Τριάντα πέντε χρόνια από το θάνατο του Ηρ. Ν. Αποστολίδη «Υλιστής και ιδεαλιστής» Ο Ηρακλής Ν. Αποστολίδης (1893-1970) είναι ο γνωστός -άγνωστος της γραμματολογίας μας. Ταυτισμένος με την ποιητική «Ανθολογία», την οποία πρωτόβγαλε το 1933 και την ενημέρωνε ώς το 1959-τη συνέχισαν ο γιος του Ρένος και τα εγγόνια του Στάντης και Ηρκος -ενώ από το 1953 εξέδωσε την τρίτομη «Ανθολογία Διηγήματος». Φέτος συμπληρώνονται ακριβώς τριάντα πέντε χρόνια από το θάνατό του: μ' αυτή την αφορμή, παρουσιάζουμε το μοναδικό βιβλίο που έγραψε και επανεκδόθηκε, τα «Ενάριθμα», μια συλλογή με χίλια εκατόν είκοσι ένα γνωμικά («Τα Νέα Ελληνικά», πρόλογος Στάντης Ρ. Αποστολίδης, σελ. 192, ευρώ 12). Γράφτηκαν από 3-7-64 μέχρι 21-4-67 και πρωτοκυκλοφόρησαν με τη χρονολογική ένδειξη 1967-68. Το τελευταίο ενάριθμο είναι σκαλισμένο στον τάφο του: «-Κουράγιο, αγάπες μου! Δε μπορώ πια τίποτε· το βλέπετε...». Αναρχικός Γεννημένος στον Πύργο της Βουλγαρίας το 1893, μεγαλώνει σε περιβάλλον ευμάρειας, καθώς ο πατέρας του είναι έμπορος σιτηρών. Ορφανός από μητέρα, ανακαλύπτει στη σιωπή της μοναχικότητας την ιδιαιτερότητά του, την οποία φανερώνει σε ηλικία μόλις δεκαπέντε ετών. Τολστοϊστής και αναρχικός, μαζί με Ελληνες της διασποράς και Βούλγαρους του πλούτου γκρεμίζουν τον ανδριάντα του βασιλιά Φερδινάνδου που δεσπόζει στην προβλήτα του λιμανιού του Πύργου στη Μαύρη Θάλασσα. Η σκέψη του γαλουχείται από τους Στίρνερ, Νίτσε, Προυντόν, Μπακούνιν και Κροπότκιν. Μαλώνει με τον πατέρα του, πετώντας στα πόδια του μια αναμμένη λαδόλαμπα και αναζητεί την τύχη του σε Αδριανούπολη, Γιάννενα και Αθήνα. Χωρίς δραχμή στην τσέπη, παράλληλα εργάζεται ως δημοσιογράφος για να τα βγάλει πέρα. Γυμνασιάρχης του στο Βαρβάκειο, ο Παναγής Λορεντζάτος, πατέρας του Ζήσιμου Λορεντζάτου και συντάκτης του περίφημου «Ομηρικού Λεξικού». Παρατάει το σχολείο και αφιερώνεται αποκλειστικά στη δημοσιογραφία. Εν τω μεταξύ, έχει περάσει από την Κωνσταντινούπολη, όπου δραστηροποιείται στον αναρχοσυνδικαλισμό. Από τους ιδρυτές του Σοσιαλιστικού Κόμματος Τουρκίας, οργανώνει και το συνδικάτο των Κούρδων φορτοεκφορτωτών, τους οποίους οδηγεί σε απεργία. Αυτός στέκεται ο λόγος για τον οποίο θα απελαθεί από τη γειτονική χώρα. Ούτε στην Αθήνα αλλάζει πολιτική ρότα. Γραμματέας του Σοσιαλιστικού Κόμματος και κύριος οργανωτής του σωματείου τροχιοδρομικών, τους σπρώχνει προς την αναρχοσυνδικαλιστική δράση, αλλά σύντομα, όπως σημειώνει ο εγγονός Στάντης Ρ. Αποστολίδης, «παραιτήθηκε, αντιλαμβανόμενος πόσο δουλική εντέλει ήταν η συνείδηση των μαζών που αυτός προσπαθούσε να επαναστατικοποιήση και δεν ξαναναμίχθηκε ποτέ του με σοσιαλιστές και πολιτικά κόμματα εν γένει». Παιδί του αντιμόνιου και της τυπογραφίας, πέρασε ως αρχισυντάκτης από το «Ριζοσπάστη», θέση από την οποία παραιτείται όταν η εφημερίδα γίνεται η επίσημη φωνή του κομμουνισμού. Οι εφημερίδες «Σκριπ», «Καιροί», «Χρονικά», «Εσπερινή», «Αμυνα», «Πολιτεία» και «Ηχώ της Ελλάδος» γνώρισαν την υπογραφή του. Ανυπολόγιστη η προσφορά του στη σύνταξη της «Μεγάλης Ελληνικής Εγκυκλοπαιδείας του Πυρσού», όπου έχει το ρόλο του γραμματέα σύνταξης. Αλλά και η «Βραδυνή» τού χρωστάει, καθώς του οφείλει το λογότυπο του τίτλου της, «που 'χει προκύψει», κατά τον Στάντη, «από σχηματοποίηση του δικού του ιδιότυπου κι άμεσα αναγνωρίσιμου γραφικού χαρακτήρα». Μαχητικός Δημιούργημα του Ηρακλή, σε συνεργασία με το γιο του Ρένο, είναι και το περιοδικό «Τα Νέα Ελληνικά», ένα από τα πιο μαχητικά του εικοστού αιώνα, το οποίο γνώρισε τρεις περιόδους: το 1952, το 1957 και το 1966-67. Η κυκλοφορία του διακόπηκε οριστικά την ημέρα που εγκαθιδρύθηκε η δικτατορία. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ήταν από τα ιδρυτικά μέλη της Ενώσεως Συντακτών και συντάκτης του πρώτου και θεμελιώδους άρθρου, ότι «δημοσιογράφος αποδεχόμενος Λογοκρισίαν ή και φρονών απλώς την ανάγκην Λογοκρισίας, διαγράφεται αυθωρεί και αυτομάτως του Σώματος».

