α 109-173

επιμέλεια παρουσίασης: Κρινάκη Μαλαματένια

Οδύσσεια, ενότητα 3

Αρχίζει η εφαρμογή του σχεδίου της Αθηνάς

Αρχίζει να πραγματοποιείται το δεύτερο μέρος του σχεδίου της, αυτό που αφορά την ίδια και την επίσκεψή της στον Τηλέμαχο.

Ο Τηλέμαχος και οι ενέργειές του στη συνέχεια φτάνουν μέχρι και την δ ραψωδία (ραψωδίες α-δ = Τηλεμάχεια).

Προέχει η αφύπνιση και δραστηριοποίηση του Τηλέμαχου και η γνωριμία του ακροατή με όσα συμβαίνουν στο παλάτι της Ιθάκης, για αυτό και εφαρμόζεται πρώτα το δεύτερο μέρος του σχεδίου.

Αθηνά Στους στίχους 109-115 παρακολουθούμε την

προετοιμασία και αναχώρηση της Αθηνάς. Στοιχεία περιγραφικά που συνθέτουν την

εικόνα της Αθηνάς στους στίχους 109-114: ωραία, θεσπέσια και χρυσά σαντάλια στα πόδια / γερό, βαρύ, θεόρατο, στιβαρό και ακονισμένο με χαλκό κοντάρι στο χέρι

Το ότι η Αθηνά φοράει σαντάλια στα πόδια, κρατάεικοντάρι στα χέρια και ταξιδεύει είναι στοιχεία

Το ίδιο ισχύει και γιατον θυμό της.

Στους στίχους αυτούς παράλληλα με την περιγραφή της Αθηνάς, ο χρόνος κυλά (η θεά φοράει σαντάλια, παίρνει στο χέρι το κοντάρι και φεύγει πετώντας από τον Όλυμπο), άρα έχουμε ταυτόχρονα και αφήγηση. Η αφήγηση αυτή που συνδυάζει και στοιχεία περιγραφής λέγεται περιγραφική αφήγηση.

ανθρωπομορφισμού.

Αλλαγή σκηνής Αλλαγή χώρου: Από τον Όλυμπο περνάμε στην Ιθάκη, στην

εξώπορτα του παλατιού του Οδυσσέα, στο κατώφλι της αυλής του/ 116-117

Κάθε φορά λοιπόν που θα εντοπίζουμε αλλαγή του χώρου, θα λέμε ότι αλλάζει η σκηνή.

Επίσης, αλλαγή σκηνής έχουμε και όταν αλλάζει:

ο χρόνος

ή τα πρόσωπα

ή ο χώρος και τα πρόσωπα μαζί.

Τα πρόσωπα στον αύλειο χώρο του παλατιού

Μνηστήρες

Κήρυκες και παιδόπουλα

(οι άνθρωποι των μνηστήρων,

συνήθως ελεύθεροι, προσφέρουν

εθελοντικά διάφορες υπηρεσίες)

Τηλέμαχος

Δεν ανήκουν όλοι …«στο ίδιο στρατόπεδο» , βρίσκονται ουσιαστικά σε αντιπαράθεση μεταξύ τους. Από τη μια οι μνηστήρες και οι κήρυκες και τα παιδόπουλα που πρόθυμα τους υπηρετούσαν και από την άλλη πλευρά ο Τηλέμαχος (μοναχικός).

Σκηνές Σε αυτή τη 2η σκηνή, εκτός από την αλλαγή του χώρου,

έχουμε και αλλαγή προσώπων (προστίθενταιπρόσωπα): η Αθηνά πατάει το κατώφλι της αυλής καιμέσα στην αυλή, μπροστά από τις πύλες του παλατιούβλέπουμε τους μνηστήρες, τον Τηλέμαχο και τουςυπηρέτες

Σκηνές

1η σκηνή:

Η Αθηνά στον Όλυμπο

109-115

2η σκηνή:

Η Αθηνά, οι μνηστήρες, ο Τηλέμαχος και οι

υπηρέτες στην αυλή του παλατιού της Ιθάκης

116-142

3η σκηνή:

Η Αθηνά, ο Τηλέμαχος, οι υπηρέτες στο δώμα

143-161

4η σκηνή:

Η Αθηνά, οι μνηστήρες, οι υπηρέτες, οι μνηστήρες

στο δώμα

162-173

Άλλο η σκηνή κι άλλο η ενότητα

Ενότητες χωρίζουμε όταν αλλάζει το θέμα

Ενότητες(ενδεικτικός χωρισμός)

1η

Η προετοιμασία

της Αθηνάς για

αναχώρηση από τον Όλυμπο,

109-114

2η:

τα πρόσωπα στον αύλειο

χώρο του παλατιού της

Ιθάκης,

115-132

3η:

υποδοχή της Αθηνάς από

τον Τηλέμαχο και

πρόσκληση σε γεύμα.

