∆ασογεωργικά συστήµατα ∆ασογεωργικά συστήµατα και το ευρωπαϊκό πρόγραµµα και το ευρωπαϊκό πρόγραµµα SAFESAFE

Βασίλειος Π. ΠαπαναστάσηςΒασίλειος Π. ΠαπαναστάσηςΑριστοτέλειο Πανεπιστήµιο ΘεσσαλονίκηςΑριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΗΜΕΡΙ∆ΑΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΗΜΕΡΙ∆Α∆ΑΣΟΓΕΩΡΓΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΧΡΗΣΗΣ ΓΗΣ∆ΑΣΟΓΕΩΡΓΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΧΡΗΣΗΣ ΓΗΣ

Θεσσαλονίκη, 4 Φεβρουαρίου 2005Θεσσαλονίκη, 4 Φεβρουαρίου 2005

ΚΥΡΙΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ ΓΗΣ ΚΥΡΙΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ ΓΗΣ

∆άση∆άση

ΛιβάδιαΛιβάδια

Γεωργικές εκτάσειςΓεωργικές εκτάσεις

Α) Μονοκαλλιέργεια Α) Μονοκαλλιέργεια Χαρακτηριστικό:Χαρακτηριστικό: µόνο ποώδη γεωργικά φυτά ή ξυλώδη (αµπέλι, οπωροφόρα)µόνο ποώδη γεωργικά φυτά ή ξυλώδη (αµπέλι, οπωροφόρα)

Σιτηρά Σιτηρά ΜηδικήΜηδική

ΑµπέλιΑµπέλι ΡοδακινιέςΡοδακινιές

ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΓΕΩΡΓΙΚΗΣ ΓΗΣΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΓΕΩΡΓΙΚΗΣ ΓΗΣ

ΜΟΝΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΜΟΝΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ

ΠλεονεκτήµαταΕύκολη χρήση µηχανηµάτωνΕύκολη χρήση λιπασµάτων, ζιζανιοκτόνων, κ.λπ.Εντατική εκµετάλλευσηΥψηλές αποδόσεις

ΠλεονεκτήµαταΕύκολη χρήση µηχανηµάτωνΕύκολη χρήση λιπασµάτων, ζιζανιοκτόνων, κ.λπ.Εντατική εκµετάλλευσηΥψηλές αποδόσεις

ΜειονεκτήµαταΜεγάλο κόστος παραγωγήςΑνασφάλεια (από ακραίες καιρικές συνθήκες, ασθένειες κ.λπ.)Υποβάθµιση του περιβάλλοντος

ΜειονεκτήµαταΜεγάλο κόστος παραγωγήςΑνασφάλεια (από ακραίες καιρικές συνθήκες, ασθένειες κ.λπ.)Υποβάθµιση του περιβάλλοντος

Σιτηρά + Σιτηρά + δρύεςδρύες Μηδική + δένδραΜηδική + δένδρα

Αµπέλι + καρυδιέςΑµπέλι + καρυδιές Σιτηρά + αµυγδαλιέςΣιτηρά + αµυγδαλιές

Β) ΠολυκαλλιέργειαΒ) ΠολυκαλλιέργειαΧαρακτηριστικό:Χαρακτηριστικό: ποώδη γεωργικά φυτά ποώδη γεωργικά φυτά & & δένδρα (δασικά και οπωροφόρα)δένδρα (δασικά και οπωροφόρα)

ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΓΕΩΡΓΙΚΗΣ ΓΗΣΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΓΕΩΡΓΙΚΗΣ ΓΗΣ

ΠΟΛΥΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΠΟΛΥΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ

ΠλεονεκτήµαταΠληρέστερη αξιοποίηση των διαθέσιµων φυσικών πόρων (φως, νερό, θρεπτικά στοιχεία)Πολλαπλή παραγωγή προϊόντωνΕξασφαλίζουν διαφοροποιηµένο εισόδηµαΕξασφαλίζουν οικολογική σταθερότητα

ΠλεονεκτήµαταΠληρέστερη αξιοποίηση των διαθέσιµων φυσικών πόρων (φως, νερό, θρεπτικά στοιχεία)Πολλαπλή παραγωγή προϊόντωνΕξασφαλίζουν διαφοροποιηµένο εισόδηµαΕξασφαλίζουν οικολογική σταθερότητα

