1ο ΕΠΑΛ ΟΦΑΔΩΝ ΚΑΡΔΙΣΑ

Ε Ρ Ε Τ Ν Η Σ Ι Κ Η Ε Ρ Γ Α Ι Α

«ΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕ ΚΡΙΕΙ ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΣΟΝ 19Ο,

20Ο ΚΑΙ 21Ο ΑΙΩΝΑ - ΚΟΙΝΩΝΙΚΕ ΕΠΙΠΣΩΕΙ »

Ε Ρ Ε Τ Ν Η Σ Ι Κ Η Ο Μ Α Δ Α

ΑΜΑΝΙΔΗ ΓΕΩΡΓΙΟ

ΔΕΛΙΑΝΙΔΗ ΕΙΡΗΝΗ

ΜΟΤΡΙΚΗ ΡΑΦΑΗΛ

ΜΠΑΝΣΗ ΔΗΜΗΣΡΑ

ΜΠΛΕΣΑ ΔΗΜΗΣΡΙΟ

ΜΠΟΤΝΣΟΤΡΗ ΘΩΜΑ

ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗ ΙΩΑΝΝΗ

ΠΑΠΑΔΟΠΟΤΛΟΤ ΒΑΙΛΙΚΗ

ΣΕΣΑΓΙΩΣΗ ΑΠΟΣΟΛΟ

ΦΙΝΟΤ ΠΑΝΑΓΙΩΣΑ

ΕΠΙΒΛΕΠΟΝΣΕ ΚΑΘΗΓΗΣΕ: ΑΜΠΑΣΖΗ ΓΕΩΡΓΙΑ – ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΟ (ΠΕ 19)

ΣΑΚΝΑΚΗ ΧΡΗΣΟ –ΟΙΚΟΝΟΜΟΛΟΓΟ (ΠΕ 09)

ΜΑΪΟ 2014

[2]

ΠΡΟΛΟΓΟ

Ζ παγθφζκηα νηθνλνκία βξίζθεηαη ελ κέζσ ηεο κεγαιχηεξεο ρξεκαηνπηζησηηθήο θαη νηθνλνκηθήο

θξίζεο απφ ηε δεθαεηία ηνπ 1930.

Απφ ην 2007 ε παγθφζκηα θνηλφηεηα αληηκεησπίδεη κηα κεγάιεο έληαζεο νηθνλνκηθή θξίζε, ε

νπνία, αλ θαη εθδειψζεθε αξρηθά ζηηο Ζλσκέλεο Πνιηηείεο κε επίθεληξν ηηο ηξαπεδηθέο

επηζθάιεηεο θαη εηδηθφηεξα ηελ αδπλακία εμππεξέηεζεο ησλ ζηεγαζηηθψλ δαλείσλ, ζχληνκα έιαβε

δηαζηάζεηο επηδεκίαο.

Ζ ρξεκαηνπηζησηηθή θξίζε επεθηάζεθε ηαρχηαηα ζηηο αλαπηπγκέλεο ρψξεο θαη ζηε ζπλέρεηα ζε

νιφθιεξν ηνλ θφζκν, κε δξακαηηθέο επηπηψζεηο ζην ηξαπεδηθφ ζχζηεκα θαη ηηο επηρεηξήζεηο.

Οη επηπηψζεηο ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο ζηελ νηθνλνκία ηεο Διιάδαο ήηαλ άκεζεο θαη

θαηαζηξνθηθέο.

Σν ειιεληθφ θξάηνο πεξηήιζε ζε κηα απφ ηηο δπζρεξέζηεξεο νηθνλνκηθέο ζπλζήθεο ηεο ηζηνξίαο

ηνπ. Ζ νηθνλνκηθή θξίζε επεξέαζε δξακαηηθά, φπσο ήηαλ επφκελν ,θαη ηελ θνηλσληθή δσή ησλ

Διιήλσλ , δεδνκέλνπ φηη ε κείσζε ή θαη ε απνπζία εηζνδήκαηνο σζεί κεγάια ηκήκαηα ηνπ

πιεζπζκνχ ζηε θηψρεηα θαη ηε δπζηπρία.

Σν κέιινλ ηεο ρψξαο εμαξηάηαη απφ ηξίηνπο θαη ε θαηάζηαζε ρεηξνηεξεχεη ζπλερψο απφ κέξα ζε

κέξα. Δπηθξαηεί αβεβαηφηεηα θαη αλαζθάιεηα γηα ην κέιινλ. Όκσο δελ είλαη ε πξψηε θνξά πνπ ε

ρψξα καο έρεη βξεζεί ζε παξφκνηα θαηάζηαζε.

Σν ειιεληθφ θξάηνο απφ ηελ απειεπζέξσζε κέρξη ζήκεξα έρεη βξεζεί ηέζζεξηο θνξέο ζηελ αλάγθε

λα θεξχμεη ζηάζε πιεξσκψλ θαη πηψρεπζε. Καη φιεο νη πησρεχζεηο κέρξη ζήκεξα ζπλδέζεθαλ

άκεζα ή έκκεζα κε ζεκαληηθέο πνιηηηθέο εμειίμεηο, πνπ ζεκάδεςαλ ηελ πνιηηηθή θαη θνηλσληθή

δσή. Ήδε απφ ηελ Διιεληθή Δπαλάζηαζε ηνπ 1821 αθφκα, ην ειιεληθφ θξάηνο αλαγθάζηεθε λα

δαλείδεηαη απφ ηα μέλα θξάηε γηα λα αληαπεμέιζεη ζηηο ππνρξεψζεηο ηνπ.

Σν 1827 μεθίλεζε ε πξψηε νπζηαζηηθή πηψρεπζε ηεο Διιάδαο εμαηηίαο ηεο αδπλακίαο θαηαβνιήο

ησλ ηνθνρξενιπζίσλ ησλ δαλείσλ ηνπ 1824 θαη 1825, ιίγν αξγφηεξα απφ ηελ Διιεληθή

Δπαλάζηαζε ηνπ 1821.

Αθνινχζεζαλ νη πησρεχζεηο ηνπ 1843 κε απνηέιεζκα ηελ επαλάζηαζε ηεο 3εο επηέκβξε, ηνπ

1893 επί Υαξίιανπ Σξηθνχπε , πνπ είπε ηελ ηζηνξηθή θξάζε «δπζηπρψο επησρεχζακελ» θαη ηνπ

1932 επί Διεπζέξηνπ Βεληδέινπ , ηξία ρξφληα κεηά ηελ κεγάιε παγθφζκηα θξίζε ηνπ 1929.

Ζ κειέηε ηεο ζχγρξνλεο ειιεληθήο ηζηνξίαο ζα καο βνεζήζεη λα εξκελεχζνπκε πην

απνηειεζκαηηθά ην θαηλφκελν ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο πνπ βηψλνπκε θαη, ελδερνκέλσο, λα

«πξνβιέςνπκε» ηηο εμειίμεηο πνπ έξρνληαη.

« Όπνηνο μερλάεη ηελ ηζηνξία ηνπ, είλαη ππνρξεσκέλνο λα ηελ μαλαδήζεη………..»

(αληαγίαλα , Ηζπαλφο Φηιφζνθνο) .

[3]

ΠΗΝΑΚΑ ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΧΝ

Πξφινγνο……………………………………………………………………….. 2

Δηζαγσγή………………………………………………………………………… 3

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1ν

Λεμηθφ νηθνλνκηθψλ φξσλ ……………………………………………………. 5 - 13

Ζ έλλνηα ηνπ φξνπ "Οηθνλνκηθή θξίζε’’……………………………………. 14- 16

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2ν

ΟΗ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΔ ΚΡΗΔΗ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ ΑΠΟ ΣΖΝ ΑΠΔΛΔΤΘΔΡΧΖ ΜΔΥΡΗ

ΖΜΔΡΑ

Ζ πηψρεπζε ηνπ 1827 θαη ε επηβνιή ηεο βαζηιείαο…………………………. 17 - 18

Ζ πηψρεπζε ηνπ 1843 θαη ην θίλεκα ηεο 3εο επηεκβξίνπ…………………. 19 – 21

Σν «Γπζηπρψο, επησρεχζακελ» ηνπ 1893 θαη ην θίλεκα ζην Γνπδί………… 21 – 23

Ζ πηψρεπζε ηνπ 1932 θαη ε δηθηαηνξία ηνπ Μεηαμά……………………….. 24 – 25

Ζ Διιεληθή θξίζε ρξένπο ηνπ 2010…………………………………………… 26 – 31

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3ν

ΑΡΘΡΑ ΓΗΑ ΣΗ ΔΠΗΠΣΧΔΗ ΣΖ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΚΡΗΖ ΣΖΝ ΔΛΛΖΝΗΚΖ

ΚΟΗΝΧΝΗΑ

Ο θνηλσληθφο αληίθηππνο ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο…………………………….. 32 – 33

Οη επηπηψζεηο ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο ζηελ θαζεκεξηλή δσή ησλ νηθνγελεηψλ 34 – 36

Φπρνινγηθέο επηπηψζεηο ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο………………………………. 37 – 38

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4ν

πλέληεπμε ηνπ Γεκάξρνπ νθάδσλ Ν. Καξδίηζαο…………………………… 39 – 40

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 5ν - πκπεξάζκαηα……………………………………………… 41

Βηβιηνγξαθία ………………………………………………………………………. 42

[4]

ΔΗΑΓΧΓΖ

θνπφο ηεο εξγαζίαο είλαη ε κειέηε ηεο ηζηνξίαο ησλ νηθνλνκηθψλ θξίζεσλ πνπ έπιεμαλ ηε ρψξα

καο απφ ηε ζχζηαζε ηνπ Διιεληθνχ θξάηνπο θαη νη επηπηψζεηο ηνπο ζηελ ειιεληθή θνηλσλία..

Όζνλ αθνξά ηε δνκή ηεο ε εξγαζία απηή πεξηιακβάλεη πέληε θεθάιαηα:

ην πξψην θεθάιαην ζα αζρνιεζνχκε κε ηε ζεσξεηηθή πξνζέγγηζε ηνπ νηθνλνκηθνχ δεηήκαηνο

δειαδή ζα παξνπζηάζνπκε θαη ζα εμεγήζνπκε ζεκαληηθέο έλλνηεο ηεο νηθνλνκηθήο ζεσξίαο αιιά

θαη νηθνλνκηθνχο φξνπο νη νπνίνη έρνπλ κπεη ζηε δσή καο ηα ηειεπηαία πέληε ρξφληα , πνπ ζα καο

βνεζήζνπλ ζηε ζπλέρεηα λα θαηαλνήζνπκε θαιχηεξα ηα δεηήκαηα κε ηα νπνία ζα αζρνιεζνχκε

ζηα επφκελα θεθάιαηα.

Θα δψζνπκε ηδηαίηεξε βαξχηεηα ζηελ εξκελεία αιιά θαη ηελ ζεσξεηηθή αλάιπζε ηεο νηθνλνκηθήο

θξίζεο, ζα κηιήζνπκε γηα ηα ραξαθηεξηζηηθά , ηα ζηάδηα, θαζψο θαη ηηο επηπηψζεηο ηνπ

θαηλνκέλνπ απηνχ.

ην δεχηεξν θεθάιαην, παξνπζηάδνπκε κηα ηζηνξηθή αλαδξνκή ησλ παιαηφηεξσλ νηθνλνκηθψλ

θξίζεσλ πνπ έρνπλ πιήμεη ηελ Διιάδα απφ ηελ επαλάζηαζε ηνπ 1821 θαη ηε δεκηνπξγία ηνπ

λεψηεξνπ ειιεληθνχ θξάηνπο έσο θαη ζήκεξα , ελψ αλαιχνπκε θαη ηελ πξφζθαηε νηθνλνκηθή

θξίζε πνπ ε ρψξα καο πεξλάεη ηα ηειεπηαία πέληε ρξφληα .

ην ηξίην θεθάιαην ζα αλαθεξζνχκε ζηηο θνηλσληθέο επηπηψζεηο ηεο θξίζεο ζηε ρψξα καο κέζα

απφ άξζξα εηδηθψλ επηζηεκφλσλ ( θνηλσληνιφγσλ , ςπρνιφγσλ , θ.α.) νη νπνίνη πξνηείλνπλ θαη

ιχζεηο γηα λα μεπεξάζνπκε , φζν απηφ είλαη δπλαηφ , ηα ζνβαξά πξνβιήκαηα πνπ έρνπλ

δεκηνπξγεζεί ζηελ ειιεληθή θνηλσλία ιφγσ ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο.

Αθνινπζεί ην ηέηαξην θεθάιαην, φπνπ παξνπζηάδνληαη ηα εξεπλεηηθά επξήκαηα φπσο απηά

πξνέθπςαλ απφ ηελ εξεπλεηηθή δηαδηθαζία. Παξνπζηάδνπκε ηε ζπλέληεπμε πνπ πήξακε απφ ην

Γήκαξρν ηνπ Γήκνπ νθάδσλ ν νπνίνο απάληεζε ζηα εξσηήκαηα πνπ εηνίκαζαλ νη καζεηέο.

Σν πέκπην θαη ηειεπηαίν θεθάιαην αθνξά ηε ζπλνπηηθή παξνπζίαζε ησλ θεληξηθψλ

ζπκπεξαζκάησλ ηεο έξεπλαο.

[5]

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1Ο

Α. ΛΔΞΗΚΟ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΧΝ ΟΡΧΝ ΚΑΗ ΔΝΝΟΗΧΝ

Αγνξέο Υξήκαηνο (money markets) Ζ αγνξά ρξήκαηνο είλαη έλα δίθηπν πηζησηηθψλ νξγαληζκψλ κέζσ ηνπ νπνίνπ ζπλαληψληαη νη νηθνλνκηθέο

κνλάδεο γηα λα ζπλάςνπλ ζπκβφιαηα γηα δάλεηα.

Οη θχξηνη εθδφηεο ησλ ρξενγξάθσλ πνπ δηαθηλνχληαη ζηελ αγνξά ρξήκαηνο είλαη ην Γεκφζην, νη ηξάπεδεο,

κεγάιεο αζθαιηζηηθέο εηαηξίεο θαη κεγάιεο βηνκεραληθέο ή εκπνξηθέο εηαηξίεο. θνπφο απηήο ηεο αγνξάο είλαη

ε άληιεζε θεθαιαίσλ απφ ηνπο ελδηαθεξφκελνπο θνξείο κε ζθνπφ ηε ρξεκαηνδφηεζε ησλ αλαγθψλ δεκνζίσλ

ή ηδησηηθψλ επηρεηξήζεσλ.

Οη αγνξέο ρξήκαηνο κπνξνχλ λα δηαθξηζνχλ ζε εγρψξηεο θαη δηεζλείο. ηηο εγρψξηεο αγνξέο νη ζπλαιιαγέο

γίλνληαη ζην εγρψξην λφκηζκα θαη θάησ απφ ηνλ έιεγρν ηεο εγρψξηαο θεληξηθήο ηξάπεδαο θαη ησλ εγρψξησλ

ξπζκηζηηθψλ θαη θαλνληζηηθψλ αξρψλ ελψ ζηηο δηεζλείο αγνξέο ην πιαίζην ησλ ζπλαιιαγψλ είλαη δηαθνξεηηθφ.

Αθαζάξηζην Δγρώξην Πξντόλ (gross domestic product)

Σν Αθαζάξηζην Δγρψξην Πξντφλ είλαη ην ζχλνιν φισλ ησλ πξντφλησλ (πιηθψλ θαη άπισλ) πνπ παξάρζεθαλ

κέζα ζηελ επηθξάηεηα κηαο ρψξαο ζε δηάζηεκα ελφο έηνπο, εθθξαζκέλν ζε ρξεκαηηθέο κνλάδεο, αθφκα θαη αλ

κέξνο απηνχ παξάρζεθε απφ παξαγσγηθέο κνλάδεο πνπ αλήθνπλ ζε θαηνίθνπο ηνπ εμσηεξηθνχ.

Γηαθέξεη απφ ην Αθαζάξηζην Δζληθφ Πξντφλ γηαηί δελ ζπκπεξηιακβάλεη ην εηζφδεκα πνπ απέθηεζαλ νη

θάηνηθνη κηαο ρψξαο ζην εμσηεξηθφ.

Αθαζάξηζην Δζληθό Πξντόλ (gross national product)

Σν εζληθφ πξντφλ είλαη ε ζπλνιηθή αμία ησλ ηειηθψλ αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ πνπ παξάγνληαη θαηά ηε δηάξθεηα

κηαο νξηζκέλεο ρξνληθήο πεξηφδνπ (έηνο), απφ ζπληειεζηέο παξαγσγήο πνπ αλήθνπλ ζε κφληκνπο θαηνίθνπο

ηεο ρψξαο, αλεμάξηεηα απφ ηε ρψξα φπνπ βξίζθνληαη νη ζπληειεζηέο παξαγσγήο.

Σν εζληθφ πξντφλ ηαπηίδεηαη κε ην εζληθφ εηζφδεκα (αλ αθαηξεζνχλ νη θαζαξνί έκκεζνη θφξνη) θαη πξνθχπηεη

απφ ην άζξνηζκα ησλ επηκέξνπο ακνηβψλ ησλ ζπληειεζηψλ παξαγσγήο γηα ηε ζπκκεηνρή ηνπο ζηελ

παξαγσγηθή δηαδηθαζία.

Αθαζάξηζην Δζληθό Δηζόδεκα (gross national income)

Σν αθαζάξηζην εζληθφ εηζφδεκα πξνθχπηεη απφ ην άζξνηζκα ηνπ ΑΔΠ θαη ηνπ θαζαξνχ εηζνδήκαηνο απφ ην

εμσηεξηθφ ζε ηηκέο ζπληειεζηψλ παξαγσγήο, ζην νπνίν εάλ πξνζηεζνχλ νη θαζαξνί έκκεζνη θφξνη έρνπκε ην

ΑΔΠ ζε αγνξαίεο ηηκέο.

Σν θαζαξφ εηζφδεκα απφ ην εμσηεξηθφ αλαθέξεηαη ζηε ξνή εηζνδεκάησλ απφ θαη πξνο ηελ αιινδαπή, ηα

νπνία πξνέξρνληαη απφ επελδχζεηο ή απαζρφιεζε. Ζ έθηαζε απηψλ ησλ εηζνδεκαηηθψλ εηζξνψλ-εθξνψλ

θαζνξίδεη θαη ηελ απφθιηζε κεηαμχ εγρψξηνπ θαη εζληθνχ πξντφληνο κηαο ρψξαο.

Οη νηθνλνκνιφγνη κεηξάλε ην εζληθφ εηζφδεκα θαηά βάζε κε δπν κεζφδνπο:

[6]

Σν αθαζάξηζην εγρψξην πξντφλ ΑΔγρΠ

Σν αθαζάξηζην εζληθφ πξντφλ ΑΔΠ

Καη ηα δπν κεηξάλε ην ζχλνιν ηεο παξαγσγήο πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ. Ζ δηαθνξά είλαη φηη ην ΑΔΠ κεηξάεη

ηελ παξαγσγή ησλ πνιηηψλ ηεο ρψξαο, ζπκπεξηιακβάλνληαο θέξδε εγρψξησλ εηαηξεηψλ απφ ην εμσηεξηθφ, ελψ

ην ΑΔγρΠ κεηξάεη ηελ παξαγσγή ζην εζσηεξηθφ ηεο ρψξαο πεξηιακβάλνληαο θέξδε πνπ θεχγνπλ πξνο μέλνπο

ηδηνθηήηεο.

πλήζσο ηα δπν κεγέζε είλαη παξαπιήζηα εθηφο απφ πεξηπηψζεηο ρσξψλ πνπ έρνπλ ππεξβνιηθά πνιιέο

ζπγαηξηθέο μέλσλ εηαηξεηψλ (θιαζηθφ παξάδεηγκα: Ηξιαλδία).

Αλεξγία (unemployment)

Αλεξγία είλαη ε θαηάζηαζε ελφο αηφκνπ, πνπ, ελψ είλαη ηθαλφ, πξφζπκν θαη δηαζέζηκν λα απαζρνιεζεί, δελ

δχλαηαη λα βξεη εξγαζία θαη εκθαλίδεηαη φηαλ ππάξρεη πιενλάδνπζα πξνζθνξά εξγαζίαο.

Αλεξγία, ζπλεπψο, ππάξρεη ζηελ νηθνλνκία φηαλ ν δηαζέζηκνο παξαγσγηθφο ζπληειεζηήο εξγαζία δελ

απαζρνιείηαη πιήξσο. Όπσο είλαη θπζηθφ ζε πεξηφδνπο νηθνλνκηθήο αλάθακςεο ν αξηζκφο ησλ αλέξγσλ

κεηψλεηαη γηαηί απμάλεηαη ε απαζρφιεζε, ελψ ζε πεξηφδνπο χθεζεο παξαηεξείηαη ην αληίζεην.

Αίηηα ηεο αλεξγίαο

Ζ βαζηθή αηηία ηεο αλεξγίαο είλαη ην ρακειφ επίπεδν αλάπηπμεο κηαο ρψξαο θαη ν ρακειφο ξπζκφο κεγέζπλζεο

ηεο νηθνλνκίαο ηεο.

Ο βαζκφο αλεξγίαο εληείλεηαη κε ηελ χπαξμε καθξνρξνλίσλ δηαξζξσηηθψλ πξνβιεκάησλ θαη δπζιεηηνπξγηψλ

πνπ δηαηεξνχληαη ζηηο αγνξέο ησλ ζπληειεζηψλ παξαγσγήο (ηδίσο ηεο εξγαζίαο), ρξήκαηνο θαη πξντφλησλ. Σν

επίπεδν, επίζεο, εθπαίδεπζεο θαη ζχγρξνλεο εμεηδίθεπζεο επεξεάδνπλ ζεκαληηθά ηελ αλεχξεζε ζέζεσλ

εξγαζίαο.

Σέινο, ην πνζνζηφ αλεξγίαο επεξεάδεηαη απφ ηνλ αξηζκφ ησλ νηθνλνκηθψλ πξνζθχγσλ πνπ γίλνληαη απνδεθηνί

θαηά πεξηφδνπο θαη ρσξίο λα ιακβάλεηαη ππφςε ην ζεκείν ηνπ νηθνλνκηθνχ θχθινπ ζην νπνίν βξίζθεηαη ε

νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα ηεο ρψξαο πνπ ηνπο θηινμελεί.

Γεκόζηεο Γαπάλεο (government purchase)

Γεκφζηεο δαπάλεο είλαη νη δαπάλεο γηα ηελ αγνξά αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ ηηο νπνίεο πξαγκαηνπνηνχλ ε ηνπηθή

απηνδηνίθεζε θαη ε θπβέξλεζε. π.ρ. αγνξά ππνβξπρίνπ γηα ην λαπηηθφ.

Οη δεκφζηεο δαπάλεο δηαθξίλνληαη ζε δαπάλεο γηα:

αγαζά θαη ππεξεζίεο, φπνπ πεξηιακβάλνπλ ηε δεκφζηα θαηαλάισζε θαη ηηο δεκφζηεο επελδχζεηο.

κεηαβηβαζηηθέο πιεξσκέο, φπνπ απνηεινχληαη απφ κεηαβηβάζεηο εηζνδήκαηνο (ζπληάμεηο, θνηλσληθέο

παξνρέο) θαη θεθαιαίνπ (π.ρ. δάλεηα γηα απφθηεζε πξψηεο θαηνηθίαο θαη επηρεηξεκαηηθνχ παγίνπ

θεθαιαίνπ).

Οη κεηαβηβαζηηθέο πιεξσκέο γηα ζπληάμεηο δελ απνηεινχλ επέιηθην κέζν δεκνζηνλνκηθήο πνιηηηθήο, ελψ ηα

επηδφκαηα αλεξγίαο απμνκεηψλνληαη ζχκθσλα κε ηνλ θχθιν χθεζε / αλάθακςε ηεο νηθνλνκίαο.

Αληίζεηα, ε ρνξήγεζε δαλείσλ γηα θαηνηθίεο εληζρχεη ηελ νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα, φπσο επίζεο θαη νη

εηζνδεκαηηθέο κεηαβηβάζεηο πξνο ηηο ηδησηηθέο επηρεηξήζεηο (θίλεηξα ρξεκαηννηθνλνκηθά θαη θνξνινγηθά)

εληζρχνπλ ζε πεξηφδνπο χθεζεο ηελ επελδπηηθή δξαζηεξηφηεηα θαη ηελ απαζρφιεζε.

Οη δεκφζηεο δαπάλεο εκθαλίδνληαη ζηνλ πξνυπνινγηζκφ θαηά ππνπξγείν, αιιά ζπλνιηθά δηαθξίλνληαη ζε

δαπάλεο:

πξνζσπηθνχ

ιεηηνπξγηθέο

[7]

απνδηδφκελεο

ηφθσλ

ρξενιπζίσλ

επελδχζεσλ

Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (International Monetary Fund - IMF, πξνθέξεηαη Άι Εμ Ευ),

Σν Γηεζλέο Ννκηζκαηηθφ Σακείν (ΓΝΣ) ζεζπίζηεθε, ην 1944, ζην Μπξέηνλ Γνπληο ησλ ΖΠΑ θαη άξρηζε λα

ιεηηνπξγεί ην 1945, κε ην ηέινο ηνπ Β΄ Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ . Έδξα ηνπ Οξγαληζκνχ νξίζζεθε ε Οπάζηγθηνλ

σο πξσηεχνπζα ηεο ρψξαο κε ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ζπκκεηνρήο. θνπφο ηνπ ήηαλ ε επνπηεία ηνπ

ζπζηήκαηνο ζηαζεξψλ ζπλαιιαγκαηηθψλ ηζνηηκηψλ πνπ είρε ζεζπηζηεί κε ηε ιήμε ηνπ Β΄ Παγθνζκίνπ, ην

νπνίν είρε ζηφρν ηελ απνθπγή ηεο αληαγσληζηηθήο ππνηίκεζεο ησλ λνκηζκάησλ, φπσο απηή πνπ νδήγεζε

ζηνπο εκπνξηθνχο πνιέκνπο θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ Μεζνπνιέκνπ. Όηαλ ηα θξάηε αληηκεηψπηδαλ θάπνην

πξνζσξηλφ πξφβιεκα ζην ηζνδχγην πιεξσκψλ ην νπνίν δεκηνπξγνχζε πηέζεηο ζηε ζπλαιιαγκαηηθή ηζνηηκία,

ην ΓΝΣ παξείρε βξαρππξφζεζκα δάλεηα ψζηε λα δηαηεξεζνχλ ζηαζεξέο νη ζπλαιιαγκαηηθέο ηζνηηκίεο.

Σν ΓΝΣ ρξεκαηνδνηείηαη απφ ηα θξάηε-κέιε ηνπ νξγαληζκνχ (186 ην 2009, κε ηειεπηαίν κέινο ην Κφζζνβν)

αλάινγα κε ην κεξίδην πνπ ππνινγίδεηαη φηη έρνπλ ζηε παγθφζκηα νηθνλνκία (quotas). Με βάζε ην πνζνζηφ

ρξεκαηνδφηεζεο, θάζε θξάηνο έρεη θαη ην αληίζηνηρν κεξίδην ζε ςήθνπο. Γηα ηελ Διιάδα αληηζηνηρεί ην 0,38%

ηνπ ζπλνιηθνχ πξνυπνινγηζκνχ ηνπ ΓΝΣ (πεξίπνπ 1 δηζ. επξψ), γηα ηελ Δ.Δ. ζπλνιηθά πεξίπνπ ην 30%, γηα ηηο

ΖΠΑ ην 17,09%, ελψ ε Κίλα έρεη ην 3,72%.

Βάζεη ησλ ζπκθσληψλ πνπ δηέπνπλ ην ΓΝΣ, θάζε ρψξα κπνξεί λα δαλεηζηεί εηεζίσο ην 200% ησλ πνζψλ πνπ

ζπλεηζθέξεη θαη 600% ζπλνιηθά -- ζε εμαηξεηηθέο πεξηπηψζεηο απηφ κπνξεί λα παξαβηαζηεί, φπσο ζηελ πεξίνδν

ηεο παγθφζκηαο θξίζεο πνπ δηαλχνπκε (φπνπ ε αλαινγία έρεη δηακνξθσζεί κέρξηο ζηηγκήο ζην 1 πξνο 10).

Με ηελ θαηάξξεπζε απηνχ ηνπ ζπζηήκαηνο ζηαζεξψλ ζπλαιιαγκαηηθψλ ηζνηηκηψλ ηε δεθαεηία ηνπ 1970, ην

ΓΝΣ έκεηλε ζρεδφλ ρσξίο ζθνπφ. Ο ξφινο ηνπ ΓΝΣ έγηλε μαλά ζεκαληηθφο ηε δεθαεηία ηνπ 1980, φηαλ

θαηέζηε ν βαζηθφο δηεζλήο θνξέαο γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο θξίζεο ηνπ εμσηεξηθνχ ρξένπο (1982: ν ρξφλνο

εκπινθήο ηνπ ΓΝΣ ζην Μεμηθφ).

Σν ΓΝΣ δαλείδεη κέζσ δηαθφξσλ ηππνπνηεκέλσλ πξνγξακκάησλ, εθφζνλ εθδεισζεί ην ελδηαθέξνλ απφ ηελ

ππνςήθηα ρψξα.

Σν πην δηαδεδνκέλν πξφγξακκα είλαη νη πκθσλίεο Τπνζηήξημεο (Stand-By Arrangements). Έρεη δηάξθεηα

ζπλήζσο ελφο ή δχν ρξφλσλ, αιιά κπνξεί λα επεθηαζεί θαη ζε ηξία ρξφληα, ελψ ε απνπιεξσκή γίλεηαη ζε

δηάζηεκα ηξηψλ έσο πέληε ρξφλσλ. Με ρακειά επηηφθηα (ηξέρνληα γχξσ ζην 1,5%, ζπλ φπνην πξηκ ζπκθσλεζεί

έσο 2%). Σν ζεκαληηθφ ραξαθηεξηζηηθφ είλαη φηη ε εθηακίεπζε ηνπ δαλείνπ γίλεηαη ηκεκαηηθά ππφ ηνλ φξν

(conditionality) φηη επηηπγράλνληαη νη νηθνλνκηθνί ζηφρνη πνπ έρνπλ ζπκθσλεζεί κε βάζε ηηο ηαθηηθέο εθζέζεηο

(ηξίκελεο ή εμάκελεο) απφ εηδηθφ θιηκάθην ην νπνίν εδξεχεη ζηε ρψξα ε νπνία δαλείδεηαη.

Ζ ηζρχο ηνπ ΓΝΣ πξνέξρεηαη απφ ηνλ άκεζν θαη έκκεζν έιεγρν ησλ νηθνλνκηψλ ησλ θξαηψλ ζηα νπνία

εκπιέθεηαη, ψζηε λα ζπλερίζεη λα εθηακηεχεη θαλνληθά ηα δάλεηα ηα νπνία έρνπλ ζπκθσλεζεί.

