Ρωμαϊκός Γάμοςi)Αποτελούσε περισσότερο ένα πραγματικό γεγονός παρά μια έννομη σχέσηii)Οι συνέπειες του ρωμαϊκού γάμου ανάγονται περισσότερο στη σφαίρα της κοινωνικής ζωήςiii)Ορισμός του ρωμαϊκού γάμου:Ένωση ενός άντρα και μιας γυναίκας με την πρόθεσή τους να είναι σύζυγοι για όλη τους τη ζωή

Στοιχεία Ρωμαϊκού ΓάμουΜονιμότητα. Ο γάμος συναπτόταν με την

προοπτική της συμβίωσης για ολόκληρη τη ζωή.Πραγματική συμβίωση. Είναι το υλικό στοιχείο της

συμβίωσης-Ο άνδρας οδηγούσε τη γυναίκα στο σπίτι του.

Πρόθεση να είναι σύζυγοι. Είναι το πνευματικό στοιχείο της συμβίωσης

Προσοχή!! Ούτε η σαρκική ένωση ούτε η τεκνοποίηση αποτελούν αναγκαία στοιχεία του γάμου μολονότι η τελευταία αποτελεί τον σκοπό του ρωμαϊκού γάμου.

Ρωμαϊκός Γάμος –Ηθική σχέση;α)Μολονότι οι Ρωμαίοι έβλεπαν τον γάμο ως κοινωνικό γεγονός, αυτό δεν σημαίνει ότι ο γάμος δεν θεωρούνταν από τους Ρωμαίους ως ηθική σχέση.β) Εντός του γάμου εφαρμοζόταν η αρχή της φιλανθρωπίαςγ)Την περίοδο της Δημοκρατίας έχουμε εικόνα διάλυσης των γάμων ανώτερων στρωμάτων ρωμαϊκής κοινωνίας.δ)Οι περισσότεροι Ρωμαίοι όμως ζούσαν σε αδιατάρακτη έγγαμη συμβίωση.ε) Ο χριστιανισμός τόνισε ακόμη περισσότερο τον ηθικό χαρακτήρα του γάμου.

Θετικές Προϋποθέσεις του γάμου

α) Επιγαμία

β) Ηλικία

γ)Συγκατάθεση του εξουσιαστή για

τους υπεξουσίους

δ)Συναίνεση των συνερχομένων σε

γάμο

Επιγαμία

Τα δύο πρόσωπα να είναι Ρωμαίοι πολίτες ή η γυναίκα να είχε το δικ/μα της επιγαμίας με Ρωμαίους.

Επιγαμία δεν υπήρχε μεταξύ πατρίκιων και πληβείων.

Επιγαμία δεν ίσχυε μεταξύ Ρωμαίων πολιτών και πολιτών ιταλικών πόλεων στους οποίους απονεμήθηκε η ρωμαϊκή πολιτεία με μειωμένα πολιτικά δικαιώματα.

Απαγορευόταν ο γάμος απελεύθερων πολιτών και πολιτών της τάξεως των Συγκλητικών.

Επιγαμία δεν ίσχυε μεταξύ Ρωμαίων και δούλων.( στις επιγραφές καταγράφονται περιπτώσεις πολλαπλών ερωτικών επαφών ελεύθερων Ρωμαίων πολιτών με δούλους)

ΗλικίαΗ ηλικία ήταν θετική προϋπόθεση τέλεσης έγκυρου

γάμουΤα νήπια και οι άνηβοι δεν ήταν δυνατόν να συνάψουν

έγκυρο γάμο (εάν όμως ο γάμος συνεχιζόταν και μετά την εφηβεία τότε λογιζόταν έγκυρος)

Η εφηβεία ήταν το χρονικό όριο για την έγκυρη τέλεση γάμου

Οι Εισηγήσεις του Ιουστινιανού αναφέρουν πως για την τέλεση έγκυρου γάμου α) ο άνδρας τουλάχιστον έφηβος και β) η γυναίκα ικανή να δεχτεί άντρα.

Ικανότητα προς δικαιοπραξίαΟι δούλοι, αν και δεν έχουν ικανότητα δικαίου, έχουν

περιορισμένη δικαιοπρακτική ικανότητα.Ηλικία (για αυτεξουσίους):

Νήπια (infantes) = δεν μπορούν λόγω ηλικίας να μιλήσουν (όριο = 7 ετών).