ΜειονεκτήµαταΒασίζονται στη χειρωνακτική εργασία∆εν επιδέχονται µεγιστοποίηση της παραγωγής∆ε µπορούν να µηχανοποιηθούν

ΜειονεκτήµαταΒασίζονται στη χειρωνακτική εργασία∆εν επιδέχονται µεγιστοποίηση της παραγωγής∆ε µπορούν να µηχανοποιηθούν

ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ∆ΕΝ∆ΡΩΝΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ∆ΕΝ∆ΡΩΝ

Προϊόνταξυλεία

καυσόξυλα

υλικά περίφραξης (π.χ. πάσσαλοι)

τροφή για τα ζώα (φύλλωµα, κλαδιά, καρποί)

φρούτα για τον άνθρωπο

νέκταρ ή γύρη για τις µέλισσες

άλλα προϊόντα (µαστίχα, φλοιός, κ. λπ.)

Προϊόνταξυλεία

καυσόξυλα

υλικά περίφραξης (π.χ. πάσσαλοι)

τροφή για τα ζώα (φύλλωµα, κλαδιά, καρποί)

φρούτα για τον άνθρωπο

νέκταρ ή γύρη για τις µέλισσες

άλλα προϊόντα (µαστίχα, φλοιός, κ. λπ.)

ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ∆ΕΝ∆ΡΩΝΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ∆ΕΝ∆ΡΩΝ

Υπηρεσίεςβελτιώνουν το έδαφος

εµποδίζουν τη διάβρωση

ελέγχουν τα ζιζάνια

δίνουν σκιά για ανθρώπους και ζώα

δηµιουργούν περιβάλλον για τα πουλιά

οµορφαίνουν το τοπίο

Υπηρεσίεςβελτιώνουν το έδαφος

εµποδίζουν τη διάβρωση

ελέγχουν τα ζιζάνια

δίνουν σκιά για ανθρώπους και ζώα

δηµιουργούν περιβάλλον για τα πουλιά

οµορφαίνουν το τοπίο

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ

Παρελθόν : Πολυκαλλιέργεια

Παρόν : Μονοκαλλιέργεια

Μέλλον : Αγροδασοπονία;

Παρελθόν : ΠολυκαλλιέργειαΠολυκαλλιέργεια

Παρόν : ΜονοκαλλιέργειαΜονοκαλλιέργεια

Μέλλον : Αγροδασοπονία;Αγροδασοπονία;

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΑΓΡΟ∆ΑΣΟΠΟΝΙΑ;ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΑΓΡΟ∆ΑΣΟΠΟΝΙΑ;

Σκόπιµη συγκαλλιέργεια ξυλωδών και ποωδών φυτών στο ίδιο µέρος γης

Μορφές αγροδασοπονίας ή αγροδασικών συστηµάτων

α. - ∆ασογεωργία ή δασογεωργικά συστήµατα

β. - ∆ασολιβαδοπονία ή δασολιβαδικά συστήµατα

γ. – Αγροδασολιβαδοπονία ή αγροδασολιβαδικά συστήµατα

Σκόπιµη Σκόπιµη συγκαλλιέργειασυγκαλλιέργεια ξυλωδών και ποωδών ξυλωδών και ποωδών φυτών στο ίδιο µέρος γηςφυτών στο ίδιο µέρος γης

Μορφές Μορφές αγροδασοπονίας αγροδασοπονίας ή ή αγροδασικών αγροδασικών συστηµάτωνσυστηµάτων

α. α. -- ∆ασογεωργία∆ασογεωργία ή δασογεωργικά συστήµαταή δασογεωργικά συστήµατα

β. β. -- ∆ασολιβαδοπονία∆ασολιβαδοπονία ή δασολιβαδικά συστήµαταή δασολιβαδικά συστήµατα

γ. γ. –– Αγροδασολιβαδοπονία Αγροδασολιβαδοπονία ή ή αγροδασολιβαδικά αγροδασολιβαδικά συστήµατασυστήµατα

Το κρίσιµο ερώτηµα :

Να χωριστούν τα δένδρα από τις γεωργικές καλλιέργειες ή

να συνυπάρχουν?