Δπηηόθην (interest rate)

Δπηηφθην ζε έλα δάλεην είλαη ε πνζνζηηαία απφδνζε πνπ ππφζρεηαη έλαο νθεηιέηεο ζην δαλεηζηή ηνπ. Παξάδεηγκα:

Αλ ην επηηφθην ζ' έλα εηήζην δάλεην 1.000€ είλαη 5%, ν νθεηιέηεο ππφζρεηαη λα επηζηξέςεη ζην δαλεηζηή ηνπ 1.050€ ζ' έλα ρξφλν. Τπάξρνπλ πνιιά δηαθνξεηηθά επηηφθηα ζηελ νηθνλνκία, ηα νπνία δηαθνξνπνηνχληαη αλάινγα κε ην

δαλεηνιήπηε, ηε δηάξθεηα ηνπ δαλεηζκνχ θαη άιινπο παξάγνληεο..

[8]

Διιεηκα / Πιεόλαζκα Γεκνζηνλνκηθό (fiscal deficit / surplus)

Σν δεκνζηνλνκηθφ πιεφλαζκα ηζνχηαη κε ηε ζεηηθή δηαθνξά ησλ δεκφζησλ εζφδσλ κείνλ ηα δεκφζηα έμνδα.

Αληηζέησο, φηαλ ηα δεκφζηα έμνδα είλαη κεγαιχηεξα απφ ηα δεκφζηα έζνδα, ππάξρεη δεκνζηνλνκηθφ έιιεηκα

Έιιεηκα Πξσηνγελέο (core deficit) Χο πξσηνγελέο έιιεηκκα νξίδεηαη ε δηαθνξά αλάκεζα ζηηο ηξέρνπζεο δαπάλεο θαη ηα ηξέρνληα έζνδα (απφ

θφξνπο θ.ιπ.), κέζα ζε κηα ζπγθεθξηκέλε πεξίνδν.

Δλαιιαθηηθά, ην πξσηνγελέο έιιεηκα πξνθχπηεη αλ απφ ην έιιεηκα ηνπ γεληθνχ θξαηηθνχ πξνυπνινγηζκνχ,

αθαηξεζνχλ νη ηφθνη θαη ηα ρξενιχζηα ησλ δαλείσλ ηνπ δεκνζίνπ.

Δκπνξηθό Ηζνδύγην / Καζαξέο Δμαγσγέο (balance of trade)

ην εκπνξηθφ ηζνδχγην αγαζψλ απνηππψλεηαη ε δηαθνξά κεηαμχ ησλ εμαγσγψλ εκπνξεπκάησλ κηαο ρψξαο θαη

ησλ αληίζηνηρσλ εηζαγσγψλ ηεο.

Δμαγσγέο < Δηζαγσγέο → Έιιεηκκα ζην εκπνξηθφ ηζνδχγην

Δμαγσγέο > Δηζαγσγέο → Πεξίζζεπκα ζην εκπνξηθφ ηζνδχγην

Αλ θαη ην εκπνξηθφ ηζνδχγην ζεσξείηαη πνιχ ζεκαληηθφ ζηνηρείν γηα κία ρψξα, εληνχηνηο δελ είλαη θαη ην

κνλαδηθφ θαζψο ην εκπφξην απνηειεί κία κφλνλ απφ ηηο ζπληζηψζεο ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ.

Δκπνξηθφ ηζνδχγην νλνκάδνληαη αιιηψο νη θαζαξέο εμαγσγέο.

Παξάγνληεο επεξεαζκνχ εκπνξηθνχ ηζνδπγίνπ

Οξηζκέλνη παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ην εκπνξηθφ ηζνδχγην είλαη:

Οη πξνηηκήζεηο ησλ ληφπησλ θαη ησλ μέλσλ θαηαλαισηψλ

Οη ηηκέο ησλ πξντφλησλ ζηηο εγρψξηεο θαη ηηο μέλεο αγνξέο

Οη ζπλαιιαγκαηηθέο ηζνηηκίεο

Σν εηζφδεκα ησλ ληφπησλ θαη μέλσλ θαηαλαισηψλ

Σν κεηαθνξηθφ θφζηνο

Ζ εκπνξηθή πνιηηηθή ησλ θπβεξλήζεσλ

Δπέλδπζε (investment)

Δπέλδπζε ζεσξείηαη θάζε πιηθφ, δηαξθέο, παξαγσγηθφ αγαζφ πνπ δελ θαηαλαιψλεηαη κε ηε ρξεζηκνπνίεζε

ηνπ, αιιά ζπκβάιιεη ζηελ αχμεζε ηεο παξαγσγηθήο ππνδνκήο κηαο ρψξαο/επηρείξεζεο.

πκβάιιεη δειαδή ζηε δεκηνπξγία λένπ θεθαιαηνπρηθνχ εμνπιηζκνχ (λέα θηίξηα, λέεο εγθαηαζηάζεηο, λένο

κεραλνινγηθφο εμνπιηζκφο, επεθηάζεηο ηνπ πξνυπάξρνληνο θεθαιαηνπρηθνχ εμνπιηζκνχ).

Γηάθξηζε επελδύζεσλ

Οη επελδχζεηο ζε κηα νηθνλνκία δηαθξίλνληαη ζε ηδησηηθέο θαη δεκφζηεο αλάινγα κε ην θνξέα (ηδησηηθφ ή

δεκφζην) θαη ην ζθνπφ (θέξδνο ή θνηλσληθή σθέιεηα).

Ηδησηηθέο επελδύζεηο Οη ηδησηηθέο επελδχζεηο ρξεκαηνδνηνχληαη ζπλήζσο κε απηνρξεκαηνδφηεζε, αχμεζε κεηνρηθνχ θεθαιαίνπ ή

δαλεηζκφ θαη πεξηιακβάλνπλ δαπάλεο γηα θαηνηθίεο, πάγηεο εγθαηαζηάζεηο ησλ επηρεηξήζεσλ θαη αχμεζε ησλ

απνζεκάησλ ησλ επηρεηξήζεσλ.

Οη ηδησηηθέο επελδχζεηο παγίσλ θεθαιαηνπρηθψλ αγαζψλ είλαη εθείλεο νη νπνίεο έρνπλ κεγάιε ζεκαζία γηα ηελ

[9]

αλάπηπμε θαη ηε δηεχξπλζε ηεο παξαγσγηθήο βάζεο ηεο νηθνλνκίαο.

Γεκόζηεο επελδύζεηο Οη δεκφζηεο επελδχζεηο (δξφκνη, ζρνιεία, λνζνθνκεία, έξγα ππνδνκήο θιπ) ρξεκαηνδνηνχληαη κε εζσηεξηθφ ή

εμσηεξηθφ δαλεηζκφ, θνξνινγίεο θαη απηνρξεκαηνδφηεζε (απφ ηηο θαηαζθεπαζηηθέο εηαηξείεο νη νπνίεο

εηζπξάηηνπλ ηέιε απφ ηνπο ρξήζηεο ησλ έξγσλ ππνδνκήο, π.ρ. αεξνδξφκηα, κεηξφ, εζληθνχο δξφκνπο, γηα

ζπγθεθξηκέλν ρξνληθφ δηάζηεκα πνπ θαζνξίδεηαη απφ ηε ζχκβαζε κε ην δεκφζην).

πλήζσο δηαθξίλνληαη ζ' εθείλεο ηεο θεληξηθήο δηνίθεζεο (Πξφγξακκα Γεκνζίσλ Δπελδχζεσλ) θαη ησλ

ΓΔΚΟ.

ε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο φκσο, ζηηο δεκφζηεο επελδχζεηο, πεξηιακβάλνληαη κφλνλ εθείλεο ηεο θεληξηθήο

δηνίθεζεο, ελψ νη επελδχζεηο ησλ ΓΔΚΟ ζεσξνχληαη ηδησηηθέο επελδχζεηο. Απηφ ζπκβαίλεη γηαηί νη επελδχζεηο

ησλ ΓΔΚΟ ππνηίζεηαη φηη απνθαζίδνληαη κε ηδησηηθννηθνλνκηθά θξηηήξηα φπσο νη ηδησηηθέο επελδχζεηο, ελψ

εθείλεο ηεο θεληξηθήο δηνίθεζεο (θξαηηθφο πξνυπνινγηζκφο) κε θνηλσληθά θαη πνιηηηθά θξηηήξηα.

Δπηιεθηηθή Υξενθνπία (selective / restricted default)

Δπηιεθηηθή ρξενθνπία είλαη κία βαζκνινγία πνπ δίλνπλ νη νίθνη αμηνιφγεζεο ζε έλαλ νθεηιέηε πνπ έρεη

απνηχρεη λα αληαπνθξηζεί ζηηο νηθνλνκηθέο ππνρξεψζεηο πξνο ηνπο πηζησηέο ηνπ, φηαλ απηέο θαηέζηεζαλ

ιεμηπξφζεζκεο.

ε αληίζεζε κε ηελ ρξενθνπία, φπνπ εθηηκάηαη φηη ν νθεηιέηεο δελ ζα θαηαθέξεη λα απνπιεξψζεη ην ζχλνιν ή

ζρεδφλ ην ζχλνιν ησλ ππνρξεψζεψλ ηνπ, ε επηιεθηηθή ρξενθνπία δείρλεη φηη ν νθεηιέηεο έρεη αζεηήζεη

νξηζκέλεο, αιιά ζα ζπλερίζεη λα αληαπνθξίλεηαη θαλνληθά ζηηο ππφινηπεο.

Ο νθεηιέηεο δειαδή έρεη αζεηήζεη ηηο πιεξσκέο ζπγθεθξηκέλσλ νκνιφγσλ, δαλείσλ ή άιισλ νηθνλνκηθψλ

ππνρξεψζεσλ, αιιά δελ έρεη αθφκα πξνρσξήζεη ζε δηαδηθαζίεο πηψρεπζεο, ξεπζηνπνίεζεο πεξηνπζηαθψλ

ζηνηρείσλ ή άιιεο επίζεκεο δηαδηθαζίαο εθθαζάξηζεο.

Εήηεζε (demand)

Εήηεζε γηα έλα πξντφλ είλαη ε ζρέζε πνπ δείρλεη ηελ πνζφηεηα πνπ νη θαηαλαισηέο επηζπκνχλ θαη έρνπλ ηε

δπλαηφηεηα λα αγνξάζνπλ ζε θάζε ηηκή ηνπ.

Απφ κφλε ηεο ε απιή επηζπκία ελφο θαηαλαισηή γηα έλα πξντφλ δελ απνηειεί δήηεζε. Υξεηάδεηαη επηπιένλ λα

δηαζέηεη θαη ηελ αγνξαζηηθή δχλακε πνπ απαηηείηαη γηα ηελ αγνξά ηνπ, ελψ ε δήηεζε γηα έλα πξντφλ

αλαθέξεηαη πάληνηε ζε νξηζκέλε ρξνληθή πεξίνδν.

Καηά θαλφλα ππάξρεη κηα αληίζηξνθε ζρέζε κεηαμχ ηεο ηηκήο ελφο πξντφληνο θαη ηεο πνζφηεηαο πνπ δεηείηαη,

δειαδή φηαλ απμάλεηαη ε ηηκή κεηψλεηαη ε δεηνχκελε πνζφηεηα, ελψ φηαλ κεηψλεηαη ε ηηκή απμάλεηαη ε

πνζφηεηα. Ζ αληίζηξνθε απηή ζρέζε αλαθέξεηαη σο λόκνο ηεο δήηεζεο (law of demand)

Κατά Κεφαλιν Ειςόδθμα (per capital income) Καηά θεθαιήλ εηζφδεκα είλαη ην εηζφδεκα πνπ αλαινγεί θαηά κέζν φξν ζε θάζε θάηνηθν ηεο ρψξαο

αλεμάξηεηα απφ ηε ζπκκεηνρή ηνπ ζηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία.

Τπνινγίδεηαη σο αθνινχζσο:

ΚΑΣΑ ΚΔΦΑΛΖΝ ΔΗΟΓΖΜΑ = ΑΚΑΘΑΡΗΣΟ ΔΘΝΗΚΟ/ΔΓΥΧΡΗΟ ΔΗΟΓΖΜΑ

ΠΛΖΘΤΜΟ ΣΖ ΥΧΡΑ

Σν χςνο ηνπ θαηά θεθαιή εηζνδήκαηνο απνηειεί ην ζεκαληηθφηεξν θξηηήξην ηνπ βηνηηθνχ επηπέδνπ ελφο ιανχ.

[10]

Κίλδπλνο Πηώρεπζεο (default risk) Κίλδπλνο πηψρεπζεο είλαη ε πηζαλφηεηα ν εθδφηεο ελφο νκνιφγνπ λα κελ κπνξέζεη λα απνπιεξψζεη ην

θεθάιαην θαη ηνπο ηφθνπο έγθαηξα.

Σα νκφινγα πνπ εθδίδνληαη απφ ηελ θπβέξλεζε έρνπλ ζρεδφλ κεδεληθφ θίλδπλν (αλ ε θπβέξλεζε ρξεηάδεηαη

ρξήκαηα κπνξεί λα ηππψζεη), ελψ ηα εκπνξηθά νκφινγα είλαη πην επηζθαιή θαζψο ε πηζαλφηεηα πηψρεπζεο

κίαο εηαηξίαο είλαη πςειφηεξε.

Οη δαλεηζηέο θαη νη επελδπηέο πξνθεηκέλνπ λα αληηζηαζκίζνπλ ηνλ θίλδπλν πηψρεπζεο απαηηνχλ ηφθνπο

αλάινγνπο πξνο ηελ επηθηλδπλφηεηα ηνπ νθεηιέηε. Όζν πςειφηεξνο είλαη ν θίλδπλνο, ηφζν πςειφηεξνη ζα

είλαη θαη νη απαηηνχκελνη ηφθνη.

Ζ αμηνιφγεζε ηεο πηζηνιεπηηθήο ηθαλφηεηαο νιφθιεξσλ ρσξψλ θαη κεγάισλ νξγαληζκψλ γίλεηαη θπξίσο απφ

ηνπο ηξεηο κεγαιχηεξνπο δηεζλείο νίθνπο αμηνιφγεζεο:

Standard Poor's

Moody's θαη

Fitch

Ο θίλδπλνο πηψρεπζεο απνθαιείηαη θαη πηζησηηθφο θίλδπλνο

Μακροοικονομία

Ζ Μαθξννηθνλνκία εμεηάδεη ηελ νηθνλνκία σο ζχλνιν .

ηφρνο ηεο είλαη λα εμεγήζεη ηηο νηθνλνκηθέο αιιαγέο πνπ επεξεάδνπλ έλαλ κεγάιν αξηζκφ λνηθνθπξηψλ ,

επηρεηξήζεσλ θαη αγνξψλ ζπγρξφλσο

Ζ Μαθξννηθνλνκία απαληά ζε εξσηήζεηο φπσο :

Γηαηί ην εηζφδεκα είλαη κεγαιχηεξν ζε κεξηθέο ρψξεο απ ’φηη ζε άιιεο ;

Γηαηί ην επίπεδν ησλ ηηκψλ απμάλεη πνιχ πην γξήγνξα ζε ζπγθεθξηκέλεο πεξηφδνπο ;

Γηαηί ε παξαγσγή θαη ε απαζρφιεζε απμάλνπλ θάπνηα ρξφληα ελψ κεηψλνληαη θάπνηα άιια ;

Μηθξννηθνλνκία

Ζ Μηθξννηθνλνκία εμεηάδεη πψο ηα λνηθνθπξηά θαη νη επηρεηξήζεηο ιακβάλνπλ ηηο απνθάζεηο ηνπο θαη πσο

αιιειεπηδξνχλ κεηαμχ ηνπο ζηηο αγνξέο.

Οίθνη Αμηνιόγεζεο (credit rating agencies)

Οίθνη αμηνιφγεζεο είλαη εηαηξείεο πνπ αμηνινγνχλ ηελ πηζηνιεπηηθή ηθαλφηεηα ελφο αηφκνπ, κηαο εηαηξείαο ή

κηαο ρψξαο, δειαδή ηε δπλαηφηεηα λα αληαπνθξηζνχλ ζηηο δαλεηαθέο ππνρξεψζεηο.

Δπίζεο αμηνινγνχλ ηελ αμηνπηζηία δηάθνξσλ ρξενγξάθσλ, φπσο ηα νκφινγα, νη εθδφηεο ησλ νπνίσλ είλαη

εηαηξείεο, θπβεξλήζεηο θαη κε θεξδνζθνπηθέο νξγαλψζεηο πνπ ηα εθδίδνπλ κε ζθνπφ ηε δηαπξαγκάηεπζε θαη

πψιεζε ηνπο ζηε δεπηεξνγελή αγνξά.

Μία πςειή βαζκνινγία δείρλεη ρακειφ θεθαιαηαθφ θίλδπλν θαη ζπλεπψο ελζαξξχλεη ηνπο επελδπηέο λα

αγνξάζνπλ ην ρξεφγξαθν.

Οη νίθνη αμηνιφγεζεο είλαη ζεκαληηθνί γηα ηνπο επελδπηέο, ηνπο εθδφηεο, ηηο επελδπηηθέο ηξάπεδεο, ηνπο

ρξεκαηηζηέο θαη ηηο θπβεξλήζεηο επεηδή απμάλνπλ ην θάζκα ησλ δηαζέζηκσλ ελαιιαθηηθψλ επελδχζεσλ θαη

παξέρνπλ αλεμάξηεηε θαη εχρξεζηε αμηνιφγεζε ηνπ πηζησηηθνχ θηλδχλνπ.

Έηζη απμάλεηαη γεληθά ε απνδνηηθφηεηα ηεο αγνξάο θεθαιαίνπ θαη κεηψλεηαη ην θφζηνο γηα ηνπο νθεηιέηεο θαη

[11]

ηνπο δαλεηζηέο. Απηφ κε ηε ζεηξά ηνπ απμάλεη ηε ζπλνιηθή πξνζθνξά επηρεηξεκαηηθψλ θεθαιαίσλ ζηελ

νηθνλνκία, νδεγψληαο ζε κεγαιχηεξε αλάπηπμε.

Τπάξρνπλ δηάθνξνη νίθνη πνπ αμηνινγνχλ ηελ πηζηνιεπηηθή ηθαλφηεηα εηαηξεηψλ, ρξενγξάθσλ θαη ρσξψλ, κε

ηηο ηξεηο κεγαιχηεξεο λα είλαη ε Moody's, ε Standard & Poor's (S&P) θαη ε Fitch.

Οηθνλνκηθή Αλάπηπμε (economic growth) Με ην πέξαζκα ηνπ ρξφλνπ, νη πνζφηεηεο νξηζκέλσλ ηνπιάρηζηνλ παξαγσγηθψλ ζπληειεζηψλ ή πφξσλ

απμάλνληαη. Γηα παξάδεηγκα, φηαλ απμάλεηαη ν πιεζπζκφο απμάλεηαη θαη ν αξηζκφο εθείλσλ πνπ κπνξνχλ λα

εξγάδνληαη, δειαδή απμάλεηαη ην εξγαηηθφ δπλακηθφ.

Δπίζεο κε ηνλ θαηξφ απμάλνληαη ην θηήξηα, ηα κεραλήκαηα, ηα κεηαθνξηθά κέζα θαη ηα άιια ζηνηρεία ηνπ

πιηθνχ θεθαιαίνπ (capital) πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζηελ παξαγσγή.

Οη εμειίμεηο ζηελ ηερλνινγία θαη νη επηζηεκνληθέο έξεπλεο επηηξέπνπλ ζπλήζσο ηελ θαιχηεξε αμηνπνίεζε

νξηζκέλσλ πξψησλ πιψλ, ηελ αλαθάιπςε λέσλ θνηηαζκάησλ νξπθηψλ ή ηελ εθκεηάιιεπζε θνηηαζκάησλ πνπ

πξνεγνπκέλσο ήηαλ αδχλαην λα ρξεζηκνπνηεζνχλ (π.ρ. επεηδή βξίζθνληαλ ζε κεγάιν βάζνο ή ζην βπζφ ηεο

ζάιαζζαο)

Καηά θαλφλα, ε δπλαηφηεηα κηαο θνηλσλίαο λα ηθαλνπνηεί ηηο νηθνλνκηθέο αλάγθεο ησλ κειψλ ηεο απμάλεηαη κε

ην ρξφλν. Απηή ε δηαδηθαζία αχμεζεο ηεο ζπλνιηθήο παξαγσγηθήο δπλαηφηεηαο νλνκάδεηαη νηθνλνκηθή

κεγέζπλζε ή νηθνλνκηθή αλάπηπμε (economic growth ή economic development)

Παξανηθνλνκία (underground / black economy)

Παξανηθνλνκία ζεσξείηαη ην ηκήκα εθείλν ηεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο ην νπνίν αζθείηαη ιαζξαία θαη

παξάλνκα.

Σν ηκήκα απηφ ηεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο, ελψ ζα έπξεπε λα πεξηιακβάλεηαη ζην επίζεκν εζληθφ πξντφλ

αθνχ δεκηνπξγεί πξνζηηζέκελε αμία, δελ είλαη δπλαηφλ λα κεηξεζεί θαη λα θαηαγξαθεί απφ ηηο επίζεκεο

ζηαηηζηηθέο ππεξεζίεο, νπφηε απνθαιχπηεηαη φηαλ νη θαηαλαισηηθέο δαπάλεο εκθαλίδνληαη ππεξβνιηθά

πςειφηεξεο απφ ηα θαηαγεγξακκέλα επηζήκσο ζπλνιηθά εηζνδήκαηα.

Ζ παξανηθνλνκία ζε πνιιέο ρψξεο είλαη έλα κεγάιν πνζνζηφ ηεο ζπλνιηθήο πξαγκαηηθήο νηθνλνκηθήο

δξαζηεξηφηεηαο, φπνπ ε ηειεπηαία απνηειείηαη απφ ηελ επίζεκε (κεηξνχκελε), ηελ αλεπίζεκε (άηππε) θαη ηελ

παξανηθνλνκία (λφκηκσλ θαη παξάλνκσλ πξάμεσλ).

Ζ χπαξμε πςεινχ πνζνζηνχ παξανηθνλνκίαο θαζηζηά αλαπνηειεζκαηηθέο ηηο πεξηζζφηεξεο πνιηηηθέο αθνχ ηα

κέηξα νηθνλνκηθήο πνιηηηθήο επεξεάδνπλ κφλν εθείλνπο πνπ δελ παξανηθνλνκνχλ.

Ζ δηαηήξεζε θαη ιεηηνπξγία επνκέλσο ηεο παξάιιειεο απηήο νηθνλνκίαο (παξανηθνλνκίαο) εθηφο απφ ηηο

παξαπάλσ παξελέξγεηεο ζπλεπάγεηαη αχμεζε ηεο εηζθνξνδηαθπγήο ζηνλ ηνκέα ησλ άκεζσλ θφξσλ, άδηθε

θαηαλνκή ησλ θνξνινγηθψλ βαξψλ, ζηξεβιψζεηο ηεο θαηαλαισηηθήο ζπκπεξηθνξάο ησλ πνιηηψλ θαη ησλ φξσλ

αληαγσληζκνχ ησλ επηρεηξήζεσλ πνπ δξνπλ λφκηκα θαη εθείλσλ πνπ παξαλνκνχλ.

Ζ χπαξμε ηεο παξανηθνλνκίαο εθηφο απφ ηηο αξλεηηθέο απηέο επηδξάζεηο, είλαη γεληθά απνδεθηφ φηη εληζρχεη ηα

εηζνδήκαηα, ηελ απαζρφιεζε θαη πηζαλφηαηα ηελ απφδνζε ησλ έκκεζσλ θφξσλ.

Πιεζσξηζκόο (inflation)

Πιεζσξηζκφο είλαη ε ηάζε αχμεζεο ηνπ γεληθνχ επηπέδνπ ησλ ηηκψλ ζηελ νηθνλνκία.

Σν κέγεζνο ηνπ πιεζσξηζκνχ πξνζδηνξίδεηαη απφ ηελ εμέιημε ηνπ δείθηε ηηκψλ ησλ αγαζψλ θαη ησλ

ππεξεζηψλ. Δηδηθφηεξα, πξνζδηνξίδεηαη απφ ηελ εμέιημε νξηζκέλσλ αξηζκνδεηθηψλ πνπ αθνξνχλ ην δείθηε

ηηκψλ θαηαλαισηή.

Ο πιεζσξηζκφο έρεη κφλν αξλεηηθέο επηπηψζεηο ζηελ νηθνλνκία γηαηί κεηψλεη ηελ αγνξαζηηθή δχλακε ησλ

εηζνδεκάησλ (ηδίσο εθείλσλ πνπ έρνπλ ζηαζεξά νλνκαζηηθά εηζνδήκαηα), εληζρχεη ηελ αληζνθαηαλνκή ηνπ

εηζνδήκαηνο, κεηψλεη ηελ αληαγσληζηηθφηεηα ηεο νηθνλνκίαο, ελζαξξχλεη ηηο εηζαγσγέο θαη πεξηνξίδεη ηε ξνπή

γηα απνηακίεπζε.

[12]

Spread Σα Spread είλαη κηα ιέμε πνπ κπήθε ζηε δσή ησλ Διιήλσλ ζηα ηέιε ηνπ 2009 θαη ζεκαηνδφηεζε ηελ έληαμε

καο ζην κλεκφλην θαη ηνπο δηάθνξνπο κεραληζκνχο ζηήξημεο. Ση είλαη φκσο απηφο ν πεξίεξγνο νηθνλνκηθφο

φξνο;

Spread είλαη απιά ε δηαθνξά ησλ επηηνθίσλ κε ηα νπνία δαλείδεηαη ε Διιάδα ζε ζρέζε κε ηα επηηόθηα

πνπ πιεξώλεη ε Γεξκαλία γηα ηνλ δηθό ηεο δαλεηζκό. Γηα παξάδεηγκα, αλ ε Γεξκαλία δαλείδεηαη κε 2% επηηφθην θαη ε Διιάδα κε επηηφθην 5%, ηφηε: 5-2=3, δειαδή

ην Spread είλαη 3x100=300 κνλάδεο βάζεο. Έλα εχινγν εξψηεκα πνπ πξνθχπηεη είλαη γηαηί ε ζχγθξηζε γίλεηαη

κε ηελ Γεξκαλία θαη φρη κε θάπνηα άιιε ρψξα; Ζ Γεξκαλία έρεη επηιεγεί δηφηη ζεσξείηαη ε πην ζηαζεξή θαη

ηζρπξή νηθνλνκία ζηελ Δπξσδψλε, ζπλεπψο ε ζχγθξηζε γίλεηαη κε απηήλ.

Πην απιά κπνξεί λα ζεσξήζεη θάπνηνο ην Spread ζαλ ην επηηόθην κε ην νπνίν δαλείδεηαη κηα ρώξα. Ζ

άλνδνο ησλ επηηνθίσλ γηα ηε ρψξα καο πξνθαλψο είλαη θάηη δπζάξεζην κηα πνπ αλεβαίλεη ην θφζηνο

δαλεηζκνχ.

Γηαηί όκσο θάηη ηέηνην είλαη πξαγκαηηθά επηδήκην; Απηφ κπνξεί λα γίλεη θαηαλνεηφ κε έλα απιφ παξάδεηγκα. Αλ ε Διιάδα δαλεηζηεί 10 δηο κε ηφθν 2%, ζα πξέπεη

λα πιεξψλεη ηφθνπο (ην θνππφλη ηνπ νκνιφγνπ) 200 εθ. αλά έηνο. Αλ ην επηηφθην απμεζεί ζην 8% ηφηε ν ηφθνο

ζα πάεη ζηα 800 εθ. Μηιάκε δειαδή γηα επηβάξπλζε 600 εθ. επξψ εηεζίσο κφλν απφ ηελ αχμεζε ησλ ηφθσλ.

Τπνηίκεζε (devaluation) Τπνηίκεζε ελφο λνκίζκαηνο νλνκάδεηαη ε κείσζε ζηελ ζπλαιιαγκαηηθή ηζνηηκία (αληαιιαθηηθή αμία) ηνπ ζε

ζρέζε κε κία επηιεγκέλε βάζε. Ζ βάζε κπνξεί λα είλαη νηηδήπνηε κεηαμχ ησλ εγρψξησλ κηζζψλ, ηεο

παγθφζκηαο ηηκήο ηνπ ρξπζνχ ή ελφο μέλνπ λνκίζκαηνο.

Σν απνηέιεζκα ηεο ππνηίκεζεο είλαη λα γίλνπλ νη εμαγσγέο ιηγφηεξν αθξηβέο γηα ηνπο μέλνπο θαηαλαισηέο θαη

νη εηζαγσγέο πην αθξηβέο γηα ηνπο εγρψξηνπο. Με ηελ κείσζε ηεο ηηκήο ησλ εμαγφκελσλ πξντφλησλ θαη ηελ

αχμεζε ησλ ηηκψλ ησλ εηζαγφκελσλ πξντφλησλ, ε ππνηίκεζε ελζαξξχλεη ηηο εμαγσγέο ηεο ρψξαο θαη

απνζαξξχλεη ηηο δαπάλεο ζηηο εηζαγσγέο βειηηψλνληαο έηζη ην ηζνδχγην πιεξσκψλ.

ε κία νηθνλνκία κε ζηαζεξή ζπλαιιαγκαηηθή ηζνηηκία κφλν ε θεληξηθή ηξάπεδα κπνξεί λα ππνηηκήζεη ην

λφκηζκα αγνξάδνληαο θαη πνπιψληαο μέλα λνκίζκαηα κέζσ ηεο αγνξάο μέλνπ ζπλαιιάγκαηνο. Παξάδεηγκα:

Αλ έλα λφκηζκα θαζνξίδεηαη κε κία ζηαζεξή ζπλαιιαγκαηηθή ηζνηηκία 2 πξνο 1 κε ην ακεξηθάληθν δνιάξην, θαη εμαηηίαο κηαο

αδχλακεο νηθνλνκίαο ε ρψξα δελ κπνξεί λα πιεξψζεη ην επηηφθην γηα ην ππφινηπν ρξένο ηεο, ε ρψξα κπνξεί λα ππνηηκήζεη ην

λφκηζκα ηεο.

Απηφ ζεκαίλεη φηη ε θεληξηθή ηξάπεδα ζα θαζνξίζεη ηελ ζπλαιιαγκαηηθή ηζνηηκία ζην 10 πξνο 1 ζε ζρέζε κε ην ακεξηθάληθν

δνιάξην. Απηφ κεηψλεη ηελ αμία ηνπ ρξένπο πέληε θνξέο. Δίλαη έλα κέηξν κε ζνβαξέο νηθνλνκηθέο ζπλέπεηεο.

ηε ζεκεξηλή επνρή ηα λνκίζκαηα ζπλήζσο δηαπξαγκαηεχνληαη ειεχζεξα αλ θαη νξηζκέλεο ρψξεο δηαηεξνχλ

ζηαζεξέο ζπλαιιαγκαηηθέο ηζνηηκίεο κε ην ακεξηθάληθν δνιάξην ή άιια ηζρπξά λνκίζκαηα γηα λα παξέρνπλ

ζηνπο επελδπηέο θαη ζηνπο εμαγσγείο έλα αίζζεκα αζθάιεηαο. Σν αληίζεην ηεο ππνηίκεζεο είλαη ε αλαηίκεζε.