Άνηβοι (impuberes) = προεφηβική ηλικία (αγόρια έως 14 ή ανάλογα με τη σωματική διάπλαση, κορίτσια 12).

Έφηβoι (puberes): περιβολή της « ανδρικής τόγας» (toga virilis)στη γιορτή των liberalia, εγγραφή του praenomen στον κατάλογο των πολιτών

Ικανότητα προς δικαιοπραξίαΝήπια: ανίκανα για δικαιοπραξίες – αδικοπραξίες, γιατί

δεν μπορούν να καταλάβουν όσα κάνουν. Άνηβοι που δεν βρίσκονται υπό πατρική εξουσία:

μπορούν να δικαιοπρακτήσουν (εκτός αν είναι πολύ μικροί), με την παρουσία του επιτρόπου αν αναλαμβάνουν υποχρεώσεις ή βάρη («Χωλά συναλλάγματα»).

αν αποκομίζουν μόνον οφέλη, μπορούν και μόνοι τους. Ικανοί για αδικοπραξία, αν μπορούν να αντιληφθούν τι

κάνουν. Έφηβοι: ικανοί για αδικοπραξία και δικαιοπραξία.

Συγκατάθεση του εξουσιαστήΟ pater familias έδινε σε γάμο την υπεξούσια θυγατέρα

ή εγγονή του ανεξάρτητα εάν εκείνες συναινούσαν.Ο υπεξούσιος γιός τελούσε γάμο με τη δική του θέληση

αλλά πάντοτε με τη συγκατάθεση του εξουσιαστή.Νόμος που εκδόθηκε το 18 π.Χ επέτρεπε στην

υπεξούσια να προσφύγει στον αρμόδιο άρχοντα εάν ο pater familias αρνιόταν αδικαιολόγητα να δώσει τη συγκατάθεσή του.

Εάν ο pater familias ήταν παράφρων τότε οι υπεξούσιοι δεν χρειαζόταν να λάβουν τη συγκατάθεσή του.

Συναίνεση των ερχομένων σε γάμο

Η συναίνεση των ερχομένων σε γάμο δεν αποτελούσε δικαιοπρακτική δήλωση της βούλησης αλλά εξωτερίκευση της πρόθεσής τους να είναι σύζυγοι.

Η συναίνεση εκδηλωνόταν με κοινωνικές εκδηλώσεις και τελετές.

Ο παράφρων δεν μπορούσε να τελέσει γάμο επειδή δεν ήταν δυνατόν να συναινέσει.

Κωλύματα του γάμουΑ) Ο προηγούμενος γάμοςΒ) Συγγένεια Γ)ΜνηστείαΔ)Πνευματική συγγένειαΕ)ΕπιτροπείαΣΤ)ΜοιχείαΖ)Στρατιωτική θητείαΗ)Υπηρεσία σε επαρχίαΘ)Πένθιμος χρόνος

Προηγούμενος Γάμος

Απαγορευόταν ο έγγαμος να τελέσει νέο γάμο.

Ήταν βαθιά ριζωμένη η πίστη στη μονογαμία.

Από τη μετακλασική περίοδο θεσπίστηκε και νομοθετικά η απαγόρευση της πολυγαμίας.

Συγγένεια Η συγγένεια εξ αίματος κατ’ ευθείαν γραμμή

αποτελούσε πάντοτε κώλυμα γάμου.Στη συγγένεια εξ αίματος εκ πλαγίου

απαγορευόταν ο γάμος μεταξύ συγγενών δευτέρου βαθμού (δηλαδή μεταξύ αδελφών)

Ο γάμος μεταξύ πρώτων εξαδέλφων γνώρισε ποικίλες διακυμάνσεις.

Πνευματική Συγγένεια -ΕπιτροπείαΤο κώλυμα της πνευματικής συγγένειας

πήγαζε από τη βάπτιση.Εισήχθη ως κώλυμα στο τέλος της

μετακλασικής περιόδου.Αναφορικά με την επιτροπεία,

απαγορευόταν ο γάμος μεταξύ επιτρόπου και επιτροπευομένης ή του γιού του επιτρόπου και της τελευταίας.

