Δλη 1ρύνλαο ελ 0πξσπατθή θαη π 0ξηβαιινλ 2ηθή 1πλ 0ίε 1ε...

Δπηζηεκνληθφ Δθπαηδεπηηθφ Πεξηνδηθφ “eθπ@ηδεπηηθφο θχθινο”

Σφκνο 6, Σεχρνο 1, 2018 © eθπ@ηδεπηηθφο θχθινο ISSN: 2241-4576

ειίδα 149 απφ 165

Δληζρύνληαο ηελ επξσπατθή θαη πεξηβαιινληηθή ζπλείδεζε ηεο ζρνιηθήο θνηλόηεηαο

κέζσ ελόο θαηλνηόκνπ πξόηδεθη

Reinforcing the European and environmental consciousness of the school community

through an innovative project

Γεώξγηνο Σηνπγηαλλνύδεο, Πειπαμαηικό Λύκειο Πανεπιζηημίος Μακεδονίαρ, Φιλόλογορ, Υπ.Γιδ. Φιλολογίαρ,

[email protected]

Ξαλζή Αικπαλάθε, Πειπαμαηικό Λύκειο Πανεπιζηημίος Μακεδονίαρ, Θεολόγορ, Γιδ. Θεολογίαρ,

[email protected]

Τξηαληαθπιιηά Σύβαθα, 4ο Γςμνάζιο Πολίσνηρ, Γαλλικήρ Φιλολογίαρ, M.Ed & MA, [email protected]

Georgios Stougiannoudis, Experimental Senior High School of University of Macedonia, Philologist, Phd

candidate of Philology, [email protected]

Xanthi Almpanaki, Experimental Senior High School of University of Macedonia, teacher of Theology, Phd of

Theology, [email protected]

Triantafyllia Syvaka, 4th Junior High School of Polichni, teacher of French, M.Ed & MA, [email protected]

Abstract: This paper focuses on the project "Environmental migration: Our voice, our

power" which was implemented in a Senior High School during the school years 2015-2016

and 2016-2017, within the framework of the European programmes "eTwinning",

"Teachers4Europe" and "IncludU" and was awarded with the label of best educational quality

practice from the programme «S.A.M.E. world». Three teachers of different specializations

collaborated with students from all grades of our school. Our participation aimed to bring

together pupils with the European Union and the concept of environmental education through

experiential actions. The students discussed, criticized, became aware of the current situation

and realized that we have to work together for a free, socially just and democratic Europe of

the future that places its respect on the environment and humanity as its main priority. More

specifically, our activities included: a) the creation of a film about the myth of Europe, the

history of the European Union, its goals, the problems it faces, the concerns about European

integration and its prospects, b) raising awareness of contemporary problems, especially of

environmental concern, c) simulating the functioning of the European Parliament as an

instrument of justice and decision-making, d) engaging in new technologies and digital

media. For the evaluation of the practice, the teachers used the quantitative method through

the electronic questionnaire.

Keywords: educational practice, European programmes, environmental education

mailto:[email protected]









Πεξίιεςε: Σν παξφλ άξζξν παξνπζηάδεη ην πξφηδεθη «Πεξηβαιινληηθή κεηαλάζηεπζε: Ζ

θσλή καο ε δχλακή καο» πνπ πινπνηήζεθε ζε έλα Γεληθφ Λχθεην θαηά ηα ζρνιηθά έηε 2015-

2016 θαη 2016-2017, ζην πιαίζην ησλ Δπξσπατθψλ πξνγξακκάησλ «eTwinning»,

«Teachers4Europe» θαη «IncludU» θαη βξαβεχηεθε κε ηελ εηηθέηα πνηφηεηαο βέιηηζηεο

εθπαηδεπηηθήο πξαθηηθήο απφ ην πξφγξακκα «S.A.M.E. world». πλεξγάζηεθαλ ηξεηο

εθπαηδεπηηθνί δηαθνξεηηθψλ εηδηθνηήησλ πξνζεγγίδνληαο δηαζεκαηηθά ηε γλψζε θαη

καζεηέο/ηξηεο απφ φιεο ηηο ηάμεηο ηνπ Λπθείνπ. Ζ ζπκκεηνρή καο ζηφρν είρε λα θέξεη ζε

επαθή ηνπο καζεηέο/ηξηεο κε ηελ Δπξσπατθή Έλσζε θαη κε ηελ έλλνηα ηεο πεξηβαιινληηθήο

εθπαίδεπζεο κέζα απφ βησκαηηθέο δξάζεηο. Οη καζεηέο/ηξηεο ζπδήηεζαλ, πξνβιεκαηίζηεθαλ,

άζθεζαλ θξηηηθή, επαηζζεηνπνηήζεθαλ γηα ηε ζεκεξηλή θαηάζηαζε θαη ζπλεηδεηνπνίεζαλ φηη

νθείινπκε λα εξγαζηνχκε απφ θνηλνχ γηα ηελ ειεχζεξε, θνηλσληθά δίθαηε θαη δεκνθξαηηθή

Δπξψπε ηνπ κέιινληνο πνπ ζέηεη σο βαζηθή πξνηεξαηφηεηά ηεο ην ζεβαζκφ ζην πεξηβάιινλ

θαη ηνλ άλζξσπν. Αλαιπηηθφηεξα, νη δξαζηεξηφηεηέο καο πεξηειάκβαλαλ: α) ηε δεκηνπξγία

ηαηλίαο γηα ην κχζν ηεο Δπξψπεο, ηελ ηζηνξία ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, ηνπο ζηφρνπο ηεο, ηα

πξνβιήκαηα πνπ αληηκεησπίδεη, ηηο αλεζπρίεο γηα ηελ επξσπατθή νινθιήξσζε θαη ηηο

πξννπηηθέο ηεο, β) ηελ επαηζζεηνπνίεζε γηα ζχγρξνλα πξνβιήκαηα θπξίσο πεξηβαιινληηθνχ

ελδηαθέξνληνο, γ) ηελ πξνζνκνίσζε ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ σο

νξγάλνπ δηθαηνζχλεο θαη ιήςεο απνθάζεσλ, δ) ηελ ελαζρφιεζε κε λέεο ηερλνινγίεο θαη

ςεθηαθά κέζα. Γηα ηελ αμηνιφγεζε ηεο πξαθηηθήο δηελεξγήζεθε πνζνηηθή έξεπλα πεδίνπ κε

ειεθηξνληθά εξσηεκαηνιφγηα.

Λέμεηο θιεηδηά: εθπαηδεπηηθή πξαθηηθή, Δπξσπατθά πξνγξάκκαηα, πεξηβαιινληηθή

εθπαίδεπζε

Δηζαγσγή

Ζ ζπγθεθξηκέλε εξγαζία απνηειεί απνηέιεζκα ηεο δεκηνπξγηθήο ζπλεξγαζίαο

καζεηψλ/ηξηψλ θαη ηξηψλ εθπαηδεπηηθψλ ελφο Γεληθνχ Λπθείνπ ζην πιαίζην ηξηψλ

Δπξσπατθψλ εθπαηδεπηηθψλ πξνγξακκάησλ, ηνπ «eTwinning», ηνπ «Teachers4Europe» θαη

ηνπ «IncludU». Δπξσπατθά πξνγξάκκαηα «eTwinning» πινπνηνχληαη θάζε ρξφλν ζην

ζρνιείν καο. Ζ επξσπατθή εθπαηδεπηηθή δξάζε «Teachers4Europe» πινπνηήζεθε γηα πξψηε

θνξά ζηε Γεπηεξνβάζκηα Δθπαίδεπζε ηε ζρνιηθή ρξνληά 2015-2016 θαη ζπλέρηζε ηελ

επηηπρεκέλε πνξεία ηεο θαη ην 2016-2017. ηφρνο ηεο είλαη λα ζπκβάιιεη αθελφο ζηελ

ελεκέξσζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ νη νπνίνη ζα απνηειέζνπλ έλα είδνο θνηλσλψλ ησλ βαζηθψλ

αμφλσλ πνπ αθνξνχλ ζηελ Δπξσπατθή Οηθνλνκηθή Γηαθπβέξλεζε θαη αθεηέξνπ ζηελ

θαιχηεξε ελεκέξσζε θαη πιεξνθφξεζε ησλ καζεηψλ Γεπηεξνβάζκηαο Δθπαίδεπζεο γηα ηηο

εμειίμεηο ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε, ηνπο επξσπατθνχο ζεζκνχο, ηελ επξσπατθή νινθιήξσζε

αιιά θαη λα θαηαλνήζνπλ ηηο ζπλζήθεο ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο, ηξφπνπο αληηκεηψπηζεο θαη

πξνζαξκνγήο ζην κεηαβαιιφκελν πεξηβαιινληηθφ θαη νηθνλνκηθφ πεξηβάιινλ, θαζψο θαη

ζην πξνζθπγηθφ δήηεκα πνπ ηαιαλίδεη ηελ Δπξψπε. Δπηπιένλ, ην πξφγξακκα θηινδνμεί λα

κεηαδνζνχλ νη γλψζεηο απηέο κε ρξήζε θαηλνηφκσλ κεζφδσλ δηδαζθαιίαο θαη κε αμηνπνίεζε

ησλ ηερλνινγηψλ ηεο πιεξνθνξίαο θαη ησλ επηθνηλσληψλ. Σν επξσπατθφ πξφγξακκα




«IncludU» πινπνηήζεθε γηα πξψηε θνξά ηε ζρνιηθή ρξνληά 2016-2017 ζηα Λχθεηα ζην

πιαίζην ηεο Γεπηεξνβάζκηαο Δθπαίδεπζεο, εζηηάδεη ζε ζεκειηψδεηο αμίεο ηζφηεηαο,

αλεθηηθφηεηαο θαη κε-δηάθξηζεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαη έρεη σο ζηφρν λα πξνσζήζεη ην

δηαπνιηηηζκηθφ δηάινγν θαη λα εμνηθεηψζεη ηνπο καζεηέο κε ηηο αμίεο απηέο κέζσ

δηαδξαζηηθψλ θαη βησκαηηθψλ εξγαζηεξίσλ θαζψο θαη θαηλνηφκσλ εθπαηδεπηηθψλ πιηθψλ

πνπ ζπλδπάδνπλ λέεο ηερλνινγίεο, παηρλίδηα, ηέρλε θαη αληαιιαγή ηδεψλ θαη εκπεηξηψλ.

Σν ζπγθεθξηκέλν πξφηδεθη βξαβεχηεθε κε εηηθέηα πνηφηεηαο βέιηηζηεο εθπαηδεπηηθήο

πξαθηηθήο απφ ην εθπαηδεπηηθφ πξφγξακκα «S.A.M.E. world» (Αεηθνξία. Δπαηζζεηνπνίεζε.