133-140

4η:

φιλοξενία της Αθηνάς στο

μεγάλο δώμα του παλατιού,

141-161

5η:

είσοδος και γλέντι των μνηστήρων στο μεγάλο δώμα (ή: οι

μνηστήρες στο μεγάλο δώμα-

μέγαρο),

162-173

Επικοινωνία Αθηνάς με θνητούς

Μεταμόρφωση σε άνθρωπο (Μέντης, άρχοντας των Ταφίων)-ενανθρώπιση.

Μνηστήρες

Καθισμένοι σε τομάρια (δέρματα) βοδιών, που οιίδιοι τα έσφαξαν, έπαιζαν πεσσούς, ενώ δέχονται τιςυπηρεσίες των υπηρετών του παλατιού.Διασκέδαζαν λοιπόν απολαμβάνοντας με απληστίατα αγαθά του παλατιού.

Φέρονται ως άρχοντες του παλατιού, ως αφεντικά,αφού απρόσκλητοι διασκεδάζουν και σπαταλούντην περιουσία του παλατιού!

Αλαζόνες, υπερόπτες, θρασείς, αναίσχυντοι,άρπαγες, άπληστοι (φέρονται σαν αφεντικά καισπαταλούν ξένη περιουσία), αργόσχολοι(παίζουν πεσσούς)

Προοικονομίες Η συμπεριφορά των μνηστήρων για τι μας

προετοιμάζει;

Μαζί με τους μνηστήρες θα τιμωρηθούν και κάποιοι από το υπηρετικό προσωπικό. Λέγεται κάτι στο κείμενο της ενότητας που μας προετοιμάζει για κάτι τέτοιο και δικαιολογεί μια τέτοια τιμωρία:

πρόθυμα τους υπηρετούσαν. Άρα:

Για την τιμωρία τους. Άρα: προοικονομείται η μνηστηροφονία.

προοικονομείται ότι θα τιμωρηθούν γιααυτήν τους την επιλογή!

Τηλέμαχος Ο Τηλέμαχος δε συμμερίζεται το κέφι των μνηστήρων. Ο

Όμηρος κάνει λόγο για πικρία (128). Υπάρχει μεταξύ τους αντίθεση.

Η πικρία αυτή δεν τον οδηγεί σε σχέδιο αντίδρασης. Τονπαρακολουθούμε να κάθεται λυπημένος, ήσυχος καιάπραγος και να ονειρεύεται την επιστροφή του πατέρα τουστο παλάτι και στην εξουσία και την αποπομπή τωνμνηστήρων (129-133). Ο ίδιος εμφανίζεται αδύναμος νααναλάβει πρωτοβουλίες.

Στους στίχους 129-133 προοικονομείται η

επιστροφή του Οδυσσέακαι η μνηστηροφονία

Υποδοχή Αθηνάς

Ο Τηλέμαχος έτρεξε ευθύς προς την αυλόθυρα(134), επειδή ντράπηκε που περίμενε τόσην ώρα στηνπόρτα του ένας ξένος (135).

Διαβάστε όσα αναγράφονται σχετικά με τοθεσμό της φιλοξενίας στη σελίδα 28 και στησελίδα 33, σχόλιο 7.

Φιλόξενος και ευγενικός συνεπώς ο Τηλέμαχος, ενώαφιλόξενοι και αγενείς παρουσιάζονται οι μνηστήρες,που αδιαφορούν για τον ξένο.

Τυπικό φιλοξενίας

1ο στάδιο: εγκάρδια υποδοχή και πρόσκληση σε γεύμα

2ο στάδιο: εξαιρετικές περιποιήσεις

3ο στάδιο: μετά το γεύμα, ερωτήσεις για την ταυτότητα του ξένου

4ο στάδιο: λουτρό και ανταλλαγή δώρων, που θα προταθούν στο τέλος της φιλοξενίας

Η υποδοχή της Αθηνάς χαρακτηρίζεται εγκάρδια,γιατί ο Τηλέμαχος έτρεξε αμέσως να τηνκαλωσορίσει, της έσφιξε το χέρι με το δεξί του χέρικαι με το αριστερό της πήρε το κοντάρι, για να τηνξεκουράσει(134-137).

Αμέσως μετά ο Τηλέμαχος την προσφώνησε και την κάλεσε σε γεύμα (139)

Η εγκάρδια υποδοχή και η πρόσκληση σε γεύμα είναι το πρώτο στάδιο του τυπικού της φιλοξενίας.