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ∆ΑΣΟΓΕΩΡΓΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ;ΤΙ ΕΙΝΑΙ ∆ΑΣΟΓΕΩΡΓΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ;

Συγκαλλιέργεια δασικών δένδρων & γεωργικών φυτών στο ίδιο χωράφι

∆ασικά δένδρα: οποιαδήποτε δένδρα, κυρίως όµως εκείνα που παράγουν υψηλής ποιότητας τεχνική ξυλεία (καρυδιά, αγριοκερασιά, ψευδοπλάτανος, φράξος, σορβιά, λεύκη κ.ά.)

Γεωργικά φυτά: Ετήσια ή πολυετή (σιτηρά, καλαµπόκι, αµπέλι, λαχανικά, σανοδοτικά φυτά)

∆ασογεωργικά είναι και τα συστήµατα που περιλαµβάνουν οπωροφόρα αντί για δασικά δένδρα

ΣυγκαλλιέργειαΣυγκαλλιέργεια δασικών δένδρων & γεωργικών δασικών δένδρων & γεωργικών φυτών στο ίδιο χωράφιφυτών στο ίδιο χωράφι

∆ασικά δένδρα: οποιαδήποτε δένδρα, κυρίως όµως εκείνα που παράγουν υψηλής ποιότητας τεχνική ξυλεία (καρυδιά, αγριοκερασιά, ψευδοπλάτανος, φράξος, σορβιά, λεύκη κ.ά.)

Γεωργικά φυτά: Ετήσια ή πολυετή (σιτηρά, καλαµπόκι, αµπέλι, λαχανικά, σανοδοτικά φυτά)

∆ασογεωργικά είναι και τα συστήµατα που ∆ασογεωργικά είναι και τα συστήµατα που περιλαµβάνουν οπωροφόρα αντί για δασικά δένδραπεριλαµβάνουν οπωροφόρα αντί για δασικά δένδρα

Σιτηρά + Σιτηρά + ∆ρύες∆ρύες Μπαξές + λεύκεςΜπαξές + λεύκες

ΕΙ∆Η ∆ΑΣΟΓΕΩΡΓΙΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝΕΙ∆Η ∆ΑΣΟΓΕΩΡΓΙΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ1.1. Παραδοσιακά: Παραδοσιακά: δένδρα διεσπαρµένα µέσα στο χωράφι ή µόνο στις άκρεςδένδρα διεσπαρµένα µέσα στο χωράφι ή µόνο στις άκρες

2.2. Σύγχρονα: Σύγχρονα: δένδρα σε γραµµές να διευκολύνουν τα µηχανήµαταδένδρα σε γραµµές να διευκολύνουν τα µηχανήµατα

Καρυδιές + Σιτηρά Καρυδιές + Σιτηρά Οπωροφόρα + Κηπευτικά Οπωροφόρα + Κηπευτικά

ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗΑΓΡΟΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

Μέχρι τη 10ετία του ’90Μέχρι τη 10ετία του ’90

Στόχος:Στόχος: Μεγιστοποίηση της παραγωγήςΜεγιστοποίηση της παραγωγής

Συνέπειες:Συνέπειες:

Εντατικές µονοκαλλιέργειεςΕντατικές µονοκαλλιέργειες

Πλεονάσµατα προϊόντωνΠλεονάσµατα προϊόντων

Μεγάλο κόστος παραγωγήςΜεγάλο κόστος παραγωγής

Αποµάκρυνση των δένδρων από τα χωράφιαΑποµάκρυνση των δένδρων από τα χωράφια

Καταστροφή του περιβάλλοντος & του τοπίουΚαταστροφή του περιβάλλοντος & του τοπίου

ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗΑΓΡΟΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

Στη 10ετία του 1990 και µετάΣτη 10ετία του 1990 και µετά

Στόχος:Στόχος: Βελτίωση της ποιότητας της παραγωγής µε Βελτίωση της ποιότητας της παραγωγής µε παράλληλη προστασία του περιβάλλοντοςπαράλληλη προστασία του περιβάλλοντος