Κηλεηνπνίεζε. Πεξηβάιινλ ζηελ Παγθφζκηα Δθπαίδεπζε) ζηνλ Δζληθφ πζζσξεπηή

Δθπαηδεπηηθνχ Πεξηερνκέλνπ γηα ηελ Πξσηνβάζκηα θαη ηε Γεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε ηνπ

Τπνπξγείνπ Παηδείαο, Έξεπλαο θαη Θξεζθεπκάησλ «Φσηφδεληξν». Σν πξφγξακκα ζηνρεχεη

ζηελ επαηζζεηνπνίεζε καζεηψλ θαη εθπαηδεπηηθψλ ζηελ Πεξηβαιινληηθή Γηθαηνζχλε θαη

ζηε ζρέζε ηεο κε ηελ Κιηκαηηθή Αιιαγή θαη ηελ Πεξηβαιινληηθή Μεηαλάζηεπζε. Βαζηθφο

ζθνπφο ηνπ είλαη λα εληζρχζεη ηελ νπζηαζηηθή θαηαλφεζε απηψλ ησλ ζεκάησλ θαη λα

ελζαξξχλεη αεηθφξνπο ηξφπνπο δσήο θαη πξαθηηθέο ελεξγψλ, ζπλεηδεηνπνηεκέλσλ θαη

θξηηηθά ζθεπηφκελσλ πνιηηψλ, κέζα απφ θαηλνηφκεο ηερλνινγηθέο θαη βησκαηηθέο

πξνζεγγίζεηο, ελψ φιν ην πιηθφ πνπ δεκηνπξγήζεθε ζην πιαίζην ηνπ πξφηδεθη βξίζθεηαη

ζπγθεληξσκέλν ζην ηζηνιφγην «Πεξηβαιινληηθή κεηαλάζηεπζε».

ην πιαίζην απηψλ ησλ πξνγξακκάησλ εθπαηδεπηηθνί ηξηψλ δηαθνξεηηθψλ εηδηθνηήησλ

ζπλεξγάζηεθαλ δεκηνπξγηθά, ζπάδνληαο ηα φξηα ησλ γλσζηηθψλ αληηθεηκέλσλ κέζα απφ ηε

δηεπηζηεκνληθή θαη δηαζεκαηηθή πξνζέγγηζε. Καηά ηε δηάξθεηα ησλ δξάζεσλ νη

εθπαηδεπηηθνί ζπκκεηείραλ ζε φιεο ηηο δξάζεηο απφ θνηλνχ, ελψ ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο

ελεπιάθεζαλ θαη εθπαηδεπηηθνί άιισλ εηδηθνηήησλ (αγγιηθήο θηινινγίαο, πιεξνθνξηθήο

θ.α.). Οη εθπαηδεπηηθνί, νη καζεηέο θαη νη καζήηξηεο ηνπ Λπθείνπ καο αλέιαβαλ κία ζπνπδαία

πξσηνβνπιία: κειέηεζαλ θαη παξνπζίαζαλ ζέκαηα ζρεηηθά κε ηελ Δπξψπε θαη ην

πεξηβάιινλ ηεο κε ηελ ειπίδα φηη ε πξνζπάζεηά ηνπο είλαη κία ζπκβνιή ζηε δεκηνπξγία ελφο

κέιινληνο εζηθήο επζχλεο θαη θνηλσληθήο επεκεξίαο κε κηα καηηά νπζηαζηηθή, ζπλζεηηθή θαη

αλαλεσηηθή, φπσο ηαηξηάδεη ζηελ ειηθία ηνπο. Αληηιήθζεθαλ φηη κπνξνχλ λα έρνπλ φξακα

αθφκε θαη ζε ηέηνηεο δχζθνιεο πεξηφδνπο θξίζεο. «Κάζε γεληά άιισζηε έρεη ηηο δηθέο ηεο

ζπλαληήζεηο κε ηελ Ηζηνξία. Άιινη επηιέγνπλ λα ζπλαληεζνχλ κε ηα γεγνλφηα απηά, άιινη ηα

ζπλαληνχλ αλεμάξηεηα απφ ηε ζέιεζή ηνπο θαη άιινη πξνηηκνχλ λα απνζηαζηνπνηεζνχλ απφ

απηά» (Παλαγησηφπνπινο, 2016).

Γηα ηελ επηινγή ηνπ ζέκαηνο θαη ηνλ ηξφπν αλάπηπμεο ηεο δξάζεο ιήθζεθαλ ππφςε ε ειηθία

ησλ καζεηψλ θαη ην δπλακηθφ ηεο ηάμεο, νη ηδηαίηεξεο δεμηφηεηεο θαη νη πξφηεξεο εκπεηξίεο

ηνπο. Ζ κάζεζε εζηηάζηεθε ζηα ελδηαθέξνληα θαη ηηο ηθαλφηεηεο ησλ καζεηψλ κε

αμηνπνίεζε κεηαμχ άιισλ ηεο ηερλνινγίαο θαη ηνπ ςεθηαθνχ γξακκαηηζκνχ (Αικπαλάθε,

2013). Οη καζεηέο αμηνπνίεζαλ ςεθηαθφ πιηθφ, επίζεκεο ηζηνζειίδεο ηεο Δπξσπατθήο

Έλσζεο θαη ζπλεξγάζηεθαλ ζε νκάδεο, ελψ ελεπιάθεζαλ πνιιά γλσζηηθά αληηθείκελα

(Θξεζθεπηηθά, Ηζηνξία, Αξραία Διιεληθά, Πιεξνθνξηθή, Ξέλεο Γιψζζεο, Πεξηβαιινληηθή

Δθπαίδεπζε, Μνπζηθή, Υνξφο) κε πνηθίινπο ηξφπνπο. Καηά ηε δηάξθεηα ηεο πξαθηηθήο νη




καζεηέο ζπλεξγάζηεθαλ δεκηνπξγηθά θαη θαηαζθεχαζαλ ςεθηαθνχο ράξηεο, δηαδξαζηηθέο

αθίζεο, video θαη πήξαλ κέξνο ζε απζεληηθέο θαηαζηάζεηο κάζεζεο (Πξνζνκνίσζε

Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ). Δπηρεηξήζεθε ε δεκηνπξγία γλψζεο κέζα απφ απζεληηθέο

θαηαζηάζεηο θαη δξαζηεξηφηεηεο (Jonassen, 2010), ε νπνία ηνπνζεηήζεθε ζε πνιιαπιά

πιαίζηα, πξνεηνηκάδνληαο ηε κεηαθνξά ηεο ζε λέα πιαίζηα κε ηελ απφθηεζε γλσζηηθήο

επειημίαο (Brown, Collins, & Duguid, 1989).

Σέινο, ην παξαγφκελν εθπαηδεπηηθφ πιηθφ κπνξεί λα εληαρζεί απηνχζηα ζε θάζε είδνο

ςεθηαθνχ ή έληππνπ εθπαηδεπηηθνχ πιηθνχ (ζρέδηα καζεκάησλ, θχιια εξγαζίαο θιπ), λα

επηιεγνχλ/απνθνπνχλ επηκέξνπο πεξηνρέο θαη ηκήκαηά ηνπ γηα θάζε είδνπο εθπαηδεπηηθή

δξαζηεξηφηεηα θαη λα απνηειέζεη θαιή πξαθηηθή γηα ηελ εθπαηδεπηηθή θνηλφηεηα.

1. Θεσξεηηθό ππόβαζξν

Καηά ηνλ πξνγξακκαηηζκφ θαη ηνλ ζρεδηαζκφ ησλ δξάζεσλ ιήθζεθε ζνβαξά ππφςε ε ειηθία

θαη ηα ελδηαθέξνληα ησλ καζεηψλ/ηξηψλ, ελψ ε ζπκκεηνρή ήηαλ εζεινληηθή κε ηε γξαπηή

ζπγθαηάζεζε ησλ γνλέσλ ή θεδεκφλσλ ηνπο. Οη δξάζεηο πινπνηήζεθαλ ζηε δηάξθεηα ησλ

καζεκάησλ ηεο Λνγνηερλίαο, ησλ Αξραίσλ Διιεληθψλ, ησλ Γαιιηθψλ, ησλ Θξεζθεπηηθψλ,

ηεο Δξεπλεηηθήο Δξγαζίαο ηεο Α΄ & Β΄ Λπθείνπ, ησλ Οκίισλ Γιψζζαο & Ρεηνξηθήο θαη ηεο

Γεκνζηνγξαθίαο θαη δχν Πεξηβαιινληηθψλ πξνγξακκάησλ πνπ πξαγκαηνπνηνχληαλ ζην

ζρνιείν. Με ηε δηεπηζηεκνληθή/δηααζεκαηηθή πξνζέγγηζε ηα ζρνιηθά µαζήµαηα

αιιεινζπζρεηίδνληαη, αιιεινζπκπιεξψλνληαη, θαηαλννχληαη θαιχηεξα θαη ε ζρνιηθή

γλψζε βαζκηαία εληαηνπνηείηαη, ρσξίο φκσο λα θαηαξγείηαη, µε απνηέιεζκα ν µαζεηήο λα

απνθηά µηα νιηζηηθή εηθφλα ηεο πξαγκαηηθφηεηαο (Μαηζαγγνχξαο, 2002). Ζ παξνχζα δξάζε

δνκήζεθε ιακβάλνληαο ππφςε έλα ζπγθεθξηκέλν ζεσξεηηθφ πιαίζην ψζηε λα νξγαλσζνχλ ηα

παηδαγσγηθά βήκαηα πξνο επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηεο δηδαζθαιίαο. Οη εθπαηδεπηηθνί ζε φιε ηε

δηάξθεηα θαζνδεγνχζαλ ηνπο καζεηέο θαη ελζάξξπλαλ ηε γλσζηηθή ζπκκεηνρή ηνπο

δεκηνπξγψληαο θαηαζηάζεηο δηεξεπλεηηθήο θαη ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο. Παξάιιεια, νη

δηδάζθνληεο, δηαηεξνχζαλ εκεξνιφγην εξγαζίαο ζην νπνίν θαηέγξαθαλ, πξηλ απφ ηελ

πινπνίεζε, ηελ πεξηγξαθή ησλ δξαζηεξηνηήησλ, ηνπο ρξφλνπο θαη ηα πξνζδνθψκελα

απνηειέζκαηα, ψζηε λα δηεπθνιπλζεί ε καζεζηαθή δηαδηθαζία, αιιά θαη κεηά ηελ πινπνίεζή

ηνπο, ηελ εμέιημε ησλ δξαζηεξηνηήησλ.

Δθαξκφζηεθαλ δηάθνξα κνληέια δηδαζθαιίαο. Δηδηθφηεξα, ε έληαμε ζεκάησλ ζε πιαίζην

πξαγκαηηθψλ θαηαζηάζεσλ (situated learning) πνπ δηεπθνιχλεη ηελ θαηαλφεζή ηνπο απφ ηνπο

καζεηέο, θηλεηνπνηεί ην ελδηαθέξνλ ηνπο θαη δξνκνινγεί δηαδηθαζίεο ελεξγνχο κάζεζεο. Ζ

κάζεζε πεξηιακβάλεη κηα δηαδηθαζία ζπκκεηνρήο ζε «θνηλφηεηεο πξάμεο» (communities of

practice) ή αιιηψο «θνηλφηεηεο κάζεζεο» (learning communities) (Lave, & Wenger, 1991).