Υποδοχή Αθηνάς-1ο στάδιο

τυπικού φιλοξενίας

2ο στάδιο τυπικού φιλοξενίας Εξαιρετικές περιποιήσεις (143-161)

Τακτοποίηση οπλισμού:

Τοποθετεί το δόρυ της σε

καλοξυσμένηθήκη, μαζί με τα όπλα του

Οδυσσέα

(143-145)

Παραχώρηση τιμητικής θέσης:

Την βάζει να καθίσει σε θρόνο

όμορφο, λεπτουργημένο,

απλώνοντας πάνω του μαλακό

ύφασμα, και της φέρνει ένα σκαμνί, για να στηρίζει τα

πόδια της

(146-148)

Την βάζει να καθίσει

μακριά από τους

μνηστήρες για να μην ενοχληθεί από την

παρουσία τους

(150-151)

Την εξυπηρετούν χρησιμοποιώ

ντας πολύτιμα

αντικείμενα (χρυσό λαγήνι,

154/αργυρό λεβέτι,

156/χρυσές κούπες, 160)

Πλύσιμο χεριών

(154-156)

Σερβίρισμα σε

γυαλιστερότραπέζι

(156)

Ψωμί

+άφθονο φαγητό

+δίσκοι με κάθε είδους

κρέατα/

κάθε τόσο τους γέμιζαν τα κύπελλα

με κρασί

157-161

3ο και 4ο στάδιο του τυπικού της φιλοξενίας

Μετά το γεύμα, ερωτήσεις για την ταυτότητα του ξένου.

Στην ενότητα αυτή δεν διατυπώνονται οι ερωτήσεις αυτές.Προαναγγέλλονται μόνο στους στίχους 139-140.

(τη συζήτηση αυτή θα την παρακολουθήσουμε στην επόμενη ενότητα του βιβλίου)

Το 4ο στάδιο του ίδιου τυπικού περιλαμβάνει το λουτρό και την ανταλλαγή δώρων. Αυτά θα τα διαβάσουμε μόνο ως πρόταση, καθώς η Αθηνά θα αρνηθεί (α 344-353)

Η Αθηνά τρώει και πίνει σαν άνθρωπος. Αυτό είναι στοιχείο

Τα πολλά και ανενεργά δόρατα του Οδυσσέα περίμεναν την επιστροφή του Οδυσσέα, για να πάψουν να είναι ανενεργά! Θα τα χρησιμοποιήσει ο Οδυσσέας, για να εξοντώσει τους μνηστήρες.

Άρα, στο στίχο αυτό

προοικονομείται ο νόστος και η μνηστηροφονία!

ανθρωπορφισμού.

Προοικονομία

Στους 140 και 152-153 προοικονομείταιη συζήτηση ανάμεσα στην Αθηνά/Μέντη και

στον Τηλέμαχο.

Μνηστήρων συμπεριφορά Η συμπεριφορά των μνηστήρων στο δώμα δεν είναι

διαφορετική από αυτήν που είχαν όσο βρίσκονταν στην αυλή (αλαζονική και υπεροπτική, φέρονται ως αφέντες του παλατιού).

Κάθονται σε θρόνους και αναπαυτικά καθίσματα. Κήρυκες, δούλες και έφηβοι τους περιποιούνται

καθώς τρώνε και πίνουν (από τα φαγητά του παλατιού)

Αφού χορτάσουν, αναγκάζουν τον αοιδό του παλατιού, τον Φήμιο, να τους τραγουδήσει.

Η φράση από ανάγκη (172) μας οδηγεί στη διαπίστωση ότι ο Φήμιος τους υπηρετεί παρά τη θέλησή του.

Ο Φήμιος θα διασωθεί κατά τη μνηστηροφονία. Δικαίως διασώζεται, επειδή ακριβώς υποχρεώθηκε

να τους υπηρετεί.

Προοικονομείται και πάλι η μνηστηροφονία(ως τιμωρία για την αλαζονική τους

συμπεριφορά)

Στο στίχο 172 προοικονομείται ότι ο Φήμιος δε θα θανατωθεί από τον Οδυσσέα

κατά τη μνηστηροφονία.

Πολιτισμικά στοιχεία

Πολιτισμικά στοιχεία

Δραματική ειρωνεία Τεχνική κατά την οποία ο αναγνώστης γνωρίζει

κάτι που το αγνοεί ο ήρωας.

Τι γνωρίζουμε εμείς που το αγνοούν οι ήρωες;

Ότι ο ξένος που εμφανίστηκε είναι η Αθηνά.

Ότι οι θεοί έχουν ήδη πάρει την απόφαση να γυρίσει στην πατρίδα του ο Οδυσσέας.