Μιλούσε βουλγαρικά, παλαιοσλαβικά, ρωσικά, γαλλικά και σανσκριτικά και είχε μεταφράσει το «Θεό εν τη φύσει» τού Φλαμαριόν, ενώ σώζονται κατάλοιπα μελέτης για τον Βίκο. Συνδέθηκε φιλικά με τον κύκλο των «Εξ» (Δ. Γούναρης, Πρωτοπαπαδάκης, Στράτος κ.λπ.), καθώς και με τους πανεπιστημιακούς, συγγραφείς και καλλιτέχνες Γιάννη Αποστολάκη, Χ. Χωμενίδη, Ι. Μ. Παναγιωτόπουλο, Γ. Πολίτη, Σεραφείμ Μάξιμο, Θ. Παπακωνσταντίνου, Ι. Χαντέλη, Ν. Λούβαρι, Ορ. Λουρίδη, Βίκτωρα Δούσμανη, Τέλλο Αγρα, Ζαχαρία Παπαντωνίου, Κώστα Βάρναλη, Φ. Κόντογλου, Τ. Παπατσώνη, Γ. Ρίτσο κ.ά. Σε ανέκδοτο κείμενο του Ρένου, φιλοτεχνείται η προσωπικότητα του Ηρακλή Ν. Αποστολίδη: «Υπήρξε υλιστής στη μέθοδο και ιδεαλιστής στις ροπές, ρομαντικός στο μυχιαίτατο βάθος του κι ορθολογιστής στη συστηματική της θεωρίας και της πράξης. Εις έπακρον διαλεκτικός, όχι απλώς εξέφραζε αλλά και διαστοχαζόταν πράγματα με όλο το λόγο και τον αντίλογο διαρκώς δραστικούς μέσα του».

ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΑΛΑΜΑΡΑΣ

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 26/02/2005