Γεκηνπξγεί επίζεο θαηά ηνπο Brown, Collins θαη Duguid (Brown et al., 1989) ζπλζήθεο

γλσζηηθήο καζεηείαο (cognitive apprenticeship) (=πξφηππα θαη θαζνδήγεζε) ζηνπο ηξφπνπο

ζθέςεο θαη έξεπλαο θαη ηηο κνξθέο επηζηεκνληθνχ ιφγνπ, ψζηε νη καζεηέο εληζρχνληαη λα

απνθηήζνπλ, λα αλαπηχμνπλ θαη λα ρξεζηκνπνηήζνπλ γλσζηηθά εξγαιεία κέζσ απζεληηθψλ




δξαζηεξηνηήησλ. Παξάιιεια, αμηνπνηήζεθε ε δηδαθηηθή ηνπ ελεξγνχ ππνθεηκέλνπ πνπ είλαη

ρεηξαθεηηθή – επηθνηλσληαθή (Bonsch, 1991, ζ. 26, ζην: Κνζζπβάθε, 2003, ζ. 33) θαη δίλεη

ηε δπλαηφηεηα ζηα ππνθείκελα-καζεηέο θαη εθπαηδεπηηθνχο- ηνπ αηνκηθνχ

πξνζαλαηνιηζκνχ, ηεο αλάπηπμεο ηθαλνηήησλ δξάζεο θαη πξνζέγγηζεο ηεο γλψζεο, θαζψο

θαη ηεο αλάπηπμεο θνηλσληθψλ ηθαλνηήησλ. Δπηπιένλ, εθαξκφζηεθε ε ηερληθή ηεο

ζπλεξγαηηθήο ζπλαξκνιφγεζεο «jigsaw puzzle», (Aronson, 1978) ζηελ νπνία φπσο θάζε

θνκκάηη έηζη θαη θάζε καζεηήο είλαη αλαγθαίν θαη απαξαίηεην θνκκάηη ηνπ «puzzle», γηα ηελ

επηηπρή ζπκπιήξσζε θαη ζρεκαηηζκφ ηεο ζπλνιηθήο εηθφλαο. Ζ δνκή ηεο νξγάλσζεο απφ ηνλ

εθπαηδεπηηθφ θαη ν ρσξηζκφο ηεο εξγαζίαο ζηα δηάθνξα κέξε, πξέπεη λα είλαη ηέηνηνο πνπ λα

αλαγθάδεη ην θάζε κέινο ηεο νκάδαο λα παξαθνινπζήζεη πξνζεθηηθά ηα άιια κέιε. Με ηνλ

ηξφπν απηφ ε ζπλεξγαζία ζηελ νκάδα βειηηψλεηαη θαη ε ππεπζπλφηεηα θηάλεη ζε πςειά

επίπεδα. Αθνχ ε θάζε νκάδα νινθιήξσλε ηελ έξεπλά ηεο θαη εηνίκαδε ηελ αλαθνξά ηεο,

ζπλαληηφηαλ κε ηηο ππφινηπεο νκάδεο είηε δηα δψζεο είηε κέζσ ησλ Σερλνινγηψλ ηεο

Πιεξνθνξίαο θαη ησλ Δπηθνηλσληψλ (Σ.Π.Δ). Ζ αμηνπνίεζε ησλ Σ.Π.Δ ζηηο δηαδηθαζίεο

δηεξεχλεζεο, θαηαλφεζεο θαη αλαπαξάζηαζεο ηεο ζρνιηθήο γλψζεο ζπληζηά αξσγφ γηα λα

μεπεξαζζνχλ ρξνληθνί-ηνπηθνί πεξηνξηζκνί δηαζχλδεζεο θαη επηθνηλσλίαο κε άιιεο

εμσζρνιηθέο θνηλφηεηεο αιιά θαη κεηαμχ ησλ καζεηψλ/ηξηψλ γηα ηελ θξηηηθή επεμεξγαζία

ησλ πιεξνθνξηψλ θαη ηε δεκηνπξγία ελφο δηθηχνπ δεκηνπξγίαο γλψζεσλ. Έηζη, νη επηκέξνπο

εηδηθνί ζην θάζε ζέκα (π.ρ. επξσβνπιεπηέο, ππεχζπλνη ηαηλίαο, νκάδα ραξηνγξάθεζεο θ.α.),

ζπλαληψληαη, ζπδεηνχλ, αλαιχνπλ, εμεηάδνπλ, δηαθσλνχλ θαη θαηαιήγνπλ ζηελ θαιχηεξε

δπλαηή ιχζε. Ζ ηερληθή απηή ησλ ζπλαληήζεσλ ησλ επηκέξνπο εηδηθψλ ζην θάζε ζέκα είλαη

ηδηαίηεξα ρξήζηκε γηα ηνπο καζεηέο πνπ ζηελ αξρή αληηκεησπίδνπλ δπζθνιίεο ζηελ

νξγάλσζε θαη δηαηχπσζε ησλ απφςεψλ ηνπο.

1.1. Σρεδηαζκόο ηνπ πξνγξάκκαηνο

ηε ζπγθεθξηκέλε ελφηεηα παξνπζηάδνληαη νη βαζηθνί ζηφρνη θαη άμνλεο ζηνπο νπνίνπο

αλαπηχρζεθε ην πξφηδεθη. Δλδεηθηηθά ζηνπο ζηφρνπο ηνπ πξνγξάκκαηνο κπνξνχλ λα

αλαθεξζνχλ ηα εμήο:

Δπαηζζεηνπνίεζε ησλ καζεηψλ ζηα ζχγρξνλα ζέκαηα πνπ ηαιαλίδνπλ ηνλ επξσπατθφ

ρψξν κε έκθαζε ζε ζέκαηα πεξηβαιινληηθήο εθπαίδεπζεο, ελεκέξσζεο γηα ηελ

αεηθφξν αλάπηπμε θαη εηδηθφηεξα ηνπ πεξηβαιινληηθνχ κεηαλάζηε, ηνπ

πεξηβαιινληηθνχ πξφζθπγα, ην ξφιν ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο ζε ζέκαηα

κεηαλάζηεπζεο θαη ζηε ζπλέρεηα αλάιεςε δξάζεσλ θαη πξσηνβνπιηψλ, κέζα απφ έλα

ηαμίδη ζηνλ ρξφλν-απφ ην ρζεο ζην ζήκεξα, ζην πιαίζην ηεο νκάδαο, νχησο ψζηε ηα

παηδηά λα γίλνπλ κειινληηθνί ελεξγνί πνιίηεο ζε έλα δεκνθξαηηθφ πεξηβάιινλ.

Γλσξηκία κε ηε ζξεζθεπηηθή, πνιηηηζηηθή θαη γεσγξαθηθή πνηθηινρξσκία ηεο

Δπξψπεο θαη επαθή ησλ καζεηψλ κε ηηο ηέρλεο θαη ηνλ πνιηηηζκφ ηεο ψζηε λα

ππάξμεη κία πην νπζηαζηηθή πξνζέγγηζε ηεο Δπξψπεο, εηδηθά ζηνπο δχζθνινπο

θαηξνχο πνπ δηαλχνπκε κε εμάξζεηο θαλαηηζκψλ, εζληθηζκψλ θαη νκνγελνπνίεζεο.




Δλεκέξσζε γηα ηα ζεζκηθά φξγαλα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαη εκπινθή ζε

βησκαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο. Δηδηθφηεξα, κε ηελ πξνζνκνίσζε ηεο ζπλεδξίαζεο ηνπ

Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ ζηφρνο είλαη λα γλσξίζνπλ νη καζεηέο ηε ιεηηνπξγία ηνπ

θαη ηε δηαδηθαζία ιήςεο ησλ απνθάζεψλ ηνπ, λα αηζζαλζνχλ Δπξσπαίνη πνιίηεο θαη

λα θαηαλνήζνπλ πσο νη απνθάζεηο πνπ ιακβάλνληαη ζηελ Δπξσβνπιή ηνπο αθνξνχλ.

Καιιηέξγεηα επξσπατθήο ζπλείδεζεο θαη ηαπηφηεηαο κέζα απφ ηελ ελεξγφ ζπκκεηνρή

ησλ καζεηψλ ζε κία επξσπατθή πιαηθφξκα.

Αλάπηπμε θξηηηθήο ζθέςεο ησλ καζεηψλ, θαιιηέξγεηα «απηελέξγεηαο» θαη κεηαηξνπή

ηνπ επηθνηλσληαθνχ πιαηζίνπ απφ δαζθαινθεληξηθφ ζε ηνπηθέο επηθνηλσληαθέο

λεζίδεο.

Αλάπηπμε γεσρσξηθψλ θαη ςεθηαθψλ δεμηνηήησλ, θαιιηέξγεηα επηζηεκνληθήο

ηαπηφηεηαο θαη εκπινθή ησλ καζεηψλ ζηελ αλαζχλζεζε κηαο πξαγκαηηθήο

θαηάζηαζεο.

Μεηαθνξά θαη δηάρπζε ηνπ παξαγφκελνπ καζεζηαθνχ πιηθνχ έμσ απφ ηνπο ηνίρνπο

ηνπ ζρνιείνπ ζην νπνίν έρνπλ πξφζβαζε φινη.

Σν πξφγξακκα πινπνηήζεθε ζηνπο εμήο άμνλεο:

Μειέηε πιηθνύ ηνπ ηζηνξηθνθνηλσληθνπνιηηηθνύ πιαηζίνπ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο.

Καηά ηε δηάξθεηα ηεο δηδαζθαιίαο πνιιψλ καζεκάησλ (Λνγνηερλίαο, Γαιιηθήο Γιψζζαο,

Θξεζθεπηηθψλ, Δξεπλεηηθήο Δξγαζίαο θ.α.), ησλ Οκίισλ θαη ησλ Πεξηβαιινληηθψλ

πξνγξακκάησλ πνπ ιεηηνπξγνχλ ζην ζρνιείν κειεηήζεθαλ ηζηνζειίδεο θαη βηβιηνγξαθηθφ

πιηθφ, ελψ εληάρζεθαλ ληνθηκαληέξ θαη απνζπάζκαηα ηαηληψλ («Ο εμαηξεηηθφο θχξηνο

Λαδάξ», «Πεξζέπνιηο»), πνπ αθνξνχζαλ ην πεξηβάιινλ ηεο Δπξψπεο γηα ηνπο καζεηέο ηνπ

ειιεληθνχ ζρνιείνπ είηε ηνπο επαηζζεηνπνηνχζαλ γηα αλάινγα δεηήκαηα. Οη καζεηέο

ελεκεξψζεθαλ επίζεο γηα ηελ Δπξσπατθή Έλσζε θαη ηνπο ζεζκνχο ηεο απφ ην πινχζην πιηθφ

ηεο πχιεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, ηελ πιαηθφξκα ηνπ πξνγξάκκαηνο Teachers4Europe θαη

ηελ ηζηνζειίδα ηεο δξάζεο IncludU θαη S.A.M.E. World.

