcript of ΞΕΝΟΦΩΝ - ΕΚΘΕΣΗ 1Λ ΔΕΙΓΜΑTο a΄ µέρος του παρόντος...