∆ιάφορα προγράµµατα∆ιάφορα προγράµµατα

Τρίπτυχο:Τρίπτυχο: Ανταγωνιστικότητα Ανταγωνιστικότητα –– Βιώσιµη ανάπτυξη Βιώσιµη ανάπτυξη –– ΠεριβάλλονΠεριβάλλον

Έγγραφο προγραµµατισµού Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΠΑΑ)Έγγραφο προγραµµατισµού Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΠΑΑ)

Άξονας 3:Άξονας 3: Γεωργοπεριβαλλοντικά µέτρα (13 µέτρα)Γεωργοπεριβαλλοντικά µέτρα (13 µέτρα)

Προϋπόθεση:Προϋπόθεση: Κώδικες Ορθής Γεωργικής ΠρακτικήςΚώδικες Ορθής Γεωργικής Πρακτικής

∆ΑΣΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ∆ΑΣΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

Έλλειµµα σε τεχνική ξυλεία υψηλής ποιότηταςΈλλειµµα σε τεχνική ξυλεία υψηλής ποιότητας

Μεγάλες ανάγκεςΜεγάλες ανάγκες

Εισαγωγή από τροπικές χώρεςΕισαγωγή από τροπικές χώρες

Καταστροφή των δασών στον τρίτο κόσµοΚαταστροφή των δασών στον τρίτο κόσµο

ΛΥΣΗ 1: ∆άσωση γεωργικών γαιώνΛΥΣΗ 1: ∆άσωση γεωργικών γαιών

Εφαρµόζεται ήδηΕφαρµόζεται ήδη

Περιλαµβάνεται στο ΕΠΑΑ ως άξονας 4 (Καν. 1257/99)Περιλαµβάνεται στο ΕΠΑΑ ως άξονας 4 (Καν. 1257/99)

ΠροβλήµαταΠροβλήµατα

oo Τα δένδρα µοναδικό εισόδηµα αλλά για το µέλλονΤα δένδρα µοναδικό εισόδηµα αλλά για το µέλλον

oo Επένδυση σε ξυλώδη όγκοΕπένδυση σε ξυλώδη όγκο

oo Μειωµένο ενδιαφέρον για περιποίηση των δένδρωνΜειωµένο ενδιαφέρον για περιποίηση των δένδρων

Παραδείγµατα δάσωσης αγρώνΠαραδείγµατα δάσωσης αγρών(Κανονισµός 2080/92)(Κανονισµός 2080/92)

ΠεύκαΠεύκα

ΨευδακακίαΨευδακακία

ΛΥΣΗ 2: ΛΥΣΗ 2: ∆ασογεωργία ∆ασογεωργία

∆εν περιλαµβάνεται στους κοινοτικούς κανονισµούς∆εν περιλαµβάνεται στους κοινοτικούς κανονισµούς

∆εν εφαρµόζεται στην Ευρώπη, εκτός από ορισµένες ∆εν εφαρµόζεται στην Ευρώπη, εκτός από ορισµένες

χώρες µε βάση εθνικούς κανονισµούςχώρες µε βάση εθνικούς κανονισµούς

ΠλεονεκτήµαταΠλεονεκτήµατα

oo Τα δένδρα δευτερεύον εισόδηµαΤα δένδρα δευτερεύον εισόδηµα

oo Επένδυση σε ποιότητα ξυλείαςΕπένδυση σε ποιότητα ξυλείας

oo Αυξηµένο ενδιαφέρον για περιποιήσειςΑυξηµένο ενδιαφέρον για περιποιήσεις

Καρυδιές+ σιτηράΚαρυδιές+ σιτηρά

Παραδείγµατα δασογεωργικών συστηµάτωνΠαραδείγµατα δασογεωργικών συστηµάτων

Καρυδιές+ σιτηράΚαρυδιές+ σιτηρά

Χαρουπιές+ σιτηράΧαρουπιές+ σιτηρά

Καρυδιές+ Καρυδιές+ αγριοκερασιέςαγριοκερασιές + σιτηρά+ σιτηρά

ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΕΙΦ (ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΕΙΦ (SAFE)SAFE)(2001(2001--20020055))

∆ασογεωργικά συστήµατα στην Ευρώπη∆ασογεωργικά συστήµατα στην Ευρώπη

Ερευνητικό ΠρόγραµµαΕρευνητικό Πρόγραµµα

Χώρες:Χώρες: Γαλλία, Γερµανία, Ελβετία, Ελλάδα, Ισπανία, Ιταλία, Μ. Γαλλία, Γερµανία, Ελβετία, Ελλάδα, Ισπανία, Ιταλία, Μ.