Τπνηίκεζε θαη πιεζσξηζκφο

Γεληθά, ην απνηέιεζκα ηνπ πιεζσξηζκνχ δελ ζεσξείηαη ππνηίκεζε, αλ θαη κία νηθνλνκία πνπ ππνθέξεη απφ

ππεξπιεζσξηζκφ ζα δεη ηελ αμία ηνπ λνκίζκαηνο ηεο λα κεηψλεηαη ζε ζρέζε κε ην ρξπζφ ή άιια μέλα

λνκίζκαηα. Δηδηθά φηαλ ε ρψξα ζθφπηκα ηππψλεη αθεηδψο ρξήκαηα (ζχλεζεο αίηην ηνπ πιεζσξηζκνχ) γηα λα

θαιχςεη έλα δηαξθέο έιιεηκα ηνπ πξνυπνινγηζκνχ.

Φόξνο (tax) Ο δεκφζηνο ηνκέαο γηα λα θαιχςεη ηηο δαπάλεο πνπ ρξεηάδεηαη γηα ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηνπ, έρεη αλάγθε απφ

νηθνλνκηθνχο πφξνπο θαη γηα λα απνθηήζεη απηνχο ηνπο πφξνπο απαηηείηαη ε κεηαβίβαζε κέξνπο ησλ

εηζνδεκάησλ ησλ ηδησηψλ πξνο ηνλ δεκφζην ηνκέα κέζσ ηεο θνξνινγίαο.

Οη θφξνη δηαθξίλνληαη ζε:

[13]

έκκεζνπο, φπνπ ζεσξνχληαη απηνί πνπ επηβάιινληαη ζηελ εγρψξηα θαηαλάισζε αγαζψλ/ππεξεζηψλ

θαη ζηηο εηζαγσγέο

άκεζνπο, φπνπ ζεσξνχληαη απηνί πνπ επηβάιινληαη ζην εηζφδεκα (θπζηθψλ/ λνκηθψλ πξνζψπσλ) θαη

ζηελ πεξηνπζία (αθίλεηε, θιεξνλνκηψλ, δσξεψλ)

Ζ δηάθξηζε απηή έγηλε ζην παξειζφλ κε θξηηήξην φηη νη άκεζνη θφξνη δελ κεηαθπιίνληαη ζε αληίζεζε κε ηνπο

έκκεζνπο θφξνπο πνπ κεηαθπιίνληαη. ήκεξα φκσο φινη νη θφξνη κεηαθπιίνληαη ζηηο ηηκέο θη απηφ ζα πξέπεη

λα ιακβάλεηαη ζνβαξά ππφςε ζηελ εθηίκεζε ησλ επηπηψζεσλ ησλ θφξσλ. Παξάδεηγκα:

Ο θφξνο κηζζσηψλ εκεξνκηζζίσλ απμάλεη ην θφζηνο παξαγσγήο θαη νη θφξνη πεξηνπζίαο ηελ ηηκή πψιεζεο ησλ πεξηνπζηαθψλ

ζηνηρείσλ.

Υξενθνπία / Πηώρεπζε (bankruptcy) Υξενθνπία νλνκάδεηαη ε αδπλακία ελφο πξνζψπνπ (θπζηθφ ή λνκηθφ) λα απνπιεξψζεη ηα ρξέε ηνπ.

Καηά ηε λνκηθή δηαδηθαζία ηεο ρξενθνπίαο φια ηα πεξηνπζηαθά ζηνηρεία ηνπ νθεηιέηε κεηξψληαη,

αμηνινγνχληαη θαη ξεπζηνπνηνχληαη ψζηε λα ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα ηελ απνπιεξσκή κέξνπο ησλ ρξεψλ ηνπ.

Με ηελ νινθιήξσζε ηεο δηαδηθαζίαο ηεο ρξενθνπίαο ν νθεηιέηεο απαιιάζζεηαη πιήξσο απφ ηα ρξέε ηνπ.

Ζ ρξενθνπία κπνξεί λα είλαη:

εθνύζηα, αλ δεηεζεί απφ έλα αθεξέγγπν νθεηιέηε ή

δηθαζηηθή, αλ γίλεη απαηηεηή ζην δηθαζηήξην απφ ηνπο πηζησηέο

ηφρνη ρξενθνπίαο

Οη θχξηνη ζηφρνη ηεο ρξενθνπίαο είλαη:

1) Γηεπζέηεζε ηνλ λνκηθψλ απαηηήζεσλ ησλ πηζησηψλ κέζσ κηαο δίθαηεο θαηαλνκήο ησλ πεξηνπζηαθψλ

ζηνηρείσλ ηνπ νθεηιέηε.

2) Παξνρή δπλαηφηεηαο ζηνλ νθεηιέηε κηαο λέαο αξρήο κε ηε δηαγξαθή παξειζφλησλ ρξεψλ πνπ δελ κπνξνχλ

πιένλ λα απνπιεξσζνχλ.

Πεγή: http://www.euretirio.com/2010/06/oikonomiki-anaptyxi.html#ixzz2oC7zKH4y

www.euretirio.com

[14]

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1ν

Β. Ζ έλλνηα ηνπ όξνπ "Οηθνλνκηθή θξίζε"

Οηθνλνκηθή θξίζε είλαη ην θαηλφκελν θαηά ην νπνίν κηα νηθνλνκία ραξαθηεξίδεηαη απφ κηα δηαξθή θαη αηζζεηή

κείσζε ηεο νηθνλνκηθήο ηεο δξαζηεξηφηεηαο. Όηαλ ιέκε νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα αλαθεξφκαζηε ζε φια ηα

καθξννηθνλνκηθά κεγέζε ηεο νηθνλνκίαο, φπσο ε απαζρφιεζε, ην εζληθφ πξντφλ, νη ηηκέο, νη επελδχζεηο θ.ιπ.

Ο βαζηθφηεξνο δείθηεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο είλαη νη επελδχζεηο, νη νπνίεο, φηαλ απμνκεηψλνληαη,

ζπκπαξαζχξνπλ καδί ηνπο θαη φια ηα ππφινηπα νηθνλνκηθά κεγέζε

ηάδηα ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο Όπσο είλαη γλσζηφ, ε θξίζε απνηειεί κία απφ ηηο θάζεηο ηνπ νηθνλνκηθνχ θχθινπ. Οηθνλνκηθνί θχθινη ή

νηθνλνκηθέο δηαθπκάλζεηο ιέγνληαη νη κεηαβνιέο πνπ παξνπζηάδεη ε νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα δειαδή ηα

δηάθνξα ζηνηρεία πνπ ζπλζέηνπλ κηα νηθνλνκία (παξαγσγή, εηζφδεκα, απαζρφιεζε θιπ.). Τπάξρνπλ δχν

θύξηεο θάζεηο απφ ηηο νπνίεο δηέξρεηαη ε νηθνλνκία ζηε δηάξθεηα ελφο νηθνλνκηθνχ θχθινπ:

1. Ζ θάζε ηεο αλφδνπ ή ηεο άλζεζεο θαη

2. Ζ θάζε ηεο θαζφδνπ ή ηεο χθεζεο.

Ζ κεηάβαζε απφ ηελ άλνδν ζηελ θάζνδν θαη αληίζηξνθα δε γίλεηαη ακέζσο ή απφηνκα, αιιά απαηηεί ρξφλν.

Δπίζεο πεξλάεη απφ ηε θάζε ηεο θξίζεο πνπ είλαη ε θνξπθή ηνπ θχθινπ. το παρακάτω διάγραμμα θ φάςθ τθσ κρίσης είναι θ περιοχι γφρω από το ανώτατο ςθμείο Γ ι Ε. Θ μετάβαςθ από τθν κάκοδο ςτθν άνοδο περνάει από τθ φάςθ τθσ ύφεσης, που είναι απλά ο "πυκμζνασ" του κφκλου και είναι θ περιοχι γφρω από το κατώτερο ςθμείο Δ ι Η.

[15]

Αο δνχκε ηψξα ηα ζπνπδαηφηεξα ραξαθηεξηζηηθά θάζε θάζεο

α) Ζ θάζε ηεο ύθεζεο

Ζ θάζε ηεο χθεζεο ραξαθηεξίδεηαη απφ εθηεηακέλε αλεξγία, έιιεηςε επελδχζεσλ θαη αλεπαξθή δήηεζε

θαηαλαισηηθψλ αγαζψλ. Απηφ ζεκαίλεη φηη νη επηρεηξήζεηο πνπ παξάγνπλ ηφζν θαηαλαισηηθά φζν θαη

θεθαιαηνπρηθά αγαζά έρνπλ αρξεζηκνπνίεηε ή πιενλάδνπζα παξαγσγηθή δπλακηθφηεηα. Ζ παξαγσγή θαη ηα

εηζφδεκα βξίζθνληαη ζην ρακειφηεξν επίπεδφ ηνπο. Οη ηηκέο, αλ δε κεηψλνληαη, ηνπιάρηζηνλ δελ απμάλνληαη ή

απμάλνληαη ειάρηζηα θαη ηα θέξδε ησλ επηρεηξήζεσλ είλαη ρακειά. Μάιηζηα, πνιιέο επηρεηξήζεηο κπνξεί λα

έρνπλ δεκηέο αληί γηα θέξδε. Σν γεληθφ επηρεηξεκαηηθφ θιίκα δελ είλαη επλντθφ γηα ηελ αλάιεςε επελδχζεσλ

θαη επηθξαηεί απαηζηνδνμία γηα ην κέιινλ.

β) Ζ θάζε ηεο αλόδνπ ή άλζεζεο

Ζ θάζε ηεο χθεζεο ζα ηειεηψζεη θάπνηε. Αλεμάξηεηα απφ ηελ αηηία πνπ ηελ αλαθφπηεη, θαηά ηε θάζε ηεο

άλζεζεο παξαηεξνχκε αχμεζε ηεο παξαγσγήο, ηνπ εηζνδήκαηνο θαη ηεο απαζρφιεζεο. Ζ αχμεζε ηεο

παξαγσγήο είλαη εχθνιε, γηαηί ππάξρεη πιενλάδνπζα παξαγσγηθή ηθαλφηεηα θαη γεληθά ππναπαζρνινχκελνη

παξαγσγηθνί ζπληειεζηέο. Καζψο απμάλεηαη ε ζπλνιηθή δήηεζε θαη ε παξαγσγή, απμάλνληαη θαη ηα θέξδε θαη

απηφ δεκηνπξγεί επλντθφ θιίκα γηα επελδχζεηο. ηελ αξρή ε αχμεζε ηεο παξαγσγήο δε ζπλνδεχεηαη απφ ηελ

αχμεζε ησλ ηηκψλ, γηαηί, φπσο είπακε θαη πην πάλσ, ππάξρνπλ αρξεζηκνπνίεηνη ή αξγνχληεο παξαγσγηθνί

ζπληειεζηέο. Καζψο φκσο απμάλεηαη ε ζπλνιηθή δήηεζε θαη απμάλεηαη ε απαζρφιεζε ησλ παξαγσγηθψλ

ζπληειεζηψλ αξρίδνπλ λα εκθαλίδνληαη θαη νη πξψηεο απμήζεηο ησλ ηηκψλ..

γ) Ζ θάζε ηεο θξίζεο

Ζ ηάζε γηα αχμεζε ησλ ηηκψλ είλαη πην έληνλε, θαζψο ε νηθνλνκία πιεζηάδεη ην επίπεδν ηεο πιήξνπο

απαζρφιεζεο. Αξρίδνπλ ηψξα λα εκθαλίδνληαη "ζηελφηεηεο", δει. ειιείςεηο, αξρηθά ζε νξηζκέλεο θαηεγνξίεο

εμεηδηθεπκέλεο εξγαζίαο θαη αξγφηεξα ζε εξγαηηθφ δπλακηθφ γεληθά. Ζ αχμεζε ηεο παξαγσγήο γίλεηαη

δπζθνιφηεξε, ην θφζηνο απμάλεηαη θαη ε αχμεζε ησλ ηηκψλ γεληθεχεηαη. Ζ νηθνλνκία βξίζθεηαη ζηελ θνξπθή

ηνπ θχθινπ, δειαδή ζην ηειεπηαίν ζηάδην ηεο αλνδηθήο ηεο πνξείαο. ε απηφ ην ζηάδην ε νηθνλνκία είλαη πην

επαίζζεηε θαη πεξηζζφηεξν επάισηε ζηνπο δηάθνξνπο παξάγνληεο πνπ κπνξνχλ λα αλαθφςνπλ ηελ αλνδηθή

πνξεία ηεο. Αλ απηφ ζπκβεί, ηφηε επέξρεηαη θξίζε, ε νηθνλνκία έρεη μεπεξάζεη ην αλψηαην ζεκείν θαη

εηζέξρεηαη ζηε θάζε ηεο θαζφδνπ.

δ) Ζ θάζε ηεο θαζόδνπ

Σα θαηλφκελα πνπ παξαηεξνχληαη ζηε θάζε ηεο θαζφδνπ είλαη ηα αληίζεηα απ' απηά πνπ ζπλαληάκε ζηελ

αλνδηθή πνξεία ηεο νηθνλνκίαο: κείσζε ηεο θαηαλάισζεο, ζηαζηκφηεηα ή κείσζε ησλ επελδχζεσλ, κείσζε ηνπ

εηζνδήκαηνο θαη ηεο απαζρφιεζεο. Όπσο αλαθέξακε θαη πην πάλσ, νη θχθινη δηαθέξνπλ ηφζν σο πξνο ηε

δηάξθεηά ηνπο φζν θαη σο πξνο ηελ έθηαζε ησλ θαηλνκέλσλ πνπ παξαηεξνχληαη. Έηζη, άιιεο θνξέο ε θάζε ηεο

θαζφδνπ ηειεηψλεη γξήγνξα, νπφηε ε νηθνλνκία μαλαξρίδεη ηελ αλνδηθή πνξεία ζρεηηθά αλψδπλα, θαη άιιεο

θνξέο νδεγεί ζε παξαηεηακέλε χθεζε κε φια ηα ζπκπηψκαηα πνπ πεξηγξάςακε πην πάλσ.

Υαξαθηεξηζηηθά ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο

Κάζε θξίζε κπνξεί λα πξνθχπηεη απφ δηαθνξεηηθά αίηηα, λα επεξεάδεηαη απφ

δηαθνξεηηθνχο παξάγνληεο, λα εκθαλίδεηαη κε δηαθνξεηηθή κνξθή θαη λα εθδειψλεηαη ζε δηαθνξεηηθή έθηαζε

θαη έληαζε, σζηφζν φιεο νη θξίζεηο πνπ έρνπλ μεζπάζεη θαηά θαηξνχο ραξαθηεξίδνληαη απφ:

1. πςειφ αίζζεκα αβεβαηφηεηαο, θηλδχλνπ θαη αλαζθάιεηαο,

2. ξαγδαίεο κεηαβνιέο ησλ ζπλζεθψλ ηεο αγνξάο

3. δηαηαξαρέο ηνπ ξπζκνχ θαη ηεο ζπλήζνπο ιεηηνπξγίαο ηεο θνηλσλίαο

[16]

4. ζπλερή πξνβνιή θαη έληνλε θξηηηθή ηφζν απφ ηα ηνπηθά φζν θαη απφ ηα δηεζλή Μέζα Μαδηθήο

Δλεκέξσζεο, γεγνλφο πνπ κπνξεί λα έρεη σο απνηέιεζκα λα πιεγεί ζεκαληηθά ή θαη αλεπαλφξζσηα

ε δεκφζηα εηθφλα ηεο ρψξαο πνπ βηψλεη ηελ νηθνλνκηθή θξίζε.

Δπηπηώζεηο ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο

Οη επηπηψζεηο απφ ηελ εκθάληζε κηαο νηθνλνκηθήο θξίζεο κπνξεί λα είλαη

θαηαζηξνθηθέο ηφζν γηα κηα αλαπηπζζφκελε φζν θαη γηα κηα αλαπηπγκέλε ρψξα.

Γεληθφηεξα, κηα νηθνλνκηθή θξίζε κπνξεί λα πξνθαιέζεη ηα εμήο:

πξνβιήκαηα ξεπζηφηεηαο ζε ηξάπεδεο θαη επηρεηξήζεηο

δπζθνιία παξνρήο δαλείσλ,

κείσζε ηνπ θχθινπ εξγαζηψλ θαη ηνπ ηδίξνπ ησλ επηρεηξήζεσλ

καδηθέο απνιχζεηο εξγαδνκέλσλ

πςειή αλεξγία

κείσζε παξαγσγήο,

κείσζε εζληθνχ εηζνδήκαηνο,

κείσζε θαηαλάισζεο,

ρξενθνπία επηρεηξήζεσλ

κείσζε ηεο ρξεκαηηζηεξηαθήο δξαζηεξηφηεηαο πνιιψλ ρξεκαηννηθνλνκηθψλ νξγαληζκψλ

ρακειά δεκφζηα έζνδα,

αχμεζε δεκφζηνπ ειιείκκαηνο,

πςειά επίπεδα ρξένπο,

κείσζε εμαγσγψλ θιπ

[17]

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2ν

ΟΗ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΔ ΚΡΗΔΗ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ ΑΠΟ ΣΖΝ ΑΠΔΛΔΤΘΔΡΧΖ ΜΔΥΡΗ

ΖΜΔΡΑ

Ησάλλεο Καπνδίζηξηαο

Ζ πξώηε επίζεκε ειιεληθή πηψρεπζε καο πεγαίλεη πίζσ ζην 1827, πξηλ αθφκε αλαγλσξηζηεί ην « Βαζίιεηνλ

ηεο Διιάδνο», φηαλ ε ειιεληθή δηνίθεζε ηνπ Ησάλλε Καπνδίζηξηα αδπλαηεί λα πιεξψζεη ηα ηνθνρξενιχζηα

ησλ «δαλείσλ ηεο Αλεμαξηεζίαο». Απνηέιεζκα απηήο ηεο πηψρεπζεο ήηαλ νη δαλεηζηέο καο, πνπ ήηαλ νη

κεγάιεο Γπλάκεηο ηεο επνρήο, λα επηβάιινπλ ζηελ Διιάδα ην ζεζκφ ηεο βαζηιείαο θαη ηνλ Όζσλα σο πξψην

βαζηιηά ησλ Διιήλσλ. Έθηνηε ην ειιεληθφ αζηηθφ θξάηνο ζα θεξχμεη πηψρεπζε ηξεηο αθφκε θνξέο, ην 1843,

ην 1893 θαη ην 1932.

Ζ πηώρεπζε ηνπ 1827 θαη ε επηβνιή ηεο βαζηιείαο

Ζ αλαγλψξηζε ηεο ειιεληθήο αλεμαξηεζίαο ήηαλ πξντφλ ησλ πνιεκηθψλ επηηπρηψλ ησλ ειιήλσλ θπξίσο απφ

ην 1821 σο ην 1824, ηνπ θηιειιεληθνχ θηλήκαηνο, αιιά θαη ηνπ αληαγσληζκνχ ησλ κεγάισλ δπλάκεσλ ηεο

επνρήο. Σν 1824 – 1825 ν Αγψλαο βξίζθεηαη ζηελ πην θξίζηκε θάζε, ηελ ψξα πνπ νη αληαγσληζκνί κεηαμχ ησλ

Διιήλσλ ήηαλ ζε έμαξζε. Απφ ηε κηα κεξηά ην «ζηξαηησηηθό» θφκκα (Κνινθνηξψλεο, Αλδξνχηζνο θ.ά.) θαη

απφ ηελ άιιε ην «πνιηηηθό» θφκκα (Μαπξνθνξδάηνο, Κνπληνπξηψηεο θ.ά.).

Ο Κνπληνπξηώηεο σο πξφεδξνο ηνπ Δθηειεζηηθνχ ψκαηνο πξνζθεχγεη ζηελ Αγγιία, ζπλάπηνληαο δχν

δάλεηα γηα ηηο αλάγθεο ηνπ Αγψλα. Οη ρξεκαηνπηζησηηθνί νίθνη ηνπ Λνλδίλνπ εθρψξεζαλ ην 1824 θαη 1825 ηα

πεξηβφεηα «δάλεηα ηεο αλεμαξηεζίαο». Ο απειεπζεξσηηθφο αγψλαο ηνπ 1821 ήηαλ κηα κνλαδηθή επθαηξία γηα

ηηο αγγιηθέο ηξάπεδεο.

Κνπληνπξηψηεο Γεψξγηνο, ιηζνγξαθία, Δζληθφλ Ζκεξνιφγηνλ, Αζήλα, 1863.

[18]

Σν πξψην ήηαλ νλνκαζηηθήο αμίαο 800.000 ζηεξιηλψλ, απφ ηηο νπνίεο θηάλνπλ ζηελ Διιάδα πεξίπνπ 320.000

ζηεξιίλεο (60% ππνηηκεκέλν). Σν δεχηεξν ήηαλ νλνκαζηηθήο αμίαο 2.000.000 ζηεξιηλψλ θαη δφζεθε ζηελ

Διιάδα ππνηηκεκέλν θαηά 45%, ήηνη 1.100.000 ζηεξιίλεο! Απφ απηά θαηαθξαηήζεθαλ – πεξαηηέξσ – γηα

δηάθνξνπο ιφγνπο (έμνδα, κεζηηείεο, παξαγγειίεο πινίσλ θ.η.ι.) πεξίπνπ 900.000 ζηεξιίλεο θαη έηζη απφ ηα δπν

δάλεηα έθηαζαλ ζηε ρψξα καο ζπλνιηθά 200.000 ζηεξιίλεο, πεξίπνπ!!!

Πέξα ινηπφλ απφ ηνπο επαρζείο φξνπο κε ηνπο νπνίνπο ρνξεγήζεθαλ ηα δάλεηα ζηνπο επαλαζηαηεκέλνπο

Έιιελεο, έλα κφλν κηθξφ πνζφ απφ ηα ζπλνιηθά πνζά ησλ δαλείσλ δαπαλήζεθε γηα ηηο αλάγθεο ηεο

επαλάζηαζεο. Σν κεγαιχηεξν ζπαηαιήζεθε ζηελ πξνπιεξσκή ηφθσλ θαη πξνκεζεηψλ, ζηα ρξεκαηηζηήξηα ηεο

Δπξψπεο ή ζε παξαγγειίεο πνιεκηθνχ πιηθνχ, πνπ πνηέ δελ έθηαζε ζηελ Διιάδα! Σν πην επαρζέο φκσο

κέηξν, πνπ πξνβιέπνληαλ γηα ηελ απνπιεξσκή ησλ δαλείσλ, ήηαλ ε ππνζήθεπζε ησλ «εζληθώλ θηεκάησλ»,

πνπ είραλ εγθαηαιεηθζεί απφ ηνπο Σνχξθνπο ηδηνθηήηεο ηνπο.

Γηα ηελ δηαζπάζηζε ησλ «δαλείσλ ηεο αλεμαξηεζίαο» επζχλνληαη σο έλα βαζκφ θαη νη ίδηνη νη έιιελεο, θαζψο

έλα ηκήκα ηνπο δφζεθε γηα ηελ δηεμαγσγή ησλ εκθπιίσλ πνιέκσλ ζηα ρξφληα ηεο επαλάζηαζεο. Θα πξέπεη

σζηφζν λα αλαγλσξίζνπκε φηη ε απνδνρή απφ ηε κεξηά ηνπο ησλ ιεζηξηθψλ δαλείσλ ήηαλ ελ κέξεη

δηθαηνινγεκέλε κε βάζε ηηο πνιεκηθέο ζπλζήθεο, ηελ δηάιπζε ηεο νηθνλνκίαο θαη θπξίσο ηελ αλάγθε γηα

δηεζλή αλαγλψξηζε. Ζ αδπλακία θαηαβνιήο ησλ ηνθνρξενιπζίσλ ζα νδεγήζεη ζηελ πξψηε πηψρεπζε,

λσξίηεξα θαη απφ ηε δεκηνπξγία ηνπ ειιεληθνχ θξάηνπο.

Σν 1827 ν Ησάλλεο Καπνδίζηξηαο απεπζχλεη έθθιεζε ζηηο κεγάιεο δπλάκεηο γηα ρνξήγεζε λένπ δαλείνπ. Ο

Κπβεξλήηεο ππνιφγηδε φηη έηζη ζα κπνξνχζε λα μεπιεξψζεη έλα κέξνο ησλ ηφθσλ ησλ πξνεγνπκέλσλ δαλείσλ

θαη κε ηα ππφινηπα λα αλνξζψζεη ηελ θαηεζηξακκέλε ειιεληθή νηθνλνκία. Όκσο ε απάληεζε ήηαλ αξλεηηθή.

Σν Λνλδίλν θαη ην Παξίζη αξλήζεθαλ λα δαλείζνπλ ηνλ Καπνδίζηξηα, ν νπνίνο, γηα λα θάλεη ην θξάηνο λα

ιεηηνπξγήζεη, έβαιε ρξήκαηα απφ ηελ πξνζσπηθή ηνπ πεξηνπζία θαη εμέδσζε ηα πξψηα αθάιππηα ειιεληθά

ραξηνλνκίζκαηα, αθνχ νη μέλνη δαλεηζηέο δελ είραλ δηάζεζε λα παξαρσξήζνπλ λέα δάλεηα ζηνπο Έιιελεο. Τπφ

απηέο ηηο ζπλζήθεο θαη κπξνζηά ζηελ αδπλακία εμππεξέηεζεο ησλ δαλείσλ ηεο αλεμαξηεζίαο ε ειιεληθή

δηνίθεζε νδεγείηαη ζηελ πηψρεπζε.

Βέβαηα, ζχκθσλα κε ηνπο ηζηνξηθνχο, ε πηψρεπζε απηή κπνξεί λα καο βγήθε θαη ζε θαιφ, θαζψο ζπλδέεηαη κε

ηε Ναπκαρία ηνπ Ναπαξίλνπ, πνπ έγηλε ηελ ίδηα ρξνληά, έπεηηα απφ κπζηηθή ζπκθσλία ησλ Μεγάισλ

Γπλάκεσλ, πνπ έηζη δηέζσζαλ ηελ ειιεληθή επαλάζηαζε νδεγψληαο ηειηθά ζηε δεκηνπξγία θξάηνπο, απφ ην

νπνίν θαη ζα κπνξνχζαλ θάπνηε λα εηζπξάμνπλ.

Γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο θαηάζηαζεο ν Καπνδίζηξηαο ζηξάθεθε ζ’ έλα εζσηεξηθφ θπξίσο πξφγξακκα

αλνηθνδφκεζεο ηεο νηθνλνκίαο, πνπ πξνθάιεζε φκσο ηελ αληίδξαζε ηφζν ηνπ εμαζιησκέλνπ ιανχ, πνπ

δεηνχζε ηελ αλαδηαλνκή ησλ «εζληθψλ γαηψλ», φζν θαη ησλ πξνθξίησλ, πνπ αηζζάλζεθαλ φηη παξακεξίδνληαη

απφ ηα θέληξα άζθεζεο ηεο εμνπζίαο. Σν απνηέιεζκα ήηαλ ε δνινθνλία ηνπ Καπνδίζηξηα ην 1831 ζην

Ναχπιην θαη ε επηβνιή ηεο βαζηιείαο ζηελ Διιάδα κε πξψην βαζηιηά ηνλ Όζσλα, ζηνλ νπνίν νη Γπλάκεηο

έδσζαλ δάλεην χςνπο 60.000.000 γαιιηθψλ θξάγθσλ. Αιιά δελ άξγεζε ε δεχηεξε ζηάζε πιεξσκψλ (1843). Ο

θαχινο θχθινο γηα ηελ ειιεληθή νηθνλνκία είρε κφιηο αξρίζεη…

[19]

Ζ πηώρεπζε ηνπ 1843 θαη ην θίλεκα ηεο 3εο επηεκβξίνπ

Ο Όζσλαο θαη ε αθνινπζία ηνπ ζην Ναχπιην, 1833, J. Hochle – E. Wolf, ιηζνγξαθία.

Ο εξρνκφο ηνπ Όζσλα, κεηά ηε δνινθνλία ηνπ Καπνδίζηξηα, ζπλνδεχηεθε απφ ηελ παξνρή δαλείνπ 60 εθ.

γαιιηθώλ θξάγθσλ κε ηελ εγγχεζε ησλ ηξηψλ πξνζηάηηδσλ Γπλάκεσλ (Γαιιία, Βξεηαλία, Ρσζία). Ζ

δηάζθεςε πνπ ζπλήιζε ζην Λνλδίλν έζεζε απζηεξνχο φξνπο γηα ηελ θαηαβνιή ησλ ειιεληθψλ νθεηιψλ, φξηζε

επηηξνπή ειέγρνπ ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο θαη επέβαιε ηελ εθρώξεζε φισλ ησλ εζληθψλ πφξσλ γηα ηελ

εμππεξέηεζε ησλ δαλείσλ. Μέρξη ην 1833 είραλ εθρσξεζεί ηα 2/3 ηνπ δαλείνπ.

Ζ ραψδεο θαηάζηαζε, πνπ επηθξαηεί ζηα νηθνλνκηθά ηνπ θξάηνπο, επέθεξε ηελ επηβνιή κεγάισλ θφξσλ θαη,

ζρεδφλ, φιν ην δάλεην απνξξνθήζεθε απφ εμνθιήζεηο ηφθσλ θαη θεθαιαίνπ θαη έμνδα γηα ην ζηξαηφ θαη ηε

βαπαξηθή Γηνίθεζε. Παξάιιεια ηα «εζληθά θηήκαηα» ζπλέρηδαλ λα είλαη ππνζεθεπκέλα.

Σν 1841 ν Βξεηαλφο πξεζβεπηήο ζηελ Διιάδα sir Edmund Lyons δειψλεη: «Μια ππαγμαηικά ανεξάπηηηη

Ελλάδα είναι παπαλογιζμόρ. Η Ελλάδα μποπεί να γίνει είηε Ρωζική είηε Αγγλική. Και, αθού δεν ππέπει να

γίνει πωζική, είναι ανάγκη να γίνει Αγγλική». Ζ δήισζε απηή είλαη ελδεηθηηθή ηνπ ηξφπνπ κε ηνλ νπνίν νη

μέλνη αληηκεηψπηδαλ ηελ ειιεληθή αλεμαξηεζία θαη έκειε λα πεξηγξάςεη ην ηδηφηππν εκη-απνηθηαθφ θαζεζηψο

ησλ επφκελσλ δεθαεηηψλ.