Γεκηνπξγία δηαδηθηπαθήο θνηλόηεηαο κέζσ ηζηνινγίνπ κε ηίηιν: «Η πεξηβαιινληηθή

κεηαλάζηεπζε ζηελ Δπξώπε: από ην ρζεο ζην ζήκεξα». Σν ηζηνιφγην ζρεδηάζηεθε ζε

ζπλεξγαζία ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ησλ καζεηψλ πνπ ζπκκεηείραλ ζην πξφγξακκα θαη είλαη

δηαζέζηκν ζην ζχλδεζκν http://teachers4europeexperimental.blogspot.gr/p/project.html. Οη

καζεηέο δνχιεπαλ ζε φιε ηε δηάξθεηα ηεο πξαθηηθήο ζχγρξνλα θαη αζχγρξνλα κέζα απφ ην

πεξηβάιινλ ηνπ ηζηνινγίνπ. Μέζα απφ ηελ πιαηθφξκα νξγαλψζεθαλ νη δξαζηεξηφηεηεο ησλ

καζεηψλ πνπ δνχιεςαλ αλά νκάδεο. ην ηέινο θαηέζεζαλ ηελ άπνςή ηνπο γηα ην ηη είλαη ε

Δπξψπε γη’ απηνχο κέζα απφ έλα κηθξφ video κε ηίηιν: “We are Europe”. Ζ αλαδήηεζε

πιεξνθνξηψλ έγηλε κέζα ζε έλα αζθαιέο πεξηβάιινλ, φπνπ νη καζεηέο εζηηάδνπλ ζηε ρξήζε

ηεο πιεξνθνξίαο θαη φρη ζηελ απιή αλαδήηεζή ηεο θαη παξαθηλνχληαη λα θαιιηεξγήζνπλ ηελ

αλαιπηηθή, ζπλζεηηθή ζθέςε θαη ηελ θξηηηθή ηνπο ηθαλφηεηα (Dodge, 1999, Brown Yoder,

1999). ην ηζηνιφγην γίλνληαλ αλαξηήζεηο ησλ εξγαζηψλ ησλ καζεηψλ ψζηε ηαπηφρξνλα λα

http://teachers4europeexperimental.blogspot.gr/p/project.html




επηηπγράλεηαη δηάρπζε ηεο δνπιεηάο ηνπο. Οη εξγαζίεο πξνζαλαηνιίζηεθαλ ζηηο εμήο

ζεκαηηθέο: α) Ζ ηαηλία καο, β) Ζ πεξηβαιινληηθή κεηαλάζηεπζε, γ) Ζ Υαξηνγξάθεζε, δ) Σν

Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην.

Γεκηνπξγία θηλεκαηνγξαθηθήο ηαηλίαο. Αλαδεηψληαο νη εθπαηδεπηηθνί ελαιιαθηηθνχο

ηξφπνπο έθθξαζεο θαη επηθνηλσλίαο κέζα απφ ηελ ηέρλε ηνπ θηλεκαηνγξάθνπ, πξνρψξεζαλ

ζηε δεκηνπξγία κίαο θηλεκαηνγξαθηθήο ηαηλίαο ζε ζπλεξγαζία κε ηνπο καζεηέο ζην πιαίζην

ηνπ καζήκαηνο ηεο μέλεο γιψζζαο θαη ηεο ινγνηερλίαο κε ηίηιν «Σ` φλεηξν ηεο Δπξψπεο».

Γηα ηελ νινθιήξσζε ηεο ηαηλίαο απαηηήζεθαλ επηά δηδαθηηθέο ψξεο θαη πνιιέο άιιεο ψξεο

εθηφο σξαξίνπ. ηφρνο ήηαλ ε απνηχπσζε ηνπ νξάκαηνο ηεο Δπξψπεο θαη ηεο επξσπατθήο

νινθιήξσζεο απφ ην ρζεο ζην ζήκεξα, ε επηθνηλσλία κε πνιινχο θαη δηαθνξεηηθνχο

ηξφπνπο, ε αλαθάιπςε ηεο γλψζεο, ε αλάπηπμε θξηηηθήο ηθαλφηεηαο θαη ε αλάπηπμε

ςεθηαθψλ δεμηνηήησλ. Οη καζεηέο ελεπιάθεζαλ ζε κηα δηαδηθαζία αλαδήηεζεο πιεξνθνξηψλ

γηα ην κχζν ηεο Δπξψπεο, σο παξάδεηγκα πεξηβαιινληηθήο κεηαλάζηεπζεο, ηελ ηζηνξία ηεο

Δπξψπεο, ηνλ πνιηηηζκφ ηεο, ην φξακα ηεο ελσκέλεο Δπξψπεο, ηελ ηδέα ηεο επξσπατθήο

νινθιήξσζεο, ηα επηηεχγκαηα, αιιά θαη ηηο αληηθάζεηο ηεο κέζα απφ ηελ αμηνπνίεζε ησλ

ηερλψλ (θηλεκαηνγξάθνο, κνπζηθή, ρνξφο) θαη ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ. Παξάιιεια

αλαθάιπςαλ θαη ηαιέληα πνπ δελ ππνςηάδνληαλ πσο έρνπλ, φπσο απηφ ηεο ζθελνζεζίαο, ηεο

δεκηνπξγίαο ζελαξίνπ θαη ηεο νξγάλσζεο κηαο θηλεκαηνγξαθηθήο παξαγσγήο (Γηακάινγινπ

& Υξπζαθάθε, 2006). Σν ηειηθφ πξντφλ ήηαλ ε κεηα-αθήγεζε ηφζν ηνπ κχζνπ ηνπ νλείξνπ

ηεο Δπξψπεο - πξνζαξκνζκέλε ζηα ζπκθξαδφκελα ηεο επνρήο καο, κέζα απφ πνιινχο θαη

δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο έθθξαζεο θαη επηθνηλσλίαο - φζν θαη ηεο ηζηνξίαο ηεο Δπξψπεο, ηνπ

επξσπατθνχ νξάκαηνο, ησλ πξνθιήζεσλ, ησλ επηηεπγκάησλ, ησλ αληηθάζεσλ, ησλ

αλεζπρηψλ καο γηα ην κέιινλ.

Υινπνίεζε πξνζνκνίσζεο ηνπ Δπξσπατθνύ Κνηλνβνπιίνπ. Οη αζθήζεηο θαη ηα παίγληα

πξνζνκνίσζεο είλαη ίζσο ν απνδνηηθφηεξνο ηξφπνο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο, αιιά θαη κηα

ζεκαληηθή κέζνδνο αλάιπζεο θαη έξεπλαο ζπγθεθξηκέλσλ θαηαζηάζεσλ ζην γλσζηηθφ πεδίν

ησλ θνηλσληθψλ θαη πνιηηηθψλ επηζηεκψλ. Οη πξνζνκνηψζεηο πξνυπνζέηνπλ πςεινχ

επηπέδνπ θξηηηθή ζθέςε εθφζνλ νη καζεηέο δελ ζπιιέγνπλ απιά πιηθφ, αιιά ζπλζέηνπλ,

αλαιχνπλ κε ζηφρν λα επηιχζνπλ έλα πξφβιεκα. Ο ζρεδηαζκφο θάζε παηγλίνπ πξνζνκνίσζεο

νξίδεη σο απαξαίηεηε ηελ «θαηαζθεπή» ελφο «θφζκνπ», κηαο ηερλεηήο πξαγκαηηθφηεηαο, ε

νπνία γηα λα ππάξμεη απαηηεί ηε δεκηνπξγία θαη δηάζεζε ζηνπο ζπκκεηέρνληεο ησλ

θαηάιιεισλ κέζσλ (ράξηεο, πιηθά παηγλίνπ, ππνζηήξημε κε ζπζηήκαηα πιεξνθνξηθήο,

ζπλεξγάηεο θιπ). Σαπηφρξνλα ζέηεη σο δεηνχκελν θαη ηηο ζαθείο «νδεγίεο» («θαλφλεο

παηγλίνπ») ρσξίο ηηο νπνίεο ην παίγλην δελ κπνξεί λα πξαγκαηνπνηεζεί κε κεγάιε επηηπρία).

Ζ δηαδηθαζία ηεο πξνζνκνίσζεο ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ πνπ πινπνηήζεθε ζην

ζρνιείν εληάρζεθε σο δξάζε ηνπ καζήκαηνο ηεο Αξραίαο Διιεληθήο Γιψζζαο θαη

Γξακκαηείαο Οκάδαο Πξνζαλαηνιηζκνχ Αλζξσπηζηηθψλ πνπδψλ Β΄ Λπθείνπ (ζην νπνίν

δηδάζθεηαη ν δηθαληθφο ιφγνο ηνπ Λπζία «Τπέξ Μαληηζένπ») θαη ησλ Οκίισλ Γιψζζαο &

Ρεηνξηθήο θαη Γεκνζηνγξαθίαο. Οη καζεηέο έρνληαο ήδε εμνηθεησζεί κε ην «ρψξν ηεο

Βνπιήο ηεο Αξραίαο Αζήλαο», ήξζαλ κέζσ απηήο ηεο δηδαθηηθήο παξέκβαζεο ζε επαθή θαη




κε έλαλ «αληίζηνηρν ζεζκφ» ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαη παξάιιεια, αμηνπνίεζαλ

εξεπλεηηθά ην δηαδίθηπν θαη έλα πξφγξακκα δεκηνπξγίαο βίληεν γηα ηε ζχλζεζε

νπηηθναθνπζηηθνχ πιηθνχ πνπ πεξηιακβάλεη ηηο δχν θάζεηο δηεμαγσγήο ηεο πξνζνκνίσζεο,

ηεο πξνεηνηκαζίαο θαη ηεο πινπνίεζήο ηεο (απφ κία δηδαθηηθή ψξα). ηφρνο ήηαλ κέζα απφ

έλαλ γφληκν θαη επνηθνδνκεηηθφ δηάινγν λα πξνθχςνπλ, θαηφπηλ ςεθνθνξίαο, ηέζζεξα

λνκνζρέδηα πνπ ζα δίλνπλ ιχζε ζην ππφ ζπδήηεζε ζέκα, «Ζ πεξηβαιινληηθή κεηαλάζηεπζε

θαη ην πξνζθπγηθφ δήηεκα ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε». ην ηέινο, ζηε ζπλεδξίαζε απηή ηνπ

«Δπξσθνηλνβνπιίνπ» ηα παηδηά θαηέιεμαλ ζε κία θνηλή ζπκθσλία γηα ηε ιχζε ηνπ

ζπγθεγθξηκέλνπ πξνβιήκαηνο κε ηέζζεξηο πξνηάζεηο, κέζα ζε έλα θιίκα ζεηηθφ θαη γφληκν

πνπ ηθαλνπνίεζε φινπο. Ζ εκπεηξία καο θαη νη δξάζεηο καο έγηλαλ έλα κηθξφ video κε ηίηιν:

«Απφ ηε Βνπιή ηεο Αξραίαο Αζήλαο ζην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην».