Μοιχεία-Στρατιωτική ΘητείαΓυναίκα που είχε καταδικαστεί για μοιχεία

απαγορευόταν να τελέσει γάμο.Επί Ιουστινιανού ο άντρας που είχε τελέσει

μοιχεία δεν ήταν δυνατόν να συνάψει γάμο με τη συγκεκριμένη γυναίκα.

Για λόγους πειθαρχίας οι στρατιωτικοί απαγορευόταν να τελέσουν γάμο κατά τη διάρκεια της θητείας τους.

Υπηρεσία σε επαρχία

Οι υπάλληλοι του Ηγεμόνα που υπηρετούσαν σε κάποια επαρχία απαγορευόταν να τελέσουν γάμο με γυναίκα από την επαρχία, όσο χρονικό διάστημα διαρκούσε η υπηρεσία τους στην εν λόγω επαρχία.

Πένθιμος ΧρόνοςΥπήρχε από την αρχαϊκή περίοδο.Το κώλυμα αφορούσε μόνο γυναίκες.Απαγορευόταν η χήρα να τελέσει νέο γάμο πριν

περάσουν δέκα μήνες από τον θάνατο του συζύγου της.

Κατά την κλασική περίοδο εάν η γυναίκα παραβίαζε τον ανωτέρω κανόνα, καθίστατο άτιμη.

Από τη μετακλασική περίοδο ο πένθιμος χρόνος επεκτάθηκε σε δώδεκα μήνες.

Νόμιμος ΓάμοςΔύο ήταν οι τύποι του νόμιμου γάμου:

Α) Cum manu(εν προκειμένω η γυναίκα υπαγόταν στην εξουσία του

συζύγου της)B) Sine manu(εν προκειμένω η γυναίκα διατηρούσε τις ουσιαστικές

νομικές σχέσεις με την οικογένειά της)

Τύποι cum manu ρωμαϊκού γάμου

Α) η confarreatioB) η coemptioΓ) ο usus

ConfarreatioΑυστηρή μορφή γάμουΈλαβε το όνομά της από τον ειδικό άρτο “far” που

χρησιμοποιούνταν στο γαμήλιο τυπικόΣτην τελετή έπαιρναν μέρος: α) οι συνερχόμενοι σε

γάμο β) δέκα μάρτυρες και γ) δύο ιερείς δ) ένας ιερέας του Δία

Ήταν τύπος γάμου που συνδέονταν με τις οικογένειες των πατρικίων

Ήταν προϋπόθεση ένας τέτοιος γάμος για να καταλάβει κάποιος μια θέση στο ιερατείο

CoemptioΉταν δικαιοπραξία με χαλκό και ζυγό.Δικαιοπάροχος ήταν ο εξουσιαστής της γυναίκας ή η

ίδια εάν ήταν αυτεξούσια.Κατά την τελετή αυτή παρόντες ήταν α)οι

δικαιοπρακτούντες β)πέντε μάρτυρες έφηβοι και Ρωμαίοι πολίτες γ) ο ζυγοστάτης κρατώντας τον χάλκινο ζυγό.

Παράλληλα καθιερώθηκε και η ειδική δήλωση, συνοδευτική της coemptio, πως η εν λόγω δικαιοπραξία τελούνταν για χάρη του γάμου.

UsusΜε την πάροδο ενός έτους συνεχούς γάμου, ο σύζυγος

αποκτούσε την εξουσία επάνω στη γυναίκα χωρίς να μεσολαβήσει κάτι άλλο.

Επρόκειτο για άτυπη πράξη.Υπήρχε αμοιβαία βούληση για άτυπη γαμική σχέση και

μετά από ένα έτος μετατρεπόταν σε αυστηρό γάμο.Εάν η γυναίκα παρέμενε επί τρεις συνεχείς νύκτες

εκτός της συζυγικής οικίας, τότε ματαιωνόταν η ολοκλήρωση αυτής της μορφής του γάμου.

Αποτελέσματα αυστηρού γάμουΗ σύζυγος περιερχόταν στην εξουσία του συζύγου της.

Αν ο σύζυγός της ήταν υπό την εξουσία του πατέρα familia τότε και η γυναίκα του περιερχόταν στην εξουσία αυτού.

Αυτή καταλάμβανε θέση θυγατέρας. Έπαιρνε κληρονομικό μερίδιο από την κληρονομία του συζύγου της μετά τον θάνατο του τελευταίου.

Ονομαζόταν mater familias και όχι απλώς uxor.