Σν θαινθαίξη ηνπ 1843 ε Διιάδα έπξεπε λα θαηαβάιεη ζηηο ηξάπεδεο ηεο Δπξψπεο ηα ηνθνρξενιχζηα

παιηφηεξσλ δαλείσλ, πνπ είρε πάξεη ε ρψξα. Οη εηήζηνη ηφθνη ήηαλ 7 εθαηνκκχξηα δξαρκέο θαη ηα έζνδα ηνπ

ειιεληθνχ θξάηνπο έθηαλαλ κεηά βίαο ηα 14 εθαηνκκχξηα εηεζίσο. Γπζηπρψο ηα ιεθηά ησλ δαλείσλ δελ είραλ

πάεη ζε ππνδνκέο, πνπ ζα βνεζνχζαλ ηελ αλάθακςε ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο, αιιά είραλ ζπαηαιεζεί ζηνπο

εκθπιίνπο ηεο επαλάζηαζεο θαη ζε έμνδα ηεο Γηνίθεζεο.

Σελ άλνημε ηνπ 1843 ε θπβέξλεζε παίξλεη κέηξα ιηηόηεηαο, ηα νπνία φκσο δελ απνδίδνπλ, ψζηε λα

ζπγθεληξσζνχλ ηα απαηηνχκελα γηα ηελ εηήζηα δφζε ρξήκαηα. Έηζη ηνλ Ηνχλην ηνπ 1843 ε ειιεληθή

θπβέξλεζε ελεκεξψλεη φηη αδπλαηεί λα θαηαβάιεη ην πνζφ πνπ ρξσζηάεη θαη δεηά λέν δάλεην απφ ηηο κεγάιεο

δπλάκεηο, ψζηε λα απνπιεξψζεη ηα παιηά.

Ο Όζσλαο κε πνιηηηθή πεξηβνιή θαηά ηελ επνρή ηεο εθζξφληζήο ηνπ. (Μνπζείν Μπελάθε)

Οη κεγάιεο δπλάκεηο (Αγγιία-Γαιιία-Ρσζία), αληί λα εγθξίλνπλ λέν δάλεην, θάλνπλ κηα δηάζθεςε ζην

Λνλδίλν γηα ην ειιεληθφ ρξένο θαη θαηαιήγνπλ ζε πξσηφθνιιν, κε ην νπνίν νη πξεζβεπηέο ηνπο

[20]

παξνπζηάδνληαη ζηελ ειιεληθή θπβέξλεζε θαη απαηηνχλ ηελ ηθαλνπνίεζή ηνπ. Αξρίδνπλ δηαπξαγκαηεχζεηο θαη

κεηά απφ έλα κήλα ππνγξάθνπλ κλεκόλην, ζχκθσλα κε ην νπνίν ε Διιάδα πξέπεη λα πάξεη κέηξα, ψζηε κέζα

ζηνπο επφκελνπο κήλεο λα εμνηθνλνκήζεη ην αζηξνλνκηθφ πνζφ ησλ 3,6 εθαηνκκπξίσλ δξαρκψλ γηα ηνπο

δαλεηζηέο ηεο.

Γηα λα είλαη κάιηζηα ζίγνπξνη φηη ην κλεκφλην ζα εθαξκνζηεί θαηά γξάκκα, νη πξεζβεπηέο απαηηνχλ λα

παξαβξίζθνληαη ζηηο ζπλεδξηάζεηο ηνπ Τπνπξγηθνχ πκβνπιίνπ, πνπ ζα εγθξίλεη ηα κέηξα θαη λα παίξλνπλ

αλά κήλα ιεπηνκεξή θαηάζηαζε ηεο πνξείαο εθαξκνγήο ηνπο…

Σα βαζηθά κέηξα γηα ηελ εθαξκνγή ηνπ κλεκνλίνπ ηνπ 1843 δείρλνπλ φηη νη νηθνλνκηθέο ζπληαγέο ιηηφηεηαο

είλαη ζαλ ην παιηφ θαιφ θξαζί : ίδηεο, αηώληεο θαη νδπλεξέο:

- Απνιχζεθε ην έλα ηξίην ησλ Γεκνζίσλ ππαιιήισλ θαη κεηψζεθαλ 20% νη κηζζνί φζσλ παξέκεηλαλ.

- ηακάηεζε ε ρνξήγεζε ζπληάμεσλ, πνπ ηφηε δελ δίλνληαλ ζην ζχλνιν ηνπ πιεζπζκνχ, αιιά ζε εηδηθέο

θαηεγνξίεο.

- Μεηψζεθαλ θαηά 60% νη ζηξαηησηηθέο δαπάλεο. Ο αξηζκφο ησλ ζηξαηησηηθψλ κεηψζεθε θαη αληί γηα κηζζφ

έπαηξλαλ ρσξάθηα.

- Απμήζεθαλ νη δαζκνί θαη νη θφξνη ραξηνζήκνπ θαη επηβιήζεθε πξνθαηαβνιή ζηελ είζπξαμε ηνπ θφξνπ

εηζνδήκαηνο.

- Απνιχζεθαλ φινη νη ππάιιεινη ηνπ εζληθνχ ηππνγξαθείνπ, νη δαζνλφκνη θαη νη δαζηθνί ππάιιεινη νη

κεραληθνί ηνπ Γεκνζίνπ θαη ζηακάηεζαλ ηα δεκφζηα έξγα θαη νη κηζνί θαζεγεηέο παλεπηζηεκίνπ.

- Καηαξγήζεθαλ εληειψο φιεο νη πγεηνλνκηθέο ππεξεζίεο ηνπ θξάηνπο.

- Ννκηκνπνηήζεθαλ φια ηα απζαίξεηα θηίζκαηα κε πιεξσκή πξνζηίκσλ λνκηκνπνίεζεο.

- Πεξαηψζεθαλ ζπλνπηηθά φιεο νη εθθξεκείο θνξνινγηθέο ππνζέζεηο κε ηελ θαηαβνιή εθάπαμ πνζνχ.

Ση πέηπραλ κε όια απηά; Ζ νηθνλνκηθή αλάθακςε δελ ήξζε, ε ρψξα αδπλαηνχζε λα εθπιεξψζεη ην δεκφζην

ρξένο ηεο θαη ν Όζσλαο αλαγθάζηεθε λα θεξχμεη επίζεκε πηώρεπζε εθιηπαξψληαο γηα λέεο πηζηψζεηο. Ο

θφζκνο εμαζιηψζεθε γηα κεγάιν δηάζηεκα, νη μέλνη πήξαλ κέξνο ησλ ρξεκάησλ ηνπο, ε ρψξα είδε θη έπαζε λα

ζπλέιζεη, αιιά θαιίξηζε μαλά κεηά απφ πελήληα ρξφληα, κε ην “ Κχξηνη, δπζηπρψο επησρεχζακελ ” ηνπ

Υαξηιάνπ Σξηθνύπε ην 1893.

Νχρηα, 3εο επηεκβξίνπ 1843. Φαληαζηηθφο πηλάθαο αγλψζηνπ δσγξάθνπ ηεο επνρήο. Ο δσγξάθνο παξνπζηάδεη ζε πξψην πιάλν ην

ζπληαγκαηάξρε Γεκήηξην Καιιέξγε έθηππν έμσ απφ ηα αλάθηνξα, λα δεηά χληαγκα, απφ ην βαζηιέα Όζσλα θαη ηελ Ακαιία.

(πιινγή Λάκπξνπ Δπηαμία)

Πάλησο ην κλεκφλην ηνπ 1843 απφ πνιινχο ηζηνξηθνχο ζεσξείηαη κία απφ ηηο ζνβαξφηεξεο αθνξκέο γηα ην

μέζπαζκα ηεο επαλάζηαζεο ηεο 3εο επηέκβξε 1843. Ζ νηθνλνκηθή θξίζε, ε ρξενθνπία θαη κηα ζεηξά άιισλ

πνιηηηθψλ παξαγφλησλ έζεζαλ ηε βάζε γηα ηελ παξέκβαζε ζηα πνιηηηθά πξάγκαηα ηεο ρψξαο ελφο

ζηξαηησηηθνχ θηλήκαηνο, πνπ εμειίρζεθε ζε επαλάζηαζε, γηαηί είρε ηελ ππνζηήξημε ή ηελ αλνρή ησλ πνιηηηθψλ

θνκκάησλ θαη ηνπ ειιεληθνχ ιανχ. Οη θηλεκαηίεο ζπκπχθλσζαλ ηα πνιηηηθά, νηθνλνκηθά θαη ζεζκηθά

αηηήκαηα ζηελ απαίηεζε γηα παξαρψξεζε ζπληάγκαηνο.

[21]

ηηο 3 επηεκβξίνπ 1843, φηαλ ππνγξάθνληαλ ζην Λνλδίλν ε ζπκθσλία γηα ηηο ππνρξεψζεηο ηεο Διιάδαο, ν

ιαφο ζηελ Αζήλα πεξηθχθισλε ην παιάηη. Κάησ απφ απηφ ην βάξνο ν Όζσλαο αλαγθάζηεθε λα απνδερζεί ηε

ζέζπηζε ζπληάγκαηνο. Σν ζχληαγκα ςεθίζηεθε ην Μάξηην ηνπ 1844 θαη θαζηέξσζε ηε ζπληαγκαηηθή

κνλαξρία.

Σν 1854 μεζπάεη ν Κξηκατθόο πόιεκνο αλάκεζα ζηελ Ρσζία απφ ηε κηα θαη ηνπο αγγινγάιινπο απφ ηελ άιιε.

Ζ βαπαξηθή θπβέξλεζε παξαζπξκέλε απφ έλα θιίκα εζληθηζκνχ, πνπ θαιιηεξγήζεθε απφ ηελ επνρή ηεο «

Μεγάιεο ηδέαο» ηνπ Κσιέηηε, ζπεχδεη λα ζηαζεί ζην πιεπξφ ηνπ ηζάξνπ ρσξίο λα δεηήζεη θαλέλα αληάιιαγκα

εδαθηθφ ή νηθνλνκηθφ. Ζ απάληεζε ησλ αγγινγάιισλ είλαη άκεζε. Σνλ Μάην ηεο ίδηαο ρξνληάο ζηξαηησηηθφ

ζψκα απνβηβάδεηαη ζηνλ Πεηξαηά. Οη ζχκκαρνη πξνρσξνχλ ζε κία άλεπ πξνεγνπκέλνπ θαηνρή ηεο ρψξαο, ελψ

κέρξη ην ηέινο ηνπ πνιέκνπ δηνξίδνπλ ππνπξγνχο θαη αλεβνθαηεβάδνπλ θπβεξλήζεηο.

Σν 1857 ζπγθξνηνχλ καδί κε ξψζνπο εθπξνζψπνπο κηα επηηξνπή Γηεζλνύο Οηθνλνκηθνύ Διέγρνπ, πνπ είρε

σο ζηφρν ηελ εμεχξεζε ηξφπσλ γηα ηελ πιεξσκή ησλ ειιεληθψλ δφζεσλ ηνπ δαλείνπ ηνπ 1832. Ζ επηηξνπή

απνθαζίδεη ηελ εθρψξεζε ησλ εζφδσλ ηνπ ειιεληθνχ θξάηνπο απφ ηα θπβεξλεηηθά κνλνπψιηα, ηνπο θφξνπο

ηνπ θαπλνχ, ηα έζνδα θνξνιφγεζεο θαη ηνπο ηεισλεηαθνχο δαζκνχο. Παξάιιεια, θαηαζέηεη πξνηάζεηο θαη

ππνδείμεηο γηα ηελ εμπγίαλζε ησλ δεκνζηνλνκηθψλ θαη ηνλ εθζπγρξνληζκφ ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο.

Μεηά ηελ έμσζε ηνπ Όζσλα θαη ηε κεηαπνιίηεπζε ηνπ 1862 νη δαπάλεο δηεπξχλνληαη εμαηηίαο ησλ εμειίμεσλ

ζην εζσηεξηθφ ηεο ρψξαο (Κξεηηθή επαλάζηαζε, εζσηεξηθέο αλσκαιίεο θιπ), θαη ν δαλεηζκφο απμάλεηαη ζε

ζεκείν, πνπ ζα νδεγήζεη ζηελ επφκελε πηψρεπζε, ηνπ 1893.

Σν «Γπζηπρώο, επησρεύζακελ» ηνπ 1893 θαη ην θίλεκα ζην Γνπδί

Υαξίιανο Σξηθνχπεο

Σα ηειεπηαία ηξηάληα ρξφληα ηνπ 19νπ αηψλα ζεκαδεχηεθαλ απφ ηελ ηζρπξή πνιηηηθή πξνζσπηθφηεηα ην Υ.

Σξηθνύπε. Απφ ηε δεθαεηία ηνπ 1860 θαη έπεηηα, ε αλάπηπμε ηεο ειιεληθήο λαπηηιίαο, βηνκεραλίαο θαη ησλ

ηξαπεδψλ νδεγνχλ ζηελ πνιηηηθή αθχπληζε ηεο ειιεληθήο αζηηθήο ηάμεο. Σα λέα θνηλσληθά ζηξψκαηα ζα

ζηξαηεπηνχλ πνιηηηθά γχξσ απφ ην θφκκα ηνπ Υαξίιανπ Σξηθνχπε θαη νη παξαδνζηαθέο θνηλσληθέο θάζηεο

γχξσ απφ ηνλ Γειηγηάλλε .

Ο Υ. Σξηθνχπεο εμειέγε γηα πξψηε θνξά Βνπιεπηήο ην 1865 θαη δηνξίζηεθε ππνπξγφο Δμσηεξηθψλ ην 1866

ζηελ θπβέξλεζε Κνπκνπλδνχξνπ, ε νπνία, φκσο, δελ κπφξεζε λα καθξνεκεξεχζεη ιφγσ ηνπ Κξεηηθνχ

Εεηήκαηνο. Ζ αζηάζεηα ήηαλ ην βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηνπ πνιηηηθνχ ζπζηήκαηνο κε ην Βαζηιηά Γεψξγην λα

δίλεη εληνιή ζρεκαηηζκνχ θπβέξλεζεο αθφκε θαη ζηνπο εθπξνζψπνπο ησλ κεηνςεθνχλησλ θνκκάησλ. Μφλν

ην δηάζηεκα 1870 – 1875 έγηλαλ ηέζζεξηο εθινγηθέο αλακεηξήζεηο θαη ζρεκαηίζηεθαλ ελληά θπβεξλήζεηο. Σν

ίδην ρξνληθφ δηάζηεκα έιαβε ρψξα ην ηεξάζηην νηθνλνκηθφ θαη ρξεκαηηζηεξηαθφ ζθάλδαιν ησλ κεηαιιείσλ

ηνπ Λαπξίνπ κε ζχκαηα πνιινχο Έιιελεο, νη νπνίνη θαη έραζαλ ηηο απνηακηεχζεηο ηνπο.

[22]

’ απηή ηε δνθεξή θαηάζηαζε ν Σξηθνχπεο δεκνζίεπζε ην πεξίθεκν άξζξν ηνπ «ηηο πηαίεη;» γηα ηε

ζπλερηδφκελε θξίζε ηεο πνιηηηθήο δσήο. Σν άξζξν απηφ μεζήθσζε κεγάιν ζφξπβν θαη ζπλειήθζε ν

Σξηθνχπεο, αιιά χζηεξα απφ ηξεηο εκέξεο αθέζεθε ειεχζεξνο ελ κέζσ ιατθψλ επεπθεκηψλ. Ο ζηφρνο είρε

επηηεπρζεί: απφ ην 1875 ν ζρεκαηηζκφο ηεο θπβέξλεζεο ζηεξίδεηαη ζηελ «αξρή ηεο δεδεισκέλεο».

Σα επφκελα είθνζη ρξφληα ν Σξηθνχπεο ζα απνηειέζεη ηνλ έλα πφιν ηνπ – δηθνκκαηηθνχ – πνιηηηθνχ

ζπζηήκαηνο. Γπηηθφθηινο, κεηαξξπζκηζηήο, αλππφκνλνο λα ζηεξεψζεη ηελ Διιάδα θαη ζην… βάζνο,

ππνζηεξηθηήο ηεο Μεγάιεο Ηδέαο! Ο άιινο πφινο είρε σο εθθξαζηή ην δεκαγσγφ Θ. Γειηγηάλλε, νπαδφ ηεο

Μεγάιεο Ηδέαο θαη αξλεηή ησλ κεηαξξπζκίζεσλ ηνπ Σξηθνχπε!

Όηαλ ν Σξηθνχπεο αλαιακβάλεη ηελ πξσζππνπξγία ην 1881, ζηελ Διιάδα πξνζαξηάηαη ε Θεζζαιία θαη ε

Άξηα. Σν εμσηεξηθφ ρξένο κεγαιψλεη ιφγσ θαη ησλ νηθνλνκηθψλ απνδεκηψζεσλ, πνπ ρξεηάδεηαη λα

θαηαβιεζνχλ ζηελ Σνπξθία γηα ηελ παξαρψξεζε ησλ πεξηνρψλ απηψλ.

Ο Σξηθνχπεο έζεζε ζε εθαξκνγή ην θηιφδνμν πξφγξακκά ηνπ κε ηελ εθηέιεζε κεγάισλ έξγσλ ππνδνκήο.

Γηα ηε ρξεκαηνδφηεζε ηνπ πξνγξάκκαηνο απηνχ εθκεηαιιεχηεθε ηα θξαηηθά κνλνπψιηα (αιαηηνχ θαη

ζπίξησλ), επέβαιε πςειή θνξνινγία (θπξίσο έκκεζνπο θφξνπο) θαη πξνέβε ζε ππέξκεηξν – γηα ηελ αληνρή

ηεο ρψξαο – εμσηεξηθφ δαλεηζκφ.

Σν δηάζηεκα 1879 – 1890 ε ρψξα ζπλήςε έμη εμσηεξηθά δάλεηα – κε ιεζηξηθνχο φξνπο – νλνκαζηηθήο αμίαο

640.000.000 θξάγθσλ. Σα δάλεηα απηά ιφγσ ηεο κηθξήο θεξεγγπφηεηαο ηεο ρψξαο ήηαλ ππνηηκεκέλα κέρξη θαη

30% θαη έηζη ζηα ηακεία ηνπ θξάηνπο έθηαζαλ 450.000.000 θξάγθα! Με δεδνκέλν πσο ην 40% ηνπ

πξνυπνινγηζκνχ πήγαηλε ζηελ πιεξσκή ησλ ηνθνρξενιπζίσλ θαη έλα κεγάιν, επίζεο, κέξνο ζηηο ζηξαηησηηθέο

δαπάλεο, είλαη ειίνπ θαεηλφηεξν φηη ηα έξγα ππνδνκήο ρξεκαηνδνηνχληαλ, θπξίσο, απφ ηε βαξηά θνξνινγία.

ηελ πεξίνδν 1890-1893 άιιαμαλ πέληε θπβεξλήζεηο, πνπ πξνζπάζεζαλ κε δηάθνξνπο νηθνλνκηθνχο

απηνζρεδηαζκνχο λα δαλεηνδνηήζνπλ ηελ θαηαξξένπζα νηθνλνκία, ελψ ηαπηφρξνλα ειήθζεζαλ κέηξα γηα

απζηεξέο πεξηθνπέο ζηηο θξαηηθέο δαπάλεο – ζηξαηησηηθέο δαπάλεο, δεκφζηα έξγα θαη ζε φιεο ηηο θξαηηθέο

δξαζηεξηφηεηεο. Παξάιιεια, ςεθίζηεθαλ λένη θφξνη θαη ηέιε, θαζψο θαη εθπαηδεπηηθά ηέιε, πνπ πξνθάιεζαλ

κεγάιεο αληηδξάζεηο.

Ζ θαηάζηαζε ηώξα ήηαλ απειπηζηηθή. Μηα θαηαζηξεπηηθή πηψζε ηεο δηεζλνχο ηηκήο ηεο ζηαθίδαο έδεημε

πφζν εχζξαπζηε ήηαλ ε ειιεληθή νηθνλνκία. Σν 1893 νη εηζαγσγέο αλέξρνληαλ ζην πνζφ ησλ 120.000.000

θξάγθσλ θαη νη εμαγσγέο ζην πνζφ ησλ 82.000.000 θξάγθσλ. Ο Σξηθνχπεο έρνληαο λα αληηκεησπίζεη θαη κηα

κεγάιε αλζειιεληθή εθζηξαηεία ζην εμσηεξηθφ εκθαλίδεηαη ζηε Βνπιή ην Γεθέκβξην θαη αλαθνηλψλεη ηε

ρξενθνπία κε ηελ ηζηνξηθή θξάζε: «Κύξηνη, δπζηπρώο, επησρεύζακελ»!

Σν «Γπζηπρψο επησρεχζακελ» ηνπ Σξηθνχπε ζηηο 10 Γεθεκβξίνπ 1893 ζεκαηνδνηεί αλάγιπθα ηε ζιηβεξή

θαηάιεμε κηαο νηθνλνκηθήο πνιηηηθήο κεγάισλ θηινδνμηψλ θαη αγαζψλ πξναηξέζεσλ, πνπ αλάγθαζε ηελ

Διιάδα ζηελ απνδνρή ην 1898 ηνπ Γηεζλνύο Οηθνλνκηθνύ Διέγρνπ (ΓΟΔ), ν νπνίνο ππνρξέσζε ηε ρψξα ζε

πνιηηηθή απζηεξφηαηεο ιηηφηεηαο σο ην 1910 ηνπιάρηζηνλ, γηα λα θαηαξγεζεί ηππηθά κεηά ηνλ Β΄ Παγθφζκην

Πφιεκν.

Με απηφλ ηνλ ηξφπν ν πνιηηηθφο πνπ παξνπζίαζε έλα ηεξάζηην έξγν ζηηο ππνδνκέο ηεο ρψξαο (900 ρηιηφκεηξα

ζηδεξνδξνκηθψλ γξακκψλ, 1446 ρηιηφκεηξα ακαμηηψλ δξφκσλ, ην εθηφπηζκα ησλ πινίσλ ππφ ειιεληθή ζεκαία

αλέβεθε απφ 8.241 ηφλνπο ζε 144.975 ηφλνπο, απνπεξαηψζεθε ε δηάλνημε ηεο δηψξπγαο ηεο Κνξίλζνπ,

απνμεξάλζεθε ε ιίκλε Κσπαΐδα πξνζθέξνληαο 130.000 ζηξέκκαηα θαιιηεξγήζηκεο γεο θ.ά.) ζπλέδεζε ην

φλνκά ηνπ κε ηελ πηψρεπζε ηεο ρψξαο!

Ζ ρξενθνπία νδήγεζε ζηηο πξψηεο εξγαηηθέο θηλεηνπνηήζεηο θαη απεξγίεο κε πην ζεκαληηθή εθείλε ησλ

κεηαιισξχρσλ ηνπ Λαπξίνπ ην 1896. Γελ εκπφδηζε φκσο λα δηνξγαλσζνχλ ζηελ Αζήλα νη Οιπκπηαθνί Αγψλεο

ην 1896, πνπ ηελ επνρή εθείλε δελ ζπλεπάγνληαλ ηεξάζηηα έμνδα, γηαηί ε πηψρεπζε αθνξνχζε κφλν ην

εμσηεξηθφ θαη φρη ην εζσηεξηθφ δεκφζην ρξένο. Κπξίσο φκσο ζπλέβαιε ζηελ έμαξζε κηαο εζληθηζηηθήο

πζηεξίαο, πνπ ππνδαπιίδνληαλ απφ ηελ «Δζληθή Δηαηξεία» κε ηελ αλνρή ή ζχκπξαμε ηεο θπβέξλεζεο

Γειηγηάλλε. Χο ζπλέπεηα ηεο ρξενθνπίαο ήξζε θαη ε ήηηα ηνπ Σξηθνχπε απφ ην Γειηγηάλλε ην 1895 θαη ε

Διιάδα νδεγήζεθε ζηνλ ειιελνηνπξθηθό πόιεκν ηνπ 1897.

Σν 1896 μεζπάεη εμέγεξζε ζηελ Κξήηε ελαληίνλ ηεο Οζσκαληθήο δηνίθεζεο. Ο πξσζππνπξγφο, ππφ ηελ πίεζε

ηεο «Δζληθήο Δηαηξίαο» θαη ηεο θνηλήο γλψκεο, δεηάεη απφ ην βαζηιηά Γεψξγην ηελ απνζηνιή ειιεληθψλ

ζηξαηεπκάησλ. Σα ζηξαηεχκαηα θηάλνπλ ζην λεζί ηνλ Φεβξνπάξην ηνπ 1897.

[23]

Ζ πχιε αληηδξά νξγηζκέλα θαη ζηέιλεη ηνλ ζηξαηφ ηεο θαηά κήθνο ησλ ειιελνηνπξθηθψλ ζπλφξσλ ζηε

Θεζζαιία. Ζ Διιάδα αλέηνηκε απφ θάζε άπνςε θαη ζχκα ηνπ εζληθηζηηθνχ παξαιεξήκαηνο ηεο «Δζληθήο

εηαηξείαο», πνπ νπζηαζηηθά αζθνχζε ηελ εμσηεξηθή πνιηηηθή, θαη ησλ επηθίλδπλσλ θπβεξλήζεσλ ππέζηε

ζηξαηησηηθή παλσιεζξία απφ ηνλ ηνπξθηθφ ζηξαηφ ηνλ Μάην ηνπ 1897. ε ιίγεο κέξεο ν ηνπξθηθφο ζηξαηφο

θηάλεη έμσ απφ ηε Λακία.! Οη κεγάιεο δπλάκεηο δελ ζπγθηλνχληαη απφ ηηο ειιεληθέο απαηηήζεηο. Αληίζεηα

απνθαζίδνπλ ηνλ λαπηηθφ απνθιεηζκφ ηεο Κξήηεο.

Απνηέιεζκα ηεο ήηηαο ήηαλ λα αλαγθαζηεί ε Διιάδα λα πιεξψζεη πνιεκηθέο απνδεκηώζεηο 4 εθ. ηνπξθηθψλ

ιηξψλ θαη λα δερζεί λέν Γηεζλή Οηθνλνκηθφ Έιεγρν γηα ην δηνγθσκέλν εμσηεξηθφ ηεο ρξένο. Ο «Έιεγρνο»,

εθηφο απφ ηε δηαρείξηζε φισλ ησλ νηθνλνκηθψλ πφξσλ ηνπ θξάηνπο, αλέιαβε λα θαζνξίδεη θαη ηε λνκηζκαηηθή

πνιηηηθή. Ζ εζληθή θπξηαξρία ηεο ρψξαο είρε δερζεί αθφκε έλα ηζρπξφ πιήγκα.

Ζ πηώρεπζε ηνπ 1893 φκσο είρε σο απνηέιεζκα θαη ηε ρξενθνπία ηνπ παιηνχ πνιηηηθνχ ζπζηήκαηνο. Ζ

νινθιεξσηηθή ήηηα ζηνλ ειιελνηνπξθηθφ πφιεκν ηνπ 1897 επέηεηλε ην πνιηηηθφ αδηέμνδν. Ζ δπζπηζηία πξνο

ηα θφκκαηα θνξπθψζεθε. Οη ζπληερλίεο θαη νη εξγαηηθέο ελψζεηο έθαλαλ δηαδειψζεηο δεηψληαο θνξνινγηθέο

ειαθξχλζεηο θαη πεξηνξηζκφ ηεο γξαθεηνθξαηίαο. Δπίθεληξν ηεο θξηηηθήο ηνπο ήηαλ ε αδπλακία ηνπ πνιηηηθνχ

ζπζηήκαηνο λα πξνζαξκνζηεί ζηηο εμειίμεηο θαη ζηηο απαηηήζεηο ηεο θνηλσλίαο. Όζεο κεηαξξπζκίζεηο έγηλαλ

κέρξη ην 1909 απφ ηηο θπβεξλήζεηο ήηαλ δηνηθεηηθνχ ραξαθηήξα (π.ρ. απνθέληξσζε).

Διεπζέξηνο Βεληδέινο

Σν 1909 ζπληειείηαη κηα ηνκή ζηελ πνιηηηθή ηζηνξία ηεο Διιάδαο. ηηο 15 Απγνχζηνπ 1909 εθδειψζεθε

θίλεκα ζην Γνπδί απφ ηνλ ηξαηησηηθφ χλδεζκν, κηα κπζηηθή έλσζε ζηξαηησηηθψλ, κε αηηήκαηα

κεηαξξπζκίζεηο ζην ζηξαηφ, ηε δηνίθεζε, ηε δηθαηνζχλε, ηελ εθπαίδεπζε θαη ηε δεκνζηνλνκηθή πνιηηηθή. Ο

ηξαηησηηθφο χλδεζκνο δελ εγθαζίδξπζε δηθηαηνξία, αιιά ππφ ηελ πίεζή ηνπ ε Βνπιή ςήθηζε κεγάιν αξηζκφ

λφκσλ, πνπ επέθεξαλ ξηδηθέο αιιαγέο. Σν Φεβξνπάξην ηνπ 1910 ε Βνπιή απνθάζηζε ηελ αλαζεψξεζε

νξηζκέλσλ άξζξσλ ηνπ ζπληάγκαηνο θαη πξνθεξχρζεθαλ εθινγέο, απφ ηηο νπνίεο πξνήιζε αλαζεσξεηηθή

βνπιή. ηηο 15 Μαξηίνπ 1910 ν ηξαηησηηθφο χλδεζκνο δηαιχζεθε έρνληαο επηηχρεη ηηο επηδηψμεηο ηνπ.

Ο χλδεζκνο έθαλε πξφηαζε ζπλεξγαζίαο ζηνλ θξεηηθφ πνιηηηθφ Διεπζέξην Βεληδέιν θαη κε ηελ επηθξάηεζε

ηνπ Βεληδέινπ εγθαηληάδεηαη κηα λέα πεξίνδνο πνιηηηθήο θπξηαξρίαο απφ ην «θφκκα ησλ Φηιειεπζέξσλ», πνπ

επαγγέιζεθε ηνλ εθζπγρξνληζκφ ηνπ ειιεληθνχ θξάηνπο.

Παξά ηηο επηηπρίεο ηνπ σζηφζν ζηελ εμσηεξηθή πνιηηηθή κε ηελ πξνζζήθε ησλ «λέσλ ρσξψλ» χζηεξα απφ ηνπο

Βαιθαληθνχο πνιέκνπο ηνπ 1912-13 θαη ηνλ Α΄ παγθφζκην, ν Βεληδέινο ζηεξίρζεθε θαηά θφξνλ ζηνλ

εμσηεξηθφ δαλεηζκφ. Απφ ην 1923 σο ην 1932 ηα ζπλερή δάλεηα απφ ην εμσηεξηθφ απμάλνπλ ην αλππέξβιεην

πηα δεκφζην ρξένο, ελψ ην ηζνδχγην πιεξσκψλ παξά ηηο φπνηεο πξνζπάζεηεο παξακέλεη αξλεηηθφ.