Σπλεξγαζία κε θνξείο. Καηά ηε δηάξθεηα ηνπ πξνγξάκκαηνο καζεηέο θαη εθπαηδεπηηθνί

ζπλεξγάζζεθαλ κε:

1) ην Ηλζηηηνχην Έξεπλαο & Καηάξηηζεο Δπξσπατθψλ Θεκάησλ - Η.Δ.Κ.Δ.Θ. πνπ ππνζηεξίδεη

ηε δηαδηθαζία ηεο πξνζνκνίσζεο ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ θαη ζρεηηθέο εθπαηδεπηηθέο

δξάζεηο ζηα ζρνιεία.

2) ην Γίθηπν Δηθφλαο θαη Ήρνπ γηα ηνλ νπηηθναθνπζηηθφ γξακκαηηζκφ, ΚΔΤΠ Γπη.

Θεζζαινλίθεο.

3) ηνλ επίζεκν ζπλεξγάηε ηεο νκάδαο έξγνπ «S.A.M.E. world», θ. Αλ. Παπαληθνιάνπ, ζην

πιαίζην ηειεδηάζθεςεο (“Web conference”) / Δξγαζηεξίνπ (“Workshop”) κε ηνπο καζεηέο

ηνπ πξφηδεθη καο.

4) ηνλ Δπηθεθαιήο θαη εθπξφζσπν ηνπ Γξαθείνπ Δλεκέξσζεο ηνπ Δπξσπατθνχ

Κνηλνβνπιίνπ ζηελ Διιάδα, θ. Λ. Αλησλαθφπνπιν, ζην πιαίζην ηειεδηάζθεςεο (“Web

conference”) / Δξγαζηεξίνπ (“Workshop”) κε ηνπο καζεηέο ηνπ πξφηδεθη καο.

Δπαηζζεηνπνίεζε γηα ζύγρξνλα πξνβιήκαηα. Οη καζεηέο/ηξηεο θιήζεθαλ λα εξεπλήζνπλ

δεηήκαηα ζρεηηθά κε ηελ πεξηβαιινληηθή κεηαλάζηεπζε θαη γεληθφηεξα γηα ην

κεηαλαζηεπηηθφ πξφβιεκα ζηελ Δπξψπε, λα εκπιαθνχλ θαη νη ίδηνη κέζα απφ δηάθνξεο

δξαζηεξηφηεηεο θαη δξάζεηο θαη λα απαληήζνπλ ζε ζρεηηθά ζέκαηα. Αλαδείρηεθαλ ζέκαηα

θαζνιηθήο θαη νηθνπκεληθήο ζεκαζίαο γηα φια ηα παηδηά (αίζζεζε δηθαίνπ, απνλνκή

δηθαηνζχλεο, ζπλεξγαζία, εζηθή αληακνηβή, θνηλσληθή αιιειεγγχε) (π. Καιιηαθκάλεο,

2008). Γεκηνπξγήζεθαλ έηζη θαηά ηνπο Brown, Collins θαη Duguid (Brown et al., 1989)

ζπλζήθεο γλσζηηθήο καζεηείαο ζηνπο ηξφπνπο ζθέςεο θαη έξεπλαο θαη ηηο κνξθέο

επηζηεκνληθνχ ιφγνπ, ψζηε νη καζεηέο εληζρχνληαη λα απνθηήζνπλ, λα αλαπηχμνπλ θαη λα

ρξεζηκνπνηήζνπλ γλσζηηθά εξγαιεία κέζσ απζεληηθψλ δξαζηεξηνηήησλ. Οη καζεηέο

θαηάθεξαλ λα ηξνπνπνηήζνπλ απφςεηο θαη λα ππεξβνχλ ζηεξεφηππα (Λάγηνο & Γεκνπνχινπ,

2007), θαζψο θαη λα νδεγεζνχλ ζε πξνζσπηθέο ζπλζέζεηο.

Υξεζηκνπνίεζεθε επίζεο ε πιαηθφξκα ηνπ eTwinning θαη ζε ζπλεξγαζία κε καζεηέο/ηξηεο

άιισλ ρσξψλ επαηζζεηνπνηήζεθαλ ζε πξνβιήκαηα πεξηβαιινληηθά, πξφηεηλαλ ιχζεηο,

δεκηνχξγεζαλ video, παξνπζηάζεηο θαη ξαδηνθσληθέο εθπνκπέο. Ζ πξνζέγγηζε έγηλε κέζα




απφ δηαθνξεηηθά γλσζηηθά αληηθείκελα (Διιεληθή θαη Γαιιηθή Λνγνηερλία, Θξεζθεπηηθά,

Πεξηβαιινληηθή Δθπαίδεπζε).

Υινπνίεζε δηδαθηηθώλ επηζθέςεσλ. Καηά ηε δηάξθεηα ησλ δξάζεψλ καο πινπνηήζεθαλ: α)

Γηδαθηηθή επίζθεςε (ζρνιηθφ έηνο 2015–2016) πεξηβαιινληηθνχ θαη πνιηηηζηηθνχ

πεξηερνκέλνπ ζην πιαίζην κηαο δηαζεκαηηθήο πξνζέγγηζεο ζην ξσκατθφ θαη βπδαληηλφ

παξειζφλ (Ρσκατθή Αγνξά, «Μαγεκέλεο», Γαιεξηαλφ ζπγθξφηεκα, Βπδαληηλέο εθθιεζίεο)

θαη ζην πνιππνιηηηζκηθφ παξφλ κηαο ζχγρξνλεο επξσπατθήο πφιεο, ηεο Θεζζαινλίθεο.

Αλαθαιχςακε ηα κλεκεία ηεο, ψζηε νη καζεηέο λα αληηκεησπίζνπλ εξεπλεηηθά ην

πεξηβάιινλ, λα ην θαηαλνήζνπλ θαη λα εληαρζνχλ δεκηνπξγηθά ζε απηφ. β) Γηδαθηηθή

επίζθεςε (ζρνιηθφ έηνο 2016–2017) ζην Μνπζείν Πξνζθπγηθνχ Διιεληζκνχ (Νεάπνιε,

Θεζζαινλίθε).

Γηάρπζε. Ζ δηάρπζε επηηεχρζεθε κε ηνπο παξαθάησ ηξφπνπο:

1) πκκεηνρή καζεηψλ/ηξηψλ ζην 2ν Μαζεηηθφ Θενινγηθφ πλέδξην κε ζέκα: “Ζ ζενινγία

δηαιέγεηαη κε ηνλ ζχγρξνλν θφζκν”.

2) πκκεηνρή καζεηψλ/ηξηψλ ζην 4ν Μαζεηηθφ πλέδξην ηνπ Γηθηχνπ Πεξηβαιινληηθήο

Δθπαίδεπζεο «Βηψζηκε Πφιε» ηνπ ΚΠΔ Διεπζεξίνπ Κνξδειηνχ θαη Βεξηίζθνπ κε ζέκα

«Μηα πφιε γηα φινπο».

3) πκκεηνρή ζην Φεζηηβάι Παηδείαο ηνπ Γήκνπ Νεάπνιεο πθεψλ Θεζζαινλίθεο ην 2016.

4) Παξνπζίαζε ησλ δξάζεψλ καο ζην πιαίζην ησλ πξνγξακκάησλ «Teachers4Europe» θαη

«IncludU» ζε εκεξίδα δηάρπζεο ζην ζρνιείν (ζρνιηθφ έηνο 2016-2017). Σελ εκεξίδα

παξαθνινχζεζαλ εθπαηδεπηηθνί θαη καζεηέο/ηξηεο ηνπ ζρνιείνπ, νη γνλείο ή θεδεκφλεο ησλ

ηειεπηαίσλ, εθπαηδεπηηθνί ζρνιείσλ ηεο Θεζζαινλίθεο θαη θνξείο ηεο ηνπηθήο θνηλσλίαο.

5) Γηάρπζε ζηελ εθπαηδεπηηθή θνηλφηεηα κέζσ ησλ ηζηνινγίσλ: α) «Ζ πεξηβαιινληηθή

κεηαλάζηεπζε ζηελ Δπξψπε: απφ ην ρζεο ζην ζήκεξα»

(http://teachers4europeexperimental.blogspot.gr/p/project.html) θαη β) «Environmental

migration: Our voice, our power» (http://environmentalmigrants.blogspot.gr/p/blog-

page.html).

6) Γεκνζίεπζε άξζξσλ απφ ηνπο καζεηέο/ηξηεο ζην καζεηηθφ ειεθηξνληθφ πεξηνδηθφ «Οη

ΈκΠεηξνη» ζην πιαίζην ηνπ Οκίινπ Γεκνζηνγξαθίαο ηνπ ζρνιείνπ καο.

2. Έξεπλα

Γηα ηελ εμαγσγή ζπκπεξαζκάησλ θαη απνηίκεζεο ηεο πξαθηηθήο δηελεξγήζεθε ην ζρνιηθφ

έηνο 2016-2017 ζην Π. ΓΔΛ ΠΑ.ΜΑΚ έξεπλα πεδίνπ. θνπφο ηεο έξεπλαο ήηαλ ε

αμηνιφγεζε ηεο πξφζζεηεο καζεζηαθήο αμίαο ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ επξσπατθνχ θαη

πεξηβαιινληηθνχ πξνγξάκκαηνο ζηε ζρνιηθή θνηλφηεηα θαη ε δηεξεχλεζε ησλ επηδξάζεψλ

ηνπ ζηηο ζρεηηθέο γλψζεηο θαη ηηο ζηάζεηο ησλ καζεηψλ/ηξηψλ.

http://teachers4europeexperimental.blogspot.gr/p/project.html

http://environmentalmigrants.blogspot.gr/p/blog-page.html





2.1. Γείγκα έξεπλαο θαη εξεπλεηηθά εξγαιεία

Σν δείγκα απνηεινχληαλ απφ 134 καζεηέο/ηξηεο θαη ησλ ηξηψλ ηάμεσλ ηνπ ζρνιείνπ, ειηθίαο

15 έσο 18 εηψλ, νη νπνίνη/εο κεηά ηελ νινθιήξσζε ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπκπιήξσζαλ

αλψλπκα, αλά ηκήκα, ζην εξγαζηήξην πιεξνθνξηθήο ηνπ ζρνιείνπ έλα εξσηεκαηνιφγην

ειεθηξνληθά. Σν ελ ιφγσ εξεπλεηηθφ εξγαιείν ζπλίζηαην απφ εξσηήζεηο ζρεηηθέο κε ηε

κεηαλάζηεπζε, ηα είδε ηεο θαη ηελ θιηκαηηθή αιιαγή, κε ηε κνξθή θιεηζηνχ ηχπνπ, νη

απαληήζεηο ησλ νπνίσλ είλαη πεξηζζφηεξν αληηθεηκεληθέο θαη κεηξήζηκεο ζε κηα πνζνηηθή

επεμεξγαζία ησλ δεδνκέλσλ (Creswell, 2011).