Βρετανία και ΟλλανδίαΒρετανία και Ολλανδία

Συντονίστρια:Συντονίστρια: ΓαλλίαΓαλλία

Ελλάδα:Ελλάδα: Εργαστήριο Λιβαδικής Οικολογίας του Α.Π.Θ. Εργαστήριο Λιβαδικής Οικολογίας του Α.Π.Θ.

Φορέας Φορέας -- χρήστης:χρήστης: ∆ήµος Ασκίου∆ήµος Ασκίου

Χώρες που συµµετείχαν στο SAFE

Έρευνα Εφαρµογή

http://www.montpellier.inra.fr/safe/

ΣΚΟΠΟΙ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣΣΚΟΠΟΙ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

1.1. Καταγραφή των παραδοσιακών δασογεωργικών Καταγραφή των παραδοσιακών δασογεωργικών συστηµάτων στην Ευρώπησυστηµάτων στην Ευρώπη

2.2. Εγκατάσταση πειραµάτων συνδυασµού δασικών Εγκατάσταση πειραµάτων συνδυασµού δασικών δένδρων και γεωργικών καλλιεργειώνδένδρων και γεωργικών καλλιεργειών

3.3. Ανάπτυξη µοντέλων για τον καλύτερο συνδυασµό Ανάπτυξη µοντέλων για τον καλύτερο συνδυασµό των δύο καλλιεργειώντων δύο καλλιεργειών

4.4. Ένταξη των δασογεωργικών συστηµάτων στην Ένταξη των δασογεωργικών συστηµάτων στην αγροτική πολιτική της Ε.Ε.αγροτική πολιτική της Ε.Ε.

ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙΜΕΛΛΟΝΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ

1.1. Να καταγραφούν τα παραδοσιακά Να καταγραφούν τα παραδοσιακά αγροδασικά αγροδασικά συστήµατα συστήµατα που υπάρχουν στην Ελλάδαπου υπάρχουν στην Ελλάδα (δασογεωργικά, δασολιβαδικά και (δασογεωργικά, δασολιβαδικά και αγροδασολιβαδικάαγροδασολιβαδικά))

2.2. Να ενταχθούν τα Να ενταχθούν τα αγροδασικάαγροδασικά συστήµατα στην κοινή συστήµατα στην κοινή αγροτική πολιτικήαγροτική πολιτική

∆ιατήρηση και προστασία των παραδοσιακών∆ιατήρηση και προστασία των παραδοσιακών

Κίνητρα για την εγκατάσταση νέωνΚίνητρα για την εγκατάσταση νέων

3.3. Να δηµιουργηθεί ένα «Να δηµιουργηθεί ένα «∆ίκτυο για την προστασία και ∆ίκτυο για την προστασία και ανάπτυξη των ανάπτυξη των αγροδασικών αγροδασικών συστηµάτων στην Ελλάδασυστηµάτων στην Ελλάδα»»

Γιατί πρέπει ο γεωργός να φυτέψει Γιατί πρέπει ο γεωργός να φυτέψει δασικά δένδρα στο χωράφι τουδασικά δένδρα στο χωράφι του;;

1.1. Επιπλέον χρήµατα από την ξυλείαΕπιπλέον χρήµατα από την ξυλεία

2.2. Σταθερότερο εισόδηµαΣταθερότερο εισόδηµα

3.3. Βελτίωση του περιβάλλοντοςΒελτίωση του περιβάλλοντος

4.4. Βελτίωση του τοπίουΒελτίωση του τοπίου

5.5. ∆ιαφοροποίηση των δραστηριοτήτων∆ιαφοροποίηση των δραστηριοτήτων

6.6. Απασχόληση µε κλάδεµαΑπασχόληση µε κλάδεµα

7.7. Ζωντανή κληρονοµιά στους απογόνουςΖωντανή κληρονοµιά στους απογόνους