[24]

Ζ πηώρεπζε ηνπ 1932 θαη ε δηθηαηνξία ηνπ Μεηαμά

Ζ δεθαεηία ηνπ 1920 ήηαλ ε δεθαεηία ησλ δηαξθψλ θαηαλαισηηθψλ αγαζψλ. Απηνθίλεηα, ςπγεία, ειεθηξηθέο

ζθνχπεο, θνπδίλεο, ξαδηφθσλα θαη πιπληήξηα έθαλαλ ηελ εκθάληζή ηνπο σο είδε καδηθήο θαηαλάισζεο. Ζ

δηαθήκηζε άξρηζε λα εμειίζζεηαη σο επαγγεικαηηθφο θιάδνο. Ο θιάδνο ησλ κεραληθψλ εηζέβαιε ζηνλ ρψξν

ηεο νηθνλνκίαο, ζρεδηάδνληαο θαηλνχξγηα πξντφληα θαη αμηνπνηψληαο πινπηνπαξαγσγηθνχο πφξνπο, πνπ

νδεγνχλ ζηε κείσζε ηνπ θφζηνπο θαη ησλ ηηκψλ.

Αλαπηχρζεθαλ λέεο κέζνδνη δηχιηζεο πεηξειαίνπ. Δκθαλίζηεθαλ ηα πιαζηηθά, ηα είδε αινπκηλίνπ, ν

μπινπνιηφο θαη ε ρξήζε αδψηνπ θαη παξαγψγσλ ηνπ. Ο πάγνο θαη ε θαηάςπμε έθαλαλ ηα πξψηα ηνπο βήκαηα.

ηε γεσξγία ηα ηξαθηέξ απνηέιεζαλ κεγάιν λεσηεξηζκφ, ελψ θαη ε γεσπνλία ζπλέβαιε κε βειηηψζεηο θαη

παξεκβάζεηο γηα θαιχηεξε δηαηξνθή ησλ δψσλ θαη αλάπηπμε λέσλ δηαζηαπξψζεσλ.

Οη Ακεξηθαλνί επηρεηξεκαηίεο θεξδίδνπλ ηεξάζηηα πνζά, ηα νπνία δαλείδνπλ ζηηο επξσπατθέο ρψξεο ( θπξίσο

ζηελ Γεξκαλία θαη ηελ Αγγιία), γηα λα απνθνκίζνπλ θαη λέα θέξδε. Έρνληαο σο παξάδεηγκα ηηο Ζλσκέλεο

Πνιηηείεο θαη νη επξσπατθέο βηνκεραλίεο ζηξέθνληαη πξνο ηε καδηθή ηππνπνηεκέλε παξαγσγή. Ο θφζκνο

ηαιαηπσξεκέλνο απφ ηα δεηλά ηνπ πνιέκνπ ζηξέθεηαη ζηε καδηθή παξαγσγή θαη πξνζπαζεί λα γεπζεί ηα αγαζά

ηεο εηξήλεο, αγνξάδνληαο φιν θαη πεξηζζφηεξα θαηαλαισηηθά αγαζά.

Όκσο ε επεκεξία απηή είλαη αζηαζήο. Δίλαη πνιχ δχζθνιν λα βξεζνχλ πειάηεο γηα λα αγνξάζνπλ ηελ ηεξάζηηα

πνζφηεηα ησλ βηνκεραληθψλ πξντφλησλ. Οη αγξφηεο πσινχλ θζελά ηα πξντφληα ηνπο θαη δηαζέηνπλ ειάρηζηα

ρξήκαηα, ελψ ε αχμεζε ησλ κηζζψλ γίλεηαη κε ξπζκνχο κηθξφηεξνπο απφ ηνπο ξπζκνχο αχμεζεο ηεο

παξαγσγήο. Δπηπιένλ κεηά ηε ιήμε ηνπ Α΄ παγθφζκηνπ Πνιέκνπ (1914-18) βειηηψλεηαη βαζκηαία ε νηθνλνκία

ησλ Δπξσπαίσλ, θαζψο εθαηνληάδεο ρηιηάδεο ζηξαηηψηεο γχξηζαλ ζηα εηξεληθά έξγα θαη ε Δπξψπε ρξεηαδφηαλ

δηαξθψο ιηγφηεξν ζηηάξη λα εηζάγεη απφ ηελ Ακεξηθή.

Ζ κεγάιε νηθνλνκηθή θξίζε άξρηζε κηα «Μαχξε Πέκπηε» (24 Οθη. 1929) απφ ην Υξεκαηηζηήξην ηεο Νέαο

Τφξθεο. Οη ηηκέο έπεθηαλ θαη νη επελδπηέο πνπινχζαλ κεηνρέο, πνπ θαηξαθπινχζαλ αζηακάηεηα θαη έλαο

αιεζηλφο παληθφο δεκηνπξγείηαη ζην ρξεκαηηζηήξην. Απφ ηηο Ζλσκέλεο Πνιηηείεο ε θξίζε επεθηείλεηαη ζε

νιφθιεξν ηνλ θφζκν θαη επεξεάδεη ηελ Δπξψπε κε πξψηεο ηε Γεξκαλία- Απζηξία, πνπ θάιππηαλ έλα κέξνο

ησλ ππνρξεψζεψλ ηνπο (πνιεκηθέο απνδεκηψζεηο) κε ακεξηθαληθά ρξήκαηα.

Ζ «καχξε Πέκπηε» ηεο 24εο Οθησβξίνπ 1929 ζα πεξάζεη απαξαηήξεηε ζηελ Διιάδα. Δλψ ε Γνπφι ηξηη

θιέγεηαη θαη παίξλνπλ θσηηά άιια ρξεκαηηζηήξηα, ην ειιεληθφ αθνινπζεί γηα αξθεηφ θαηξφ ηε ζπλήζε πνξεία

ηνπ. Σα πξψηα ηειεγξαθήκαηα ησλ μέλσλ πξαθηνξείσλ πεξί παληθνχ ρξεκαηηζηεξηαθνχ ζα δεκνζηεπηνχλ ζηνλ

ειιεληθφ Σχπν ζρεδφλ κία εβδνκάδα κεηά ηε ζπειιψδε έλαξμε ηνπ θξαρ. Σν γεγνλφο απφ κφλν ηνπ δείρλεη ην

επίπεδν ελεκέξσζεο, αιιά θαη ηε γεληθή «θαζπζηέξεζε» ηεο ρψξαο.

Σν «θξαρ» ηνπ 1929 δεκηνχξγεζε φκσο ηεξάζηηα πξνβιήκαηα θαη ζηελ ειιεληθή νηθνλνκία. Γελ πξέπεη λα

μερλάκε φηη κφιηο επηά ρξφληα λσξίηεξα ε ρψξα καο «βίσζε» ηε Μηθξαζηαηηθή θαηαζηξνθή, ηε καδηθή εηζξνή

πξνζθχγσλ – κφλν ζηελ Αζήλα δηπιαζηάζηεθε ν πιεζπζκφο κεηαμχ 1920 θαη 1928 – θαη ην πνιηηηθφ ζχζηεκα

ραξαθηεξηδφηαλ απφ αζηάζεηα: θπβεξλήζεηο, εμαξηεκέλεο σο έλα βαζκφ απφ ζηξαηησηηθνχο, ελαιιάζζνληαλ

ζηελ εμνπζία, θαηαιήγνληαο ζην ζηξαηησηηθφ θίλεκα ηνπ Πάγθαινπ (1925 – 1926). Σν 1928 ν Διεπζέξηνο

Βεληδέινο επαλέξρεηαη ζηελ εμνπζία, ζηελ νπνία θαη ζα παξακείλεη κέρξη ην 1932.

Ζ ρώξα καο ρηππήζεθε κε ηδηαίηεξε δξηκχηεηα απφ ηε δηεζλή θξίζε, αθνχ νη βαζηθέο ηεο εμαγσγέο ήηαλ

πξντφληα πνιπηειείαο, φπσο ν θαπλφο, ε ζηαθίδα θαη ην ειαηφιαδν. Ζ αμία ησλ ειιεληθψλ εμαγσγψλ είρε

πέζεη απφ έλα εηήζην κέζν φξν 125.000.000 δνιαξίσλ κεηαμχ 1922 θαη 1930 ζε 50.000.000 δνιάξηα ην 1932!

Σνλ ίδην ρξφλν ζπλέβε θαη κηα κεγάιε κείσζε ηνπ ζπλαιιάγκαηνο ησλ κεηαλαζηψλ θαη ησλ πξνζφδσλ απφ ηε

λαπηηιία, ηα βαζηθά κέζα κε ηα νπνία ππεξληθνχζε ην έιιεηκκα ηζνδπγίνπ πιεξσκψλ. ’ απηέο ηηο δχζθνιεο

ζπλζήθεο ν εμσηεξηθόο δαλεηζκόο ήηαλ κηα ιχζε γηα ηνλ Δ. Βεληδέιν. Όκσο, ε Διιάδα είρε ήδε κεγάια

εμσηεξηθά ρξέε, αθνχ είρε δαλεηνδνηεζεί απφ ηε δηεζλή ρξεκαηαγνξά γηα ηελ απνθαηάζηαζε ησλ πξνζθχγσλ.

Ο Βεληδέινο απέηπρε λα ζπλάςεη λέν δάλεην θαη απνθάζηζε λα δψζεη ηε «κάρε ηεο δξαρκήο», ε νπνία ήηαλ

ζπλδεδεκέλε κε ηνλ «θαλόλα ηνπ ρξπζνύ» κέζσ ηεο αγγιηθήο ιίξαο. Σν 1931 φκσο ε ππνηίκεζε ηεο

ζηεξιίλαο θαη ε θαηάξξεπζε ησλ παγθφζκησλ αγνξψλ αλαγθάδνπλ ηελ Διιάδα λα εγθαηαιείςεη ηνλ «θαλφλα

ηνπ ρξπζνχ» θαη ν Βεληδέινο επηιέγεη λα ζπλδέζεη ηε δξαρκή κε ην δνιάξην. Ζ κεηαηξεςηκφηεηά ηεο γίλεηαη

πιένλ κέζσ δνιαξίνπ, αιιά ε θεξδνζθνπία εμαθνινπζεί, φπσο θαη ε θπγάδεπζε θεθαιαίσλ ζην εμσηεξηθφ.

[25]

Σν επηέκβξε ηνπ 1931 πξνθαιείηαη παληθφο κε «θπγάδεπζε» ζην εμσηεξηθφ 3,6 εθ. δνιαξίσλ απφ ηδηψηεο θαη

ηξάπεδεο. Ζ θπβέξλεζε αλαδεηά ελαγσλίσο λέα δάλεηα ρσξίο επηηπρία. Ο Βεληδέινο θάλεη κηα ηειεπηαία

πξνζπάζεηα γηα ζχλαςε δαλείνπ ζηηο αξρέο ηνπ 1932, επηζθεπηφκελνο δηαδνρηθά ηε Ρψκε, ην Παξίζη θαη ην

Λνλδίλν. Γελ κπφξεζε φκσο λα πείζεη ηε Γεκνζηνλνκηθή Δπηηξνπή, πνπ ζεψξεζε φηη ε Διιάδα δελ έθαλε

θακηά ζπζία, αληηζέησο ήζειε λα κεηαβηβάζεη ηα πξνβιήκαηά ηεο ζηνπο πηζησηέο ηεο (ζ.ζ. Μαο ζπκίδεη θάηη

απηφ;). Ζ θαηάζηαζε είλαη πηα κε αλαζηξέςηκε.

Σελ άλνημε ηνπ 1932 ν Βεληδέινο αλαγθάδεηαη λα εγθαηαιείςεη θαζπζηεξεκέλα ηνλ «ρξπζφ θαλφλα» θαη λα

ππνηηκήζεη ηελ δξαρκή. Σελ πξσηνκαγηά ηνπ 1932 αλαθνηλψλεη ζηε βνπιή ηελ πηώρεπζε ηεο Διιάδαο θαη ηε

ζηάζε πιεξσκψλ ηνπ εμσηεξηθνχ ρξένπο.

Ζ ζηάζε πιεξσκψλ ηνπ ρξένπο δελ είρε θαηά βάζε αξλεηηθά απνηειέζκαηα θαζψο κεηψζεθαλ ηα έμνδα ηνπ

θξάηνπο, ελψ νη επφκελνη πξνυπνινγηζκνί ήηαλ ζρεηηθά ηζνζθειηζκέλνη. Ζ θαηάζηαζε σζηφζν παξέκελε

δχζθνιε. Ζ αχμεζε ηεο αλεξγίαο θαη ηα θηελά κεξνθάκαηα, πνπ είρε επηβάιεη ν Βεληδέινο, νδήγεζαλ ηελ

επνρή εθείλε ζε δεθάδεο απεξγίεο, πνπ θνξπθψζεθαλ κε ηελ αηκαηνβακκέλε πξσηνκαγηά ηνπ 1936 ζηε

Θεζζαινλίθε.

Απφ ην 1932 κέρξη ην 1936 ε πνιηηηθή δσή ραξαθηεξίζηεθε απφ ηελ παξνπζία βξαρχβησλ θπβεξλήζεσλ θαη

ζηξαηησηηθψλ πξαμηθνπεκάησλ. Σν πνιηηηθφ ζχζηεκα κπξνζηά ζηελ αδπλακία ηνπ λα δηαρεηξηζηεί φια ηα

πξνεγνχκελα ρξφληα ηηο νηθνλνκηθέο δπζθνιίεο είρε ράζεη ην ιατθφ ηνπ έξεηζκα. Ζ επηζηξνθή ηνπ βαζηιηά

Γεψξγηνπ ην 1935 έδσζε ην έλαπζκα γηα ηελ άλνδν ζηελ εμνπζία ηνπ Ησάλλε Μεηαμά, πνπ εγθαζίδξπζε ηε

ζηπγλή δηθηαηνξία ηεο 4εο Απγνχζηνπ 1936. Ο Μεηαμάο επαλέιαβε ηελ απνπιεξσκή ηνπ εμσηεξηθνχ ρξένπο

θαη ζχλαςε λέα δάλεηα απφ ηελ Αγγιία θαη ηε Γεξκαλία.

[26]

Διιεληθή θξίζε ρξένπο 2010

ηα κέζα ηνπ 2010, θαη κεηά ηηο απνθαιχςεηο φηη ην δεκνζηνλνκηθφ έιιεηκκα ηεο Διιάδαο έθιεηζε γηα ην 2009

ζε επίπεδα πνιχ πάλσ απφ απηά πνπ ζα θαζηζηνχζαλ ην δεκφζην ρξένο βηψζηκν, ε ειιεληθή θπβέξλεζε

αδπλαηνχζε λα δαλεηζηεί κε ινγηθά επηηφθηα απφ ηηο αγνξέο γηα ηε ρξεκαηνδφηεζε ηνπ ηξέρνληνο

δεκνζηνλνκηθνχ ειιείκκαηνο θαη ηελ αλαρξεκαηνδφηεζε ηνπ ρξένπο. Απνηέιεζκα ήηαλ ν άκεζνο θίλδπλνο

ρξενθνπίαο θαη ζηάζεο πιεξσκψλ ηνπ Διιεληθνχ Γεκνζίνπ. Ζ πξνζπάζεηα ηεο θπβέξλεζεο λα αλαθηήζεη ηελ

αμηνπηζηία ηεο ρψξαο ζηηο δηεζλείο αγνξέο θαη λα πεηχρεη κείσζε ησλ επηηνθίσλ νδήγεζε ζε ιήςε κέηξσλ

κείσζεο ησλ δαπαλψλ, ηα νπνία δελ θαηάθεξαλ λα αλαηξέςνπλ ην αξλεηηθφ θιίκα. Καηφπηλ απηψλ ε Διιάδα

θαηέθπγε ζηε βνήζεηα ηνπ Γηεζλνχο Ννκηζκαηηθνχ Σακείνπ, ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο θαη ηεο Δπξσπατθήο

Κεληξηθήο Σξάπεδαο, πνπ ζπγθξφηεζαλ απφ θνηλνχ κεραληζκφ βνήζεηαο γηα ηελ Διιάδα ( απηφ πνπ ιέκε

ηξφηθα). H αλαθνίλσζε ηεο πξνζθπγήο ζηνλ κεραληζκφ ζηήξημεο έγηλε ζηηο 23 Απξηιίνπ 2010.

Ζ ρξεκαηνδφηεζε απφ ηνλ κεραληζκφ ζηήξημεο έγηλε ππφ ηνπο φξνπο φηη ε Διιάδα ζα ιάβεη κέηξα

δεκνζηνλνκηθήο πξνζαξκνγήο θαη, εηδηθφηεξα, ππφ ηνπο φξνπο φηη ζα ιάβεη κέηξα δεκνζηνλνκηθήο εμπγίαλζεο.

Σα πξψηα κέηξα αλαθνηλψζεθαλ απφ ηνλ πξσζππνπξγφ ηεο ρψξαο ηελ Κπξηαθή 2 Μαΐνπ 2010. Ζ Διιεληθή

Οηθνλνκία ζπλέρηζε λα βξίζθεηαη ζε θαηάζηαζε δεκνζηνλνκηθήο αληζνξξνπίαο θαη ην επφκελν δηάζηεκα κε

απνηέιεζκα έλα ρξφλν κεηά, ηνλ Ηνχλην ηνπ 2011, ε θπβέξλεζε λα θαηαθχγεη ζηελ ςήθηζε ηνπ

κεζνπξφζεζκνπ πξνγξάκκαηνο, πνπ πεξηιάκβαλε λέα κέηξα ιηηφηεηαο θαη πεξηθνπέο. Δπίζεο ηέζεθε ζέκα

αμηνπνίεζεο ηεο δεκφζηαο πεξηνπζίαο θαη αλαδηάξζξσζεο ή «θνπξέκαηνο» ηνπ ρξένπο κε ζθνπφ ηε

καθξνπξφζεζκε κείσζε ηνπ ρξένπο ζε βηψζηκα επίπεδα.

Αίηηα ηεο θξίζεο ρξένπο

Ζ πεξίνδνο κεηά ην 1974 ππήξμε πεξίνδνο κεγάινπ δαλεηζκνχ γηα ηελ Διιάδα κε ζπλέπεηα ηε γξήγνξε

δηφγθσζε ηνπ ρξένπο. Μεηαμχ ηνπ 1980 θαη 1993 ην ρξένο εθηηλάρηεθε απφ 28,6% ζε 111,6% ηνπ ΑΔΠ. Σν

έιιεηκκα ηελ ίδηα πεξίνδν ήηαλ επίζεο πςειφ. Μεηά ην 1993 ε νηθνλνκία κπήθε ζε έλαλ πην νκαιφ δξφκν κε

ζηφρν λα ηθαλνπνηήζεη ηα θξηηήξηα ζχγθιηζεο ηεο ζπλζήθεο ηνπ Μάαζηξηρη. Υάξε ζηελ επίηεπμε πςειφηεξσλ

ξπζκψλ αλάπηπμεο θαη απνθξαηηθνπνηήζεσλ ην ρξένο άξρηζε λα κεηψλεηαη ειαθξά σο πνζνζηφ ηνπ ΑΔΠ θαη

ην έιιεηκκα έπεζε κέρξη ην 1999 θάησ απφ 3%, πεηπραίλνληαο ηειηθά ε Διιάδα λα γίλεη κέινο ηεο ΟΝΔ.

Αξγφηεξα απνθαιχθζεθε πσο νη ζρεηηθά πςειέο επηδφζεηο πνπ παξνπζηάδνληαλ απηή ηελ πεξίνδν νθείινληαλ

ζε απνθξχςεηο ειιεηκκάησλ θαη δαλείσλ, πξαθηηθή πνπ νλνκάζηεθε δεκηνπξγηθή ινγηζηηθή, ζηελ πινπνίεζε

ηεο νπνίαο βνήζεζε θαη ε ηξάπεδα επελδχζεσλ Goldman Sachs

Σελ ηξηεηία 2004-2007 ην ρξένο σο πνζνζηφ ηνπ ΑΔΠ απμάλεηαη ελψ ζεκεηψλνληαη πςεινί ξπζκνί αλάπηπμεο

κε ην εζληθφ εηζφδεκα λα απμάλεηαη θαηά 12-15 δηζ. ηνλ ρξφλν. Απφ ην θζηλφπσξν ηνπ 2008 φκσο, ιφγσ ηεο

παγθφζκηαο νηθνλνκηθήο θξίζεο πνπ μέζπαζε ηφηε, ε ειιεληθή νηθνλνκία εθηξνρηάδεηαη θαη ην έιιεηκκα άιια

θαη ην ρξένο αξρίδνπλ λα απμάλνληαη κε γξήγνξνπο ξπζκνχο.

Σνλ Ννέκβξην ηνπ 2010 ε Eurostat πξνρψξεζε ζε αλαζεψξεζε ησλ ειιεληθψλ ειιεηκκάησλ ησλ ηειεπηαίσλ

εηψλ. Αληίζηνηρα αλαζεσξήζεθε πξνο ηα πάλσ θαη ην ρξένο, κε ην ρξένο ηνπ 2009 λα αλαζεσξείηαη ζην

126,8% ηνπ ΑΔΠ πνπ αληηζηνηρεί ζε 298 δηο Δπξψ.

Ζ θξίζηκε πεξίνδνο

Σν πξαγκαηηθφ εηήζην δεκνζηνλνκηθφ έιιεηκκα ηεο ηάμεο ηνπ 15% γηα ην 2009 ζήκαηλε φηη κέζα ζε έλα ρξφλν

ην δεκφζην ρξένο απμήζεθε απφ πεξίπνπ 110% ζε πάλσ απφ 125% σο πνζνζηφ ηνπ αθαζάξηζηνπ εγρψξηνπ

πξντφληνο. Απηφ ζπλέβε δηφηη ιφγσ ηεο δηεζλνχο νηθνλνκηθήο θξίζεο, αιιά θαη άιισλ παξαγφλησλ, ππήξρε

ζηαζηκφηεηα ηνπ ΑΔΠ θαη χθεζε ήδε απφ ην 2008. Χο εθ ηνχηνπ ην εηήζην έιιεηκκα απιά πξνζηίζεην ζην

ρξένο. Ο παξαλνκαζηήο (ην ΑΔΠ) ήηαλ πιένλ ζηάζηκνο. Έρνληαο δηακνξθσζεί έλα δπζάξεζην θιίκα ζην

[27]

εμσηεξηθφ γηα ηελ ειιεληθή νηθνλνκία, γίλνληαη πξφσξεο εθινγέο ζηηο 4 Οθησβξίνπ 2009 θαη αιιάδεη ε

θπβέξλεζε.

Σέινο Οθησβξίνπ ν νίθνο αμηνιφγεζεο Fitch ππνβάζκηζε ηελ Διιάδα .

Παξφια απηά ε λέα θπβέξλεζε απέθπγε λα πξνρσξήζεη άκεζα ζε ιήςε κέηξσλ δεκνζηνλνκηθήο εμπγίαλζεο,

κε ζθνπφ λα θαζεζπράζεη ηηο αγνξέο. Λίγν κεηά ηελ θαηάζεζε ηνπ πξνυπνινγηζκνχ ππήξμε λέα αξλεηηθή

εμέιημε πνπ αθνξνχζε ηελ πηζηνιεπηηθή ηθαλφηεηα ηεο Διιάδαο. ηηο 8 Γεθεκβξίνπ ν νίθνο Fitch ππνβάζκηζε

γηα δεχηεξε θνξά ηελ ειιεληθή νηθνλνκία.

Με ηελ ζεηξά ηνπ ν νίθνο Standard and Poor's πξνρψξεζε ζηηο 16 Γεθεκβξίνπ ζε ππνβάζκηζε ηεο ειιεληθήο

νηθνλνκίαο, θξίλνληαο ην πξφγξακκα ηεο θπβέξλεζεο γηα ηε δεκνζηνλνκηθή εμπγίαλζε ηεο ρψξαο αλεπαξθέο.

Αθνινχζεζε ηξίηε ππνβάζκηζε ηεο ειιεληθή νηθνλνκίαο, ζηηο 23 Γεθεκβξίνπ, απηή ηελ θνξά απφ ηνλ νίθν

Moody’s. Απφ ηα κέζα Ηαλνπαξίνπ ηνπ 2010 μεθίλεζε κία ζπλερήο άλνδνο ησλ spreads, πνπ αλαθεξφηαλ ζπρλά

ζηνλ ηχπν σο ξάιη ή θνχξζα ησλ spreads. ηηο 21 Ηαλνπαξίνπ ηνπ 2010 ην spread ησλ 10εηψλ νκνιφγσλ

μεπέξαζε ηηο 300 κνλάδεο θαη ζηε ζπλέρεηα αθνινχζεζε έληνλα απμεηηθή πνξεία μεπεξλψληαο αθφκα θαη ηηο

1000 κνλάδεο ηνλ Απξίιην ηνπ 2010.

Πξώην παθέην νηθνλνκηθώλ κέηξσλ

ηηο 9 Φεβξνπαξίνπ 2010 ε θπβέξλεζε αλαθνίλσζε κέηξα γηα ηνλ δεκφζην ηνκέα πνπ πεξηιάκβαλαλ:

πάγσκα κηζζψλ,

πεξηθνπέο επηδνκάησλ 10%,

πεξηθνπέο ππεξσξηψλ θαη νδνηπνξηθψλ.

Γεύηεξν παθέην νηθνλνκηθώλ κέηξσλ

ην επφκελν δηάζηεκα άξρηζε λα αλαθέξεηαη έληνλα ην ελδερφκελν ηεο ρξενθνπίαο. Γηα ηελ απνθπγή ηνπ

ελδερνκέλνπ ε θπβέξλεζε έιαβε ζηηο 3 Μαξηίνπ λέα ζθιεξά κέηξα. Σα νηθνλνκηθά κέηξα πνπ ιήθζεθαλ ήηαλ:

Μείσζε 30% ζηα δψξα Υξηζηνπγέλλσλ, Πάζρα, αδείαο

Μείσζε 12% ζε φια ηα επηδφκαηα ηνπ Γεκνζίνπ

Μείσζε 7% ζηηο απνδνρέο ππαιιήισλ ΓΔΚΟ, ΟΣΑ, ΝΠΗΓ

Αχμεζε ΦΠΑ απφ 4,5 ζην 5%, απφ 9 ζην 10%, απφ 19 ζην 21%

Αχμεζε 15% ζηνλ θφξν ηεο βελδίλεο

Δπηβνιή επηπιένλ 10% έσο 30% ζηνπο (ήδε ππάξρνληεο) θφξνπο εηζαγσγήο επί ηεο αμίαο ησλ

πεξηζζφηεξσλ εηζαγφκελσλ απηνθηλήησλ.

Δπαλαθνξά ηεθκεξίσλ δηαβίσζεο ζε φια αλεμαηξέησο ηα απηνθίλεηα (είραλ θαηαξγεζεί ηνλ

επηέκβξην ηνπ 2003), αθφκα θαη ζηα κηθξφηεξνπ θπβηζκνχ.

Δπέθηαζε ησλ ηεθκεξίσλ δηαβίσζεο ζε φια αλεμαηξέησο ηα αθίλεηα, αθφκα θαη ζηα κηθξφηεξα.

Σα κέηξα απηά πξνθάιεζαλ αληηδξάζεηο θαη έγηλαλ κεγάιεο απεξγίεο θαη πνξείεο.

Μλεκόλην θαη ηξίην παθέην νηθνλνκηθώλ κέηξσλ

Ζ Διιάδα δελ θαηάθεξε λα βειηηψζεη ηελ ζέζε ηεο ζηηο δηεζλείο αγνξέο παξά ηελ ιήςε ησλ κέηξσλ, κε

απνηέιεζκα ελάκηζε κήλα κεηά λα πξνζθχγεη ζηελ βνήζεηα ηνπ Γηεζλνχο Ννκηζκαηηθνχ Σακείνπ, ηεο

Δπξσπατθήο Έλσζεο θαη ηεο Δπξσπατθήο Κεληξηθήο Σξάπεδαο, πνπ ζπγθξφηεζαλ απφ θνηλνχ κεραληζκφ

βνήζεηαο γηα ηελ Διιάδα. Ζ αλαθνίλσζε ηεο πξνζθπγήο ζηνλ κεραληζκφ ζηήξημεο έγηλε ζηηο 23 Απξηιίνπ απφ

ηνλ πξσζππνπξγφ ν νπνίνο βξηζθφηαλ εθείλε ηελ εκέξα ζην Καζηειφξηδν. Ζ Διιάδα πξνρψξεζε ζε

ππνγξαθή κλεκνλίνπ κε ην ΓΝΣ θαη ηελ ΔΔ, γηα ηα κέηξα πνπ πξέπεη λα ιεθζνχλ, πξνθεηκέλνπ λα

[28]

ελεξγνπνηεζεί ν κεραληζκφο ζηήξημεο. Σα κέηξα αλαθνηλψζεθαλ απφ ηνλ πξσζππνπξγφ ηελ Κπξηαθή 2 Μαΐνπ

θαη πξνέβιεπαλ:

Αληηθαηάζηαζε ηνπ 13νπ θαη 14νπ κηζζνχ ησλ δεκνζίσλ ππαιιήισλ κε επίδνκα 500 Δπξψ ζε φινπο

φζνπο έρνπλ απνδνρέο κέρξη 3.000 Δπξψ θαη πιήξεο θαηάξγεζή ησλ δχν κηζζψλ γηα κεγαιχηεξεο

απνδνρέο

Αληηθαηάζηαζε 13εο θαη 14εο ζχληαμεο κε επίδνκα 800 Δπξψ γηα ζπληάμεηο σο 2500 Δπξψ.

Πεξαηηέξσ πεξηθνπή επηδνκάησλ 8% ζηα επηδφκαηα ησλ δεκνζίσλ ππαιιήισλ θαη 3% ζηνπο

ππαιιήινπο ησλ ΓΔΚΟ φπνπ δελ ππάξρνπλ επηδφκαηα.

Αχμεζε ηνπ πςεινχ ζπληειεζηή ΦΠΑ απφ 21% ζε 23%, ηνπ κεζαίνπ απφ 10% ζε 11% (απφ 1ε

Ηνπιίνπ 2010) θαη απφ 11% ζε 13% (απφ 1ε Ηαλνπαξίνπ 2011) θαη αληίζηνηρα ηνπ ρακεινχ ζην 6,5%

(απφ 1ε Ηαλνπαξίνπ 2011).

Αχμεζε ζηνλ εηδηθφ θφξν θαηαλάισζεο ζε θαχζηκα, ηζηγάξα θαη πνηά θαηά 10%

Αχμεζε ζηηο αληηθεηκεληθέο ηηκέο αθηλήησλ

Πξφζζεζε ελφο επηπιένλ 10% ζηνπο θφξνπο εηζαγσγήο επί ηεο αμίαο ησλ πεξηζζφηεξσλ εηζαγφκελσλ

απηνθηλήησλ.

Δπίζεο, ην λνκνζρέδην πξνέβιεπε αιιαγέο ζηα εξγαζηαθά κε αχμεζε ηνπ νξίνπ απνιχζεσλ θαη κείσζε ηνπ

θαηψηαηνπ κηζζνχ. Δπηπιένλ, ζην αζθαιηζηηθφ πξνέβιεπε αχμεζε ζηα φξηα ειηθίαο ζπληαμηνδφηεζεο ησλ

γπλαηθψλ ζηνλ δεκφζην ηνκέα ζηα 65 ρξφληα έσο ην ηέινο ηνπ 2013 κε έλαξμε ην 2011.