2.2. Απνηειέζκαηα

Σα θπξηφηεξα ζπκπεξάζκαηα απφ ηελ αλάιπζε ησλ δεδνκέλσλ ησλ εξσηεκαηνινγίσλ

ζπλνςίδνληαη ζην φηη ππήξμε πνιχ ζεηηθή απνδνρή ηεο πξαθηηθήο απφ ηνπο καζεηέο/ηξηεο,

ελεξγφο εκπινθή ηνπο, θαζψο θαη νπζηαζηηθή ελίζρπζε ηεο επξσπατθήο θαη πεξηβαιινληηθήο

ηνπο ζπλείδεζεο κε έκθαζε ζην ζέκα ηεο κεηαλάζηεπζεο θαη ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο.

Αλαιπηηθφηεξα, ζηελ εξψηεζε «Πνηα είδε κεηαλάζηεπζεο γλσξίδεηε;» νη καζεηέο είραλ ηε

δπλαηφηεηα λα επηιέμνπλ απφ κία έσο ηξεηο απφ ηηο αθφινπζεο ελαιιαθηηθέο απαληήζεηο: α)

αλαγθαζηηθή, β) εζεινληηθή θαη γ) πεξηβαιινληηθή. Ζ πιεηνςεθία ηνπο (97,8%) επέιεμε σο

πξψηε ηελ αλαγθαζηηθή κεηαλάζηεπζε, κε δεχηεξε επηινγή ηελ πεξηβαιινληηθή (76,9%) θαη

ηξίηε ηελ εζεινληηθή (73,1%), κε κηθξή δηαθνξά απφ ηελ πξνεγνχκελε.

Σν Γξάθεκα 1 απεηθνλίδεη ηηο απαληήζεηο ησλ ζπκκεηερφλησλ ζηελ εξψηεζε «Πνηεο

ζεσξείηε ηηο ζεκαληηθφηεξεο αηηίεο κεηαλάζηεπζεο» κε δεκνθηιέζηεξεο ζε ζεηξά επηινγήο

απηέο ηεο θηψρεηαο (91,8%), ηνπ πνιέκνπ (87,3%), ηεο ηξνκνθξαηίαο (76,1%) θαη ηεο

πεξηβαιινληηθήο θχζεσο (66,4%).

Γξάθεκα 1: Σεκαληηθόηεξεο αηηίεο κεηαλάζηεπζεο




ηελ εξψηεζε «Πνηνη είλαη νη πεξηβαιινληηθνί κεηαλάζηεο» ζηελ πιεηνςεθία (87,3%), ην

δείγκα επέιεμε φηη είλαη πξφζσπα ή νκάδεο πξνζψπσλ πνπ γηα επηηαθηηθνχο ιφγνπο

ππνρξεψλνληαη λα εγθαηαιείςνπλ ηα ζπίηηα ηνπο. ηε ζπλέρεηα, ην Γξάθεκα 2 απεηθνλίδεη ηηο

απαληήζεηο ησλ ζπκκεηερφλησλ ζηελ εξψηεζε «Μνξθέο πεξηβαιινληηθήο κεηαλάζηεπζεο»

κε ελαιιαθηηθέο απαληήζεηο ηηο εμήο: α) αθνχζηα, β) εθνχζηα, γ) κφληκε, δ) πξνζσξηλή, ε)

ηνπηθή ή δηεζλήο. Ζ ελαιιαθηηθή πνπ ζπγθέληξσζε ηηο πεξηζζφηεξεο επηινγέο (59,7%) ήηαλ

“φια ηα παξαπάλσ”.

Γξάθεκα 2: Μνξθέο πεξηβαιινληηθήο κεηαλάζηεπζεο

Σν Γξάθεκα 3 απεηθνλίδεη ην πνηεο πηζηεχνπλ νη καζεηέο/ηξηεο φηη είλαη «Οη πην επάισηεο

ρψξεο ζηελ θιηκαηηθή αιιαγή» κε 53% λα επηιέγεη ηηο πεξηνρέο ηεο Αζίαο θαη 30,6% ηεο

Αθξηθήο.

Γξάθεκα 3: Οη πην επάισηεο ρώξεο ζηελ θιηκαηηθή αιιαγή

ην Γξάθεκα 4 απεηθνλίδεηαη ην πψο αμηνινγνχλ νη ζπκκεηέρνληεο ζηελ έξεπλα ηα

πξνβιήκαηα ζηε δηαρείξηζε ησλ ζεκάησλ πεξηβαιινληηθήο κεηαλάζηεπζεο βάζεη ηξηψλ

παξακέηξσλ: α) σο πξνο ηελ επαηζζεηνπνίεζε θαη ηελ θαηαλφεζή ηνπο, β) σο πξνο ηελ




έιιεηςε ησλ δεδνκέλσλ θαη γ) σο πξνο ην πξφβιεκα πνπ αλαθέξεηαη ζηηο απνθιίλνπζεο

εξκελείεο γηα ηα ζρεηηθά ζέκαηα. Οη ελαιιαθηηθέο πνπ είραλ ήηαλ δνκεκέλεο βάζεη ηεο

θιίκαθαο Likert (“θαζφινπ”, “ιίγν”, “αξθεηά”, “πνιχ”, “πάξα πνιχ”). Καη ζηηο ηξεηο

παξακέηξνπο ε θπξίαξρε επηινγή ησλ καζεηψλ/ηξηψλ ήηαλ “αξθεηά” θαη ε δεχηεξε “πνιχ”.

Γξάθεκα 4: Αμηνιόγεζε πξνβιεκάησλ ζηε δηαρείξηζε ζεκάησλ πεξηβαιινληηθήο κεηαλάζηεπζεο

Σέινο, ην Γξάθεκα 5 απεηθνλίδεη ηε ζπλνιηθή εληχπσζε ησλ καζεηψλ/ηξηψλ ηνπ ζρνιείνπ

απφ ηελ άκεζε (ζπκκεηνρή ζην πξφηδεθη) ή έκκεζε (ζην πιαίζην ησλ καζεκάησλ)

ελαζρφιεζή ηνπο κε ηε ζεκαηηθή ηεο κεηαλάζηεπζεο θαη ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο. Οη

πεξηζζφηεξνη/εο ηε ζεψξεζαλ “ρξήζηκε” (42,5%), “ελδηαθέξνπζα” (41%), “πξσηφηππε”

(23,9%) θαη “επίθαηξε” (23,9%). Ζ έληαμε ζεκάησλ ζε πιαίζην πξαγκαηηθψλ θαηαζηάζεσλ

δηεπθφιπλε ηελ θαηαλφεζή ηνπο απφ ηνπο καζεηέο, θηλεηνπνίεζε ην ελδηαθέξνλ ηνπο θαη

δξνκνιφγεζε δηαδηθαζίεο ελεξγνχο κάζεζεο. Ζ κάζεζε πεξηιάκβαλε κηα δηαδηθαζία

ζπκκεηνρήο ζε «θνηλφηεηεο πξάμεο» ή αιιηψο «θνηλφηεηεο κάζεζεο» (Lave & Wenger,

1991).

Γξάθεκα 5: Αμηνιόγεζε ζπκκεηνρήο ζην πξόηδεθη




Σπκπεξάζκαηα

Σν ζπγθεθξηκέλν πξφγξακκα ππήξμε κία πξσηφγλσξε εκπεηξία γηα ηε ζρνιηθή θνηλφηεηα ηνπ

Λπθείνπ καο εκπιέθνληαο εθπαηδεπηηθνχο, αιιά θαη έλα κεγάιν αξηζκφ καζεηψλ/ηξηψλ. Χο

ζπλνιηθή απνηίκεζε ηεο εξγαζίαο καο επηζεκαίλνπκε ηα εμήο ζπκπεξάζκαηά καο:

Δπηηεχρζεθε εζσηεξηθή δηθηχσζε, δηθηχσζε κε ηνπο γνλείο, ηελ ηνπηθή θνηλσλία, θνξείο,

ζρνιεία θαη ηνπο εθπαηδεπηηθνχο. Ζ ζπγθεθξηκέλε πξαθηηθή ζηφρεπε ζηελ ελίζρπζε ηεο

ζπλεξγαζίαο ησλ καζεηψλ/ηξηψλ εληφο θαη εθηφο ζρνιείνπ είηε κε ζπλαληήζεηο κεηά ην ηέινο

ησλ καζεκάησλ ζην ρψξν ηνπ ζρνιείνπ είηε κέζσ ηεο αζχγρξνλεο επηθνηλσλίαο ζε νκάδεο

εξγαζίαο. Τπήξμε έηζη ελίζρπζε ησλ καζεζηαθψλ θαη θνηλσληθνπνηεηηθψλ ιεηηνπξγηψλ ηνπ

ζρνιείνπ θαη επηδηψρζεθε άλνηγκά ηνπ ζηελ ηνπηθή θνηλσλία. Σν ζρνιείν «άλνημε» ηηο πφξηεο

ηνπ ζηελ ηνπηθή θνηλσλία θαη απηή ην αγθάιηαζε.

Δληζρχζεθε ε ζπλεξγαηηθή θνπιηνχξα κε ηε δεκηνπξγία γλψζεο κέζσ ησλ ειεθηξνληθψλ

κνξθψλ αιιειεπίδξαζεο θαη επηθνηλσλίαο θαη ηελ αλάδεημε ησλ ηξφπσλ πνπ αλαπαξίζηαηαη

ε γλψζε κέζσλ ησλ Σ.Π.Δ. Ζ αμηνπνίεζε ησλ Σ.Π.Δ ζηηο δηαδηθαζίεο δηεξεχλεζεο,

θαηαλφεζεο θαη αλαπαξάζηαζεο ηεο ζρνιηθήο γλψζεο απνηέιεζε βαζηθφ άμνλα εθφζνλ

βνεζνχζε ζεηηθά γηα λα μεπεξαζζνχλ ρξνληθνί-ηνπηθνί πεξηνξηζκνί δηαζχλδεζεο θαη

επηθνηλσλίαο κε άιιεο εμσζρνιηθέο θνηλφηεηεο αιιά θαη κεηαμχ ησλ καζεηψλ/ηξηψλ γηα ηελ

θξηηηθή επεμεξγαζία ησλ πιεξνθνξηψλ θαη ηε δεκηνπξγία ελφο δηθηχνπ δεκηνπξγίαο

γλψζεσλ. Ζ έληαμε ηεο ηερλνινγίαο ζε δεχηεξν επίπεδν είρε σο ζπλέπεηα ηελ

απνηειεζκαηηθφηεξε κάζεζε (learning processing) θαη ηελ εθκάζεζε λέσλ δεμηνηήησλ

(knowledge-skills) πνπ πιένλ είλαη απαξαίηεηεο γηα ηελ αηνκηθή θαη θνηλσληθή αλάπηπμε ησλ

καζεηψλ. Ζ επέθηαζε ησλ Σ.Π.Δ. άιισζηε είρε σο απνηέιεζκα ηα ηειεπηαία ρξφληα ηελ

αλαβάζκηζε ηνπ ξφινπ ηεο γλψζεο θαη ηελ αλαδηακφξθσζε ησλ καζεζηαθψλ ζρέζεσλ.

Δπηηεχρζεθε ε απφθηεζε εληαίνπ ζπλφινπ γλψζεσλ θαη δεμηνηήησλ απφ ηνπο καζεηέο/ηξηεο

θαη ε θαιιηέξγεηα νιηζηηθήο αληίιεςεο κε ζπζρεηηζκνχο θαη δηαζεκαηηθέο πξνεθηάζεηο

(πεξηβαιινληηθή εθπαίδεπζε, ζενινγία, λνκηθή, ζεαηξηθή αγσγή, ηερλνινγία, ινγνηερλία,

μέλεο γιψζζεο). Δληζρχζεθε επίζεο ε δπλαηφηεηα δηεπηζηεκνληθήο εμέηαζεο δεηεκάησλ θαη

δφζεθε έκθαζε ζηηο ζρέζεηο πνπ ππάξρνπλ αλάκεζά ηνπο, θαζψο νη καζεηέο ζπζρεηίδνπλ ηηο

γλψζεηο ηνπο απφ άιια γλσζηηθά αληηθείκελα.

Οη καζεηέο/ηξηεο έλησζαλ φηη αλήθνπλ ζε κία κεγάιε νηθνγέλεηα πνπ ηνπο αγθάιηαζε θαη

ηνπο πξφζθεξε ηε ζηήξημή ηεο. πλεηδεηνπνίεζαλ φηη νη ελέξγεηέο ηνπο ζήκεξα επεξεάδνπλ

ηελ εμέιημε ηεο ηζηνξίαο κε ηε κε απνλνκή δηθαίνπ, ηελ εθκεηάιιεπζε ηνπ αλζξψπνπ θαη ηνπ

πεξηβάιινληνο, ηελ θαηαπάηεζε δηθαησκάησλ θαη πνιιά άιια απνηειέζκαηα

καθξνπξφζεζκα.

Αλαπηχρζεθαλ, επίζεο, ζηνπο καζεηέο/ηξηεο δεμηφηεηεο ρεηξηζκνχ εξγαιείσλ ζρεηηθψλ κε ηηο

λέεο ηερλνινγίεο αλαθαιχπηνληαο ηαιέληα, φπσο απηφ ηεο ζθελνζεζίαο, ηεο δεκηνπξγίαο

ζελαξίνπ, ηεο νξγάλσζεο κηαο θηλεκαηνγξαθηθήο παξαγσγήο. Γφζεθε έηζη κέζα απφ ηε




κνπζηθή θαη ην ρνξφ ε δπλαηφηεηα ζηνπο καζεηέο/ηξηεο γηα εμεξεχλεζε ηεο πξνζσπηθφηεηάο

ηνπο, γηα έθθξαζε, γηα επηθνηλσλία, γηα αλάπηπμε θαληαζίαο θαη δεκηνπξγίαο.

Δπηηεχρζεθε κε απηφλ ηνλ ηξφπν κία ζεκαληηθή πξνζέγγηζε ηεο ηζηνξηθήο, ζξεζθεπηηθήο,

γεσγξαθηθήο, πεξηβαιινληηθήο θαη πνιηηηζκηθήο θπζηνγλσκίαο ηεο Δπξψπεο θαη κία

νπζηαζηηθή επαθή ησλ καζεηψλ/ηξηψλ κε ηηο ηέρλεο θαη ηνλ πνιηηηζκφ ηεο Δπξψπεο. Σέινο,

εληζρχζεθε ε απηνπεπνίζεζε ησλ λέσλ, ε επηζηεκνληθή ηνπο ηαπηφηεηα σο κειινληηθψλ

επηζηεκφλσλ θαη επξσβνπιεπηψλ θαη ε επξσπατθή θαη πεξηβαιινληηθή ηνπο ζπλείδεζε.

Βηβιηνγξαθηθέο αλαθνξέο

Αικπαλάθε, Ξ. (2013). Σύγσπονερ διδακηικέρ πποζεγγίζειρ ηος μαθήμαηορ ηυν Θπηζκεςηικών

ζηη δεςηεποβάθμια εκπαίδεςζη με δημιοςπγική αξιοποίηζη ηυν Νέυν Τεσνολογιών,

Θεζζαινλίθε: Μπαξκπνπλάθεο.

Aronson, E. (1978). The jigsaw classroom, Oxford, England: Sage.

Bonsch, Μ. (1991). ζ. 26, ζην: Κνζζπβάθε, Φ. (2003). Ο πόλορ ηος εκπαιδεςηικού ζηο

μεηανευηεπικό ζσολείο: πποζδοκίερ, πποοπηικέρ, όπια: ζηάζειρ και ανηιλήτειρ ηυν

εκπαιδεςηικών υρ ππορ ηη διδακηική ηοςρ εηοιμόηηηα. Αζήλα : Gutenberg.

Brown, J. S., Collins, A. & Duguid, S. (1989). Situated cognition and the culture of learning.

Educational Researcher, 18 (1), 32-42.

Brown Yoder, M. (1999). The Student WebQest, Learning & Leading With Technology, Vol.

26 (7) & Dodge, B. (1999), Some thoughts about WebQuests, San Diego State

University. Γηαζέζηκν ζην δηθηπαθφ ηφπν:

http://webquest.sdsu.edu/about_webquests.html, πξνζπειάζηεθε ζηηο 20/3/2017.

Creswell, J.W. (2011). Η Έπεςνα ζηην Δκπαίδεςζη: Σσεδιαζμόρ, διεξαγυγή και αξιολόγηζη

ηηρ ποζοηικήρ και ποιοηικήρ έπεςναρ. Ίσλ.

Γηακάινγινπ, Δ. & Υξπζαθάθε, Α. (2006). Η μοςζική υρ μέζον διαπολιηιζμικήρ

επικοινυνίαρ και άμβλςνζηρ ηηρ διαθοπεηικόηηηαρ ηυν άλλυν. Γηαζέζηκν ζην

δηθηπαθφ ηφπν:

http://www.inpatras.com/praktika/synedrio2005/eisigiseis/giamaaloglouxrisaf

aki.php, πξνζπειάζηεθε ζηηο 20/3/2017.

Γηεζλήο Οξγαληζκφο Μεηαλαζηεχζεσο (2009). Γλυζζάπιο για ηη Μεηανάζηεςζη. Γηεζλήο

Μεηαλαζηεπηηθή Ννκνζεζία, Νν 20. Σίξαλα-Αζήλα: Γηεζλήο Οξγαληζκφο

Μεηαλαζηεχζεσο.

Dodge, B. (1999). Some thoughts about WebQuests, San Diego State University. Γηαζέζηκν

ζην δηθηπαθφ ηφπν: http://webquest.sdsu.edu/about_webquests.html, πξνζπειάζηεθε

ζηηο 20/3/2017.

Δπξσπατθή Δπηηξνπή. (2015). Οδηγόρ Δςπυπαφκήρ Πληποθόπηζηρ για ηον Πολίηη, Αζήλα.

Jonassen, D. (2010). Educational Psychology and Learning Technologies. Γηαζέζηκν ζην

δηθηπαθφ ηφπν: http://web.missouri.edu/jonassend/index.html, πξνζπειάζηεθε ζηηο

20/3/2017.

http://webquest.sdsu.edu/about_webquests.html

http://www.inpatras.com/praktika/synedrio2005/eisigiseis/giamaaloglouxrisaf%20aki.php

http://www.inpatras.com/praktika/synedrio2005/eisigiseis/giamaaloglouxrisaf%20aki.php

http://webquest.sdsu.edu/about_webquests.html

http://web.missouri.edu/jonassend/index.html




Λάγηνο, Β., & Γεκνπνχινπ Ε. (2007). Ζ θνηλσληθή πξνθαηάιεςε ησλ Διιήλσλ καζεηψλ

απέλαληη ζηελ πνιηηηζκηθή κεηνλφηεηα ησλ Σζηγγάλσλ καζεηψλ . ην

Γεσξγνγηάλλεο, Π. (2007) (Δπηκ.) Βημαηιζμοί για μια αλλαγή ζηην εκπαίδεςζη:

Γιαπολιηιζμική Κοινυνική Ψςσολογία και Έπεςνα, Σφκνο 5νο

. Πάηξα: Απηνέθδνζε

ζζ. 177-196.

Lave, J. & Wenger, E. (1991). Situated learning. Legitimate peripheral participation.

Cambridge: University of Cambridge Press.

Ληαξάθνπ, Γ. θαη Φινγαΐηε, Δ. (2007). Από ηην πεπιβαλλονηική εκπαίδεςζη ζηην εκπαίδεςζη

για ηην αειθόπο ανάπηςξη: Πποβλημαηιζμοί, ηάζειρ και πποηάζειρ. Αζήλα: Νήζνο.

Ληαξάθνπ, Γ. Φινγαΐηε, Δ. (2009). Σν δήηεκα ησλ αμηψλ ζηελ εθπαίδεπζε γηα ην πεξηβάιινλ

θαη ηελ αεηθνξία. ην Δ. Θενδσξνπνχινπ, Μ. Καΐια, M. Bonnett, C. Larrere (Δπ)

Πεπιβαλλονηική Ηθική: Από ηην έπεςνα και ηη θευπία ζηην εθαπμογή (241-258),

Αζήλα: Αηξαπφο.

Μαηζαγγνχξαο, Ζ. (2002). Ομαδοζςνεπγαηική Γιδαζκαλία και Μάθηζη, Αζήλα.

π. Βαζηιείνπ Καιιηαθκάλε. (2007-2008). «Σν αίηεκα ηεο θνηλσληθήο αιιειεγγχεο πξνο ηνπο

κεηαλάζηεο», Δπιζηημονική Δπεηηπίδα Θεολογικήρ Σσολήρ Πανεπιζηημίος

Θεζζαλονίκηρ (Σκ. Θενινγίαο, Νέα εηξά), 17 (2007-2008), ζ. 105-115.

Randall A., Salsbury J. θαη White Z. (2014). Moving Stories. The voices of people who move

in the context of environmental change, Climate Outreach and Information Network,

Oxford.

Volsk, D. (1975). Methodologies on environmental education. In The state of the art papers

on environmental education, International workshop in environmental education by

Unesco 13R25 October 1975, Belgrade, Yugoslavia.

ΤΠΔΠΘ, (2002). Γιαθεμαηικό Δνιαίο Πλαίζιο Ππογπαμμάηυν Σποςδών, 2002, Αζήλα,

Παηδαγσγηθφ Ηλζηηηνχην.

Φινγαΐηε, Δ. (2006). Δκπαίδεςζη για ηο Πεπιβάλλον και ηην Αειθοπία. Αζήλα: Διιεληθά

Γξάκκαηα.

Υξηζηνδνπιίδεο, Θ. (2001). Από ηην Δςπυπαφκή ιδέα ζηην Δςπυπαφκή Ένυζη, Αζήλα , εθδ. Η.

ηδέξεο.