Σν κλεκφλην ππεξςεθίζηεθε επί ηεο αξρήο απφ ηε βνπιή , ζηηο 6 Μαΐνπ.

Υξεκαηνδόηεζε από ηνλ "Μεραληζκό ηήξημεο" ηηο 3 Μαΐνπ 2010, ε Διιάδα αηηήζεθε €80δηο απφ ηηο ππφινηπεο (15) ρψξεο ηνπ Δπξψ θαη €30δηο απφ ην

Γηεζλέο Ννκηζκαηηθφ Σακείν (ΓΝΣ). Σελ αίηεζε ζπλφδεπαλ ηξία ζπλεκκέλα κλεκφληα:

1. "Μλεκφλην Οηθνλνκηθήο θαη Υξεκαηνπηζησηηθήο Πνιηηηθήο" (ΜΟΥΠ),

2. "Σερληθφ Μλεκφλην πλελλφεζεο" (ΣΜ) θαη

3. "Μλεκφλην πλελλφεζεο ζηηο πγθεθξηκέλεο Πξνυπνζέζεηο Οηθνλνκηθήο Πνιηηηθήο" (ΠΟΠ).

ηηο 8 Μαΐνπ 2010 εγθξίζεθε "χκβαζε Γαλεηαθήο Γηεπθφιπλζεο" ("Loan Facility Agreement") κε ηηο ρψξεο

ηνπ Δπξψ θαη "Γηαθαλνληζκφο Υξεκαηνδφηεζεο Ακέζνπ Δηνηκφηεηαο" ("Stand-by Agreement") κε ην ΓΝΣ.

Σν ζχλνιν απηψλ ησλ ζπκθσληψλ νλνκάδεηαη ζπρλά γηα ζπληνκία "Μλεκόλην".

ηε ζπλέρεηα ζρεκαηίζηεθε νκάδα εθπξνζψπσλ ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο (ΔΔ), ηεο Δπξσπατθήο Κεληξηθήο

Σξάπεδαο (ΔΚΣ) θαη ηνπ Γηεζλνχο Ννκηζκαηηθνχ Σακείνπ (ΓΝΣ), γλσζηή θαη σο "Σξόηθα", ε νπνία αλά

ηξίκελν αμηνινγεί ηελ πξφνδν ηνπ πξνγξάκκαηνο εθαξκνγήο ησλ φξσλ ηνπ "Μλεκνλίνπ" (ΜΟΥΠ θαη ΠΟΠ)

θαη απνθαζίδεη γηα ηελ εθηακίεπζε ηεο αληίζηνηρεο δφζεο ηνπ δαλείνπ.

Πνξεία πξνο ην κεζνπξόζεζκν Απφ ην θαινθαίξη θηφιαο άξρηζαλ λα θαίλνληαη νη ζπλέπεηεο ησλ κέηξσλ. Ζ αλεξγία θαη ν πιεζσξηζκφο

άξρηζαλ λα εθηηλάζζνληαη ελψ νη κηθξνεπηρεηξήζεηο έβιεπαλ ηνλ ηδίξν ηνπο ζπλερψο λα κεηψλεηαη κε

απνηέιεζκα λα νδεγνχληαη φιν θαη πεξηζζφηεξεο ζην θιείζηκν, γεγνλφο πνπ πεξηγξαθφηαλ σο θχκα ινπθέησλ.

ηηο 9 Γεθεκβξίνπ 2010 ε θπβέξλεζε θαηέζεζε ζηε βνπιή ην πνιπλνκνζρέδην γηα ηα εξγαζηαθά θαη ηηο

ΓΔΚΟ. Σν λνκνζρέδην πεξηιάκβαλε ξπζκίζεηο γηα ππεξίζρπζε ησλ επηρεηξεζηαθψλ ζπκβάζεσλ έλαληη ησλ

θιαδηθψλ, κε κφλν πεξηνξηζκφ ην χςνο ηνπ βαζηθνχ κηζζνχ ηεο εζληθήο ζπιινγηθήο ζχκβαζεο. Θεζπίζηεθε ε

δνθηκαζηηθή πεξίνδνο εξγαζίαο κε δηάξθεηα 12 κελψλ, ζην δηάζηεκα ησλ νπνίσλ ε ζχκβαζε κπνξεί λα

θαηαγγειζεί ρσξίο πξνεηδνπνίεζε θαη ρσξίο απνδεκίσζε απφιπζεο. Σν πνιπλνκνζρέδην ππεξςεθίζηεθε ζηηο

15 Γεθεκβξίνπ απφ ηνπο βνπιεπηέο ηνπ θπβεξλψληνο θφκκαηνο. Σν 2010 έθιεηζε κε ην ρξένο λα αγγίδεη ην

[29]

142,8% ηνπ ΑΔΠ θαη ην έιιεηκκα ζην 10,5%. Παξάιιεια ε νηθνλνκία ζπξξηθλψζεθε 4,5%.

Σν 2011 ε δπζαξέζθεηα ζηελ θνηλσλία απφ ηελ κεγάιε νηθνλνκηθή χθεζε ήηαλ έληνλε θαη άξρηζε λα

εθθξάδεηαη κε απνδνθηκαζίεο πνιηηηθψλ πνπ εκθαλίδνληαλ ζε δεκφζηνπο ρψξνπο, αθφκα θαη ζην εμσηεξηθφ. Ζ

πξαγκαηηθή νηθνλνκία εμαθνινχζεζε λα επηδεηλψλεηαη κε ζπλέρηζε ηνπ απνθαινχκελνπ θχκαηνο ινπθέησλ

ζηελ αγνξά θαη ηελ αλεξγία λα ζπλερίδεη λα θαιπάδεη θηάλνληαο ηνλ Μάξηην ζε πνζνζηφ 16,2%.

Δπαλαδηαπξαγκάηεπζε ηνλ Μάξηην ηνπ 2011 ηηο 12 Μαξηίνπ 2011 ππήξμε ζπκθσλία γηα κείσζε ηνπ πνζνζηνχ δαλεηζκνχ θαηά 1 πνζνζηηαία κνλάδα θαη

επηκήθπλζε ηνπ ρξφλνπ απφζβεζεο ζηα 7.5 ρξφληα.

Σνλ Μάην ε ζπλερηδφκελε δπζαξέζθεηα άξρηζε λα εθθξάδεηαη κε έλα λέν θίλεκα δηακαξηπξίαο πνπ

δηνξγαλψζεθε κέζα απφ ζειίδεο θνηλσληθήο δηθηχσζεο θαη νλνκάζηεθε θίλεκα ησλ αγαλαθηηζκέλσλ. Οη

πνιίηεο πνπ ζπκκεηείραλ δηνξγάλσλαλ νγθψδεηο δηαδειψζεηο ζρεδφλ θαζεκεξηλά ζηηο πιαηείεο ησλ

κεγαιχηεξσλ πφιεσλ ηεο Διιάδαο. ηα κέζα Ηνπλίνπ ήξζαλ ζην θσο ζηνηρεία πνπ έδεηρλαλ κεγάιε απφθιηζε

ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο απφ ηνπο ζηφρνπο θαη ζεκαληηθή πζηέξεζε εζφδσλ .

Μεζνπξόζεζκν Πιαίζην Γεκνζηνλνκηθήο ηξαηεγηθήο 2012-2015

ηηο 29 Ηνπλίνπ 2011 ςεθίζηεθε απφ ηε Βνπιή ησλ Διιήλσλ ην "Μεζνπξφζεζκν Πιαίζην Γεκνζηνλνκηθήο

ηξαηεγηθήο 2012-2015".

Παθέην κέηξσλ Σν κεζνπξφζεζκν πξνβιέπεη κία ζεηξά απφ κέηξα γηα ηνλ πεξηνξηζκφ ησλ δαπαλψλ θαη αχμεζεο ησλ εζφδσλ.

Πεξηνξίδνληαη κηζζνινγηθέο θαη ιεηηνπξγηθέο δαπάλεο θαη πξνζηίζεληαη λέα θνξνινγηθά κέηξα. Ηδξχεηαη

νξγαληζκφο Απνθξαηηθνπνηήζεσλ (Σακείν Γεκφζηαο Πεξηνπζίαο) κε ζθνπφ ηελ αμηνπνίεζε ηεο δεκφζηαο

πεξηνπζίαο. ηφρνο είλαη έζνδα 50 δηο απφ απνθξαηηθνπνηήζεηο

ηα θνξνινγηθά κέηξα ηνπ κεζνπξφζεζκνπ πεξηιακβάλνληαλ ηα εμήο:

Αιιαγή θνξνινγηθήο θιίκαθαο κε επηβάξπλζε ζε φινπο φζνπο δειψλνπλ εηζφδεκα πάλσ απφ 8.000

Δπξψ

Έθηαηε εηζθνξά γηα φινπο φζνπο έρνπλ εηζφδεκα πάλσ απφ 12.000 Δπξψ

Μεηάβαζε ζε αλψηεξε θιίκαθα ΦΠΑ πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ εζηίαζεο.

Δπηβνιή θιηκαθσηήο αληηθεηκεληθήο δαπάλεο θαηνηθίαο

Δπηβνιή εηήζηνπ ηέινπο γηα ηνπο ειεχζεξνπο επαγγεικαηίεο θαη ηνπο επηηεδεπκαηίεο

Δπηβνιή εηδηθήο εηζθνξάο αιιειεγγχεο γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο αλεξγίαο χςνπο 2%

Δπηβνιή Δηδηθήο Δηζθνξάο πληαμηνχρσλ Δπηθνπξηθήο Αζθάιηζεο πνπ ζα παξαθξαηείηαη κεληαία:

Αχμεζε ηνπ πνζνζηνχ παξαθξάηεζεο ΛΑΦΚΑ ζε φιεο ηηο ζπληάμεηο άλσ ησλ 1450 επξψ, απφ 4% έσο

10% πνπ ίζρπε κέρξη ηφηε, ζε 6% έσο 14%.

ηα εξγαζηαθά ππήξμαλ επίζεο ζεκαληηθέο αιιαγέο

Θεζπίδεηαη κέηξν εξγαζηαθήο εθεδξείαο γηα νξγαληζκνχο πνπ θαηαξγνχληαη.

Όζνη πξνζιακβάλνληαη ρσξίο επαγγεικαηηθή εκπεηξία ζα ακείβνληαη κε κηζζφ ρακειφηεξν θαηά 20%

απφ ην φξην ηεο Δζληθήο πιινγηθήο χκβαζεο

ε δηάξθεηα ησλ ζπκβάζεσλ νξηζκέλνπ ρξφλνπ πεγαίλεη απφ ηα 2 ζηα 3 ρξφληα

Απνθιίζεηο από ηνπο ζηόρνπο θαη λέα κέηξα

Μέζα ζηνλ Ηνχιην ππήξμε ζχλνδνο θνξπθήο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο γηα λα αληηκεησπηζηεί ην πξφβιεκα

ρξένπο ηεο Διιάδαο αιιά θαη λα εμεπξεζνχλ ηξφπνη ζσξάθηζεο ηνπ Δπξψ απέλαληη ζε θεξδνζθνπηθέο

επηζέζεηο. Ζ ζχλνδνο θνξπθήο θαηέιεμε ηελ 21ε Ηνπιίνπ ζε ζπκθσλία λέαο δαλεηνδφηεζεο ηεο Διιάδαο. Ζ

[30]

ζπκθσλία πεξηιάκβαλε λέν δάλεην γηα ηελ ρψξα χςνπο 158 δηο Δπξψ. Απφ απηά ηα 109 δηο ζα πξνέιζνπλ απφ

ηελ ΔΔ θαη ην ΓΝΣ (49 δηο απφ απηά είλαη ην ππφινηπν απφ ην πξψην παθέην δηάζσζεο), 37 δηο απφ ηε

ζπκκεηνρή ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα, ελψ άιια 12 δηο ζα πξνέιζνπλ απφ ηελ επαλαγνξά νκνιφγσλ. Αθφκε

πξνβιέπεηαη ε επηκήθπλζε απφ 15 έσο θαη 30 ρξφληα ησλ νκνιφγσλ πνπ ιήγνπλ απφ ην άκεζν δηάζηεκα έσο

ην 2020.

ην ηέινο Απγνχζηνπ αλαθνηλψζεθε πσο ε νηθνλνκία ηεο Διιάδαο βξηζθφηαλ εθηφο ζηφρσλ, θαζψο ππήξρε

κεγάιε πζηέξεζε εζφδσλ θαη αχμεζε δαπαλψλ. Ζ θαηάζηαζε απηή ζπλεπηθνπξνχκελε θαη απφ ηελ απεηιή ηεο

ηξφηθαο γηα ηελ κε θαηαβνιή ηεο έθηεο δφζεο ηνπ δαλείνπ ηνπ πξψηνπ παθέηνπ δηάζσζεο, νδήγεζε ηελ

θπβέξλεζε ζε κία ζεηξά έθηαθησλ ζπκπιεξσκαηηθψλ κέηξσλ ηα νπνία αλαθνηλψζεθαλ θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ

επηεκβξίνπ.

ηα κέηξα πνπ αλαθνηλψζεθαλ πεξηιακβάλνληαη ηα εμήο:

Γηεχξπλζε ηνπ κέηξνπ ηεο εξγαζηαθήο εθεδξείαο θαη ζε νξγαληζκνχο πνπ δελ θαηαξγνχληαη

Νένο έθηαθηνο θφξνο ζηηο θαηνηθίεο πνπ ζα θαηαβάιιεηαη κέζσ ηνπ ινγαξηαζκνχ ηεο ΓΔΖ

Πεξηθνπή ζπληάμεσλ θαη κεγάιεο πεξηθνπέο ζην εθάπαμ

Νέεο πεξηθνπέο κηζζψλ ζην δεκφζην θαη εθαξκνγή εληαίνπ κηζζνινγίνπ

Μείσζε ηνπ αθνξνιφγεηνπ νξίνπ απφ ηηο 8.000€ ζηηο 5.000€

Άλνηγκα φισλ ησλ θιεηζηψλ επαγγεικάησλ

ηηο 20 Οθησβξίνπ ςεθίζηεθε απφ ην Διιεληθφ Κνηλνβνχιην ην πνιπλνκνζρέδην γηα ην λέν βαζκνιφγην-

κηζζνιφγην ηνπ δεκνζίνπ, ηηο κεηψζεηο ζε θχξηεο θαη επηθνπξηθέο ζπληάμεηο, ηηο κεηψζεηο ζην εθάπαμ, ηελ λέα

θνξνινγηθή θιίκαθα θαη ηηο αιιαγέο ζηα εξγαζηαθά.

Ζ πνξεία πξνο ην δεύηεξν Μλεκόλην

ηηο 23 Οθησβξίνπ ζπγθιήζεθε έθηαθηε ζχλνδνο θνξπθήο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο κε ζηφρν ηελ θαηάξηηζε

ελφο νξηζηηθνχ ζρεδίνπ αληηκεηψπηζεο ηεο θξίζεο ρξένπο ζηελ Δπξσδψλε. Ζ ζχλνδνο θαηέιεμε ζε ζπκθσλία

πνπ αλαθνηλψζεθε ηα μεκεξψκαηα ηεο 27εο Οθησβξίνπ θαη απέβιεπε ζε «θνχξεκα» θαηά 50% ηνπ ειιεληθνχ

ρξένπο θαη πξφζζεην παθέην βνήζεηαο πξνο ηελ Διιάδα χςνπο 130 δηο €. Με βάζε ηελ ζπκθσλία νη ηδηψηεο

ζα απνδερηνχλ ζε εζεινληηθή βάζε, κείσζε ηεο αμίαο ησλ ειιεληθψλ νκνιφγσλ πνπ δηαζέηνπλ θαηά 50%. Ζ

ζπκθσλία ζα ζπλνδεχεηαη απφ πξφγξακκα δεκνζηνλνκηθήο πξνζαξκνγήο κε δηάξθεηα κέρξη ην 2021 θαη

δεκηνπξγία κεραληζκνχ κφληκεο επνπηείαο ηεο Διιάδαο γηα ηελ ζπλερή παξαθνινχζεζε ηεο εθαξκνγήο ησλ

κεηαξξπζκίζεσλ. Παξάιιεια απνθαζίζηεθε ε αλαθεθαιαηνπνίεζε ησλ ειιεληθψλ ηξαπεδψλ κε πνζφ χςνπο

30 δηο € θαη αχμεζε θαηά έλα ηξηο € ησλ θεθαιαίσλ ηνπ Σακείνπ Υξεκαηνπηζησηηθήο ηαζεξφηεηαο.

Νέα Κπβέξλεζε Σελ 11 Ννεκβξίνπ 2011 ζρεκαηίδεηαη λέα θπβέξλεζεο ζπλεξγαζίαο. Σελ ίδηα πεξίνδν ε πξαγκαηηθή

νηθνλνκία ζπλέρηδε λα επηδεηλψλεηαη κε ηελ αλεξγία λα θαηαγξάθεη λέν ξεθφξ θαηά ηνλ κήλα Αχγνπζην

θηάλνληαο ην 18,4% θαη αθφκα πςειφηεξα θαηά ηνλ κήλα Ννέκβξην φπνπ έθηαζε, ζχκθσλα κε ηα ζηνηρεία

ηεο ΔΛΣΑΣ, ζην 20,9.

Νέα κέηξα

Σα λέα κέηξα πνπ ζπλνδεχνπλ ην δεχηεξν κλεκφλην εγθξίζεθαλ απφ ηελ Κπβέξλεζε ζηηο 10 Φεβξνπαξίνπ

2012 θαη πεξηιακβάλνπλ ηα εμήο:

Μείσζε θαηά 22% ηνπ θαηψηαηνπ κηζζνχ ζε φια ηα θιηκάθηα ηνπ βαζηθνχ κηζζνχ (απφ 751€ ζε 586€)

θαη 32% ζηνπο λενεηζεξρφκελνπο κέρξη 25 εηψλ.

[31]

Καηάξγεζε 150.000 ζέζεσλ εξγαζίαο απφ ην δεκφζην ηνκέα έσο ην 2015, εθ ησλ νπνίσλ 15.000 κέζα

ζην 2012.

Αηνκηθέο ή επηρεηξεζηαθέο ζπκβάζεηο εξγαζίαο αληί γηα ηηο θιαδηθέο. Άξζε κνληκφηεηαο ζε ΓΔΚΟ θαη

ππφ θξαηηθφ έιεγρν ηξάπεδεο.

Πεξηθνπέο ζπληάμεσλ, επηδνκάησλ, δαπαλψλ πγείαο, άκπλαο, ιεηηνπξγηψλ ηνπ Κξάηνπο θαη εθινγψλ.

Καηάξγεζε ησλ Οξγαληζκψλ Δξγαηηθήο Καηνηθίαο θαη Δζηίαο.

Αχμεζε αληηθεηκεληθψλ αμηψλ θαη ελνπνίεζε θφξσλ ζηα αθίλεηα.

Πιήξεο άλνηγκα 20 θιεηζηψλ επαγγεικάησλ.

Αχμεζε ησλ εηζηηεξίσλ ζηηο Αζηηθέο πγθνηλσλίεο θαη ζηνλ ΟΔ θαηά 25%.

Κιείζηκν 200 εθνξηψλ, θαηάξγεζε θνξναπαιιαγψλ θαη ρακεινχ ΦΠΑ ζηα λεζηά.

Σν δεχηεξν Μλεκφλην ςεθίζηεθε απφ ηε βνπιή ηηο πξψηεο πξσηλέο ψξεο ηεο 13εο Φεβξνπαξίνπ 2012.

Δθινγηθέο αλακεηξήζεηο θαη λέα θπβέξλεζε

Σνλ Μάην θαη ηνλ Ηνχλην ηνπ 2012 έγηλαλ δχν εθινγηθέο αλακεηξήζεηο πνπ νδήγεζαλ ζε ξηδηθή αιιαγή ηνπ

πνιηηηθνχ ηνπίνπ θαη λέα θπβέξλεζε ζπλεξγαζίαο ηξηψλ θνκκάησλ.

Μεζνπξόζεζκν Πιαίζην Γεκνζηνλνκηθήο ηξαηεγηθήο 2013-2016

ηηο 7 Ννεκβξίνπ 2012 ππεξςεθίζηεθε απφ ηε βνπιή, ην κεζνπξφζεζκν πιαίζην δεκνζηνλνκηθήο ζηξαηεγηθήο

2013-2016 . Πξνέβιεπε κέηξα χςνπο 18,9 δηο Δπξψ, απφ ηα νπνία ηα 9,4 δηο αθνξνχζαλ ην έηνο 2013.

ην παθέην κέηξσλ πεξηιακβάλνληαλ κεηαμχ άιισλ:

Αχμεζε ησλ νξίσλ ειηθίαο ζπληαμηνδφηεζεο θαηά 2 έηε, απφ 1-1-2013

Μείσζε ζηηο ζπληάμεηο απφ 5 έσο θαη 15%, απφ ηα 1.000 επξψ θαη άλσ

Μεηψζεηο ζην εθάπαμ έσο 83%

Καηάξγεζε ηεο θαζνιηθφηεηαο ηεο Δζληθήο Γεληθήο πιινγηθήο χκβαζεο Δξγαζίαο

Καηάξγεζε ησλ Γψξσλ Υξηζηνπγέλλσλ θαη Πάζρα, φπσο θαη ησλ επηδνκάησλ αδείαο γηα ηνπο

δεκνζίνπο ππαιιήινπο θαη ζπληαμηνχρνπο

Μείσζε ρξφλνπ πξνεηδνπνίεζεο γηα απνιχζεηο ζε 4 αληί 6 κήλεο

Πεξηθνπέο ζηα εηδηθά κηζζνιφγηα

Έληαμε ζην εληαίν κηζζνιφγην ησλ εξγαδνκέλσλ ζηηο ΓΔΚΟ

Δθαξκνγή δηαζεζηκφηεηαο ελφο έηνπο, κε κεησκέλν κηζζφ ζε κφληκνπο ππαιιήινπο ηνπ δεκνζίνπ, νη

ζέζεηο ησλ νπνίσλ θαηαξγνχληαη.

Καηάξγεζε ησλ πνιπάξηζκσλ νηθνγελεηαθψλ επηδνκάησλ θαη αληηθαηάζηαζήο ηνπο απφ ην εληαίν

επίδνκα ζηήξημεο ηέθλσλ.

Αχμεζε θφξνπ ζην πγξαέξην θίλεζεο θαηά 23 ιεπηά.

Δηζαγσγή έθηαθηεο εηζθνξάο ζηα θσηνβνιηατθά.

Αληίηηκν 25 επξψ γηα εηζαγσγή ζε λνζνθνκείν.

[32]

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3ν

ΑΡΘΡΑ ΓΗΑ ΣΗ ΔΠΗΠΣΧΔΗ ΣΖ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΚΡΗΖ ΣΖΝ

ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΚΟΗΝΧΝΗΑ

Ο θνηλσληθόο αληίθηππνο ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο

ε ραιεπνχο θαηξνχο νηθνλνκηθήο θξίζεο, ε Διιάδα αγσλίδεηαη λα βγεη ληθήηξηα απφ ην νηθνλνκηθφ αδηέμνδν

ζην νπνία βξίζθεηαη θαη λα δηαςεχζεη ηηο Καζζάλδξεο πνπ κηινχλ γηα ελδερφκελε πηψρεπζε. Κάλνληαο κηα

αλαδξνκή ζην παξειζφλ, κπνξνχκε λα παξαηεξήζνπκε φηη ε Διιάδα είλαη κηα ρψξα ε νπνία έρεη βξεζεί θαηά

θαηξνχο ζε πιεζψξα θαηαζηάζεσλ νηθνλνκηθήο θξίζεο, φπσο θαηαζηξνθέο θαη πνιέκνπο.

Μηα νηθνλνκηθή θξίζε, φπσο είλαη ινγηθφ, έρεη πάξα πνιιέο ζπλέπεηεο ζε αξθεηνχο ηνκείο θαη ηδηαίηεξα ζηνλ

νηθνλνκηθφ. Όινη καο παξαηεξνχκε ζηα ΜΜΔ, δηάθνξνπο νηθνλνκνιφγνπο λα αλαθέξνληαη δηθαηνινγεκέλα

ζηα νηθνλνκηθά πξνβιήκαηα ηεο ρψξαο καο.

Αλαιχνπλ ηελ ππάξρνπζα θαηάζηαζε θαη πξνζπαζνχλ λα βξνπλ ηξφπνπο γηα ηελ απνθπγή κηαο πιήξνπο

νηθνλνκηθήο απνηπρίαο ηεο ρψξαο. Χζηφζν, θαλείο δελ αλαθέξεηαη ζηηο θνηλσληθέο επηπηψζεηο πνπ έρεη ε

θξίζε ζηνπο Έιιελεο. Μηα ηέηνηα αλαθνξά, απνηειεί αξκνδηφηεηα ησλ θνηλσληνιφγσλ θαη είλαη ε ψξα λα

πάξνπκε ηε ζθπηάιε.

Φηηάρλνληαο ην πάδι ησλ θνηλσληθψλ επηπηψζεσλ ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο, εχθνια κπνξνχκε λα

παξαηεξήζνπκε φηη ε αλεξγία απνηειεί ηνλ ηνκέα πνπ πιήηηεηαη πεξηζζφηεξν απφ ηέηνηεο θαηαζηάζεηο.

Υηιηάδεο άλζξσπνη έραζαλ θαη πξφθεηηαη λα ράζνπλ ηηο δνπιείεο ηνπο εμαηηίαο απηήο ηεο λέαο πνιηηηθήο

θαηάζηαζεο.

Άλζξσπνη κε νηθνγέλεηεο θαη παηδηά δελ κπνξνχλ λα θαιχςνπλ ηηο βαζηθέο ηνπο αλάγθεο θαη λα ιχζνπλ ηα

βηνπνξηζηηθά ηνπο πξνβιήκαηα. Υηιηάδεο λένη άλζξσπνη κε πηπρία θαη κε, βιέπνπλ φηη δελ κπνξνχλ λα έρνπλ

κηα αμηνπξεπή δσή.

Οη πεξηζζφηεξνη πηπρηνχρνη δελ έρνπλ πιένλ ην δηθαίσκα λα δνπλ ηνπο θφπνπο ηφζσλ ρξφλσλ (ζπνπδέο) λα

επνδψλνληαη, ηφζν ζε επαγγεικαηηθφ φζν θαη πλεπκαηηθφ επίπεδν.

Ζ αλεξγία ζην ηέινο ηνπ 2013, ζχκθσλα κε ηηο έξεπλεο ζα θηάζεη ην 28% πνπ απνηειεί πνζνζηφ ξεθφξ! Ζ

κφλε ιχζε γηα απηνχο ηνπο αλζξψπνπο είλαη ε κεηαλάζηεπζε, ε νπνία απνηειεί απφξξνηα ηνπ θαηλφκελνπ ηεο

αλεξγίαο, θαζψο θαη κία αθφκα καθξνπξφζεζκε θνηλσληθή ζπλέπεηα ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο.

Οη λένη άλζξσπνη ζα επηδηψμνπλ ηελ πξαγκάησζε ησλ ζηφρσλ ηνπο θαη ησλ νλείξσλ ηνπο ζε άιιεο ρψξεο ηνπ

εμσηεξηθνχ εθφζνλ ε γελέηεηξα ρψξα ηνπο δελ κπνξεί λα γίλεη αξσγφο ζε κηα ηέηνηα δηαδηθαζία. Δπηπξφζζεηα,

[33]

έξεπλεο δείρλνπλ φηη απμήζεθε ην πνζνζηφ ησλ αλζξψπσλ νη νπνίνη θαηαθεχγνπλ ζε θνηλσληθά δίθηπα

θξνληίδαο κε ζθνπφ λα θαιχςνπλ ηηο βαζηθέο ηνπο αλάγθεο.

Ζ ζπκκεηνρή ησλ Διιήλσλ ζηα ζπζζίηηα ηεο εθθιεζίαο απνηειεί ην 40%. Οη πεξηζζφηεξνη απφ απηνχο είλαη

άλζξσπνη νη νπνίνη βξίζθνληαη θνληά ζηελ ειηθία ζπληαμηνδφηεζεο.

Ζ εγθιεκαηηθφηεηα είλαη έλα άιιν θνκκάηη ηεο θνηλσληθήο δσήο ην νπνίν επεξεάδεηαη εμαηηίαο ηεο

νηθνλνκηθήο χθεζεο. Οη άλζξσπνη γηα λα δήζνπλ ζα πξνβνχλ ζε εγθιεκαηηθέο πξάμεηο γηα λα θαηαθέξνπλ λα

εμαζθαιίζνπλ ηα πξνο ην δελ.

Σέηνηεο πξάμεηο κπνξεί λα είλαη θινπέο, θαζψο θαη αλζξσπνθηνλίεο. Όηαλ ζπκβαίλνπλ ηέηνηα γεγνλφηα ζε κηα

θνηλσλία, θαηαξξέεη ην ζχζηεκα αμηψλ θαη ην ζχζηεκα θνηλσληθνχ ειέγρνπ αδπλαηεί λα ειέγμεη ηελ φιε

θαηάζηαζε. Πιένλ, αξρίδνπκε λα κηιάκε γηα κηα δνθεξή θαη ρανηηθή θνηλσληθή πξαγκαηηθφηεηα.

Χο πγεία, ζχκθσλα κε ηνλ Παγθφζκην Οξγαληζκφ Τγείαο νξίδεηαη φρη κφλν ε απνπζία λφζνπ αιιά θαη ε

θαηάζηαζε ηεο ςπρνθνηλσληθήο επεμίαο. Έηζη ινηπφλ γίλεηαη αληηιεπηφ φηη ε νηθνλνκηθή θξίζε θαη νη

επηπηψζεηο ηεο ζα επεξεάζνπλ ηε ζσκαηηθή, ςπρηθή θαη θνηλσληθή πγεία.

Ζ ζπκπεξηθνξά ησλ αλζξψπσλ είλαη έλα άιιν εμίζνπ ζεκαληηθφ θνκκάηη ην νπνίν πιήηηεηαη απφ ηελ

νηθνλνκηθή θξίζε. ηελ ηδέα ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο, νη άλζξσπνη ληψζνπλ άγρνο, αλαζθάιεηα θαη θφβν γηα ην

ηη κέιεη γελέζζαη. ηε ζπλέρεηα, ληψζνπλ ζπκφ γηα απηνχο πνπ έθεξαλ ηε ρψξα ζε κηα ηέηνηα θαηάζηαζε.

Ζ νηθνλνκηθή θξίζε πξνθαιεί πξνβιήκαηα ζηηο δηαπξνζσπηθέο ζρέζεηο ησλ αλζξψπσλ, φπσο θνηλσληθφ

απνθιεηζκφ, έξηδεο ζην νηθνγελεηαθφ πεξηβάιινλ, δπζιεηηνπξγηθφ ρεηξηζκφ δχζθνιψλ θαηαζηάζεσλ φπσο ην

άγρνο, αξλεηηθέο ζθέςεηο.

Δπίζεο ζε ζνβαξέο θαηαζηάζεηο κπνξεί λα πξνθιεζεί θαηάζιηςε, θαζψο θαη δηάθνξα ζσκαηηθά πξνβιήκαηα

(αυπλίεο, ζσκαηηθή έληαζε). Σν νηθνλνκηθφ ρξένο είλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθφο παξάγνληαο πνπ πξνδηαζέηεη ζε

θαηάζιηςε. Σέινο, δελ πξέπεη λα μερλάκε φηη νη θαθνί νηθνλνκηθνί δείθηεο είλαη αλάινγνη κε ηελ θαθή πγεία,

γη’ απηφ ε θηψρεηα ζεσξείηαη δηεζλψο ε πξψηε αηηία ζαλάηνπ .

Λφγσ ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο, απμάλεηαη θαη ε ζλεζηκφηεηα. Ζ νηθνλνκηθή θξίζε νδεγεί ζε κία ζεκαληηθή

αχμεζε ηνπ πνζνζηνχ ησλ απηνθηνληψλ, ε νπνία ζρεηίδεηαη πάληα κε ηελ αχμεζε ηεο αλεξγίαο. Όκσο θαη ηα

γεληθφηεξα πνζνζηά ζλεζηκφηεηαο ηνπ πιεζπζκνχ, θαίλεηαη λα επεξεάδνληαη απφ ηηο νηθνλνκηθέο δπζθνιίεο

ηηο νπνίεο βηψλεη κηα ρψξα.

χκθσλα κε έξεπλεο πνπ έγηλαλ ζηελ Δπξψπε, ε νηθνλνκηθή χθεζε επεξεάδεη ηα πνζνζηά ζλεζηκφηεηαο θαη

παξαηεξήζεθε φηη γηα θάζε αχμεζε 1% ζηελ αλεξγία, ππάξρεη αχμεζε 0,8 % ζηηο απηνθηνλίεο. Ζ δσή θαη ε

πξνζσπηθφηεηα ηνπ ζχγρξνλνπ αλζξψπνπ βαζίδνληαη πάλσ ζηελ εξγαζία θαη ζηελ νηθνλνκηθή ηνπ θαηάζηαζε.

Ζ εξγαζία βνεζά θαηά πνιχ ζηε ζπγθξφηεζε ηεο ηαπηφηεηάο ηνπ, θαζψο θαη ηεο γεληθφηεξεο εηθφλαο ηνπ. Με

αθεηεξία ηα πξνβιήκαηα ζηελ εξγαζία, μεδηπιψλεηαη φιν ην θνπβάξη ησλ θνηλσληθψλ επηπηψζεσλ πνπ έρεη ε

νηθνλνκηθή θξίζε ζηνπο αλζξψπνπο.

Ζ πνιηηεία πξέπεη λα δψζεη ην ρέξη ζε φινπο εκάο ηνπο θεξέιπηδεο θνηλσληνιφγνπο γηα λα κπνξέζνπκε λα

ζηεξίμνπκε ηνπο πνιίηεο, λα βξεζνχκε θνληά ηνπο, λα αθνπγθξαζηνχκε ηα πξνβιήκαηά ηνπο, ηηο αλεζπρίεο

ηνπο θαη λα πξνζπαζήζνπκε κέζα απφ αλαιχζεηο, πξνηάζεηο θαη παξεκβάζεηο λα βειηηψζνπκε φζν είλαη

δπλαηφλ ηε δχζθνιε θαηάζηαζε ηελ νπνία δνχκε.

Κιείλνληαο, αμίδεη λα αλαθέξσ φηη ε νηθνλνκηθή θξίζε πέξα απφ ηα αξλεηηθά απνηειέζκαηα ζε νηθνλνκία θαη

θνηλσλία, απνηειεί θαη κηα επθαηξία γηα θνηλσληθή αιιαγή. Δίλαη κηα πξφθιεζε γηα ηελ απνδφκεζε κηαο

ζαζξήο λννηξνπίαο θαη ζπκπεξηθνξάο θαη ηελ αλάδεημε κηαο πγηνχο ζπιινγηθήο ζπλείδεζεο, ε νπνία ζα καο

βνεζήζεη λα πάκε κπξνζηά θαη λα πξννδεχζνπκε. Μαζαίλνληάο απφ ηα ιάζε ηνπ παξειζφληνο, κπνξνχκε λα

πξνρσξήζνπκε ζηε δηακφξθσζε άιισλ λννηξνπηψλ νη νπνίεο ζα καο βνεζήζνπλ ζηε δεκηνπξγία κηαο

θαιχηεξεο θνηλσλίαο. ( Θενδσξόπνπινο Υξήζηνο , Κνηλσληνιόγνο)

[34]

Οη επηπηώζεηο ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο ζηελ θαζεκεξηλή δσή ησλ νηθνγελεηώλ. Αλαπφθεπθηα ην θιίκα ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο ζηελ Διιάδα αληαλαθιάηαη θαη κέζα ζηελ νηθνγέλεηα, ηελ

επεξεάδεη θαη ηε δηαηαξάζζεη θαη κάιηζηα ζε κηα πεξίνδν θαηά ηελ νπνία ε νηθνγέλεηα κεηαζρεκαηίδεηαη θαη

επαλαπξνζδηνξίδεηαη δηαξθψο ζε έλα θφζκν ζε κεηάβαζε. Ζ θξίζε απηή είλαη πνιχ πην δχζθνια δηαρεηξήζηκε

κέζα ζηηο νηθνγέλεηεο γηαηί ηα κέιε ηεο βξίζθνληαη αληηκέησπα κε κηα πξαγκαηηθφηεηα πνιχπινθε θαη

πνιπδηάζηαηε ε νπνία επηβάιιεηαη απφ έμσ θαη δελ παξάγεηαη ελδννηθνγελεηαθά. Δπηπιένλ, πξφθεηηαη γηα

θξίζε ηελ νπνία δελ κπνξνχλ λα θαηαλνήζνπλ πιήξσο ζε φιεο ηηο δηαζηάζεηο ηεο θαη έηζη αηζζάλνληαη φιν θαη

πην αλήκπνξα λα αληαπνθξηζνχλ γεληθφηεξα ζηηο απαηηήζεηο απηψλ ησλ αιιαγψλ.

ρέδηα “επηβίσζεο”

Παξά ην γεγνλφο φηη νη αξλεηηθέο επηπηψζεηο ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο πιήηηνπλ πεξηζζφηεξν ηηο νηθνλνκηθά

θαη θνηλσληθά αζζελέζηεξεο νκάδεο, φπσο είλαη νη γπλαίθεο θαη ηα άηνκα ή λνηθνθπξηά ρακεινχ εηζνδήκαηνο –

φπσο είλαη ε πιεηνλφηεηα ησλ λνηθνθπξηψλ κε κφλεο κεηέξεο -,νη πεξηζζφηεξεο νηθνγέλεηεο αληηκεησπίδνπλ

δπζθνιίεο, πξνζπαζνχλ λα θηηάμνπλ ζρέδηα “επηβίσζεο” θαη λα βξνπλ ςχρξαηκα ηξφπνπο γηα λα δηαρεηξηζζνχλ

ηε θξίζε, ρσξίο φκσο απηφ λα είλαη δπλαηφλ γηα φιεο.

ηελ πξνζπάζεηα λα κελ πεξηθφςνπλ ηα απαξαίηεηα, αιιάδνπλ ζπρλά ηνλ ηξφπν δσήο ηνπο. Γηα παξάδεηγκα,

νξηζκέλεο νηθνγέλεηεο πνπ λνηθηάδνπλ θαηνηθία κεηαθνκίδνπλ ζε θηελφηεξν ζεκείν ή ζε θαηνηθία κε

ρακειφηεξα έμνδα ζπληήξεζεο θαη θφζηνο ελνηθίνπ ή επηζηξέθνπλ ζηνλ ηφπν θαηαγσγήο ηνπο κφληκα.

Γελ ιείπνπλ θαη νη πεξηπηψζεηο πνπ ιφγσ αλεξγίαο αλαγθάζηεθαλ λα πνπιήζνπλ ηελ θαηνηθία ηνπο ή λα

ππάξρεη θίλδπλνο θαηάζρεζήο ηεο. «Δίκαη 58 ρξνλψλ θαη είλαη ε πξψηε θνξά πνπ κέλσ άλεξγνο. Σν ρεηξφηεξν

είλαη φηη ήκνπλ πςειφκηζζνο θαη έρσ αλνηρηεί πνιχ». «Απιψο θαιχπηνπκε ηα ιεηηνπξγηθά καο έμνδα ζηελ

νηθνγέλεηα. Σίπνηα πεξηζζφηεξν. Μέρξη ζηηγκήο δελ θάςακε βαζηθά πξάγκαηα, κφλνλ δχν εμσζρνιηθέο

δξαζηεξηφηεηεο ησλ παηδηψλ».

Δπίζεο, ζπλήζεο επηινγή γηα ηνλ πεξηνξηζκφ εμφδσλ ζηελ νηθνγέλεηα είλαη ε αλαγθαζηηθή παξακνλή ζην ζπίηη

θαη ε εμεχξεζε ελαιιαθηηθψλ δηεμφδσλ γηα ηνλ ειεχζεξν ρξφλν.

«Πξνζπαζνχκε λα μεράζνπκε απηά πνπ μέξακε». «Δπηβηψλσ γηαηί πάληα έβιεπα ην πνηήξη κηζνγεκάην. Σψξα

πνπ αλαγθαζηηθά δνπιεχσ part –time έρσ ρξφλν λα θάλσ θάπνηα πξάγκαηα πνπ ήζεια. Να πξνζθέξσ

εζεινληηθά ζε κηα νξγάλσζε γηα παηδηά κε αλαπεξίεο, λα αζρνιεζψ ιίγν πεξηζζφηεξν κε ηα παηδηά κνπ, λα

αθνζησζψ πεξηζζφηεξν ζηηο πξνζσπηθέο κνπ ζρέζεηο …». «Ζ θξίζε ήηαλ επθαηξία λα αλαδεηήζνπκε ηξφπνπο

δηαζθέδαζεο πνπ δελ θνζηίδνπλ, λα μαλααλαθαιχςνπκε ηηο καδψμεηο ζε ζπίηηα , λα μαλαζθεθηνχκε ηηο

θαηαλαισηηθέο καο ζπλήζεηεο πνπ καο νδήγεζαλ εδψ, λα απνπνηεζνχκε ηα «δήζελ» εζηηαηφξηα ή φηη δελ έρεη

νπζηαζηηθή πνηφηεηα, ηελ επίδεημε θαη ηα θηξκάηα ξνχρα».

«Βγαίλσ ζηελ αγνξά κφλνλ φηαλ έρσ ρξήκαηα θαη απνθαζίδσ απφ πξηλ πφζα ζα δηαζέζσ..πξνζπαζψ λα κελ

αγνξάδσ πξάγκαηα πνπ κπνξψ λα δαλεηζηψ, φπσο ξνχρα ησλ παηδηψλ απφ θίιεο, ή λα ηα θάλσ κφλε κνπ».

«Σν βηνηηθφ καο επίπεδν έρεη πέζεη αιιά ιέσ φηη είκαζηε ηπρεξνί πνπ έρνπκε αθφκα δνπιεηά….. Θέισ λα

είκαη ζπλεπήο κε ηνπο ινγαξηαζκνχο, αιιά δελ κπνξψ πάληνηε….»

Δίλαη πξνθαλέο φηη ε θξίζε δεκηνπξγεί πεξηζζφηεξα ππεξρξεσκέλα λνηθνθπξηά πνπ αδπλαηνχλ λα

αληαπνθξηζνχλ ζε βαζηθά έμνδα δηαβίσζεο θαη ρξεζηκνπνηνχλ ηνλ δαλεηζκφ γηα λα δηαηεξήζνπλ έλα

αμηνπξεπέο επίπεδν δηαβίσζεο. Όπσο ππάξρνπλ θαη νηθνγέλεηεο πνπ ε νηθνλνκηθή θξίζε άιιαμε άξδελ ηελ ήδε

δχζθνιε δσή ηνπο θαη ηηο νδήγεζε ζηηο νπξέο ησλ ζπζζηηίσλ, ζηα θνηλσληθά ηαηξεία θαη θαξκαθεία, ζηα

θνηλσληθά παληνπσιεία, ζηηο ηξάπεδεο ξνπρηζκνχ θαη ζε άιια δίθηπα θαη δνκέο αιιειεγγχεο.

Απφ ηελ νηθνλνκηθή ζηελ νηθνγελεηαθή θξίζε ε απφζηαζε δελ είλαη κεγάιε.

Ζ εξγαζία πνπ απνηεινχζε κηα ζηαζεξά γηα αξθεηά άηνκα, πνπ έθεξλε ζηελ νηθνγέλεηα αζθάιεηα θαη

ηθαλνπνίεζε, δελ είλαη πηα ηφζν δεδνκέλε. Οχηε ε δηαξθήο θαηαλάισζε. Απηή ε κεηάβαζε απνηειεί κηα

θξίζε πνπ κπνξεί λα απνθαιχςεη πξνυπάξρνληα πξνβιήκαηα ζηελ νηθνγέλεηα θαζψο θαη λα νδεγήζεη ζε

[35]

ζπγθξνχζεηο, άγρνο, αλαζηάησζε, απνμέλσζε θαη ελδερνκέλσο ζε επαλατεξάξρεζε αλαγθψλ. «Σν κφλν πνπ

ίζσο θαηαθέξνπκε λα θεξδίζνπκε κέζα απφ ηελ θξίζε είλαη λα επαλαπξνζδηνξίζνπκε ηηο πξαγκαηηθέο αλάγθεο

θαη αμίεο καο θαη λα εζηηάζνπκε ζηηο ζεκαληηθέο πηπρέο ηεο δσήο καο».

Ζ έθβαζε ηεο κεηάβαζεο εμαξηάηαη απφ ηελ νξγάλσζε ηεο νηθνγέλεηαο θαη ηνλ ηξφπν πνπ ζα

επαλαπξνζδηνξίζεη ηηο αλάγθεο, ηηο αμίεο θαη ηηο πξαθηηθέο ηεο έηζη ψζηε λα εληάμεη ιεηηνπξγηθά ηηο αιιαγέο

πνπ επηθέξεη ε νηθνλνκηθή θξίζε ζηελ λέα ηεο θαζεκεξηλφηεηα. Απηφ είλαη ην «θαιφ» ζελάξην. χκθσλα,

φκσο κε δεδνκέλα άιισλ θξαηψλ, ππάξρεη θαη άιιν ζελάξην πνπ άξρηζε λα δηαθαίλεηαη ήδε θαη εδψ. Ζ

νηθνλνκηθή θξίζε κπνξεί λα δεκηνπξγήζεη πξνβιήκαηα ζηηο νηθνγέλεηεο, φπσο αχμεζε ηεο βίαο. πηζαλφηεηα

ρξήζεο νπζηψλ –λφκηκσλ ή κε - θαη άιισλ κνξθψλ εζηζκνχ, φπσο είλαη ηα ηπρεξά παηρλίδηα, αιθνφι θαη

ςπρνθάξκαθα. «Δλψ ηα πεγαίλακε θαιά σο δεπγάξη, ην γεγνλφο φηη δελ κπνξνχκε λα δηαηεξήζνπκε ηνλ παιηφ

ηξφπν δσήο καο έθεξε ζπκνχο, εληάζεηο, επηζεηηθφηεηα, αθφκα θαη βία…» Δηδηθφηεξα, ηα ηπρεξά παηρλίδηα

ιεηηνπξγνχλ σο κία θαληαζησζηθή επέλδπζε ή ειπίδα ζπζζψξεπζεο πινχηνπ, ηδηαίηεξα γηα αλζξψπνπο πνπ

δελ βιέπνπλ άιιεο δηεμφδνπο ζηε δσή ηνπο.

Πάλησο ε θξίζε κπνξεί λα επεξεάζεη ηε ζρέζε δεπγαξηψλ πνπ δελ ζηεξίδεηαη ζε θάηη νπζηαζηηθφ θαη ζηηο

νπνίεο θπξηαξρεί κηα γεληθφηεξε ηάζε θαηαλάισζεο θαη απφθηεζεο πιηθψλ αγαζψλ. Γεληθφηεξα δχζθνια

αληηκεησπίδνπλ ηηο ζπλέπεηεο ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο δεπγάξηα ζηα νπνία πξνυπήξρε έιιεηκκα επηθνηλσλίαο,

έληαζε θαη βία.

Αλαηξνπέο ζηηο έκθπιεο ζρέζεηο

Ζ ζρέζε ησλ δεπγαξηψλ δνθηκάδεηαη ζηελ επνρή ηεο θξίζεο θαζψο ζπρλά ε κείσζε ηεο νηθνλνκηθήο δχλακεο

ηνπ άληξα αλαηξέπεη ηα δεδνκέλα. Πνιχ πεξηζζφηεξν αλ ηαπηφρξνλα ππάξρεη νηθνλνκηθή ηζρπξνπνίεζε ηεο

γπλαίθαο. Σν «αλ δελ δνπιεχεηο δελ αμίδεηο» είλαη έλα κήλπκα πνπ έρεη ηδηαίηεξε ζεκαζία γηα ηνπο άλδξεο

θαζψο παξαδνζηαθά είλαη βαζηθφ ζπζηαηηθφ ηεο αλδξηθήο ηαπηφηεηάο ηνπο θαη ζπλδέεηαη κε ηελ απηνεθηίκεζή

ηνπο. Πνιινί άλδξεο ράλνληαο ηε δνπιεηά ηνπο ή κέξνο ηνπ εηζνδήκαηφο ηνπο ληψζνπλ κεηνλεθηηθά.

Πάλησο νη γπλαίθεο θαη νη άληξεο έρνπλ ζπλήζσο δηαθνξεηηθή ζρέζε κε ην ρξήκα θαη κπνξεί λα δίλνπλ

δηαθνξεηηθφ λφεκα ζηελ θξίζε. Οη γπλαίθεο ζπρλά ζρεηίδνπλ ηα ρξήκαηα πεξηζζφηεξν κε ηελ αζθάιεηα θαη

ηελ ηθαλφηεηα λα θξνληίδνπλ ηα παηδηά θαη ηελ νηθνγέλεηά ηνπο απ’ φηη κε ηελ ηαπηφηεηά ηνπο. Φπζηθά απηέο

νη γεληθεχζεηο δελ κπνξεί λα ηζρχνπλ γηα φιεο ηηο γπλαίθεο θαη φινπο ηνπο άλδξεο.

ίγνπξα ε νηθνλνκηθή θξίζε πιήηηεη ζε κεγαιχηεξν βαζκφ ηηο εξγαδφκελεο γπλαίθεο, νη νπνίεο φρη κφλν

απνιχνληαη πξψηεο ζε πεξίνδν θξίζεο ή ππνακείβνληαη,

αιιά απμάλνληαη θαη νη πεξηπηψζεηο βίαο θαη ζεμνπαιηθήο παξελφριεζεο ζηελ εξγαζία. Ζ απψιεηα ηεο

ακεηβφκελεο εξγαζίαο, ε επηζθάιεηα ή ε επηδείλσζε ησλ ζπλζεθψλ εξγαζίαο θαη ε γεληθή ξεπζηφηεηα

ππξνδνηνχλ γεληθφηεξνπο επαλαπξνζδηνξηζκνχο ησλ έκθπισλ ζρέζεσλ. «Δίκαη κηα απφ ηηο εξγαδφκελεο

γπλαίθεο πνπ καο έπιεμε πξψηεο ε θξίζε. Γελ θζάλεη πνπ έραζα ηε δνπιεηά κνπ, λνηψζσ φηη αλαηξέπνληαη θαη

φζα κε θφπν θαηάθεξα λα θαηαθηήζσ ζηε ζρέζε κνπ κε ηνλ άλδξα κνπ… Πίζσ μαλά ζε παιηνχο ξφινπο;.».

Πάξα πνιιέο γπλαίθεο επηζηξέθνπλ ζην ζπίηη, ή δελ έρνπλ θαλ ηελ επθαηξία λα βγνπλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο θαη

απηφ κπνξεί λα έρεη επίδξαζε, ηφζν ζηνλ θαηακεξηζκφ ηεο νηθηαθήο επζχλεο θαη ηεο θξνληίδαο γηα ηελ

αλαηξνθή ησλ παηδηψλ, φζν θαη ζηνπο ξφινπο ησλ θχισλ. Σαπηφρξνλα απμάλεη ε θηψρεηα ησλ γπλαηθψλ θαη

ηηο θαζηζηά εμαξηψκελεο απφ ηνλ άλδξα παξαγσγφ εηζνδήκαηνο ζηελ νηθνγέλεηα (αλ πξφθεηηαη γηα δηγνλετθή

νηθνγέλεηα θαη αλ ν άλδξαο έρεη δνπιεηά...).

Γεληθφηεξα, ε νηθνλνκηθή θξίζε δεκηνπξγεί ζνβαξά πξνβιήκαηα ζε ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ζηελ ηζφηεηα ησλ

δπν θχισλ θαζψο κεηψλνληαη νη πξνυπνινγηζκνί πνπ δηαηίζεληαη γηα ηελ πινπνίεζε ησλ πνιηηηθψλ ηζφηεηαο,

ππνβαζκίδνληαη, ζπξξηθλψλνληαη ή θαηαξγνχληαη αξθεηέο θνηλσληθέο ππεξεζίεο θαη απεηιείηαη αθφκα θαη ε

πνηνηηθή ιεηηνπξγία νξηζκέλσλ βαζηθψλ ηνκέσλ ηεο θαζεκεξηλφηεηαο πνπ θαιχπηνπλ θνηλσληθέο αλάγθεο θαη

ππνδνκέο.

Παξάηαζε ηεο παξακνλήο ζην νηθνγελεηαθό λνηθνθπξηό γηα ηα λεαξά άηνκα Πνιιά λεαξά άηνκα –πνπ δελ κεηαλαζηεχνπλ γηα εμεχξεζε εξγαζίαο- παξαηείλνπλ ηελ παξακνλή ηνπο ζην

[36]

νηθνγελεηαθφ λνηθνθπξηφ θαζψο δελ βξίζθνπλ δνπιεηά θαη αλαβάιινπλ ηε δεκηνπξγία νηθνγέλεηαο –θαη ζε

απηφ ζπλππνινγίζηε φηη ζηελ Διιάδα ηα λεαξά άηνκα παξέκελαλ πνιχ πεξηζζφηεξν ζηα νηθνγελεηαθά

λνηθνθπξηά ζπγθξηηηθά κε άιιεο ρψξεο ηεο Δπξψπεο, «Σα παηδηά καο πνπ είλαη γχξσ ζηα 30 είλαη αθφκα ζην

παηξηθφ θαη ηα ραξηδηιηθψλνπκε εκείο. Ο κεγάινο απνιχζεθε θαη ε κηθξή δελ βξίζθεη δνπιεηά. κε ζπνπδέο θαη

κεηαπηπρηαθά ζην εμσηεξηθφ. Γηα δηθή ηνπο νηθνγέλεηα, νχηε πνπ λα ην ζθέθηνληαη ηψξα.. Δίλαη κέζα ζην

άγρνο, ζηελ θαηάζιηςε θαη ζην ζπκφ θαη δελ μέξνπλ πψο λα ηα ρεηξηζηνχλ..»

Πνιιέο νηθνγελεηαθέο δηαδξνκέο καηαηώλνληαη

Υσξίο κέρξη ζηηγκήο λα έρνπκε εξεπλεηηθά δεδνκέλα ζηελ Διιάδα γηα λα ην ηεθκεξηψζνπκε, ππνζέηνπκε απφ

καξηπξίεο φηη ππάξρνπλ πνιιά δεπγάξηα πνπ δελ κπνξνχλ λα ρσξίζνπλ κέζα ζηε δίλε ηεο θξίζεο –αλ θαη ην

επηζπκνχλ – γηαηί δελ κπνξνχλ λα αληηκεησπίζνπλ ηα έμνδα δχν λνηθνθπξηψλ. «Ήκαζηαλ νπζηαζηηθά ζε

δηάζηαζε θαη έλα βήκα πξηλ ην δηαδχγην. Αλαβάιιεηαη επ’ αφξηζηνλ. Πψο λα αληηκεησπίζνπκε ηα έμνδα δχν

λνηθνθπξηψλ; Δίκαζηε ζπλερψο ζε έληαζε θαη ζε ζπγθξνχζεηο θαη απηφ δελ είλαη θαιφ γηα ηα παηδηά ζηελ

ηειηθή..».

Απηφ είλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθφ θαζψο ε κεγάιε αιιαγή ζηελ έλλνηα ηεο νηθνγέλεηαο είλαη φηη φιν θαη

πεξηζζφηεξν απμάλεηαη ζήκεξα ε επηζπκία γηα δηακφξθσζε ηεο δηθήο καο δσήο έμσ απφ δεζκεπηηθέο

παξαδφζεηο, δηαθαλνληζκνχο θαη ηδαληθά κνληέια. Πνιιέο νηθνγελεηαθέο δηαδξνκέο καηαηψλνληαη ή δηαλχνληαη

κε δηαθνξεηηθφ ηξφπν ιφγσ ηεο αβεβαηφηεηαο πνπ πξνθαιεί ε θξίζε θαη ε αλαδήηεζε ηεο «δηθήο καο δσήο»

γίλεηαη φιν θαη πην δχζθνιε.

ηελ πεξίπησζε ρσξηζκνχ/δηαδπγίνπ ή ζηελ πεξίπησζε ησλ αλχπαληξσλ κεηέξσλ, νη κφλεο κεηέξεο δελ

κπνξνχλ λα βαζίδνληαη ηφζν πνιχ ζηελ επξχηεξε νηθνγέλεηα πνπ παξαδνζηαθά ζηήξηδε θαζψο δελ κπνξεί

πιένλ λα αληαπνθξηζεί ζηνλ ίδην βαζκφ νηθνλνκηθά ιφγσ αλεξγίαο ή κείσζεο ησλ εηζνδεκάησλ.

Σν ιεγφκελν άηππν δίθηπν ππνζηήξημεο πνπ αλαπιήξσλε κέρξη ηψξα πνιιά απφ ηα θελά ηεο θνηλσληθήο

πνιηηηθήο ζηελ Διιάδα αξρίδεη λα θαηαξξέεη.

Πάλησο, ε επηζηξνθή ζηελ «παηξηθή» εζηία είλαη πεξηζζφηεξν απφ παιηά κηα αλαγθαζηηθή δηαδξνκή γηα

αξθεηέο γπλαίθεο κε παηδηά πνπ ρσξίδνπλ. «Πάσ πίζσ ινηπφλ ζηε κακά κνπ….» πνπ ηξαγνπδάεη ε Αξιέηα,

ρσξίο φκσο απηφ λα ζεκαίλεη φηη είλαη επηζπκεηή δηαδξνκή. Γίλεηαη ιηγφηεξν απφ επηινγή θαη πεξηζζφηεξν απφ

αλάγθε. «Γξνζηά ζηελ απηνδηάζεζε θαη ζηελ αλεμαξηεζία καο είλαη ε θξίζε...».

Καηά ηε γλψκε κνπ, παξά ην γεγνλφο φηη νη ζπληξνθηθέο ζρέζεηο γίλνληαη φιν θαη πην δχζθνιεο θαη ν γνλετθφο

ξφινο επαλαπξνζδηνξίδεηαη δηαξθψο, ηδηαίηεξα ζηε ζεκεξηλή ζπγθπξία ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο πξέπεη λα

απνθηήζνπκε ηελ ηθαλφηεηα λα δηαρεηξηδφκαζηε κε επηηπρία ηηο αλαζθάιεηεο, ηηο αιιειεμαξηήζεηο θαη ηελ

ακνηβαηφηεηα πην ελεξγά ζηηο δσέο καο έηζη ψζηε λα έρνπκε κηα νηθνγελεηαθή δσή πνπ λα είλαη πεξηζζφηεξν

ζπκβαηή κε ηηο αλάγθεο θαη ηηο επηζπκίεο καο.

(Γήκεηξα Κνγθίδνπ , θαζεγήηξηα θαη θνζκεηόξηζζα ηεο Παηδαγσγηθήο ρνιήο ηνπ ΑΠΘ)

[37]

Φπρνινγηθέο επηπηώζεηο ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο

Σα νηθνλνκηθά πξνβιήκαηα θαη νη δπζρέξεηεο πνπ αληηκεησπίδνπκε ηνλ θαηξφ απηφ ζπλνδεχνληαη φπσο είλαη

θπζηθφ απφ έληνλν άγρνο πνπ κπνξεί λα νδεγήζεη ζε ζνβαξφηεξα ςπρνινγηθά δεηήκαηα θαη ζε αχμεζε ησλ

πξνβιεκάησλ ςπρηθήο πγείαο, ηφζν ζηελ Διιάδα φζν θαη ζην εμσηεξηθφ.

Έξεπλα πνπ πξαγκαηνπνίεζε ην Παλεπηζηήκην ηεο Ομθφξδεο θαη δεκνζίεπζαλ νη Financial Times ζπλδέεη ηελ

αλεξγία ζε πνζνζηφ 25% ηφζν κε ηε λνζεξφηεηα αιιά θαη ηε ζλεζηκφηεηα ησλ πιεζπζκψλ πνπ πιήηηνληαη

νηθνλνκηθά θαη αλαδεηθλχεη φηη ε νηθνλνκηθή θξίζε ζε 26 ρψξεο ηεο Δπξψπεο απφ ην 1970 έσο θαη ην 2007

ζπλδέεηαη κε ζεκαληηθή αχμεζε ζηηο ςπρηθέο δηαηαξαρέο θαη ζηνλ αιθννιηζκφ.

Ζ νηθνλνκηθή θξίζε έρεη ήδε αθήζεη πνιινχο αλζξψπνπο άλεξγνπο θαη ηα πνζνζηά αλεξγίαο απμάλνληαη

δηαξθψο. Δδψ θαη ρξφληα, απφ ην 1985, είλαη γλσζηή ε ζπζρέηηζε κεηαμχ αλεξγίαο θαη ζπλαηζζεκαηηθψλ θαη

αγρψδε δηαηαξαρψλ. Έξεπλεο δείρλνπλ φηη ζηηο εηαηξίεο πνπ έγηλαλ πεξηθνπέο κηζζψλ ή απνιχζεηο,

δηπιαζηάζηεθαλ ηα ζπκπηψκαηα θαηαζιίςεσλ θαη ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο κάιηζηα θαηαγξάθεθαλ πην

έληνλα ζπκπηψκαηα ζε απηνχο πνπ δνχζαλ ππφ ηελ απεηιή ηεο απφιπζεο, παξά ζε φζνπο πξαγκαηηθά

απνιχζεθαλ.

Ζ λέα απηή νηθνλνκηθή ηάμε πξαγκάησλ είλαη κείδνλνο ςπρηθήο ζεκαζίαο, θαζψο φιν θαη πεξηζζφηεξνη

άλζξσπνη δπζθνιεχνληαη λα δηαρεηξηζηνχλ ηηο αιιαγέο πνπ επηθέξνπλ ηα νηθνλνκηθά κέηξα θαη ράλνπλ ηελ

εκπηζηνζχλε ηνπο, ηελ αίζζεζε ζηαζεξφηεηαο θαη αζθάιεηαο.