Αλαθνξέο ζην δηαδίθηπν

Animated video about environmental migration. Αλαθηήζεθε ζηηο 30 Απξηιίνπ 2017 απφ ην

https://www.youtube.com/watch?v=gfl568LxH6o.

Απφ ηε Βνπιή ηεο Αξραίαο Αζήλαο ζην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην». Αλαθηήζεθε ζηηο 30

Απξηιίνπ 2017 απφ ην https://www.youtube.com/watch?v=l-

BIBcdCmSs&feature=youtu.be.

Atlas of Environmental Migration. IOM (2016). Αλαθηήζεθε ζηηο 30 Απξηιίνπ 2017 απφ ην

https://environmentalmigration.iom.int/sites/default/files/01-AtlasMigration-

ta%CC%80p-18MARSWEB.pdf.

Βηθηπαίδεηα. Αλαθηήζεθε ζηηο 2 Ηνπιίνπ 2017 απφ ην https://el.wikipedia.org/.

https://www.youtube.com/watch?v=l-BIBcdCmSs&feature=youtu.be

https://www.youtube.com/watch?v=l-BIBcdCmSs&feature=youtu.be

https://el.wikipedia.org/




Climate and migration coalition. (2016). Αλαθηήζεθε ζηηο 30 Απξηιίνπ 2017 απφ ην

http://climatemigration.org.uk/infographic-exploring-evidence-forthe-climate-

change-and-conflict-connection/.

Concord (2016). Myths about migration and development, Αλαθηήζεθε ζηηο 30 Απξηιίνπ

2017 απφ ην

http://concordeurope.org/wpcontent/uploads/2016/04/10myths_migration_developm

ent_EN_newversion.pdf?43b376.

Δθπαηδεπηηθή Γξάζε eTwinning. Αλαθηήζεθε ζηηο 15 Ηνπιίνπ 2017 απφ ην

https://www.etwinning.net/ θαη http://www.etwinning.gr.

Δθπαηδεπηηθή Γξάζε IncludU. Αλαθηήζεθε ζηηο 2 Ηνπιίνπ 2017 απφ ην http://includu.eu/el/.

Δθπαηδεπηηθή Γξάζε S.a.m.e. world. Αλαθηήζεθε ζηηο 15 Ηνπιίνπ 2017 απφ ηα

http://www.sameworld.eu/el/ θαη edu-kit.sameworld.eu.

Δθπαηδεπηηθή Γξάζε Teachers4Δurope. Αλαθηήζεθε ζηηο 10 Ηνπλίνπ 2017 απφ ην

http://www.teachers4europe.gr.

Environmental justice foundation, video Climate change and human rights. Αλαθηήζεθε ζηηο

30 Απξηιίνπ 2017 απφ ην http://ejfoundation.org/video/climate-change-and-human-

rights.

eTwinning. Αλαθηήζεθε ζηηο 10 Ηνπλίνπ 2017 απφ ην https:/twinspace.etwinning.net/24227.

Δπξσπατθή Έλσζε. Αλαθηήζεθε ζηηο 10 Ηνπλίνπ 2017 απφ ην http://europa.eu/.

Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην. Αλαθηήζεθε ζηηο 10 Ηνπλίνπ 2017 απφ ην

http://www.europarl.europa.eu/.

Global Estimates (2014). People displaced by disasters (Norwegian Refugee council).

Αλαθηήζεθε ζηηο 10 Ηνπλίνπ 2017 απφ ην

http://www.internaldisplacement.org/assets/publications/2014/201409-global-

estimates2.pdf.

Η.Δ.Κ.Δ.Θ. Αλαθηήζεθε ζηηο 10 Ηνπλίνπ 2017 απφ ην http://www.irtea.gr.

Ηλζηηηνχην Έξεπλαο & Καηάξηηζεο Δπξσπατθψλ Θεκάησλ - Η.Δ.Κ.Δ.Θ – Πξνζνκνηψζεηο.

Αλαθηήζεθε ζηηο 22 Απξηιίνπ 2017 απφ ην http://www.irtea.gr.

IncludU. Αλαθηήζεθε ζηηο 22 Απξηιίνπ 2017 απφ ην http://includu.eu/el/.

International Organization for Migration – Environmental Migration Portal. Αλαθηήζεθε ζηηο

10 Ηνπλίνπ 2017 απφ ην https://environmentalmigration.iom.int/.

International Organization for Migration. Outlook on migration, environment and climate

change. (2014). Αλαθηήζεθε ζηηο 10 Απξηιίνπ 2017 απφ ην

http://publications.iom.int/system/files/pdf/mecc_outlook.pdf.

International Organization for Migration. World map of migration. Αλαθηήζεθε ζηηο 10

Απξηιίνπ 2017 απφ ην http://www.iom.int/world-migration.

ΚΔΤΠ Γπη. Θεζζαινλίθεο. Αλαθηήζεθε ζηηο 10 Απξηιίνπ 2017 απφ ην http://1kesyp-

v.thess.sch.gr/.

http://climatemigration.org.uk/infographic-exploring-evidence-forthe-climate-change-and-conflict-connection/

http://climatemigration.org.uk/infographic-exploring-evidence-forthe-climate-change-and-conflict-connection/

http://concordeurope.org/wpcontent/uploads/2016/04/10myths_migration_development_EN_newversion.pdf?43b376

http://concordeurope.org/wpcontent/uploads/2016/04/10myths_migration_development_EN_newversion.pdf?43b376

https://www.etwinning.net/

http://www.etwinning.gr/

http://includu.eu/el/

http://www.sameworld.eu/el/

http://www.teachers4europe.gr/

http://ejfoundation.org/video/climate-change-and-human-rights

http://ejfoundation.org/video/climate-change-and-human-rights

http://europa.eu/

http://www.europarl.europa.eu/

http://www.internaldisplacement.org/assets/publications/2014/201409-global-estimates2.pdf

http://www.internaldisplacement.org/assets/publications/2014/201409-global-estimates2.pdf

http://www.irtea.gr/

http://www.irtea.gr/

http://includu.eu/el/

https://environmentalmigration.iom.int/

http://publications.iom.int/system/files/pdf/mecc_outlook.pdf

http://www.iom.int/world-migration

http://1kesyp-v.thess.sch.gr/

http://1kesyp-v.thess.sch.gr/




Παλαγησηφπνπινο, Π. (2016, 11 Απξηιίνπ). Ξενία Παπάδοζιρ. Ένα θεολογικό ζσόλιο για ηο

Πποζθςγικό. Αλαθηήζεθε ζηηο 19 Ηνπλίνπ 2017 απφ ην

https://www.pemptousia.gr/2016/04/xenia-paradosi-ena-theologiko-scholio-gia-to-

prosfigiko.

Πεξηβαιινληηθή κεηαλάζηεπζε. Αλαθηήζεθε ζηηο 29 Ηνπλίνπ 2017 απφ ην

http://environmentalmigrants.blogspot.gr/p/blog-page.html.

S.A.M.E. world. Αλαθηήζεθε ζηηο 29 Ηνπλίνπ 2017 απφ ην http://www.sameworld.eu/el/ θαη

edu-kit.sameworld.eu.

The AMITIE project: How to understand the power of migration?. Αλαθηήζεθε ζηηο 10

Απξηιίνπ 2017 απφ ην https://www.youtube.com/watch?v=L1Ya7ZuYGr4.

Teachers4Europe. Αλαθηήζεθε ζηηο 10 Απξηιίνπ 2017 απφ ην

http://www.teachers4europe.gr/.

Σ` φλεηξν ηεο Δπξψπεο». Αλαθηήζεθε ζηηο 10 Απξηιίνπ 2017 απφ ην

https://youtu.be/V_fF028hLgI.

United Nations (2016). Αλαθηήζεθε ζηηο 10 Απξηιίνπ 2017 απφ ην

http://www.un.org/en/development/desa/population/migration/data/index.shtml.

United Nations Migration Report. (2015). Αλαθηήζεθε ζηηο 10 Απξηιίνπ 2017 απφ ην

http://www.un.org/en/development/desa/population/migration/publications/migration

report/docs/Migrat ionReport2015_Highlights.pdf.

University of Oxford. (2011). Protecting environmentally displaced people Developing the

capacity of legal and normative frameworks; Αλαθηήζεθε ζηηο 10 Απξηιίνπ 2017

απφ ην http://www.rsc.ox.ac.uk/files/publications/other/rrprotecting-

environmentally-displaced-people-2011.pdf.

United Nations. Transforming our world, THE 2030 AGENDA FOR SUSTAINABLE

DEVELOPMENT. Αλαθηήζεθε ζηηο 10 Απξηιίνπ 2017 απφ ην

https://sustainabledevelopment.un.org/content/documents/21252030%20Agenda%20

for%20Sustainabl e%20Development%20web.pdf.

Warner, K., Afifi, T., Kälin, W., Leckie, S., Ferris, B., Martin, S.F. and Wrathall, D. (2013).

Changing climates, moving people: framing migration, displacement and planned

relocation . Policy Brief No. 8. Bonn: UNU-EHS. Αλαθηήζεθε ζηηο 10 Απξηιίνπ

2017 απφ ην https://collections.unu.edu/eserv/UNU:1837/pdf11213.pdf.

We are Europe”. Αλαθηήζεθε ζηηο 12 Απξηιίνπ 2017 απφ ην

https://www.youtube.com/watch?v=JMbJMaKjNzk.

Φεθηαθφ ρνιείν. Βηβιία καζεηή θαη εθπαηδεπηηθνχ γηα ηελ Πολιηική Παιδεία, Α΄-Β΄

Λπθείνπ, Βαζικέρ Απσέρ Κοινυνικών Δπιζηημών, Β΄ Λπθείνπ Ο.Π.Α...

Αλαθηήζεθαλ ζηηο 10 Ηνπλίνπ 2017 απφ ην http://digitalschool.minedu.gov.gr.

Zetter, R. & J. Morrissey. Environmental stress, displacement and the challenge of rights

protection (Forced Migration Review). Αλαθηήζεθε ζηηο 17 Απξηιίνπ 2017 απφ ην

http://www.fmreview.org/crisis/zetter-morrissey.html.


http://www.sameworld.eu/el/

http://www.teachers4europe.gr/

https://youtu.be/V_fF028hLgI

http://www.un.org/en/development/desa/population/migration/data/index.shtml

http://www.rsc.ox.ac.uk/files/publications/other/rrprotecting-environmentally-displaced-people-2011.pdf

http://www.rsc.ox.ac.uk/files/publications/other/rrprotecting-environmentally-displaced-people-2011.pdf

https://collections.unu.edu/eserv/UNU:1837/pdf11213.pdf

https://www.youtube.com/watch?v=JMbJMaKjNzk

http://digitalschool.minedu.gov.gr/

http://www.fmreview.org/crisis/zetter-morrissey.html

Δλη 1ρύνλαο ελ 0πξσπατθή θαη π 0ξηβαιινλ 2ηθή 1πλ 0ίε 1ε...

Documents

Transcript of Δλη 1ρύνλαο ελ 0πξσπατθή θαη π 0ξηβαιινλ 2ηθή 1πλ 0ίε 1ε...