Τπνινγίδεηαη πσο ζηνλ ηειεπηαίν ρξφλν έρεη ππάξμεη, ιφγσ ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο, κηα αχμεζε ησλ

θξνπζκάησλ ησλ αγρψδε δηαηαξαρψλ (γεληθεπκέλε αγρψδεο δηαηαξαρή, θξίζεηο παληθνχ, θνβίεο) ηεο ηάμεσο

ηνπ 15% φπνπ πνιινί άλζξσπνη δπζθνιεχνληαη λα ιεηηνπξγήζνπλ ζηελ θαζεκεξηλφηεηα ηνπο θνβνχκελνη πσο

δελ ζα κπνξέζνπλ λα αληαπεμέιζνπλ ζηελ νηθνλνκηθή θξίζε.

Καζψο ν θφζκνο βηψλεη φιν θαη πην έληνλα ηελ αλαζθάιεηα θαη ην θφβν ζε κηα δπζνίσλε νηθνλνκηθή πεξίνδν,

παξνπζηάδνληαη ζεκαληηθέο επηπηψζεηο ζηε ςπρηθή δηάζεζε, λεπξψζεηο, θαηαζιίςεηο, θξίζεηο παληθνχ, θνβίεο

αιιά θαη επηπηψζεηο νξγαληθέο θαη ζσκαηνπνηήζεηο (πνλνθέθαινη, έιθνο, θνιίηηδεο θ.ιπ.). Όηαλ ν άλζξσπνο

ληψζεη πσο δελ κπνξεί λα αληηδξάζεη ζε θαηαζηάζεηο θαη φηη είλαη εθηφο ηνπ ειέγρνπ ηνπ, ε κάρε γηα επηβίσζε

ζηαδηαθά εμαζζελεί νδεγψληαο ηνλ ζε παζεηηθφηεηα, δπζζπκία, αίζζεζε καηαηφηεηαο θαη αληθαλφηεηαο,

νδεγνχκελνη έηζη ζε πςειά πνζνζηά θαηάζιηςεο θαη απφζπξζεο.

ηελ πεξίπησζε ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο πνπ απεηιεί κε θαηαζηξνθή, είλαη έληνλε ε αίζζεζε ηεο απψιεηαο,

φπνπ φπσο θαη ζην πέλζνο ραξαθηεξίδεηαη απφ ηα αθφινπζα κεηαβαηηθά ζηάδηα:

Άξλεζε ( ην άηνκν αξλείηαη λα απνδερηεί ηελ θαηάζηαζε, εμαθνινπζεί θαη ζπκπεξηθέξεηαη ζαλ λα κελ

έρεη αιιάμεη ηίπνηα) –

[38]

Θπκφο ( ην άηνκν επεξεάδεηαη άκεζα κε ηα λέα κέηξα, γίλεηαη ν θίλδπλνο πεξηζζφηεξν ππαξθηφο,

θνηλσληθή, πξνζσπηθή θξίζε) –

Γηαπξαγκάηεπζε (αιιαγή ζηε ζηάζε δσήο) –

Καηάζιηςε (ην άηνκν πηζηεχεη πσο δελ έρεη ειπίδεο λα ην μεπεξάζεη) –

Απνδνρή (ε ζχζηαζε κηαο λέαο πξαγκαηηθφηεηαο ζε αηνκηθφ θαη ζπιινγηθφ επίπεδν) –

Κιείζηκν (θπξηαξρία ζηα φπνηα αξλεηηθά ζπλαηζζήκαηα επέθεξε ε θξίζε, ζπλέρηζε δσή καο κε λέεο

βάζεηο).

Οη θαηλνχξγηεο ζπλζήθεο θέξνπλ λέα θαη άγλσζηα δεδνκέλα γηα ηε δσή καο, πξάγκα πνπ απφ κφλν ηνπ

πξνθαιεί κηα αλαζθάιεηα αιιά θαη κηα αίζζεζε πεξηνξηζκνχ ησλ δπλαηνηήησλ καο. Ζ αγαλάθηεζε, ε

καηαίσζε, ε κνλαμηά θαη ν θφβνο είλαη θπξίσο ηα ζπλαηζζήκαηα πνπ βηψλεη θάπνηνο κε ζνβαξά νηθνλνκηθά

πξνβιήκαηα. Αθφκα θαη νη άλζξσπνη πνπ δελ έρνπλ πιεγεί απφ απηήλ, θαληαζησηηθά θαη κφλν ππφ ηεο

επηθείκελε απψιεηα, κπνξεί λα δηαηαξαρζνχλ, εκθαλίδνληαο λεπξψζεηο κε αγρσηηθά θαη κειαγρνιηθά ζηνηρεία.

Αξλεηηθέο ζθέςεηο, θαηεγνξίεο πξνο ηνπο άιινπο θαη θαηαζηξνθνινγίεο γηα ην κέιινλ κπνξεί λα καο

νδεγήζνπλ ζην λα αηζζαλζνχκε πνιχ ρεηξφηεξα θαη λα καο απνπξνζαλαηνιίζνπλ απφ ηνλ επνηθνδνκεηηθφ

ζρεδηαζκφ θαη ηελ επίιπζε ησλ πξνβιεκάησλ πνπ αληηκεησπίδνπκε. Σν ππεξβνιηθφ άγρνο, νη ηχςεηο, ε ληξνπή

θαη άιια αξλεηηθά ζπλαηζζήκαηα φηαλ είλαη ζπλερή θαη παξαηεηακέλα κπνξνχλ λα καο απνηξέςνπλ απφ

παξαγσγηθέο ελέξγεηεο θαη λα καο νδεγήζνπλ ζην λα αηζζαλφκαζηε αθφκα πην αβνήζεηνη.

Ζ απειπηζία πνπ ληψζεη θάπνηνο κέζα ζε απηή ηελ θαηάζηαζε είλαη δηθαηνινγεκέλε αιιά ην πσο αληηδξνχκε

έρεη λα θάλεη κε ηηο πεπνηζήζεηο καο. Σν παξάδνμν είλαη πσο κε ην λα θαηαλνήζνπκε ηη είλαη απηφ πνπ δελ

κπνξνχκε λα αιιάμνπκε, κπνξνχκε αληίζηνηρα λα απνδερηνχκε ηνπο ηξφπνπο κε ηνπο νπνίνπο κπνξνχκε κέρξη

έλα ζεκείν λα ειέγμνπκε ηε δσή καο.

Δθφζνλ θάπνηεο ζπλζήθεο δελ αιιάδνπλ, πξέπεη λα βξνχκε ηνπο ηξφπνπο λα είκαζηε θαιά, πγηείο θαη

ηζνξξνπεκέλνη κέζα ζε απηέο.

Ζ αμηνιφγεζε θαη ε θαηαπνιέκεζε ησλ ζθέςεσλ θαη ζπκπεξηθνξψλ πνπ δηαηεξνχλ θαη εληζρχνπλ ηα αξλεηηθά

ζπλαηζζήκαηα είλαη κηα πξψηε γξακκή πξνζέγγηζεο γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ ςπρνινγηθψλ επηπηψζεσλ ηεο

νηθνλνκηθήο θξίζεο. Δίλαη ζεκαληηθφ λα ρξεζηκνπνηήζνπκε ην κπαιφ καο γηα λα θαζνξίζνπκε ην πξφβιεκα

ζηε ζσζηή ηνπ δηάζηαζε, απαγνξεχνληαο ζηα θαηαθιπζκηαία αξλεηηθά ζπλαηζζήκαηα λα καο παξαζχξνπλ.

Ζ επηβνιή ηεο ινγηθήο ζθέςεο πάλσ ζηελ ζπλαηζζεκαηηθή αληίδξαζε ηνπ άγρνπο επαλεμεηάδνληαο κε ηε

ινγηθή ηνπο πξαγκαηηθνχο θηλδχλνπο πνπ ζεσξεί ην άηνκν πσο ζα αληηκεησπίζεη ιφγσ ηεο θξίζεο, πνχ θαη κε

πνηφλ ηξφπν ζα ηνλ επεξεάζνπλ θαη αλ πξαγκαηηθά νη θίλδπλνη απηνί είλαη ηφζν άκεζνη, είλαη κηα βαζηθή

επαλεμέηαζε πνπ ζα ηνλ βνεζήζεη ζηε ιήςε απνθάζεσλ κε θαζαξφ λνπ θαη ζην λα απνθηήζεη κηα πην

ςχρξαηκε καηηά πξνο ην κέιινλ.

Οη άλζξσπνη ηνπο δχζθνινπο απηνχο θαηξνχο πνπ αγσλίδνληαη λα θαιχςνπλ ηηο αλάγθεο ηνπο ζπρλά κπνξεί λα

αλαβάιινπλ επηζθέςεηο ζε ηαηξνχο (ςπρίαηξνη θαη ςπρνιφγνη) θαη εηδηθνχο γηα πξνβιήκαηα ζσκαηηθήο ή θαη

ςπρηθήο πγείαο πνπ δελ ζεσξνχλ θαη ηφζν ζνβαξά ή πηζηεχνπλ πσο ζα θχγνπλ απφ κφλα ηνπο. Απηφ φκσο

κπνξεί ζηε ζπλέρεηα λα επηδεηλψζεη ηελ θαηάζηαζε ηεο πγείαο ηνπο, νδεγψληαο κε ηε ζεηξά ηνπ ζε πςειφηεξα

επίπεδα άγρνπο θαη θαηάζιηςεο.

Δίλαη ζρεδφλ ζίγνπξν πσο δηαλχνπκε κηα αβέβαηε επνρή αιιά ε δηαρείξηζε ησλ πξνβιεκάησλ ηψξα ή θαη ζην

κέιινλ είλαη ζεκαληηθά πην δχζθνιε γηα απηνχο πνπ δελ βάδνπλ ηελ πγεία ηνπο ζε πξνηεξαηφηεηα.

Γξ Άξηεκηο Ξαλζάθε Κιηληθόο Φπρνιόγνο DPsych

πκβνπιεπηηθή Φπρνιόγνο – Φπρνζεξαπεύηξηα

[39]

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4ν

ΤΝΕΝΣΕΤΞΗ ΣΟΤ ΔΗΜΑΡΧΟΤ ΟΦΑΔΩΝ Ε ΕΡΩΣΗΜΑΣΑ ΠΟΤ

ΣΕΘΗΚΑΝ ΑΠΟ ΣΟΤ ΜΑΘΗΣΕ ΓΙΑ ΣΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΗ

ΔΡΧΣΖΖ: Δίλαη δηαπηζησκέλν φηη ε εγθιεκαηηθφηεηα είλαη έλα θνκκάηη ηεο θνηλσληθήο δσήο ην νπνίν

επεξεάδεηαη εμαηηίαο ηεο νηθνλνκηθήο χθεζεο.

Κάπνηνη άλζξσπνη πξνβαίλνπλ ζε εγθιεκαηηθέο πξάμεηο γηα λα θαηαθέξνπλ λα εμαζθαιίζνπλ ηα πξνο ην δελ.

Σέηνηεο πξάμεηο κπνξεί λα είλαη ζπλήζσο νη θινπέο, αιιά θαη νη αλζξσπνθηνλίεο.

πκβαίλνπλ ηέηνηα γεγνλφηα ζηελ θνηλσλία ηνπ Γήκνπ νθάδσλ; Απμήζεθε ε εγθιεκαηηθφηεηα απηήο ηεο

κνξθήο ζην Γήκν νθάδσλ ηα ρξφληα ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο;

ΑΠΑΝΣΗΗ: ε περιόδουσ οικονομικισ κρίςθσ παρατθρείται το φαινόμενο τθσ αφξθςθσ τθσ παραβατικότθτασ και εγκλθματικότθτασ ςτισ κοινωνίεσ. Από αυτό το φαινόμενο δεν μποροφςε να εξαιρεκεί ο Διμοσ οφάδων. Όντωσ τα τελευταίο διάςτθμα ζχει αυξθκεί θ εγκλθματικότθτα χωρίσ να φτάνει ςε ακραίεσ μορφζσ κυρίωσ αυξικθκαν οι κλοπζσ (χαλκοφ , μεταςχθματιςτών τθσ ΔΕΘ ) .

ΔΡΧΣΖΖ: Λφγσ ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο, απμάλεηαη θαη ε ζλεζηκφηεηα. Ζ νηθνλνκηθή θξίζε νδεγεί ζε κία

ζεκαληηθή αχμεζε ηνπ πνζνζηνχ ησλ απηνθηνληψλ, ε νπνία ζρεηίδεηαη πάληα κε ηελ αχμεζε ηεο αλεξγίαο.

Όκσο θαη ηα γεληθφηεξα πνζνζηά ζλεζηκφηεηαο ηνπ πιεζπζκνχ, θαίλεηαη λα επεξεάδνληαη απφ ηηο νηθνλνκηθέο

δπζθνιίεο ηηο νπνίεο βηψλεη κηα ρψξα.

χκθσλα κε ηηο ππεξεζίεο ζαο έρνπκε αχμεζε ηεο ζλεζηκφηεηαο ζην Γήκν νθάδσλ ηα πέληε ηειεπηαία

ρξφληα;

ΑΠΑΝΣΖΖ: Δεν ζχω ςτοιχεία ότι θ κνθςιμότθτα ζχει αυξθκεί ςτο Διμο οφάδων τα τελευταία χρόνια . Όμωσ ζχουμε αυτά τα χρόνια αυτοκτονίεσ κάποιων ατόμων που πικανόν να ζχουν ςχζςθ με τθν οικονομικι (ανεργία, χρζθ, κλπ)

ΔΡΧΣΖΖ: Ζ αλεξγία απνηειεί ην κεγαιχηεξν πξφβιεκα ζηε δχζθνιε επνρή πνπ δνχκε. Υηιηάδεο άλζξσπνη

ράλνπλ ή πξφθεηηαη λα ράζνπλ ηηο δνπιεηέο ηνπο εμαηηίαο ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο.

Άλζξσπνη κε νηθνγέλεηεο θαη παηδηά, πνπ είλαη άλεξγνη δελ κπνξνχλ λα θαιχςνπλ ηηο βαζηθέο ηνπο αλάγθεο

θαη λα ιχζνπλ ηα βηνπνξηζηηθά ηνπο πξνβιήκαηα. Υηιηάδεο λένη άλζξσπνη κε πηπρία θαη κε, βιέπνπλ φηη δελ

κπνξνχλ λα έρνπλ κηα αμηνπξεπή δσή. Πσο βνεζάεη ν Γήκνο νθάδσλ ηνπο άλεξγνπο ζπκπνιίηεο καο;

ΑΠΑΝΣΗΗ: H ανεργία είναι το ςφγχρονο ζγκλθμα που αντλείται και ςτθν περιοχι μασ. Κλείνουν καταςτιματα και άνκρωποι χάνουν τισ δουλειζσ τουσ. Εμείσ ςαν Διμοσ δεν μποροφμε να το λφςουμε. Μόνο με κάποια Προγράμματα από τθν Ευρώπθ που υλοποιοφμε για ανζργουσ ςυμπολίτεσ μασ βοθκάμε ςτθν μείωςθ τθσ ανεργίασ . υγκεκριμζνα τρζχουν ιδθ ςτο Διμο μασ 3 προγράμματα για ανζργουσ και ευάλωτεσ κοινωνικζσ ομάδεσ (γυναίκεσ, Ρομά κ.λπ) τα οποία επιδοτοφνται από τθν Ευρωπαϊκι Ζνωςθ.

[40]

ΔΡΧΣΖΖ: Ζ αλεξγία ζην ηέινο ηνπ 2013, ζχκθσλα κε ηηο έξεπλεο ζα θηάζεη ην 30% πνπ απνηειεί πνζνζηφ

ξεθφξ! Ζ κφλε ιχζε γη’ απηνχο ηνπο αλζξψπνπο είλαη ε κεηαλάζηεπζε, ε νπνία απνηειεί απφξξνηα ηνπ

θαηλφκελνπ ηεο αλεξγίαο, θαζψο θαη κία αθφκα θνηλσληθή ζπλέπεηα ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο.

Οη λένη θπξίσο άλζξσπνη ζα επηδηψμνπλ ηελ πξαγκάησζε ησλ ζηφρσλ ηνπο θαη ησλ νλείξσλ ηνπο ζε άιιεο

ρψξεο ηνπ εμσηεξηθνχ εθφζνλ ζηελ Διιάδα δελ κπνξνχλ λα βξνπλ εξγαζία. Τπάξρνπλ θάηνηθνη ηνπ Γήκνπ

νθάδσλ πνπ ιφγσ αλεξγίαο κεηαλάζηεπζαλ

ζε άιιεο ρψξεο ηεο Δπξψπεο θπξίσο;

ΑΠΑΝΣΖΖ: Δεν ζχουμε ςυγκεκριμζνα ςτοιχειά από τισ υπθρεςίεσ του Διμου. Όμωσ όπωσ γνωρίηουμε κάποιοι ςυμπολίτεσ πιγαν ςτθν Γερμανία και Αμερικι για εργαςία , επειδι ιταν μακροχρόνια άνεργοι ςτον τόπο μασ.

ΔΡΧΣΖΖ: Ζ δσή ησλ αλζξψπσλ ζηα κεγάια αζηηθά θέληξα ηεο ρψξαο έγηλε πάξα πνιχ δχζθνιε ιφγσ ηεο

νηθνλνκηθήο θξίζεο θαη πνιινί επηζηξέθνπλ ζηα ρσξηά ηνπο.

Παξαηεξήζεθε απηφ ην θαηλφκελν ζην Γήκν νθάδσλ ηα ηειεπηαία ρξφληα;

Δπέζηξεςαλ , δειαδή , ιφγσ ηεο αλεξγίαο, ζηα ρσξηά ηνπ Γήκνπ θάηνηθνη πνπ δνχζαλ ζε κεγαινππφιεηο ηεο

ρψξαο καο γηα λα αζρνιεζνχλ θπξίσο κε αγξνηηθέο εξγαζίεο θαη λα δήζνπλ αλζξψπηλα;

ΑΠΑΝΣΗΗ: Ναι υπάρχουν ςτοιχεία από τισ υπθρεςίεσ του Διμου , ότι επιςτρζφουν κάποιοι άνκρωποι για μεταδθμότευςθ για να αςχολθκοφν με τθν γεωργία και τθν κτθνοτροφία. Αυτοί οι

άνκρωποι ιρκαν ςτο Διμο για πλθροφορίεσ, αν υπάρχουν δθλαδι προγράμματα που να βοθκάνε για

υλοποίθςθ νζων καλλιεργειών κ.λπ. Ο Διμοσ μασ ανταποκρίκθκε και ςτουσ βοικθςε, δίνοντασ πλθροφορίεσ

για να ενταχκοφν ςε κάποια προγράμματα .

ΔΡΧΣΖΖ: Οη πεξηθνπέο δαπαλψλ πνπ θάλνπλ νη πνιίηεο ζε δηάθνξνπο ηνκείο θαη δξαζηεξηφηεηεο ηεο

δσήο, κε θπξηφηεξνπο ηνλ ηνκέα ηεο ςπραγσγίαο, ηεο έλδπζεο & ππφδεζεο θαη ηεο αλαςπρήο, θάπνηνη δε

αθφκα θαη ζε πξντφληα super market έρνπλ δεκηνπξγήζεη κεγάιν πξφβιεκα ζηελ αγνξά.

Έθιεηζαλ επηρεηξήζεηο ( εκπνξηθά θαηαζηήκαηα , θαθέ- bar , super market , βηνηερλίεο θιπ) ζην Γήκν

νθάδσλ ιφγσ ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο ;

ΑΠΑΝΣΗΗ: Ναι, ζχουν κλείςει πολλά εμπορικά καταςτιματα δθμιουργώντασ προβλιματα ςτθν περιοχι μασ διότι μζνουν άνεργοι άνκρωποι. Κάκε κατάςτθμα που κλείνει ςτθν πόλθ μασ αυξάνει τθν ανεργία διότι απολφονται και εργαηόμενοι εκτόσ από τουσ ίδιουσ τουσ επιχειρθματίεσ που χάνουν τισ επιχειριςεισ τουσ λόγω οικονομικισ κρίςθσ.

ΔΡΧΣΖΖ: Σν θεληξηθφ θξάηνο αληηκεησπίδεη κεγάια νηθνλνκηθά πξνβιήκαηα (ρξένπο, δεκνζηνλνκηθά,

ξεπζηφηεηαο, θ.ιπ. ).

Πψο απηφ ην γεγνλφο επεξεάδεη ην Γήκν καο;

Τπάξρεη επαξθήο ρξεκαηνδφηεζε;

Τπάξρνπλ πεξηθνπέο θνλδπιίσλ πξνο ην Γήκν νθάδσλ , εηδηθφηεξα γηα ηηο αλάγθεο ησλ ζρνιείσλ θαη ησλ

θέληξσλ πγείαο;

ΑΠΑΝΣΗΗ: Θ χρθματοδότθςθ από το κεντρικό κράτοσ μειώκθκε κατά 60-70%

[41]

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 5ν

ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ

πκπεξαζκαηηθά κπνξεί λα ζεσξεζεί φηη νη πησρεχζεηο είλαη κέξνο ηνπ ζπζηήκαηνο. Δίλαη θπζηθφ

επαθφινπζν κηαο νηθνλνκίαο ε νπνία βξίζθεηαη ζε αθκή, θάπνηα ζηηγκή λα παξαθκάζεη θαη λα μεθηλήζεη μαλά

απφ ηελ αξρή. Σν δηεζλέο πνιηηηθννηθνλνκηθφ ζχζηεκα ίζσο θαη λα πξνθαιεί ηηο νηθνλνκηθέο θξίζεηο θαη ηα

δεκφζηα ειιείκκαηα γηα λα ππάξρεη κηα ηζνξξνπία. Αξρηθά πξνζπαζεί λα δηαιχζεη ηελ παξαγσγή. Δπίζεο,

δαλείδεη αθεηδψο ην θξάηνο γηα αλάπηπμε θαη δεκφζηα έξγα ηα νπνία πξννξίδνληαη λα πεξάζνπλ ζην κέιινλ ζε

ηδηψηεο. ηε ζπλέρεηα κέζσ ηνπ ηδησηηθνχ δαλεηζκνχ δεκηνπξγεί ζηνπο πνιίηεο κία αίζζεζε επθνξίαο θαη

πινχηνπ ψζηε νη πνιίηεο λα κελ αληηιεθζνχλ ηηο αξλεηηθέο ζπλέπεηεο ηεο νηθνλνκηθήο θαηαζηξνθήο πνπ

ζπληειείηαη απφ ηελ δηάιπζε ηεο παξαγσγήο θαη απφ ηνλ δαλεηζκφ ηνπ θξάηνπο.

ήκεξα, ζε ζρέζε κε ην παξειζφλ, ε Διιάδα βηψλεη ηελ νηθνλνκηθή ρξενθνπία αιιά κε δηαθνξεηηθνχο

φξνπο. Δάλ παξαηεξήζνπκε ηηο παξαπάλσ ηζηνξηθέο πεξηφδνπο γίλεηαη αληηιεπηφ φηη ε Διιάδα ηνπ 2010 , φζνλ

αθνξά ην βηνηηθφ επίπεδν, δελ έρεη κεγάιε ζρέζε κε απηή ηνπ 1827, ηνπ 1843 , ηνπ 1890 θαη ηνπ 1930. Όκσο

ππάξρνπλ θάπνηεο ζεκαληηθέο νκνηφηεηεο νη νπνίεο νδήγεζαλ ζε θαηάζηαζε νηθνλνκηθήο θξίζεο.

Γχν βαζηθέο είλαη φηη θχξηα αηηία παξακέλεη ην πςειό δεκόζην ρξένο ζην νπνίν νθείιεηαη ε δχζθνιε

νηθνλνκηθή θαηάζηαζε ηεο ρψξαο ζε θάζε επνρή θαη ν ξόινο ησλ μέλσλ δπλάκεσλ, πνπ επεκβαίλνπλ ζηα

εζσηεξηθά ηνπ θξάηνπο.

ε θάζε πεξίνδν ε δεκνζηνλνκηθή πνιηηηθή ήηαλ ζρεδφλ αλεμέιεγθηε θαη νη επηπηψζεηο ζηελ πνξεία ηεο

νηθνλνκίαο ήηαλ άκεζεο. Γηα ράξε ηνπ εθζπγρξνληζκνχ ηεο ρψξαο ζε θάζε πεξίνδν ην δεκφζην ρξένο

δηνγθσλφηαλ θαη νη πξνυπνινγηζκνί ήηαλ ειιεηκκαηηθνί.

Άιια βαζηθά αίηηα πνπ ζπλέβαιαλ ζηελ νηθνλνκηθή θξίζε θάζε πεξηφδνπ είλαη φηη πέξα απφ ηελ εζσηεξηθή

θξίζε ππάξρεη θαη κηα παγθφζκηα νηθνλνκηθή θξίζε ε νπνία παξαζέξλεη ηα αδχλακα θξάηε.

Ζ θαηάξξεπζε ηνπ ρξεκαηηζηεξίνπ ηεο Νέαο Τφξθεο ην 1929 θαη ε νηθνλνκηθή θξίζε ηνπ 2007 πνπ μέζπαζε

ζηελ Ακεξηθή. Χο απνηέιεζκα είραλ λα επεξεάζνπλ θαη ηηο ρψξεο ηηο Δπξψπεο θαη κέζα ζε απηέο θαη ηελ

Διιάδα.

Σν αζηαζέο πνιηηηθφ ζχζηεκα θαη ε έληνλε δπζαξέζθεηα ηνπ ειιεληθνχ ιανχ απέλαληη ζε απηφ είλαη άιιν

έλα θνηλφ ζεκείν ησλ πεξηφδσλ απηψλ. ε ζπλδπαζκφ κε ηηο νηθνλνκηθέο ζηξαηεγηθέο ηεο εθάζηνηε

θπβέξλεζεο νδεγνχλ ζε κία αλαπνηειεζκαηηθή πνιηηηθή γηα ηε ρψξα.

Βέβαηα ε βαζηθή δηαθνξά κε ζήκεξα είλαη φηη ε Διιάδα πιένλ αλήθεη ζηε δψλε ηνπ επξψ θαη κηα

ελδερφκελε ρξενθνπία ηεο ρψξαο καο ζα παξέζεξλε θαη άιιεο επξσπατθέο ρψξεο νη νπνίεο βξίζθνληαη ζε

παξφκνηα θαηάζηαζε. Θα δεκηνπξγνχληαλ έηζη έλα ληφκηλν ρξενθνπηψλ ζηελ Δπξσδψλε πνπ ίζσο νδεγνχζε

θαη ζηε δηάιπζε ηεο, θάηη ην νπνίν δελ ζα ήζειαλ λα ζπκβεί ηα αλεπηπγκέλα θξάηε ηεο Δπξψπεο.

πλνςίδνληαο, νη παγθφζκηεο νηθνλνκηθέο θξίζεηο πνπ εκθαλίδνληαη ζε θάζε πεξίνδν ζε ζπλδπαζκφ κε ην

ηδηφηππν πνιηηηθφ ζχζηεκα, ην νπνίν επηθξαηεί εδψ θαη ρξφληα ζηε ρψξα καο, θαη ην ζπλερή δαλεηζκφ.

νδήγεζαλ ηελ Διιάδα ζηελ θξίζε.

Ζ αλνηθνδφκεζε θαη ε αλαδφκεζε ηεο θνηλσλίαο θαη ηεο νηθνλνκίαο είλαη νη βαζηθέο πξνυπνζέζεηο γηα λα

εμέιζεη ε ρψξα απφ ηε δεηλή νηθνλνκηθή ζέζε ζηελ νπνία βξίζθεηαη.

[42]

ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ - ΓΗΚΣΤΟΓΡΑΦΗΑ

Αξγνιηθή Αξρεηαθή Βηβιηνζήθε Ηζηνξίαο & Πνιηηηζκνχ , Ννεκβξίνπ 1, 2012 , - Οηθνλνκηθέο

θξίζεηο θαη ρξενθνπία (19νο – 20νο αηψλαο)

Γεληθή Γξακκαηεία ηεο Δζληθήο ηαηηζηηθήο Τπεξεζίαο ηεο Διιάδνο, ΔΛΣΑΣ, 2010, «Έξεπλα

εηζνδήκαηνο θαη ζπλζεθψλ δηαβίσζεο ησλ λνηθνθπξηψλ 2009, Κίλδπλνο θηψρεηαο», Γειηίν Σχπνπ.

Γεληθή Γξακκαηεία ηεο Δζληθήο ηαηηζηηθήο Τπεξεζίαο ηεο Διιάδνο, ΔΛΣΑΣ, 2010, «Έξεπλα

εηζνδήκαηνο θαη ζπλζεθψλ δηαβίσζεο ησλ λνηθνθπξηψλ έηνπο 2009, Γείθηεο ζπλζεθψλ

δηαβίσζεο», Γειηίν Σχπνπ.

Γεληθή Γξακκαηεία ηεο Δζληθήο ηαηηζηηθήο Τπεξεζίαο ηεο Διιάδνο, ΔΛΣΑΣ, 2010, «Έξεπλα

εηζνδήκαηνο θαη ζπλζεθψλ δηαβίσζεο ησλ λνηθνθπξηψλ έηνπο 2008, Υξεκαηνπηζησηηθφο

απνθιεηζκφο θαη ππεξρξέσζε ησλ λνηθνθπξηψλ», Γειηίν Σχπνπ.

Διιεληθή θξίζε ρξένπο 2010-2012 , Wikipedia ,the free encylopedia

Κάληαο, Α., Υαληδή, Α. Ψςσολογία τηρ Επγασίαρ, Θεωπίερ Επαγγελματικήρ Ανάπτςξηρ. Διιεληθά

Γξάκκαηα, Αζήλα,1991.

Ληαλφο , Παπαβαζηιείνπ , Υαηδεαλδξένπ , Αξρέο Οηθνλνκηθήο Θεσξίαο, Αζήλα 2010

Μπνπξαληάο – Βάζεο – Παπαθσλζηαληίλνπ – Πεθιείηεο , Αξρέο Οξγάλσζεο θαη Γηνίθεζεο

Δπηρεηξήζεσλ θαη Τπεξεζηψλ , Αζήλα 1999

Σξάπεδα ηεο Διιάδνο, 2010, «Έθζεζε ηνπ Γηνηθεηή γηα ην έηνο 2010».

http://www.iatronet.gr/author/401/theodwropoylos-xristos.html

http://www.ergasiaka-gr.net/2011/06/blog-post_15.html#ixzz2grYnB4mq

http://www.gargalianoi.com/2011/03/31/ςπρνινγηθέο-επηπηψζεηο-ηεο-νηθνλνκηθήο

θξίζεο/#disqus_thread

http://www.kathimerini.gr/431648/article/epikairothta/politikh/ti-shmainei-epilektikh-xreokopia

http://www.euretirio.com/ (Δπξεηήξην Οηθνλνκηθψλ Όξσλ)